Дефинициясы1. Атеросклеротикалық тақта – дұрыс тамақтанбау, семіздік, көп қозғалмау, алкоголь мен никотинге тәуелділік, қант диабетінің салдарынан артерияның ішкі қабырғасында қан плазмасының тұрып қалып, соның нәтижесінде дәнекер тіннің өсуі.
2. Этимологиясы: атеросклероз (көне грек. αθήρα) - "қойыртпақ", σκλήρωσις - "қатаю, қату"; бляшка (нем. blëch) - "жапырақша металл".
3. Өзбек: aterosklerotik blyashka
4. Түрік: aterosklerotik plak
5. Ағылшын: atherosclerotic plaque
6. Неміс: atherosklerotische plaque
7. Бекітілген нұсқасы: бляшка – түйіртпек (2005), атеросклероз – атеросклероз (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... атеросклеротикалық жүрек-тамыр ауруы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы. ... Атеросклеротикалық жүрек-тамыр ауруы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 24 ақпандағы № 31 бұйрығы. ... қатты бляшка мен кариесті анықтауға ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2022 жылғы 18 мамырдағы № 355 бұйрығы. ... бастағы және терінің ашық учаскелеріндегі псориаздың шектеулі, бірақ ірі бляшкалар жатады ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-258/2020 бұйрығы. ... Асбестоз туралы айтылған плевралық бляшка ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «атеросклеротиктік түйіртпек» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Атрофиялық өзгерістер – органдардың (тіндердің) функциясының бұзылу немесе тоқтатылуы, дұрыс тамақтанбаудың салдарынан тірі жасушалардың, тіндердің, жануарлар мен адам ағзаларының солып, көлемінің кішіреюі.
2. Этимологиясы: атрофия (лат. atrophia) - "ашығу, солу, қурау".
3. Өзбек: atrofik o'zgarishlar
4. Түрік: atrofik değişiklikler
5. Ағылшын: atrophic changes
6. Неміс: atrophische veränderungen
7. Бекітілген нұсқасы: климатические изменения – климаттық өзгеріс (2022), атрофия – атрофия (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 5 сәуірдегі № 277 бұйрығы. ... атрофия ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № 775 бұйрығы. ... атрофиялық өзгерістері ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ--58 бұйрығы. ... жұлынның жүйелі атрофиялары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 25 ақпандағы № 462-V ҚРЗ ... шартқа өзгерістер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 23 желтоқсандағы № 32-VІ ҚРЗ ... кодексіне өзгерістер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 20 желтоқсандағы № 85-VII ҚРЗ ... актілеріне өзгерістер ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «атрофиялық өзгерістер, сему өзгерістері, сему-кему өзгерістері» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «атрофиялық өзгерістер» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кардия ахалазиясы – төменгі өңештің тамақты жылжыту процесінде жеткілікті босаңсымауынан тамақ пен сұйықтықтың асқазанға өту барысы бұзылып, өңеш сыңылауының кеңеюі.
2. Этимологиясы: кардия (көне грек. ϰαρδία) - "жүрек", ахалазия (көне грек. α) - "терістеу, мойындамау", (грек. chalasis) "босаңсу, әлсіреу, жүдеу".
3. Өзбек: kardiya axalaziyasi
4. Түрік: özofageal akalazya
5. Ағылшын: achalasia cardia
6. Неміс: kardia achalasie
7. Бекітілген нұсқасы: ахалазия пищевода – өңеш ахалазиясы (2017), брадикардия – брадикардия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Амбулаториялық жағдайлардағы мамандандырылған медициналық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № ҚР ДСМ-37 бұйрығы. ... кардия ахалазиясы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № ҚР ДСМ-37 бұйрығы. ... Кардия ахалазиясы кезіндегі эндоскопиялық пневмодилатация ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-258/2020 бұйрығы. ... Өңештің жүрек бөлігінің ахалазиясы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... асқазан кардиясының пластикасы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы. ... Асқазан кардиясының қатерлі ісігі ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «кардия ахалазиясы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Баланит – ер адамның жыныс мүшесінің басында болатын қабыну процесінің жалпы атауы.
2. Этимологиясы: баланит (грек. bálanos) - "ер адамның жыныс мүшесінің ұшы".
3. Өзбек: balanit
4. Түрік: balanit
5. Ағылшын: balanitis
6. Неміс: balanitis
7. Бекітілген нұсқасы: баланит – күпек қабынуы (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Ерлердегі жыныс жүйесінің спецификалық емес қабыну аурулары (простатит, орхит, эпидидимит, везикулит, фуникулит, баланит, баланопостит).
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «баланит» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Балшықпен емдеу – минералды сулармен, сондай-ақ емдік балшықпен (пелоидотерапия) жергілікті және жалпы ванналар қабылдау, бассейндерде шомылу, әртүрлі душтарға түсу, сондай-ақ минералды суды ішу, ішекті суғару және жуу, ингаляция түрінде жасалатын физиотерапиялық процедура.
2. Этимологиясы: бальнеотерапия (лат. balneum) - "монша, әуіт, шомылу", (грек. therapéia) - "ем, емдеу".
3. Өзбек: balneoterapiya
4. Түрік: balneoterapi
5. Ағылшын: balneotherapy
6. Неміс: balneotherapie
7. Бекітілген нұсқасы: бальнеотерапия – бальнеотерапия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 10 тамыздағы № ҚР ДСМ-78 бұйрығы. ... Санаториялық объектілерде сумен емдеуге, балшықпен емдеуге арналған емдеу корпустары жеке тұрған ғимараттарда орналастырылады.
Оңтүстік Қазақстан облыстық әкімдігінің 2015 жылғы 22 сәуірдегі № 114 қаулысы. ... балшықпен емдеуімен ...
Шымкент қаласы әкімдігінің 2023 жылғы 31 шілдедегі № 1895 қаулысы ... Балшықпен емдеу ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 желтоқсандағы N 1325 Қаулысы ... санаторийлiк емдеу: бальнеотерапия;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 сәуірдегі № 65 бұйрығы. ... Бальнеотерапия ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «бальнеотерапия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Сан сүйегі – пішіні цилиндр тәрізді және алдыңғы жағынан сәл қисық болып келетін, адам ағзасындағы ең үлкен түтік тәрізді сүйек.
2. Этимологиясы: бедро (үндіеуропа. bed) - "дөңестік, шығыңқылық"; кость (лат. os, ossis) - "сүйек".
3. Өзбек: femur
4. Түрік: femur
5. Ағылшын: femur
6. Неміс: оberschenkelknochen
7. Бекітілген нұсқасы: бедренная кость – ортан жілік (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Атырау облысында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына рұқсат етілген шекті бөлшек сауда бағаларының мөлшерін бекіту туралы
Атырау облысы әкімдігінің 2022 жылғы 6 қыркүйектегі № 191 қаулысы. ... Тауық еті (сан сүйек және іргелес жұмсақ еті бар сан жілік).
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ортан жілік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ауырсынусыз – ауырсынудың болмауы, адамға ешнәрсенің сезілмеуі.
2. Этимологиясы: лат. morbus
3. Өзбек: оg'riqsizlik
4. Түрік: ağrısızlık
5. Ағылшын: indolence, painlessness
6. Неміс: schmerzlosigkeit
7. Бекітілген нұсқасы: болезненность – аурушаңдық (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2024 жылғы 18 сәуірдегі № 389 бұйрығы. ... ауырсынусыз қатайған тыртық бар ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 23 қарашадағы № ҚР ДСМ-136 бұйрығы. ... Іш (жұмсақ, ауырсынусыз) ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Ауырсынусыз аяқ-қол фантомы синдромы ...
9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «аурусыздық» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Нәруыз – тірі ағзаның құрылымы мен қызметінің негізін қалайтын тұрақты, маңызды, күрделі органикалық заттар.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: oqsil
4. Түрік: protein
5. Ағылшын: protein
6. Неміс: eiweiß
7. Бекітілген нұсқасы: белок – ақуыз (2021), белок – нәруыз (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... құрамындағы ақуызы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... ақуызды заттар ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 28 желтоқсандағы № 211-VІ ҚРЗ. ...активті ақуыздарды өндіруді ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 6 сәуірдегі № 299-V ҚРЗ ... биологиялық активті ақуыздарды ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 14 қазандағы № 240-V ҚРЗ. ... енгізілмеген ақуыз өнімдері ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ақуыз» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бокс – 1) ем-профилактика мекемесінде жұқпалы аурулармен науқастарды немесе жұқпалы ауру жөнінде күдік бар науқастарды бөлек ұстайтын әдейі орын (бөлме). Түрлері: ауруды тексеру боксы, жеке бокс.
2) ортаның ерекше жағдайын талап ететін немесе ортаға қауіпті материалдармен жұмыс істеуді қажет ететін зерттеулерді жүргізуге арналған бөлме (камера). Түрлері: бактериологиялық бокс, радиациялық бокс
2. Этимологиясы: бокс (ағылш. box) - қорап, жәшік.
3. Өзбек: boks
4. Түрік: kapalı yer
5. Ағылшын: box
6. Неміс: Box
7. Бекітілген нұсқасы: бокс – бокс (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Биологиялық қорғауды қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 2 қарашадағы № ҚР ДСМ-125 бұйрығы. ... биологиялық қауіпсіздік боксы – бақыланатын жұмыс аймағында бір бағытты ауа ағынын жасау, айналымдағы ауаны қалқыма шаң тәрізді және аэрозольді бөлшектерден тазарту және зарарсыздандыру, сондай-ақ ПБА-мен қауіпсіз жұмыс жағдайларын қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын жабдық.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «бокс, оңаша бөлме» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Науқас – аурудан зардап шеккен, денсаулығы нашар адам.
2. Этимологиясы: науқас (пар. нахуш) - сүйкімсіз, ұнамсыз, жағымсыз
3. Өзбек: kasal
4. Түрік: hasta, marazi
5. Ағылшын: sick, patient, case
6. Неміс: kranke
7. Бекітілген нұсқасы: больной стационарный – стационарлық науқас (2017), больной – сырқат (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Мәжбүрлеп емдеуге арналған наркологиялық ұйымдағы алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқастарды тамақтандыру және материалдық-тұрмыстық қамтамасыз ету нормаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 1 cәуірдегі № 197 бұйрығы. ... уытқұмарлықпен ауыратын науқастарды тамақтандыру және материалдық-тұрмыстық қамтамасыз ету нормалары бекітілсін.
9. Ұсыныстар: "сырқат (ауыру)" терминіне медициналық сөздіктерде "әр жеке адамның ауырыу жағдаяты (фактісі)" деген анықтама беріледі. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «науқас» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Балтыр сүйегі – адам ағзасындағы медиалды орналасқан екінші (ортан жіліктен кейінгі) үлкен сүйек, жіліншіктің ең қалың бөлігі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: tibia
4. Түрік: kaval kemiği
5. Ағылшын: shin-bone
6. Неміс: Schienbein
7. Бекітілген нұсқасы: кость малоберцовая – асық жілік шыбығы (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қыркүйектегі № ҚР ДСМ-108 бұйрығы. ... Егер ампутациялық тұқыл сирақтың кемінде 1/3 болса және ампутацияланған аяқ-қолдың тізе буынындағы қозғалғыштық толық сақталған болса, ерекшелік ретінде бір ампутацияланған сирағы бар адамдарға рұқсат етілуі мүмкін.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «асықты жілік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ішастар – құрсақ қуысының ішкі қабырғаларын және көптеген ішкі мүшелердің бетін жабатын, коллаген мен серпімді талшықтардың ауыспалы қабаттарынан түзілген, жұқа, мөлдір, тегіс әрі жылтыр серозды қабық (пластинка).
2. Этимологиясы: брюшина (неміс. briustern) - "үрлеу".
3. Өзбек: qorin bo'shlig'i
4. Түрік: karınzarı
5. Ағылшын: peritoneum
6. Неміс: bauchfell
7. Бекітілген нұсқасы: брюшина висцеральная - беткей ішперде (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тіндер банкінің қызметін жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-251/2020 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-160 бұйрығы. ... жануарлардың тіндері (тері, сүйек, ішперде, перикард, сүйек);
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ішперде» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Іштік қолқа – адам денесіндегі ең үлкен және маңызы жоғары тамыр, құрсақ қуысына орналасқан ең үлкен артерия.
2. Этимологиясы: аорта (латын. aorta) - "арқан, жіп".
3. Өзбек: qorin aortasi
4. Түрік: karın aortu
5. Ағылшын: abdominal aorta
6. Неміс: abdominale аorta
7. Бекітілген нұсқасы: водянка брюшная - құрсақ шемені (2017), брюшной пресс - іш тығыршығы (2019), вальвулопексия аортальная - қолқалық вальвулопексия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасындағы пренатальдық ультрадыбыстық скрининг жүргізуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы. ... Қолқа омыртқаның сол жағында орналасқан.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «іштік қолқа» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «құрсақ қолқасы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Батық – дене мүшелерінің қалыпты орнынан батыңқы орналасуы, ағзаның медиальды бетіндегі ойық.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: tanaffus
4. Түрік: girinti
5. Ағылшын: impression
6. Неміс: Eindruck
7. Бекітілген нұсқасы: вдавление - батық, батыңқы (2006), проем - ойық (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-313/2020 бұйрығы.
... батыңқы кеуде ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Батыңқы кеуде торы ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «батыңқы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Веналық шамасыздық – жеңіл түрінде ыңғайсыздықты, ісінуді, шаршауды, аяқтың түнгі құрысуын тудыратын, ал ауыр түрінде пигментті бұзылулар, трофикалық жаралар пайда болатын аяқтың терең веналары арқылы өтетін қан ағымының бұзылуы.
2. Этимологиясы: веноз (лат. venosus, vena) - "қан тамырлары"
3. Өзбек: venoz etishmovchilik
4. Түрік: venöz yetersizliği
5. Ағылшын: venous insufficiency
6. Неміс: Veneninsuffizienz
7. Бекітілген нұсқасы: аневризма артериовенозная – артериавеналық аневризма (2017), недостаточность переводческих трансформаций – аудармашылық трансформациялардың жеткіліксіздігі (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 қазандағы № ҚР ДСМ - 140/2020 бұйрығы. ... қанды веналық қолжетімділікті ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... Босанудан кейінгі кезеңдегі веналық ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 21 қыркүйектегі № 150 бұйрығы. ... веналық катетер ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2014 жылғы 25 қарашадағы № 843 бұйрығы. ... созылмалы веналық жетіспеушілігі ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 30 наурыз N 170-II ... сәйкес жетіспеушіліктің ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 18 қарашадағы N 82-IV Заңы. ... сыни жетіспеушілікті болдырмау ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «веналық жеткіліксіздік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тік ішектік жоғарғы (ортаңғы, төменгі) артерия – тік ішектің жоғарғы, (ортаңғы, төменгі) бөліктерін қанмен қамтамасыз етудің негізгі көзі, сыртқы мықын артериясының тармағы.
2. Этимологиясы: прямокишечная артерия (лат. аrteria rectalis superior) - "тік ішек артериясы".
3. Өзбек: yuqori (o'rta, pastki) rektal arteriya
4. Түрік: üstün hemoroidal arter
5. Ағылшын: аrteria anorectalis superior, superior hemorrhoidal artery

6. Неміс: obere Mastdarmschlagader
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Тік ішектің ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... Тік ішектің ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... артериялық қысым ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... коронарлық артерияны ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 маусымдағы № 461 бұйрығы. ... күретамыр функциясының ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2020 жылғы 23 желтоқсандағы № 122 шешімі. ... Күретамырлық қысым ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тік ішектік жоғарғы (ортаңғы, төменгі) артерия, жоғарғы (ортаңғы, төменгі) тік ішек артериясы» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жоғарғы (ортаңғы, төменгі) тік ішек күретамыры» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ішкі өт жыланкөздері – өт қабы мен іштің алдыңғы қабырғасының немесе оған жақын орналасқан органдардың арасында пайда болған патологиялық қосылыс.
2. Этимологиясы: билиодигестив (лат. digesta) - "құрастырылған", фистула (лат. fistula) - "түтік".
3. Өзбек: ichki biliodigestiv oqmalar
4. Түрік: iç biliyodigestif fistüller
5. Ағылшын: internal biliodigestive fistulas
6. Неміс: interne biliodigestive fisteln
7. Бекітілген нұсқасы: бронхиальный свищ – бронх жыланкөзі (2017), желчный пузырь – өт қабы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... артериовенозды жыланкөз ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 7 қазандағы № ҚР ДСМ-116/2020 бұйрығы. ... артерия-венозды жыланкөзін жою ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... артерия-веналық жыланкөзі ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2022 жылғы 18 мамырдағы № 355 бұйрығы. ... билиодигестивті анастомоздар салу ...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... билиодигестивті ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «ішкі өт жыланкөздері» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ішкі билиодигестив жыланкөзі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кеуделік ішкі артерия – мойынның көлденең артериясынан басталып, жоғарғы қабырға аралықтарына, сүт безіне, медиастиналды мүшелер мен талшықтарға өтетін терең тармақты күретамырлар.
2. Этимологиясы: артерия (көне грек. ἀρτηρία) - "күретамыр, кеңірдек".
3. Өзбек: ichki ko'krak arteriyasi
4. Түрік: iç torasik arter
5. Ағылшын: internal thoracic artery
6. Неміс: innere Brustschlagader
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024), грудная машина (физическая культура и спорт) – кеуде жаттықтырғыш (спорт және дене шынықтыру) (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 24 мамырдағы № 172 бұйрығы. ... кеуделік белгісі бар ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 6 қыркүйектегі № 429 бұйрығы. Кеуделік жүк ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... артериялық қысым ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... коронарлық артерияны ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 маусымдағы № 461 бұйрығы. ... күретамыр функциясының ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2020 жылғы 23 желтоқсандағы № 122 шешімі. ... Күретамырлық қысым ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «кеуденің ішкі күретамыры» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мықындық ішкі артерия – жалпы мықын артериясынан сегізкөз-мықын буыны тұсында бөлініп, үлкен бел бұлшықетінің медиалды жиегінен төмен қарай жамбас қуысына түсіп, үлкен құйымшақ саңылауының жоғарғы жиегінде алдыңғы және артқы ұңғыға таралатын, жамбас мүшелерін қанмен қамтамасыз ететін тамыр.
2. Этимологиясы: мықындық ішкі артерия (аrterіa іlіaca іnterna) - "мықындық ішкі күретамыр".
3. Өзбек: ichki yonbosh arteriyasi
4. Түрік: iç iliak arter
5. Ағылшын: internal iliac artery
6. Неміс: artery iliaca interna
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... мықындық – сан сегменті ...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... мықындық дистопиясы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... артериялық қысым ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... коронарлық артерияны ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 маусымдағы № 461 бұйрығы. ... күретамыр функциясының ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2020 жылғы 23 желтоқсандағы № 122 шешімі. ... Күретамырлық қысым ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мықындық ішкі артерия» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мықындық ішкі күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өт қабының шемені – өттің жиналып қалуына байланысты қабырғаларының қатты созылып, жұқаруына әкеп соқтыратын, баяу және көбіне сезілмей өтетін, өт сыңылауы толық емес немесе абсолютті бітелетін патологиялық жағдай.
2. Этимологиясы: водянка (латын. hydrops) - "жиынтық су", желчь (көне грек. χολή) - "өт", пузырь (славян. пузо) - "қарын, құрсақ".
3. Өзбек: o't pufagi gidroplari
4. Түрік: safra kesesi hidrops
5. Ағылшын: hydrops of gallbladder
6. Неміс: gallenblasen-hydrops
7. Бекітілген нұсқасы: водянка желчного пузыря – өтқалта шемені (2017), желчный пузырь – өт қабы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... өт өзегінің және өт қабының ашық биопсиясы.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «өт қабының шемені» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қайырылма жүйке – күрделі қайтармалы траектория арқылы өте отырып, көмей бұлшықеттерін жүйкелендіретін, бас сүйегінен кеудеге түсетін вагус жүйкесінен шығып, көмейге қарай көтерілетін жүйке.
2. Этимологиясы: нерв (латын. nervus) - "тамыр, сіңір".
3. Өзбек: qaytish nervi
4. Түрік: rekürren sinir
5. Ағылшын: recurrent nerve
6. Неміс: rückläufiger nerv
7. Бекітілген нұсқасы: лицевой нерв – бет жүйкесі (2023), возвратный механизм – қайтармалы механизм (2023), возвратный гортанный нерв – көмейдің қайырылма нерві (2017), возвратный тиф – соқпасүзек (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 29 маусымдағы N 249 ... Жүйкеге әсер ететiн заттар ...
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 30 желтоқсандағы N 15-II Заңы ... "жүйке улағыш заттар" ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қайырылма жүйке» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Түбекше – медициналық сұйықтықтарды шашыратпай, оңай және дәл құюды қамтамасыз ететін, көбіне шыныдан немесе пластиктен жасалған құрал.
2. Этимологиясы: воронка (славян. vorna) - "тесік, сыңылау, жыра".
3. Өзбек: huni
4. Түрік: ayırma hunisi
5. Ағылшын: funnel
6. Неміс: trichter
7. Бекітілген нұсқасы: воронка делительная – бөлгіш құйғы (2021), воронка маточной трубы – жатыр түтігінің құйғысы (2017), горшок конденсационный – шықтық түбек (хим.) (2006), воронка – құйғыш (хим.) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 24 қарашадағы № 1038 қаулысы. ... Бюхнер құйғышы ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 15 қыркүйектегі N 939 қаулысы. ... Бюхнер құйғышы ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 27 мамырдағы № 167 бұйрығы. ... Сыйымдылығы 100 см3 бөлікті құйғыш ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «құйғы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өрлеу, өрмелі артерия – қолқа доғасының эмбрионалды екінші доғасының проксималды бөлігінен дамитын, жұтқыншақты қамтамасыз ететін мойын артериясы.
2. Этимологиясы: восходящяя глоточная артерия (лат. аrteria pharyngea ascendens) - "көтерілмелі жұтқыншақ күретамыры".
3. Өзбек: ko'tarilgan faringeal arteriya
4. Түрік: yükselen faringeal arter
5. Ағылшын: ascending pharyngeal artery
6. Неміс: aufsteigende Schlundschlagader
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2023), восходящая ветвь – өрлемелі тармағы (мед) (2006), глоточный согласный (лингв.) – көмей дауыссыз (лингв.) (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы. ... Ауыз-жұтқыншақтың ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Жұтқыншақтың ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... артериялық қысым ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... коронарлық артерияны ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 маусымдағы № 461 бұйрығы. ... күретамыр функциясының ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2020 жылғы 23 желтоқсандағы № 122 шешімі. ... Күретамырлық қысым ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «өрлемелі жұтқыншақ күретамыры» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жоғарылаған жиек ішек – жиек ішектің соқыр ішекпен жалғасатын бастапқы бөлігі, одан әрі көлденең тоқ ішек жалғасады.
2. Этимологиясы: восходящая ободочная кишка (лат. colon ascendens) - "көтерілген тоқ ішек".
3. Өзбек: ko'tarilgan yo'g'on ichak
4. Түрік: yükselen kolon
5. Ағылшын: ascending colon
6. Неміс: aufsteigender dickdarm
7. Бекітілген нұсқасы: восходящая ветвь – өрлемелі тармағы (мед) (2006), гаустры ободочной кишки – жиекішек қампаймалары (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 5 қазандағы № ҚР ДСМ-111 бұйрығы. ... тоқ ішектің ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Тоқ ішектің лапароскопиялық резекциясы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... мидың өрмелі қабығының ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығы. ... өрмелі қабығының ...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жоғарылаған жиек ішек, өрлемелі тоқ ішек» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «өрлемелі жиек ішек» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Екінші (иммунтапшылық) – әйелдерде босанғаннан кейінгі кезеңде пайда болатын немесе ересектерде қандай да бір генетикалық ақауға қатыссыз-ақ дамитын иммунитет жүйесінің бұзылуы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ikkilamchi (immunitet tanqisligi)
4. Түрік: ikincil (immün yetmezlik)
5. Ағылшын: secondary (immunodeficiency)
6. Неміс: sekundär (Immundefizienz)
7. Бекітілген нұсқасы: вторичная полость тела (целом) – екіншілік дене қуысы (целом) (2024), загрязнитель вторичный – қайталама ластағыш (2022), иммунодефицит – иммунтапшылық (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 2023 жылғы 13 қаңтардағы № 1 бұйрығы. ... бастапқы ...
Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 2023 жылғы 4 тамыздағы № 16 бұйрығы. ... Қызметтің қосалқы түрі ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 45 бұйрығы. бірінші деңгей ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 30 қарашадағы N 1141 Қаулысы ... жылжымайтын мүлiктiң кейiнгi объектiсi ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қайталама (иммун тапшылығы)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шақырылған потенциал – жарқыл немесе қатты дыбыс сияқты тітіркендіргіштің әсерінен адамның немесе жануарлардың жүйке жүйесінің кейбір бөліктерінде, көбінесе мида пайда болатын электрлік күш-қуат.
2. Этимологиясы: потенциал (лат. potentialis) - "қуатты, күшті".
3. Өзбек: sabab bo'lgan potentsial
4. Түрік: uyarılmış potansiyel
5. Ағылшын: evoked potential
6. Неміс: hervorgerufenes potential
7. Бекітілген нұсқасы: биотический потенциал – биотикалық әлеует (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 20 желтоқсандағы № 281-VІ ҚРЗ. ... шақырылған персонал ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 12 қарашадағы № 396-V ҚРЗ ... шақырылған адамның ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 10 сәуір N 176-II ... қоғамның потенциалын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 29 маусым N 242 ... экономикалық потенциалын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 30 желтоқсан N 22-ІІ ... техникалық потенциалы ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «шақырылған потенциал» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «туынды әлеует» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Гангреналық – қабынған тіндер тез өлі еттеніп, іріңдейтін, науқастың ағзасы үшін ауыр зардаптар әкелетін жара.
2. Этимологиясы: гангрена (көне грек. γάγγραινα) - "күйдіргіш жара".
3. Өзбек: gangrenoz
4. Түрік: kangrenli
5. Ағылшын: gangrenous
6. Неміс: gangränös
7. Бекітілген нұсқасы: гангренозный холецистит – гангреналы холецистит (2017), гангрена диабетическая – диабеттік гангрена (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ-58 бұйрығы. ... гангреналық-некроздық сатыдағы кемінде екі аяқ-қолды зақымдайтын Рейно ауруы ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 29 маусымдағы № 7-1/587 бұйрығы. ... жансыз (гангреналық) бөлшектер ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «гангреналы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Көтеу – адамның, малдың тік ішегінің (көтен ішегінің) аузы қызарып, ісініп, сыртқа қарай айналып кететін ауру.
2. Этимологиясы: геморрой (көне грек. αἷμα) - "қан", ῥόος - "ағыс".
3. Өзбек: gemorroy
4. Түрік: basur
5. Ағылшын: hemorrhoids
6. Неміс: hämorrhoiden
7. Бекітілген нұсқасы: геморрой – геморрой, айлан (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 желтоқсандағы № 172 бұйрығы. ... геморройдың түйінің ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 желтоқсандағы № 172 бұйрығы. ... геморрой түйінін таңу ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығы. ... Асқынған геморрой ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «геморрой, көтеу» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тегіс салалы бұлшықет – жолақты бұлшықеттерден жасушалардан (симпласттардан емес) тұруымен және көлденең сызығы болмауымен ерекшеленетін, тегіс, жиырылатын ұлпа.
2. Этимологиясы: гладкая (көне неміс. glat) - "жылтыр, тегіс, жатық"; мускулатура (лат. musculus) - "бұлшық ет".
3. Өзбек: silliq mushaklar
4. Түрік: düz kaslar
5. Ағылшын: smooth muscles
6. Неміс: glatte muskulatur
7. Бекітілген нұсқасы: гладкая вспашка – тeгістeп жырту (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 сәуірдегі № 73 бұйрығы. ... Бұлшықет ішіне енгізуге ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 6 маусымдағы № 103 бұйрығы. ... бұлшықет ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тегіс салалы бұлшықет, тегіс бұлшықет» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тегіс бұлшықет» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жұтқыншақ-өңештік дивертикул – өңеш қабырғасының бұлшықет қабығындағы ақау арқылы шырышты қабықтың дүрдиіп шығып кетуі.
2. Этимологиясы: дивертикул (лат. diverticulum) - "жолдың ауытқуы".
3. Өзбек: faringeal-qizilo'ngach divertikuli
4. Түрік: faringeal-özofageal divertikül
5. Ағылшын: pharyngeal-esophageal diverticulum
6. Неміс: rachen-ösophagus-divertikel
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы. ... бас-жұтқыншақ ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... асқазан-өңештік
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Меккель бүйірқалтасының қатерлі ісігі ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... бүйірқалта ауруы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы. ... Асқазан бүйірқалтасы ...
...Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы. ... Меккел дивертикуласының қатерлі ісігі ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Қуық дивертикулы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... Өңеш дивертикулын жергілікті кесу ...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жұтқыншақ-өңештік дивертикул, жұтқыншақ-өңештік бүйірқалта» термин тіркестері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жұтқыншақ-өңештік дивертикул» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Сирақ – буынаяқтыларда, қосмекенділер мен омыртқалыларда кездесетін, адамда төменгі сан мен табан арасында орналасқан, асықты жілік пен шыбық сүйектен тұратын сүйек қаңқасы.
2. Этимологиясы: голень (көне славян. golenь) - "жалаң сүйек".
3. Өзбек: pastki oyoq
4. Түрік: baldır, incik
5. Ағылшын: human leg
6. Неміс: unterschenkel
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 24 мамырдағы № ҚР ДСМ-47 бұйрығы. ... сирақтың көптеген сынуы.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1033 бұйрығы. ... Сирақ табан буындарын ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Сирақтың көптеген үстіртін жарақаттары ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «сирақ» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Дауыстық байлам – көмей қуысына шығыңқы орналасқан, дауыс желбезегі мен дауыс бұлшықетінен тұратын көмейдің шырышты қабығының қатпары.
2. Этимологиясы: голосовая складка (лат. plica vocalis) - "дауыс қатпары".
3. Өзбек: ovozli katlama
4. Түрік: ses teli
5. Ағылшын: vocal cords
6. Неміс: stimmlippe
7. Бекітілген нұсқасы: складка – 1. бүкпе, бүрме; 2. әжім, қатпар (мед.); 3.қатпар (геол.) (1971), голосовые связки – дауыс желбезегі (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 16 ақпандағы № 558-IV Заңы ... көлік байламын ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 25 қазандағы № 46-V Заңы. ... байламды ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «дауыстық байлам, дыбыс байламы» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «дауыс қатпары» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Толықтай күңгірттену – рентгенологиялық зерттеулер барысында адамның жекелеген мүшелеріндегі ақауды білдіретін физтологиялық көрініс.
2. Этимологиясы: гомоген (көне грек. ὁμογενής) - "бір текті".
3. Өзбек: bir hil qorayish
4. Түрік: homojenöz karartma
5. Ағылшын: homogeneous shadow
6. Неміс: homogener blackout
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2018 жылғы 22 ақпандағы № 84 бұйрығы. ...
күңгірттенуге қарсы ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 30 маусымдағы № 72 шешімі ... Күңгірттену ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1203 қаулысы ... Азот оксидтерін гомогенді қалпына келтіру ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 23 қаңтардағы № 23 қаулысы ... нашар гомогенді қоспаларды ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «толықтай күңгірттену, біркелкі күңгірттену» термин тіркестері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «біртекті күңгірттену» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Көмей – тыныс алу жүйесінің жұтқыншақты трахеямен байланыстырып, дауыс аппаратын құрайтын бөлігі.
2. Этимологиясы: гортань (латын. larynx) - "көмей".
3. Өзбек: gırtlak
4. Түрік: gırtlak
5. Ағылшын: larynx
6. Неміс: kehlkopf
7. Бекітілген нұсқасы: надгортанник – көмей қапшығы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Павлодар облыстық мәслихатының 2024 жылғы 26 сәуірдегі № 125/12 шешімі. ... "Көмей стенозы" ауруы бар ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 25 мамырдағы № 339 бұйрығы. .... көмейдің ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «көмей» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «көмей» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Айдар – 1. құлақтың жартылай шеңберлі каналдарының мембраналық ампулаларының ішкі бетінде орналасқан, бастың бұрылыстарында бұрыштық үдеудің өзгеруін қабылдайтын рецепторлық жасуша; 2. сыртқы түрі жотаға ұқсайтын кез-келген анатомиялық құрылым; 3. митохондрияның ішкі мембранасы қатпарларының бірі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qovurilgan
4. Түрік: taraklar
5. Ағылшын: scallop
6. Неміс: Kamm
7. Бекітілген нұсқасы: улитка – ұлу (1971), пласт – жер қыртысы (2022), текстура – қыртыс (2006), рубрика – айдар (2021), хoхлатка – айдаршөп (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 25 қаңтардағы № 16 бұйрығы. ...ирекше сығымдағыштан үздіксіз шығып отыратын ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ирекше» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кеуде торы – төс сүйегінен, 12 жұп қабырғадан, кеуде омыртқасынан, сондай-ақ бұлшықеттерден тұратын дененің бір бөлігі.
2. Этимологиясы: клетка (лат. cellula, ал көне грек. κύτος) - "тор, тар бөлме, үйшік".
3. Өзбек: ko'krak qafasi
4. Түрік: göğüs
5. Ағылшын: chest, thorax
6. Неміс: Brust, Brustkorb, Thorax
7. Бекітілген нұсқасы: грудная клетка – кеуде қаңқасы (2019), вторичная полость тела (целом) – екіншілік дене қуысы (целом) (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-223/2020 бұйрығы. ... кеуде қуысының бүйір беттеріне басуға болмайды.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «кеуде торы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Он екі елі ішек – латын тілінің «duodenum digitorum», яғни «он екі саусақ ені» деген сөзінен шыққан, ұзындығы шынымен де көлденең алғандағы он екі саусақтың биіктігімен бірдей болатын, асқазан мен ащы ішекті жалғастыратын ішектің бір бөлігі.
2. Этимологиясы: лат. duodenum - "он екі елі ішек".
3. Өзбек: o'n ikki barmoqli ichak
4. Түрік: oniki parmak bağırsağı
5. Ағылшын: duodenum
6. Неміс: zwölffingerdarm
7. Бекітілген нұсқасы: кишка двенадцатиперстная – ұлтабар (1971), верхний изгиб двенадцатиперстной кишки – ұлтабардың жоғарғы иіні (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет өткеру үшін адамдар денсаулық жағдайына қойылатын талаптарды бекіту туралы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... Асқазанның, ұлтабардың ойық жара ауруы
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ұлтабар» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тесік – 1) операция кезінде не болғанын, медициналық көмек көрсетуде ақау жіберілгенін немесе науқаста дұрыс жүргізілген процедураның өзінде асқыну басталғанын түсіну мүмкін болмайтындай етіп жазылған ауру тарихы.
2) псих. тұлға өзгерісінің түрі: оның жоғарғы қасиеттерінің басым төмендеуі, солғындауы және бұрынғы мүмкіндіктердің жойылуы; мидың әртүрлі аурулары мен жарақатында кездеседі.
2. Этимологиясы: дефект (лат. dēfectus) - "азаю, кемістік, жетпеу".
3. Өзбек: kamchilik
4. Түрік: defekt
5. Ағылшын: defect
6. Неміс: Defekt
7. Бекітілген нұсқасы: дефект масс – масса ақауы (2023), дефект – ақау (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінен медициналық қызметтерді сатып алу шарты талаптарының орындалу мониторингін жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 24 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-321/2020 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 29 қыркүйектегі № ҚР ДСМ-105 бұйрығы. ... медициналық көмек көрсету ақауы...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ақау» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Нысанның өзгеруі – туа біткен ақаулар, жарақаттар, дегенеративті өзгерістер, ісіктер салдарынан бас сүйек, омыртқа, кеуде сүйектері және аяқ-қол буындары, жұмсақ тіндер сияқты дене бөліктерінің пропорцияларының, мөлшерінің, пішінінің өзгеруі.
2. Этимологиясы: деформация (лат. deformatio) - "бұрмалау, бұрмалану".
3. Өзбек: deformatsiya
4. Түрік: Şekil değiştirme
5. Ағылшын: deformation
6. Неміс: verformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), деформация тела – дене деформациясы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Адамдардың көлік құралдарын басқаруына тыйым салатын медициналық қарсы көрсетілімдер тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 9 қарашадағы №853 бұйрығы. ... қозғалысын айтарлықтай қиындататын табан деформациясы.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «деформация» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ауруды анықтау – тексерілуші адамның саулығы туралы, оның ауруы (не жарақаты) туралы немесе өлімнің себебі туралы, қабылданған медициналық атауларды қолданып, жасалған медициналық тұжырым.
2. Этимологиясы: диагноз (лат. diagnosis) - "арқылы, жәрдемімен", gnosis - "білім".
3. Өзбек: tashxis
4. Түрік: diyagnoz
5. Ағылшын: diagnosis
6. Неміс: diagnose
7. Бекітілген нұсқасы: диагноз – диагноз (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Тәулік бойы стационар жағдайларында емдеуді қажет етпейтін диагнозды анықтағанға дейін тәулік бойы стационардың қабылдау бөліміндегі емдік-диагностикалық іс-шаралар тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-192/2020 бұйрығы. ... диагноз.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «диагноз» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Көкет – ішек-қарын мен өкпе-бауырды бөліп тұратын жұқа, көкшандыр, бауыр ет.
2. Этимологиясы: диафрагма (көне грек. διάφραγμα) - "қалқа, таса, шымылдық".
3. Өзбек: diafragma
4. Түрік: diyafram
5. Ағылшын: diaphragm
6. Неміс: Interseptum, Diaphragma, Zwerchfell
7. Бекітілген нұсқасы: диафрагма – диафрагма (2018), диафрагма – көкет (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында балаларға хирургиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 15 мамырдағы № 81 бұйрығы. ...диафрагмалық жарық және диафрагма релаксациясы кезіндегі операциялар.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «көкет» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Құрсақ дивертикулы – ұзақ уақыт дұрыс тамақтанбаудың салдарынан ішек аймақтары қабынып, ішектегі дүрдиіп шығып кеткен тіндердің арасына нәжіс жиналып, ішек қабырғаларын тітіркендіретін және инфекцияның дамуына әкелетін ауру.
2. Этимологиясы: дивертикул (лат. diverticulum) - "жолдың ауытқуы".
3. Өзбек: peritoneal divertikul
4. Түрік: peritonun divertikülü
5. Ағылшын: periton divertikülü
6. Неміс: Peritonealdivertikel
7. Бекітілген нұсқасы: брюшина – ішперде (1971), брюшная часть аорты – қолқаның құрсақтық бөлігі (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-160 бұйрығы. ... ішперде ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Жіңішке ішектің тесілу мен іріңдік қабаттасқан бүйірқалта ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Қуық дивертикулы ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «құрсақ дивертикулы, ішперде бүйірқалтасы» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ішперде дивертикулы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Диспептикалық бұзылыстар – іштің қатты ауырсынуы арқылы өтетін асқазан-ішек жолдарының бұзылуы.
2. Этимологиясы: диспепсия (көне грек. δυσ) - "оң мағынаны терістейтін қосымша", πέψις - "ас қорыту, асты сіңіру".
3. Өзбек: dispeptik kasalliklar
4. Түрік: dispeptik bozukluklar
5. Ағылшын: dyspeptic disorders
6. Неміс: dyspeptische störungen
7. Бекітілген нұсқасы: вегетативные расстройства – вегетативтік бұзылыстар (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында инфекциялық аурулар кезінде медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 17 наурыздағы № 40 бұйрығы. ... сүзгі – емханада ұйымдастырылатын, міндеті пациенттерді емханаға кіреберісте екі негізгі ағынға: инфекциялық ауруға күдігі бар адамдарға (жоғары температура, этиологиясы белгісіз бөртпе, диспепсиялық бұзылыстар және инфекциялық аурулардың белгілері) және дені сау немесе әртүрлі функционалдық ауытқулары бар адамдарға бөлу болып табылады.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «диспепсиялық бұзылыстар» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Дистрофиялық өзгерістер – адам ағзасының әртүрлі тіндеріндегі дегенеративті өзгерістердің дамуымен сипатталатын созылмалы аурулардың жиынтығы.
2. Этимологиясы: дистрофия (грек. dys) - "бұзылу", trophe - "тамақтану".
3. Өзбек: distrofik o'zgarishlar
4. Түрік: distrofik değişiklikler
5. Ағылшын: dystrophic changes
6. Неміс: dystrophische veränderungen
7. Бекітілген нұсқасы: гепатоцеребральная дистрофия – гепатоцеребральдық дистрофия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығы.
... Жоғары тыныс алу жолдарының жан-жақты дистрофиялық өзгерістері. ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «дистрофиялық өзгерістер» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «дистрофиялық өзгерістер» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Зәрайдатқы – денеден зәр шығарудың жоғарылауына және ағзаның тіндері мен серозды қуыстарындағы сұйықтықтың азаюына жәрдемдесетін заттек.
2. Этимологиясы: диуретик (грек. διούρησις) - "зәр шығару"
3. Өзбек: diuretik
4. Түрік: diüretik, idrar çoğaltıcı
5. Ағылшын: diuretic
6. Неміс: diuretikum
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Стратегиялық маңызды дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 3 наурыздағы № 35 бұйрығы. ...резерпин және диуретиктер.
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «зәрайдатқы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Диффузды-инфильтративті ісік – асқазанның шырышты қабатын инфильтрациялай отырып, эндофитті түрде өсетін, нақты шекаралары жоқ, өсу қарқыны жылдам, метастазы ерте басталатын, негізінен жастар ауыратын, тұқым қуалайтын бейімділігі бар аса қатерлі ісік.
2. Этимологиясы: диффузно (лат. diffūsio) - "жайылу, кеңею", инфильтративный (лат. infiltratus) - "сүзгілеу, сүзу", рак (лат. cancer) - "шаян".
3. Өзбек: diffuz infiltrativ saraton
4. Түрік: diffüz infiltratif karsinom
5. Ағылшын: diffuse infiltrative carcinoma
6. Неміс: diffuses infiltratives karzinom
7. Бекітілген нұсқасы: диффузная нервная система – диффузиялық жүйке жүйесі (2023), бронхогенный рак – бронхогендік карцинома (обыр) (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 11 қарашадағы № 999 қаулысы. ... диффузды ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-192/2020 бұйрығы. ... Инфильтративті анестезия ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 25 мамырдағы № 339 бұйрығы. ... қатерлі ісіктері бар ...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «диффузды-инфильтративті ісік, жайылмалы-асқазан ісік» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «диффузды-инфильтративті карцинома (обыр)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жайылмалы перитонит – іш қуысын және онда орналасқан органдарды жауып тұратын сірі қабатының терең қабынуы.
2. Этимологиясы: диффузный (лат. diffūsio) - "жайылу, кеңею"; перитонит (лат. peritoneum) - "ішперде, көкшандыр".
3. Өзбек: diffuz peritonit
4. Түрік: yaygın peritonit
5. Ағылшын: diffuse peritonitis
6. Неміс: diffuse peritonitis
7. Бекітілген нұсқасы: диффузная нервная система – диффузиялық жүйке жүйесі (2023), аппендикулярный перитонит – аппендицит перитониті (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 11 қарашадағы № 998 қаулысы. ... диффузды шығарындыларға ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... перитонит ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жайылмалы перитонит, жайылмалы ішқуыс қабынуы» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «диффузды перитонит» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Үлесше – эмбрионның дамуы кезінде шамадан тыс безді ұлпа күйінде пайда болып, белгілі бір кезеңде дамуын тоқтататын, алайда генетикалық патология барысында қалыптан тыс мөлшерге дейін өсетін, өте сирек кездесетін қосымша сүт безі (немесе лобула).
2. Этимологиясы: долька (славян. доля) -"бөлік, үлес".
3. Өзбек: lobula
4. Түрік: lobül
5. Ағылшын: lobule
6. Неміс: läppchen
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы.
... Үлесшенің in situ карциномасы ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «үлесше» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қос қаттам, дупликатура – кез-келген пластиналық құрылымның екі қабатынан тұратын анатомиялық түзілім.
2. Этимологиясы: дупликатура (лат. duplico) - "қосарлану, еселену".
3. Өзбек: takrorlash
4. Түрік: dupükatür
5. Ағылшын: duplication
6. Неміс: duplication
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «қос қаттам, дупликатура» термин тіркестері кездеспеді. Медицина саласының сөздігінде "қосарланған" деген баламасы берілген.
Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қос қаттам» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тыныс алу жүйесі – ағза мен сыртқы ортаның газ алмасу процесін қамтамасыз ететін тыныс алу жолдарының жиынтығы.
2. Этимологиясы: система (көне грек. σύστημα) - "құрастырылған, құрамдас", лат. systema respiratorium
3. Өзбек: nafas olish tizimi
4. Түрік: solunum sistemi
5. Ағылшын: respiratory system
6. Неміс: Atemtrakt
7. Бекітілген нұсқасы: вегетативная нервная система – вегетативті жүйке жүйесі (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Түркістан облыстық мәслихатының 2023 жылғы 28 сәуірдегі № 2/27-VIII шешімі. ... жүйке жүйесінің, тыныс алу жүйесінің ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тыныс алу жүйесі» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тыныс алу жүйесі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тоңба – ішкі қолдануға арналған дәрілік форма немесе желатин (пектин, агар) қосылатын жеміс-жидек немесе витаминді өсімдік шикізатына негізделген коллоидты ерітінді түріндегі өнім.
2. Этимологиясы: желе (франц. gelée) - "қойыртпақ".
3. Өзбек: jele
4. Түрік: jele
5. Ағылшын: jelly
6. Неміс: gelee
7. Бекітілген нұсқасы: холодец – дірілдек (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тоңба, дірілдеуік, желе» терминдері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «желе» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Асқазан – азық (ас) қорыту жүйесінің қапшық тәрізді кеңейген қуысты ағзасы.
2. Этимологиясы: желудок (көне грек. δέλεαρ) - "жем, қап".
3. Өзбек: oshqozon
4. Түрік: mide
5. Ағылшын: stomach
6. Неміс: magen
7. Бекітілген нұсқасы: желудок – қарын, асқазан (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасындағы пренатальдық ультрадыбыстық скрининг жүргізуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы. ... Диафрагманың үздіксіздігі, ұрықтың ішперде қуысында асқазаны мен бауырының қалыпты орналасуы бағаланады.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «асқазан» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өңеш-асқазандық анастомоз – ас қорыту мүшелері арасында қосалқы өскіндер пайда болған жағдайда зақымдалған бөлікті хирургиялық жолмен алып тастап, мүшелер арасына анастомоз (байланыс) жасау арқылы тағамның өту жолын қалпына келтіру.
2. Этимологиясы: анастомоз (көне грек. ἀναστόμωσις) - "саңылау, тесік, жырық".
3. Өзбек: oshqozon-qizilo'ngach anastomozi
4. Түрік: gastroözofageal anastomoz
5. Ағылшын: gastrointestinal anastomosis
6. Неміс: gastroösophageale аnastomose
7. Бекітілген нұсқасы: артерио-венозный анастомоз – артерия-веналық анастомоз (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 3 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-153 бұйрығы. ... өңеш ...
асқазандық ... анастомоз ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «өңеш-асқазандық анастомоз» термині жеке тіркес ретінде ғана кездесті. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «өңеш-асқазандық анастомоз» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Іш – дененің құрсақ қуысы, онда орналасқан мүшелер (асқазан, ішек, бүйрек, бүйрек үсті бездері, бауыр, көкбауыр, ұйқы безі, өт қабы) және оның қабырғаларынан тұратын бөлігі.
2. Этимологиясы: живот (көне слав. животъ) - "өмір, мүлік".
3. Өзбек: qorin
4. Түрік: karın
5. Ағылшын: abdomen
6. Неміс: Abdomen
7. Бекітілген нұсқасы: вздутие живота – іш кебу, іш желдену (2006), водянка живота - іш шемені (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... кеуде қуысы мен іш қуысы мүшелерінің жарақаттарының ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «іш» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ауыру – жеке адамда аурудың пайда болу фактісі; адам денсаулығының бұзылуы, соның ішінде зақым келу, жаралану, мертігу, контузия алу, туа біткен ақаулар және төтенше жағдайлар нәтижесінде адам денесінің қалыпты жұмысының бұзылуы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: kasallik
4. Түрік: kasallik
5. Ағылшын: disease
6. Неміс: Krankheit
7. Бекітілген нұсқасы: хроническое заболевание – созылмалы ауру (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 сәуірдегі N 336 Қаулысы. ... ауруға шалдығуына байланысты қызметтен босату. ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ауруға шалдығу» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Артқы өтіс өзегі – тік ішектің артқы тесік арқылы өтіп, айналшық (латын. anus) пен тік ішектің салыстырмалы түрде кең ампулалы бөлігі (латын. ampulla recti) арасында орналасқан тар бөлігінің атауы.
2. Этимологиясы: канал (лат. canalis) - "құбыр, науа", анальный канал (лат. canalis analis) - "артқы өтістік арна".
3. Өзбек: anal kanali
4. Түрік: anal canal
5. Ағылшын: anal canal
6. Неміс: analkanal
7. Бекітілген нұсқасы: анус – анус, айналшық (2017), большой небный канал – таңдайлық үлкен канал (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Тік ішектің, артқы өтістің жəне артқы өтіс өзегінің ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «артқы өтіс өзегі, айналшық өзегі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Артқы өтіс – артқы өтіс каналының төменгі ұшы, нәжіс денеден шығарылатын тесік.
2. Этимологиясы: анус (лат. anus) - "шығыршық, будақ, дөңгелек".
3. Өзбек: anus
4. Түрік: anüs
5. Ағылшын: anus
6. Неміс: anus
7. Бекітілген нұсқасы: анус – анус, айналшық (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Тік ішектің, артқы өтістің жəне артқы өтіс өзегінің ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «артқы өтіс» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Артқы этмоидты артерия – артқы торкөзді сынылау арқылы көз артериясының діңінен шығып, жоғарғы қиғаш бұлшықеттің астына және көз ұясының медиальды қабырғасындағы тесік арқылы өтіп, артқы торкөзді ұяшықтардың шырышты қабатында, мұрын қалқасының артқы бөліктеріндегі шырышты қабаттарда тармақталатын тамыр.
2. Этимологиясы: задняя решетчатая артерия (artery ethmoidalis posteroir) - "артқы торкөзді күретамыр".
3. Өзбек: orqa etmoidal arteriya
4. Түрік: posterior etmoidal arter
5. Ағылшын: posterior ethmoidal artery
6. Неміс: arteria ethmoidalis posterior
7. Бекітілген нұсқасы: лестница решетчатая – лестница решетчатая (2019), артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 25 қаңтардағы № 33 қаулысы. ... екі негізгі артерияның ортасында ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 22 желтоқсандағы № 925 бұйрығы. ... майда күретамырлар мен қылтамырлардың аурулары ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «артқы этмоидты артерия, артқы этмоидты күретамыр» терминдері жекелей тіркес түрінде кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «артқы этмоидты күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тежелу – сөйлеу жылдамдығының төмендеуі, қозғалыс, ойлау, есте сақтау қабілетінің бұзылуы түрінде көрінетін моторлық немесе психикалық белсенділіктің баяулауы.
2. Этимологиясы: лат. torpor
3. Өзбек: inhibisyon
4. Түрік: lethargy, dormansi
5. Ағылшын: dormancy
6. Неміс: Denkenssteifheit
7. Бекітілген нұсқасы: заторможенность – тежелу (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің 2023 жылғы 5 қазандағы № 366-НҚ бұйрығы. ... реакцияның тежелуі, шектелген қозғалыстар ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тежелу» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шүйде – адамның бас сүйек доғасының артқы бөлігін құрап, бас сүйегінің негізін қалауға қатысатын, төрт бөліктен тұратын, жұпсыз сүйек.
2. Этимологиясы: затылочная кость (лат. os occipitale) - "желке сүйегі".
3. Өзбек: oksipital suyak
4. Түрік: оksipital kemik
5. Ағылшын: occipital bone
6. Неміс: hinterhauptbein
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-223/2020 бұйрығы. ...шүйде артериясы ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «шүйде» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аран – ауыз қуысын жұтқыншақпен жалғастыратын артқы, тарылған бөлімі. Аран ауыз қуысын жұтқыншақпен байланыстырып тұрады.
2. Этимологиясы: зев (латын. fauces) - "жұтыну".
3. Өзбек: tomoq
4. Түрік: yutak
5. Ағылшын: pharynx
6. Неміс: Rachenenge
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы. ... ішкі аңқасын көруге мүмкіндік береді. ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «аран» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Оқшауланған – басқалардан бөлінген, сыртқы және ішкі қоршау арасында орналасқан.
2. Этимологиясы: изолированный (неміс. isolieren) - "оқшаулау, бөлектеу".
3. Өзбек: izolyatsiya qilingan
4. Түрік: izole
5. Ағылшын: insulated
6. Неміс: abgetrennt; isoliert
7. Бекітілген нұсқасы: помещение изолированное – оқшауланған орынжай (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 7 шілдедегі № ҚР ДСМ-58 бұйрығы. ...оқшауланған блок – ғимараттың сәулет құрылымындағы бөлек кіретін есігі бар басқа үй-жайлардан металл, пластик материалдармен немесе шыны блоктармен оқшауланған үй-жайлар кешені (жиынтығы) ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «оқшауланған» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Имплантациялық метастаздану – ісік жасушалары қайнар көздерінің оны қабылдаушы бөлікпен тікелей байланысы арқылы ағзаға таралуы.
2. Этимологиясы: имплантация (франц. implantation) - "бекіну, алмастыру, қондыру", метастаз (көне грек. μετάστασις) - "орын ауыстыру, жылжу, көшу".
3. Өзбек: implantatsiya metastazlari
4. Түрік: implantasyon metastazı
5. Ағылшын: implantation metastasis
6. Неміс: implantationsmetastasen
7. Бекітілген нұсқасы: имплантация – имплантация (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жылғы 23 мамырдағы № 65 шешімі. ... белсенді имплантациялық медициналық бұйымдарды бақылауға ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 17 сәуірдегі № 130 бұйрығы. ... метастаздануы, жануарлардың өмiршеңдiгi ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «имплантациялық метастаздану» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қапшықталған (дәрі) – қолданысқа қолайлы болуы, өзіндік қасиеттерін жоймауы, қоршаған ортаға кері әсері болмауы үшін арнайы қабыққа орналастырылған емдік қасиеті бар қойыртпақ немесе сұйықтық.
2. Этимологиясы: капсула (латын. capsula) - "қорапша, қобдиша".
3. Өзбек: kapsulalangan (dori)
4. Түрік: kapsüllenmiş (ilaç)
5. Ағылшын: encapsulated (medicine)
6. Неміс: eingekapselt (Medizin)
7. Бекітілген нұсқасы: технология лекарств – дәрілер технологиясы (2022), капсула – капсула (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 желтоқсандағы № 172 бұйрығы. ... Капсулалық қаптың пластикасымен интраокулярлы линзалардың ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2020 жылғы 15 қыркүйектегі № 111 шешімі. ... қапшықтанған әсер етуші зат ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «капсулалы (дәрі)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қарқынды терапия – осы бұзылуларды тудырған себептерге қарамастан, аурудың, жарақаттың, хирургиялық араласудың және дененің басқа да ауыр жағдайларының салдарынан туындаған ағзаның өмірлік маңызды функцияларының бұзылуын жоюға және (немесе) алдын алуға бағытталған емдеу шараларының кешені.
2. Этимологиясы: интенсив (франц. intensif) - "жақсартылған, күшейтілген"; терапия (грек. therapeia) - "қамқорлық көрсету, күтім жасау, емдеу".
3. Өзбек: intensiv terapiya
4. Түрік: yoğun bakım
5. Ағылшын: intensive therapy
6. Неміс: intensivtherapie
7. Бекітілген нұсқасы: интенсивность деформации – деформация қарқындылығы (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 26 сәуірдегі № 78 бұйрығы. ... қарқынды терапия – осы бұзылуларды тудырған себептерге қарамастан, аурудың, жарақаттың, хирургиялық араласудың және дененің басқа да ауыр жағдайларының салдарынан туындаған ағзаның өмірлік маңызды функцияларының бұзылуын жоюға және (немесе) алдын алуға бағытталған емдеу шараларының кешені. ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қарқынды терапия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Инфильтрат – ағзаның тіндерінде қан мен лимфа қоспасы бар жасушалық элементтердің жиналуы.
2. Этимологиясы: инфильтрат (лат. in) - "қосымша", filtratus - "сүзілген"
3. Өзбек: infiltrat
4. Түрік: infiltrate
5. Ағылшын: infiltrate
6. Неміс: infiltrate
7. Бекітілген нұсқасы: воспалительный инфильтрат – қабынбалық инфильтрат (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-214/2020 бұйрығы.
... Инфильтрат болмаған жағдайда гиперемия/қызару көлемі өлшеніп, тіркеледі. ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «инфильтрат» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ұйысу – 1. бұл рак клеткаларының қалыпты орналасу орынан жанындағы қатерлі емес тіндерге ауысуы. 2. терезелер мен есіктердің сыңылаулары арқылы бөлмеге ауаның кіруі.
2. Этимологиясы: инфильтрация (лат. in) - "қосымша", filtratus - "сүзілген"
3. Өзбек: infiltratsiya
4. Түрік: infiltrasyon
5. Ағылшын: infiltration
6. Неміс: infiltration
7. Бекітілген нұсқасы: инфильтрация – инфильтрациялау (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 2 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-151 бұйрығы.
... инфильтрацияның, индурацияның, плевралық тұтасуының немесе плевралық сұйықтықтың ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «инфильтрация» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мұрын пердесінің қисаюы – мұрын қуысын екіге бөліп тұрған анатомиялық құрылымның сүйек немесе шеміршек бөлігінің пішінін өзгертуі.
2. Этимологиясы: искривление носовой перегородки (орыс искривить) - "қисаю, бұралу", (слав. нос) - "мұрын"
3. Өзбек: burun septumining egriligi
4. Түрік: nazal septumun eğriliği
5. Ағылшын: deflected septum
6. Неміс: Nasenseptumdeviation, Septumdeviation
7. Бекітілген нұсқасы: перегородка противо-пожарная – өртке қарсы қалқан (өртке қарсы қызм.) (1999), перегородка – арақабырға (2021), железа щитовидная – қалқанша без (2023), брюшина – ішперде (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 ақпандағы № 175 бұйрығы. ... мұрын қалқаншасының қисаюы. ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұрын қалқаншасының қисаюы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жасанды антеторакальды өңеш – аш ішекті тері мен төс сүйектің арасынан өткізіп, хирургиялық жолмен жасалған жасанды өңеш.
2. Этимологиясы: антеторакальный (көне грек. ἄντα) - "қарсы", θώραξ - "кеуде".
3. Өзбек: sun'iy antetorakal qizilo'ngach
4. Түрік: yapay antetorakal yemek borusu
5. Ағылшын: artificial antetoracic esophagus
6. Неміс: künstliche antetorakale speiseröhre
7. Бекітілген нұсқасы: ахалазия пищевода – өңеш ахалазиясы (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 28 желтоқсандағы № 175 бұйрығы. ... Өңеш арқылы өтетін ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 13 қазандағы № ҚР ДСМ-113 бұйрығы. ... сондай-ақ жүктілікті жасанды үзуді жасауға ...
Солтүстік Қазақстан облысы Кызылжар ауданы әкімдігінің 2024 жылғы 5 ақпандағы № 42 қаулысы. ... жасанды су айдындары ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жасанды антеторакальды өңеш» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жасанды антеторакалды өңеш» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Болжам – себеп-салдарлық фактордың әсерінен, профилактикалық немесе емдік емдеуден туындайтын кез келген ықтимал нәтиже.
2. Этимологиясы: исход (латын. outcome) - "нәтиже".
3. Өзбек: natija
4. Түрік: sonlanım
5. Ағылшын: outcome
6. Неміс: Ausgang, Exitus
7. Бекітілген нұсқасы: количество благоприятных исходов – қолайлы нәтижелер саны (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің м.а. 2023 жылғы 27 қаңтардағы № 25 бұйрығы. ... нәтиже ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында терминнің бізге қажет мағынасы кездеспеді, мәселен "летальный исход" термин тіркесі "өлім" түрінде беріледі. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «нәтиже-болжам» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Капиллярлар торы – ағзадағы барлық тіндерді қоректік заттармен қамтамасыз ететін және метаболиз қалдықтарын шығаруға атсалысатын, бүкіл дененің метаболикалық гомеостазын сақтауда маңызды рөл атқаратын ұсақ қантамырлар жүйесі.
2. Этимологиясы: капилляр (латын. capillaris) - "жамылғы, қылды, түкті"; сеть (неміс. seid) - "күрмек, бұғалық".
3. Өзбек: kapillyar tarmoq
4. Түрік: kılcal ağ
5. Ағылшын: capillary network
6. Неміс: kapillarnetz
7. Бекітілген нұсқасы: капиллярная влага – капиллярлық ылғал (2021), однослойная нейронная сеть – бірқабатты нейрондық желі (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы. ... Капиллярлы дефектоскопия ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 29 маусымдағы № 7-1/587 бұйрығы. ... цирроз, капиллярды экстазия ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... капиллярлық ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «капиллярларлық тор» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Талаураған (гастрит) – әр түрлі зақымдайтын факторлардың (бактериялық, вирустық, химиялық, температуралық) бір реттік әсерінен туындаған асқазан шырышты қабығының жедел қабынуы.
2. Этимологиясы: катаральный (көне грек.κατάρροος) - "ағу, сорғалау"; гастрит (көне грек γαστήρ [gaster]) - "асқазан", - itis - "қабынуды білдіретін қосымша".
3. Өзбек: kataral (gastrit)
4. Түрік: nezle (gastrit)
5. Ағылшын: catarrhal (gastritis)
6. Неміс: katarrhalische (gastritis)
7. Бекітілген нұсқасы: гингивит катаральный – талаураған гингивит (2017), экссудативно-катаральный диатез – экссудативті-катаральды диатез (2019), воспаление катаральное – талаурап қабыну, талаурамалы қабынба(мед) (2006), острый гастрит – жіті гастрит (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 2 ақпандағы № ҚР ДСМ-13 бұйрығы. ...жоғарғы тыныс алу жолдарының катаральдық көріністерімен қоса жүретін, ауа-тамшы жолы арқылы берілетін антропонозды жіті респираторлық бактериялық қабынулар. ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «катаралды (гастрит)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жылауық – адам ағзасында, көбіне әйелдердің жыныс бездерінде кездесетін сұйықтыққа толы қатерсіз ісік.
2. Этимологиясы: киста (көне грек. κύστις) - "көпіршік".
3. Өзбек: kist (kist)
4. Түрік: kist (kistik)
5. Ағылшын: cyst (cystic)
6. Неміс: zyste (zystisch)
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы. ... Тері астындағы феомикотикалық абсцесс және киста ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... киста ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «киста» термині кездесті. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жылауық (киста)» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ішектік метаплазия – асқазанның шырышты қабығындағы жасушалар құрылымы жағынан аш ішектің немесе тоқ ішектің эпителий жасушаларына ұқсас жасушалармен алмастырылатын ауытқушылық.
2. Этимологиясы: метаплазия (көне грек. μετα) - "өзгерісті білдіретін қосымша", -πλάσις - "түзілу, құрылу, пайда болу".
3. Өзбек: ichak metaplaziyasi
4. Түрік: bağırsak metaplazisi
5. Ағылшын: intestinal metaplasia
6. Неміс: intestinale metaplasie
7. Бекітілген нұсқасы: желудочно-кишечный тракт – асқазан-ішек жолы (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2024 жылғы 22 қаңтардағы № 26 бұйрығы. ... ішектік патогенді қарапайымдылардың цисталары ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 15 қаңтардағы № ҚР ДСМ-5/2020 бұйрығы. ... ішектік ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2024 жылғы 12 ақпандағы № 56 бұйрығы. ... ішектік ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «ішектік метаплазия» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ішек метаплазиясы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тері жабыны – адам денесінің ішкі мүшелерін сыртқы ортаның механикалық әсерінен (соғылудан, жарақаттанудан) сақтайтын, микробтарды, еріген улы және зиянды заттарды ағзаға өткізбей, қорғаныштық қызмет атқаратын, ағзадағы зат алмасу үдерісіне қатысатын жамылғы.
2. Этимологиясы: кожа (лат. cutis) - "тері".
3. Өзбек: teri qoplamasi
4. Түрік: cilt örtüsü
5. Ағылшын: skin
6. Неміс: hautdecke
7. Бекітілген нұсқасы: покровные ткани – жабындық тіндер (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 20 ақпандағы № 102 қаулысы. ... тері жабыны мен сілемейлі қабықтарының тұтастығы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 26 мамырдағы № ҚР ДСМ - 44 бұйрығы. ... манипуляциялар кезінде тері жабындары мен ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тері жабыны» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Төсек-орын – науқасты орналастыру бойынша емдеу-профилактикалық мекеме стационарының мүмкіндігін көрсететін шартты есептік бірлік.
2. Этимологиясы: койка (лат. саvеа) - "тор".
3. Өзбек: kasalxona yotog'i
4. Түрік: hastane karyolası
5. Ағылшын: hospital bed
6. Неміс: Krankenhausbett
7. Бекітілген нұсқасы: койка – төсек (2011)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-20 бұйрығы. ... нейрохирургиялық төсектері бар балалар стационарының ...
Оңтүстік Қазақстан облыстық әкімдігінің 2015 жылғы 22 сәуірдегі № 114 қаулысы. ... 1 орын тәулігіне ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 7 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-156 бұйрығы. ... 100 және одан да көп төсектік перзентханада ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «төсектік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Коллатеральды қанайналым – ағзалар мен тіндердің үздіксіз қанмен қамтамасыз етіп отыратын қан тамырларының жоғары созылымдылығына сәйкес ағзаның маңызды функционалды бейімделуі.
2. Этимологиясы: коллатераль (лат. collateralis) - "ілеспе, жанама".
3. Өзбек: kollateral qon aylanishi
4. Түрік: kollateral dolaşım
5. Ағылшын: collateral circulation
6. Неміс: kollateralkreislauf
7. Бекітілген нұсқасы: замкнутое кровообращение – тұйық қанайналым (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. ... қанайналым ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... коллатеральды сіңірді қалпына келтіру ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... қанайналым ...

9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жанама қанайналым» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Колликвациялық некроз – өлі тіндердің консистенциясы болбыр, құрамында сұйықтықтың мөлшері көп болып, бұлшықеттің жұмсаруына соқтыратын некроз түрі.
2. Этимологиясы: колликвация (латын. colliquatio) - "сұйылту, еріту", некроз (көне грек. νέκρωσις) - "өлім"
3. Өзбек: kollikatsiya nekrozi
4. Түрік: kollikvasyonel nekroz
5. Ағылшын: colliquation necrosis
6. Неміс: kolliquative nekrose
7. Бекітілген нұсқасы: некроз – некроз (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 19 қарашадағы №1219 Қаулысы. ... Организмге тері жабындарының көрінетін некрозын (зақымдалуын) тудыратын қауіпті өнімнің уытты әсер ету тәуекелі ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ--58 бұйрығы. ... Өкпе гангренасы және некрозы, пневмониямен ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Артерия некрозы ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «колликвациялық некроз» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Біріккен оперативті араласулар – адам ағзасына түсетін жалпы салмақты азайтып, науқасты бірнеше дертінен айықтыру мақсатында бір мезгілде екі немесе бірнеше дербес операцияларды қатар орындау.
2. Этимологиясы: комбинированный (латын. combinare) - "тіркестіру, үйлестіру", оператив (латын. ореrātiō) - "әрекет, әсер ету, ықпал ету".
3. Өзбек: kombinatsiyalangan jarrohlik aralashuvlar
4. Түрік: kombine cerrahi müdahaleler
5. Ағылшын: combined surgical interventions
6. Неміс: kombinierte chirurgische eingriffe
7. Бекітілген нұсқасы: лечение комбинированное – құрамдастырылған ем (2022), оперативная задача – жедел тапсырма (2022), уровень вмешательства – араласу деңгейі (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 287 бұйрығы. ... құрама ... (комбинированный)
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 7 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-156 бұйрығы. ... жедел ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... бірінші триместрдің құрамдастырылған тесті – хромосомалық патологияның ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-248/2020 бұйрығы. ... арнайы араласу ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «құрамдастырылған жедел араласулар» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Құйымшақ – омыртқа бағанасының жамбаспен жалғасатын төменгі бөлігі.
2. Этимологиясы: копчик (көне грек. κόκκυξ) - "көкек" (пішіміне қарай құстың атымен аталған).
3. Өзбек: koksiks
4. Түрік: kuyruk sokumu
5. Ағылшын: coccyx
6. Неміс: steißbein
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2023 жылғы 5 мамырдағы № 176 бұйрығы. ... құйымшақ ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1033 бұйрығы. ... Омыртқаның бел-құйымшақ бөлігінің және жамбас сүйектерiнiң сынуы ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 21 қазандағы № 3-3/539 бұйрығы. ... құйымшақтың ең жоғарғы нүктесімен ...
Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2024 жылғы 3 мамырдағы № 92 бұйрығы. ... Жота биіктігі құйымшақ сүйегінің биіктігіне тең ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «құйымшақ» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Білек сүйектері – адам денесінің жоғарғы жағы шынтақ буынымен, ал төменгі жағын білекпен шектелген, құрамына алдыңғы топтың (4 қабат) және артқы топтың (2 қабат) бұлшықеттері кіретін бөлігі.
2. Этимологиясы: кость (латын. os) - "сүйек"
3. Өзбек: bilak suyaklari
4. Түрік: önkol kemikleri
5. Ағылшын: forearm bones
6. Неміс: knochen des unterarms
7. Бекітілген нұсқасы: кость – сүйек (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... Білек сүйектері мен алақан сүйектері ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 7 қазандағы № ҚР ДСМ-116/2020 бұйрығы. ... Білек сүйектерінің көптеген сынықтары ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 желтоқсандағы № 172 бұйрығы. ... Иық және білек сүйектерінің имплант бекіткішін алып тастау ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... білек сүйектерінің остеоклазиясы ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармаларын және заңнама құжаттарындағы қолданысын ескере отырып, «білек сүйектері» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жамбас сүйектері – бір-бірімен сүйектене байланысқан мықын, шонданай және шат сүйектерінен құралған, құйымшақпен бірігіп, жамбас қуысының қабырғасын құрайтын сүйектер.
2. Этимологиясы: кость (латын. os) - "сүйек"
3. Өзбек: kestirib suyagi
4. Түрік: kalça kemiği
5. Ағылшын: hip bone
6. Неміс: hüftknochen
7. Бекітілген нұсқасы: кость – сүйек (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 24 мамырдағы № ҚР ДСМ-47 бұйрығы. ... жамбас сүйектерінің көптеген сынуы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... жамбас сүйектерінің сүйек сынықтарының ашық репозициясы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... жамбас сүйектеріндегі басқа диагностикалық манипуляциялар ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығы. ... Жамбас сүйектерінің, сегізкөз бен құйымшақтың қатерсіз өспесі ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын, заңнамадағы қолдданысын ескере отырып, «жамбас сүйектері» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қасаға сүйек – екі санның түйіскен жері, жамбас сүйектің қосылған жерінің ішкі жағы.
2. Этимологиясы: лобковая кость (латын. os pubis) - "қасаға, шат сүйегі".
3. Өзбек: pubik suyak
4. Түрік: kasık kemiği
5. Ағылшын: pubic bone
6. Неміс: schambein
7. Бекітілген нұсқасы: вошь лобковая – қасаға биті (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Атырау облысы әкімдігінің 2022 жылғы 6 қыркүйектегі № 191 қаулысы. ... Тауық еті (сан сүйек және іргелес жұмсақ еті бар сан жілік) ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... сүйек ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «қасаға сүйек, шат сүйек» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қасаға (шат) сүйек» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жалған дивертикул – өңеш қабырғасының бұлшықет қабатындағы ақау арқылы шырышты қабықтың дүрдиіп шығуы.
2. Этимологиясы: дивертикул (лат. diverticulum) - "жолдың ауытқуы".
3. Өзбек: soxta divertikul
4. Түрік: yanlış divertikül
5. Ағылшын: false diverticulum
6. Неміс: Pseudodivertikel
7. Бекітілген нұсқасы: заведомо ложный – көрінеу жалған (2003)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Жіңішке ішектің тесілу мен іріңдік қабаттасқан бүйірқалта ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Қуық дивертикулы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы. ... Жалған ісік ұйқы безі ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-258/2020 бұйрығы. ... жалған жиырылу ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жалған дивертикул, жалған бүйірқалта» терминдері тұтастай емес, тек жекелей тіркес түрінде кездесті. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жалған дивертикул» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шынтақ сүйегі (клиника), шынтақ жілігі (анатом.) – қолдың қар сүйегімен білек сүйегінің түйіскен сырт жағы, білектің дене (диафиз) және екі эпифизден тұратын түтікшелі жұп сүйегі.
2. Этимологиясы: шынтақ (лат. ulna) - "шынтақ", кость (латын. os) - "сүйек".
3. Өзбек: ulna
4. Түрік: kol kemiği
5. Ағылшын: ulna
6. Неміс: ellbein, elle
7. Бекітілген нұсқасы: артерия локтевая – шынтақ күретамыры (2005), кость – сүйек (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «шынтақ сүйегі, шынтақ жілігі» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «шынтақ сүйегі (клиника), шынтақ жілігі (анатом.)» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Білек шыбығы – 1. шынтақ сүйегінің жанында орналасқан білек құрамындағы жұптасқан сүйек (клиника); 2. адам немесе жануарлар жілігімен қабаттаса, қабыса, қатар біткен жіңішке сүйек (анатом.).
2. Этимологиясы: лучевая кость (латын. os radius) - "шыбық сүйегі".
3. Өзбек: radius suyagi
4. Түрік: radius kemiği
5. Ағылшын: radius
6. Неміс: radius (anatomie)
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «білек шыбығы, білек шыбық сүйегі, шыбық сүйегі, кәрі жілік» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «білек шыбығы (клиника); кәрі жілік (анатом.)» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Балтыр шыбығы – жіліншіктің ұзын, жіңішке, түтік тәрізді бөлігі.
2. Этимологиясы: малоберцовая кость (лат. os fibula) - "балтыр шыбық сүйегі".
3. Өзбек: suyak qisqichi
4. Түрік: fibula
5. Ағылшын: fibula
6. Неміс: wadenbein
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «балтыр шыбығы, асықты жілік шыбығы» термин тіркестері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «балтыр шыбығы (клиника), асықты жілік шыбығы (анатом.)» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Медицина – ауруларды тану, емдеу және алдын алу, адамдардың денсаулығы мен еңбекке қабілеттілігін сақтау және нығайту, өмірді ұзарту мақсатында біріктірілген ғылыми білім мен практикалық шаралар жүйесі.
2. Этимологиясы: медицина (лат. medicina) - "емдеймін, жазамын".
3. Өзбек: tibbiyot
4. Түрік: tıp ilmi
5. Ағылшын: medicine
6. Неміс: medizin
7. Бекітілген нұсқасы: ядерная медицина – ядролық медицина (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының әскери-медициналық (медициналық) бөліністерінде әскери-медициналық (медициналық) қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 16 қарашадағы № 781 бұйрығы. ... Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының әскери-медициналық (медициналық) бөліністерінде әскери-медициналық (медициналық) қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 13 қазандағы № 359-V ҚРЗ...медициналық бұйымдар (медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника...
Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 6 ақпандағы № 191-VII ҚРЗ.... медициналық бұйымның тіркеу құжаттарына...
Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 18 наурыздағы № 66-VIII ҚРЗ...экономикалық одақ шеңберінде медициналық бұйымдар...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 16 қарашадағы № 405-V ҚРЗ....медициналық сақтандыру қорына төлейтін, өздері үшін аударымдар төлеу жүзеге асырылған медициналық...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «медицина» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Крукенберг метастазы – ХІХ ғасырдың аяғында 25 жастағы неміс гинекологы және көз дәрігері Фридрих Крукенберг анықтаған, аналық бездерде шоғырланған метастаздар.
2. Этимологиясы: Крукенберг (аналық бездегі қатерлі ісік фибросаркомасының қайталама табиғатын ашқан неміс гинекологы және көз дәрігері Фридрих Крукенбергтің есімі); метастаз (көне грек. μετάστασις) - "қозғалыс, өзгеріс".
3. Өзбек: Krukenberg metastazlari
4. Түрік: Krukenberg tümörü
5. Ағылшын: Krukenberg tumor
6. Неміс: Krukenberg tumor
7. Бекітілген нұсқасы: абсцесс метастатически – метастаздық абсцесс (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы...метастазалар (гистологиямен)...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 12 қарашадағы № ҚР ДСМ-112 бұйрығы...аймақтық метастаздың мүмкін аймағын...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы...метастаздар, гранулемалар, гамартома,...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығы...Алыс метастаздардың орналасуы...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «Крукенберг метастазы» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «Крукенберг метастазы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кішкентай қуық – басқа аурулардың әсерінен несеп қуысының функционалды немесе анатомиялық кішіреюі.
2. Этимологиясы: микроцистис (көне грек. μικρός) - "шағын, ұсақ", -κύστις - "зәр қапшығы".
3. Өзбек: mikrosistis
4. Түрік: mikrosistis
5. Ағылшын: microcystis
6. Неміс: mikrozystis
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-214/2020 бұйрығы. ... өкпеден тыс туберкулездің асқынуы – абсцесстер, жыланкөздер, неврологиялық бұзылыстар, омыртқа бағанының деформациясы, буындардың контрактурасы, микроцистис, гидронефроз, бедеулік.
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «микроцистис» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мини инвазивті операция – ішкі ағзаларға кішкентай тесік арқылы жасалатын, денеге араласу аймағын және тіндердің зақымдану дәрежесін мейлінше азайтуға бағытталған операциялар.
2. Этимологиясы: мини (лат. minimus) - "мейлінше, анағұрлым", инвазив (лат. invasio) - "шабуыл, шапқыншылық, жаулап алу", операция (лат. ореrātiō) - "әрекет, әсер ету".
3. Өзбек: minimal invaziv jarrohlik
4. Түрік: mini invaziv cerrahi
5. Ағылшын: minimally invasive surgery
6. Неміс: mini-invasive operation
7. Бекітілген нұсқасы: оперирование – операция жүргізу (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: (Операция) Хирургиялық стерилизиция жасау қағидалары мен шарттарын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 6 қарашадағы № ҚР ДСМ-185/2020 бұйрығы. ... Хирургиялық стерилизациялау бойынша операциялар жасауға байланысты азаматтарға іш қуысы хирургиялық операциялары үшін регламенттелген медициналық зерттеп-қарау жүргізіледі.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мини инвазивті операция, шағын инвазивті ота» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мини инвазивті операция» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Несепқуық – бүйректе түзілген зәр несепағар арқылы ағып келіп, уақытша жиналатын, пішіні алмұрт тәрізді қуысты мүше.
2. Этимологиясы: мочевой пузырь (лат. vesica urinaria) - "зәр қалтасы".
3. Өзбек: siydik pufagi
4. Түрік: idrar kesesi
5. Ағылшын: bladder
6. Неміс: harnblase
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-192/2020 бұйрығы...бүйрек, бүйрек үсті бездері, несеп қалдығын анықтаумен қуық, қуық асты безі, аталық бездер...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы...қуық ішперде қуысындағы жалғыз гипоэхогендік құрылым болып табылады...
зақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № ҚР ДСМ-37 бұйрығы...арқылы қуық, еркектік без, аталық ұрық бездері...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «несепқуық, қуық» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қуық» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бұлшықетті қабық – негізінен бірнеше қабатты тегіс бұлшықет жасушаларынан тұратын, бірақ ас қорыту түтігінің жоғарғы және төменгі бөліктерінде құрамына көлбеужолақты бұлшықет талшықтары енетін қабықша.
2. Этимологиясы: бұлшықетті қабық (лат. tunica muscularis) - "қауыз, бұлшықет".
3. Өзбек: mushak qobig'i
4. Түрік: kaslı ceket
5. Ағылшын: muscular coat
6. Неміс: Muskelhülle
7. Бекітілген нұсқасы: сетчатая оболочка – торлы қабық (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № 716 бұйрығы.... бұлшықет күші куәландырылушының...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 14 сәуірдегі № 73 бұйрығы...Бұлшықет ішіне енгізуге арналған ерітінді...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «бұлшықетті қабық» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «бұлшықетті қабық» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Назоинтестинальды интубация – зондты мұрын жолы арқылы аш ішекке енгізуді көздейтін интраоперациялық хирургиялық манипуляция.
2. Этимологиясы: назо (лат. nasus) - "мұрын", интубация (лат. intubatio) - "құбырдың ішінде".
3. Өзбек: nazointestinal intubatsiya
4. Түрік: nazointestinal entübasyon
5. Ағылшын: nasointestinal intubation
6. Неміс: nazointestinale Intubation
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы...Кеңірдек интубациясы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы...Балалардың кеңірдек интубациясы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы...Балалардың назотрахеальді интубациясы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы...Бір өкпелік және әр өкпелік интубация...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «назоинтестинальды интубация» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «назоинтестиналды интубация» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мықындық сыртқы артерия – сегізкөз-мықын буынының алдыңғы жағындағы жалпы мықын күретамырынан тармақталып, құрсақ қуысының алдыңғы қабырғасының бұлшықеттері мен терісін, еркектерде аталық безді көтеретін бұлшықетті, ал әйелдерде жатырдың дөңгелек байламын қанмен қамтамасыз ететін жұп тамыр.
2. Этимологиясы: мықындық сыртқы артерия (лат. аrterіa іlіaca externa) - "мықындық сыртқы күретамыр".
3. Өзбек: tashqi yonbosh arteriyasi
4. Түрік: dış iliak arter
5. Ағылшын: external iliac artery
6. Неміс: artery iliaca externa
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы...Омыртқа-негіздік артерия жүйесінің синдромы...
"Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы...Бір коронарлық артерияны аортокоронарлы шунттау...
"Ауыр жұмыстар, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстар саласында, жерасты жұмыстарына еңбек шарттарын жасасу үшін, сондай-ақ халықтың декреттелген тобындағы адамдарды жұмысқа жіберу үшін медициналық қарсы көрсетілімдер тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы...айқын созылмалы күретамыр функциясының жетіспеушілігі жоқ аяқ күретамырларының варикоздық кеңеюі...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы...күретамырдың қанын тоқтатуға арналған бұрау...
Азаматтық авицияда жолаушыларға медициналық көмек көрсету қағидаларын бектіу туралы...Пациент апта бойы ұшады және терең күретамырларда қанның ұю қаупі жоғары...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мықындық сыртқы күретамыр» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мықындық сыртқы күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Емделмейтін (ауру) – әдетте инфекциямен күресетін және денені қорғайтын иммундық жүйенің сау жасушалар мен мүшелерге, атап айтқанда буындарға, жүрекке, бүйрекке және өкпеге шабуыл жасауымен сипатталатын аутоиммунды аурулар, сондай-ақ заманауи медицина емдеу жолын таппаған мутацияланған аурулар.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: davolab bo'lmaydigan (kasallik)
4. Түрік: tedavi edilemez (hastalık)
5. Ағылшын: incurable (disease)
6. Неміс: unheilbar (krankheit)
7. Бекітілген нұсқасы: болезнь неизлечимая – дауасыз дерт (мед) (2005), почечнокаменная болезнь – бүйрек-тас ауруы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 31 наурыздағы № 311-VІ ҚРЗ. ... тараптың алдын ала келісу бойынша берілген сотталған адамға ол жазасын өтеу кезінде Үкімді орындаушы тараптың заңнамасына сәйкес ауыр емделмейтін ауруға ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы № ҚР ДСМ-209/2020 бұйрығы. ... 10) паллиативтік медициналық көмек - радикалды емдеу жүргізуге көрсетілімдері болмаған кезде жазылмайтын ауру пациенттің ауырсынуын және ауруының (жай-күйінің) ауыр ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жазылмайтын (ауру)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жартылай блокада – оң жақтағы импульстардың берілуінің ішінара бұзылуына әкелетін Гис түйінінің оң аяқшасының толық емес блокадасы, жүрек бұлшықетінің функционалды жұмысына айтарлықтай әсер етпейтін жеңіл патология.
2. Этимологиясы: блокада (ағылш. blockade) - "жабу, кедергі келтіру".
3. Өзбек: to'liq bo'lmagan blokada
4. Түрік: eksik blokaj
5. Ағылшын: incomplete blockade
6. Неміс: unvollständige blockade
7. Бекітілген нұсқасы: блокада внутрижелудочковая – қарыншаішілік блокада (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығы....Гис шоғының оң аяғының толық емес блокадасы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 маусымдағы № 461 бұйрығы...толық емес блокадасы жылжымалы жабдықтың...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2022 жылғы 12 желтоқсандағы № 707 бұйрығы...толық емес құрсауы...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 721 бұйрығы...толық емес блокадасы осы...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жартылай блокада, жартылай құрсау» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жартылай блокада» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Түйнелік – ішектің қозғалтқыштық қызметінің бұзылуына немесе механикалық кедергілерге байланысты асқазан-ішек жолдары арқылы өтетін сұйықтықтың ішінара немесе толық тоқтап қалу синдромы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: tutilish
4. Түрік: tıkanıklık
5. Ағылшын: bowel obstruction
6. Неміс: darmverschluß
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында балаларға хирургиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 15 мамырдағы № 81 бұйрығы. ... Жоғары ішек өтімсіздігі.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы....Өңештің түйнегі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы....Ұлтабар түйнегі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы....түйнек қабаттасқан екі жақты жарығы...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарындағы және басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «түйнелік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жанама – 1. әрекеттің, аурудың немесе оның салдарының тікелей емес, қосалқы, үстеме әсері; 2. қисық сызық қиюшысының шектік жағдайы. Элементар геометрияда кездесетін қисық сызықтардың ерекше нүктелерінен басқа барлық нүктелерінде жанамасы болады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: bilvosita
4. Түрік: dolaylı
5. Ағылшын: indirect
6. Неміс: indirekt
7. Бекітілген нұсқасы: билирубин непрямой – жанама (байланыспаған) билирубин (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қызметі туралы ережені бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 7 сәуірдегі № ҚР ДСМ - 34 бұйрығы. ... дәрілік заттардың жанама әсерлері кезіндегі ... – ... побочном действий лекарственных средств ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 15 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-269/2020 бұйрығы...үздіксіз жүрекке тікелей емес массаж ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 15 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-269/2020 бұйрығы...тікелей емес жүрек массажының сапасын...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жанама» термині біз іздеген мағынада кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жанама» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бейспецификалы жаралы колит – қабыну аумағы тоқ ішекте шоғырланған, иммундық сипаттағы созылмалы ауру.
2. Этимологиясы: специфика (латын. specificus) - "түр-тұқым, түр", язва (латын. ulcus) - "жарықшақ", колит (көне грек. kolon) - "тоқ ішек".
3. Өзбек: nonspesifik (yarali kolit)
4. Түрік: spesifik olmayan ülseratif kolit
5. Ағылшын: nonspecific ulcerative colitis
6. Неміс: unspezifische сolitis ulcerosa
7. Бекітілген нұсқасы: неспецифический язвенный колит – өзіндік ерекшеліксіз ойық жаралы колит (2019), язва – жара (1971), воспаление неспецифическое – телімсіз (бейспецификалы) қабынба (мед) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қарағанды облыстық мәслихатының 2022 жылғы 15 шілдедегі № 223 шешімі...Спецификалық емес ойық жаралы колит...
Жамбыл облыстық мәслихатының 2022 жылғы 29 шілдедегі № 19-12 шешімі....спецификалық емес ойық жаралы колит...
Солтүстік Қазақстан облыстық мәслихатының 2021 жылғы 4 қазандағы № 9/1 шешімі....Спецификалық емес ойық жаралы колит...
Шымкент қаласы мәслихатының 2022 жылғы 6 маусымдағы № 17/155-VII шешiмi...спецификалық емес ойық жара колиті...
9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «бейспецификалы жаралы колит» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бүйректен тасты тіліп алу – бүйректегі тармақталған маржан тәрізді ірі тастарды және терең орналасқан тас түйіршіктерін бүйрек астауы арқылы алып тастау мүмкіндігі болмаған жағдайларда жасалатын, бүйрек паренхимасынан тастарды диссекция арқылы алып тастайтын операция.
2. Этимологиясы: нефролитотомия (көне грек. νεφρός) - "бүйрек", -λίθος - "тас", -τομος - "кесу".
3. Өзбек: nefrolitotomiya
4. Түрік: nefrolitotomi
5. Ағылшын: nephrolithotomy
6. Неміс: nephrolithotomie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... Нефролитотомия.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарындағы нұсқасын, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «нефролитотомия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бүйректің беріштеніп қатаюы – бүйрек паренхимасының дәнекер тінмен алмасуы; бүйректің бүрісуіне және олардың қызметінің бұзылуына әкеліп соқтырады.
2. Этимологиясы: нефросклероз (көне грек. νεφρός) - "бүйрек", склероз (грек. sklērōsis) - "қату, қатаю".
3. Өзбек: nefroskleroz
4. Түрік: böbrek sklerozu
5. Ағылшын: nephrosclerosis
6. Неміс: nephrosklerose
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: "Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында және Мемлекеттік фельдъегерлік қызметінде қызмет өткеру үшін адамдардың денсаулық жағдайына қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы №775 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 5 сәуірдегі №277 бұйрығы. ... нефросклероз, алғашқы қатырылған бүйрек, сондай-ақ анықталмаған генездің созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі, бүйрек амилоидозы және басқа да нефропатиялар кіреді.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарындағы нұсқасын және басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «нефросклероз» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бүйректі жару, нефротомия – бүйректегі тасты алу кезінде қолданылатын операция, бүйрек ұлпаларын хирургиялық жолмен тілу.
2. Этимологиясы: нефротомия (көне грек. νεφρός) - "бүйрек", (лат. temno) - "кесемін, тілемін".
3. Өзбек: nefrotomiya
4. Түрік: böbrek açımı
5. Ағылшын: nephrotomy
6. Неміс: nephrotomie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... Нефротомия.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарындағы нұсқасын және басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «нефротомия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бүйректі алып тастау – ауру әбден асқынып, бүйректі сақтап қалу мүмкіндігі болмаған жағдайда оны толығымен алып тастауға бағытталған радикалды операция.
2. Этимологиясы: нефроэктомия (көне грек. νεφρός) - "бүйрек", -ἐκτομή - "кесу, алып тастау".
3. Өзбек: nefroektomiya
4. Түрік: nefroektomi
5. Ағылшын: nephroectomy
6. Неміс: nephroektomie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... Нефроэктомия.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарындағы нұсқасын, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «нефроэктомия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Төмендейтін артерия – үлкен қан айналым шеңберіне енетін қолқаның жүректің сол жағынан төмен қарай қан айдайтын тармақтары.
2. Этимологиясы: артерия (көне грек. ἀρτηρία) - "күретамыр".
3. Өзбек: tushayotgan arteriya
4. Түрік: inen arter
5. Ағылшын: descending artery
6. Неміс: absteigende аrterie
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024), нисходящая ассимиляция – төмендеуші ассимиляция (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы...Омыртқа-негіздік артерия жүйесінің синдромы...
"Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы...Бір коронарлық артерияны аортокоронарлы шунттау...
"Ауыр жұмыстар, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстар саласында, жерасты жұмыстарына еңбек шарттарын жасасу үшін, сондай-ақ халықтың декреттелген тобындағы адамдарды жұмысқа жіберу үшін медициналық қарсы көрсетілімдер тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы...айқын созылмалы күретамыр функциясының жетіспеушілігі жоқ аяқ күретамырларының варикоздық кеңеюі...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы...күретамырдың қанын тоқтатуға арналған бұрау...
Азаматтық авицияда жолаушыларға медициналық көмек көрсету қағидаларын бектіу туралы...Пациент апта бойы ұшады және терең күретамырларда қанның ұю қаупі жоғары...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «төмендейтін артерия» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «төмендеуші күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Төмендеген жиек ішек – жиек ішектің үшінші бөлігі, көлденең жиек ішекке жалғасатын тұсы, тоқ ішектің бір бөлімі.
2. Этимологиясы: төмендеген жиек ішек (лат. colon descendens) - "төмендеген тоқ ішек".
3. Өзбек: tushayotgan yo'g'on ichak
4. Түрік: inen kolon
5. Ағылшын: descending colon
6. Неміс: absteigender dickdarm
7. Бекітілген нұсқасы: нисходящая ассимиляция – төмендеуші ассимиляция (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 8 қыркүйектегі № 357 бұйрығы......1) ішек...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «төмендеген жиек ішек, төмендеген тоқ ішек» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «төмендеуші жиек ішек» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мұрын кеуілжірі – кеңсірік қуысының жоғарғы жағында болатын жұмсақ шеміршек, мұрын қуысындағы кілегей қабықпен қапталқан кеуекті құрылым.
2. Этимологиясы: нос (латын. nasus) - "мұрын", раковина (көне слав. rakъve) - "қауашақ"
3. Өзбек: burun chig'anog'i
4. Түрік: burun konkası
5. Ағылшын: nasal conch
6. Неміс: nasenmuschel
7. Бекітілген нұсқасы: верхняя носовая раковина – мұрынның жоғарғы кеуілжірі (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы...мұрын сүйегі және бет кескіні бағаланады...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мұрын кеуілжірі» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұрын кеуілжірі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мықындық жалпы артерия – құрсақ қолқасынан басталып, сыртқы және ішкі мықын артериялары арқылы жамбас мүшелерін, еркектерде қуықты, аталық бездің қабықтарын, жыныс мүшесін, жамбас бұлшықеттерін қанмен қамтамасыз ететін тамыр.
2. Этимологиясы: мықындық жалпы артерия (лат. arterіa іlіaca communіs) - "мықындық жалпы күретамыр".
3. Өзбек: umumiy yonbosh arteriyasi
4. Түрік: ana iliak arter
5. Ағылшын: common iliac artery
6. Неміс: аrteria iliaca communis
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы...Омыртқа-негіздік артерия жүйесінің синдромы...
"Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы...Бір коронарлық артерияны аортокоронарлы шунттау...
"Ауыр жұмыстар, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстар саласында, жерасты жұмыстарына еңбек шарттарын жасасу үшін, сондай-ақ халықтың декреттелген тобындағы адамдарды жұмысқа жіберу үшін медициналық қарсы көрсетілімдер тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы...айқын созылмалы күретамыр функциясының жетіспеушілігі жоқ аяқ күретамырларының варикоздық кеңеюі...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы...күретамырдың қанын тоқтатуға арналған бұрау...
Азаматтық авицияда жолаушыларға медициналық көмек көрсету қағидаларын бектіу туралы...Пациент апта бойы ұшады және терең күретамырларда қанның ұю қаупі жоғары...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мықындық жалпы артерия» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мықындық жалпы күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өттік жалпы түтік – жалпы бауыр түтігі мен везикулярлы өт жолының бірігуінен пайда болатын өт жолы.
2. Этимологиясы: желчь (көне грек. χολή) - "өт".
3. Өзбек: umumiy o't yo'llari
4. Түрік: ortak safra kanalı
5. Ағылшын: common bile duct
6. Неміс: сholedochus
7. Бекітілген нұсқасы: желчь – өт (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-221/2020 бұйрығы...Өтті сальмонеллезге талдауышта бактериологиялық зерттеу...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-221/2020 бұйрығы...өт, аран және тағы басқа бөлінділерін талдауышта бактериологиялық зерттеу...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-221/2020 бұйрығы...өт қабы, ұйқы безі, көкбауыр) УДЗ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-221/2020 бұйрығы...Өт жолын эндоскопиялық стенттеу...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «өттік жалпы түтік, жалпы өт өзегі» термин тіркестері кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жалпы өт түтігі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шықшыт безі – ақуыз бездеріне жататын, жұптасқан, күрделі альвеолярлы серозды сілекей безі.
2. Этимологиясы: шықшыт безі (лат. glandula parotidea) - "құлақ маңы безі".
3. Өзбек: parotid bezi
4. Түрік: kulak altı bezi
5. Ағылшын: parotid gland
6. Неміс: die ohrspeicheldrüse
7. Бекітілген нұсқасы: железа щитовидная – қалқанша без (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы...Шықшыт сілекей безінің...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы...Шықшыт сілекей безінің қатерлі ісігі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы...Шықшыт сілекей безінің қатерлі ісігі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-309/2020 бұйрығы....Шықшыт сілекей безі...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «шықшыт безі» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «шықшыт безі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қалқанша маңы безі – денедегі кальций мен фосфор алмасуының негізгі реттегіштері.
2. Этимологиясы: қалқанша маңы безі (лат. glandulae parathyroidea) - "қалқанша жанындағы без".
3. Өзбек: paratiroid bezlari
4. Түрік: paratiroid bezleri
5. Ағылшын: parathyroid gland, epithelial body, glandula parathyroidea
6. Неміс: Beischilddrüse, nebenschilddrüsen
7. Бекітілген нұсқасы: железа щитовидная – қалқанша без (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы....қалқанша жанындағы (қалқанша маңы) бездің басқа бұзылулары...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-258/2020 бұйрығы....Қалқанша безінің қатерлі ісігі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы...Қалқанша жанындағы [қалқанша маңы] бездің қатерлі ісігі...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № 775 бұйрығы...Қалқанша бездің елеусіз диффузды ұлғаюы бар...
9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қалқанша маңы безі» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ота – ағзадағы патологиялық процеске құралдардың көмегімен немесе оларсыз емдік мақсатта араласуды көздейтін жоспарланған көп компонентті процесс.
2. Этимологиясы: операция (лат. ореrātiō) - "әрекет ету".
3. Өзбек: operatsiya
4. Түрік: ameliyat
5. Ағылшын: surgery
6. Неміс: оperation
7. Бекітілген нұсқасы: оперирование – операция жүргізу (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Хирургиялық стерилизиция жасау қағидалары мен шарттарын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 6 қарашадағы № ҚР ДСМ-185/2020 бұйрығы. ... Хирургиялық стерилизациялау бойынша операциялар жасауға байланысты азаматтарға іш қуысы хирургиялық операциялары үшін регламенттелген медициналық зерттеп-қарау жүргізіледі.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ота, операция» түрінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Атабезді ұмаға түсіріп бекіту – ұрықтың патологиясын жою және оның бұралуын түзету мақсатында жасалатын, крипторхидті аталық безді ұмаға жылжытып, оны сол жерде хирургиялық жолмен бекітетін операция.
2. Этимологиясы: орхипексия (грек. orchis) - "жұмыртқа", -pexia - "бекіту, орнықтыру".
3. Өзбек: orxipeksiya
4. Түрік: orşiopeksi
5. Ағылшын: оrchiopexy
6. Неміс: orchidopexie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «атабезді ұмаға түсіріп бекіту, орхипексия» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «атабезді ұмаға түсіріп бекіту, орхипексия» түрінде қосарлап бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Атабезді сылып тастау – жыныстық гормондарының (тестостерондардың) өндірілуін азайту қажет болған жағдайда, еркектің жыныс мүшесіндегі қатерлі ісіктерде, сондай-ақ қосжыныстылардың жынысын дәлдеу кезінде қолданылатын аталық безді алып тастау операциясы.
2. Этимологиясы: орхиэктомия (көне грек. ὄρχις) - "жұмыртқа", -ἐκτομία - "алып тастау, кесу".
3. Өзбек: orxiektomiya
4. Түрік: orşiektomi
5. Ағылшын: orchiectomy
6. Неміс: orchiektomie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы...Біржақты орхиэктомия...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «атабезді сылып тастау, орхиэктомия» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «атабезді сылып тастау, орхиэктомия» түрінде қосарлап бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аллотрансплантатты қабылдамау – трансплантацияланған мүшені немесе ұлпаны (аллотрансплантатты) алған ағзаның иммундық жүйесі бұл трансплантатқа бөгде зат ретінде шабуыл жасай бастайтын және оны жоюға тырысатын процесс. Бұл процесс трансплантацияның сәтсіздігіне әкелуі мүмкін және иммундық реакцияны басу үшін дәрілік терапияны өзгерту немесе қосымша емдеу сияқты медициналық араласуды қажет етеді.
2. Этимологиясы: аллотрансплантат (грек. allos) - "бөгде, өзге, басқа", (лат. transplantatio) - "қайта отырғызу".
3. Өзбек: allograftni rad etish
4. Түрік: allogreftin reddedilmesi
5. Ағылшын: transplant rejection, allograft rejection
6. Неміс: Allograft-Abstoßung
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 27 шілдедегі № ҚР ДСМ - 65 бұйрығы...Теріні аллотрансплантаттау...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 15 мамырдағы № 81 бұйрығы....аллотрансплантатты және аз инвазивті технологияларды қолдана отырып жасалатын операциялар...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында нақты «(аллотрансплантатты) қабылдамау , аллотрансплантаттың ажыратылуы» термин тіркестері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «аллотрансплантатты қабылдамау» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аяқ басының саусақтары, аяқ басының башпайлары, аяқ басының башайлары – аяқтың адам денесінен ең алшақ орналасқан, адам табанына ұшқары біткен бөлігі.
2. Этимологиясы: палец (лат. pollex) - "бармақ", стопа (слав. stópa) - "қадам, із".
3. Өзбек: oyoq barmoqlari
4. Түрік: ayak parmağı
5. Ағылшын: toe
6. Неміс: zehe (Fuß)
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы...башпайын қамтитын табиғи былғары...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 20 қаңтардағы № 48 бұйрығы....allegro және башпай жаттығулар...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы....башпайлардың жайылмалы іріңдігі...

9. Ұсыныстар: Қазақ тіліндегі қолданылыс заңдылықтарын ескере отырып «башпайлар» терминін бекіту ұсынылады. Түрік тілінде, орыс тілінде саусақ термині аяқ үшін де, қол үшін де қолданылғандықтар аяқ саусақтар, қол саусақтар түрінде ажырату үшін қолданылады. Ал қазақ тілінде башпай термині тек қана аяқтың саусақтары үшін қолданылғандықтан "аяқ" деп қосып жатпай-ақ, тікелей башпай деп алуды ұсынамыз. Заңнамадағы қолданылысы да осыған сәйкес келеді.

Дефинициясы1. Бүйрек маңы қабынуы – бүйректі қоршап тұрған майлы талшықтың іріңді қабынуы.
2. Этимологиясы: паранефрит (көне грек. παρα) - "маңы, жаны", -νεφρός - "бүйрек", (лат. -itis) - "қабынуды білдіретін қосымша".
3. Өзбек: paranefrit
4. Түрік: paranefrit
5. Ағылшын: paranephritis
6. Неміс: paranephritis
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық және фармацевтикалық мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы №4 бұйрығы. ... Паранефрит кезінде ішперде артындағы кеңістікті ашу және дренаждау.
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «паранефрит» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Паренхималық (ағза) – негізгі массасы паренхимадан, яғни осы органға тән функцияны орындайтын арнайы жасушалар жиынтығынан тұратын ағза.
2. Этимологиясы: паренхиматоз (көне грек. παρέγχυμα) - "піскен".
3. Өзбек: parenximal (organ)
4. Түрік: parankimal (organ)
5. Ағылшын: parenchymal (organ)
6. Неміс: parenchymatös (оrgan)
7. Бекітілген нұсқасы: паренхима – ұлпа (1995), рудиментарные органы – рудимент ағзалар (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Әскери қызметтен босатылған, жиырма бес және одан көп жыл еңбек сіңірген адамдарға санаторийлік-курорттық емделу ұсынылатын аурулардың тізбесін бекіту туралы...Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-21 бұйрығы. ... субарахноидты-паренхималық қан кетудің салдары...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2020 жылғы 11 тамыздағы № 100 шешімі...Паренхималық тіндердің және әртүрлі секреторлық...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «паренхималық (ағза)» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бірінші – науқастың дәрігерге алғаш жүгінуіне, науқасқа алғаш көрсетілген көмекке, ауру сезімдерінің алғаш пайда болған уақытына, яғни пациент пен дәрігер, сырқат белгілері арасындағы бастапқы процеске қатыстылық.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: birlamchi
4. Түрік: birincil
5. Ағылшын: primary
6. Неміс: primär
7. Бекітілген нұсқасы: загрязнитель первичный – бастапқы ластағыш (2022), первичный сок – біріншілік сөл (2022), первичный документ – алғашқы документ (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық оңалту көрсету қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 7 қазандағы № ҚР ДСМ-116/2020 бұйрығы. ... медициналық оңалту көрсететін күндізгі стационары бар медициналық-санитариялық алғашқы көмек медициналық ұйымы.
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «алғашқы, біріншілік» нұсқаларын қатар бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Біріншілік перитонит – қуыс мүшелердің тұтастығын бұзбай дамитын, балалар мен ересектерде кенеттен пайда болатын, ішперде тіндерінің қабыну процесі.
2. Этимологиясы: перитонит (лат. peritoneum) - "іш, қарын", -itis - "қабынуды білдіретін жұрнақ".
3. Өзбек: birlamchi peritonit
4. Түрік: birincil peritonit
5. Ағылшын: primary peritonitis
6. Неміс: primäre peritonitis
7. Бекітілген нұсқасы: первичный сок – біріншілік сөл (2022), аппендикулярный перитонит – аппендицит перитониті (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: "Стационарлық жағдайларда мамандандырылған медициналық көмек жоспарлы нысанда көрсетілетін аурулардың тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-258/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы. ... Бастапқы гиперпаратиреоз.
Қазақстан Республикасында стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Ушыққан перитонит.
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «біріншілік перитонит, ілкі перитонит» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «біріншілік перитонит» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аралық – 1. Медициналық контексте "аралық" термині организмдегі әртүрлі құрылымдарға немесе процестерге қатысты келесі мазмұнда беріледі:
а) жыныстық аралық – ерлер мен әйелдердің репродуктивті органдарында, мәселен еркектерде жыныс мүшесінің үңгірлі денесін, ал әйелдерде қынапты бөлетін қалқа;
ә) жүрек аралығы – оң және сол жақ жүрекшелерді, сондай-ақ оң және сол қарыншаларды бөлетін қалқа;
б) мұрын аралығы – мұрын қуысындағы оны сол және оң жартыға бөлетін құрылым;
в) сүйектер аралығы – дененің әртүрлі бөліктеріндегі сүйек тіндерінің арасында, бас сүйегінде немесе кейбір буындарда болатын қалқа;
г) ішкі мүшелердегі аралық – ішкі ағза мүшелері немесе олардың бөліктері арасындағы перделер немесе мембраналар, мысалы, өкпенің әртүрлі бөліктері арасындағы перде немесе бауырдағы мембраналар.
2. медициналық мекемелерге арналған алюминий профильді құрылымдар.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: bo'lim
4. Түрік: ceptum
5. Ағылшын: barrier, floor, interseptum, septum (pl septa), wall
6. Неміс: intersēptum
7. Бекітілген нұсқасы: перегородка – арақабырға (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № ҚР ДСМ-54 бұйрығы....Бастапқы қалқа деп аталатын жүрекшеаралық қалқаның төменгі жиегі көрінеді...

9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қалқа» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қылта – 1. кез-келген органның тарылған бөлігі (мысалы, қалқанша безінің екі бөлігін байланыстыратын қалқанша безінің қылтасы); 2. тізенің астыңғы жағындағы әлсіз сіңір, тірсектің төменгі бөлігі.
2. Этимологиясы: қылта (isthmus) - "тілме, ұзынша қиық".
3. Өзбек: istmus
4. Түрік: istmus
5. Ағылшын: isthmus
6. Неміс: Isthmus
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 721 бұйрығы....без мойнағы үлкейген, анық сезіледі, және жұтқан кезде көрінеді...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 14 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-259/2020 бұйрығы...қылта 3 – 4...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы....І – без қылтасы ұлғайған...
9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «қылта» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Перифокальды қабыну – тіндердің зақымдану ошағының немесе тінге енген бөгде заттың айналасында пайда болатын қабыну.
2. Этимологиясы: перифокальды (көне грек. περί) - "маңында, төңірегінде, айналасында", (лат. focalis) - "патологиялық процесс ошағы".
3. Өзбек: perifokal yallig'lanish
4. Түрік: periferik inflamasyon
5. Ағылшын: perifocal inflammation
6. Неміс: Perifokalentzündung
7. Бекітілген нұсқасы: воспаление хроническое – созылмалы қабыну (2017), воспаление перифокальное – зақым айналасының қабынбасы (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2003 жылғы 30 сәуірдегі N 81-ө өкімі... Қазақстан Республикасына типтiк емес өкпе қабынуын әкелудiң...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2024 жылғы 18 сәуірдегі № 389 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2024 жылғы 22 сәуірде № 34275 болып тіркелді...қабыну белгісі жоқ...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 721 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 22 желтоқсанда № 21860 болып тіркелді...ОНЖ-ның қабыну...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «перифокальды қабыну, зақым айналасының қабынбасы (2006)» термин тіркесі кездеспеді, "қабыну" терминінің қолданылған түрлері берілді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «перифокалды қабыну» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жүзіктәрізді шеміршек – жұқа доғасы алға, ал кең табақшасы артқа қарай орналасқан, көмейдің негізін құрайтын шеміршек.
2. Этимологиясы: хрящ (лат. cartilago cricoidea) - "сақиналы шеміршек".
3. Өзбек: krikoid xaftaga
4. Түрік: krikoid kıkırdağı
5. Ағылшын: cricoid cartilage, anular cartilage
6. Неміс: ringknorpel
7. Бекітілген нұсқасы: волокнистый хрящ – талшықты шеміршек (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы....Сүйектер мен аяқ-қол шеміршектерінің, буын шеміршектерінің басқа жəне орналасу орны анықталмаған...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 19 наурыздағы № 263 қаулысы...шеміршекті, қабырғаны кесуге арналған ветеринариялық пышақтардан...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы....Көмей шеміршектерінің қатерлі ісігі...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «жүзіктәрізді шеміршек» термин тіркесі кездеспеді, "шеміршек" терминінің қолданылысы алынды. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «жүзіктәрізді шеміршек» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бауырлық қап – бауырдың оң жақ бөлігі мен қабырғалық ішперде арасындағы саңылау тәрізді қуыс.
2. Этимологиясы: бауыр сөмкесі (лат. bursa hepatica) - "бауыр қабы".
3. Өзбек: jigar sumkasi
4. Түрік: karaciğer torbası
5. Ағылшын: hepatic bursa
6. Неміс: schleimbeutel der leber
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «бауырлық қап, бауырқап» термин тіркестері кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «бауырлық қап» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Іріңді шәует – иісі жағымсыз, түсі сарыдан жасылға дейін өзгеретін, ер адамның несеп-жыныс жүйесінде қабынудың бар екенін көрсететін белгі.
2. Этимологиясы: пиоспермия (лат. pyospermia) - "шәуеттегі ірің".
3. Өзбек: piospermiya
4. Түрік: piyospermi
5. Ағылшын: pyospermia
6. Неміс: pyospermie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «іріңді шәует, пиоспермия» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «пиоспермия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Іріңді несеп – макроскопиялық жолмен немесе несеп тұнбасындағы лейкоциттер санының жоғарылауымен анықталатын, несепте іріңнің болу белгісі.
2. Этимологиясы: пиурия (лат. pyuria) - "несептегі ірің". ірің (көк түрік. iriŋ немесе yiriŋ) - "жарақат, шірік". Бұл сөз көне түрік тіліндегі +I(g) жұрнағы мен irin- “шіру” етістігінен жасалған.
3. Өзбек: pyuriya
4. Түрік: piyüri
5. Ағылшын: piuria
6. Неміс: pyurie, eiterharnen
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 2 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-151 бұйрығы...пиурия (центрифугаланбаған зәрдің үлгісін зерттеу кезінде айыру қабілеті жоғары 10 лейкоцит/мл-ден немесе 3 лейкоциттен жоғары)...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ--58 бұйрығы...пиурия, протеинурия, цилиндруриялар тән), егу әдісі арқылы несепті...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы...жалпы несеп талдауы (пиурия, протеинурия).
9. Ұсыныстар: Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «пиурия» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Пластика – терапевтік емдеу барысында жазылмайтын жаралардың бетіндегі тері жамылғысын қалпына келтіруге арналған хирургиялық операция.
2. Этимологиясы: пластика (лат. plasticus) - "мүсіндік".
3. Өзбек: plastik
4. Түрік: estetik
5. Ағылшын: plastic
6. Неміс: plastik
7. Бекітілген нұсқасы: гальванопластика – гальванопластика (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 16 шілдедегі N 186-IV Заңы...пластикалық хирургия, жақ-бет сүйегі хирургиясы, нейрохирургия...
9. Ұсыныстар: Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «пластика» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өкпеқап – жабық қуыс түрінде келіп, өкпе мен кеуде қуысын жауып тұратын жұқа серозды қабық.
2. Этимологиясы: плевра (көне грек. πλευρά) - "қабырға, бүйір".
3. Өзбек: plevra
4. Түрік: plevra, akciğer
5. Ағылшын: pleurae
6. Неміс: brustfell, pleura
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Орфандық аурулардың және оларды емдеуге арналған дәрілік заттардың (орфандық) тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 қазандағы № ҚР ДСМ - 142/2020 бұйрығы. ... Өкпеқап мезотелиомасы.
Қазақстан Республикасында хирургиялық (абдоминалды, торакалды, колопроктологиялық) көмек көрсетуді ұйымдастыру cтандартын бекіту туралы...Өкпеқапты дренаждауға арналған аспирациялық аппарат...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы...Өкпеқаптың қатерлі ісігі...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы...Өкпеқаптың басқа айдарларда жіктелмеген жалқығы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығы...Өкпеқаптың басқа айдарларда жіктелмеген жалқығы...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы...Өкпеқаптың салдарлық қатерлі ісігі...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «өкпеқап» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Иық сүйегі – жоғарғы жағынан жауырынмен, төменгі жағынан кәрі жілікпен түйіскен қол жілік.
2. Этимологиясы: плечо (лат. húmerus) - "иық", кость (лат. os) - "сүйек".
3. Өзбек: humerus
4. Түрік: humerus
5. Ағылшын: humerus
6. Неміс: humerus, оberarmknochen
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Мал шаруашылығы салалары бойынша асыл тұқымдық өнімді (материалды) есепке алу нысандарын бекіту туралы...иық сүйегі, шынтақ, бұғанасы, жіліншігі, өкшесі мен табаны...
"Қазақы ит тұқымдарының стандартын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2023 жылғы 30 наурыздағы № 101 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы...Иық сүйегі: бұлшық еттері жақсы дамыған...
Қазақы ит тұқымдарының стандартын бекіту туралы...Жауырын, иық сүйегінің, алдыңғы сандарының, жамбастың және тізенің ұзындығы шамамен бірдей...
9. Ұсыныстар: Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тоқпан жілік» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мықын-белдік артерия – ішкі мықын артериясынан тармақтала келіп, жамбас бұлшықеттері мен сүйектерін қанмен қамтамасыз ететін тамыр.
2. Этимологиясы: мықын-белдік артерия (аrterіa іlіolumbalіs) - "жамбас бел артериясы"
3. Өзбек: kestirib, bel arteriyasi
4. Түрік: iliyolumbar arter
5. Ағылшын: iliolumbal artery
6. Неміс: Hüftlendenschlagader
7. Бекітілген нұсқасы: артерия – артерия, күретамыр (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында стационарлық жағдайларда медициналық көмек көрсету стандартын бекіту туралы...Омыртқа-негіздік артерия жүйесінің синдромы...
"Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы...Бір коронарлық артерияны аортокоронарлы шунттау...
"Ауыр жұмыстар, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстар саласында, жерасты жұмыстарына еңбек шарттарын жасасу үшін, сондай-ақ халықтың декреттелген тобындағы адамдарды жұмысқа жіберу үшін медициналық қарсы көрсетілімдер тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы...айқын созылмалы күретамыр функциясының жетіспеушілігі жоқ аяқ күретамырларының варикоздық кеңеюі...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы...күретамырдың қанын тоқтатуға арналған бұрау...
Азаматтық авицияда жолаушыларға медициналық көмек көрсету қағидаларын бектіу туралы...Пациент апта бойы ұшады және терең күретамырларда қанның ұю қаупі жоғары...

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «мықын-белдік артерия» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мықын-белдік күретамыр» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Теріастылық шелмай – май тінімен толтырылған коллаген мен эластин талшықтарының борпылдақ торкөзі.
2. Этимологиясы: теріастылық шелмай (лат. subcutaneous fat) - "тері астындағы өзек".
3. Өзбек: teri osti yog ' to'qimasi
4. Түрік: subkütan doku
5. Ағылшын: subcutaneous tissue
6. Неміс: subkutanes fett
7. Бекітілген нұсқасы: клечатка – жасұнық (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Ветеринариялық құқықтық нормативтiк кейбiр актiлердi бекiту туралы...Терi асты клеткада таралатын жерде...
"Ауруына байланысты жазасын өтеуден босатуға ұсынылатын сотталғандарды медициналық куәландырудан өткізу қағидаларын және жазасын өтеуден босатуға негіз болып табылатын аурулардың тізбесін бекіту туралы"....1) Тері, көрінетін шырышты, тері астындағы майлы тін...
Цифрлық денсаулық сақтау саласындағы анықтамалықтарды бекіту туралы...тері, тері астындағы май, тері қосымшалары...
Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясында медициналық куәландыру және қарап-тексеру қағидаларын бекіту туралы...Тері және тері шелмайы..
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «теріастылық шелмай» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «теріастылық шелмай» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тақым венасы – жіліншіктің терең тамырлары мен тізе буынының жұптасқан тамырларының бірігуінен пайда болған салыстырмалы түрде қысқа тамыр.
2. Этимологиясы: тақым венасы (лат. vena poplitea) - "сирақ көктамыры".
3. Өзбек: popliteal tomir
4. Түрік: popliteal damar
5. Ағылшын: popliteal vein
6. Неміс: kniekehlenvene
7. Бекітілген нұсқасы: вена – вена (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде әскери-дәрігерлік сараптама жүргізу қағидаларын және әскери-дәрігерлік сараптама комиссиялары туралы ережені бекіту туралы...Қан айналымы ағзалары. Қан тамырларын зерттеу артериялар мен веналарды қарау мен пальпациялау, ірі қан тамырларын аускультациялау және қан тамырлары жүйесін құралдық әдістермен зерделеу жолдарымен жүргізіледі.
Әкелінетін карантинге жатқызылған өнімге қойылатын фитосанитариялық талаптарды бекіту туралы...Құмырадағы өсімдіктердің отырғызу материалдары және (немесе) тамыр жүйесі жабық өсімдіктер Қазақстан Республикасының аумағына карантиндік объектілерден бос қоректік субстратта әкелінуі тиіс.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы...Басқа айдарларда жіктелмеген ірі тамырлардың транспозициясын толық қалпына келтіру.
Алматы облысының мемлекеттік орман қоры учаскелерінде орман пайдалану төлемақысының мөлшерлемелерін бекіту туралы...дәрiлiк өсiмдiктер мен техникалық шикізаттар (шөптер, гүлдер, жапырақтар, сабақтар және өскіндер, жемістер және жидектер, бүршiктер, тамырлар (жас (шикілей өсіп тұрған) күйінде).
Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясында медициналық куәландыру және қарап-тексеру қағидаларын бекіту туралы...тамыр соғуын өлшеу.

9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тақым венасы, тізе асты венасы» термин тіркесі кездеспеді. Бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тақым венасы» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тақым шұңқыры – тізе буынының артында орналасқан және майлы жасұнықпен (клетчатка) толтырылған ромб тәрізді ойық, тізенің артқы бөлігі немесе ішкі бүктемесі.
2. Этимологиясы: тізе асты шұңқыры (лат. fossa poplitea) - "тізенің ойығы".
3. Өзбек: popliteal fossa
4. Түрік: popliteal boşluk
5. Ағылшын: popliteal space
6. Неміс: Kniekehle
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-223/2020 бұйрығы...тақым (подколенная) артериясы...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № 716 бұйрығы...тізе асты (подколенная), жамбас...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында «тақым шұңқыры, тізе асты шұңқыры» термин тіркесі кездеспеді. Басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «тақым шұңқыры» терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қолтық – адамның, жан-жануарлардың иық иінінің ішкі жағы, анатомияда иық қатпарының ішкі бөлігі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qo'ltiq
4. Түрік: koltuk altı
5. Ағылшын: armpit
6. Неміс: Achsel
7. Бекітілген нұсқасы: қолтық жүні (мед) – волосы подмышки (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қарағанды облысының әкімдігінің 2023 жылғы 7 қарашадағы № 80/01 қаулысы. ... қолтық ені ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды ескере отырып, "қолтық" сөзін медицина термині ретінде бекітуді қолдаймыз.

Дефинициясы1. Шырышасты негізі, шырышасты қабаты – шырышты және бұлшықет қабығын байланыстыратын дәнекер тінінің қабаты, шырышты қабықтың бұлшықетке қарай жылжуына және қатпарлардың пайда болуына мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: submukozal asos
4. Түрік: submukoza tabanı
5. Ағылшын: submucosal base
6. Неміс: untermucous base
7. Бекітілген нұсқасы: слизистая оболочка - шырышты қабық (2022), мазевая основа - жақпамай негізі (2021), скрытый слой - жасырын қабат (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № ҚР ДСМ-37 бұйрығы. ... Мұрын қуысының шырышты қабығынан алынған ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аудармаларды ескере отырып, "шырышасты негізі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Омыртқа бағанасы, омыртқа жотасы – адамның осьтік қаңқасының негізгі бөлігі. 32-33 омыртқадан тұрады, бір-бірімен тік күйде тізбектей жалғанған.
2. Этимологиясы: бағана (прасл. stъlbъ) – "тірек, бағана"
3. Өзбек: umurtqa pog'onasi
4. Түрік: omurga
5. Ағылшын: spinal column
6. Неміс: Wirbelsäule
7. Бекітілген нұсқасы: позвоночные животные - омыртқалы жануарлар (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 15 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-264/2020 бұйрығы. ... қуысы мен омыртқа бағанасын, аяқ-қолды қарап-тексеру ..
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжаттардағы "омыртқа бағанасы" – калька аударма. Қазақ тіліндегі "омыртқа жотасы" қолданысын басшылыққа алып, осы терминді бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Несептің жиі шығарылуы, поллакиурия – бұл күндізгі және/немесе түнгі (никтурия) бірнеше рет зәр шығару қажеттілігі, белгіленген орташа мөлшерден жиі зәр шығарумен сипатталатын симптом (күніне 5-6 реттен жиі, оның 1-і түнгі зәр шығаруда болуы мүмкін).
2. Этимологиясы: поллакиурия (грек. pollakis+uron) -"бөлік"+"зәр"
3. Өзбек: pollakiuriya
4. Түрік: pollakiüri
5. Ағылшын: pollakiuria
6. Неміс: Pollakisurie
7. Бекітілген нұсқасы: мочеприемник - несеп жинауыш (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 23 қазандағы № ҚР ДСМ-149/2020 бұйрығы. ... жалпы несеп талдауы,.. ... жалпы клиникалық зәр талдауы (жалпы зәр талдауы) ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды ескере отырып "поллакиурия" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Іш қуысы – ішкі мүшелер орналасқан дене қуысы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qorin bo'shlig'i
4. Түрік: karın boşluğu
5. Ағылшын: abdominal cavity
6. Неміс: Bauchhöhle
7. Бекітілген нұсқасы: аэроперитонеум - құрсақ қуысының желденуі(мед) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... кеуде қуысы мен іш қуысы мүшелерінің жарақаттарының ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-192/2020 бұйрығы. ... Құрсақ қуысы ағзаларының рентгеноскопиясы ...
9. Ұсыныстар: дефинициясы бірдей термин "іш қуысы", "құрсақ қуысы" ретінде жарыспалы нұсқада қолданылып жүр. Қолданыс жиілігі ескеріле отырып, "іш қуысы" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Көлденең жиек ішек, көлденең тоқ ішек – бұл тоқ ішектің 122-153 см ұзындықтағы бөлігін қамтитын ішек, ал қалған бірнеше бөлігі - тік ішектікі. Аш ішекте жартылай қорытылған тамақ тоқ ішектің жоғарғы бөлігіне түседі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ko'ndalang yo'g'on ichak
4. Түрік: enine kolon
5. Ағылшын: transverse colon
6. Неміс: Transversum colon
7. Бекітілген нұсқасы: гаустры ободочной кишки - жиекішек қампаймалары (2017), поперек - кесе-көлденең (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 5 қазандағы № ҚР ДСМ-111 бұйрығы. ... көбіне тоқ ішектің сілемейлі қабығы ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес сыңарының бекітілген нұсқасында "жиекішек" бірге жазылған, қазақ тіліндегі жиі қолданысы - "көлденең тоқ ішек". Мамандардың келісімімен "көлденең тоқ ішекті" бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Көлденең жолақты бұлшықет – жүйке импульстарының әсерінен жиырылуға қабілетті серпімді, серпімді тін: бұлшықет тінінің бір түрі. Ол әртүрлі әрекеттерді орындауға арналған адам мен жануарлардың қаңқа бұлшықеттерін құрайды: дене қозғалысы, дауыс желбезегінің жиырылуы, тыныс алу.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: chiziqli mushaklar
4. Түрік: çizgili kaslar
5. Ағылшын: striated musculature
6. Неміс: quergestreifte Muskulatur
7. Бекітілген нұсқасы: нервно-мышечный синапс - жүйке-бұлшықет синапсы (2023), камбала полосатая - жолақты көзауық (2023), поперек - кесе-көлденең (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 284 бұйрығы. ... сигнал көзі бұлшықет тобының ерікті жиырылуындағы электрлік белсенділігі ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды, терминдік тіркес сыңарларында бекітілуін ескере отырып, "көлденең жолақты бұлшықет" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шекті аудиограмма – аудиолог немесе басқа медицина қызметкері басқаратын аудиометриялық есту сынағының көрнекі нәтижесі, ол екі осі бар график түрінде көрінеді, олардың біреуі жиілікті герцте, ал екіншісі бойынша берілген сигналдың күші децибелде, қисықтар тональды шекті аудиометрияның нәтижелерін көрсетеді.
2. Этимологиясы: аудиограмма (лат. audio+гр. γραμμή, γράφω +‎ -μα) – "есту" +"сызық, шек"+"жазамын"
3. Өзбек: chegara audiogrammasi
4. Түрік: eşik odyogramı
5. Ағылшын: threshold audiogram
6. Неміс: schwellen-Audiogramm
7. Бекітілген нұсқасы: допустимый тип данных - шекті мәліметтер типі (2022), аудиограмма -аудиограмма (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2019 жылғы 23 шілдедегі № 538 бұйрығы. ... Аудиограмма/Audiogram (кк.аа.жж/дд.мм.гг./dd. mm. yy) ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармаларды, терминдік тіркес құрамындағы бекітілген нұсқаларын, заңнамадағы қолданысын қарай отырып, "шекті аудиограмма" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Еркүйек, презерватив – тосқауыл түріндегі контрацепция құралы ретінде пайдалануға арналған, бір жабық ұшы және екіншісінде кірісі бар шағын жұқа қабырғалы серпімді түтік түріндегі медициналық бұйым.
2. Этимологиясы: презерватив (лат.«praeservo») - "сақтанамын"
3. Өзбек: prezervativ
4. Түрік: prezervatif
5. Ағылшын: condom
6. Неміс: Kondom
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 14 желтоқсандағы N 1244 Қаулысы. ... шприцтерді айырбастау, презервативтерді тегін тарату бағдарламаларын ...
9. Ұсыныстар: "презерватив" термині қолданыста орын алғанмен, этимологиясы тек қана "сақтанамын" дегенді білдіреді. Ал "еркүйек" термині медициналық бұйымның толық дефинициясын ашып тұр. Сол себепті "еркүйек" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Әдеттегі дислокация, ойнамалы иық шығу – тіпті аздап жарақат алған кезде де бір буында пайда болатын дислокация, патологиялық жағдай, онда иықтың алғашқы травмалық дислокациясынан кейін аз физикалық күш салу нәтижесінде буын аппаратының әлсіздігінен (капсула, байламдар, бұлшықеттер) немесе буын беттерінің конфигурациясының өзгеруінен ойнамалы иық шығу пайда болады.
2. Этимологиясы: дислокация (лат. dislocatio) - "басқа жерге орналастыру"
3. Өзбек: odatiy dislokatsiya
4. Түрік: alışılmış çıkık
5. Ағылшын: habitual dislocation
6. Неміс: habituelle Luxation
7. Бекітілген нұсқасы: дислокация - орналасу (әскери іс) (2020), вывих привычный - ойнамалы буын, ойнамалы буын шығуы, буынның дағдылы шығуы (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 5 қаңтардағы № 1 бұйрығы. ... жамбастың туа біткен дислокациясы, туа ...
9. Ұсыныстар: бекітілген нұсқасы термин талабына толық сәйкес келмейді, яғни термин барынша қысқа да нұсқа болғаны дұрыс. Қазақ дәстүрлі медицинасында "ойнамалы иық" термині қалыптасқан. Бүл тек иыққа қатысты емес болса, "ойнамалы буын", аудармаларды ескерсек, "әдеттегі дислокация" терминін ұсынуға болады. Ұсынысты талқылау қажет.

Дефинициясы1. Шат – адам денесінің бөлігі; артқы өтіс, уретра және жыныс мүшелері орналасқан жамбас түбі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: perineum
4. Түрік: perine
5. Ағылшын: perineum
6. Неміс: Damm
7. Бекітілген нұсқасы: теснина - шат (геогр) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2022 жылғы 9 қарашадағы № 1017 бұйрығы. ... аяқтарының арасы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы № ҚР ДСМ-209/2020 бұйрығы. ... бұтарасына ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 6 қаңтардағы № ҚР ДСМ-1 бұйрығы. ... бұтарасы ...

9. Ұсыныстар: ауызекі сөйлеу тілінде де, медицинада да қалыптасқан "шат" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қуықасты безі – аталық жыныс жүйесінің қосалқы безі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: prostata
4. Түрік: prostat
5. Ағылшын: prostate gland
6. Неміс: Prostata
7. Бекітілген нұсқасы: аденома простаты - простата аденомасы (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 2 шілдедегі № 851 Жарлығы. ... тері (10,1 %) ісіктері алады, одан кейін қуықасты безі (7,4 %) ...
9. Ұсыныстар: медицина саласында, заңнамада қалыптасқан "қуықасты безі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қуық асты безінің қабынуы, простатит – бірқатар патологиялық процестерді тудыратын қуықасты безінің қабынуы. Простатит тек ер адамдарда болатын ауру түрі.
2. Этимологиясы: простатит (лат. prostatitis; анат. prostata +itis) — "қуықасты безі" + "қабыну"
3. Өзбек: prostatit
4. Түрік: prostatit
5. Ағылшын: prostatitis
6. Неміс: Prostatitis
7. Бекітілген нұсқасы: воспаление - қабыну, қабынба(мед) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-21 бұйрығы. ... Ремиссия сатысындағы созылмалы простатит...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі, заңнамадағы, медицинадағы белсенді қолданысын басшылыққа ала отырып, "простатит" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қуық асты безді сылып алу, простатэктомия – қуықасты безінің барлығын немесе бір бөлігін алып тастайтын медициналық хирургиялық операция.
2. Этимологиясы: простатэктомия (лат. prostata+гр. ἐκτομή) — "қуықасты безі" + "кесу"
3. Өзбек: prostatektomiya
4. Түрік: prostatektomi
5. Ағылшын: prostatectomy
6. Неміс: Prostatektomie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 8 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-157 бұйрығы. ... Қуық асты простатэктомия ... , ... Түбегейлі простатэктомия ...
9. Ұсыныстар: "қуық асты безді сылып алу" – терминнің анықтамасы сияқты болып тұр. Басқа тілдегі қолданысын, заңнамада берілгенін ескере отырып, "простатэктомия" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Түтік, өзек – экзокриндік безден немесе мүшеден шығатын шектеулі канал.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: kanal
4. Түрік: tüp, kanal
5. Ағылшын: duct
6. Неміс: ductus
7. Бекітілген нұсқасы: канал - өзек (мед.) (1995), проток - өзек (мед.) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 16 тамыздағы № 398 бұйрығы. ... қысыммен жұмыс істейтін түтіктерге ...
Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрінің м.а. 2024 жылғы 1 наурыздағы № 84 бұйрығы . ... өзек ...
9. Ұсыныстар: бұған дейін бекітілген нұсқасы қолданыста болғандықтан, "өзек" терминін қайта бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кəсіби ауру –белгілі бір мамандыққа байланысты кәсіпорынның зиянды әсерінен болатын кесел, маманның кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айырылуына және (немесе) оның өліміне әкеп соғатын созылмалы немесе жіті ауру түрі. Кәсіби аурулар кәсіпорындардағы санитарлық-гигиеналық ережелердің дұрыс орындалмауынан, шу, діріл, тағы басқа әсерінен пайда болады.
2. Этимологиясы: профессия (лат. profiteor) – "мәлімдеу, жариялау"
3. Өзбек: kasbiy kasallik
4. Түрік: mesleki hastalık
5. Ағылшын: occupational disease
6. Неміс: Berufskrankheit
7. Бекітілген нұсқасы: болезнь профессиональная - кәсіптік ауру (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-301/2020 бұйрығы. ... Қоса беріліп отырған кәсіптік аурудың еңбек (қызметтік) міндеттерін ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын ескере отырып, сондай-ақ бұрын да бекітілген, атрибуттық анықтағыштық мағынадағы термин ретінде "кәсіптік ауру" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Үдеріс – биологияда үдеріс (көпше: процестер) ағзада болатын әртүрлі биологиялық белсенділіктің кез келгенін білдіреді. Анатомияда үдеріс негізгі дененің шығуын, дамып өсуін білдіреді.
2. Этимологиясы: үдеріс (лат. processus) – "ілгерілеу, қозғалу, даму"
3. Өзбек: jarayon
4. Түрік: işlem
5. Ағылшын: process
6. Неміс: der Prozess
7. Бекітілген нұсқасы: процесс - процесс, үдеріс (филос.) (2010), процесс - үдеріс ( философ. саясат. эконом.) (2009), процесс - процесс (заң.) (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-21 бұйрығы. ... Үдерістің белсенділік белгілерінсіз стационардан шыққаннан ...
9. Ұсыныстар: қоғамдық-гуманитарлық бағыт салаларында "үдеріс" термині белсенді қолданыста, жаратылыстану-техникалық бағыт салаларында "процесс" термині қолданылады. Ал денсаулық саласының заңнамалық құжаттарында "үдеріс" термині қолданылғандықтан, "үдеріс" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тікелей және бүйір кескін, алдыңғы және жанама кескін – тікелей кескінде түсіру кезінде сәулелер алға-артқа қозғалады. Бүйір кескінде түсіру кезінде науқас сол немесе оң иығымен құрылғыға бұрылады.
2. Этимологиясы: проекция (лат. prōjectio) - "лақтыру, тарту, тартып алу"
3. Өзбек: to'g'ridan-to'g'ri va lateral proektsiya
4. Түрік: düz ve yanal projeksiyon
5. Ағылшын: direct and lateral projection
6. Неміс: direkte und seitliche Projektion
7. Бекітілген нұсқасы: проекция (матем.) - проекция (2023), боковая поверхность - бүйір бет (2023), прямая агрессия –тікелей агрессия (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығы.
... тік және бүйір рентгенограммасы ...
9. Ұсыныстар: барлық аудармаларда "кескін" "проекция" болып аударылған және "проекция" термин ретінде бекітілген. Сол себепті "тікелей және бүйір проекция" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тік ішек – тоқ, немесе жуан ішектің жамбас қуысында орналасқан ең соңғы (дистальді) бөлігі. Оның ұзындығы орта есеппен 15-17 см тең.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: to'g'ri ichak
4. Түрік: rektum
5. Ағылшын: rectum
6. Неміс: Rektum
7. Бекітілген нұсқасы: атрезия прямой кишки - тік ішек бітеулігі(мед) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Тік ішек биопсиясына арналған қысқаштар ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-91 бұйрығы. ... Тік ішектің қатерлі ісігі ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілгенін, белсенді қолданысын ескере отырып, "тік ішек" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жайылған перитонит – перитонийдің қабыну зақымдануы, ішкі ағзалардың көп бөлігін жабатын және іш қуысының қабырғаларын ішкі жағынан қаптайтын серозды қабық.
2. Этимологиясы: перитонит (лат. peritoneum) - "іш қуысы".
3. Өзбек: tarqalgan peritonit
4. Түрік: yaygın peritonit
5. Ағылшын: diffuse peritonitis
6. Неміс: diffuse Peritonitis
7. Бекітілген нұсқасы: аппендикулярный перитонит - аппендицит перитониті (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Генерализацияланған перитонитпен жіті аппендицит ...
9. Ұсыныстар: "жайылған перитонит" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бұрын анықталған инфекция, ерте баста анықталған инфекция, бастапқы сатысында анықталған инфекция – литикалық циклдің бастапқы кезеңі-вирустық нуклеин қышқылы жасушаға енген сәттен бастап оның репликациясының басталуына дейінгі аралық.
2. Этимологиясы: инфекция (лат. infectio, лат. inficere ) - «тура мағ. инфекция», "жұқтыру"
3. Өзбек: erta infektsiya
4. Түрік: erken enfeksiyon
5. Ағылшын: early infection
6. Неміс: frühe Infektion
7. Бекітілген нұсқасы: инфекция - инфекция (2015), заблоговременно - күні бұрын (заң.) (2003)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 2 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-151 бұйрығы. ... стационарда пайда болған немесе анықталған инфекциялық аурулар ...
9. Ұсыныстар: "бұрын анықталған инфекция" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кеңейтілген оперативті араласулар – адам ағзасындағы кең көлемді қуысты оперативті түрде ашу (құрсақ қуысы, кеуде қуысы, бас қуысы).
2. Этимологиясы: оператив (фр. opératif, нем. operativ лат. ореātiō) - " іс, әрекет, әсер ету"
3. Өзбек: kengaytirilgan jarrohlik aralashuvlar
4. Түрік: gelişmiş operasyonel müdahaleler
5. Ағылшын: Extended operative interventions
6. Неміс: erweiterte operative Eingriffe
7. Бекітілген нұсқасы: расширенная реальность - кеңейтілген шындық (2022), хирургическое вмешательство - хирургиялық әрекет(мед) (2011)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 26 сәуірдегі № 78 бұйрығы. ... операциялық араласулардың, диагностикалық зерттеулердің ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын, аудармаларды ескерсек, "кеңейтілген оталар жасау" деген нұсқаны бекітуге болады. Заңнамадағы қолданысы - "операциялық араласулар". Мамандардың пікірі қажет.

Дефинициясы1. Релаксациялық, босаңсытатын – қаңқа бұлшықеті тонусының төмендеуіне, яғни релаксацияға тән дегенді білдіреді.
2. Этимологиясы: релаксация (лат. relaxatio) - «босау, босаңсыту»
3. Өзбек: relaktsiya, yengillik, tasalli
4. Түрік: gevşeme
5. Ағылшын: elaxation
6. Неміс: entspannung
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 5 маусымдағы № 448 бұйрығы. ... Релаксациялық кресло ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 24 мамырдағы № 169 бұйрығы. ... Релаксациялық дыбысбейнеконтенті бар шағын бейне ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 27 қаңтардағы № ҚР ДСМ-10 бұйрығы. ... босаңсытатын әсер береді ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы. ... босаңсытатын массаж жасау ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған терминді бекіту үшін терминдік тіркес құрамында қарастыру керек. Соған байланысты "релаксациялық" не "босаңсытатын" терминінің бірін бекіту ұсынылады, мысалы: "босаңсытатын жаттығулар".

Дефинициясы1. Қайталанатын (ауру) – термин қайталануға бейім ауруларды немесе олардың белгілерін сипаттау үшін қолданылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: takroriy (kasallik)
4. Түрік: tekrarlayan (hastalık)
5. Ағылшын: recurrent (disease)
6. Неміс: wiederkehrend (Krankheit)
7. Бекітілген нұсқасы: лекарство повторного действия - әсері қайталанатын дәрі (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 6 қарашадағы № ҚР ДСМ-185/2020 бұйрығы. ... үзіліссіз қайталанатын миокардит...
9. Ұсыныстар: аудармаларды, заңнамадағы қолданысын ескере отырып, "қайталанатын (ауру)" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тілме - А тобындағы бета-гемолитикалық стрептококктан туындаған жедел, жиі қайталанатын жұқпалы ауру.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qizil
4. Түрік: erizipel hastalığı
5. Ағылшын: еrysipelas
6. Неміс: Erysipel
7. Бекітілген нұсқасы: воспаление рожистое - тілме қабынбасы(мед) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 13 шiлдедегi № 131 бұйрығы. ... тісжегі, импетиго, тілме қабыну ...
9. Ұсыныстар: түрік тілінде "тілме қабыну", қазақ тілінде бекітілген нұсқасы "тілме қабынбасы", заңнамадағы қолданысы - "тілме қабыну". жоғарыда аталғандарды ескере келе, "тілме қабыну" терминін бекітуді ұсынылады.

Дефинициясы1. Тыртықты тарылу – негізгі клиникалық көрінісі дисфагия болып табылатын өңештің қатерсіз стенозды ауруларының тобы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: skar daralması
4. Түрік: skar daralması
5. Ағылшын: scarring
6. Неміс: narbenverengung
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 6 қарашадағы № ҚР ДСМ-185/2020 бұйрығы. ... операциядан кейінгі жатырда тыртықтың болуы ...
9. Ұсыныстар: калька аударма болғандықтан, "тыртықты тарылу" терминін бекіту үшін мамандардың пікірі керек. Егер дефинициясын аша алатын болса, "тыртықтың тарылуы" деп ұсынған болар едік.

Дефинициясы1. Шарбы, шарбымай – құрсақ көк етінің ішкі бетіндегі сіpi астар қабығының жалпақ және ұзын біткен қыртыс қабаты, олардың арасында тамырлар мен май шөгінділеріне бай борпылдақ дәнекер тін орналасқан.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: omentum
4. Түрік: omentum'un
5. Ағылшын: oil seal, omentum
6. Неміс: bauchfett
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Кіші шарбы қабын дренаждау...
9. Ұсыныстар: үнемі қолданыстағы "шарбы" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шарбылық қап, шарбықап – асқазан мен кіші бездің артында орналасқан, фронтальды орналасқан саңылау тәрізді және іштің жоғарғы қабатының ең оқшауланған кеңістігі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: omental kese
4. Түрік: omental kese
5. Ағылшын: оmental bursa
6. Неміс: оmental bursa
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Кіші шарбы қабын дренаждау ...
9. Ұсыныстар: заңнамадағы нұсқасы мен аудармаларын қарай отырып, "шарбы қабы" терминін бекіту ұсынылады

Дефинициясы1. Кіші медицина қызметкері – медициналық мекемелерде медициналық практиканың қосалқы функцияларын орындайтын кіші медицина қызметкері.
2. Этимологиясы: медицина (лат. medicīna, ars medicina) - "емдеу өнері"
3. Өзбек: hamshira
4. Түрік: sağlık görevlisi
5. Ағылшын: the nurse
6. Неміс: Sanitäterin
7. Бекітілген нұсқасы: ядерная медицина - ядролық медицина (2022), сотрудник - қызметкер (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығы... (әрбір 12 ай сайын – кіші медицина персоналы) ...
9. Ұсыныстар: "кіші медицина қызметкері" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Шонданай сүйек – адамның жамбас бөлігі. Ол әртүрлі функцияларды орындау үшін қажет, соның ішінде омыртқаны ұстауға қатысады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: siyatik suyak
4. Түрік: ischium kemiği
5. Ағылшын: sciatic bone
6. Неміс: Sitzbein
7. Бекітілген нұсқасы: кость - сүйек (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 16 қазандағы № 717 бұйрығы. ... бір шонданай сүйектің сынуы) ...
9. Ұсыныстар: медицинада, сөйлеу тілінде қалыптасқан "шонданай сүйек" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ұрық жолдарының қатерлі ісігі, семинома – бұл аталық бездің жыныс жасушаларының ісігі немесе сирек жағдайда медиастинаның немесе жыныс безінен тыс басқа жерлердің ісігі.
2. Этимологиясы: семинома (лат. semen, seminis +гр. -oma) - "тұқым"+қосымша ісік атауларының аяқталуы.
3. Өзбек: seminoma
4. Түрік: seminoma
5. Ағылшын: seminoma
6. Неміс: Seminom
7. Бекітілген нұсқасы: семя - ұрық, шәует (мед.) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 10 ақпандағы № ҚР ДСМ-17 бұйрығы. ... өндіру тіндерінің қатерлі ісіктері бар науқастарды ...
9. Ұсыныстар: аудармалардың барлығында "семинома" термині берілген және "ұрық жолдарының қатерлі ісігі" "семинома" терминінің анықтамасы сияқты берілген. Сол себепті "семинома" термині бекітуге ұсынылады.

Дефинициясы1. Сірлі қабық – қалыңдығы шамамен 1 мм болатын жұқа тығыз дәнекер тіндік мембрана, ол адам және басқа жануарлар денесінің қуыстарының ішкі бетін (іш, перикардиальды, плевра, қынап қуыстары, аталық бездер), сондай-ақ оларда орналасқан мүшелерді жабады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: seroz qobig'i
4. Түрік: seröz membran
5. Ағылшын: the serous membrane
6. Неміс: Serosa
7. Бекітілген нұсқасы: оболочка анизотропная - анизотроп қабық (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 19 қарашадағы № ҚР ДСМ-120 бұйрығы. ... Жатырдың сірлі қабық асты лейомиомасы ...
9. Ұсыныстар: заңнамадағы қолданысын қарай отырып, "сірлі қабық" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Сигматәрізді жиек ішек, сигматәрізді тоқ ішек, сигма тоқ ішек - тоқ ішектің тік ішек пен артқы өтіске ең жақын бөлігі.
2. Этимологиясы: сигма (еж.гр. σῖγμα (sigma) - "иілген"
3. Өзбек: sigmasimon yo'g'on ichak
4. Түрік: sigmoid kolon
5. Ағылшын: sigmoid colon
6. Неміс: sigmoid-Dickdarm
7. Бекітілген нұсқасы: кишки -Ішек (мед.) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 5 қазандағы № ҚР ДСМ-111 бұйрығы. ... көбіне тоқ ішектің сілемейлі қабығы ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды ескере отырып, "сигматәрізді тоқ ішек" термині ұсынылады.

Дефинициясы1. Синдром – белгілі бір ауруға тән, даму жолдары бір симптомдар жиынтығы.
2. Этимологиясы: синдром (лат. syndromum, гр.syndromе) - "тоғысу, түйісу, жиналу".
3. Өзбек: sindrom
4. Түрік: sendrom
5. Ағылшын: syndrome
6. Неміс: Syndrom
7. Бекітілген нұсқасы: синдром Дауна - Даун синдромы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шiлдедегi № 360-VI ҚРЗ Кодексі. ... иммун тапшылығы синдромы қалыптасқанға дейін ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды, заңнамалық құжаттағы қолданысты, бекітілген нұсқаларды қарастыра келе, "синдром" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Соқыр ішек – аппендикстің, іштің оң жақ төменгі бөлігінде тоқ ішекке жанаса жалғаса біткен ұзындығы саусақтай қалташаның қабынуынан пайда болатын ауру.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ko'richak
4. Түрік: çekum
5. Ағылшын: caecum
6. Неміс: Blinddarm
7. Бекітілген нұсқасы: аппендицит - соқырішек (мед.) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 106 бұйрығы. ... Соқыр ішектің қатерсіз ісігі ...
9. Ұсыныстар: заңнамада "соқыр ішек" термині сөз тіркесі түрінде берілген. Бірақ бұл жерде анықтауыштық қатынаста емес аурудың аты мәнінде қолданылған термин болғандықтан, терминнің бұған дейін бекітілген "соқырішек" нұсқасын қайта бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Соқыр буждау – шамамен жарты сағатқа созылатын және зондты екі рет енгізу арқылы жасалатын процедура. Алдымен кішкентай буж қолданылады, содан кейін үлкенірек алынады. Жарақат алу қаупі жоғары болғандықтан соқыр буждау сирек қолданылады.
2. Этимологиясы: буж (фр. bougie) – "май шам".
3. Өзбек: ko'r tadqiqot
4. Түрік: kör genişleme
5. Ағылшын: blind study
6. Неміс: Blindbougierung
7. Бекітілген нұсқасы: слепое пятно - соқыр дақ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қазандағы № 619 бұйрығы. ... бужирлеу ... сүмбілеу ... бужирлеу ...
9. Ұсыныстар: бекітуге ұсынылған терминдік тіркес мағынасы, жасалу жолы, басқа тілдегі аудармалары да түсініксіз, "соқыр кеңейту" не "соқыр зерттеу" деп бекітуді мамандармен талқылау керек.

Дефинициясы1. Дәнекертінді қабық – адам мүшелерін, тамырлары мен нервтерін жабады және бұлшықетті құрайды; тірек және трофикалық функцияларды орындайды.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: birlashtiruvchi to'qima qobig'i
4. Түрік: bağ dokusu kılıfı
5. Ағылшын: connective tissue sheath
6. Неміс: eine adventistische Hülle
7. Бекітілген нұсқасы: оболочка - қабық, қабықша (2016), ткань - тін (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 5 сәуірдегі № 12 бұйрығы. ... дәнекер тіннің өспелері диагноздарының тізбесі ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің "тін", "қабық" сыңарлары жеке термин ретінде бекітілген. "шандыр" деген атауы ауызекі тілде көп қолданылады. Сараптама қорытындысы "дәнекертінді қабық" терминін бекітуді қолдайды.

Дефинициясы1. Спондолит, жотақабыну – омыртқа жотасының толық немесе оның құрылымындағы элементтердің кейбірінің (омыртқааралық буындар, дискілер, омыртқа денелері) қабынуы.
2. Этимологиясы: спондолит (ағыл. spondylos+itis) -"омыртқа+"ауру дегенді білдіретін жұрнақ"
3. Өзбек: spondolit
4. Түрік: spondolit
5. Ағылшын: spondolite
6. Неміс: spondolith
7. Бекітілген нұсқасы: -
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: термин ретінде "спондолит" қолданылғанмен, дефинициясын қарай отырып, "жотақабыну" терминін бекітуді ұсынамыз. Мамандардың ұсыныс, кеңесі керек.

Дефинициясы1. Стандартты операциялық процедуралар (СОП), стандартты операциялық ем-шаралар (СОЕ), стандартты оталық ем-шаралар – кез-келген әрекеттер тізбегін бірдей орындауға арналған қадамдық нұсқаулар жиынтығы.
2. Этимологиясы: стандарт (франкск. standhard, еж.фр. estendart, ағыл. standard) - «нық тұру», «ту, штандарт; стандарт»; операция (лат. ореrātiō) - «іс, әрекет, әсер ету»; процедура (лат. procedere) -"жылжу"
3. Өзбек: standart operatsion protseduralar (SOP)
4. Түрік: standart işletim prosedürleri (SOP)
5. Ағылшын: standard operating procedures (SOP)
6. Неміс: standard-Operationsverfahren (SOP)
7. Бекітілген нұсқасы: стандартные операции - стандартты операциялар (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 4 қарашадағы № ҚР ДСМ-181/2020 бұйрығы.
... Стандартты операциялық процедуралар ...
9. Ұсыныстар: қарастырылып отырған тілдерде "стандартты операциялық процедуралар" термині қолданылған. Дегенмен мамандар келіскен жағдайда "стандартты операциялық ем-шаралар (СОЕ)" терминдік тіркесті бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ауруханалық науқас – стационарға орналастырылған және емдеу, тексеру немесе бақылау кезінде сол жерде қалған науқас.
2. Этимологиясы: лат. stationarius - "тұрақ, бекет, орын"/лат. statio - "бір орнында тұру, тұрақтау"
3. Өзбек: statsionar bemor
4. Түрік: yatan hasta
5. Ағылшын: inpatient patient
6. Неміс: Krankenhauspatient
7. Бекітілген нұсқасы: гигиена больничная - ауруханалық (2017), больной стационарный - стационарлық науқас (2011)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 1008 бұйрығы. ... баланың даму тарихынан (стационарлық науқастың медициналық картасы) ...
9. Ұсыныстар: терминнің бекітілген нұсқасы бар және ол заңнамалық құжатта қолданылған. Ұсынылып отырған "ауруханалық науқас" сәтсіз калька аударма болғандықтан, бұрын бекітілген нұсқаны қалдыру не қазақ тілінің заңдылығына сәйкес "аурухана науқасы" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. (Артерия) сабағы, діңгегі – эмбриональды даму кезінде болатын құрылым, жүректің екі қарыншасынан шыққан артериялық магистраль, ол кейінірек қолқа мен өкпе магистраліне бөлінеді
2. Этимологиясы: артерия (еж.гр. aer + tereo, arteria) – "ауа", "мазмұн"
3. Өзбек: ildiz (arteriya)
4. Түрік: kök (arter)
5. Ағылшын: stem (artery)
6. Неміс: stamm (Arterie)
7. Бекітілген нұсқасы: ствол головного мозга, мозговой ствол - ми бағаны (2023), артерия - артерия, күретамыр (2024), ствол - діңгек (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 527 қаулысы. ... артериялық қысым функциялары ...
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 9 маусымдағы № 234 бұйрығы. ... Қарағай діңінің жұмырқұрты ...
9. Ұсыныстар: бұған дейін терминнің бекітілген нұсқалары - "діңгек", "баған, бағана". Терминді жыл сайын жаңа нұсқада талқылай бермес үшін бұған дейін бекітілген нұсқаны ("ствол головного мозга - ми бағаны") басшылыққа алып бекіту ұсынылады: "(артерия) бағаны".

Дефинициясы1. Табан – бір-бірімен буындасып жалғасқан сүйектерден тұратын аяқтың төменгі бөлігі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: oyoq
4. Түрік: taban
5. Ағылшын: foot
6. Неміс: Sohle
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... Тармақ табанның анық, оның ішінде туа біткен ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы... Ішкі фиксациямен табанға дейінгі ...
9. Ұсыныстар: бұрын бекітілмеген, қолданыстағы "табан" сөзін медициналық термин ретінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тарылу, бітелу, стриктура – адамның немесе жануардың түтікшелі мүшелерінің тарылуы, мысалы, өт жолдары, несепағар.
2. Этимологиясы: стриктура (лат. stricture) - "қысу, батыру"
3. Өзбек: siqilish, blokirovka
4. Түрік: darlık
5. Ағылшын: stricture
6. Неміс: Striktur
7. Бекітілген нұсқасы: стеноз - тарылу (мед.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Қос жармалы қақпақшаның тарылуы ...
9. Ұсыныстар: бұған дейін бекітілген нұсқасы заңнамалық құжатта да қолданыста болғандықтан, "тарылу" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ұмақалта, суспензорий – ер адам киюге арналған қапшық тәрізді құрылғы (әдетте мақта матадан жасалған), жыныс мүшелеріне арналған тірек дорба.
2. Этимологиясы: суспензорий (лат. suspensus) - "тоқтатылған"
3. Өзбек: suspenzori
4. Түрік: süspansiyon
5. Ағылшын: suspensory
6. Неміс: Suspensive
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 284 бұйрығы. ... Суспензорий ...
9. Ұсыныстар: қарастырылған тілдерде "суспензорий" термині қолданылады. "Ұмақалта" терминнің дефинициясын толық ашып тұрғандықтан, осы терминді бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тоқ ішек – асқорыту жүйесінің соңғы бөлімінің ортаңғы бөлігі.

Тоқ ішектің қабырғасы ішкі — кілегейлі, ортаңғы — етті және сыртқы —сірлі қабықтардан тұрады. Оның кілегейлі қабығында ішек бүрлері болмайды. Ол бірқабатты призма тәрізді эпителиймен астарланған.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yo'g'on ichak
4. Түрік: kalın bağırsak
5. Ағылшын: large intestine
6. Неміс: Dickdarm
7. Бекітілген нұсқасы: Кишки - ішек (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 5 қазандағы № ҚР ДСМ-111 бұйрығы. ... көбіне тоқ ішектің сілемейлі қабығы зақымдалатын шигелла...
9. Ұсыныстар: әбден қалыптасып, қолданыста жүрген "тоқ ішек" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аш ішек, жіңішке ішек – адам мен жануарлар ащы ішегінің ілмекгі келген ең ұзын бөлігі. Ол құрсақ куысындағы ұзын ішек шажырқайына ілініп, көптеген ішек ілмектерін түзеді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ingichka ichak
4. Түрік: ince bağırsak
5. Ағылшын: small intestine
6. Неміс: Dünndarm
7. Бекітілген нұсқасы: кишки -ішек (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Аш ішектің қатерлі ісігі ... ... Жіңішке ішектің жоғарыда көрсетілген бір немесе ...
9. Ұсыныстар: заңнамада екі нұсқа да берілген, күнделікті қолданыста "аш ішек" болғанмен, түрік, өзбек тіліндегі сияқты және "ащы ішек" терминімен шатыстырмас үшін "жіңішке ішек" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ащы ішек – ас қорыту жүйесіндегі асқорыту процесі қарқынды, жүрек және корытылған қоректік заттардың ішек қабырғасындағы қан және лимфа тамырларына белсенді сорылып сіңірілетін асқорыту жүйесінің ортаңғы бөлігінің түтікше ағзасы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: jejunum
4. Түрік: jejunum
5. Ағылшын: jejunum
6. Неміс: Jejunum
7. Бекітілген нұсқасы: желудочно-кишечный тракт - асқазан-ішек жолы (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Ушыққан, қан кету қабаттасуымен асқазан-ащы ішек ойық жарасы ...
9. Ұсыныстар: белсенді қолданыстағы "ащы ішек" термині бекітуге ұсынылады.

Дефинициясы1. Тракционды дивертикул, тракционды бүйірқалта –өңештің ортаңғы бөлігіндегі шырышты және шырышты қабықтың шығуы, медиастинальды ісік болған кезде пайда болатын моториканың немесе тартылудың бұзылуы нәтижесінде пайда болады.
2. Этимологиясы: тракцион (лат. traction) - " тарту"; дивертикул (лат. diverticulum) – "бір жаққа жол, ауытқу"
3. Өзбек: tortish divertikuli
4. Түрік: çekiş divertikülü
5. Ағылшын: traction diverticulum
6. Неміс: traktions-Divertikel
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Жіңішке ішектің тесілусіз және іріңдік қабаттаспаған бүйірқалтасы ...
9. Ұсыныстар: "бүйірқалта"термині ауылшаруашылығында, медицинада, заңнамалық құжатта қолданыста бар термин. Сол себепті "тракциялы бүйірқалта" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Трансплевралды кіру жолы, трансөкпеқаптық кіру жолы – өкпеқап қуысы мен диафрагма арқылы субфрагматикалық абсцессті ашуға жедел қол жетікізу.
2. Этимологиясы: трансплевраль (фр. transe+гр. рleurá) - "мелшиіп қалу"+ "қабырға, бүйір"
3. Өзбек: transpleural kirish yo'li
4. Түрік: transplevral erişim yolu
5. Ағылшын: transpleural access
6. Неміс: Transpleuraler Zugriff
7. Бекітілген нұсқасы: доступ -қол жеткізу (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 41 бұйрығы. ... Өкпеқапты дренаждауға арналған аспирациялық аппарат ...
9. Ұсыныстар: заңнамадағы қолданысты ескере келіп, "трансөкпеқаптық кіру жолы" терминін бекітуді ұсынамыз.

Дефинициясы1. Қанұйық, тромб – қан сұйықтығының өзгеруіне байланысты пайда болатын тығыз қан ұйығышы.
2. Этимологиясы: тромб (гр. thrombos) - "ұйыған"
3. Өзбек: Tromb
4. Түрік: pıhtı
5. Ағылшын: thrombus
6. Неміс: ein Gerinnsel
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2021 жылғы 1 маусымдағы № 314 бұйрығы. ... Қанұйыққа қарсы дәрі-дәрмектер ...
9. Ұсыныстар: биология саласында "қанұйық" термині қолданылған, "тромб" сөзінің этимологиясын ескерсек, "қанұйық" терминін бекітуге ұсынуға болады деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Трофикалық бұзылыстар – функциялары мен құрылымын сақтай отырып, нейрогендік тіндер қоректенуі процестерінің бұзылуы.
2. Этимологиясы: трофика (гр. trophē) - "тамақтану, тамақ"
3. Өзбек: trofik buzilishlar
4. Түрік: trofik bozukluklar
5. Ағылшын: trophic disorders
6. Неміс: trophische Verletzungen
7. Бекітілген нұсқасы: вегетативные расстройства - вегетативтік бұзылыстар (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-21 бұйрығы. ...болжанбаған жағымсыз бұзылыстарынсыз ...
9. Ұсыныстар: түрік, өзбек тілдерінде "трофик" терминдік тіркес құрамында жалғаусыз берілген. Термин ықшамдылығы үшін сол үлгімен "трофик бұзылыстар" не шеттілдік - қосымшасыз "трофиктік бұзылыстар" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Мәйіттің қатуы, мәйіттің сіресуі – бұлшықет тініндегі өлімнен кейінгі химиялық процестерге байланысты және мәйіттің аяқ-қол бұлшықеттерінің қатаюы мен қаттылығында көрінетін биологиялық өлімнің белгілерінің бірі.
2. Этимологиясы: мәйіт (нем. "der Trup") – "өлі дене"
3. Өзбек: kadavr qattiqlashishi
4. Түрік: kadavra sertliği
5. Ағылшын: postmortem rigidity
6. Неміс: Totenstarre
7. Бекітілген нұсқасы: труп - мәйіт (мед.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Әділет министрінің 2017 жылғы 27 сәуірдегі № 484 бұйрығы. ... мәйіттік өзгерістерден соң да (салқындау, мәйіттегі дақтар, мәйіттің сіресіп қалуы) ...
9. Ұсыныстар: "мәйіттің қатуы" суықтан, аяздан қатуын да білдіруі мүмкін екенін ескеру керек. Терминнің заңнамадағы қолданысы – "мәйіттің сіресіп қалуы". Сараптай келе, "мәйіттің сіресуі" не "мәйіттің сіресіп қалуы" терминін бекітуді ұсынамыз.

Дефинициясы1. Құлақ мүкістігі – есту органының дерті, есту қабілетінің тұрақты әлсіреуі. Құлақ мүкістігі әр түрлі құлақ аурулары (отит, отосклероз, т.б.) салдарынан, қабыну, мұрын, жұтқыншақ ауруларының, сондай-ақ, қызылша, тұмау, қызамық, т.б. жұқпалы аурулардың асқынуынан пайда болады. Кейде ұрықтың дамуы кезінде ортаңғы, ішкі құлақтың жетілмеуінен бала іштен туа естімейтін болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: eshitish qobiliyatini yo'qotish
4. Түрік: işitme kaybı
5. Ағылшын: hearing loss
6. Неміс: Schwerhörigkeit
7. Бекітілген нұсқасы: среднее ухо - ортаңғы құлақ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-306/2020 бұйрығы. ... кондуктивтік немесе аралас құлақ мүкістігі ...
9. Ұсыныстар: "құлақ мүкістігі" медицинада қалыптасқан термин, заңнамада да белсенді қолданыста болғандықтан, аталған термин бекітуге ұсынылады.

Дефинициясы1. Білте, турунда – мұрын қуысына немесе сыртқы құлақ арнасына енгізілетін кішкентай, тар дәке тампоны.
2. Этимологиясы: турунда (лат. turunda) - "таңғыш материал"
3. Өзбек: turunda
4. Түрік: turunda
5. Ағылшын: turunda
6. Неміс: turunda
7. Бекітілген нұсқасы: турунда - білте (мед.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Мұрын кеуілжірлерінде сыртқы есту жолын тазалау арқылы дәріге малынған турунданы енгізу ...
9. Ұсыныстар: білте - 1) шырағданға салынатын бұйым; шүберектен, жүннен ширатылып жасалады; 2) мақтадан тоқылған зат; шамның ішіне шілтері арқылы өткізіледі. Байқағанымыздай, "білте"медицина саласының терминін бере алмайды. Барлық қарастырылып отырған тілдерде, заңнамалық құжаттарда "турунда" термині қолданыста болғандықтан, осы терминді бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Үргі, уретра, несепжол – қуық мойынынан басталып, өзінің соңғы бөлігімен жыныс мүшелеріне жалғасып кететін, несепті (зәрді) қуықтан сыртқа шығаратын өзек.
2. Этимологиясы: уретра (лат. uria + itis) – "зәр"+"қабыну"
3. Өзбек: ureter
4. Түрік: üreter
5. Ағылшын: urethra
6. Неміс: Harnröhre
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... микроскопиялық және бактериологиялық зерттеу үшін уретрадан, қынаптан ... Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... жоғарғы несеп жолдарының дилатациясы....
9. Ұсыныстар: заңнамада екі нұсқа да қолданылған. "Несеп жолы" терминдік тіркесті біріктіріп жазып, "несепжол" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Күшеймелі сілекей ағуы – сілекей ағуының күшеюімен сипатталатын үнемі немесе уақытша болатын патологиялық жағдай.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: kengaytirilgan salivatsiya, tuprikning ko'payishi
4. Түрік: gelişmiş salivasyon, artan tükürük salgısı
5. Ағылшын: enhanced salivation
6. Неміс: verstärkte Salivation, erhöhter Speichelfluss
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 12 қарашадағы № ҚР ДСМ-112 бұйрығы. ... дисфагия, қатты сілкей бөлу, жұтылу кезіндегі ауырсыну...
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжатта "қатты сілекей бөлу" термині берілген, мамандармен кеңесе отырып, "күшеймелі сілекей ағуы" терминін бекітуге болады.

Дефинициясы1. Ферменттік белсенділік – субстраттың азаюын немесе өнімнің жиналуын білдіретін реакцияның нәтижесі.,
2. Этимологиясы: ферментат (лат. fermentum) – "ашыту, ашытқы, фермент"
3. Өзбек: fermentativ faollik
4. Түрік: enzimatik aktivite
5. Ағылшын: enzymatic activity
6. Неміс: enzymatische Aktivität
7. Бекітілген нұсқасы: активность - белсенділік (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығы. ... биологиялық қасиеттерін (ферменттік белсенділік, антигендік құрылымы, уыттылығы және басқа қасиеттерін) сипаттау үшін ...
9. Ұсыныстар: белсенді қолданыстағы "ферменттік белсенділік" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Бүйректің фиброзды қапшығы, бүйректің фиброзды қабығы – ішкі жұқа және тығыз қабық;
бұл капсуланың ішкі бөлігінде тегіс бұлшықет жасушалары бар, олардың аздап жиырылуына байланысты бүйректе сүзу процестеріне қажетті қысым сақталады.
2. Этимологиясы: фиброз (.гр. φίβρα (phíbra), лат. fibrosis) - "талшық".
3. Өзбек: buyrakning tolali kapsulasi
4. Түрік: böbreğin lifli kapsülü
5. Ағылшын: fibrous capsule of the kidney
6. Неміс: fibröse Nierenkapsel
7. Бекітілген нұсқасы: почка - бүйрек (2023), волокно - талшық (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... созылмалы аурулары, бүйрек жеткіліксіздігі ... Республикасы Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 722 бұйрығы. ... өкпе фиброзы жатады ...
9. Ұсыныстар: "фиброз" терминінің беретін мағынасы - талшық болғандықтан, "бүйректің талшықты қабығы" деп бекітуге болады.

Дефинициясы1. Қылкүйек, фимоз – жыныс мүшесінің басын шығару қиын немесе мүмкін емес болатын терінің тарылуы.
2. Этимологиясы: фимоз (лат., гр. phimao) – "қатайту"
3. Өзбек: fimoz
4. Түрік: fimozis
5. Ағылшын: phimosis
6. Неміс: Phimose
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 15 мамырдағы № 81 бұйрығы.. ... шемені қабықтарының тамшылары мен кисталары; 3) фимоз ...
9. Ұсыныстар: барлық қарастырылып отырған тілдерде, заңнамада "фимоз" термині қолданылған. Ұсынылып отырған "қылкүйек" терминін қолдау үшін мамандармен кеңесу керек. Мамандардан қолдау тапса, "қылкүйек" терминін бекітуге ұсынуға болады.

Дефинициясы1. Шиша, сауыт, флакон – сұйықтықтарды, сусымалы және таблеткалы заттарды сақтауға арналған арнайы ыдыс.
2. Этимологиясы: флакон (лат."flasco") - "бөтелке", "шиша"
3. Өзбек: shisha
4. Түрік: şişe
5. Ағылшын: bottle
6. Неміс: Fläschchen
7. Бекітілген нұсқасы: горловина флакона - флаконның мойны (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 17 ақпандағы № 25 бұйрығы. ... 100 мл контейнер/флакон ...
9. Ұсыныстар: бекітілген терминдік тіркес құрамында, заңнамада "флакон" термині қолданылған. Ал түрік, өзбек тілдерінде "шиша", "құты" алынған. Сараптай келе "құты" терминін бекітуге ұсынған болар едік.

Дефинициясы1. Флегмоналық – жіті қабыну процесі айқын ісінумен, іріңді массалардың пайда болуымен және бетінде фибриннің пайда болуымен байланысты термин.
2. Этимологиясы: флегманоз (еж.-гр. φλεγμονή) – «қызыну", "қабыну"
3. Өзбек: flegmanoz
4. Түрік: balgamlı
5. Ағылшын: phlegmanous
6. Неміс: phlegmanöse
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: "флегмоналық" – сын есімдік мәнге ие сөз, сондықтан терминдік тіркес құрамында берілгені дұрыс болар еді. Осы берілісінде балама табу да, термин ретінде бекіту де қиындық туғызады. Мамандардың пікірі қажет.

Дефинициясы1. Флегмонозды холецистит, флегмононалы холецистит, іріңді-жайылмалы холецистит – жан-жағының іріңді экссудатпен инфильтрациясы бар өтқабының қабыну процесі.
2. Этимологиясы: флегмоноз (гр. φλεγμονή) - "қабыну"; холецистит (гр. chole+kystis) - "өт"+"көпіршігі"
3. Өзбек: flegmonoz xoletsistit, yiringli-surunkali xoletsistit
4. Түрік: flegmonöz kolesistit, pürülan kronik kolesistit
5. Ағылшын: phlegmonous cholecystitis
6. Неміс: phlegmonöse Cholezystitis
7. Бекітілген нұсқасы: гангренозный холецистит - гангренозды холецистит (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 13 шiлдедегi № 131 бұйрығы. ... холецистит ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 22 желтоқсандағы № 925 бұйрығы. ... өт қабының қабынуы ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды қарай келе, "іріңді-жайылмалы холецистит" "флегмонозды холецистит" терминінің дефинициясын толық беріп тұрғандықтан, "іріңді-жайылмалы холецистит" терминін бекітуге ұсынамыз.

Дефинициясы1. Химиялық күйік – химиялық факторлардың әсерінен ағза тіндерінің зақымдануы; қышқылдар, сілтілер, мұнай өнімдері негізінде, фосфор, термитті қоспалар негізінде тұтандырғыш қоспалар.
2. Этимологиясы: химия (гр. χημεία khēmeia) - "бірге құю" немесе "бірге төгу"
3. Өзбек: kimyoviy kuyish
4. Түрік: kimyasal yanık
5. Ағылшын: chemical burn
6. Неміс: Verätzung
7. Бекітілген нұсқасы: химическая связь - химиялық байланыс (2023), ожог - күйік (мед.) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 6 қаңтардағы № ҚР ДСМ-1 бұйрығы. ... I-II-III дәрежелі термиялық және химиялық күйіктер, дене ...
9. Ұсыныстар: сараптамадағы барлық берілген мәәліметтерді басшылыққа ала отырып, "химиялық күйік" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Оташы, хирург – науқастың денесіне физикалық араласу арқылы әртүрлі ауруларды емдеуге маманданған дәрігер.
2. Этимологиясы: хирург (гр. hir + ergon) - «қолөнер», «жасау»
3. Өзбек: jarroh
4. Түрік: cerrah
5. Ағылшын: surgeon
6. Неміс: der Chirurg
7. Бекітілген нұсқасы: хирург - хирург (мед) (2014)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 15 мамырдағы № 81 бұйрығы. ... 1 бөлімшеге балалар хирургі ...
9. Ұсыныстар: түрік, өзбек тіліндегі қолданысын ескере отырып, "оташы" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Хирургия - жедел (хирургиялық) әдіспен емделетін жедел және созылмалы ауруларды зерттейтін медицина саласы.
2. Этимологиясы: хирургия (гр. cheirurgia, cheir+ergon) - "қол"+"жұмыс істеу, еңбек"
3. Өзбек: jarrohlik
4. Түрік: cerrahi
5. Ағылшын: surgery
6. Неміс: Chirurgie
7. Бекітілген нұсқасы: хирургическая игла - хирургиялық ине (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі N 1438 Жарлығы. ... нейрохирургия, хирургия, жаңа туған нәрестелер ...
9. Ұсыныстар: термин басқа тілдерде өз тілдерінде берілген. Қазақ тілінде хирургті" "оташы" деп алсақ, "хирургияны" "оташылық" деп алған қаншалықты дұрыс?! Мамандардың кеңесі керек. Болмаған жағдайда заңнамалық қолданыстағы "хирургия" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Созылмалы склероздаушы холангит, созылмалы беріштенуші холангит, созылмалы беріштенуші өтқабынуы – Склерозды холангит - созылмалы холестатикалық синдром, ол қабынумен, фиброзбен және бауырішілік және бауырдан тыс өт жолдарының құрылымының бұзылуымен сипатталады. Өт жолдарының үдемелі зақымдануы циррозға, бауыр жеткіліксіздігіне және кейде холангиокарциномаға әкеледі.
2. Этимологиясы: склероз (гр. sklerosis) - "қатаю"; холангит (гр. chole+angeion) - "өт"+"құты, ыдыс"
3. Өзбек: surunkali sklerozli xolangit
4. Түрік: kronik sklerozan kolanjit
5. Ағылшын: chronic sclerosing cholangitis
6. Неміс: chronische sklerosierende Cholangitis
7. Бекітілген нұсқасы: хроническое заболевание - созылмалы ауру (2022), гепатохолангит–гепатохолангит (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығы. ... холангит, холецистит, ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 22 желтоқсандағы № 925 бұйрығы. ... өт өзегінің қабынуы, панкреатит ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 16 қарашадағы № 779 бұйрығы. ... өт өзегінің қабынуы ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 22 қарашадағы № ҚР ДСМ-122 бұйрығы.
... созылмалы ...
9. Ұсыныстар: "созылмалы беріштенуші өтқабынуы" нұсқасын бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Орталықтан тебу импульсі – медицинада әдетте дененің немесе дененің бір бөлігі белгілі бір осьтің айналасында айналғанда пайда болатын физикалық құбылысты білдіреді. Орталықтан тепкіш импульс дененің әртүрлі күйлері мен функцияларын түсіну үшін маңызды болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: импульс (лат. impulsio, нем. Impuls) - "итеру", "ынталандыру", "қозғалысқа келтіру".
3. Өзбек: santrifüj impuls, santrifüj ichki turtrki
4. Түрік: merkezkaç momentumu
5. Ағылшын: centrifugal impulse, efferent impulse
6. Неміс: zentrifugaler Impuls
7. Бекітілген нұсқасы: нервные импульсы - жүйке импульстері (2023), центр-орталық (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 16 ақпандағы № ҚР ДСМ-15 бұйрығы. ... "импульс" уақытша сипаттамасында ...
Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының 2023 жылғы 28 сәуірдегі № 13-НҚ және Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі төрағасының 2023 жылғы 3 мамырдағы № 31 бірлескен нормативтік қаулысы мен бұйрығы. ... бағалау серпіні (К2) ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің сыңарлары жеке термин болып бекітілген. "Орталықтан тебу импульсі" қолданыста бар, осы терминді бекіту ұсынылады. "орталықтан тарайтын серпін" терминін де талқылау ұсынылады.

Дефинициясы1. Шизофрения – тұлғаның өзгерістері (белсенділіктің төмендеуі, эмоциялық жұтаушылық, аутизм, психикалық процестер бірлігінің жойылуы және т.б.) мен әр түрлі симптомдар (сандырақ, галлюцинация, аффективтілік бұзылыстар және т.б.) түрінде көрініс беретін, үздіксіз немесе ұстама түрінде дамитын эндогендік психикалық ауру.
2. Этимологиясы: шизофрения (гр. schizo+phrenia, dementia praecox) - "ақыл, ақылдылық", "дискордантты психоз, ерте кем ақылдылық".
3. Өзбек: shizofreniya
4. Түрік: şizofren
5. Ағылшын: schizophrenia
6. Неміс: Schizophrenie
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 11 маусымдағы № ҚР ДСМ-48 бұйрығы. ... сандырақтық (шизофрения тәріздес) бұзылу ...
9. Ұсыныстар: сараптай келе, қарастырылған тілдердегідей, "шизофрения" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өңеш экстирпациясы, өңешті сылып тастау – барлық зардап шеккен өңештің жалпы резекциясы, содан кейін оны асқазан немесе ішек трансплантаты алмастырады.
2. Этимологиясы: экстирпация (лат. exstirpatio) - "жою", "түбірімен жою"
3. Өзбек: qizilo'ngachning ekstirpatsiyasi
4. Түрік: özofagusun çıkarılması
5. Ағылшын: extirpation of the esophagus
6. Неміс: Ösophagusextirpation
7. Бекітілген нұсқасы: пищевод - өңеш (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 7 қыркүйектегі № ҚР ДСМ -97 бұйрығы. ... Өңештегі трансплантанттың басқа түрлері ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес нұсқаларын қарай келе, дефинициясын толық ашатын "өңешті сылып тастау" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Өт қабының эмпиемасы – өтқабының іріңдік қабынуы. Жіті холециститті науқаста өмірінде бірінші рет немесе созылмалы холецистит (абсолюттік көп жағдайда калькулездік) аясында ұстама дамуы.
2. Этимологиясы: эмпиема (гр. empyema) - "іріңдеу"
3. Өзбек: o't pufagi empiemasi
4. Түрік: safra kesesinin ampiyemi
5. Ағылшын: empyema of the gallbladder
6. Неміс: Gallenblasenempyem
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 28 ақпандағы № ҚР ДСМ-21 бұйрығы. ... ауыр ұстамалары бар өт-тас ауруы, өт қабының эмпиемасы ...
9. Ұсыныстар: барлық тілдегі аудармаларды, заңнамалық құжаттарды сараптай отырып, "өт қабының эмпиемасы" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Эпифреналды дивертикул, эпифреналды бүйірқалта – өңештің дистальды бөлігіне әсер ететін сирек кездесетін ауру. Әдетте, мұндай дивертикулалар өздерінің шығу тегі бойынша импульсті болып табылады және өңештің бірқатар ауруларымен байланысты болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: эпифренал дивертикул (гр. ἐπί (epi)+φρενός (phrenos); лат. diverticulum) - "жоғарыда"+"диафрагма"; "шекара маңы бағыты немесе қайта бағыттау"
3. Өзбек: epifrenal divertikul
4. Түрік: epifrenal divertikül
5. Ағылшын: epiphrenic diverticulum
6. Неміс: epiphrenales Divertikel
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № ҚР- ДСМ-27 бұйрығы. ... Жіңішке ішектің тесілу мен іріңдік қабаттасқан бүйірқалта ...
9. Ұсыныстар: "эпифреналды бүйірқалта" медицинада қолданылғанмен, біз қарастырып отырған тілдерде халықаралық атауы алынған. Сондықтан да "эпифреналды дивертикул" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ойық жаралық дефект, ойық жаралы ақау – созылмалы ауру, өршу мен ремиссия кезеңдерінің ауысуымен жүреді, оның негізгі белгісі - асқазан және/немесе он екі елі ішек қабырғасында ақау (жара) пайда болуы.
2. Этимологиясы: дефект (лат. defectus) – "кемшілік"
3. Өзбек: yarali nuqson
4. Түрік: ülseratif kusur
5. Ағылшын: ulcerative defect
6. Неміс: Magengeschwürdefekt
7. Бекітілген нұсқасы: болезнь язвенная - ойықжара ауруы (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы. ... Ішектің қабыну ауруы (ойық жаралы колит) ...
9. Ұсыныстар: "ойық жаралы ақау" термині бұған дейін бекітілген "ойықжара ауруы" терминінің анықтамасына сәйкес келеді. Мамандармен кеңесе отырып, "ойықжара ауруы" терминін қалдыруды немесе "ойық жаралы ақау" терминін бекітуді шешу ұсынылады.

Дефинициясы1. Мойынтырық, мойындық жұп вена – мойында орналасқан және мойын мен бастан қанды тасымалдайтын бірнеше жұптасқан тамырлар.
2. Этимологиясы: вена (лат. vena) – «вена»
3. Өзбек: bo'yin venasi
4. Түрік: juguler ven
5. Ағылшын: jugular vein
6. Неміс: Halsvene
7. Бекітілген нұсқасы: вена -вена (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 13 мамырдағы № 369 қаулысы. ... Вена конвенциясының ережелеріне ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды ескере отырып, "мойындық жұп вена" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Емқателік – медициналық маман байқаусызда қоздырған адамның физикалық немесе эмоционалдық жағдайының нашарлауы.
2. Этимологиясы: ятрогения (гр. "ἰατρός" (iatros) – "дәрігер, емдеуші" + "γένεσις" (genesis) – "шығу тегі, пайда болуы"
3. Өзбек: yatrogeniya, davolashda xato
4. Түрік: iyatrojeni, tedavide hata
5. Ағылшын: Iatrogeny
6. Неміс: iatrogenien
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 14 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-259/2020 бұйрығы. ... барлық жағдайы төмендегі ятрогения санатын ...
9. Ұсыныстар: "емқателік" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Аустралия күріш пүдіңі – су моншасында дайындалған жұмыртқа, қант, сүт және ұннан жасалған ағылшын десерті.
2. Этимологиясы: пудинг (лат. botellus, фр. boudin) - "кішкентай шұжық"
3. Өзбек: avstraliyalik guruch pudingi
4. Түрік: avustralya sütlaçları
5. Ағылшын: australian rice pudding
6. Неміс: australischer Reispudding
7. Бекітілген нұсқасы: рис шлифованный - әрленген күріш (2023), пудинг - пудиң (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. ... Сүзбе пудингі ...
9. Ұсыныстар: беріліп отырған үш нұсқаның ("аустралия күріш пүдіңі", "аустралия күріш пудиңі", "аустралия күріш пудингісі") ішінде "пудиң" терминінің бекітілгенін ескерсек, "аустралия күріш пудиңі" терминін қолдаймыз.

Дефинициясы1. Адана кәуабы, адана кебабы – қолмен ұзынша етіп ұсақталған ет тағамы.
2. Этимологиясы: кебаб (парсы. kebap) - "қуырылған ет"
3. Өзбек: аdana kabob
4. Түрік: adana kebabı
5. Ағылшын: adana kebab
6. Неміс: adana kebab
7. Бекітілген нұсқасы: Шашлык - Кәуап (тамақ ) (2000)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... сиыр еті, кәуап еті, ерекше қуыру ...
9. Ұсыныстар: қолданыстағы "адана кәуабының" орнына қазақ тілінің заңдылығын ескере отырып, "адана кәуәбі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Адыгей ірімшігі, адыгей сыры – сүтті 90-95 градусқа дейін қыздырып, көпіршіктер пайда болған кезде, сарысу, тұз қосып дайындалатын, тек сиыр сүтінен жасалатын черкестің ұлттық тағамы.
2. Этимологиясы: сыр (еж. прус. suris) - «ашытқы, қышқыл сүт"
3. Өзбек: adighe pishloq
4. Түрік: adıge peyniri
5. Ағылшын: adyghe cheese
6. Неміс: adyghe Käse
7. Бекітілген нұсқасы: плавленый сыр - балқытылған ірімшік (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... таза стеллаждардағы ірі және ұсақ ірімшіктер ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында "ірімшік" термині бекітілгендіктен, "адыгей ірімшігі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ақлақ – ұлттық қазақ сүт тағамы. Сиыр сүті қой сүтінен алынған қйытылған құртпен қоюландырылған. Қайнағаннан кейін алынған ақлаққа сүт, май қосылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: аklak
4. Түрік: аklak
5. Ағылшын: aklak
6. Неміс: Aklak
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: ұлттық тағам "ақлақ" атауын термин ретінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Ақсорпа – семіз жылқы, сиырдың сүйектерін қазанға салып, қайта қайнату арқылы алынған түсі ақшыл, майлы сорпа түрі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: axorpa
4. Түрік: аksorpa
5. Ағылшын: aksorpa
6. Неміс: Аksorpa
7. Бекітілген нұсқасы: сорпа, бульон, шурпа - сорпа (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... ішіне тартылған ет салынған, сорпа құйылып ұйытылған тағамдар ...
9. Ұсыныстар: ұлттық тағам "ақсорпа" атауын термин ретінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Асшаян қосылған альфредо, асшаян альфредосы – 20 ғасырдың басында Римдегі Романо мейрамханасында жасалған талғампаз итальяндық тағам. Тағамды жасаушы Альфредо ди Лелионың құрметіне қойылған. Тағам құрамында молынан қосылған альфредо соусы, асшаян, феттучини болады.
2. Этимологиясы: альфредо (лат. Alfredus) - "халықты құтқарушы, қорғаушы"
3. Өзбек: qisqichbaqalar bilan Alfredo
4. Түрік: karidesli alfredo
5. Ағылшын: alfredo with shrimp
6. Неміс: alfredo mit garnelen
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 7 желтоқсандағы № 754 бұйрығы. ... тереңдегі қызғылт асшаяндар ...
9. Ұсыныстар: бекітуге екі нұсқа берілген ("асшаян қосылған альфредо", "асшаян альфредосы"). Терминнің ықшамдылық талабына сәйкес "асшаян альфредосы" термині бекітуге ұсынылады.

Дефинициясы1. Тауық етінен жасалған альфредо, тауық еті қосылған альфредо, тауық етінің альфредосы – макаронды ірімшікпен дайындайтын италия тағамы. Дайындау кезінде аспаз макаронды ішінен ойылған пармезан ірімшігінде илейді, ал еріген ірімшік оларды дәм мен хош иіспен қанықтырады.
2. Этимологиясы: альфредо (лат. Alfredus) – "халықты құтқарушы, қорғаушы"
3. Өзбек: tovuq bilan Alfredo
4. Түрік: tavuklu alfredo
5. Ағылшын: alfredo with chicken
6. Неміс: alfredo mit huhn
7. Бекітілген нұсқасы: вяленое мясо - сүр ет (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қостанай облысы әкімдігінің 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № 617 қаулысы. ... қайта қарау мүмкіндігімен – тауық еті ...
9. Ұсыныстар: терминді ықшамдап, "тауық еті альфредосы" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Американдық таңғы ас – америкалықтар жейтін бірнеше тағамның дәстүрлі қосындысы. Америкалықтар таңертеңнен бастап таңғы асты жақсы көреді, сондықтан олардың алғашқы тамағын meat breakfast деп те атайды Оған шұжықтар, ірімшіктер және т. б. және ыстық тағамдар (омлет, шұжықтар) кіреді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: Amerika nonushta
4. Түрік: amerikan kahvaltısı
5. Ағылшын: American breakfast
6. Неміс: amerikanisches Frühstück
7. Бекітілген нұсқасы: завтрак - таңғы ас (2023), английский завтрак - ағылшындық таңғы ас (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-302/2020 бұйрығы. ... балалардың таңғы асы ыстық тағамнан ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған екі нұсқаның (американдық таңғы ас, америкалық таңғы ас) қазақ тілінің қосымшаны қабылдау заңдылығына сәйкес "америкалық таңғы ас" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Әпелсін шай, апельсин шайы – шайдың жылуын, апельсиннің балғындығын және түрлі дәмдеуіштердің дәмдеуіштерін біріктіретін хош иісті және талғампаздарға арналған сусын.
2. Этимологиясы: апельсин (нидерл. appelsien) - "қытай алмасы"
3. Өзбек: apelsin choyi
4. Түрік: portakal çayı
5. Ағылшын: orange tea
6. Неміс: Оrangentee
7. Бекітілген нұсқасы: чай с молоком - сүтті шай (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 7 желтоқсандағы № 754 бұйрығы. ... жаңа піскен апельсиндер Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 27 наурыздағы № 264 бұйрығы. ... Жоғары сұрыпты қара шай
9. Ұсыныстар: қазақ тіліне бейімдеу арқылы "әпелсін шай" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Арагас ірімшігі, арагац сыры – шырышты қыртысы бар, жартылай қатты армян ірімшігі.
2. Этимологиясы: сыр (еж. прус. suris) – «ашытқы, қышқыл сүт"
3. Өзбек: aragatskiy pishloq
4. Түрік: aragatsk peyniri
5. Ағылшын: аragat cheese
6. Неміс: aragatsky-Käse
7. Бекітілген нұсқасы: плавленый сыр - балқытылған ірімшік (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... сары май, ірімшік, сүзбе ...
9. Ұсыныстар: қазақ тіліне бейімдеу арқылы "арагас ірімшігі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жержаңғақ граноласы – керемет жылдам, өте пайдалы және тоқ тағам түрі. Граноланы йогуртқа қосуға болады немесе оны печенье ретінде шай немесе кофемен шайнауға болады. Бұл дәмді тағамның бір порциясында үлкен энергия бар.
2. Этимологиясы: гранула, гранола (ағылшын. granola) – "кішкене дән"
3. Өзбек: yong'oq granolasi
4. Түрік: fıstık granola
5. Ағылшын: peanut granola
6. Неміс: erdnuss-Müsli
7. Бекітілген нұсқасы: зeмлянoй oрeх, арахис - жержаңғақ (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 18 наурыздағы N 263 Қаулысы. ... тары, жержаңғақ, күнбағыс дәндері ...
9. Ұсыныстар: бекітілген және заңнамадағы нұсқаны басшылыққа ала отырып, "жержаңғақ граноласы" деп бекіту ұсынылды.

Дефинициясы1. Пісірілген балық топтамасы, пісірілген балық ассортиі – құрамында бірнеше балық (Поллок сүбесі, ақ балық, қызғылт лосось сүбесі) түрі бар, сәбіз, пияз, тұз және бұрыш қосылып, алдын ала 180 ° қыздырылған пеште 30 минут пісірілетін тағам түрі.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) – "жақсы іріктелген"
3. Өзбек: turli xil pishirilgan baliq
4. Түрік: çeşitli pişmiş balık
5. Ағылшын: assorted baked fish
6. Неміс: verschiedene gebackene Fische
7. Бекітілген нұсқасы: рыбные блюда - балық тағамдары (2023), ассорти -ассорти (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 13 қазандағы № 645 қаулысы. ... Балық ...
9. Ұсыныстар: "пісірілген балық топтамасы"- калька аударма болғандықтан қолданысқа енуі екіталай, сондықтан "пісірілген балық ассортиі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Жылқы жеңсік еті топтамасы, жылқы жеңсік ас ассортиі – пісірілген жəне ысталған қазы-карта мен жая.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) – "жақсы іріктелген"; деликатес (франц. délicatesse) – "нәзіктік, рақым"
3. Өзбек: turli xil ot lazzatlari
4. Түрік: çeşitli at lezzetleri
5. Ағылшын: assorted horse delicacies
6. Неміс: eine Vielzahl von Pferdefleisch-Köstlichkeiten
7. Бекітілген нұсқасы: рабочая лошадь - жұмыс жылқысы (2022), деликатес - жеңсік ас (2023), серия - серия; топтама (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 13 тамыздағы № 302 бұйрығы.
... балық пен теңіз өнімдерінен деликатес аспаздық тағамдарды дайындау жөніндегі жұмыстарды орындау ...
9. Ұсыныстар: "жылқы жеңсік еті топтамасы" - жасанды термин болғандықтан, қолданысқа енуі екіталай. Сондықтан "жылқы жеңсік ас ассортиі" терминін бекітуге ұсынамыз.

Дефинициясы1. Құс еті топтамасы, құс еті ассортиі – құстың кем дегенде үш түрінен (тауық пен күркетауық, үйрек еті) дайындалатын, термиялық өңдеуден өткен, құс қаңқалары сүйектермен бірге кесілетін тағам түрі.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) – "жақсы іріктелген"
3. Өзбек: turli xil parranda go'shti
4. Түрік: çeşitli kümes hayvanları eti
5. Ағылшын: assorted poultry meat
6. Неміс: verschiedene Geflügelfleisch
7. Бекітілген нұсқасы: серия - серия; топтама (2018), ассорти -ассорти (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2019 жылғы 24 желтоқсандағы № 236 шешімі. ... "Желедегі құс еті" ...
9. Ұсыныстар: қолданыста қалыптасқан "құс еті ассортиі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Сарымсақ майлы маусымдық көкөніс топтамасы, сарымсақ майымен маусымдық көкөніс ассортиі – мұздатылған көкөністерге немесе жаңа өскен көкөністерге сары май, сарымсақ, бұрыш және пармезан ірімшігін қосып дайындайтын тіскебасар түрі.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) - "жақсы іріктелген"
3. Өзбек: sarimsoq yog'i bilan turli xil mavsumiy sabzavotlar
4. Түрік: sarımsaklı tereyağlı çeşitli mevsim sebzeleri
5. Ағылшын: assorted seasonal vegetables with garlic oil
6. Неміс: verschiedene Gemüse der Saison mit Knoblauchbutter
7. Бекітілген нұсқасы: чеснок - сарымсақ (бот.) (1971), эфирные масла - эфир майлары (2022), работа сезонная - маусымдық жұмыс (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) (2005), ассорти-ассорти (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-302/2020 бұйрығы. ... маусымдық (жаз – күз, қыс – көктем) екі апталық мәзірді ...; ... қарбыз, алма, сарымсақ және т.б.) тағайындау ...; ... сары май, көкөністер) күнделікті мәзірге ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған терминдік тіркестерді сараптай келе, "сарымсақ майы мен маусымдық көкөніс ассортиі" терминін бекітуге ұсынамыз.

Дефинициясы1. Шұжық түрлері топтамасы, шұжық ассортиі – әдетте әртүрлі ет сорттарынан жасалған және әртүрлі дәмдеуіштер қосылған шұжықтардың түрлерінің жиынтығы. Ассортиментте шикі ысталған шұжық, салями, ысталған шұжық және басқа түрлері болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) – "жақсы іріктелген"
3. Өзбек: turli xil kolbasa
4. Түрік: çeşitli sosisler
5. Ағылшын: assorted sausages
6. Неміс: verschiedene Würstchen
7. Бекітілген нұсқасы: колбаса - шұжық (2023), ассорти - ассорти (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 1 қарашадағы № 827 қаулысы. ... Шұжықтар және еттен, субөнімнен немесе қаннан жасалған ...
9. Ұсыныстар: бекітілген нұсқаларды басшылыққа ала отырып, "шұжық ассортиі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Кәуап топтамасы, кәуап ассортиі – кесектерге кесілген және маринадталған, грильде немесе мангалда пісіруге дайын ет пен көкөністердің әртүрлі жиынтығы. Ассортиде маринадталған сиыр еті, қой еті, тауық еті, сондай-ақ қызанақ, бұрыш, пияз сияқты түрлі көкөністер, тіпті жемістер рецептіге байланысты болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: ассорти (франц. assorti) – "жақсы іріктелген"
3. Өзбек: turli xil kaboblar
4. Түрік: çeşitli kebaplar
5. Ағылшын: assorted kebabs
6. Неміс: verschiedene Kebabs
7. Бекітілген нұсқасы: шашлык - кәуап (тамақ ) (2000), ассорти - ассорти (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... бұқтыруға арналған сиыр еті, кәуап еті, ерекше қуыру ...
9. Ұсыныстар: сараптама жасай келе, түркі тілдері сияқты "кәуәп түрлері" не қазақ тілінің үндесім заңына сәйкес "кәуәп ассортиі" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Макарон топтамасы, макарон түрлері, макарон сұрыптамасы – бидай ұны мен судан иленіп кептірілген, әртүрлі пішіндегі (түтік, жіп, лента, дөңгелек, сақина, бұрама, құлақша, қабықша және т.б.) тағамдық өнім.
2. Этимологиясы: ассортимент (фр. assortiment) – "таңдау", "жиынтық"
3. Өзбек: makaron assortimenti
4. Түрік: makarna çeşitleri
5. Ағылшын: assortment of pasta
6. Неміс: sortiment an Teigwaren
7. Бекітілген нұсқасы: ассортимент- ассортимент (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Ресубликасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 420 бұйрығы. ...Жоғары сұрыпты макарон өнiмдерi ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің бекітілген нұсқасын ескере отырып, "макарон ассортименті" терминін ұсынамыз.

Дефинициясы1. Бал қымыз – әбден пісілген және бойына жылқының не қойдың майы сіңген бапты жұмсақ қымыз. Мұндай қымыздың өңі әдеттегі қымызға қарағанда сары қою болады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: bal qimiz
4. Түрік: bal kımız
5. Ағылшын: bal kymyz
6. Неміс: bal gjmjs
7. Бекітілген нұсқасы: кумыс - қымыз (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... қымыз немесе қышқыл сүт өнімін қосу ...
9. Ұсыныстар: ұлттық сусын болғандықтан басқа тілдерге аударылмайды, анықтауыштық сипатта қолданылғандықтан, тіркес күйінде жазылып, "бал қымыз" деп бекітілуі тиіс.

Дефинициясы1. Быламық сорпа, сұйық көже – квас немесе қияр тұздығымен сұйылтылған мыжылған қайнатылған картоп қосылған көже түрі.
2. Этимологиясы: баланда (литв. balanda) - "киноа"
3. Өзбек: balanda, suyuq sho'rva
4. Түрік: balanda, sıvı çorba,
5. Ағылшын: balanda
6. Неміс: balanda
7. Бекітілген нұсқасы: суп - көже (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстанның тауарлар бойынша басқаға берулері мен міндеттемелерінің тізбесі
Келісім, 23 маусым 2015 жыл. ... көжелерді немесе тұздықтарын жасау үшін ...
9. Ұсыныстар: "қуырдақ" сияқты ұлттық тағам болғандықтан, "баланда" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Балық еті өнімдері, балық жон еті өнімдері – тұзбен, қақтаумен, немесе суықтай кептірумен өңделген бағалы балықтардың жеке бөліктері. Бұл өнімдер бекіре балығынан, ақ балықтан, нельмадан, Қиыр Шығыс лососінен, Балтық лососінен, Ыстықкөл бақтағынан, теңіз алабұғасынан, тісті балықтан, көмір балықтарынан және т. б. дайындалады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: baliq va go'sht mahsulotlari
4. Түрік: balık eti ürünleri
5. Ағылшын: fish meat products
6. Неміс: fischfleisch-Produkte
7. Бекітілген нұсқасы: рыбные блюда - балық тағамдары (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 4 тамыздағы № ҚР ДСМ -73 бұйрығы. ... Тазартылған басы жоқ балық ...
9. Ұсыныстар: аудармаларды ескере отырып, "балық еті өнімдері" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Зияпаттық тіскебасар, банкеттік дәмтағам – іс-шаралар мен банкеттерде негізгі түскі немесе кешкі ас алдында жеңіл тағамдар ретінде ұсынылатын әртүрлі шағын тағамдар. Бұл тағамдарға канапе, сэндвич, салаттар, жемістер, ірімшіктер, ет және балық тағамдары, фондю, қамырға, көкөністерге және теңіз өнімдеріне негізделген түрлі тағамдар кіруі мүмкін.
2. Этимологиясы: банкет (итал. banchetto, нем.Bankett) - "орындық"
3. Өзбек: ziyofat atıştırmalıkları
4. Түрік: ziyafet atıştırmalıkları
5. Ағылшын: banquet snacks
6. Неміс: bankett-Snacks
7. Бекітілген нұсқасы: банкет - банкет (2018), закуска - дәмтағам (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 2022 жылғы 20 желтоқсандағы № 41 бұйрығы. ... банкеттерге қызмет көрсету үшін босатылған ...
Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2023 жылғы 25 желтоқсандағы № 101қе бұйрығы. ... Түскі ас Тіскебасар I тағам ...
9. Ұсыныстар: "зияпаттық тіскебасар" терминін бекітуге екі түрлі себеп бар: 1. түркі тілдерінде "банкет" терминінің орнына "зияпат" термині қолданылған; 2. "тіскебасар" термині күнделікті өмірде қолданысқа еніп кеткен. Өкінішке қарай, "банкет", "дәмтағам" терминдері соңғы жылдары бекітіліп кеткендіктен, "банкеттік дәмтағам" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Тәтті нан білемі, ирис білемшесі – қоюландырылған сүттен, ұнтақталған жаңғақтардан (көбінесе жаңғақ немесе жаңғақ) және басқа ингредиенттерден жасалған тәтті тағам. Содан кейін қоспасы ұзын жолақтарға немесе білемшеге айналады және қант ұнтағына не кокос үлпектеріне оралады. Бұл десерт өз атауын сыртқы түрінің нағыз білемшеге ұқсастығына байланысты алды.
2. Этимологиясы: ирис (гр. iris) - "кемпірқосақ"
3. Өзбек: shirin non
4. Түрік: tatlı ekmek somunu
5. Ағылшын: sweet bread Baton
6. Неміс: laib süßes Brot
7. Бекітілген нұсқасы: кисло-сладкий суп - қышқыл-тәтті көже (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Ресубликасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 420 бұйрығы. ... пісірілген нан 350 ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 1 қарашадағы № 827 қаулысы. ... Құрамында какаосы бар немесе жоқ нан, ұннан жасалған кондитерлік өнімдер, тәтті тоқаштар ...
9. Ұсыныстар: дефинициядан байқағанымыздай, "ирис білемшесі" атауының ирис өсімдігімен байланысы жоқ, сондықтан "тәтті нан білемін" термин ретінде бекіткен дұрыс.

Дефинициясы1. Көкөніс пен кілегей тұздығындағы бекіре, көкөніс-кілегей тұздықты бекіре – аминқышқылдары мен дәрумендерге бай пайдалы тағам. Қуырылған немесе пісірілген бекіреге дәм беру үшін шпинат, артишок, шампиньон немесе т.б. сияқты түрлі көкөністер қосылған кілегей соусында беріледі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: boyqush va qaymoqli sosli baliq
4. Түрік: kepçe ve krema soslu mersin balığı
5. Ағылшын: sturgeon with vegetables and cream sauce
6. Неміс: stör mit Schaufeln und cremiger Soße
7. Бекітілген нұсқасы: овощ - көкөніс (1971), сливки -кілегей (1971), соус - тұздық (2023), осетр - бекіре (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2008 жылғы 30 қыркүйектегі N 248-ө Өкімі. ...жеміс-көкөніс өнімімен тұрақты ... Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 7 қарашадағы № 145 шешімі. ... Құрғақ кілегей. Техникалық шарттар ... Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 25 қаңтардағы № 16 бұйрығы. ... арамен аралау, сығымдау, тұздық құю ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2000 жылғы 30 қараша N 1792. ... Атырау бекіре балығын өсіру зауыты" республикалық ...
9. Ұсыныстар: термин ықшамдылығы үшін "көкөніс-кілегей тұздықты бекіре" терминін ұсынамыз.

Дефинициясы1. Ақуызды сүт – ақуыз саны төрттен бір немесе одан да көп болатын ашытылған сүт өнімі. Ақуыз сүті көбінесе спорттық тамақтануда бұлшықетті қалыптастыру үшін, сондай-ақ нәрестелерді жасанды тамақтандыру, емізетін және жүкті әйелдердің тамақтануын арттыру үшін қолданылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: proteinli sut
4. Түрік: proteinli süt
5. Ағылшын: protein milk
6. Неміс: eiweißmilch
7. Бекітілген нұсқасы: белок - ақуыз (2021), сухое молоко - құрғақ сүт (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 28 желтоқсандағы № 211-VІ ҚРЗ. ... биологиялық активті ақуыздарды өндіруді ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркесқұрамының сыңарлары жеке термин ретінде, терминдік тіркес құрамында бекітілгенін, заңнамадағы қолданысын басшылыққа ала отырып, "ақуызды сүт" терминін бекітуге ұсынамыз.

Дефинициясы1. Асхана жапқыш-майлықтары, ас жаулықтар – үстелге арналған текстиль бұйымдарының жиынтығы: дастархан, майлықтар, рушниктер және сүлгілер.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: stol choyshablari
4. Түрік: yemek iç çamaşırı
5. Ағылшын: table linen
6. Неміс: tischwäsche
7. Бекітілген нұсқасы: столовая - асхана (2017), салфетка марлевая - дәке майлық (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. ... үлкен кеңістікте бейімделу: асхана ғимаратында ... .Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының м.а. 2017 жылғы 24 тамыздағы № 68 қе бұйрығы. ... азық-түлікпен қамтамасыз етуге арналған асханалық-асүйлік ыдыс және бұйым
9. Ұсыныстар: "асхана жапқыш-майлықтары" шұбалаңқы тіркес, термин ретінде қолданысқа түсуі екіталай. Ал "майлық-сулық" тіркесі ауызекі сөйлеу тілінде де, әдеби тілде де жиі қолданылады, сол себепті "асханалық майлық-сулықтар" терминін бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Қайың жуасы, "Березовский Ақсүйек" шалот-пиязы, "Березовский Ақсүйек" шалот-жуасы – көпжылдық, соңғы жылдарда пайда болған пияз сорты. Домалақ немесе жалпақша түрі болады, 40 Г дейін салмағы бар, бір түпте 7-9 дана пиязға дейін өседі, дәмі жартылай ащы, тамаққа қосуға пайдаланады, жаңа егінге дейін жақсы сақталады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: Shallots "Berezovskiy aristokrat"
4. Түрік: Arpacık soğanı "Berezov aristokratı"
5. Ағылшын: Shallot-onion" Berezovsky Aristocrat"
6. Неміс: Schalotten "Beresowski-Aristokrat"
7. Бекітілген нұсқасы: лук-пияз (бот.) (1971), чеснок-сарымсақ (бот.) (1971), лук скoрoда, шнитт-лук -шалғынжуа (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Ресубликасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 420 бұйрығы. ... Жаңа пiскен басты пияз 65 38. Жаңа пiскен сарымсақ ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған "қайың жуасы" термині еш жерде кездеспеді. Пияздың "Березовский Ақсүйек" шалот-пиязы", "Березовский Ақсүйек" шалот-жуасы" атауының бірін бекітуді ұсынамыз.

Дефинициясы1. Бесті қымыз – бабы мен ашуы жараған, бесінші тәулікке ауысқан қымыз. Қымызды мұндай бабына келтіру үшін күбіні, сабаны күнара жуып тазалап, ішін маймен майлап, тобылғы, бүршік, қайың қабығының түтініне ыстайды. Артынша осы ыдысқа қор мен бие сүтін құйып жиі-жиі піседі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: вeshlik qimiz
4. Түрік: beş günlük kumıs
5. Ағылшын: five-day kumys
6. Неміс: fünftägiger Kumis
7. Бекітілген нұсқасы: кумыс - қымыз (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... қымыз немесе қышқыл сүт өнімін қосу арқылы тамақтандыруды ...
9. Ұсыныстар: әдеби тілде әбден қалыптасқан атауды "бесті қымыз" термині ретінде бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Түймештелген ет, жұмсартқан ет - орыс ұлтының тағамы, қалыңдығы 2-2,5 см және диаметрі 6 см жалпақ дөңгелек пішінді ұсақ туралған етті ағаш оқтаумен ұрғылап жұмсартады, ұнға аунатып барып қуырады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yumshatilgan go'sht
4. Түрік: yumuşatılmış et
5. Ағылшын: broken meat
6. Неміс: zerbrochenes Fruchtfleisch
7. Бекітілген нұсқасы: мясо свежее - жас ет (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... ет тағамы және ботқа ...
9. Ұсыныстар: бұл ет түрі ұрғылау арқылы жаймалап, жұмсарту мақсатын көздейді, дефинициясына сәйкес "жұмсартылған ет" термині бекітуге ұсынылады.

Дефинициясы1. Битер – ащы дәмі бар күшті алкогольдік сусындар. Ащы тұнбаларға (ащы бальзамдар), сондай-ақ вермут пен ликердің кейбір түрлері жатады.
2. Этимологиясы: биттеры (нем. bitter) - "ащы".
3. Өзбек: achchiq
4. Түрік: bitter
5. Ағылшын: bitters
6. Неміс: bitter
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 1 қыркүйектегі № 610 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2020 жылғы 2 қыркүйектегі № 61 бірлескен бұйрығы. ... битерлердiң, сабан толтырғыштардың, транспортерлер ...
9. Ұсыныстар: немістің "ащы"мағынасын беретін сусын атауын "битер" деп бекіту ұсынылады.

Дефинициясы1. Таза ет бифшткесі, кәдімгі бифштекс – батыс еуропалық аспаздық дәстүрден шыққан классикалық ет тағамы. Бұл ет, әдетте сиыр еті немесе бұзау еті, ол қуыруға арналған табада немесе грильде қажетті деңгейіне дейін қуырылады.
2. Этимологиясы: бифштекс (ағыл.beef + steak) - "сиыр еті"+"кесек ет".
3. Өзбек: oddiy biftek
4. Түрік: doğal biftek
5. Ағылшын: natural steak
6. Неміс: natürliches Steak
7. Бекітілген нұсқасы: бифштекс - бифштекс (2023), обыкновенный прилипало – кәдімгі жабысқақ балық (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. ... табиғи бифштекс, лангет ...
9. Ұсыныстар: заңнамада қолданылған "табиғи бифштекс" термині калька аударманың салдары. Тіліміздің табиғатына сай "кәдімгі бифштекс" терминін ұсынамыз.

Дефинициясы1. Көкөністерді бумен өңдеу, көкөністерді шарпылау – көкөністерді бумен немесе қайнаған сумен қысқа мерзімді өңдеу процесі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: sabzavotlarni pishirish
4. Түрік: sebzeleri haşlama
5. Ағылшын: blanching vegetables
6. Неміс: blanchieren von Gemüse
7. Бекітілген нұсқасы: овощ - көкөніс (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2008 жылғы 30 қыркүйектегі N 248-ө Өкімі. ... Ішкі нарықты жеміс-көкөніс өнімімен тұрақты ...
Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің 2020 жылғы 27 тамыздағы № 186-НҚ бұйрығы. ... бумен немесе қайнаған суда пісірілген ...
9. Ұсыныстар: сараптай келе, "көкөністерді бумен өңдеу" термині бекітуге ұсынылады.