Дефинициясы1. Ұсыныстарға оқыту - белгілі бір белгілерді бөлектеу үшін мәліметтерді белгілі бір ұсыну (кодтау, сақтау) негізінде машиналық оқыту ғылымының саласы.

2. Әзербайжан: tədris nümayəndəlikləri
3. Қырғыз: окутуу өкүлчүлүктөрү
4. Өзбек: vakolatxonalarni o`qitish
5. Түрік: temsilleri öğretmek
6. Ағылшын: teaching representations
7. Испан: enseñanza de representaciones
8. Неміс: Lehrdarstellungen
9. Француз: représentations pédagogiques

10. Бекітілген нұсқасы: дистанционное обучение – қашықтан оқыту (2020 жылғы 25 маусым)
представление – ұсыныс (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: обучение – оқыту представление – ұсыныс

12. Орыс тіліндегі «обучение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оқыту» сөзі бекітілсе, заңнамада «оқыту», «үйрету», «меңгерту» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «представление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұсыныс» сөзі бекітілген, заңнамада «ұсыныс» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « обучение представлениям » сөз тіркесі қазақ тіліне « ұсыныстарға оқыту » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Серпімділік - қатты материалдардың серпімді деформациямен бастапқы пішініне оралу қасиеті.

2. Әзербайжан: elastiklik
3. Қырғыз: ийкемдүүлүк
4. Өзбек: elastiklik
5. Түрік: esneklik
6. Ағылшын: elasticity
7. Испан: elasticidad
8. Неміс: elastizität
9. Француз: élasticité

10. Бекітілген нұсқасы: фотоупругость – фотосерпімділік (2019 жылғы 5 сәуір) упругая деформация - серпiмдi деформация (2018 жылғы 5 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: упругость – фотосерпімділік

12. Орыс тіліндегі «упругость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «серпімділік» сөзі бекітілген, заңнамада «серпімділік» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Пластикалық гидромәшине - екі немесе одан да көп пластиналар (шиберлер) болып табылатын айналмалы көлемді гидромашина.
Пластина - лат. plasticus «пластикалық, мүсіндік».
Гидромашина – гидро – көне грек. ὑδραυλικός «су» + машина – лат. machina «құрылғы, құрылыс».

2. Әзербайжан: boşqab hidravlik maşın
3. Қырғыз: табак гидравликалык машина
4. Өзбек: plastinka gidravlika mashinasi
5. Түрік: plaka hidrolik makine
6. Ағылшын: plate hydraulic machine
7. Испан: placa de la máquina hidráulica
8. Неміс: Plattenhydraulikmaschine
9. Француз: machine hydraulique de plaque

10. Бекітілген нұсқасы: пластиковая карточка - пластикалық карта (2017 жылғы 10 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: пинцет пластинчатый анатомический - пластина тәрізді анатомиялық пинцет машина – машина, мәшине

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. - plasticus «пластикалық, мүсіндік») «пластиковая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «пластикалық» сөзі бекітілген, заңнамада «пластикалық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне « гидромашина » сөзі грек және латын тілінен енген(гидро – көне грек. ὑδραυλικός «су» + машина – лат. machina «құрылғы, құрылыс»).
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі« пластинчатая гидромашина » сөз тіркесі қазақ тіліне« пластикалық гидромәшине » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ескiшiлдiк/Рутина – 1. үлгі бойынша, жаңадан қорқу, консерватизм. 2. консервативті тәртіп, қалыптасқан үлгіге құлақ асу, өзгеру, жаңалықтан қорқу. 3. медициналық ұйымдарды кешенді автоматтандыруға арналған «1С: Кәсіпорын 8. 3» платформасының базасында пайдалануға арналған конфигурация.
Рутина - франц. routine «дағды, артта қалғандық».

2. Әзербайжан: gündəlik
3. Қырғыз: күнүмдүк
4. Өзбек: muntazam
5. Түрік: rutin
6. Ағылшын: routine
7. Испан: rutina
8. Неміс: Routine
9. Француз: routine

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: ескішілдік – предрассудок

12. Орыс тіліне «рутина» сөзі француз тілінен енген(франц. routine «дағды, артта қалғандық»).

Дефинициясы1. Тұз және бұрыш шуылы - әдетте графикалық және бейне суреттерде кездесетін шуыл формаларының бірі. Бұл шуыл кездейсоқ пайда болатын қара және ақ пикселдерді білдіреді.

2. Әзербайжан: duz və istiot səs-küyü
3. Қырғыз: туз жана калемпирдин ызы-чуусу
4. Өзбек: sho`r va qalampir shovqini
5. Түрік: tuz ve karabiber gürültüsü
6. Ағылшын: noise of salt and pepper
7. Испан: ruido de sal y pimienta
8. Неміс: Lärm von Salz und Pfeffer
9. Француз: bruit de sel et de poivre

10. Бекітілген нұсқасы: шум – шуыл (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: шум – шуыл, шу

12. Орыс тіліндегі «шум» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада «шуыл», «шу» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «соль» сөзі қазақ тіліне «тұз» сөзімен аударылады.
Орыс тіліндегі «перец» сөзі қазақ тіліне «бұрыш» сөзімен аударылады.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі« шум соли и перца » сөз тіркесі қазақ тіліне« тұз және бұрыш шуылы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ауқымды инвариантты белгілерді түрлендіру белгілерді масштабты-инвариантты түрлендіру (SIFT) - суреттердегі жергілікті белгілерді анықтау және сипаттау үшін компьютерлік көру кезінде белгілерді анықтау алгоритмі.
Масштаб - нем. Maßstab «өлшеуіш таяқ»: Maß «Өлшем», Stab «таяқ».
Инвариант - лат. varians, variantis «өзгермелі».

2. Әзербайжан: miqyaslı-dəyişməz xüsusiyyət çevrilməsi
3. Қырғыз: масштаб-инварианттуу өзгөрүү
4. Өзбек: o`lchov-o`zgarmas xususiyatni o`zgartirish
5. Түрік: ölçekle değişmeyen özellik dönüşümü
6. Ағылшын: scale-invariant feature transformation
7. Испан: transformación de características invariantes de escala
8. Неміс: skalierungsinvariante Feature-Transformation
9. Француз: transformation d`entités sans variation d`échelle
10. Бекітілген нұсқасы: масштаб войны - соғыс ауқымы (2020 жылғы 25 маусым)
масштаб - масштаб ауқым (2018 жылғы 27 маусым)
адиабатический инвариант - адиабаттық инвариант (2018 жылғы 29 қараша)
цифровые преобразования – цифрлық түрлендіру (2018 жылғы 6 сәуір)
признак документа внешний - құжаттың сыртқы белгісі (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: масштаб - масштаб ауқым инвариантное – инвариантты преобразование – түрлендіру признак – белгі

12. Орыс тіліне неміс тілінен енген(нем. Maßstab «өлшеуіш таяқ»: Maß «Өлшем», Stab «таяқ») «масштаб» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «масштаб», «ауқым» сөздері бекітілген, заңнамада ««масштаб», «ауқым» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. invarians «өзгермейтін») «инвариант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «инвариант» сөзі бекітілген, заңнамада «инвариантность» сөзі «инварианттылық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «преобразование» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «түрлендіру» сөзі бекітілсе, заңнамада «түрлендіру» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «признак» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «белгі» сөзі бекітілген, заңнамада «белгі» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «белгі» сөзі орыс тіліндегі «знак», «метка», отметка» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «знак», «метка», отметка» сөздерінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және мамандардың пікірін негізге ала отырып, орыс тіліндегі« масштабно-инвариантное преобразование признаков » сөз тіркесі қазақ тіліне« ауқымды инвариантты белгілерді түрлендіру» немесе« белгілерді масштабты-инвариантты түрлендіру » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өзі ойнатылатын машина өздігінен өндірілетін мәшине – қоршаған ортаның материалдарын қолдана отырып, өзін-өзі көбейтуге қабілетті автономды роботтардың түрі.
Машина - лат. machina «құрылғы, құрылыс».

2. Әзербайжан: özünü təkrarlayan maşın
3. Қырғыз: өзүн өзү кайталоочу машина
4. Өзбек: o`z-o`zini takrorlaydigan mashina
5. Түрік: kendini kopyalayan makine
6. Ағылшын: self-replicating machine
7. Испан: máquina de autorreplicación
8. Неміс: selbstreplizierende Maschine
9. Француз: machine auto-réplicante

10. Бекітілген нұсқасы: бронированная машина - броньды мәшине (2020 жылғы 25 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: самовоспроизводящийся организм - өз өсімін өзі молайтатын организм самовоспроизводящийся популяций - өз өсімін өзі молайтатын популяциялар машина – машина, мәшине

12. Орыс тіліндегі «самовоспроизводящийся» сөзі заңнамада «өз өсімін өзі молайтатын» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. machina «құрылғы, құрылыс») «машина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мәшине» сөзі бекітілсе, заңнамада «машина» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және мамандардың пікірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі « самовоспроизводящаяся машина » сөз тіркесі қазақ тіліне « өзі ойнатылатын машина» немесе « өздігінен өндірілетін мәшине » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Көз, дереккөз – 1. (геогр. ) жер асты суларының жер бетіне шығуы. 2. (тех. ) электр энергиясын немесе сигналын жасайтын құрылғы, сондай-ақ осындай құрылғының моделі. 3. (эл. ) байланыс арнасы арқылы деректерді беруді жүзеге асыратын құрылғы. 4. (инф. ) ақпараттың шығу тегін анықтайтын объект. 5. (физ. ) электромагниттік толқындар мен элементар бөлшектердің жасанды немесе табиғи генераторы. 6. (физ. ) иондардың бағытталған ағындарын (туфтерін) алуға арналған құрылғы. 7. (физ. ) спектрдің көрінетін аймағында электромагниттік энергия шығаратын кез келген объект.

2. Әзербайжан: mənbə
3. Қырғыз: булак
4. Өзбек: manba
5. Түрік: bir kaynak
6. Ағылшын: a source
7. Испан: una fuente
8. Неміс: eine Quelle
9. Француз: une source

10. Бекітілген нұсқасы: источник питания – қоректену көзі (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: источник – көз дереккөз

12. Орыс тіліндегі «источник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «көз» сөзі бекітілсе, заңнамада «көз», «дереккөз» сөздерімен аударылған.

Дефинициясы1. Спикерді сәйкестендіру спикерді анықтау - дауыстың сипаттамалары бойынша адамды анықтау. Ол «Кім сөйлеп тұр?» сұрағына жауап береді.
Спикер - ағылш. speaker, сөзбе-сөз «шешен».
Идентификация - лат. identifico «сәйкестендіру».

2. Әзербайжан: natiqin identifikasiyası
3. Қырғыз: динамиктин идентификациясы
4. Өзбек: karnay identifikatori
5. Түрік: konuşmacı kimliği
6. Ағылшын: speaker identification
7. Испан: identificación del hablante
8. Неміс: Sprecheridentifikation
9. Француз: identification du locuteur

10. Бекітілген нұсқасы: спикер – спикер (2016 жылғы 8 желтоқсан)
идентификация - идентификаттау, сәйкестендіру (2020 жылғы 17 маусым)
вычисление адреса – адресті анықтау (2015 жылғы 6 қазан)
система обнаружения – анықтау жүйесі (1999 жылғы 9 наурыз)

11. Заңнамадағы қолданысы: идентификация - идентификаттау, идентификация, сәйкестендіру спикер – спикер

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген(ағылш. speaker, сөзбе-сөз «шешен») «спикер» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «спикер» сөзі бекітілген, заңнамада «спикер» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. identifico «сәйкестендіру») «идентификация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздері бекітілген, заңнамада «идентификация», «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «идентификация спикера» сөз тіркесі қазақ тіліне « спикерді сәйкестендіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Айрықшалық ерекшелік - 1. бірегейлік. 2. (әлеум. ) белгілі бір әлеуметтік жағдайда күтілетін мінез-құлықтың тар моделі 3. факторлық талдауда - негізгі фактормен корреляцияланбайтын дисперсия пропорциясы 4. психопатологияда - симптомға белгілі бір бұзылыстың болуын дәл көрсете алатын сапа.
Специфика - лат. specificus «ерекше».

2. Әзербайжан: spesifiklik
3. Қырғыз: өзгөчөлүк
4. Өзбек: o`ziga xoslik
5. Түрік: özgüllük
6. Ағылшын: specificity
7. Испан: especificidad
8. Неміс: Spezifität
9. Француз: spécificité

10. Бекітілген нұсқасы: индивидуальные грамматические особенности - дербес грамматикалық ерекшеліктер
(2020 жылғы 25 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: специфичность – ерекшелік, ерекшелік – особенность

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. specificus «ерекше») «специфичность» сөзі заңнамада «ерекшелік» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «ерекшелік» сөзі орыс тіліндегі «особенность» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «особенность» сөзінің баламасы ретінде алынған.

Дефинициясы1. Жыпылықтау – жарықтандыру, қоршаған ортадан бөлу.

2. Әзербайжан: yanıb-sönən
3. Қырғыз: жаркылдап
4. Өзбек: miltillovchi
5. Түрік: yanıp sönen
6. Ағылшын: flashing
7. Испан: brillante
8. Неміс: blinkt
9. Француз: clignotant

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: высвечивание – көріну

12. Орыс тіліндегі «высвечивание» сөзі заңнамада «көріну» сөзімен аударылған.
Біздің пікірімізше, орыс тіліндегі «высвечивание» сөзін «жыпылықтау» сөзімен аударған дұрыс сияқты.

Дефинициясы1. Тұрақты жай- күйдің қателігі - процессордың ағымдағы жағдайының қалыпты емес тәртіпте жұмыс істеуі.

2. Әзербайжан: park xətası
3. Қырғыз: токтоп турган абалдын катуулугу
4. Өзбек: to`xtashda xato
5. Түрік: park hatası
6. Ағылшын: parking error
7. Испан: error de estacionamiento
8. Неміс: Parkfehler
9. Француз: erreur de stationnement

10. Бекітілген нұсқасы: относительная погрешность - салыстырмалы қателік (2018 жылғы 29 қараша)
категория состояния - жай-күй категориясы (2020 жылғы 25 қараша) именных состояний категория - есім күй категориясы (2020 жылғы 25 маусым)
акт записи гражданского состояния - азаматтық халдi жазу актiсі (2016 жылғы 8 желтоқсан) гражданское состояние - азаматтық хал-жағдаят (2018 жылғы 5 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: относительная погрешность - салыстырмалы қателік состояние – жағдай, жай-күй, күй, ахуал количество стояночных мест - тұрақ орындарының саны

12. Орыс тіліндегі «погрешность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қателік» сөзі бекітілсе, заңнамада «қателік» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «состояние» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жай-күй», «күй», «хал» , «хал-жағдай» сөздері бекітілсе, заңнамада «жағдай», «жай-күй», «күй», «ахуал» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «погрешность стояночного состояния» сөз тіркесі қазақ тіліне « тұрақты жай-күйдің қателігі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сауалдама, сұрау салу - белгілі бір мәселелер бойынша қоғамдастықтың пікірін анықтау. Сауалнама қорытындылары бойынша қолданыстағы ережелер мен нұсқаулықтар өзгертілуі немесе жойылуы немесе жаңа қабылдануы мүмкін (жобаның жалпы қағидаттарына қайшы келетіндерді қоспағанда).

2. Әзербайжан: müsahibə
3. Қырғыз: маек
4. Өзбек: intervyu
5. Түрік: röportaj
6. Ағылшын: interview
7. Испан: entrevista
8. Неміс: Interview
9. Француз: entretien

10. Бекітілген нұсқасы: экспресс-опрос – жедел сауалнама (2016 жылғы 8 желтоқсан)
опрос – сұрау салу(1999 жылғы 6 қазан) устный опрос – ауызекі сұрау салу, ауыекі сауалдама (2006 жылғы 27 қазан)
письменный опрос - жазбаша сауалнама (2016 жылғы 8 желтоқсан) сауалнама – анкета (2000 жылғы 25 қаңтар)

11. Заңнамадағы қолданысы: опрос – сұрау, сауалдама пiкiртерiм‚ сауалдама, сауалнама сауалдау опрос местного жителя – жергiлiктi тұрғыннан сұрау опрос лиц – адамдарға сұрау салу

12. Орыс тіліндегі «опрос» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сұрау салу» сөз тіркесімен, «сауалнама», «сауалдама» сөздерімен бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «сұрау салу» сөз тіркесімен, «сауалнама», «сауалдама», «сұрау», «пікіртерім», «сауалдау» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «опрос» сөзі қазақ тіліне « сауалдама» сөзімен және «сұрау салу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Барынша бейімделгендердің тірі қалуы - дарвиндік эволюция теориясынан табиғи сұрыптау механизмін сипаттау әдісі ретінде шыққан тіркес.

2. Әзербайжан: fittestin sağ qalması
3. Қырғыз: ден-соолуктун сакталышы
4. Өзбек: eng yaxshi odamning omon qolishi
5. Түрік: en güçlü olanın hayatta kalması
6. Ағылшын: survival of the fittest
7. Испан: supervivencia del más apto
8. Неміс: Überleben der Stärksten
9. Француз: la survie du plus fort

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: выживание – өмір сүру, тірі қалу наиболее – ең, барынша приспособленный – бейімделген

12. Орыс тіліндегі «выживание» сөзі қазақ тіліне «өмір сүру», «тірі қалу» сөз тіркестерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «наиболее» сөзі қазақ тіліне «ең», «барынша» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «приспособленный» сөзі қазақ тіліне «бейімделген» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «выживание наиболее приспособленных» сөз тіркесі қазақ тіліне « барынша бейімделгендердің тірі қалуы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Рой интеллект і , топтал интеллект орталықтандырылмаған өзін-өзі ұйымдастыратын жүйенің ұжымдық әрекетін сипаттайды. Жасанды интеллект теориясында оңтайландыру әдісі ретінде қарастырылады.
Интеллект - лат. intellectus «қабылдау, түсіну, түсінік, ақыл».

2. Әзербайжан: sürü kəşfiyyat
3. Қырғыз: топтолгон акыл
4. Өзбек: to`da razvedka
5. Түрік: sürü zekası
6. Ағылшын: swarm intelligence
7. Испан: inteligencia de enjambre
8. Неміс: Schwarmintelligenz
9. Француз: intelligence en essaim

10. Бекітілген нұсқасы: интеллект – интеллект (2018 жылғы 27 маусым)
интеллект тренера – жаттықтырушы зияты (2019 жылғы 6 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: интеллектуальная собственность - санаткерлік меншік интеллектуалдық меншік, зияткерлік меншік

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. intellectus «қабылдау, түсіну, түсінік, ақыл») «интеллект» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «интеллект», «зият» сөздері бекітілген, заңнамада «интеллектуальный» сөзі «зияткерлік», «санаткерлік» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «Роевой интеллект» сөз тіркесі қазақ тіліне « Рой интеллекті» және «топтық интеллект» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Рой роботтехникасы топтал роботтехника - көптеген қарапайым физикалық роботтардан тұратын көптеген роботтардың жүйелерін үйлестірудің жаңа тәсілі. Қажетті ұжымдық әрекет роботтардың өзара әрекеттесуінен және олардың қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінен туындайды деп болжанады.
Робот – чех. robot «барщина», «басыбайлық тұсында шаруалардың помещик жерінде істеген тегін еңбегі».
Техника - грек. τεχνική «өнер», «шебер»».

2. Әзербайжан: sürü robotu
3. Қырғыз: робототехника
4. Өзбек: to`da robototexnika
5. Түрік: sürü robotik
6. Ағылшын: swarm robotics
7. Испан: robótica de enjambre
8. Неміс: Schwarmrobotik
9. Француз: robotique en essaim

10. Бекітілген нұсқасы: танковая техника - танк техникасы (2020 жылғы 9 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: робототехника – робототехника

12. Орыс тіліне «робот» сөзі (чех. Robot «барщина», «басыбайлық тұсында шаруалардың помещик жерінде істеген тегін еңбегі») чех тілінен енген.
Орыс тіліне «техника» сөзі (грек. τεχνική «өнер», «шебер») грек тілінен енген.
Заңнамада «робототехника» сөзі «робототехника» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «Рой роботтехникасы» сөз тіркесі қазақ тіліне « Рой роботтехникасы» және « топтық роботтехника» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Символдық жасанды интеллект – тапсырмаларды, логиканы және іздеуді жоғары деңгейлі «символдық» ұсынуға негізделген жасанды интеллектті зерттеудің барлық әдістерінің ұжымдық атауы.
Симво л – көне грек. σύμβολον «бірлесіп лақтыру», шартты белгі, сигнал».
Интеллект - лат. intellectus «қабылдау, түсіну, түсінік, ақыл».

2. Әзербайжан: simvolik süni intellekt
3. Қырғыз: каймана маанидеги жасалма интеллект
4. Өзбек: ramziy sun`iy aql
5. Түрік: sembolik yapay zeka
6. Ағылшын: symbolic artificial intelligence
7. Испан: inteligencia artificial simbólica
8. Неміс: symbolische künstliche Intelligenz
9. Француз: intelligence artificielle symbolique

10. Бекітілген нұсқасы: символ – символ (2020 жылғы 25 қараша)
интеллект – интеллект (2018 жылғы 27 маусым)
интеллект тренера – жаттықтырушы зияты (2019 жылғы 6 желтоқсан)
искусственное освещение – жасанды жарықтандыру (2018 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: символический – символдық искусственное – жасанды интеллектуальная собственность - санаткерлік меншік интеллектуалдық меншік, зияткерлік меншік

12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген(көне грек. σύμβολον «бірлесіп лақтыру», шартты белгі, сигнал») «символ» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «символ» сөзі бекітілген, заңнамада «символ» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «искусственное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасанды» сөзі бекітілсе, заңнамада «жасанды» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(intellectus - лат. «ақыл») «интеллект» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «интеллект», «зият» сөздері бекітілген, заңнамада «интеллект», «зия» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі«символический искусственный интеллект» сөз тіркесі қазақ тіліне«символдық жасанды интеллект» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жүйелерді сәйкестендіру - бақылау деректері бойынша динамикалық жүйенің математикалық модельдерін құруға арналған әдістер жиынтығы.
Идентификация - лат лат. identifico «сәйкестендіру».
Система – грек. systema - «құрамдас бөліктерден құралған тұтас нәрсе».

2. Әзербайжан: sistem identifikasiyası
3. Қырғыз: тутумдун идентификациясы
4. Өзбек: tizimni identifikatsiyalash
5. Түрік: sistem kimliği
6. Ағылшын: system identification
7. Испан: identificación del sistema
8. Неміс: Systemidentifikation
9. Француз: identification du système

10. Бекітілген нұсқасы: идентификация - идентификаттау, сәйкестендіру (2020 жылғы 17 маусым)
система – жүйе (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: идентификация – идентификация, идентификаттау, сәйкестендіру система – жүйе

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. identifico «сәйкестендіру») «идентификация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздері бекітілген, заңнамада «идентификация», «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне грек тілінен енген(грек. systema - «құрамдас бөліктерден құралған тұтас нәрсе») «система» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе» сөзі бекітілсе, заңнамада «жүйе» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «идентификация систем» сөз тіркесі қазақ тіліне « жүйелерді сәйкестендіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жергілікті жерді сәйкестендіру – 1. (психол. ) қоршаған ортаның белгілі бір сипаттамаларына және олардың естеліктерінің, түсіндірмелерінің, идеяларының, идеяларының, сезімдерінің көріністеріне байланысты жеке дүниетанымға ену. 2. (инф. ) құрылғының белгілердің сәйкестігі негізінде белгілі жердің сәйкестігін анықтау тану.
Идентификация - лат. identifico «сәйкестендіру».

2. Әзербайжан: ərazi identifikasiyası
3. Қырғыз: рельефти идентификациялоо
4. Өзбек: relyefni aniqlash
5. Түрік: arazi tanımlama
6. Ағылшын: terrain identification
7. Испан: identificación del terreno
8. Неміс: Geländeidentifikation
9. Француз: identification du terrain

10. Бекітілген нұсқасы: идентификация - идентификаттау, сәйкестендіру (2020 жылғы 17 маусым)
разведка местности - жергілікті жерді барлау (2020 жылғы 9 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: идентификация - идентификаттау, идентификация, сәйкестендіру местность – жергілікті жер, елді мекен

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. identifico «сәйкестендіру») «идентификация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздері бекітілген, заңнамада «идентификация», «идентификаттау», «сәйкестендіру» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «местность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жергілікті жер» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «жергілікті жер» , «елді мекен» сөз тіркестерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «идентификация местности» сөз тіркесі қазақ тіліне « жергілікті жерді сәйкестендіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ағын ағыс – 1. (физ. ) сұйықтық немесе газ массаларының белгілі бір бағытта тұрақты қозғалысы. 2. (мат. ) қосалқы ұғым ұғымын жалпылау. 3. (мат. ) интуициялық математика түсінігі. 4. (психол. ) адамның өзі айналысатын нәрсеге толықтай енетін психикалық жағдайы. 5. (көлік. ) көлік желісі бойынша реттелген көлік қозғалысы. 6. (пед. ) жоғары оқу орындарындағы жалпы бағыттағы бірнеше оқу топтары. 7. (инф. ) бағдарламалауда ең кіші өңдеу бірлігі, оның орындалуы процессорға операциялық жүйемен тағайындалуы мүмкін. Көп жағдайда ағын процестің ішінде болады. 8. (инф. ) бағдарламалауда файлдарды және т. б. бір түрде оқу немесе жазу үшін қолданылатын абстракция.

2. Әзербайжан: axın
3. Қырғыз: агым
4. Өзбек: oqim
5. Түрік: akış
6. Ағылшын: flow
7. Испан: fluir
8. Неміс: fließen
9. Француз: couler

10. Бекітілген нұсқасы: поток – ағын (1995) поток – ағыс (2004 жылғы 31 наурыз) поток данных - мәліметтер легі (2016 жылғы 8 желтоқсан) тепловой поток - жылу ағыны (2018 жылғы 30 қараша) трение в потоке - ағыстағы үйкеліс (2013)

11. Заңнамадағы қолданысы: поток – ағын, ағыс

12. Орыс тіліндегі «поток» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ағын», «ағыс», «лек» сөзі бекітілген, заңнамада «ағын», «ағыс» сөздерімен аударылған.

Дефинициясы1. Бұрамалы түйрегіш бұрандалы өзек - ұзындығы бойынша метрикалық жіптері бар ұзын (1000 мм, 2000 мм, 3000 мм) шыбықша.
Шпилька - нем. Spille «ине».

2. Әзербайжан: yivli çubuq
3. Қырғыз: оюк таяк
4. Өзбек: tishli novda
5. Түрік: dişli çubuk
6. Ағылшын: threaded rod
7. Испан: varilla roscada
8. Неміс: Gewindestange
9. Француз: tige filetée

10. Бекітілген нұсқасы: виток резьбы - буна орамы (2015 жылғы 11 желтоқсан)
резьба - бұранда (машина жасау) (1971-1981)
винт – винт (2018 жылғы 14 желтоқсан)
винт – бұранда (2015 жылғы 6 қазан)
шпилька – ақа (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: нарезка резьбовых и муфтовых соединений - кескіш және муфталық бірігулердің кесіндісі шпилька – түйрегіш

12. Орыс тіліндегі «резьба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «буна», «бұранда», «лек» сөзі бекітілген, заңнамада «кескіш» сөзімен, терминологиялық сөздіктерде «бұрама», «буна», «бұранда» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «шпилька» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ақа» сөзі бекітілсе, заңнамада «түйрегіш» сөзімен, терминологиялық сөздіктерде «бұрмасұқпа», «ақа» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «резьбовая шпилька» сөз тіркесі қазақ тіліне « бұрамалы түйрегіш» немесе « бұрамалы өзек» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өтпелі саңылау құрамбөлігі өтпелі саңылау компоненті электрондық компоненттер үшін пайдаланылатын монтаждау схемасына жатады, ол қарама-қарсы жағынан қолмен құрастыру арқылы (қолмен орналастыру) немесе автоматты орнату машиналары арқылы баспа платаларында (PCB) бұрғыланған тесіктерге салынған және контакт алаңдарына дәнекерленген компоненттердегі терминалдарды қолдануды қамтиды.
Компонент - лат. componens, componentis «құраушы».

2. Әзербайжан: deşik komponenti vasitəsilə
3. Қырғыз: тешик компоненти аркылуу
4. Өзбек: teshik komponenti orqali
5. Түрік: delik bileşeni
6. Ағылшын: through hole component
7. Испан: componente de agujero pasante
8. Неміс: Durchgangslochkomponente
9. Француз: composant de trou traversant

10. Бекітілген нұсқасы: компонент произведений - шығарма компоненті (2020 жылғы 25 қараша) компоненты переводческой деятельности - аударма қызметінің құрамбөліктері (2020 жылғы 25 қараша)
сквозной удар - өтпелі соққы (2020 жылғы 17 маусым)
отверстие – саңылау (2016 жылғы 28 маусым) альвеолярные отверстия - альвеолалық тесіктер (2017 жылғы 10 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: компонент – компонент, құрамбөлік сквозной – тізбекті отверстие – саңылау, тесік

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. componens, componentis «құраушы») «компонент» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «компонент», «құрамбөлік» сөздері бекітілген, заңнамада «компонент», «құрамбөлік» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «сквозной» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өтпелі» сөзі бекітілсе, заңнамада «тізбекті» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «отверстие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «саңылау», «тесік» сөздері бекітілсе, заңнамада «тесік» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және терминдік мағынасын негізге ала отырып, орыс тіліндегі«компонент сквозного отверстия» сөз тіркесі қазақ тіліне«өтпелі саңылау құрамбөлігі» немесе« өтпелі саңылау компоненті» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Уақыт бақылауы камерасы уақыт аралық камера - жарық шығаратын және оның шағылысу жылдамдығын объектіден тіркей алатын арнайы сенсор.
Камера - лат. camera «бөлме».

2. Әзербайжан: uçuş vaxtı kamerası
3. Қырғыз: учуу убагында камера
4. Өзбек: parvoz vaqtidagi kamera
5. Түрік: uçuş süresi kamerası
6. Ағылшын: time-of-flight camera
7. Испан: cámara de tiempo de vuelo
8. Неміс: Flugzeitkamera
9. Француз: caméra temps de vol

10. Бекітілген нұсқасы: камера – камера (2016 жылғы 9 желтоқсан)
время – уақыт (2016 жылғы 8 желтоқсан)
лавинно-пролетный диод - көшкінді-өтпелік диод (2007 жылғы 29 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: времяпролетные - уақыт аралық камера – камера

12. Орыс тіліндегі «время» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «уақыт» сөзі бекітілсе, заңнамада «уақыт» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «пролетный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өтпелік» сөзі бекітілген.
Орыс тіліндегі «времяпролетный» сөзі заңнамада «уақыт аралық» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. camera «бөлме») «камера» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «камера» сөзі бекітілген, заңнамада «камера» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «времяпролетная камера» сөз тіркесі қазақ тіліне « уақыт бақылауы камерасы» немесе « уақыт аралық камера» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Беріліс функциясы - динамикалық жүйені математикалық сипаттаудың бір әдісі. Ол негізінен басқару, байланыс және сигналдарды сандық өңдеу теориясында қолданылады.
Функция - лат. functio «орындау, міндет, жарна».

2. Әзербайжан: şanzıman funksiyası
3. Қырғыз: берүү функциясы
4. Өзбек: transmissiya funktsiyasi
5. Түрік: iletim işlevi
6. Ағылшын: transmission function
7. Испан: función de transmisión
8. Неміс: Übertragungsfunktion
9. Француз: fonction de transmission

10. Бекітілген нұсқасы: передаточный акт - табыстау актісі (2016 жылғы 8 желтоқсан)
коробка передач - берілістер қорабы (2015 жылғы 14 желтоқсан)
функция – функция (2020 жылғы 25 маусым)
референтная функция – референттік қызмет (2020 жылғы 25 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: передаточная надпись - табыстама қолхат передаточная ведомость - тапсыру ведомосы функция – функция, қызмет

12. Орыс тіліндегі «передаточный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «табыстау», «беріліс» сөздері бекітілген, заңнамада «табыстама», «тапсыру» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. functio «орындау, міндет, жарна») «функция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «функция», «қызмет» сөздері бекітілген, заңнамада «функция», «қызмет» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «передаточная функция» сөз тіркесі қазақ тіліне « беріліс функциясы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Аударма ауысу – 1. (лингв. ) бір тілдегі мәтіннің мағынасын түсіндіру және басқа тілдегі жаңа балама мәтінді құру. 2. (экон. ) қолма-қол ақша белгілерін қолдан қолға тікелей бермей, төлем жүйесі арқылы ақшаны бір адамнан екінші адамға ауыстыру. 3. (көлік. ) темір жолдардағы жылжымалы құрамды бір жолдан екінші жолға ауыстыруға арналған құрылғы. 4. (инф). мәтінді жаңа жолдан басуды жалғастыру.

2. Әзербайжан: köçürmə
3. Қырғыз: өткөрүп берүү
4. Өзбек: o`tkazish
5. Түрік: aktar
6. Ағылшын: translation
7. Испан: transferir
8. Неміс: Transfer
9. Француз: transfert

10. Бекітілген нұсқасы: перевод – аударма, тәржіме (1971-1981) автоматический перевод - автоматты аударма (2020 жылғы 25 маусым) кредитовый перевод - кредиттік аударым (2017 жылғы 10 қараша) перевод на другую работу - басқа жұмысқа ауыстыру (2005 жылғы 14 шілде)

11. Заңнамадағы қолданысы: перевод – аударма, ауысу

12. Орыс тіліндегі «перевод» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аударма», «тәржіме», «ауыстыру» сөздері бекітілсе, заңнамада «аударма», «ауысу» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.

Дефинициясы1. Белгісіздік - бір нәрсе туралы анықтаманың немесе ақпараттың болмауы немесе болмауы.

2. Әзербайжан: qeyri-müəyyənlik
3. Қырғыз: белгисиздик
4. Өзбек: noaniqlik
5. Түрік: belirsizlik
6. Ағылшын: uncertainty
7. Испан: incertidumbre
8. Неміс: Unsicherheit
9. Француз: incertitude

10. Бекітілген нұсқасы: неопределенный срок - белгіленбеген мерзім (2016 жылғы 28 маусым) неопределенное местоимение - белгісіздік есімдік (лингв. ) (1971-1981)

11. Заңнамадағы қолданысы: неопределенность измерений - өлшем белгісіздігі

12. Орыс тіліндегі «неопределенность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «белгіленбеген», «белгісіздік» сөздері бекітілген, заңнамада «белгісіздік» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Жалғыз мүйіз (керік зеңбірек) – 1. (әдеб. ) мифтік болмыс пәктікті, кең мағынада рухани тазалық пен ізденісті бейнелейді. Көбіне оны жалғыз мүйізді жылқы түрінде суреттейді. 2. (сәулет. ) табиғи геральдикалық емес елтаңба. 3. (астрон. ) экваторлық шоқжұлдыз. 4. (биол. ) теңіз жануары. 5. (инф. ) американдық компьютер ғалымы Клинт Джеффри Шамим Мохаммед, Джафар Аль-Гарайбе, Роберт Парлетт және басқалар сияқты қызметкерлермен бірлесіп жасаған бағдарламалау тілі.

2. Әзербайжан: tək boynuzlu at
3. Қырғыз: бир мүйүздүү ат
4. Өзбек: yakka ot
5. Түрік: tek boynuzlu at
6. Ағылшын: unicorn
7. Испан: unicornio
8. Неміс: Einhorn
9. Француз: licorne

10. Бекітілген нұсқасы: единорог - керік зеңбірек (әскери) (1971-1981)

11. Заңнамадағы қолданысы: -

12. Орыс тіліндегі «единорог» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «керік зеңбірек» сөз тіркесі бекітілген, терминологиялық сөздіктерде «жалғыз мүйіз» сөз тіркесімен аударылған.

Дефинициясы1. Қысымтығын клапан қақпақша – 1. (тех. ) белгілі бір жағдайлар туындаған кезде (ыдыстағы қысымның жоғарылауы, құбырдағы орта тогының бағытын өзгерту) бірдеңе ағынын ашуға, жабуға немесе реттеуге арналған құрылғы. 2. (мед. ) жүректің ішкі қабығының қатпарларынан пайда болған бөлігі (эндокард) веноздық және артериялық жолдарды жабу арқылы бір бағытты қан ағымын қамтамасыз етеді. 3. (мед. ) үрмелі аспаптардың, түтіктердің және т. б. тесіктерін жабатын кішкене табақ. 4. қалтаны жабатын заттың қақпағы. 5. есіктер немесе ашылатын қақпақ түрінде жасалған кез келген жапқыш, ысырма.
Клапан – нем. Klappe «қақпақ, жапқыш».

2. Әзербайжан: klapan
3. Қырғыз: клапан
4. Өзбек: vana
5. Түрік: kapak
6. Ағылшын: valve
7. Испан: válvula
8. Неміс: Ventil
9. Француз: soupape

10. Бекітілген нұсқасы: клапан тройной - үшқатарлы қысымтығын (2016 жылғы 9 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: поражения клапанов сердца - жүрек қақпақшасының зақымдануы клапан - клапан

12. Орыс тіліне неміс тілінен енген(нем. Klappe «қақпақ, жапқыш») « клапан » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қысымтығын » сөзі бекітілсе, заңнамада «қақпақша», «клапан» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі « клапан » сөзі қолданылатын саласына байланысты қазақ тіліне« қысымтығын » (техника), «клапан» (медицина), «қақпақша» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Айнымалы – 1. (инф. ) басқа жолмен адрестелетін жад аймағы, оның мекенжайы деректерге қол жеткізу және бағдарламаны орындау кезінде мәнді өзгерту үшін пайдаланылуы мүмкін. 2. (мат. ) алгебралық өрнектегі белгілі бір санды білдіретін символ. 3. (астрон. ) уақыт өте келе жылтырлығы өзгеретін жұлдыз.

2. Әзербайжан: dəyişən
3. Қырғыз: өзгөрүлмө
4. Өзбек: o`zgaruvchan
5. Түрік: değişken
6. Ағылшын: variable
7. Испан: variable
8. Неміс: Variable
9. Француз: variable

10. Бекітілген нұсқасы: переменная величина - айнымалы шама (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: переменная – айнымалы, өзгермелі, ауыспалы

12. Орыс тіліндегі «переменная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауыспалы», «өзгермелі», «айнымалы» сөздері бекітілсе, заңнамада «ауыспалы», «өзгермелі», «айнымалы» сөздерімен аударылған.

Дефинициясы1. Жартылай өткiзгiш тілімше шалаөткізгіштік пластина - жартылай өткізгіш аспаптарды, микросхемаларды және фотогальваникалық элементтерді өндірудің технологиялық процесіндегі жартылай фабрикат.

2. Әзербайжан: yarımkeçirici gofret
3. Қырғыз: жарым өткөргүчтүү вафли
4. Өзбек: yarimo`tkazgichli gofret
5. Түрік: yarı iletken gofret
6. Ағылшын: semiconductor wafer
7. Испан: oblea semiconductora
8. Неміс: Halbleiterwafer
9. Француз: plaquette semi-conductrice

10. Бекітілген нұсқасы: полупроводник примесный - қоспалы жартылай өткiзгiш (2016 жылғы 28 маусым) фотоэлектрический полупроводниковый приемник - фотоэлектрлік шалаөткізгіштік қабылдағыш (2007 жылғы 29 маусым)
пластина полупроводниковая - жартылай өткiзуші тiлiмше (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: полупроводниковое производство – жартылай өткізгіш өндірісі пластина – пластина тілімше

12. Орыс тіліндегі «полупроводник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жартылай өткiзгiш» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «жартылай өткiзгiш» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі «пластина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тілімше» сөзі бекітілсе, заңнамада «тілімше», «пластина» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі«полупроводниковая пластина» сөз тіркесі қазақ тіліне «жартылай өткiзгiш тілімше» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тілімше жасау пластина жасау - электрлік немесе фотондық тізбектер жартылай өткізгіш тақталарда пластина алу үшін көптеген қайталанатын процестерден тұратын процедура.

2. Әзербайжан: boşqab düzəltmə
3. Қырғыз: табак жасоо
4. Өзбек: plastinka tayyorlash
5. Түрік: tabak yapımı
6. Ағылшын: plate making
7. Испан: fabricación de platos
8. Неміс: Tellerherstellung
9. Француз: fabrication de plaques

10. Бекітілген нұсқасы: изготовление - жасау, жасап шығару (2010 жылғы 23 желтоқсан)
пластина полупроводниковая - жартылай өткiзуші тiлiмше (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: изготовление - жасау, жасап шығару пластина – пластина тілімше

12. Орыс тіліндегі «изготовление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасау» сөзі, «жасап шығару» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «жасау» сөзімен, «жасап шығару» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі «пластина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тілімше» сөзі бекітілсе, заңнамада «тілімше», «пластина» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі«изготовление пластины» сөз тіркесі қазақ тіліне«тілімше жасау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

ДефинициясыДефинициясы
1. Шығару - компьютерге сыртқы әлеммен, атап айтқанда, пайдаланушылармен өзара әрекеттесу мүмкіндігін беретін компьютердің типтік архитектурасының компоненті.
2. Әзербайжан: çıxış
3. Қырғыз: чыгаруу
4. Өзбек: chiqish
5. Түрік: çıktı
6. Ағылшын: output
7. Испан: producción
8. Неміс: Ausgabe
9. Француз: production
10. Бекітілген нұсқасы: вывод – шықпа (2016 жылғы 28 маусым)
ввод-вывод - енгізу-шығару (2013)
данные выходные - шығыс мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан)
шығыс шама - величина выходная (2016 жылғы 28 маусым)
өкілдік шығыстар - представительские расходы (2016 жылғы 8 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: вывод – шықпа, шығару, қорытынды
12. Орыс тіліндегі «вывод» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздері бекітілсе, заңнамада «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және мәнмәтіндегі мағынасын негізге алсақ, орыс тіліндегі «вывод» сөз тіркесі қазақ тіліне «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздерімен аударылды. Ақпараттық және есептеуіш техника саласында мәнмәтінге байланысты «шығару», «шықпа» сөздері қолданылғаны дұрыс деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қосылу мекенжайы - ғаламдық немесе жергілікті желідегі бірегей құрылғы идентификаторы. Ол TCP/IP протоколына негізделген және компьютерлерге бір-бірімен «байланысуға» мүмкіндік береді.
Адрес - франц. adresse, adresser «жіберу».

2. Әзербайжан: əlaqə ünvanı
3. Қырғыз: туташуу дареги
4. Өзбек: ulanish manzili
5. Түрік: bağlantı adresi
6. Ағылшын: connection address
7. Испан: dirección de conexión
8. Неміс: Verbindungsadresse
9. Француз: adresse de connexion

10. Бекітілген нұсқасы: подключение электропитания - электр қорегінің қосылуы (2004 жылғы 31 наурыз) адрес – мекенжай (2018 жылғы 27 маусым) қосу – включение

11. Заңнамадағы қолданысы: подключение – қосу адрес – адрес, мекенжай

12. Орыс тіліне француз тілінен енген(франц. adresse, adresser «жіберу») «адрес» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мекенжай» сөзі бекітілген, заңнамада «мекенжай», «адрес» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі «подключение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қосу», «қосылу» сөздері бекітілген, заңнамада «қосу» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «адрес подключения» сөз тіркесі қазақ тіліне « қосылу мекенжайы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бүйірлік қауіпсіздік жолағы - ҰҚЖ-ның бүйір шекарасына жанасатын ұшу жолағының арнайы дайындалған учаскесі, ұшу және қону кезінде әуе кемелерінің одан тыс шығып кетуі мүмкін болған кезде қауіпсіздікті арттыруға арналған.

2. Әзербайжан: yan təhlükəsizlik zolağı
3. Қырғыз: капталдагы коопсуздук тилкеси
4. Өзбек: yon xavfsizlik chizig`i
5. Түрік: yan güvenlik şeridi
6. Ағылшын: side safety strip
7. Испан: tira de seguridad lateral
8. Неміс: seitliche Sicherheitsleiste
9. Француз: bande de sécurité latérale

10. Бекітілген нұсқасы: боковая оппозиция - бүйір оппозициясы (2020 жылғы 17 маусым) полоса – жолақ (2020 жылғы 17 маусым) безопасность – қауіпсіздік (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: боковая – бүйірлік полоса – жолақ безопасность – қауіпсіздік

12. Орыс тіліндегі «боковая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бүйір» сөзі бекітілген, заңнамада «бүйірлік» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілген, заңнамада «жолақ» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «безопасность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қауіпсіздік » сөзі бекітілген, заңнамада « қауіпсіздік » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «боковая полоса безопасности» сөз тіркесі қазақ тіліне « бүйірлік қауіпсіздік жолағы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жерге қону және жерден көтерілу аймағы - тікұшақ қонатын немесе көтерілетін алаң.
Зона - лат. zona «белбеу».

2. Әзербайжан: toxunma və qaldırma sahəsi
3. Қырғыз: кулатуу жана көтөрүү аянты
4. Өзбек: pastga tushirish va ko`tarish joyi
5. Түрік: konma ve havalanma alanı
6. Ағылшын: touchdown and lift-off area
7. Испан: área de aterrizaje y despegue
8. Неміс: Aufsetz- und Abhebebereich
9. Француз: zone d`atterrissage et de décollage

10. Бекітілген нұсқасы: зона – аймақ (2020 жылғы 17 маусым) «мягкое приземление» - «жұмсақ қону» (2017 жылғы 10 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: зона – аймақ, аумақ запланированное приземление - жоспарланбаған қону

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. zona «белбеу») «зона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аймақ» сөзі бекітілген, заңнамада «аймақ», «аумақ» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «приземление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қону» сөзі бекітілген, заңнамада «қону» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «зона приземления и отрыва» сөз тіркесі қазақ тіліне « жерге қону және жерден көтерілу аймағы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бәсеңдетуге қарсы - қосымша аэродинамикалық күштер мен оның тірек беттерін айналып өтетін ағынның өзгеруінен туындайтын сәттер есебінен ұшу аппаратының масса центріне қатысты бұрыштық тербелістерінің амплитудасының ұлғаюы.
Антидемпфирование – көне грек. ἄντα (ἀντί) «қарсы» + нем. Dämpfer «сөндіргіш, амортизатор» ← dämpfen «өшіру».

2. Әзербайжан: sönüm əleyhinə
3. Қырғыз: антидемпингтөө
4. Өзбек: dampingga qarshi
5. Түрік: anti sönümleme
6. Ағылшын: anti-damping
7. Испан: anti-amortiguación
8. Неміс: Anti-Dämpfung
9. Француз: anti-amortissement

10. Бекітілген нұсқасы: демпфирование - бәсеңдету

11. Заңнамадағы қолданысы: магнитная система демпфирования - магниттік демпфирлеу жүйесі

12. Орыс тіліне неміс тілінен енген(нем. Dämpfer «сөндіргіш, амортизатор» ← dämpfen «өшіру») «демпфирование» сөзі заңнамада «демпфирлеу» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «антидемпфирование» сөзі қазақ тіліне « бәсеңдетуге қарсы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бейімделгіш қанат - профилі ұшудың әрбір берілген режімінде оңтайлы пішінге жақын болатын қанат (оның ішінде маневр жасау кезінде).
Адаптив - франц. adaptif «бейімделгіш».

2. Әзербайжан: adaptiv qanad
3. Қырғыз: адаптация канаты
4. Өзбек: moslashuvchan qanot
5. Түрік: uyarlanabilir kanat
6. Ағылшын: adaptive wing
7. Испан: ala adaptativa
8. Неміс: adaptiver Flügel
9. Француз: aile adaptative

10. Бекітілген нұсқасы: большое крыло - үлкен қанат (2017 жылғы 13 желтоқсан) адаптивная оптика - бейімдік оптика (2018 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: адаптивная физическая культура - бейімделген дене шынықтыру адаптивная – адаптивті крыло – қанат

12. Орыс тіліне француз тілінен енген(франц. adaptif «бейімделгіш») «адаптивная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бейімдік» сөзі бекітілген, заңнамада «адаптивті», «бейімделген» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «крыло» сөзі заңнамада «қанат» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «адаптивное крыло» сөз тіркесі қазақ тіліне « бейімделгіш қанат » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қиғаштату автоматы - тікұшақтардың және кейбір конверт жоспарларының тірек бұрандасын басқаруға арналған механизм.
Автомат - франц. automate — «автомат».

2. Әзербайжан: əymək maşın
3. Қырғыз: кыйшайуу автоматы
4. Өзбек: qiyshaymoq mashina
5. Түрік: eğik levha
6. Ағылшын: swashplate
7. Испан: plato cíclico
8. Неміс: Taumelscheibe
9. Француз: plateau oscillant

10. Бекітілген нұсқасы: автомат – автомат (1971-1981)

11. Заңнамадағы қолданысы: автомат – автомат устранение перекосов - қисайған жерлерін жою
12. Орыс тіліне француз тілінен енген(франц. automate — «автомат») «автомат» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «автомат» сөзі бекітілген, заңнамада «автомат» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «перекос» сөзі заңнамада «қисайған жер» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «автомат перекоса» сөз тіркесі қазақ тіліне « қиғаштату автоматы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Салмақ арақатынасы - ұшу аппараты жүктемесінің оның ұшу салмағына қатынасына тең шама ұшу аппаратын жетілдіру өлшемдерінің бірі.

2. Әзербайжан: çəki qaytarılması
3. Қырғыз: салмак кайтаруу
4. Өзбек: vaznni qaytarish
5. Түрік: ağırlık dönüşü
6. Ағылшын: weight return
7. Испан: retorno de peso
8. Неміс: Gewichtsrückgabe
9. Француз: retour de poids

10. Бекітілген нұсқасы: категория весовая - салмақ дәрежесі (2015 жылғы 14 желтоқсан) газоотдача - газ бергіш (2016 жылғы 9 желтоқсан) отдача – қайтарым (2010 жылғы 23 желтоқсан)
сигнал/шуыл арақатынасы - соотношение сигнал/шум (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: весовая – салмақ отдача – беру, қайтарым

12. Орыс тіліндегі «весовая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «салмақ» сөзі бекітілген, заңнамада «салмақ» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « отдача » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бергіш», «қайтарым» сөздері бекітілген, заңнамада «бергіш», «қайтарым» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «арақатынас» сөзі орыс тіліндегі «соотношение» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «соотношение» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «весовая отдача» сөз тіркесі қазақ тіліне « салмақ арақатынасы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Дәл бағытталған жарық - өлшемдері қабылданатын жарық сигналы.

2. Әзербайжан: nöqtə atəş
3. Қырғыз: чекит оту
4. Өзбек: olovli nuqta
5. Түрік: ateş etmek
6. Ағылшын: point fire
7. Испан: apuntar fuego
8. Неміс: Punktfeuer
9. Француз: point de feu

10. Бекітілген нұсқасы: точка прицеливания - көздеу нүктесi (2020 жылғы 9 қазан) огонь – ату, атыс, от (2020 жылғы 17 маусым)
жарық – свет (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: точечный - нүктелі дәл огонь - ату, атыс, от жарық – свет

12. Орыс тіліндегі « точка » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нүкте» сөзі бекітілген, заңнамада «нүкте» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « огонь » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ату», «атыс», «от» сөздері бекітілген, заңнамада «ату», «атыс», «от» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі « жарық » сөзі орыс тіліндегі «свет» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «свет» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «точечный огонь» сөз тіркесі қазақ тіліне «дәл бағытталған жарық» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қосалқы күштік қондырғы - көлік құралын қозғалысқа келтіруге арналмаған көлік құралындағы механикалық энергияның қосалқы көзі.

2. Әзербайжан: köməkçi güc bloku
3. Қырғыз: көмөкчү энергоблок
4. Өзбек: yordamchi quvvat bloki
5. Түрік: yardımcı güç ünitesi
6. Ағылшын: auxiliary power unit
7. Испан: unidad de potencia auxiliar
8. Неміс: Hilfsstromeinheit
9. Француз: groupe auxiliaire de puissance

10. Бекітілген нұсқасы: документ вспомогательный учетный - қосалқы есепке алу құжаты (2016 жылғы 8 желтоқсан) замыкание силовое - күштік тұйықталу (2015 жылғы 14 желтоқсан) установка – қондырғы (2020 жылғы 17 маусым)
электр қуаты - электри́ческая мо́щность (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: вспомогательный – қосалқы силовое – күштік установка – қондырғы қуат – мощность

12. Орыс тіліндегі «вспомогательная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қосалқы » сөзі бекітілген, заңнамада « қосалқы » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «силовая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «күштік» сөзі бекітілген, заңнамада «күштік» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «установка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қондырғы » сөзі бекітілген, заңнамада « қондырғы » сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «қуат» сөзі орыс тіліндегі «мощность» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «мощность» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «вспомогательная силовая установка» сөз тіркесі қазақ тіліне « қосалқы күштік қондырғы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жылдамдық пен ығысуды допплерлік өлшегіш - дербес немесе навигациялық жабдықпен кешенде жылдамдық векторының, жол жылдамдығының модулінің, ұшу аппаратының бұзылу бұрышы мен координаттарының құрамдастарын автоматты түрде үздіксіз өлшеуге және индикациялауға арналған доплер әсерін пайдалануға негізделген борттық радиолокациялық құрылғы.

2. Әзербайжан: doppler sürəti və sürüşmə ölçən cihaz
3. Қырғыз: доплер ылдамдыгы жана дрейф өлчөгүч
4. Өзбек: dopler tezligi va drift o`lchagichi
5. Түрік: doppler hızı ve sürüklenme ölçer
6. Ағылшын: doppler speed and drift meter
7. Испан: medidor de velocidad y deriva doppler
8. Неміс: Doppler-Geschwindigkeits- und Driftmesser
9. Француз: compteur de vitesse doppler et de dérive

10. Бекітілген нұсқасы: измеритель доплеровский - доплер өлшегіші (2016 жылғы 28 маусым) скорость пули - оқтың жылдамдығы (2020 жылғы 9 қазан) снос – ысыру (2005 жылғы 6 қыркүйек)
электрлік ығысу - электрическое смещение (2016 жылғы 28 маусым) фазалардың ығысуы - сдвиг фаз (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: доплеровский – доплерлік скорость – жылдамдық измеритель – өлшегіш снос – бұзу ысыру

12. Орыс тіліндегі «доплеровский измеритель» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «доплер өлшегіші» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «доплер өлшегіші» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жылдамдық » сөзі бекітілген, заңнамада « жылдамдық » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «снос» сөзі заңнамада « бұзу », «ысыру» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «ығысу» сөзі орыс тіліндегі «смещение», «сдвиг» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «смещение», «сдвиг» сөздерінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «доплеровский измеритель скорости и сноса» сөз тіркесі қазақ тіліне « жылдамдық пен ығысуды допплерлік өлшегіш » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жарықтағыш – 1. фотогр. жарық әсерінен жарыққа сезімтал материалдар қасиеттерінің өзгеруі. 2. фотогр. шамадан тыс ұстау, жарық әсерінен жарық сезгіш материалдарды бүлдіру. 3. тех. жарг. жарқын аймақ, РЛС экранындағы жарқын дақ аудан, осындай аймақты құратын жоғары шағылысатын кеңістік аймағы осы аймақты тудыратын зат немесе құбылыс (мысалы, метеорадағы кумулонимбус бұлттылығы).

2. Әзербайжан: alov
3. Қырғыз: жалын
4. Өзбек: alanga
5. Түрік: parlama
6. Ағылшын: flare
7. Испан: llamarada
8. Неміс: aufflackern
9. Француз: éclater

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: размер засветок - жарықтың мөлшері

12. Орыс тіліндегі «засветка» сөзі заңнамада «жарық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «засветка» сөзі қазақ тіліне « жарықтағыш сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шынайы жылдамдық – ұшып келе жатқандағы бұлттылыққа қатысты қозғалыс жылдамдығы.

2. Әзербайжан: həqiqi sürət
3. Қырғыз: чыныгы ылдамдык
4. Өзбек: haqiqiy tezlik
5. Түрік: gerçek hız
6. Ағылшын: true speed
7. Испан: verdadera velocidad
8. Неміс: wahre Geschwindigkeit
9. Француз: vitesse vraie

10. Бекітілген нұсқасы: скорость пули - оқтың жылдамдығы (2020 жылғы 9 қазан) вечная истина - мәңгiлiк ақиқат (2018 жылғы 5 қазан)
нақты негіздемелер - фактические обоснования (2016 жылғы 7 желтоқсан) нақты салықтар - налоги реальные (2017 жылғы 10 қараша) нақты – конкретное (2018 жылғы 30 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: скорость – жылдамдық истина – ақиқат

12. Орыс тіліндегі «истина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « ақиқат » сөзі бекітілген, заңнамада « ақиқат » сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жылдамдық » сөзі бекітілген, заңнамада « жылдамдық » сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «нақты» сөзі орыс тіліндегі « фактический », «реальный», «конкретный» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада « фактический », «реальный», «конкретный» сөздерінің баламасы ретінде алынған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «истинная скорость» сөз тіркесі қазақ тіліне « шынайы жылдамдық » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әуе кемесін басып алу - азаматтық авиация қызметіне заңсыз араласу арқылы көрінетін қылмыс. Жеке адамның немесе адамдар тобының ұшақты заңсыз иеленуі.

2. Әзербайжан: təyyarə qaçırma
3. Қырғыз: учакты басып алуу
4. Өзбек: samolyotni olib qochish
5. Түрік: uçak kaçırma
6. Ағылшын: aircraft hijacking
7. Испан: secuestro de aviones
8. Неміс: Flugzeugentführung
9. Француз: détournement d`avion

10. Бекітілген нұсқасы: захват инициативы - тегеурінді тартып алу (2020 жылғы 17 маусым) захват - қармау, қармауыш (2016 жылғы 28 маусым) воздушное судно - әуе кемесі (2018 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: захват - тартып алу қармау воздушное судно - әуе кемесі

12. Орыс тіліндегі «захват» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « тартып алу » сөз тіркесі, «қармау», «қармауыш» сөздері бекітілген, заңнамада « тартып алу » сөз тіркесімен, «қармау» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «воздушное судно» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әуе кемесі» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «әуе кемесі» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «захват воздушного судна» сөз тіркесі қазақ тіліне « әуе кемесін басып алу » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қону қашықтығы - ҰҚЖ шетінің деңгейінен оның толық тоқтауына дейін 15 м биіктіктен (қонуға кіру жылдамдығы 200 км/сағ кем ұшақтар үшін 9 м, төмендеу градиенті кезінде 5%-тен артық емес) өтетін көлденең қашықтық.
Дистанция - лат. distantia «қашықтық, аралық».

2. Әзербайжан: eniş məsafə
3. Қырғыз: тизмеден чыгуу
4. Өзбек: sotuvga chiqarmoq
5. Түрік: açarak yaymak
6. Ағылшын: roll out
7. Испан: aterrizaje distancia
8. Неміс: landung Distanz
9. Француз: atterrissage distance

10. Бекітілген нұсқасы: дистанция посадочная - қону арақашықтығы (2015 жылғы 6 қазан)
посадочный талон - отырғызу талоны (2019 жылғы 6 желтоқсан) посадочная площадка - қону алаңшасы, қону алаңқайы (2018 жылғы 14 желтоқсан) дистанция – арақашықтық (2019 жылғы 6 желтоқсан) дистанция короткая - қысқа қашықтық (2019 жылғы 6 желтоқсан)
атыс қашықтығы - дальность стрельбы (2020 жылғы 25 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: посадочная дистанция - қонудың арақашықтығы

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. distantia «қашықтық, аралық») «дистанция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арақашықтық», «қашықтық» сөздері бекітілген, заңнамада «арақашықтық», «қашықтық» сөздерімен аударылған.
Қазақ тіліндегі «дистанция посадочная» сөз тіркесі қазақ тіліндегі «қону арақашықтығы» сөз тіркесінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «қонудың арақашықтығы» сөз тіркесінің баламасы ретінде алынған.
Орыс тіліндегі «қашықтық» сөзі орыс тіліндегі « дальность » сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада « дальность » сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «посадочная дистанция» сөз тіркесі қазақ тіліне « қону қашықтығы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қарқындылығы жоғары шамдар радиотехникалық құралдармен бірге қону ұшақтардың түнде, сондай-ақ күндіз шектеулі көріну жағдайында қонуға бет алуын, қонуын, ұшып көтерілуін және жермен жүруін қамтамасыз етуге арналған.
Интенсивность - франц. intensif «қарқынды, күшейтілген».

2. Әзербайжан: yüksək intensivlikli işıqlar
3. Қырғыз: жогорку интенсивдүү жарыктар
4. Өзбек: yuqori zichlikdagi chiroqlar
5. Түрік: yüksek yoğunluklu ışıklar
6. Ағылшын: high intensity lights
7. Испан: luces de alta intensidad
8. Неміс: Lichter mit hoher Intensität
9. Француз: lumières à haute intensité

10. Бекітілген нұсқасы: огонь – ату, атыс, от (2020 жылғы 17 маусым) интенсивное настоящее - интенсивті осы шақ (2020 жылғы 25 маусым) интенсивность звука - дыбыс қарқыны (2020 жылғы 25 маусым) интенсивность речи - сөйлеу үдемелілігі (2020 жылғы 25 маусым) высокий сезон - жоғары маусым (2019 жылғы 6 желтоқсан)
қарқын – темп (2020 жылғы 17 маусым) қарқынды жаттығу - интенсивное упражнение (2019 жылғы 6 желтоқсан)
шам қадауышы - штырек лампы (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: огонь – ату, атыс, от высокий – жоғары огонь высокой интенсивности - жоғары қарқынды от

12. Орыс тіліне француз тілінен енген(франц. intensif «қарқынды, күшейтілген») « интенсивность » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қарқын », «үдемелілік» сөздері бекітілген, заңнамада «арақашықтық», «қашықтық» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ату», «оқ», «от» сөздері бекітілген, заңнамада «ату», «оқ», «от» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі «высокий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жоғары » сөзі бекітілген, заңнамада « жоғары » сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «огонь высокой интенсивности» сөз тіркесі заңнамада «жоғары қарқынды от» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огни высокой интенсивности» сөз тіркесі қазақ тіліне « қарқындылығы жоғары шамдар » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ілгерілемелі жылдамдық - V доңғалақ центрінің жылдамдығы, мұнда жылдамдық векторы доңғалақтың орталық жазықтығына параллель бағытталады.

2. Әзербайжан: irəli sürət
3. Қырғыз: алдыга ылдамдык
4. Өзбек: oldinga tezlik
5. Түрік: ileri hız
6. Ағылшын: forward speed
7. Испан: velocidad de avance
8. Неміс: vorwärts Geschwindigkeit
9. Француз: vitesse d`avance

10. Бекітілген нұсқасы: движение поступательное – ілгерілемелі қозғалыс (1971-1981)
движение поступательное - үдемелi қозғалыс (2019 жылғы 6 желтоқсан) скорость пули - оқтың жылдамдығы (2020 жылғы 9 қазан)
ілгерілету – продвижение (2018 жылғы 5 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: поступательное – үдемелi скорость – жылдамдық

12. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ату», «оқ», «от» сөздері бекітілген, заңнамада «ату», «оқ», «от» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «поступательное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ілгерілемелі», «үдемелi» сөздері бекітілген, заңнамада «үдемелi» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдамдық» сөзі бекітілген, заңнамада «жылдамдық» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «поступательная скорость» сөз тіркесі қазақ тіліне « ілгерілемелі жылдамдық » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Ілгерілемелі. Сын есім. 1. Алға қарай, жетілген (https: //kitap. kz/)

Дефинициясы1. Ұшу-қону жолағының тұстамасы - ұшу-қону жолағының бойлық осін жалғастыратын авиацияда алыс және жақын жетекті радиостанциялар орналасқан елестетілген сызық.

2. Әзербайжан: pist qapısı
3. Қырғыз: учуу тилкесинин дарбазасы
4. Өзбек: uchish-qo`nish yo`lagining eshigi
5. Түрік: pist kapısı
6. Ағылшын: runway gate
7. Испан: puerta de pista
8. Неміс: Start- und Landebahntor
9. Француз: porte de piste

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: створ – тұстама взлетно-посадочная полоса - ұшу-қону жолағы

12. Орыс тіліндегі «створ» сөзі заңнамада «тұстама» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «взлетно-посадочная полоса» сөз тіркесі заңнамада «ұшу-қону жолағы» сөз тіркесімен аударылған.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «створ взлетно-посадочной полосы» сөз тіркесі қазақ тіліне « ұшу-қону жолағының тұстамасы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ұшақтың жерге қауіпті қашықтыққа жақындауының дабылбелгі жүйесі экипажға жерге жақындаудың қауіпті жылдамдығы туралы ескертуге арналған. Ескерту сигналы үш жолмен шығарылады: барометрлік, радиотехникалық және инерциялық.
Система – көне грек. σύστημα «бөліктерден тұратын бүтін қосылыс».
Сигнализация - лат. signum «таңба».

2. Әзербайжан: təyyarənin yerə təhlükəli yaxınlığı siqnal sistemi
3. Қырғыз: учактын жерге кооптуу жакындыгын белгилөө тутуму
4. Өзбек: samolyotning erga xavfli yaqinligi to`g`risida signalizatsiya tizimi
5. Түрік: uçağın yere tehlikeli yakınlığının sinyalizasyon sistemi
6. Ағылшын: signaling system of dangerous proximity of the aircraft to the ground
7. Испан: Sistema de señalización de proximidad peligrosa de la aeronave al suelo.
8. Неміс: Signalisierungssystem gefährlicher Bodennähe
9. Француз: système de signalisation de la proximité dangereuse de l`avion au sol

10. Бекітілген нұсқасы: политическая система – саяси жүйе (2016 жылғы 7 желтоқсан) система – жүйе система (1971-1981 2018 жылғы 27 маусым)
инструкция сигнализации - сигнал беру нұсқаулығы (2016 жылғы 9 желтоқсан) предупреждающая сигнализация – ескерту дабылы (2007 жылғы 29 маусым) опасные условия труда - қауіпті еңбек жағдайлары (2016 жылғы 7 желтоқсан) ракетные самолеты - зымыран ұшақтары (2020 жылғы 9 қазан) право владения землей - жер иелену құқығы (2016 жылғы 7 желтоқсан)
сигнал – дабылбелгі (2020 жылғы 17 маусым) боевая тревога - ұрыстық дабыл (2020 жылғы 25 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: система сигнализации - дабыл және жүйесі опасный – қауіпті сближение – жақындау самолет – ұшақ земля – жер

12. Орыс тіліне грек тілінен енген «система» (σύστημα – «бөліктерден құралған тұтастық, қосылыс») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе», «система» сөздері бекітілсе, заңнамада «жүйе», «система» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. signum «таңба») « сигнал » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сигнал», «дабыл», «дабылбелгі» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «сигнал», «дабыл», «дабылбелгі» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі « опасный » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қауіпті» сөзі бекітілген, заңнамада «қауіпті» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «сближение» сөзі заңнамада «жақындау» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « самолет » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшақ» сөзі бекітілген, заңнамада «ұшақ» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын, заңнамадағы қолданысын және осы терминнің анықтамасын негізге алсақ, «система сигнализации опасного сближения самолёта с землёй» сөзі қолданылатын саласына байланысты қазақ тіліне « ұшақтың жерге қауіпті қашықтыққа жақындауының дабылбелгі жүйесі » сөз тіркесімен аударылады.

Дефинициясы1. Әуеайлақ маңындағы аумақ - ұшып көтерілу және қонуға кіру кезінде әуе кемелері маневр жасайтын және оның шегінде шартты беттердің көмегімен табиғи және жасанды кедергілердің биіктіктері регламенттелетін әуеайлаққа іргелес белгілі бір мөлшердегі жер. Әуеайлақ маңындағы аумақтың көлемі әуеайлақ сыныбымен айқындалады.
Аэродром - грек. αέρος «ауа» + δρόμος «жол, көше».
Территория - лат. territorium «аймақ, аумақ, қала айналасындағы жер».

2. Әзербайжан: aerodrom ərazisi
3. Қырғыз: аэродромдун аймагы
4. Өзбек: aerodrom hududi
5. Түрік: havaalanı bölgesi
6. Ағылшын: aerodrome territory
7. Испан: territor aerodrome territory io del aeródromo
8. Неміс: Flugplatzgebiet
9. Француз: territoire de l`aérodrome

10. Бекітілген нұсқасы: аэродром – аэродром (2020 жылғы 25 маусым) классификация аэродромов - әуеайлақтарды жіктеу (2015 жылғы 14 желтоқсан) территория – аумақ (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: приаэродромная территория - әуеайлақ маңындағы аумақ

12. Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. αέρος «ауа» + δρόμος «жол, көше») «аэродром» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аэродром», «әуеайлақ» сөздері бекітілсе, заңнамада «аэродром», «әуеайлақ» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. territorium «аймақ, аумақ, қала айналасындағы жер») «территория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аумақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «аумақ» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «приаэродромная территория» сөз тіркесі заңнамада «әуеайлақ маңындағы аумақ » сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «приаэродромная территория» сөз тіркесі қазақ тіліне « әуеайлақ маңындағы аумақ » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ұшу аппаратының салмағын жіктеу - ұшу аппараттарының салмақтық сипаттамаларын салыстыру мақсатында қандай да бір тұрақты белгі бойынша ұшу аппараты элементтерінің массаларын топтар мен кіші топтарға біріктіру.
Классификация - лат. classis «разряд» + facere «істеу».
Масса - лат. māssa «құйма кесек».
Аппарат – лат. apparatus «дайындау жабдық әбзел».

2. Әзербайжан: təyyarə kütləvi təsnifat
3. Қырғыз: учактардын массалык классификациясы
4. Өзбек: samolyotlarning ommaviy tasnifi
5. Түрік: uçak kütle sınıflandırması
6. Ағылшын: aircraft mass classification
7. Испан: clasificación de masa de aeronaves
8. Неміс: Flugzeugmassenklassifizierung
9. Француз: classification de masse des aéronefs

10. Бекітілген нұсқасы: имущественная масса - мүліктік масса (2020 жылғы 17 маусым) атомная масса - атомдық салмағы (2018 жылғы 29 қараша) летательный аппарат - ұшу аппараты (2018 жылғы 14 желтоқсан)
категория весовая - салмақ дәрежесі (2015 жылғы 14 желтоқсан)
аналитико-синтетическая классификация – талдамалы-жинақтамалы жіктелім (2020 жылғы 25 маусым) классификационное значение - жіктемелік мағына (2020 жылғы 25 қараша)
классификация – сыныптау, сыныптама (2016 жылғы 28 маусым)
классификация – классификация сыныптау (2018 жылғы 27 маусым)
классификация – жіктеу (2015 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: классификация - классификация классификациялау сыныптау, сыныптама жіктеу, жіктелім масса – салмақ, масса летательный аппарат - ұшу аппараты

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. classis «дәреже» + facere «істеу») «классификация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде«жіктелім», «жіктеме», «сыныптау», «сыныптама», «классификация», «жіктеу» сөздері бекітілген, заңнамада «классификация» «классификациялау» «сыныптау», «сыныптама» «жіктеу», «жіктелім» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. māssa «құйма кесек») «масса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «салмақ», «масса» сөздері бекітілсе, заңнамада «салмақ», «масса» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. apparatus «дайындау жабдық әбзел») «аппарат» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аппарат» сөзі бекітілсе, заңнамада «аппарат» сөзімен аударылған.
« Летательный аппарат » сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшу аппараты» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «ұшу аппараты» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «классификация массы летательного аппарата» сөз тіркесі қазақ тіліне « ұшу аппаратының салмағын жіктеу » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Инспекторлық ұйғарым - мәтінде инспектор анықтаған бұзушылықтар туралы ақпарат бар құжат, оларды жою бойынша талап етілетін шаралар көрсетілген, сондай-ақ мемлекеттік ақпараттық инспекцияның нұсқамасына жауап беру мерзімі белгіленген.
Инспектор - лат. inspector «бақылаушы».

2. Әзербайжан: müfəttiş əmri
3. Қырғыз: инспектордун буйругу
4. Өзбек: inspektorning buyrug`i
5. Түрік: müfettiş emri
6. Ағылшын: inspector`s order
7. Испан: orden del inspector
8. Неміс: Befehl des Inspektors
9. Француз: ordre de l`inspecteur

10. Бекітілген нұсқасы: инспектор – инспектор (2016 жылғы 8 желтоқсан) письменное предписание - жазбаша ұйғарым (2016 жылғы 7 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: инспекторское предписание - инспекторлық ұйғарым

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. inspector «бақылаушы») «инспектор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «инспектор» сөзі бекітілсе, заңнамада «инспектор» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « предписание » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « ұйғарым » сөзі бекітілген, заңнамада « ұйғарым » сөзімен аударылған.
«Инспекторское предписание» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « инспекторлық ұйғарым » сөз тіркесі бекітілген, заңнамада « инспекторлық ұйғарым » сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «инспекторское предписание» сөз тіркесі қазақ тіліне « инспекторлық ұйғарым » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Аэродинамикалық күштер мен моменттер — ауада қозғалатын әуе кемесіне ауаның әсер ету күшінің нәтижесі.
Аэродинамика – көне грек. ἀηρ «ауа» + δύναμις «күш».
Момент - лат. momentum «қозғаушы күш».

2. Әзербайжан: aerodinamik qüvvələr və anlar
3. Қырғыз: аэродинамикалык күчтөр жана моменттер
4. Өзбек: aerodinamik kuchlar va momentlar
5. Түрік: aerodinamik kuvvetler ve momentler
6. Ағылшын: aerodynamic forces and moments
7. Испан: fuerzas y momentos aerodinámicos
8. Неміс: aerodynamische Kräfte und Momente
9. Француз: forces et moments aérodynamiques

10. Бекітілген нұсқасы: аэродинамика – аэродинамика (2018 жылғы 14 желтоқсан) сила – күш крутящий момент - айналу сәті (2019 жылғы 6 желтоқсан) момент сил инерций - инерция күштерінің моменті (2016 жылғы 9 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: аэродинамика – аэродинамика сила – күш момент – сәт, момент

12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. ἀηρ «ауа» + δύναμις «күш») «аэродинамика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аэродинамика» сөзі бекітілсе, заңнамада «аэродинамика» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. momentum «қозғаушы күш») «момент» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сәт», «момент» сөздері бекітілсе, заңнамада «сәт», «момент» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі « сила » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « күш » сөзі бекітілген, заңнамада « күш » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «аэродинамические силы и моменты» сөз тіркесі қазақ тіліне « аэродинамикалық күштер мен моменттер » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Телескоптық трап - әуе кемесінің әуежай ғимаратымен жолаушылардың көшеге аралық шығуынсыз қатынасуына арналған құрылғы, авиациялық траптың бір түрі.
Телескоп - көне грек. τλλε [tele] «алыс» + σκοπέω [skopeo] «қараймын».
Трап - нидерл. trap «баспалдақ».

2. Әзербайжан: teleskopik keçid
3. Қырғыз: телескопиялык өтмө жол
4. Өзбек: teleskopik o`tish yo`li
5. Түрік: teleskopik geçit
6. Ағылшын: telescopic gangway
7. Испан: pasarela telescópica
8. Неміс: Teleskopgang
9. Француз: passerelle télescopique

10. Бекітілген нұсқасы: вал телескопический - телескоптық білік (2015 жылғы 11 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: телескопический - телескоптық трап - трап

12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. τλλε [tele] «алыс» + σκοπέω [skopeo] «қараймын») «телескопический» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «телескоптық» сөзі бекітілсе, заңнамада «телескоптық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне нидерланд тілінен енген (нидерл. trap «баспалдақ») «трап» сөзі заңнамада «трап» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «телескопический трап» сөз тіркесі қазақ тіліне « телескоптық трап » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Мұздануға қарсы сұйықтық — ұшу алдында әуе кемелерін (ӘК) мұздануға қарсы жерүсті өңдеуге арналған сұйықтық.

2. Әзербайжан: buzlanmaya qarşı maye
3. Қырғыз: музга каршы суюктук
4. Өзбек: muzga qarshi suyuqlik
5. Түрік: buzlanma önleyici sıvı
6. Ағылшын: anti-icing fluid
7. Испан: fluido antihielo
8. Неміс: Anti-Eis-Flüssigkeit
9. Француз: liquide antigivrage

10. Бекітілген нұсқасы: противо-обледенительная система циклического действия - мұздануға қарсы циклдік әрекет жүйесі (2018 жылғы 14 желтоқсан) жидкость смазочная - майлауыш сұйықтық (2017 жылғы 10 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: анти - и противо-обледенительные процедуры и принципы – анти – және қарсы-мұздану процедуралары мен қағидаттары жидкость - сұйықтық

12. Орыс тіліндегі «противо-обледенительная» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мұздануға қарсы» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «қарсы-мұздану» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі « жидкость » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « сұйықтық » сөзі бекітілген, заңнамада « сұйықтық » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «противообледенительная жидкость» сөз тіркесі қазақ тіліне « мұздануға қарсы сұйықтық » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тіркеп сүйретуші - тіркеп сүйреуге арналған кеме немесе басқа көлік құралы.

2. Әзербайжан: yedəkləmə vasitəsi
3. Қырғыз: сүйрөөчү унаа
4. Өзбек: transport vositasi
5. Түрік: çekici araç
6. Ағылшын: towing vehicle
7. Испан: vehículo tractor
8. Неміс: Zugmaschine
9. Француз: véhicule de remorquage

10. Бекітілген нұсқасы: буксировка лыжника - шаңғышыны сүйрету (2019 жылғы 28 маусым) буксир – сүйреткіш (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: буксировщик – тіркеп сүйреуші

12. Орыс тіліндегі «буксир» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сүйреткіш» сөзі бекітілген, заңнамада «буксировщик» сөзі «тіркеп сүйреуші» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «буксировщик» сөзі қазақ тіліне «тіркеп сүйреуші» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ауамен іске қосу қондырғысы - автомобиль шассиіне немесе арбаға бекітілген дизельді қозғалтқышы бар жоғары жылдамдықты компрессор.

2. Әзербайжан: havanın quraşdırılması
3. Қырғыз: аба орнотуу
4. Өзбек: havoni o`rnatish
5. Түрік: hava başlangıç &ZeroWidthSpace&ZeroWidthSpacekurulumu
6. Ағылшын: air start installation
7. Испан: instalación de arranque de aire
8. Неміс: Luftstartinstallation
9. Француз: installation de démarrage pneumatique

10. Бекітілген нұсқасы: установка – қондырғы (2020 жылғы 17 маусым) запуск – іске қосу (2016 жылғы 28 маусым) воздушные силы - әуе күштерi (2020 жылғы 25 маусым) воздушная яма - ауа шұңқыры (2018 жылғы 29 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: установка – қондырғы воздушные – әуе ауа запуск – іске қосу

12. Орыс тіліндегі «установка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қондырғы» сөзі бекітілген, заңнамада «қондырғы» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « воздушный » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әуе», «ауа» сөздері бекітілген, заңнамада «әуе», «ауа» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «запуск» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «іске қосу» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «іске қосу» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «установка воздушного запуска» сөз тіркесі қазақ тіліне « ауамен іске қосу қондырғысы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жарықпен белгі беретін кеудеше тәуліктің кез келген уақытында авариялық жұмыстарды жүргізу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған.
Сигнал - лат. signāle, signum «таңба, белгі».
Жилет - франц. gilet «кеудеше».

2. Әзербайжан: siqnal yeleği
3. Қырғыз: сигналдык жилет
4. Өзбек: signalli yelek
5. Түрік: sinyal ışığı yelek
6. Ағылшын: signal light vest
7. Испан: chaleco de luz de señal
8. Неміс: Signallichtweste
9. Француз: gilet de signalisation

10. Бекітілген нұсқасы: жарық – свет (2016 жылғы 28 маусым) сигнал – дабылбелгі (2020 жылғы 17 маусым) жилет балластный - қыртысты көкірекше (2019 жылғы 6 желтоқсан) спасательный жилет - құтқару күртешесі (2019 жылғы 6 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: система светосигнального оборудования аэродромов - әуеайлақтың жарық сигнал беру жабдығының жүйесi жилет спасательный – құтқарушы кеудеше

12. Орыс тіліндегі «свет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарық» сөзі бекітілген, заңнамада «жарық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. signāle, signum «таңба, белгі») «сигнал» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сигнал», «дабыл», «дабылбелгі» сөздері бекітілсе, заңнамада «сигнал», «дабыл», «дабылбелгі» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне француз тілінен енген (франц. gilet «желетке») «жилет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «көкірекше», «кеудеше» сөздері бекітілсе, заңнамада «кеудеше» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «светосигнальный жилет» сөз тіркесі қазақ тіліне « жарықпен белгі беретін кеудеше » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жарық шағылдырғыш кеудеше - арнайы шағылысатын жолағы бар кеудеше.
Жилет - франц. gilet «кеудеше».

2. Әзербайжан: yansıtıcı jilet
3. Қырғыз: чагылдыруучу жилет
4. Өзбек: nurli yelek
5. Түрік: yansıtıcı yelek
6. Ағылшын: reflective vest
7. Испан: chaleco reflector
8. Неміс: Warnweste
9. Француз: gilet réfléchissant

10. Бекітілген нұсқасы: жарық – свет (2016 жылғы 28 маусым) отражение – шағылу (2016 жылғы 28 маусым) жилет балластный - қыртысты көкірекше (2019 жылғы 6 желтоқсан) спасательный жилет - құтқару күртешесі (2019 жылғы 6 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: светоотражающая полоса – жарық шағылысатын жолақ жилет спасательный – құтқарушы кеудеше

12. Орыс тіліндегі «свет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарық» сөзі бекітілген, заңнамада «жарық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «отражение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шағылу» сөзі бекітілген, заңнамада «шағылу» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне француз тілінен енген (франц. gilet «желетке») «жилет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «көкірекше», «кеудеше» сөздері бекітілсе, заңнамада «кеудеше» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «светоотражающий жилет» сөз тіркесі қазақ тіліне « жарық шағылдырғыш кеудеше» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әуе кемесіне жақындауды және кері қайтуды басқару - әуе кемесін әзірлеуші мемлекет бекіткен және шегінде әуе кемесіне/нен жақындау және кері қайтуды басқаруға қатысты шектеулер бар басшылық (басшылық) және әуе кемесін қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін ұшу экипажының мүшелеріне қажетті нұсқаулықтар мен ақпарат.

2. Әзербайжан: təyyarəyə yaxınlaşma və qalxma təlimatı
3. Қырғыз: аба кемесинин учуусуна жана учуусуна карата
4. Өзбек: samolyotga / samolyotga yaqinlashish va parvozga ko`rsatma
5. Түрік: uçağa / uçağa yaklaşma ve kalkış rehberliği
6. Ағылшын: guidance of the approach and departure to / from the aircraft
7. Испан: guía de aproximación y salida hacia / desde la aeronave
8. Неміс: An- und Abflugführung zum/vom Flugzeug
9. Француз: guidage d`approche et de départ vers/depuis l`avion

10. Бекітілген нұсқасы: руководство – басшылық, басқару (2016 жылғы 8 желтоқсан) воздушное судно - әуе кемесі (2018 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: руководство – басшылық, басқару подъездные пути – кірме жолдар отъезд – кету воздушное судно - әуе кемесі

12. Орыс тіліндегі «руководство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «басшылық», «басқару» сөздері бекітілген, заңнамада «басшылық», «басқару» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «воздушное судно» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әуе кемесі» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «әуе кемесі» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «руководство подъездом-отъездом к/от воздушного судна» сөз тіркесі қазақ тіліне « әуе кемесіне жақындауды және кері қайтуды басқару » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Герметиксіздеу – белгілі бір заттың тығыздығын жою.
Герметик - лат. hermeticus «герметикалық».

2. Әзербайжан: depressurizasiya
3. Қырғыз: депрессивдештирүү
4. Өзбек: bosimni pasaytirish
5. Түрік: basınç düşürme
6. Ағылшын: depressurization
7. Испан: despresurización
8. Неміс: Druckentlastung
9. Француз: dépressurisation

10. Бекітілген нұсқасы: герметизированный отсек - герметиктелген бөлік (2019 жылғы 5 сәуір) герметизация – қымтау (2015 жылғы 6 қазан) герметичность – қымтаулылық (2019 жылғы 5 сәуір) герметик – қымтақ (2019 жылғы 5 сәуір)

11. Заңнамадағы қолданысы: разгерметизация гидросистемы ВС - ӘК гидрожүйесінің герметикасыздануы

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. hermeticus «герметикалық») «герметизация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «герметиктелген», «қамтау» сөздері бекітілсе, заңнамада «разгерметизация» сөзі«герметикасыздану» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разгерметизация» сөзі қазақ тіліне « герметиксіздеу » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Құстарды механикалық үркіткіш - қазіргі әлемде құстарды олардың болуы қолайсыз жерлерден үркіту үшін пайдаланылатын құрылғылар (әуеайлақтар, ұшу жолақтары, ангарлар, алқаптар және басқа да жеке және өнеркәсіптік объектілер).
Механика – көне грек. μηχανικός «шебер».

2. Әзербайжан: mexaniki quş repeller
3. Қырғыз: куштарды механикалык коркунучтуу
4. Өзбек: mexanik qushlarni qaytaruvchi vosita
5. Түрік: mekanik kuş kovucu
6. Ағылшын: mechanical bird repeller
7. Испан: ahuyentador de pájaros mecánico
8. Неміс: mechanischer Vogelabwehr
9. Француз: répulsif d`oiseau mécanique

10. Бекітілген нұсқасы: привод механический - механикалық жетек (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: механический отпугиватель - механикалық үркіткіш птицы - құстар

12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. μηχανικός «шебер») «механический» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «механикалық» сөзі бекітілсе, заңнамада «механикалық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «птица» сөзі заңнамада «құс» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «механический отпугиватель» сөз тіркесі заңнамада «механикалық үркіткіш» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «механический отпугиватель птиц» сөз тіркесі қазақ тіліне « құстарды механикалық үркіткіш » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тоқтатылған ұшып көтерілудің қолданыстағы қашықтығы - көзделген екпіннің ұзындығы және егер ол көзделген болса, тежеудің шеткі жолағының ұзындығы.
Дистанция - лат. distantia «қашықтық, аралық».

2. Әзербайжан: rədd edilmiş qalxma məsafəsi mövcuddur
3. Қырғыз: четке кагылган учуу аралык
4. Өзбек: rad etilgan uchish masofasi mavjud
5. Түрік: reddedilen kalkış mesafesi mevcut
6. Ағылшын: rejected take-off distance available
7. Испан: distancia de despegue rechazado disponible
8. Неміс: Abgelehnte Startstrecke verfügbar
9. Француз: distance de décollage interrompu disponible

10. Бекітілген нұсқасы: дистанция – арақашықтық (2019 жылғы 6 желтоқсан) дистанция короткая - қысқа қашықтық (2019 жылғы 6 желтоқсан) зона взлета и посадки - ұшу-қону аймағы (2015 жылғы 14 желтоқсан) взлет - ұшып көтерілу (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: располагаемая дистанция прерванного взлета - орналастырылатын үзілген ұшып-көтерілу арақашықтығы

12. Орыс тіліндегі «располагаемая дистанция прерванного взлёта» сөз тіркесі заңнамада «тоқтатылған ұшып көтерілудің қолданыстағы қашықтығы» сөз тіркесімен аударылған.

Дефинициясы1. Қабылдаушы орган - әуе кемесін бақылауды өзіне алатын әуе қозғалысына диспетчерлік қызмет көрсететін келесі орган.
Орган - лат. organum «құрал».

2. Әзербайжан: ev sahibi bədən
3. Қырғыз: кабыл алуучу дене
4. Өзбек: mezbon tanasi
5. Түрік: ev sahibi vücut
6. Ағылшын: host body
7. Испан: cuerpo anfitrión
8. Неміс: Wirtskörper
9. Француз: organisme hôte

10. Бекітілген нұсқасы: принимающая сторона - қабылдаушы тарап (2016 жылғы 8 желтоқсан) уполномоченный государственный орган - уәкілетті мемлекеттік орган (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: принимающий орган - қабылдаушы орган

12. Орыс тіліндегі «принимающий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қабылдаушы» сөзі бекітілген, заңнамада «қабылдаушы» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. organum «құрал») «орган» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «орган» сөзі бекітілсе, заңнамада «орган» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «принимающий орган» сөз тіркесі қазақ тіліне « қабылдаушы орган » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. жүйенің дәлдігі - есептелген немесе өлшенген мәннің нақты мәнге сәйкестік дәрежесі.
Система – көне грек. . σύστημα «бөліктерден тұратын бүтін қосылыс».

2. Әзербайжан: dəqiqlik sistemin dəqiqliyi
3. Қырғыз: тактык тутумдун тактыгы
4. Өзбек: aniqlik tizimning aniqligi
5. Түрік: doğruluk sistem doğruluğu
6. Ағылшын: accuracy system accuracy
7. Испан: precisión precisión del sistema
8. Неміс: Richtigkeit Systemgenauigkeit
9. Француз: précision précision du système

10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2016 жылғы 7 желтоқсан) система – жүйе система (1971-1981 2018 жылғы 27 маусым)
точность удвоенная – қосарланған дәлдік (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: точность – дәлдік система – жүйе

12. Орыс тіліне грек тілінен енген «система» (σύστημα – «бөліктерден құралған тұтастық, қосылыс») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе», «система» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жүйе», «система» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі «точность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дәлдік» сөзі бекітілген, заңнамада «дәлдік» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «точность системы» сөз тіркесі қазақ тіліне « жүйенің дәлдігі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өрнектеп ұшу - пилот жоғары пилотаждың қандай да бір фигуралар жасап ұшуы.
Фигура - лат. figūrа «фигура, образ».

2. Әзербайжан: rəqəm uçuşu
3. Қырғыз: фигура учуу
4. Өзбек: raqamli parvoz
5. Түрік: şekil uçuş
6. Ағылшын: figure flight
7. Испан: figura de vuelo
8. Неміс: Figurenflug
9. Француз: vol de silhouette

10. Бекітілген нұсқасы: фигурные скобки - өрнек жақша (2003 жылғы 2 шілде) траектория полета - ұшу траекториясы (2020 жылғы 9 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: фигурный клапан - фигуралы клапан полёт – ұшу

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. figūrа «фигура, образ») «фигурный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өрнек» сөзі бекітілсе, заңнамада «фигуралы» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «полет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшу» сөзі бекітілген, заңнамада «ұшу» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «фигурный полёт» сөз тіркесі қазақ тіліне «өректеп ұшу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сәйкес келетін қосалқы әуеайлақ - әуеайлаққа қону мүмкін емес немесе орынсыз болған жағдайда әуе кемесі баратын әуеайлақ.
Аэродром - грек. αέρος «ауа» + δρόμος «жол, көше».

2. Әзербайжан: müvafiq alternativ aerodrom
3. Қырғыз: тиешелүү кошумча аэродром
4. Өзбек: tegishli alternativ aerodrom
5. Түрік: uygun yedek havaalanı
6. Ағылшын: appropriate alternate aerodrome
7. Испан: aeródromo alternativo apropiado
8. Неміс: geeigneter Ausweichflugplatz
9. Француз: aérodrome de dégagement approprié

10. Бекітілген нұсқасы: сәйкесетін – соответствующий (2003 жылғы 11 желтоқсан) запасной игрок - қосалқы ойыншы (2019 жылғы 6 желтоқсан) колесо запасное - босалқы доңғалақ (2015 жылғы 14 желтоқсан) аэродром – аэродром (2020 жылғы 25 маусым) классификация аэродромов - әуеайлақтарды жіктеу (2015 жылғы 14 желтоқсан)
документ вспомогательный учетный - қосалқы есепке алу құжаты (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: соответствующий – сәйкес аэродром запасной - қосалқы әуеайлақ

12. Орыс тіліндегі «соответствующий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сәйкесетін», «сәйкес» сөздері бекітілген, заңнамада «сәйкес» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «запасной» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қосалқы», «босалқы» сөздері бекітілген, заңнамада «қосалқы» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. αέρος «ауа» + δρόμος «жол, көше») «аэродром» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аэродром», «әуеайлақ» сөздері бекітілсе, заңнамада «аэродром», «әуеайлақ» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «соответствующий запасной аэродром» сөз тіркесі қазақ тіліне « сәйкес келетін қосалқы әуеайлақ » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шақтама, ену, рұқсат - тех. дайындау кезінде талап етілетін мөлшерден шекті рұқсат етілген ауытқу.

2. Әзербайжан: tolerantlıq
3. Қырғыз: сабырдуулук
4. Өзбек: bag`rikenglik
5. Түрік: hata payı
6. Ағылшын: tolerance
7. Испан: tolerancia
8. Неміс: Toleranz
9. Француз: tolérance

10. Бекітілген нұсқасы: единица допуска - шақтама бірлігі (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: допуск – рұқсат, шақтама, ену

12. Орыс тіліндегі «допуск» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шақтама» сөзі бекітілген, заңнамада «рұқсат», «шақтама», «ену» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылатын саласына байланысты туындап отыр.

Дефинициясы1. ADS келісімі - ADS хабарламаларын беру шарттары, яғни әуе қозғалысына қызмет көрсету органына қажетті деректерді және ADS хабарламаларын беру жиілігі ADS қызмет көрсетуді ұсыну басталғанға дейін келісілетін жоспар.

2. Әзербайжан: ads razılaşma
3. Қырғыз: ads келишими
4. Өзбек: ads kelishuv
5. Түрік: ads anlaşma
6. Ағылшын: ads agreement
7. Испан: ads convenio
8. Неміс: ads Zustimmung
9. Француз: ads une entente

10. Бекітілген нұсқасы: соглашение – келісім (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: соглашение – келісім

12. Орыс тіліндегі «соглашение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «келісім» сөзі бекітілген, заңнамада «келісім» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «соглашение ads» сөз тіркесі қазақ тіліне « ads келісімі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ads қызметі - автоматты тәуелді бақылау құралдарымен ұсынылатын ақпарат негізінде қызмет көрсету түрін көрсету үшін пайдаланылатын термин.

2. Әзербайжан: ads xidməti
3. Қырғыз: ads кызматы
4. Өзбек: ads xizmati
5. Түрік: ads hizmeti
6. Ағылшын: ads service
7. Испан: Servicio ads
8. Неміс: Ads-Dienst
9. Француз: Service ads

10. Бекітілген нұсқасы: бюро обслуживания - қызмет көрсету бюросы (2019 жылғы 6 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: обслуживания - қызмет көрсету

12. Орыс тіліндегі «обслуживания» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет көрсету» сөз тіркесі бекітілген, заңнамада «қызмет көрсету» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «обслуживание ads» сөз тіркесі қазақ тіліне « ads қызмет көрсету » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ads қызметі - автоматты тәуелді бақылау құралдарымен ұсынылатын ақпарат негізінде қызмет көрсету түрін көрсету үшін пайдаланылатын термин.

2. Әзербайжан: ads xidməti
3. Қырғыз: ads кызматы
4. Өзбек: ads xizmati
5. Түрік: ads hizmeti
6. Ағылшын: ads service
7. Испан: Servicio ads
8. Неміс: ads-Dienst
9. Француз: Service ads

10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: служба – қызмет

12. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілген, заңнамада «қызмет» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «служба ads» сөз тіркесі қазақ тіліне « ads қызметі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кеңесші әуе кеңістігі - аймақтың (ауданның) әуе кеңістігі әуе қозғалысын ұйымдастырудың бірыңғай жүйесі.
Консультация - лат. consultatio «кеңесу».

2. Әзербайжан: məsləhət hava məkanı
3. Қырғыз: кеңеш берүүчү аба мейкиндиги
4. Өзбек: maslahat havosi
5. Түрік: tavsiye hava sahası
6. Ағылшын: advisory airspace
7. Испан: espacio aéreo de asesoramiento
8. Неміс: beratender Luftraum
9. Француз: espace aérien consultatif

10. Бекітілген нұсқасы: Международный консультативный комитет по телеграфии и телефонии - Телеграфия және телефония бойынша халықаралық кеңесші комитет (2007 жылғы 29 маусым) консультационные услуги - консультациялық қызметтер (2016 жылғы 28 маусым)
әскери кеңес - военный совет (2020 жылғы 25 маусым)
воздушная оборона - әуе қорғанысы (2020 жылғы 25 маусым)
пространство (территория) - кеңістік (аумақ) (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: консультация – консультация кеңес беру воздушная – әуе, ауа пространство – кеңістік

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. consultatio «кеңесу») «консультационные» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «консультациялық» сөзі бекітілген, «консультативный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кеңесші» сөзі бекітілген, заңнамада «консультация» сөзі «консультация», «кеңес» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «кеңес» сөзі орыс тіліндегі «совет» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «совет» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Орыс тіліндегі « воздушная » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әуе», «ауа» сөздері бекітілген, заңнамада «әуе», «ауа» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «пространство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кеңістік» сөзі бекітілген, заңнамада «кеңістік» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «консультативное воздушное пространство» сөз тіркесі қазақ тіліне « кеңесші әуе кеңістігі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кеңес берілетін бағдар - әуе қозғалысына консультациялық қызмет көрсету қамтамасыз етілетін белгіленген маршрут.
Консультация - лат. consultatio «кеңесу».
Маршрут - франц. marche «жүру, алға» + route «жол».

2. Әзербайжан: məsləhət marşrutu
3. Қырғыз: кеңеш берүү маршруту
4. Өзбек: maslahat yo`nalishi
5. Түрік: danışma rotası
6. Ағылшын: advisory route
7. Испан: ruta de asesoramiento
8. Неміс: Beratungsroute
9. Француз: voie de conseil

10. Бекітілген нұсқасы: Международный консультативный комитет по телеграфии и телефонии - Телеграфия және телефония бойынша халықаралық кеңесші комитет (2007 жылғы 29 маусым) консультационные услуги - консультациялық қызметтер (2016 жылғы 28 маусым)
туристский маршрут - туристік бағдар (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: консультация – консультация кеңес беру маршрут – маршрут, бағдар

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. consultatio «кеңесу») «консультационные» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «консультациялық» сөзі бекітілген, «консультативный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кеңесші» сөзі бекітілген, заңнамада «консультация» сөзі «консультация», «кеңес» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне француз тілінен енген(франц. marche «жүру, алға» + route «жол») «маршрут» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бағдар» сөзі бекітілген, заңнамада «маршрут» сөзі «бағдар», «маршрут» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «консультативный маршрут» сөз тіркесі қазақ тіліне « кеңес берілетін бағдар » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қайталама радиолокатор - радиолокациялық стансы берген радио сигнал басқа стансамен жауап радио сигналын беруді тудыратын радиолокациялық жүйе.
Радиолокатор – лат. radiare «сәуле тарату» + locatio «орналастыру, орналасу».

2. Әзербайжан: ikinci dərəcəli radar
3. Қырғыз: экинчи радар
4. Өзбек: ikkilamchi radar
5. Түрік: ikincil radar
6. Ағылшын: secondary radar
7. Испан: radar secundario
8. Неміс: Sekundärradar
9. Француз: radar secondaire

10. Бекітілген нұсқасы: вторичный оборот - қайталама айналым (2017 жылғы 13 желтоқсан) источник питания вторичный - туынды қоректену көзі (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: вторичный – қайталама, екіншілік, туынды, екі жақты радиолокатор – радиолокатор

12. Орыс тіліндегі «вторичный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қайталама», «туынды» сөздері бекітілген, заңнамада «қайталама», «туынды» «екіншілік», «екінші реттік» сөздерімен, «екі жақты» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. radiare «сәуле тарату» + locatio «орналастыру, орналасу») «радиолокатор» сөзі заңнамада «радиолокатор» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «вторичный радиолокатор» сөз тіркесі қазақ тіліне « қайталама радиолокатор » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қайталама шолу радиолокаторы - таратқыштарды/қабылдағыштарды (сұрау салғыштарды) және қабылдау-жауап бергіштерді пайдаланатын радиолокациялық бақылау жүйесі.
Радиолокатор – лат. radiare «сәуле тарату» + locatio «орналастыру, орналасу».

2. Әзербайжан: ikincil nəzarət radarı
3. Қырғыз: экинчи байкоочу радар
4. Өзбек: ikkinchi darajali kuzatuv radarlari
5. Түрік: ikincil gözetleme radarı
6. Ағылшын: secondary surveillance radar
7. Испан: radar de vigilancia secundario
8. Неміс: sekundäres Überwachungsradar
9. Француз: radar de surveillance secondaire

10. Бекітілген нұсқасы: вторичный оборот - қайталама айналым (2017 жылғы 13 желтоқсан) источник питания вторичный - туынды қоректену көзі (2016 жылғы 28 маусым)
общий обзор - жалпы шолу (2020 жылғы 25 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: вторичный – қайталама, екіншілік, туынды, екі жақты радиолокатор – радиолокатор обзор – шолу

12. Орыс тіліндегі «вторичный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қайталама», «туынды» сөздері бекітілген, заңнамада «қайталама», «туынды» «екіншілік», «екінші реттік» сөздерімен, «екі жақты» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі «обзор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шолу» сөзі бекітілген, заңнамада «обзор» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. radiare «сәуле тарату» + locatio «орналастыру, орналасу») «радиолокатор» сөзі заңнамада «радиолокатор» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «вторичный обзорный радиолокатор» сөз тіркесі қазақ тіліне « қайталама шолу радиолокаторы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Екіжақты «әуе-жер» байланысы - әуе кемелері мен станциялар немесе жер бетіндегі пункттер арасындағы екіжақты байланыс.

2. Әзербайжан: ikitərəfli hava-yer rabitəsi
3. Қырғыз: эки тараптуу аба-жер байланышы
4. Өзбек: er-xotin havo aloqasi
5. Түрік: iki yönlü hava-yer iletişimi
6. Ағылшын: two-way air-ground communication
7. Испан: comunicación aire-tierra bidireccional
8. Неміс: Zwei-Wege-Luft-Boden-Kommunikation
9. Француз: communication air-sol bidirectionnelle

10. Бекітілген нұсқасы: клиринг двусторонний - екiжақты клиринг (2017 жылғы 10 қараша)
фельдъегерская связь - фельдъегерлік байланыс (2020 жылғы 25 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: двусторонний – екiжақты связь – байланыс воздух – ауа земля – жер

12. Орыс тіліндегі «двусторонний» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «екіжақты» сөзі бекітілген, заңнамада «екіжақты» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «связь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «байланыс» сөзі бекітілген, заңнамада «байланыс» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «воздух» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауа», «әуе» сөздері бекітілген, заңнамада «ауа», «әуе» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «земля» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жер» сөзі бекітілген, заңнамада «жер» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «двусторонняя связь «воздух-земля»» сөз тіркесі қазақ тіліне « екіжақты «әуе-жер» байланысы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Екіжақты «әуе-жер» байланысын бақылаушы радиостанса - негізгі мақсаты ұшуды жүзеге асыруға және әуе кемелерін бақылауға қатысты хабарларды реттеу болып табылатын авиациялық электр байланысы стансасы.
Контроль - лат. contra «қарсы» + rotulus «бұрама қағаз».
Радиостанция - лат. radiare, radio «шығару, сәулелендіру, барлық бағытта сәулелендіру radius «сәуле» + лат. statio «тұру орналасқан жері».

2. Әзербайжан: havadan yerə iki tərəfli radio monitorinq stansiyası
3. Қырғыз: абадан жерге эки тараптуу радио байкоо станциясы
4. Өзбек: havodan erga ikki tomonlama radio kuzatuv stantsiyasi
5. Түрік: havadan yere iki yönlü radyo izleme istasyonu
6. Ағылшын: air-to-ground two-way radio monitoring station
7. Испан: estación de monitoreo de radio bidireccional aire-tierra
8. Неміс: Luft-Boden-Zweiwege-Funküberwachungsstation
9. Француз: station de surveillance radio bidirectionnelle air-sol

10. Бекітілген нұсқасы: пограничный контроль - шекаралық бақылау (2020 жылғы 9 қазан)
клиринг двусторонний - екiжақты клиринг (2017 жылғы 10 қараша)
фельдъегерская связь - фельдъегерлік байланыс (2020 жылғы 25 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: контроль – бақылау радиостанция – радиостанция двусторонний – екiжақты связь – байланыс воздух – ауа земля – жер

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. contra «қарсы» + rotulus «бұрама қағаз») « контроль » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бақылау» сөзі бекітілген, заңнамада «бақылау» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген(лат. radiare, radio «шығару, сәулелендіру, барлық бағытта сәулелендіру radius «сәуле» + лат. statio «тұру орналасқан жері») «радиостанция» сөзі заңнамада «радиостанция» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «двусторонний» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «екіжақты» сөзі бекітілген, заңнамада «екіжақты» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «связь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «байланыс» сөзі бекітілген, заңнамада «байланыс» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «контролирующая радиостанция двусторонней связи «воздух-земля»» сөз тіркесі қазақ тіліне « екіжақты «әуе-жер» байланысын бақылаушы радиостанса » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тақта - 1. Үлкен жалпақ және тіпті төртбұрышты тас немесе металл. 2. Металл тақтамен жабылған және тамақ дайындауға қызмет ететін ас үй пеші. 3. Платформа шегіндегі жер қыртысының учаскесі қуыс жатқан тау жыныстарының қалыңдығымен — платформалық қаптамамен жабылған.
Плита - грек. πλίνθος «кірпіш».

2. Әзербайжан: boşqab
3. Қырғыз: табак
4. Өзбек: plita
5. Түрік: tabak
6. Ағылшын: plate
7. Испан: lámina
8. Неміс: Teller
9. Француз: assiette

10. Бекітілген нұсқасы: жүз шаршылы тақта - доска стоклеточная (2019 жылғы 6 желтоқсан) кнопкылы/кнопкалы тақта - кнопочная панель (2016 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: плита – тақта

12. Орыс тіліне грек тілінен енген(грек. πλίνθος «кірпіш») « плита » сөзі заңнамада « тақта » сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «тақта» сөзі орыс тіліндегі «доска», «панель» сөздерінің баламасы ретінде бекітілген.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын, терминнің мағынасын негізге ала отырып, орыс тіліндегі « плита » сөзі қазақ тіліне «тақта» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Беткі, үсті, бет - 1. Қатты немесе сұйық массивінің сыртқы жағы. 2. матем. Екіөлшемді әртүрлілікті құрайтын іргелес нүктелер жиынтығы.

2. Әзербайжан: səth
3. Қырғыз: бети
4. Өзбек: sirt
5. Түрік: yüzey
6. Ағылшын: surface
7. Испан: superficie
8. Неміс: Oberfläche
9. Француз: surface

10. Бекітілген нұсқасы: волна поверхности - беткі толқын (2016 жылғы 28 маусым) подстилающая поверхность - жерүсті төсемі (2016 жылғы 28 маусым) анестезия поверхностная - беткейлік анестезия (2017 жылғы 10 қараша) эквипотенциальная поверхность - эквипотенциал бет (2018 жылғы 14 желтоқсан)
айдын – акватория (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: поверхность – беткі, бет

12. Орыс тіліндегі « поверхность » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «беткі», «жерүсті», «беткейлік», «бет» сөздері бекітілген, заңнамада «беткі», «бет» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « поверхность » сөзі қазақ тіліне « беткі», «үсті, «бет » сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кесе-көлденең – 1. Көлденең бағытта, бір нәрсенің ені бойынша. 2. спорт. иық жағдайы туралы: снаряд осіне перпендикуляр.

2. Әзербайжан: qarşıdan
3. Қырғыз: каршы
4. Өзбек: bo`ylab
5. Түрік: karşısında
6. Ағылшын: across
7. Испан: a través de
8. Неміс: über
9. Француз: de l`autre côté

10. Бекітілген нұсқасы: бойлық және көлденең жерге тұйықтауыштар - продольные и поперечные (заземлители) (2017 жылғы 13 желтоқсан) көлденең жол – горизонталь (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: поперечный – көлденең

12. Орыс тіліндегі « поперечный » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «көлденең», «горизонталь» сөздері бекітілген, заңнамада «көлденең» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « поперек » сөзі қазақ тіліне « кесе-көлденең » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Таяныш — баспалдақтар мен балкондардағы тік элементтер түріндегі құрылым, жоғарғы жағында тұтқамен, адамның беліне немесе кеудесіне дейін, ол адамның баспалдақпен немесе балконмен мүмкін болатын қозғалыс жолағын шектейді.

2. Әзербайжан: korkuluklar
3. Қырғыз: тосмолор
4. Өзбек: to`siqlar
5. Түрік: korkuluklar
6. Ағылшын: railings
7. Испан: barandillas
8. Неміс: Geländer
9. Француз: garde-corps

10. Бекітілген нұсқасы: таяныш - айс-фифи (2019 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: ограждающие столбики и перила – қоршау бағаналары мен сүйенiштер

12. Орыс тіліндегі «перила» сөзі заңнамада «сүйенiш» сөзімен, құрылыс саласына арналған салалық терминологиялық сөздікте «таяныш» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар «таяныш» сөзі орыс тіліндегі «айс-фифи » сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада қазақ тіліндегі «таяныш» сөзі орыс тіліндегі «упор » сөзінің баламасы ретінде алынған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Құрылыс саласына арналған салалық терминологиялық сөздікті негізге ала отырып, «перила» сөзі қазақ тіліне «таяныш» сөзімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Парапет – 1. архит. төмен қабырға, бір нәрсе бойымен қоршау. 2. тех. бөгеттің, мольдің, бөгеттің және т. б. қырында орналасқан және құрылысты толқынмен шаюдан қорғайтын қабырға сондай-ақ камераға жанасатын аумақты қоршау үшін кеме жүзетін шлюздерде орнатылатын қабырға.
Парапет - итал. раrареttо «бруствер», paro «қорғаймын» + petto «кеуде».

2. Әзербайжан: parapet
3. Қырғыз: парапет
4. Өзбек: parapet
5. Түрік: korkuluk
6. Ағылшын: parapet
7. Испан: parapeto
8. Неміс: Geländer
9. Француз: parapet

10. Бекітілген нұсқасы: рама – жақтау

11. Заңнамадағы қолданысы: парапет – жақтау жақтау – рама

12. Орыс тіліне италян тілінен енген (итал. раrареttо «бруствер», paro «қорғаймын» + petto «кеуде») «парапет» сөзі заңнамада « жақтау » сөзімен, құрылыс саласына арналған салалық терминологиялық сөздікте «парапет» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «жақтау» сөзі орыс тіліндегі «рама» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «рама» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Құрылыс саласына арналған салалық терминологиялық сөздікті негізге ала отырып,орыс тіліндегі «парапет» сөзі қазақ тіліне « парапет » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Түбір - кесілген немесе қырқылған ағаштың жерден шығып қалған қалдығы.
Пень - грек. pinax «бөрене», үндеур. pinakam «сойыл, таяқ».

2. Әзербайжан: kötük
3. Қырғыз: дүмүр
4. Өзбек: qoqmoq
5. Түрік: güdük
6. Ағылшын: qoqmoq
7. Испан: tocón
8. Неміс: Stumpf
9. Француз: souche

10. Бекітілген нұсқасы: түбір – корень (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: түбір – корень

12. Қазақ тіліндегі «түбір» сөзі орыс тіліндегі «корень» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «корень» сөзінің баламасы ретінде алынған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі «пень» сөзі қазақ тіліне биология және т. б. салаларда « түбір » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өзеннің қайырылу, жердің шөг уі – жер бетіне сыртқы жүктемені арттырмай, ағып жатқан судың әсерінен оймауыт пен табақша түрінде көрінетін сары топырақ мен сары топырақты саздақтардағы деформациялар.

2. Әзербайжан: çəkilmə
3. Қырғыз: төмөндөө
4. Өзбек: tushirish
5. Түрік: düşüş
6. Ағылшын: drawdown
7. Испан: reducción
8. Неміс: Drawdown
9. Француз: rabattement

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: Разработка лимитирующих перекатов земснарядами производится только по планам русловых партий, не допуская просадки русла реки - Жер снарядтарымен шектеулi қазуларды әзiрлеу өзен арнасының қайырылуын болдырмай, тек сағалық партиялардың жоспарлары бойынша жүргiзiледi

12. Орыс тіліндегі «просадка» сөзі заңнамада «қайырылу» сөзімен аударылған.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «просадка» сөзі қазақ тіліне « өзеннің қайырылу» және «жердің шөгуі» сөз тіркестерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тіреу қабырға - жердің еңістеріндегі оның артындағы топырақты құлаудан және сырғанаудан сақтайтын құрылыс.

2. Әзербайжан: istinad divarı
3. Қырғыз: таяныч дубал
4. Өзбек: devor
5. Түрік: istinat duvarı
6. Ағылшын: retaining wall
7. Испан: muro de contención
8. Неміс: Stützmauer
9. Француз: mur de soutènement

10. Бекітілген нұсқасы: подпорка – тіреуіш (1971-1981) тіреуіш – несущий (2015 жылғы 6 қазан)
лазание по столбу - бағанға өрмелеу (2019 жылғы 6 желтоқсан) обсадная колонна - шегендеу бағаны (2018 жылғы 14 желтоқсан)
колонна транспортная - көлік бағанасы (2015 жылғы 14 желтоқсан)
тірек – опора (2016 жылғы 8 желтоқсан)
таяныш - айс-фифи (2019 жылғы 28 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: Селеспуск и подпорные стены удерживают от обрушения грунт откоса, расположенного выше полотна дороги, или защищают от подмыва и обрушения основание пути -Сел жіберу және тіреу қабырғалары жол төсемінен жоғары жатқан қатты қабаттың опырылып құлауынан немесе жолды немесе оның негізін шайып кетуден сақтайды

12. Орыс тіліндегі « подпорка » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тіреуіш» сөзі бекітілген, заңнамада «тіреуіш» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі « тіреуіш » сөзі орыс тіліндегі «несущий» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «несущий» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі « баған » сөзі орыс тіліндегі «столба», «колонна» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «столба», «колонна» сөздерінің баламасы ретінде алынған.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « подпорная стенка » сөз тіркесі қазақ тіліне « тіреу қабырға » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жайылма - өзен аңғарының арнадан жоғары орналасқан және су тасқыны кезінде немесе су тасқыны кезінде су басқан бөлігі.

2. Әзербайжан: daşqın
3. Қырғыз: жайылма
4. Өзбек: toshqin suv toshqini
5. Түрік: taşkın yatağı
6. Ағылшын: floodplain
7. Испан: llanura aluvial
8. Неміс: Überschwemmungsgebiet
9. Француз: plaine inondable

10. Бекітілген нұсқасы: массив пойменный - жайылма алабы (2005 жылғы 14 шілде) развернутый строй - жайылма сап (1998)

11. Заңнамадағы қолданысы: пойма реки Иртыш – Ертістің жағалауы Ертіс өзенінің жайылмасы

12. Орыс тіліндегі « пойма » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жайылма » сөзі бекітілген, заңнамада « жағалау », «жайылма» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « пойма » сөзі қазақ тіліне « жайылма » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кесіп өту - бір сызықта орналасқан бірнеше жерден тесу бірдеңе арқылы өту, біреуді, жолдан тоқтату.

2. Әзербайжан: keçmək
3. Қырғыз: өтүү
4. Өзбек: kesib o`tish
5. Түрік: karşıdan karşıya geçmek
6. Ағылшын: cross over
7. Испан: transversal
8. Неміс: überqueren
9. Француз: traverser

10. Бекітілген нұсқасы: пересечение границы - шекарадан өту (2016 жылғы 7 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: пересечение - өту

12. Орыс тіліндегі « пересечение » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « өту » сөзі бекітілген, заңнамада « өту » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « пересечь » сөзі қазақ тіліне « кесіп өту » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қабылдап алу - бұйымдардың конструкторлық құжаттамада, стандарттар мен ТШ, жеткізу шартында белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеру және тиісті құжаттарды ресімдеу процесі.

2. Әзербайжан: qəbul
3. Қырғыз: кабыл алуу
4. Өзбек: qabul qilish
5. Түрік: kabul
6. Ағылшын: acceptance
7. Испан: aceptación
8. Неміс: Annahme
9. Француз: acceptation

10. Бекітілген нұсқасы: -

11. Заңнамадағы қолданысы: приемка грузовых вагонов из ремонта - жөндеуден жүк вагондарын қабылдап алу

12. Орыс тіліндегі «приемка» сөзі заңнамада «қабылдап алу» сөз тіркесімен аударылған.

Дефинициясы1. Құм-қиыршық қоспасы - құрылыс материалы. Бұл қиыршықтас пен құмның қоспасы. Оның маңызды сипаттамасы оның түйіршіктік құрамы болып табылады.

2. Әзербайжан: qum və çınqıl
3. Қырғыз: кум жана шагыл
4. Өзбек: qum va shag`al
5. Түрік: kum ve çakıl
6. Ағылшын: sand and gravel
7. Испан: arena y grava
8. Неміс: Sand und Kies
9. Француз: sable et gravier

10. Бекітілген нұсқасы: грунт песчаный – құм топырақ (2015 жылғы 6 қазан) грунт гравийный - қиыршықтасты топырақ (2015 жылғы 6 қазан) азеотропная смесь - азеотроптық қоспа (2018 жылғы 29 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: песчано-гравийная смесь – құм-қиыршықтас қоспасы

12. Орыс тіліндегі «песчаный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құм» сөзі бекітілген.
Орыс тіліндегі «гравийный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қиыршықтасты» сөзі бекітілген.
Орыс тіліндегі «смесь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қоспа» сөзі бекітілген.
Орыс тіліндегі «песчано-гравийная смесь» сөз тіркесі заңнамада « құм-қиыршықтас қоспасы » сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «песчано-гравийная смесь» сөз тіркесі қазақ тіліне « құм-қиыршықтас қоспасы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жабын - басқа материалдың салыстырмалы түрде жұқа беткі қабаты. Қаптаудың мақсаты - субстрат материалы деп аталатын негізгі материалдың беткі қасиеттерін жақсарту.

2. Әзербайжан: örtüklər
3. Қырғыз: жабуулары
4. Өзбек: qoplamalar
5. Түрік: kaplamalar
6. Ағылшын: coverings
7. Испан: revestimientos
8. Неміс: Beläge
9. Француз: revêtements

10. Бекітілген нұсқасы: глобальное покрытие - жаһандық жабынды жаһандық жабу (2019 жылғы 5 сәуір) анодное покрытие - анодты жабын (2015 жылғы 6 қазан) испытание покрытия - жамылғыны сынау (2015 жылғы 14 желтоқсан)
жол төсемі - дорожное полотно (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: покрытие – жабын жабу

12. Орыс тіліндегі « покрытие » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жабынды », «жабу», «жамылғы» сөздері бекітілген, заңнамада « жабын », «жабу» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « покрытие » сөзі қазақ тіліне « жабын » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Аралық – 1. нақты сандар жиынтығы - егер кейбір екі сан осы жиынға жататын болса, онда олардың арасындағы кез келген сан да осы жиынға жатады. 2. екі нысанды бөлетін кеңістік. 3. бір әрекетті, құбылысты немесе оқиғаны екіншісінен бөлетін уақыт.

2. Әзербайжан: boşluq
3. Қырғыз: боштук
4. Өзбек: bo`shliq
5. Түрік: boşluk
6. Ағылшын: gap
7. Испан: brecha
8. Неміс: Spalt
9. Француз: écart

10. Бекітілген нұсқасы: искровой промежуток - ұшқындық аралық (2018 жылғы 29 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: промежуток - аралық

12. Орыс тіліндегі «промежуток» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аралық» сөзі бекітілген, заңнамада «аралық» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «промежуток» сөзі қазақ тіліне «аралық» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Суландыру-жуу мәшинесі - жүк автомобилінің шассиін жууға арналған көпфункционалды кешен.
Машина - лат. machina «құрылғы, конструкция».

2. Әзербайжан: suvarma maşını
3. Қырғыз: сугаруучу машина
4. Өзбек: sug`orish mashinasi
5. Түрік: sulama makinesi
6. Ағылшын: watering machine
7. Испан: maquina de riego
8. Неміс: Bewässerungsmaschine
9. Француз: arrosoir

10. Бекітілген нұсқасы: бронированная машина - броньды мәшине (2020 жылғы 25 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: поливомоечная машина - суару-жуу машинасы

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. machina «құрылғы, конструкция») «машина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мәшине» сөзі бекітілген.
Орыс тіліндегі «поливомоечная машина» сөз тіркесі заңнамада «суару-жуу машинасы» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «поливомоечная машина» сөз тіркесі қазақ тіліне «суландыру-жуу мәшинесі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Үз ілмелі - 1. Қысқа аралықтардан кейін дамуы үзілетін ағым, жүріс тоқтатылады, тоқтатыла тұрады, үзілістермен әрекет етеді. 2. Үзілістермен, қысқа кідірістермен естілетін.

2. Әзербайжан: aralıqlı
3. Қырғыз: үзүлмө
4. Өзбек: vaqti-vaqti bilan
5. Түрік: aralıklı
6. Ағылшын: intermittent
7. Испан: intermitente
8. Неміс: wechselnd
9. Француз: intermittent

10. Бекітілген нұсқасы: прерывистый шум - үзік шуыл (2018 жылғы 14 желтоқсан)
сот қарауының үздіксіздігі - непрерывность судебного разбирательства (2016 жылғы 7 желтоқсан) үздіксіз құйма дайындамасы - заготовка непрерывно литая (2013)

11. Заңнамадағы қолданысы: прерывистые линии - үзік сызық үздіксіз – непрерывный

12. Орыс тіліндегі «прерывистый» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «үзік» сөзі бекітілген, заңнамада «үзік» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі « үздіксіз » сөзі орыс тіліндегі «непрерывный» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «непрерывный» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «прерывистый» сөзі қазақ тіліне « үзілмелі » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Үзілмелі. Сын есім. 1. Үзілгіш, үзілетін (https: //kitap. kz/)

Дефинициясы1. Сатып алынатын жұмыстар тізбесі - ағымдағы пайдалану тәртібімен орындалатын жұмыстардың тізімі.

2. Әзербайжан: alınacaq işlərin siyahısı
3. Қырғыз: сатып алына турган чыгармалардын тизмеси
4. Өзбек: sotib olinadigan ishlar ro`yxati
5. Түрік: satın alınacak eserlerin listesi
6. Ағылшын: list of works to be purchased
7. Испан: lista de obras a comprar
8. Неміс: Liste der zu erwerbenden Werke
9. Француз: liste des oeuvres à acheter

10. Бекітілген нұсқасы: поименный перечень - атаулы тізбе (2019 жылғы 5 сәуір) непосредственная закупка - тікелей сатып алу (2019 жылғы 30 қазан) сменный график работы - жұмыстың ауысым кестесі (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: перечень – тізбе закупаемые – сатып алынатын, работа – жұмыс

12. Орыс тіліндегі «перечень» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тізбе» сөзі бекітілген, заңнамада «тізбе» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « закупаемые » сөзі заңнамада « сатып алынатын » сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі « работа » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жұмыс» сөзі бекітілген, заңнамада «жұмыс» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « перечень закупаемых работ » сөз тіркесі қазақ тіліне « сатып алынатын жұмыстар тізбесі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жанасу – 1. лингв. тәуелділіктің белгілі бір формасын негізгі сөзбен анықтауда көрінбейтін бағыныңқы синтаксистік байланыстың бір түрі. 2. шектесу, шектесіп жату.

2. Әзербайжан: bitişik
3. Қырғыз: чектеш
4. Өзбек: qo`shni
5. Түрік: bitişik
6. Ағылшын: adjoining
7. Испан: contiguo
8. Неміс: angrenzend
9. Француз: attenant

10. Бекітілген нұсқасы: жанасу – касание (2015 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: разработка технических условий и согласований на премыкания и пересечения автомобильных дорог и сооружений коммуникациями и инженерными сетями - автомобиль жолдары мен құрылыстардың коммуникациялармен және инженерлік желілердің жанасуы мен қиылысуын келісу және техникалық шарттар әзірлеу

12. Орыс тіліндегі «премыкание» сөзі заңнамада «жанасу» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «жанасу» сөзі орыс тіліндегі «касание» сөзінің баламасы ретінде бекітілген.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «премыкание» сөзі қазақ тіліне « шектесу » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.

Дефинициясы1. Қиылысу – 1. матем. бір уақытта барлық осы жиынтықтарға жататын элементтерден тұратын жиын. 2. қиылыс, торап.

2. Әзербайжан: kəsişmələr
3. Қырғыз: кесилиштер
4. Өзбек: chorrahalar
5. Түрік: kavşaklar
6. Ағылшын: intersections
7. Испан: intersecciones
8. Неміс: Kreuzungen
9. Француз: carrefours

10. Бекітілген нұсқасы: знак пересечения - қиылысу таңбасы (2015 жылғы 11 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: пересечение – қиылысу

12. Орыс тіліндегі « пересечение » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қиылысу » сөзі бекітілген, заңнамада « қиылысу » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « пересечение » сөзі қазақ тіліне « қиылысу » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тарту – қатыстыру, тарту.

2. Әзербайжан: cəlb etmək
3. Қырғыз: тартуу
4. Өзбек: jalb qilmoq
5. Түрік: çekmek
6. Ағылшын: attract
7. Испан: atraer
8. Неміс: anziehen
9. Француз: attirer

10. Бекітілген нұсқасы: жұмылдыру – мобилизация (2020 жылғы 17 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: привлечь – тарту

12. Орыс тіліндегі « привлечь » сөзі заңнамада «тарту» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Жер қыртысы - топырақ түзілу факторларының бірлескен әсерінен жердің беткі қабаттарының өзгеруі нәтижесінде пайда болатын табиғи дене.

2. Әзербайжан: torpaq
3. Қырғыз: топурак
4. Өзбек: tuproq
5. Түрік: toprak
6. Ағылшын: the soil
7. Испан: la tierra
8. Неміс: die Erde
9. Француз: le sol

10. Бекітілген нұсқасы: Жер қыртысы - кора Земли (2018 жылғы 14 желтоқсан), қыртыс – текстура (2006 жылғы 23 желтоқсан)
топырақ қазу - копание грунта (2016 жылғы 9 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: Правила проведения агрохимического обследования почв - Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу қағидалары бекітілсін Барлау материалдарын бағалауда (геологиялық барлау, талдамалық және басқа жұмыстардың әдiстемесi мен сапасы) қорларды бекiту кезiнде ҚМК-мен берiлген бағалауды, кен қыртысын көмкеру және қорлардың санаттылығы бөлiгiндегi ескертулердi ескерген жөн - При оценке материалов разведки (методики и качества геологоразведочных, аналитических работ) следует учесть оценку, данную ГКЗ при утверждении запасов, замечания в части оконтуривания рудных тел и категоризации запасов, а также критерии установления группы сложности месторождения Құнарлы жер қыртысы - Разрушение плодородного слоя почвы

12. Орыс тіліндегі «почва» сөзі заңнамада «топырақ», «жер» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «топырақ» сөзі орыс тіліндегі «грунт» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «грунт» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «қыртыс» сөзі орыс тіліндегі «кора», «текстура» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «тело», «слой» сөздерінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «почва» сөзі қазақ тіліне «жер қыртысы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бағынышты – 1. біреуге есеп беретін адамға қарағанда төмен, тәуелді позицияны иемдену. 2. орындаушы, қандай да бір бастыққа, басшыға бағынатын тұлға.

2. Әзербайжан: tabedir
3. Қырғыз: баш ийген
4. Өзбек: bo`ysunuvchi
5. Түрік: bağımlı kişi
6. Ағылшын: subordinate
7. Испан: subordinar
8. Неміс: untergeordnet
9. Француз: subalterne

10. Бекітілген нұсқасы: подчиненность – бағыныстылық (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: подчиненный – бағынышты Агентство по контролю за стратегическими ресурсами Республики Казахстан как государственный орган, непосредственно подчиненный и подотчетный Президенту Республики Казахстан - Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк орган ретiнде Қазақстан Республикасының Стратегиялық ресурстарды бақылау жөнiндегi агенттiгi Өскемен қаласы әкімінің әкімшілік бағынышты жерлеріндегі Өскемен су қоймасы - Усть-Каменогорское водохранилище на землях административного подчинения акима города Усть-Каменогорска

12. Орыс тіліндегі «подчиненность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бағыныстылық» сөзі тіркесі бекітілген, заңнамада «подчиненный» сөзі «бағынышты», «бағынатын» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « подчиненный » сөзі қазақ тіліне « бағынышты » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Төселінетін – төсеме, төсеніш.

2. Әзербайжан: əsasda
3. Қырғыз: негизги
4. Өзбек: asosda
5. Түрік: altta yatan
6. Ағылшын: underlying
7. Испан: subyacente
8. Неміс: zugrunde liegenden
9. Француз: sous-jacent

10. Бекітілген нұсқасы: подстилающая поверхность - жерүсті төсемі (2016 жылғы 28 маусым) грунт подстилающий - төсеме топырақ (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: дорожная одежда - это многослойная конструкция в пределах проезжей части городских улиц, в которую входят верхний и нижележащие слои дорожного покрытия, дорожное основание и его конструктивные слои, а также подстилающий слой дорожной одежды, воспринимающие нагрузку от проезжающего автотранспортного средства и передающая ее на грунт - жол жамылғысы – жол жабынының үстіңгі және төменгі қабаттары, жол негізі және оның құрылымдық қабаттары, сондай-ақ өтетін автокөлік құралынан жүктеме алатын және оны топыраққа беретін жол жамылғысының төсеніш қабаты кіретін қала көшелерінің жүру бөлігінің шегіндегі көп қабатты құрылғы

12. Орыс тіліндегі « подстилающая » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « төсем », «төсеме» сөздері бекітілген, заңнамада «төсеніш» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « подстилающая » сөзі қазақ тіліне « төселетін » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бір нәрсені өңдеу, нәтижесінде дайындамаға қажетті пішінді өнім алынады.
Профиль – лат. pro «алға, үшін, үшін, орнына» + filum «жіп».

2. Әзербайжан: profilləşdirmə
3. Қырғыз: профильдөө
4. Өзбек: profil yaratish
5. Түрік: profil oluşturma
6. Ағылшын: profiling
7. Испан: perfilado
8. Неміс: Profilierung
9. Француз: profilage

10. Бекітілген нұсқасы: профиль – профиль, бейін (2018 жылғы 6 сәуір) профиль архива - архив пішіні (көрінісі) (2016 жылғы 8 желтоқсан) профиль (разрез) коры выветривания - үгілу қыртысының кескіні (қимасы) (2005 жылғы 14 шілде)
перепрофилирование - қайта бейіндеу (2016 жылғы 8 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: профилирование и уплотнение покрытия с добавлением материала до 100 м. куб. на 1 км - 1 км–ге 100 текше метрге дейiн материалдар қосу арқылы төсемдi кескiндеу және нығыздау профилировка земляного полотна без подсыпки грунта с уборкой небольших оползней, обвалов, селевых выносов - кішігірім опырылуларды, құлауларды, су тасуларының қалдығын жинау арқылы грунтты үймелі жер бетін салалау (профирлеу)

12. Орыс тіліне италян тілінен енген(итал. profilo «кескін») « профиль » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « профиль », «бейін», «пішін», «көрініс», «кескін» сөздері бекітілген, заңнамада « профиль », «бейін» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліне италян тілінен енген(итал. profilo «кескін») « профилирование » сөзі заңнамада « кескіндеу » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « профилирование » сөзі қазақ тіліне «бейіндеу», «профильдеу », «кескіндеу» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Төсеме – 1. қарапайым тоқылған тегіс және тығыз зығыр, қарасора немесе мақта мата. 2. механизмдегі жалпақ таспа немесе құралдың кесу жазықтығы. 3. жол жамылғысы, жол киімі, теміржолдың жоғарғы құрылымы. 4. Жарма, есіктердің, қақпалардың екі жартысының бірі және т. б.

2. Әзербайжан: kətan
3. Қырғыз: холст
4. Өзбек: tuval
5. Түрік: tuval
6. Ағылшын: canvas
7. Испан: lienzo
8. Неміс: Segeltuch
9. Француз: toile

10. Бекітілген нұсқасы: дорожное полотно - жол төсемі (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: Земляное полотно - Жер төсемесі

12. Орыс тіліндегі «полотно» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « төсем » сөзі бекітілген, заңнамада « төсеме » сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Өткел - әскери істе: 1) әскерлердің су бөгетін еңсеруі. 2) еңсеру үшін жабдықталған су бөгетінің учаскесі.

2. Әзербайжан: keçid
3. Қырғыз: өтүү
4. Өзбек: kesib o`tish
5. Түрік: geçit
6. Ағылшын: crossing
7. Испан: cruce
8. Неміс: Kreuzung
9. Француз: traversée

10. Бекітілген нұсқасы: понтонная переправа - понтон өткел (2020 жылғы 9 қазан)
өткелде алу - взятие на проходе (2020 жылғы 17 маусым) коаксиальды-толқынжолды өткел - переход коаксиально-волноводный (2016 жылғы 28 маусым) өткел – брод (1998 жылғы 24 маусым)

11. Заңнамадағы қолданысы: переправа – өткел

12. Орыс тіліндегі « переправа » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « өткел » сөзі бекітілген, заңнамада « өткел » сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «өткел» сөзі орыс тіліндегі «проход», «борд» сөзінің баламасы ретінде бекітілген.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « переправа » сөзі қазақ тіліне « өткел » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Иірім, бедерлі жерлер – 1. иірім. 2. тех. Топырақтың көтеріліп кетуіне байланысты жол төсемін ішінара көтеру.

2. Әзербайжан: uçurum
3. Қырғыз: туңгуюк
4. Өзбек: tubsizlik
5. Түрік: Uçurum
6. Ағылшын: abyss
7. Испан: abismo
8. Неміс: Abgrund
9. Француз: abîme

10. Бекітілген нұсқасы: бедер – рельеф (2018 жылғы 29 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: Организация и производство работ по подготовке пути к работе в зимних условиях, очистке путей от снега и песка, содержанию и ремонту пути на пучинах и подготовке пути и искусственных сооружений к пропуску весенних и ливневых вод, ликвидации повреждений пути и искусственных сооружений, вызванных стихийными явлениями - Қысқы жағдайларда жолды жұмысқа дайындау, қар мен құмнан тазарту, иірімдердегі жолды ұстау және жөндеу, жолдар мен жасанды құрылыстарды көктемгі және сел жаңбыр суларын өткізуге, табиғи құбылыстардан туындаған ақаулықтарды жою жұмыстарын ұйымдастыру және жүргізу

12. Орыс тіліндегі « пучина » сөзі заңнамада « иірім » сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «бедер» сөзі орыс тіліндегі «рельеф» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «рельеф» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және қолданылатын мағынасын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « пучина » сөзі қазақ тіліндегі қолданылатын саласына байланысты « иірім » сөзімен және«бедерлі жерлер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Потенциалдық, әлеуетті, ықтимал – әлеуетті, потенциалды.
Потенциал – лат. potentia «мүмкіндік».

2. Әзербайжан: potensial
3. Қырғыз: потенциал
4. Өзбек: salohiyat
5. Түрік: potansiyel
6. Ағылшын: potential
7. Испан: potencial
8. Неміс: Potenzial
9. Француз: potentiel

10. Бекітілген нұсқасы: потенциальная яма - потенциал шұңқыр (2018 жылғы 14 желтоқсан) потенциальная энергия - потенциалдық энергия (2018 жылғы 29 қараша) спрос потенциальный - әлеуеттi сұраныс (2017 жылғы 10 қараша) потенциальный – ықтимал, қарымды, әлеуметті (1999 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: потенциальная – потенциалдық әлеуетті, ықтимал

12. Орыс тіліндегі «потенциальная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «потенциал», «потенциалдық», «әлеуетті», «ықтимал», «қарымды» сөздері бекітілген, заңнамада «потенциалдық» «әлеуетті», «ықтимал» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және қолданылатын мағынасын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «потенциальный» сөзі қазақ тіліндегі қолданылатын саласына байланысты «потенциалдық», «әлеуетті», «ықтимал» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тану, мойындау - қандай да бір фактімен немесе пікірімен келісіп, оған күмәндануды немесе оған қарсы тұруды тоқтату.

2. Әзербайжан: etiraf etmək
3. Қырғыз: моюнга алуу
4. Өзбек: tan olish
5. Түрік: kabul et
6. Ағылшын: admit
7. Испан: admitir
8. Неміс: eingestehen
9. Француз: admettre

10. Бекітілген нұсқасы: дипломатическое признание - дипломатиялық тану (2016 жылғы 28 маусым) иск о признании - мойындау туралы талап қою (2016 жылғы 7 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: признание – тану, мойындау

12. Орыс тіліндегі «признание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тану», «мойындау» сөздері бекітілген, заңнамада «тану», «мойындау» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және қолданылатын мағынасын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «признание» сөзі қазақ тіліне «тану», «мойындау» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қағидат – 1. постулат, оның негізінде ғылыми теориялар мен заңдар, құқықтық құжаттар жасалады, қоғамдағы мінез-құлық нормаларын таңдайды.
Принцип - лат. principium грек. αρχή сөзбе-сөз «бірінші».

2. Әзербайжан: prinsip
3. Қырғыз: принцип
4. Өзбек: tamoyil
5. Түрік: prensip
6. Ағылшын: principle
7. Испан: principio
8. Неміс: Prinzip
9. Француз: principe

10. Бекітілген нұсқасы: принцип справедливости - әдiлдiк қағидаты (2019 жылғы 5 сәуір)
пікір – суждение (1971-1981) пікір – мнение (2003 жылғы 24 желтоқсан)
автордың объективті көзқарасы - объективный взгляд автора (2020 жылғы 25 қараша) айыптайтын көзқарас - обвинительный уклон (2016 жылғы 7 желтоқсан) теңгерімді көзқарас - сбалансированный подход (2010 жылғы 23 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: принцип – принцип, қағида

12. Орыс тіліндегі «принцип» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қағидат» сөзі бекітілген, заңнамада «қағидат» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Басымдық - маңыздылығын, басымдылығын көрсететін ұғым. Мысалы, іс-әрекеттердің басымдығы олардың уақытында орындалу тәртібін анықтайды.
Приоритет - лат. prior «бірінші, үлкен».

2. Әзербайжан: prioritet
3. Қырғыз: артыкчылык
4. Өзбек: ustuvorlik
5. Түрік: öncelik
6. Ағылшын: priority
7. Испан: prioridad
8. Неміс: Priorität
9. Француз: priorité

10. Бекітілген нұсқасы: приоритет судебной подведомственности - сот ведомстволық бағыныстылығы басымдығы (2016 жылғы 7 желтоқсан) знаки приоритета - басымдылық белгілері (2016 жылғы 28 маусым)
артықшылық – преимущество (2020 жылғы 17 маусым) саудадағы артықшылық - торговые преференции (2019 жылғы 28 маусым) дипломатиялық артықшылықтар мен иммунитеттер - дипломатические привилегии и иммунитеты (2013)
басымдылылық – перевес (2020 жылғы 17 маусым) позициялық басымдылық - позиционное преимущество (2020 жылғы 17 маусым) басымдылық белгілері - знаки приоритета (2015 жылғы 6 қазан)

11. Заңнамадағы қолданысы: приоритет – басымдық

12. Орыс тіліндегі « приоритет » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « басымдық » сөзі бекітілген, заңнамада « басымдық », « басымдылық » сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және қолданылатын мағынасын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « приоритет » сөзі қазақ тіліне « басымдық » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бастапқы - ең басында, бәрінен бұрын орналасқан.

2. Әзербайжан: ilkin
3. Қырғыз: баштапкы
4. Өзбек: boshlang`ich
5. Түрік: ilk
6. Ағылшын: initial
7. Испан: inicial
8. Неміс: Initiale
9. Француз: initiale

10. Бекітілген нұсқасы: стоимость первоначальная - бастапқы құн (2017 жылғы 10 қараша)
терминденудің бастапқы дәрежесі - первичная степень терминологизации (2020 жылғы 25 қараша) метод трансформации исходного текста - бастапқы мәтінді трансформациялау әдісі (2020 жылғы 25 қараша) бастапқы позиция, бастапқы жайғасым - начальная позиция (2020 жылғы 17 маусым) бастапқы нүкте - отправная точка (2017 жылғы 10 қараша)

11. Заңнамадағы қолданысы: первоначальная - бастапқы

12. Орыс тіліндегі «первоначальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « бастапқы » сөзі бекітілген, заңнамада « бастапқы » сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «бастапқы» сөзі орыс тіліндегі «первичный», «исходный», «отправной» сөздерінің баламасы ретінде бекітілген.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «первоначальный» сөзі қазақ тіліне « бастапқы » сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара маңы - шекараның жанында, шекарада орналасқан.

2. Әзербайжан: sərhəd
3. Қырғыз: чек ара
4. Өзбек: chegara
5. Түрік: sınır
6. Ағылшын: frontier
7. Испан: frontera
8. Неміс: Grenze
9. Француз: frontière

10. Бекітілген нұсқасы: торговля приграничная - шекара маңындағы сауда (2017 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: приграничный – шекара маңы

12. Орыс тіліндегі «приграничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекара маңындағы » сөздері бекітілген, заңнамада «шекара маңы» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «приграничный» сөзі қазақ тіліне « шекара маңы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оңтүстік-батыс автожолын дамыту жобасы - Батыс Қытайды Батыс Еуропамен байланыстыратын үлкен жолдың жобасы. Дәліздің мақсаты Батыс Қытай, Қазақстан және Қазақстан арқылы жеке автожолды қамтамасыз ету болып табылады.

2. Әзербайжан: Cənub-Qərb yol inkişaf layihəsi
3. Қырғыз: Түштүк-Батыш жолун өнүктүрүү долбоору
4. Өзбек: Janubi-g`arbiy yo`llarni rivojlantirish loyihasi
5. Түрік: Güney-Batı karayolu geliştirme projesi
6. Ағылшын: South-West road development project
7. Испан: Proyecto de desarrollo de carreteras del suroeste
8. Неміс: Straßenentwicklungsprojekt Südwest
9. Француз: Projet d`aménagement de la route du Sud-Ouest

10. Бекітілген нұсқасы: проект – жоба (2016 жылғы 28 маусым) принцип развития – даму қағидаты (2019 жылғы 5 сәуір) Международный фонд сельскохозяйственного развития - Халықаралық ауыл шаруашылығын дамыту қоры (2013) Автодорожная служба – Автожол қызметі (1998) южный полюс мира - оңтүстік әлем полюсі (2018 жылғы 30 қараша) социология западная - батыс әлеуметтануы (2019 жылғы 5 сәуір)

11. Заңнамадағы қолданысы: проект – жоба развитие – даму автодорожная служба – автожол қызметі

12. Орыс тіліндегі « проект » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жоба » сөзі бекітілген, заңнамада « жоба » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «развитие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « даму », «дамыту» сөздері бекітілген, заңнамада « даму », «дамыту» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «автодорожная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «автожол» сөзі бекітілген, заңнамада «автожол» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «южный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оңтүстік» сөзі бекітілген, заңнамада «оңтүстік» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «западная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «батыс» сөзі бекітілген, заңнамада «батыс» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « проект развития автодорог Юг-Запад » сөз тіркесі қазақ тіліне « Оңтүстік-батыс автожолын дамыту жобасы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қоршаған ортаны қорғау жоспары (ҚОҚЖ) - міндетті құжат, ол қоршаған ортаға эмиссияға рұқсат алуға өтінім берген кезде пайдаланылады.
План - лат. planus — «тегіс, жалпақ».

2. Әзербайжан: ətraf mühit planları
3. Қырғыз: экологиялык пландар
4. Өзбек: atrof-muhit rejalari
5. Түрік: çevre planları
6. Ағылшын: environmental plans
7. Испан: planes ambientales
8. Неміс: Umweltpläne
9. Француз: plans environnementaux

10. Бекітілген нұсқасы: план – жоспар (2020 жылғы 17 маусым) мониторинг окружающей среды - қоршаған орта мониторингі (2016 жылғы 8 желтоқсан) Международный союз по охране новых сортов растений - Өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау халықаралық одағы (2013)

11. Заңнамадағы қолданысы : план – жоспар охрана окружающей среды – қоршаған ортаны қорғау

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. planus — «тегіс, жалпақ»)«план» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жоспар» сөзі бекітілсе, заңнамада «жоспар» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «охрана» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғау» сөзі бекітілген, заңнамада «қорғау» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «қорғау» сөзі орыс тіліндегі «защита» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «зашита» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Орыс тіліндегі « охрана окружающей среды » сөзі заңнамада « қоршаған ортаны қорғау » сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « планы охраны окружающей среды » сөз тіркесі қазақ тіліне « қоршаған ортаны қорғау жоспары » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қоныс аудару іс-шарасының жоспары (ҚАІЖ) ЕҚДБ жобаларын іске асыруға қойылатын талаптардың 5-ТР және жерді сатып алу мен қоныс аудару жөніндегі қағидаттарға сәйкес концессионер дайындаған жерді болашақта күтпеген жерден сатып алу мен қоныс аударудан туындаған мәжбүрлі физикалық және экономикалық орын ауыстырудың кез келген әсерін реттеу үшін жоба бойынша қоныс аудару жөніндегі іс-шаралар жоспарын білдіреді.

2. Әзербайжан: köçürülmə fəaliyyət planı
3. Қырғыз: көчүрүү боюнча иш-чаралардын планы
4. Өзбек: ko`chirish bo`yicha harakatlar rejasi
5. Түрік: yeniden yerleşim eylem planı
6. Ағылшын: resettlement action plan
7. Испан: plan de acción de reasentamiento
8. Неміс: Umsiedlungsaktionsplan
9. Француз: plan d`action de réinstallation

10. Бекітілген нұсқасы: план – жоспар (2020 жылғы 17 маусым) мероприятие – іс-шара (2016 жылғы 8 желтоқсан) переселение – қоныс аудару (2016 жылғы 7 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: план – жоспар мероприятие – іс-шара переселение – қоныс аудару

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. planus — «тегіс, жалпақ»)«план» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жоспар» сөзі бекітілсе, заңнамада «жоспар» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « мероприятие » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « іс-шара » сөзі бекітілген, заңнамада « іс-шара » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « переселение » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « қоныс аудару » сөз тіркесі бекітілген, заңнамада « қоныс аудару » сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « план мероприятия по переселению » сөз тіркесі қазақ тіліне « қоршаған ортаны қорғау жоспары » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Түрендік үйінді - пайдалы қазбаларды ашық қазу кезінде оларды үйінді соқамен төсеу нәтижесінде пайда болатын тау жыныстарының үйіндісі.

2. Әзербайжан: şum bıçağı
3. Қырғыз: соко бычак
4. Өзбек: shudgor pichog`i
5. Түрік: saban bıçağı
6. Ағылшын: plow blade
7. Испан: hoja de arado
8. Неміс: Pflugschar
9. Француз: lame de charrue

10. Бекітілген нұсқасы: отвал – үйінді (1995)

11. Заңнамадағы қолданысы: Снегоуборочная и снегоочистительная техника (снегоуборочные поезда, плужные снегоочистители, струги-снегоочистители, роторные снегоочистители) готовятся к работе в зимний период в сроки, установленные Национальным оператором инфраструктуры - Қар жинағыш және қар тазалағыш техника (қар жинағыш пойыздар, соқалы қар тазалағыштар, қар тазалағыш жоңғылар, роторлы қар тазалағыштар) қысқы кезеңдегi жұмысқа Ұлттық инфрақұрылым операторы белгiлеген мерзiмдерде дайындалады отвалы урановой руды - уран кенінің үйінділері

12. Орыс тіліндегі « отвал » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « үйінді » сөзі бекітілген, заңнамада « үйінді » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «отвал плужный» сөз тіркесі кен ісі саласына арналған терминологиялық сөздікте «түрендік үйінді» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі « плужный » сөзі заңнамада « соқалы » сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « плужной отвал » сөз тіркесі қазақ тіліне « түрендік үйінді » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Орта және жоғары қайта бөлу өнімі - жекелеген технологиялық процестер болып табылатын бастапқы минералдық шикізатты қайта өңдеудің бірнеше сатылары негізінде алынған өнім.

2. Әзербайжан: orta və yüksək dəyərli məhsullar
3. Қырғыз: орто жана жогорку баалуу продукциялар
4. Өзбек: o`rtacha va yuqori qiymatga ega mahsulotlar
5. Түрік: orta ve yüksek değerli ürünler
6. Ағылшын: medium and high-value products
7. Испан: productos de valor medio y alto
8. Неміс: mittlere und hochwertige Produkte
9. Француз: produits de moyenne et haute valeur

10. Бекітілген нұсқасы: жизненный цикл продукции - өнімнің өмірлік циклі (2016 жылғы 9 желтоқсан) преступления средней тяжести - ауырлығы орташа қылмыс (2020 жылғы 17 маусым) высокий сезон - жоғары маусым (2019 жылғы 6 желтоқсан) высокий – жоғары
әкімшілік-аумақтық бөлініс – админстративно-территориальное деление (2018 жылғы 27 маусым) бөлініс – разбивка (2013)

11. Заңнамадағы қолданысы: продукция – өнім средний – орташа, орта высокий – жоғары, биік В настоящее время экспорт продукции отрасли составляет порядка 1 248,4 млрд. тенге ($ 8,5 млрд. ), импорт - 875,8 млрд. тенге ($ 6 млрд. ), из которых чуть более 773,5 млрд. тенге ($ 5,3 млрд. ) приходится на долю продукции высоких переделов - Қазіргі кезде сала өнімінің экспорты шамамен 1 248,4 млрд. теңгені ($ 8,5 млрд. ), импорт шамамен 875,8 млрд. теңгені ($ 6 млрд. ) құрайды, оның $ 5,3 млрд. сәл астамы жоғары қайта бөлу өнімдерінің үлесіне тиесілі. 2009 жылы сала өнімінің экспорты үлесіне экспорттың жалпы көлемінің 19,6 %-ы, сала өнімі импортының үлесіне 20,9 % тиесілі болды

12. Орыс тіліндегі « продукция » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « өнім » сөзі бекітілген, заңнамада « өнім » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі « средний » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « орта », «орташа» сөздері бекітілген, заңнамада « орта », «орташа» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «высокий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жоғары » сөзі бекітілген, заңнамада « жоғары », «биік» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «продукции высоких переделов » сөз тіркесі заңнамада «жоғары қайта бөлу» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « продукция среднего и высокого передела » сөз тіркесі қазақ тіліне « орта және жоғары қайта бөлу өнімі » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жоғары және төменгі қайта бөлу тауарлары - бастапқы материалдарды терең өңдеу нәтижесі болып табылатын дайын тауарлар және екіншісі төмен өңдеу дәрежесімен және оның қарапайымдылығымен сипатталатын тауарлар.
Тауар – түркі «мүлік, мал»

2. Әзербайжан: yuxarı və aşağı məhsullar
3. Қырғыз: жогорку жана төмөнкү агымдагы өнүмдөр
4. Өзбек: yuqori va quyi oqimdagi mahsulotlar
5. Түрік: yukarı ve aşağı ürünler
6. Ағылшын: upstream and downstream products
7. Испан: productos upstream y downstream
8. Неміс: vor- und nachgelagerte Produkte
9. Француз: produits en amont et en aval

10. Бекітілген нұсқасы: товары потребительские - тұтыну тауарлары (2017 жылғы 10 қараша) верхние планеты - жоғарғы ғаламшарлар (2018 жылғы 29 қараша) нижняя атмосфера - төменгі атмосфера (2018 жылғы 14 желтоқсан)

11. Заңнамадағы қолданысы: К примеру, доля металлургической промышленности в объеме обрабатывающей промышленности страны с низким уровнем переделов (производство листов из стали, рафинированной меди и пр. ) в период с 2014 по 2018 годы увеличилась с 31,4 % до 44,4 % соответственно, несмотря на тот факт, что в 2019 году произошло снижение цен на Лондонской бирже металлов (The London Metal Exchange) - Мысалы, елдің өңдеуші өнеркәсібінің көлеміндегі өндіріс деңгейі төмен (болаттан, тазартылған мыстан жасалған табақтар өндірісі және т. б. ) металлургия өнеркәсібінің үлесі 2014 – 2018 жылдар кезеңінде тиісінше 31,4 %-дан 44,4 %-ға дейін ұлғайды, 2019 жылы Лондон металдар биржасында (The London Metal Exchange) баға төмендеді.

12. Орыс тіліне түркі тілдерінен енген (түркі «мүлік, мал») «товар» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тауар» сөзі бекітілсе, заңнамада «тауар» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «верхний» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « жоғарғы », «жоғары» сөздері бекітілген, заңнамада « жоғарғы », «жоғары» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «нижний» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « төменгі » сөзі бекітілген, заңнамада « төменгі » сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «продукции высоких переделов » сөз тіркесі заңнамада «жоғары қайта бөлу» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі « товары верхних и нижних переделов » сөз тіркесі қазақ тіліне « жоғары және төменгі қайта бөлу тауарлары » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Желілік басылым – ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымы Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан, уәкілетті органда есепке қою рәсімінен өткен
интернет-ресурс

2. Әзербайжан: şəbəkə nəşr
3. Қырғыз: тармактык басылма
4. Өзбек: tarmoq nashri
5. Түрік: ağ baskısı
6. Ағылшын: online publication
7. Испан: edición en red
8. Неміс: netzausgabe
9. Француз: édition en ligne

10. Бекітілген нұсқасы: Орыс тіліндегі «сеть» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «желі» сөзі 2005 ж. , сөз тіркесі құрамында («ақпараттық желі», «түйіспе желі» ) 2016 жылы бекітілген.
«Издание» сөзі «басылым» деп 1981 ж. , сөз тіркес құрамында («ресми баспа басылымы» ) 2016 жылы бекітілген.

11. Заңнамадағы қолданысы: « Интернет-ресурсты желілік басылым ретінде есепке қою ерікті түрде жүзеге асырылады». («Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заң. 10 бап)

12. ,Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сетевое издание» сөз тіркесі қазақ тіліне « желілік басылым » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кино және бейнеөнім (кинобейнеөнім) – кино және бейнеөнімдерін көрсету

2. Әзербайжан: kino video məhsulları
3. Қырғыз: кино видео продукция
4. Өзбек: kino video mahsulotlari
5. Түрік: sinema video ürünleri
6. Ағылшын: kinovideoproduction
7. Испан: película video producción
8. Неміс: kino video produktion
9. Француз: kinovidéoproduction

10. Бекітілген нұсқасы: кино – кино (2017 жыл), видео-арт – бейне-арт (2019 жыл)
11. Заңнамадағы қолданысы: «Кинобейне » термині «Қазақкино» мемлекеттік кинокомпаниясы туралы» заң тармақтарында, «өнім » термині «Бұқаралық ақпарат құралын шығаруды не бұқаралық ақпарат құралының өнімін таратуды тоқтата тұру және тоқтату» бұйрығының 13-бабында қолданылған.

12. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «киновидеопродукция» сөз тіркесі қазақ тіліне « кино және бейнеөнім » «кинобейне өнімі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жаңалықтар таспасы – пайдаланушыларға жиі жаңартылатын ақпаратты жеткізу үшін қолданылатын деректер пішімі. Бұл ақпаратты таратушылар жаңалықтар арнасын пайдаланушыларға жазылуға мүмкіндік береді

2. Әзербайжан: xəbər lenti
3. Қырғыз: жаңылыктар тасмасы
4. Өзбек: yangiliklar tasmasi
5. Түрік: haber akışı
6. Ағылшын: news feed
7. Испан: noticias
8. Неміс: news-feed
9. Француз: une bande-annonce

10. Бекітілген нұсқасы: лента – таспа (2021 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: «Жаңалықтар таспасы » термині «Мемлекеттік органдар туралы электрондық ақпараттық ресурстардың тізбесін және оларды мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарында орналастыру қағидаларын бекіту туралы» бұйрығында қолданылған.

12. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «новостная лента» сөз тіркесі қазақ тіліне « жаңалықтар таспасы » сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Дайджест - басқа жарияланымдардың қысқаша мазмұны, қысқаша шолуы.

2. Әзербайжан: sönüm əleyhinə
3. Қырғыз: интернет дайджест
4. Өзбек: internet dayjesti
5. Түрік: internet özeti
6. Ағылшын: internet digest
7. Испан: digestión de Internet
8. Неміс: internet-digast
9. Француз: Internet Digest

10. Бекітілген нұсқасы: интернет – интернет (2014 жыл), дайджест – дайджест(2018 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: жоқ
12. Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «интернет -дайджест» сөз тіркесін қазақ тілінде «интернет-дайджест» сөз тіркесімен алған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Телетрафик – ғылыми пән, жаппай қызмет көрсету теориясының бір саласы болып табылатын математикалық теория. Ол ең алдымен телекоммуникация жүйелерін (телефония, компьютерлік желілер және т. б. ) зерттеу және жобалау үшін қолданылады.

2. Әзербайжан: teletrafik
3. Қырғыз: видеотека
4. Өзбек: teletraf
5. Түрік: teletrafik
6. Ағылшын: teletype
7. Испан: teletráfico
8. Неміс: teletrafik
9. Француз: télétravail
10. Бекітілген нұсқасы: «трафик» термині «икемді трафик» тіркесінің құрамында 2017 жылы бекітілген.
11. Заңнамадағы қолданысы: «Телетрафик» термині« Техникалық және кәсіптік білім беру мамандықтары бойынша үлгілік оқу жоспарлары және үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы» збұйрығында қолданылған.
12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «телетрафика» сөз тіркесін қазақ тілінде «телетрафик» сөз тіркесімен алған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. А қпаратты ұстап қалу - телекоммуникациялар желісі бойынша берілетін ақпаратты заңсыз ұстап қалу.

2. Әзербайжан: ələ məlumat
3. Қырғыз: кайрадан маалымат
4. Өзбек: axborotni ushlash
5. Түрік: bilgi yakalama
6. Ағылшын: interception of information
7. Испан: interceptación de información
8. Неміс: informationen abfangen
9. Француз: interception d`informations

10. Бекітілген нұсқасы: Хабарлама, ақпар (ақпарат) – информация (1990 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: « Бұқаралық ақпарат құралын қылмыстық және әкімшілік құқық бұзушылықтар жасау мақсатында пайдалануға тыйым салынады» (БАҚ туралы заң, 2-бап, 4-тармақ ).

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «перехват информации» сөз тіркесін қазақ тілінде «ақпаратты ұстап қалу» сөз тіркесімен алған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бас тақырып - бағдарламаның атауы бар графикалық экран сақтағыш.
. 2. Әзербайжан: başlıq
3. Қырғыз: аталышы
4. Өзбек: sarlavha
5. Түрік: başlık
6. Ағылшын: main theme
7. Испан: título
8. Неміс: Überschrift
9. Француз: en-tête

10. Бекітілген нұсқасы: Бас тақырып (журналистика), (мәдениет және өнер) (1971-1981 жж. бекітілген)
11. Заңнамадағы қолданысы: анықталмады

12. Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «шапка» сөз тіркесін қазақ тілінде «бас тақырып» сөз тіркесімен алған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Барабан - фильмнің соңында адамдардың аттары жазылып көрсетілетін бөлім.

2. Әзербайжан: baraban
3. Қырғыз: барабан
4. Өзбек: baraban
5. Түрік: davul
6. Ағылшын: drum
7. Испан: tambor
8. Неміс: die Trommel
9. Француз: tambour

10. Бекітілген нұсқасы: медицина саласында («барабанная перепонка-дабыл жарғағы», 2017ж), машина жасау жасау саласында («барабанное кольцо-дабыл сақинасы», 2017ж) болып аударылған

11. Заңнамадағы қолданысы: анықталмады

12. Орыс тіліндегі «барабан» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дабыл» сөзін ұсынамыз.

Дефинициясы1. Бөлінім - шығарылымның бір бөлігін екіншісінен дыбыстық және графикалық бөлу.

2. Әзербайжан: qalib gəlmək
3. Қырғыз: өзгөчөлүк
4. Өзбек: chiqib ketish
5. Түрік: dayak
6. Ағылшын: beat
7. Испан: golpear
8. Неміс: schlagabtausch
9. Француз: côtelette

10. Бекітілген нұсқасы: анықталмады

11. Заңнамадағы қолданысы: анықталмады



12. Орыс тіліндегі «отбивка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бөлінім» сөзін ұсынамыз.

Дефинициясы1. Онлайн-платформа - Орындаушыға тиесілі, Интернет желісіндегі сайтта қолжетімді ЭЕМ-ге арналған бағдарлама (бағдарламалық қамтылым).

2. Әзербайжан: onlayn platforma
3. Қырғыз: онлайн-платформа
4. Өзбек: onlayn platforma
5. Түрік: çevrimiçi platform
6. Ағылшын: online platform
7. Испан: plataforma en línea
8. Неміс: online-Plattform
9. Француз: plateforme en ligne

10. Бекітілген нұсқасы: онлайн – онлайн (2018 жыл) платформа - тұғырнама
(2018 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: «Онлайн-платформа» термині « "Қашықтықтан білім беру технологиялары бойынша оқу процесін ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 137 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» берілген.

12. Жеке термин ретінде бекітілген нұсқасын, заңнамадағы қолданысын ескере отырып, «онлайн-платформа » немесе «онлайн-тұғырнама » деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. М едиаөлшем - бұқаралық ақпарат құралдарының аудиториясын анықтайды, бұқаралық ақпарат құралдары аудиториясының әлеуметтік-демографиялық сипаттамаларын алуға, оқырмандардың қарым-қатынасы мен олардың қалауын, БАҚ-тың халық арасында танымалдығын анықтауға мүмкіндік береді.
2. Әзербайжан: media ölçmə
3. Қырғыз: медиа өлчөө
4. Өзбек: ommaviy axborot vositalarini o`lchash
5. Түрік: medya ölçümü
6. Ағылшын: media metering
7. Испан: cámara de medios
8. Неміс: medienkammer
9. Француз: médiasamère

10. Бекітілген нұсқасы: «өлшем» (математика саласы 2015 ж. )

11. Заңнамадағы қолданысы: анықталмады

12. . Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «медиазамер» терминін қазақ тіліне «медиаөлшем» деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Эфирлік-аналогтік телевидение – теледидардағы сурет пен дыбысты беру үшін аналогты электр сигналын қолданатын теледидар жүйесі.

2. Әзербайжан: efir-analoq tv
3. Қырғыз: эфирдик-аналогдук телекөрсөтүү
4. Өзбек: Eter-analog televidenie
5. Түрік: karasal-analog televizyon
6. Ағылшын: terrestrial-analog television
7. Испан: televisión analógica terrestre
8. Неміс: terrestrisches-analoges Fernsehen
9. Француз: télévision terrestre-analogique

10. Бекітілген нұсқасы: аналог – аналог (2018 жыл) «телевидение» «жаһандық TV телевидение» сөз тіркесі құрамында (2019 жыл) бекітілген.
11. Заңнамадағы қолданысы: «Эфирлік-аналогтік», «телевидение» терминдері« Цифрлық эфирлік телерадио хабарларын таратуға көшу қағидаларын бекіту туралы» заңнамасында берілген.

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «эфирное аналоговое телевидение» сөз тіркесін қазақ тіліне «эфирлік аналогтік телевидение» деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Құпиясөз -кiлттік жүйесi – құпиясөздерді тексеру арқылы компьютерлік жүйенің пайдаланушыларын сәйкестендіру және аутентификациялау функцияларын жүзеге асыратын бағдарламалық жасақтама немесе бағдарламалық жасақтама кешені.
2. Әзербайжан: parol açar sistemi
3. Қырғыз: сырсөз кайтаруу системасы
4. Өзбек: parol va kalit tizimi
5. Түрік: şifre anahtar sistemi
6. Ағылшын: password-key system
7. Испан: sistema clave de contraseña
8. Неміс: passwort-Schlüssel-System
9. Француз: système de mot de passe-clé

10. Бекітілген нұсқасы: пароль-құпиясөз (2018 жыл) ключевая-кілтті (2016 жыл)
жүйе – система (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: анықталмады
12. Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «парольно-ключевая система» сөз тіркесін қазақ тіліне «құпиясөз-кілттік жүйесі» деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Блог-платформа - Кез-келген адамға өз блогын құруға және оны белгілі бір техникалық мүмкіндіктер жиынтығы негізінде жүргізуге мүмкіндік беретін күрделі, толық автоматтандырылған сайт.
2. Әзербайжан: blog platforması
3. Қырғыз: блог-платформа
4. Өзбек: blog platformasi
5. Түрік: blog platformu
6. Ағылшын: blog platform
7. Испан: plataforma de blogs
8. Неміс: blog-Plattform
9. Француз: le blog de la plate-forme

10. Бекітілген нұсқасы: блог «блок партии-партиялар блогы» сөз тіркесінің құрамында (2018 жыл), платформа тұғырнама – платформа (2018 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Әкімші блог-платформаға келіп түсетін сұрау салулардың модерациясын жүргізеді. ( Ашық диалогтың интернет-порталында жұмыс істеу қағидалары)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «блог-платформа» сөз тіркесін қазақ тіліне «блог-тұғырнама» депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Телегазет - телерадио хабарларын тарату операторлары тұтынушы үшін телекоммуникация желілерінде тарататын, мерзімді баспасөз басылымының электрондық толық нұсқасы.

2. Әзербайжан: teleqazet
3. Қырғыз: булгоочу заттардын түрү
4. Өзбек: Televizion gazetalar
5. Түрік: telegazet
6. Ағылшын: TV newspapers
7. Испан: telegaset
8. Неміс: telegazet
9. Француз: journaux télévisés

10. Бекітілген нұсқасы: газет – газета (2019 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Телерадио хабарларын тарату операторлары телекоммуникация желілерінде телегазет тарату жөніндегі қызметті жүзеге асыруға құқылы. (25-бап. Телерадио хабарларын таратудың ұлттық операторы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «телегазета» терминін қазақ тіліне «телегазет» деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Медиажоспар - алдағы маркетингтік іс-шаралар туралы, жарнаманы толық орналастыру үшін толық және құрылымдалған ақпаратты қамтитын құжат түрі, аналитикалық құрал.

2. Әзербайжан: şəhərim:
3. Қырғыз: медиаплан
4. Өзбек: mediaplan
5. Түрік: медиаплан
6. Ағылшын: media plan
7. Испан: plan de medios
8. Неміс: Medienplan
9. Француз: le plan média

10. Бекітілген нұсқасы: жоспар – план (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Уәкілетті тұлға (бөлімше) тоқсанына бір рет медиажоспарды өзекті етеді. (2-тарау. Бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-қимыл жасау жөніндегі уәкілетті тұлғаның (бөлімшенің) уәкілетті органмен өзара іс-қимыл жасау тәртібі)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «медиаплан» сөз тіркесін қазақ тіліне «медиажоспар» депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Ақпараттық-анықтамалық материал - ұ йымдарда жасалатын және оған сырттан келіп түсетін құжаттардың басым көпшілігінде өкімдік құжаттарды зерделеу үшін негіз болатын осы немесе басқа ұйымдардағы істердің нақты жағдайы туралы ақпарат беретін материал.

2. Әзербайжан: Məlumat və istinad materialları
3. Қырғыз: Маалыматтык-маалымдама материал
4. Өзбек: Axborot-ma`lumotnoma materiallari
5. Түрік: Bilgi ve referans malzemesi
6. Ағылшын: Information and reference material
7. Испан: Material informativo y de referencia
8. Неміс: Informations-und Referenzmaterial
9. Француз: Matériel de référence

10. Бекітілген нұсқасы: Хабарлама, ақпар (ақпарат) – информация (1990 жыл), анықтамалық материал - справочный материал (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: Бес институционалдық реформаның іске асырылуы туралы ақпараттық-анықтамалық және топикалық материалдарды әзірлеуді қамтамасыз ету және оларды БАҚ-қа жіберу (Бес институционалдық реформаның іске асырылу барысын жария ету және түсіндіру жөніндегі 2016-2017 жылдарға арналған арнайы ақпараттық жоспарды бекіту )
12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «информационно-справочный материал» сөз тіркесін қазақ тіліне «ақпараттық-анықтамалық материал» депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Қарындашпен салынған графика - бұл қағазға, пергаментке немесе басқа ұқсас бетке қарындашпен жасалған графикалық сурет.

2. Әзербайжан: qələm qrafika
3. Қырғыз: карандаш сүрөттөр
4. Өзбек: qalam grafikalari
5. Түрік: kalem grafikleri
6. Ағылшын: pencil graphics
7. Испан: gráficos a lápiz
8. Неміс: Bleistiftzeichnung
9. Француз: Dessin au crayon

10. Бекітілген нұсқасы: графика – графика (2018 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Дипломның орталық бөлігінде «қарындашпен салынған графика» тәсілімен «Ақорда» ғимаратының графикалық кескіні орналастырылған. ("Қазақстан Республикасы Президентінің бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы сыйлықтарын беру, гранттарын тапсыру және Алғысын жариялау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 наурыздағы № 190 Өкіміне өзгеріс енгізу туралы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «карандашная графика» сөз тіркесін қазақ тіліне «қарындашпен салынған графика» немесе қарындашты графика депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Әріптік, цифрлық, графикалық ақпарат – ақпаратты әріп яғни мәтін, цифр, символ (схема, эскиз, диаграмма, график пішіндегі фигуралар немесе бейнелер), түрінде беру^[1]

2. Әзербайжан: əlifba, rəqəmsal, qrafik məlumat
3. Қырғыз: тамгалык, санариптик, Графикалык маалымат
4. Өзбек: alfavit, raqamli, grafik ma`lumotlar
5. Түрік: mektup, dijital, grafik bilgi
6. Ағылшын: alphanumeric, numeric, graphic information
7. Испан: letra, digital, información gráfica
8. Неміс: alphabetische, digitale, grafische Informationen
9. Француз: informations alphanumériques, numériques, graphiques

10. Бекітілген нұсқасы: графика – графика (2018 жыл), цифр(қаржы. ) – цифра (2006 жыл),
хабарлама, ақпар (ақпарат) – информация (1990 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Графикалық файлдар кескінді түсіндіретін мәтінмен бірге жүреді, графикалық ақпаратты интернет-ресурстың беттеріне орналастырған кезде барлық пайдаланушылардың түсіндіруі үшін баламалы қолтаңба тегін пайдалану қажет. (Мемлекеттiк органдардың интернет-ресурстарын ақпаратпен толықтыру қағидаларын және олардың мазмұнына қойылатын талаптарды бекіту туралы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «буквенная, цифровая, графическая информация» сөз тіркесін қазақ тіліне « әріптік, цифрлық, графикалық ақпарат » депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Қол жетімділігі шектеулі ақпарат - мемлекеттік құпияларға, жеке, отбасылық, дәрігерлік, банктік, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияларға жатқызылған ақпарат, сондай-ақ "Қызмет бабында пайдалану үшін" деген белгісі бар қызметтік ақпарат".

2. Әзербайжан: məhdud giriş məlumatı
3. Қырғыз: чектелген мүмкүнчүлүгү менен маалымат
4. Өзбек: cheklangan kirish ma`lumoti
5. Түрік: sınırlı erişim bilgileri
6. Ағылшын: information with limited access
7. Испан: información restringida
8. Неміс: eingeschränkte Informationen
9. Француз: informations à accès restreint

10. Бекітілген нұсқасы: Хабарлама, ақпар (ақпарат) – информация (1990 жыл ), «гриф ограничения к доступу-құжатқа қолжетімдікті шектеу белгісі» сөз тіркесі құрамында (2016 жыл ),

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . МКО АЖ-дың ішкі модуліне орналастырылған ақпарат шектеулі қол жетімділігі бар дербес деректерді қамтиды. (Мемлекеттік кірістер органдарының ақпараттық жүйелерінде қамтылған ақпаратқа тұлғалардың қол жеткізу, оны алу және пайдалану қағидаларын бекіту туралы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «информация с ограниченным доступом» сөз тіркесін қазақ тіліне « қол жетімділігі шектеулі ақпарат » депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Ашық деректер интернет-порталы - ашық деректер бойынша сипаттамалық сілтемелік ақпараттың орталықтандырылған сақталуын қамтамасыз ететін "электрондық үкімет" веб-порталының құрамдас бөлігі

2. Әзербайжан: açıq məlumatların internet portalı
3. Қырғыз: Ачык маалыматтар интернет-порталы
4. Өзбек: ochiq ma`lumotlar portali
5. Түрік: çevrimiçi açık veri portalı
6. Ағылшын: open data internet portal
7. Испан: portal de datos abiertos en línea
8. Неміс: online-Portal für offene Daten
9. Француз: portail Internet de données ouvertes

10. Бекітілген нұсқасы: Интернет (ақпарат) - интернет (2014 жыл), «обработка данных- деректерді өңдеу» сөз тіркесі құрамында (2021 жыл), деректер (2005 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: . . . Ашық деректер интернет-порталында орналастыратын қоса берілген ашық деректер тізбесі бекітілсін. (Ашық деректер интернет-порталында орналастыратын ашық деректер тізбесін бекіту туралы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «интернет-портал открытых данных» сөз тіркесін қазақ тіліне « ашық деректер интернет-порталы» депаудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Ақпарат иеленуші - ақпаратты өз бетінше құрған не заң немесе шарт негізінде қандай да бір белгілер бойынша айқындалатын ақпаратқа қол жеткізуге рұқсат беру немесе шектеу құқығын алған тұлға.

2. Әзербайжан: informasiya sahibi
3. Қырғыз: маалымат ээси
4. Өзбек: axborot egasi
5. Түрік: bilgi sahibi
6. Ағылшын: the owner of the information
7. Испан: titular de la información
8. Неміс: inhaber der Informationen
9. Француз: titulaire de l`information

10. Бекітілген нұсқасы: Хабарлама, ақпар (ақпарат) – информация (1990 жыл), «правообладатель-құқық иеленуші» сөз тіркесі құрамында

11. Заңнамадағы
қолданысы: . . . 7-тармақта көрсетілген ақпаратты пайдаланушылар ақпарат
иеленушіге тиісті мәртебесін растайтын құжаттарды ұсынған кезде төлемнен
босатылады. (Көшірме жасауға немесе басып шығаруға жұмсалатын нақты
шығындардың мөлшерін және оларды ақпарат иеленушіге төлеу тәртібін, сондай-ақ
халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарын көшірме жасауға немесе басып
шығаруға жұмсалатын шығындарды төлеуден босату тәртібін бекіту туралы)

12. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «обладатель информации» сөз тіркесін қазақ тіліне «ақпарат иеленуші » немесе «ақпарат иесі» деп аудару ұсынылады.

Дефинициясы1. Антрефиле (француз. entrefilet – «жазба, белгі») – фирма, көрме, жәрмеңке және т. б. туралы ақпарат беру үшін пайдаланылатын шағын мақала немесе газеттегі жазба. Әдетте антрефиледе тақырып болмайды және авторы көрсетілмейді.

2. Әзербайжан: antrefile
3. Қырғыз: антрефиле
4. Өзбек: entrefile
5. Түрік: entrefilet
6. Ағылшын: entrefile
7. Испан: entrefile
8. Неміс: antrefil
9. Француз: entrefile

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне француз тілінен (entrefilet – «жазба, белгі») енген « антрефиле » сөзі қазақ тілінде «антрефилет» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Апрош (француз approche – «жақындау, жанасу») – көршілес әріптер немесе басқа қаріп белгілері арасындағы ара қашықтық.
2. Әзербайжан: aprosh
3. Қырғыз: апрош
4. Өзбек: aprosh
5. Түрік: aprosh
6. Ағылшын: aprosh
7. Испан: aproš
8. Неміс: aprosh
9. Француз: aprosh

10. Бекітілген нұсқасы: Апроши - апроши, ор (әскери іс) (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне француз тілінен енген(approche – «жақындау, жанасу») «апрош» сөзі қазақ тілінде «апрош» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Астротерфинг (ағылшын astro turf – «спорт алаңқайына арналған жасанды шөп») – жасанды қоғамдық пікірді қалыптастыру және қолдау

2. Әзербайжан: astroturfing
3. Қырғыз: астротерфинг
4. Өзбек: astroturfing
5. Түрік: astroturfing
6. Ағылшын: astroturfing
7. Испан: astroturfing
8. Неміс: astroturfing
9. Француз: astroturfing

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген(astro turf – «спорт алаңқайына арналған жасанды шөп») « астротерфинг » сөзі қазақ тілінде « астротерфинг » түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Видеоряд (латын. video – «қараймын, көремін» және орыс. ряд – «қатар») – видеосюжеттегі сипаттаушы қызмет атқаратын кадрлар, көріністер жиынтығы.

2. Әзербайжан: videogörüntü
3. Қырғыз: видеожабдуулар
4. Өзбек: video qator
5. Түрік: video dizisi
6. Ағылшын: video series
7. Испан: vídeo imágenes
8. Неміс: video-serie
9. Француз: images vidéo

10. Бекітілген нұсқасы: видеограмма – видеохат (2016 жыл), видеозапись - бейнежазба (іс жүргізу) (1971-1981), видео-арт - бейне-арт (2019 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(video – «қараймын, көремін») «видеоряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бейнеқатар» сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Висяк (висячая строка) (орыс. висеть – «іліну, салбырау») – беттеу барысында жаңа мәтін бағанының басына қарай тасымалданған толық емес жол.

2. Әзербайжан: asma sətir
3. Қырғыз: илинүүчү сап
4. Өзбек: osilgan chiziq
5. Түрік: asılı dize
6. Ағылшын: hanging
7. Испан: cadena colgante
8. Неміс: Hurenkind
9. Француз: chaîne suspendue

10. Бекітілген нұсқасы: строка - тармақ, жол (әдеб. ) (2003 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын тілінен енген(висеть – «іліну, салбырау») «висяк» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ілінді» сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Врез, врезка (көне славян. вреза – «кесу, ою») – 1. етістік сипатында іс-әрекет роцесін білдіреді 2. газет жарияланымының алдында редакция тарапынан берілетін қысқаша түсіндірме мәтін 3. материалда мәтіннен үзіп алып бөлек көрсетілген дәйексөз

2. Әзербайжан: kəsmək
3. Қырғыз: кесүү
4. Өзбек: chiqib ketish
5. Түрік: gömme
6. Ағылшын: embed
7. Испан: encajar
8. Неміс: Einbindung
9. Француз: encadré

10. Бекітілген нұсқасы: врезка – ойма, сұқпа (көлік және қатынас жолдары) (2015 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне көне славян тілінен енген (вреза – «кесінді») «врез» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ойма» сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Вычитка (орыс. вы́читать, вычитывать етістігінен шыққан – «оқу») – редакторлық оқудан өткен материалды қайта сүзгілеу, яғни түпнұсқаны оқи отырып өңдеу. Бұл жерде материалдың орфографиялық, пунктуациялық қателерін түзеу және теру барысында кеткен әріптік қателерін жоюға грамматикалық құрылымын мәтінді оқуға жеңіл ететіндей етіп құруға, қабылдауға жеңіл ұғымдармен алмастыруға, сандар, қысқартулар, атаулар, сілтемелер сияқты мәтіндегі біртиптес элементтерді қабылдауға оңай етіп орналастыруға автор мен редактор байқамаған семантикалық, стилистикалық, нақты қателіктерді табуға баса мән беріледі.

2. Әзербайжан: çıxarma
3. Қырғыз: кемитүү
4. Өзбек: olib tashlash
5. Түрік: çıkarma
6. Ағылшын: proofreading
7. Испан: recensión
8. Неміс: Vorkorrektur
9. Француз: relecture

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (вы́читать, вычитывать етістігінен шыққан – «оқу») «вычитка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сүзгілеу» сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Периодическое издание (грек. periodos – «аралап шығу, айналып оралу» және орыс. издавать, издать – «жариялау, басып шығару») – белгілі бір уақыт аралығында жарияланып отыратын, шығарылымдарының нақты саны белгілі, мазмұны жағынан қайталанбайтын, рәсімделуі және атауы мен басты тақырыптары жағынан біркелкілікті сақтайтын сериалы басылым.

2. Әзербайжан: dövri nəşr
3. Қырғыз: мезгилдүү басылышы
4. Өзбек: davriy nashr
5. Түрік: periyodik baskı
6. Ағылшын: periodical publication
7. Испан: publicación periódica
8. Неміс: Periodikum
9. Француз: périodique

10. Бекітілген нұсқасы: движение периодическое - кезеңдік қозғалыс (көлік және қатынас жолдары) (2015 жыл), периодическое декларирование - мерзімдік декларациялау(кеден) (2011 жыл), официальное периодическое издание - ресми баспа басылымы (2016 жыл), издание - басылым (журн. ) (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы: определяет порядок осуществления учета иностранных периодических печатных изданий , распространяемых в Республике Казахстан - Қазақстан Республикасында таратылатын шетелдiк мерзімді баспасөз басылымдарын есепке алуды жүзеге асыру тәртiбiн айқындайды.
(ҚР Заңы 23. 07. 1999 ж № 451)

12. Орыс тіліндегі (periodos – «аралап шығу, айналып оралу», издавать, издать – «жариялау, басып шығару») « периодическое издание » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « мерзімді басылым » сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Периодическое печатное издание (грек. periodos – «аралап шығу, айналып оралу» және латын. signum – «белгі», сондай-ақ орыс. издавать, издать – «жариялау, басып шығару») – жылына кем дегенде бір рет шығатын, тұрақты атауы мен ағымдағы реттік саны бар газет, жорнал, альманах, бюллетень немесе басқа да басылымдар.

2. Әзербайжан: dövri mətbu nəşr
3. Қырғыз: мезгилдүү басылышы
4. Өзбек: davriy bosma nashr
5. Түрік: periyodik baskı baskısı
6. Ағылшын: periodical printed edition
7. Испан: edición impresa periódica
8. Неміс: periodische Printausgabe
9. Француз: publication périodique

10. Бекітілген нұсқасы: плата печатная – баспа тақшасы (2016 жыл), лист условно-печатный – шартты баспа табақ (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: ведет реестры поставленных на учет периодических печатных изданий , информационных агентств и сетевых изданий - есепке қойылған мерзімді баспасөз басылымдарының , ақпараттық агенттiктер мен желілік басылымдардың тізілімдерін жүргізеді
(ҚР Заңы 23. 07. 1999 ж № 451)

12. Орыс тіліндегі (periodos – «аралап шығу, айналып оралу», signum – «белгі», издавать, издать – «жариялау, басып шығару») « периодическое печатное издание » сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде « мерзімді баспа басылымы » сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Интершум (латын. inter – «аралық, ортасы, өзара» және көне орыс. шумь (буря) – «дүбір, шуыл») – видеодағы көрсетіліп жатқан түсірілімге және кадр сыртындағы мәтінге сәйкес келетін дыбыс жолы

2. Әзербайжан: interşum
3. Қырғыз: interчуу
4. Өзбек: intershovqin
5. Түрік: intergürültü
6. Ағылшын: inter noise
7. Испан: inter ruido
8. Неміс: inter rausch
9. Француз: interbruit

10. Бекітілген нұсқасы: интерпретация – интерпретация (2020 жыл), интернационализация терминологии - терминологияны халықаралықтандыру (2020 жыл) шум - шуыл (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тілінде латын және көне орыс тіліндегі сөздерден (іnter – «аралық, ортасы, өзара» және орыс. шумь (буря) – «дүбір, шуыл») қосарланып жасалған «интершум» терминінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аралық шуыл» сөзін қолданған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кернинг (ағылшын. kerning – «аралық») – мәтіндегі әріпаралық арақашықтықтың өзгерісі. Басқаша айтқанда сөздің кейбір әріптері арасындағы өзгертілген интервал, әсіресе кіші форматтарды теру кезінде мәтін белгілері арасындағы бос орынды реттеу. Ол мәтіннің көрінісін және оқылуын жақсартады

2. Әзербайжан: kerning
3. Қырғыз: кернинг
4. Өзбек: kerning
5. Түрік: Karakter aralığı
6. Ағылшын: kerning
7. Испан: kerning
8. Неміс: kerning
9. Француз: Crénage

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (kerning – «аралық») «кернинг» сөзін қазақ тілінде «кернинг» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Клоакинг (ағылшын. клоакинг (cloaking) – «жасыру, тығу, бүркеу») – пайдаланушыға және іздеу роботтарына бір беттің өзінде әртүрлі анықтама беретін іздеу спамының түрі. Виртуалды әлемде бұл сөз ақпараттың белгілі бір манипуляцияға ұшырағанын білдіреді

2. Әзербайжан: cloaking
3. Қырғыз: клоакинг
4. Өзбек: cloaking
5. Түрік: cloaking
6. Ағылшын: cloaking
7. Испан: cloaking
8. Неміс: cloaking
9. Француз: cloaking

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген («клоакинг» (cloaking) – «жасыру, тығу, бүркеу») «клоакинг» сөзін қазақ тілінде «клоакинг» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Клоакер (ағылшын. клоакинг (cloaking) – «жасыру, тығу, бүркеу») – әлеуметтік желіде белгілі бір тұлға туралы сөз болғаннан кейін сол жарияланымды шабуылдаушы боттың анықтамасы. Бұл терминді блогерлер ойлап тауып, қолданысқа енгізіп отыр.

2. Әзербайжан: kloaker
3. Қырғыз: клоакер
4. Өзбек: kloaker
5. Түрік: kloaker
6. Ағылшын: kloaker
7. Испан: kloaker
8. Неміс: kloaker
9. Француз: kloaker

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (клоакинг (cloaking) – «жасыру, тығу, бүркеу») «клоакер» сөзін қазақ тілінің заңдылығына сәйкес икемдеп «клоакшы» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Консерві (латын. conservo – «сақтаймын») – ешқашан өзектілігін жоғалтпайтын материалдар. Олар эфирде бос уақыт туындап қалған жағдайда олқылықтың орнын толтыру үшін сақталады.

2. Әзербайжан: konservləşdirilmiş
3. Қырғыз: Консерва
4. Өзбек: Konserva
5. Түрік: Konserve
6. Ағылшын: Canned
7. Испан: Conservas
8. Неміс: Konserve
9. Француз: Conserves

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (conservo – «сақтаймын») «консерві» сөзін мағынасына қарай меңгеріп, «қамба» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Лайф (ағылшын. life – «өмір») – болған оқиғаны дәл сол күйінше, журналистің түсіндірме сөзін қоспастан көрсететін арқаудың (сюжеттің) бір түрі

2. Әзербайжан: həyat
3. Қырғыз: турмуш
4. Өзбек: hayot
5. Түрік: hayat
6. Ағылшын: life
7. Испан: life
8. Неміс: leben
9. Француз: life

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (life – «өмір») «лайф» сөзін мағынасына қарай меңгеріп, «тірлік» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Лайф-ту-тейп (ағылшын. life – «өмір») – журналистің үнемі кадрде болып, оқиғаның ішіне белсене араласып жүруін көрсететін арқау (сюжет) түсірілімінің ерекше түрі

2. Әзербайжан: həyat
3. Қырғыз: турмуш
4. Өзбек: hayot
5. Түрік: hayat
6. Ағылшын: life
7. Испан: life
8. Неміс: leben
9. Француз: life

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (life – «өмір») «лайф-ту-тейп» сөзін мағынасына қарай меңгеріп, «тірліктегі жолақ» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Лид (ағылшын. lead – «жүргізу, апару, басқару, жетекшілік ету») – мақаладағы бірінші тақырыпша, көбіне ірі шрифпен ерекшеленіп беріледі. Лидтің басты мақсаты – назар аударту.

2. Әзербайжан: lid
3. Қырғыз: лид
4. Өзбек: lid
5. Түрік: lid
6. Ағылшын: lead
7. Испан: lead
8. Неміс: lid
9. Француз: lead

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (lead – «жүргізу, апару, басқару, жетекшілік ету») «лид» сөзін мағынасына қарай меңгеріп, «зейінтартпа» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Макрейкер (ағылшын. muckraker – «кір іздеуші, қоқысты тырмалаушы») – «лас істерге» тергеу жүргізуші журналистер

2. Әзербайжан: muckraker
3. Қырғыз: макрекер
4. Өзбек: muckraker
5. Түрік: muckraker
6. Ағылшын: muckraker
7. Испан: muckraker
8. Неміс: muckraker
9. Француз: muckraker

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (lmuckraker – «кір іздеуші, қоқысты тырмалаушы») «макрейкер» сөзін «макрейкер» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Мертвая картина (көне славян. «mьrtvъ» мертвый – «өлі» және латын. charta - «папирустан жасалған парақ, қағаз») – бейнетүсірілімдегі фондық дыбыссыз, интершуылсыз көрініс

2. Әзербайжан: ölü sükut
3. Қырғыз: өлгөндөрдүн сүрөт
4. Өзбек: o`lik sukunat
5. Түрік: ölü sessizlik
6. Ағылшын: dead silence
7. Испан: calma completa
8. Неміс: Totenstille
9. Француз: silence de mort

10. Бекітілген нұсқасы: картина – картина (2017 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (mьrtvъ» мертвый – «өлі» және латын. charta - «папирустан жасалған парақ, қағаз») «мертвая картина» ұғымының баламасы ретінде қазақ тілінде «өлі тыныштық» тіркесін қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Момент неигры (латын. momentum - «жүргізуші күш, түрткі» және санскрит. ийяти - жылжу) – деректі фильмде адамның камераға әбден үйреніп, өзін табиғи түрде ұстаған сәтіндегі түсірілім

2. Әзербайжан: münasib vaxt
3. Қырғыз: ыңгайлуу кырдаал
4. Өзбек: vaqt o`yin emas
5. Түрік: oyun dışı an
6. Ағылшын: actual driver
7. Испан: conductor real
8. Неміс: der Moment des Spielens
9. Француз: moment de non-jeu

10. Бекітілген нұсқасы: крутящий момент - айналу сәті (2019 жыл), с момента - сәттен бастап (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (mьrtvъ» мертвый – «өлі» және латын. charta - «папирустан жасалған парақ, қағаз») «омент неигры» ұғымының баламасы ретінде қазақ тілінде «ұрымтал сәт» тіркесін қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Моменталист (латын. momentum - «жүргізуші күш, түрткі») – «суретке шапшаң түсіру аппараттары» бар журналистер, папарацияның ескі орыс тілінде осындай лақап атпен атаған. Бұл атау Ресейде 20 ғасырда қолданылып келеді

2. Әзербайжан: momentalist
3. Қырғыз: моменталист
4. Өзбек: momentalist
5. Түрік: önemi
6. Ағылшын: importance
7. Испан: momentalista
8. Неміс: Bedeutung
9. Француз: l`importance de

10. Бекітілген нұсқасы: крутящий момент - айналу сәті (2019 жыл), с момента - сәттен бастап (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (momentum - «жүргізуші күш, түрткі») «моменталист» ұғымының баламасы ретінде қазақ тілінде «ұрымталшы» тіркесін қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ассоциативный монтаж (латын. аssociatio - «жалғасу, өзара байланыс» және француз. montage – «құрастыру») – алдымен түсірілім нысаны туралы, артынша түсірілім тақырыбы бойынша көрініс берілетін реттілікті сақтай отырып монтаждаудың бір түрі. Мәселен бірінші көріністе жарылыс орны көрсетілсе, екінші көріністе терроршының бейнесі немесе тероршы болуы мүмкін деген ұйымға немесе тұлғаларға тән жалпы көрініс беріледі.

2. Әзербайжан: assosiativ montaj
3. Қырғыз: ассоциацияланган монтаждоо
4. Өзбек: assotsiativ o`rnatish
5. Түрік: ilişkisel montaj
6. Ағылшын: associative editing
7. Испан: montaje asociativo
8. Неміс: assoziierte Montage
9. Француз: montage associatif

10. Бекітілген нұсқасы: ассоциативная неблагозвучность термина - терминнің ассоциативтік бейүндестігі (2020 жыл), монтаж – монтаждау (2018 жыл), кран монтажный - монтаждау краны (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын және француз тілдерінен енген (аssociatio - «жалғасу, өзара байланыс» және montage – «құрастыру») « ассоциативный монтаж » сөзін мағынасына қарай меңгеріп, « ассоциативтік монтаждау » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Клиповый монтаж (ағылшын. clip - «қырқу, кесу» және француз. montage – «құрастыру») – көлемі 1-2 секундтан аспайтын көріністер тізбегінен тұратын монтаждаудың бір түрі.

2. Әзербайжан: klip montaj
3. Қырғыз: клип куроо
4. Өзбек: klip o`rnatish
5. Түрік: klip montaj
6. Ағылшын: clip mounting
7. Испан: montaje de clip
8. Неміс: clip-montage
9. Француз: montage par clip

10. Бекітілген нұсқасы: монтаж – монтаждау (2018 жыл), кран монтажный - монтаждау краны (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын және француз тілдерінен енген (clip - «қырқу, кесу» және montage – «құрастыру») « клиповый монтаж » сөзін « клиптік монтаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Линейный (аналоговый) монтаж (латын. linea - «сызық», грек. analogos – «лайықты, шамалас, мөлшерлес» және француз. montage – «құрастыру») – таспадан аналогтық қондырғыда монтаждау.

2. Әзербайжан: xətti (analog) montaj
3. Қырғыз: сызыктуу (аналогүү) куроо
4. Өзбек: chiziqli (analog) o`rnatish
5. Түрік: doğrusal (analog) montaj
6. Ағылшын: linear (analog) mounting
7. Испан: montaje (analógico) lineal
8. Неміс: lineare (analog) Montage
9. Француз: montage (analogique) linéaire

10. Бекітілген нұсқасы: монтаж – монтаждау (2018 жыл), кран монтажный - монтаждау краны
(2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын, грек және француз тілдерінен енген (linea - «сызық», analogos – «лайықты, шамалас, мөлшерлес», montage – «құрастыру») « линейный (аналоговый) монтаж » сөзін « сызықтық (аналогтық) монтаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Нел инейный (цифровой) монтаж (латын. linea - «сызық», араб. صفر (ṣifr) – «бос орын, нөл» және француз. montage – «құрастыру») – сандық қайнар көздерді (компьютердегі медиафайлдарды) пайдаланы отырып, сандық қондырғыда монтаждау.

2. Әзербайжан: qeyri-xətti (rəqəmsal) montaj
3. Қырғыз: бейсызыктуу (учурдагы) куроо
4. Өзбек: chiziqli bo`lmagan (raqamli) o`rnatish
5. Түрік: doğrusal olmayan (dijital) montaj
6. Ағылшын: non-linear (digital) mounting
7. Испан: montaje (digital) no lineal
8. Неміс: nichtlinear (digital) Montage
9. Француз: montage (numérique) non linéaire

10. Бекітілген нұсқасы: монтаж – монтаждау (2018 жыл), кран монтажный - монтаждау краны (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын, грек және француз тілдерінен енген (linea - «сызық», analogos – «лайықты, шамалас, мөлшерлес», montage – «құрастыру») «не линейный (цифровой) монтаж » сөзін «бей сызықтық (цифрлы) монтаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Параллельный монтаж (көне грек παράλληλος - «өзгемен қатарлас жүруші» және француз. montage – «құрастыру») – екі сюжеттік желі қатарлас жүретін монтаждаудың түрі. Ол көбіне деректі фильмдерде қолданылады.

2. Әзербайжан: paralel montaj
3. Қырғыз: жарыш монтаж
4. Өзбек: parallel o`rnatish
5. Түрік: paralel montaj
6. Ағылшын: parallel mounting
7. Испан: montaje paralelo
8. Неміс: parallele Montage
9. Француз: montage parallèle

10. Бекітілген нұсқасы: параллельные слова - жарыспалы сөздер (лингв. ) (1971-1981 жылдар), параллельная валюта - қатарлас валюта, жарыстас валюта (қаржы-кредит) (2006 жыл), сумматор параллельный многоразрядный - көпразрядты қатарлас қосындылағыш (2016 жыл), паралельная сделка - қатарлас мәміле (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне грек және француз тілдерінен енген (παράλληλος - «өзгемен қатарлас жүруші», montage – «құрастыру») «параллельный монтаж » сөзін «қатарлас монтаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Смешанный монтаж (орыс смешать етістігінен - «араластыру, қосып жіберу» және француз. montage – «құрастыру») – аналогтық және сандық монтаждаудың қатар қолданылуы.

2. Әзербайжан: qarışıq montaj
3. Қырғыз: аралаш орнотуу
4. Өзбек: aralash o`rnatish
5. Түрік: karışık montaj
6. Ағылшын: mixed installation
7. Испан: montaje mixto
8. Неміс: mischmontage
9. Француз: montage mixte

10. Бекітілген нұсқасы: смешанный (лингв. ) - аралас (лингв. ) (2003 жыл), вис смешанный - аралас іліну (2016 жыл), смешанный договор - аралас шарт (2019 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс және француз тілдерінен алынған (смешать - «араластыру, қосып жіберу», montage – «құрастыру») «смешанный монтаж » сөзін «аралас монтаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Петля (петличка) (исланд. fetill – «бұғау, шынжыр» немесе көне славян путы – «тұсау, кісен») – журналистің жағасына қондырылған сымы бар микрофон

2. Әзербайжан: loop
3. Қырғыз: сыйыртмак
4. Өзбек: loop
5. Түрік: ilik
6. Ағылшын: buttonhole
7. Испан: bisagra
8. Неміс: schleife
9. Француз: boucle

10. Бекітілген нұсқасы: петля обратной связи - кері байланыс тұзағы (байланыс) (2004 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Шығу тегі көне славян немесе исланд тілінен бастау алған (fetill – «бұғау, шынжыр» немесе путы – «тұсау, кісен») « петля » сөзін « ілмек » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Панорама (ағылшын. panorama – «көрініс, көру, қарау») – нақты нысан немесе жергілікті аймақ тұтастай алынатын тік немесе көлбеу қозғалыстағы көрініс

2. Әзербайжан: panorama
3. Қырғыз: панорама
4. Өзбек: panorama
5. Түрік: panorama
6. Ағылшын: panorama
7. Испан: panorama
8. Неміс: panorama
9. Француз: panorama

10. Бекітілген нұсқасы: панорамное кино - панорамалы кино (өнер) (1971-1981 жылдар), панорамирование - панорамалау (өнер) (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (panorama – «көрініс, көру, қарау») « панорама » сөзін қазақ тілінде де « панорама » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Пилот (итал. piloto – «басқарушы, асыраушы») – хабардың алғашқы сынама түсірілімі. Мұндай түсірілім көбіне эфирге шығарылмайды.

2. Әзербайжан: pilot
3. Қырғыз: пилоттук
4. Өзбек: uchuvchi
5. Түрік: pilot
6. Ағылшын: pilot
7. Испан: piloto
8. Неміс: pilot
9. Француз: pilote

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне италиян тілінен енген (piloto – «басқарушы, асыраушы») « пилот » сөзін қазақ тілінде « қанатқақты » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. План (лат. planum – «жазықтық») – фотоаппарат объективі қамти алатын көрініс көлемі

2. Әзербайжан: plan
3. Қырғыз: план
4. Өзбек: reja
5. Түрік: plan
6. Ағылшын: plan
7. Испан: plan
8. Неміс: plan
9. Француз: plan

10. Бекітілген нұсқасы: на передний план - алдына шығару (ақпараттық технология) (2006 жыл), план механизма - механизм сызбасы (2016 жыл), акваплан – акваплан (2016 жыл), план - жоспар (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (planum – «жазықтық») « план » сөзін қазақ тілінде « көрініс » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Дальний план (көне славян. дальн҄а - «алыстағы, шалғайдағы» және от лат. planum – «жазықтық») – кадрға бірнеше адам сиятын түсірілімнің түрі

2. Әзербайжан: uzaq plan
3. Қырғыз: алыс планы
4. Өзбек: uzoq reja
5. Түрік: uzak plan
6. Ағылшын: plan lointain
7. Испан: plan de distancia
8. Неміс: fernen Plan
9. Француз: plan lointain

10. Бекітілген нұсқасы: на передний план - алдына шығару (ақпараттық технология) (2006 жыл), план механизма - механизм сызбасы (2016 жыл), акваплан – акваплан (2016 жыл), план боя - ұрыс жоспары (2019 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне көне славян және латын тілінен енген (дальн҄а - «алыстағы, шалғайдағы», planum – «жазықтық») « дальный план » сөзін қазақ тілінде « қашықтағы көрініс » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Крупный план (көне славян. кру́пан (кру̂пнӣ) - «ірі, қалың, етжеңді» және от лат. planum – «жазықтық») –адамның бет пішіні кадрда жақыннан берілетін түсірілімнің түрі

2. Әзербайжан: böyük plan
3. Қырғыз: ири план
4. Өзбек: yaqin reja
5. Түрік: yakın çekim
6. Ағылшын: close-up
7. Испан: primer plano
8. Неміс: Nahaufnahme
9. Француз: gros plan

10. Бекітілген нұсқасы: на передний план - алдына шығару (ақпараттық технология) (2006 жыл), план механизма - механизм сызбасы (2016 жыл), акваплан – акваплан (2016 жыл), план боя - ұрыс жоспары (2019 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне көне славян және латын тілінен енген (дальн҄а - «алыстағы, шалғайдағы», planum – «жазықтық») « крупный план » сөзін қазақ тілінде « ірі көрініс » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Макро план (грек. μαϰρός – «үлкен» және от лат. planum – «жазықтық») – шағын нысандарды қысқа қашықтықтан түсіру. Мысалға адамның көздерін түсіру немесе қолына таққан жүзігін жақыннан түсіру макро түсірілімге жатады.

2. Әзербайжан: makro plan
3. Қырғыз: макро план
4. Өзбек: makro reja
5. Түрік: makro planı
6. Ағылшын: macro plan
7. Испан: plan macro
8. Неміс: makro-plan
9. Француз: plan macro

10. Бекітілген нұсқасы: макроэкономика - макроэкономика (2017 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне көне славян және латын тілінен енген (грек. μαϰρός – «үлкен», planum – «жазықтық») « макроплан » сөзін қазақ тілінде « макрокөрініс » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Общий план (орыс. общий – «жалпы, ортақ» және от лат. planum – «жазықтық») – бұл кинодағы, теледидардағы және (аз дәрежеде) фотосуреттегі ұғым, белгілі бір нысан айналасындағы заттармен бірге толық көрсетілген кездегі түсірілім. Түсірілімнің бұл түріне адамдардың сұлбасы әрең көрінетіндей алыс қашықтықтан түсірілген суреттер де кіреді. Әдетте, мұндай кадрлар ғимараттарды немесе көшелерді толығымен көрсетеді, сонымен қатар әрекет орын алатын аймақ туралы түсінік береді.

2. Әзербайжан: ümumi plan
3. Қырғыз: жалпы план
4. Өзбек: umumiy reja
5. Түрік: genel plan
6. Ағылшын: general plan
7. Испан: plan general
8. Неміс: Gesamtplan
9. Француз: plan général

10. Бекітілген нұсқасы: общий обзор- жалпы шолу (2017 жыл), общий счет - ортақ шот (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне көне славян және латын тілінен енген (общий – «жалпы, ортақ», planum – «жазықтық») «общий план » сөзін қазақ тілінде « тұтас көрініс » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Пресс-клиппинг (ағылшын. press – «басу, жаныштау» және clipping – «кесу, қырқу») – БАҚ-та жарық көрген ақпараттарды қадағалау және талдау

2. Әзербайжан: mətbuat klippinqi
3. Қырғыз: пресс-клиппинг
4. Өзбек: matbuot klipi
5. Түрік: basın kırpma
6. Ағылшын: press clipping
7. Испан: recorte de Prensa
8. Неміс: presse clipping
9. Француз: presse clipping

10. Бекітілген нұсқасы: пресс-релиз – баспасөз релизі (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (press – «басу, жаныштау», clipping – «кесу, қырқу») «пресс-клиппинг» сөзін қазақ тілінде « баспасөз клипиңі » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Подводка (орыс. подвести, подводить – «апару, жеткізу») – белгілі бір репортажды көрсетердің алдында жүргізушінің сол туралы қысқаша кіріспе ақпарат беруі. Ол жұртты елең еткізіп, ырықсыз зейінін аударуды көздейді.

2. Әзербайжан: cəmləşdirmək
3. Қырғыз: келтирүү
4. Өзбек: umumlashtirmoq
5. Түрік: özetlemek
6. Ағылшын: leader
7. Испан: llevar
8. Неміс: bringen
9. Француз: amener

10. Бекітілген нұсқасы: пресс-релиз – баспасөз релизі (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (подвести, подводить – «апару, жеткізу») «подводка» сөзін қазақ тілінде « елеңдетпе » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ракурс (француз. raccourcir – «қысқарту, аласарту») – нысана, сол нысанаға қарай бағытталған кеңістіктегі көзқарас, сондай-ақ нысананың нақты нүктеде алынған кескіні, суреттемесі .

2. Әзербайжан: rakurs
3. Қырғыз: ракурс
4. Өзбек: burchak
5. Түрік: kamera açısı
6. Ағылшын: foreshortening
7. Испан: escorzo
8. Неміс: Verkürzung
9. Француз: raccourcir

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне француз тілінен енген (raccourcir – «қысқарту, аласарту») «ракурс» сөзін қазақ тілінде « түсірілімқыр » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Раскадровка (француз. cadre – «жиектеме, жақтауша») – көріністердің нобайы олардың алдағы уақыттағы желімделу реттілігіне қарай орналастырылған монтаждауға дейінгі парақша.
Мұнда фильмдер, мультфильмдер мен жарнамалық роликтерді жасау барысында көмекші құрал ретінде қолданылатын бейнелердің реттілігі сақталады.

2. Әзербайжан: eskizlərinin çəkilməsi
3. Қырғыз: баяндоо
4. Өзбек: film çərçivə
5. Түрік: film şeridi
6. Ағылшын: storyboard
7. Испан: guión
8. Неміс: storyboard
9. Француз: storyboard

10. Бекітілген нұсқасы:

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне француз тілінен енген (cadre – «жиектеме, жақтауша») «раскадровка» сөзін қазақ тілінде « кадрлау » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Специальный репортаж (латын. speciālis «ерекше, өзгеше», sресiēs «тек, түр, әртүрлілік», specere «көру, қарау» және латын. reportare – «хабарлау, жеткізу») – мейлінше көлемді және мәселеге терең бойлаған репортаж

2. Әзербайжан: xüsusi reportaj
3. Қырғыз: атайын репортаж
4. Өзбек: maxsus hisobot
5. Түрік: özel röportaj
6. Ағылшын: special report
7. Испан: reportaje especial
8. Неміс: sonderbericht
9. Француз: reportage spécial

10. Бекітілген нұсқасы: Репортаж – Репортаж (1971-1981 жылдар), Фоторепортаж – Фоторепортаж (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын тілінен енген (speciālis «ерекше, өзгеше», sресiēs «тек, түр, әртүрлілік», specere «көру, қарау» және reportare – «хабарлау, жеткізу») «специальный репортаж» сөзін қазақ тілінде «арнайы репортаж » түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сетка (орыс. сеть – «тұзақ, тор») – теледидар немесе радиодағы хабарлардың таралу тәртібін көрсетеді.

2. Әзербайжан: mesede
3. Қырғыз: торчо
4. Өзбек: mash
5. Түрік: yayın
6. Ағылшын: grid
7. Испан: rejilla
8. Неміс: Netzwerk
9. Француз: grille

10. Бекітілген нұсқасы: сетка вещания - хабар тарату кестесі (байланыс) (2004 жыл), тарифная сетка - тариф кестесі (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліндегі (сеть – «тұзақ, тор») «сетка» сөзін қазақ тілінде «кесте» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Форточка (поляк. fórtkа – «есік, қақпа») – баспа БАҚ-тағы бос орын, әдетте мұнда иллюстрациялар немесе үзік ақпараттар қойылады.

2. Әзербайжан: nəfəslik
3. Қырғыз: форточко
4. Өзбек: deraza
5. Түрік: pencere
6. Ағылшын: window pane
7. Испан: ventana
8. Неміс: Pförtchen
9. Француз: Portières

10. Бекітілген нұсқасы: форточка - желкөз (құрылыс) (2000 жыл), форточка - бостас (фигура) (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне поляк тілінен енген (fórtkа – «есік, қақпа») «форточко» сөзін қазақ тілінде «бостор» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Фотобанк (грек. phōs – «жарық» және италян. banco – «үстіне тиын ақшаларды қойып, ауыстыру үшін қолданылған орындық, сәкі») – фотосуреттерді сақтайтын орын. Оның ақылы және тегін түрлері бар. Сурет авторлары мен оны сатып алушылар арасында делдал ретінде жүріп, суреттерді сатып алушыларды іздеу және төлем қабылдау міндетін өзіне алады.

2. Әзербайжан: bank foto
3. Қырғыз: сүрөт банкы
4. Өзбек: foto bank
5. Түрік: fotoğraf Bankası
6. Ағылшын: photo bank
7. Испан: foto banco
8. Неміс: foto bank
9. Француз: photo banque

10. Бекітілген нұсқасы: фотограмма – фотограмма (2017 жыл), фотопроводник – фотоөткізгіш (2020 жыл), банк данных - деректер банкі (2020 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне грек және италиян тілдерінен енген (phōs – «жарық», banco – «үстіне тиын ақшаларды қойып, ауыстыру үшін қолданылған орындық, сәкі») «фотобанк» сөзін қазақ тілінде «суреттер қоры» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Масс-медиа (латын. massa - «кесек, бөлік» және ағылшын. media – «байланыс құралы») – көлемі жағынан өте ауқымды мақсатты аудиторияға (теледидар, радио, баспасөз, сыртқы жарнама құралдары және т. б. ) жарнамалық хабарламаны жеткізуші бұқаралық ақпарат құралдары.

2. Әзербайжан: media
3. Қырғыз: масс-медиа
4. Өзбек: ommaviy axborot vositalari
5. Түрік: kitle medya
6. Ағылшын: mass media
7. Испан: mass media
8. Неміс: massenmedien
9. Француз: mass media

10. Бекітілген нұсқасы: язык массовой коммуникации - бұқаралық коммуникация тілі (2019 жыл), игра массовая - бұқаралық ойын (2019 жыл), медиакультура – медиамәдениет (2018 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: Проводит исследования в области масс-медиа – Масс-медиа саласында зерттеулер жүргізеді
(ҚР Заңы 23. 07. 1999 ж № 451)

12. Орыс тіліне латын және ағылшын тілдерінен енген (massa - «кесек, бөлік», media – «байланыс құралы») «масс-медиа» сөзін қазақ тілінде «бұқаралық медиа» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Медиа исследование (ағылшын. media – «байланыс құралы» және орыс. исследовать – «зерттеу») – бұқаралық ақпарат құралдарындағы (БАҚ) және онда орналасқан жарнамалардағы түрлі сипаттамаларды зерттеу.

2. Әзербайжан: media araşdırma
3. Қырғыз: медиа байкоо
4. Өзбек: axborot vositalari tadqiqot
5. Түрік: medya araştırması
6. Ағылшын: media research
7. Испан: estudio de medios
8. Неміс: medienforschung
9. Француз: études médiatiques

10. Бекітілген нұсқасы: медиакультура – медиамәдениет (2018 жыл), исследование – зерттеу (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (media – «байланыс құралы», исследовать – «зерттеу») «медиа исследование» сөзін қазақ тілінде «медиа зерттеу» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Проба-медиа (орыс. пробовать – «байқау, сынау» және ағылшын. media – «байланыс құралы») – БАҚ-та жарнамалық науқандарды жоспарлауды автоматтандыруға арналған бағдарламалық жасақтама. Берілген мақсатты аудиториялардың медиа-нұсқаулықтарын талдауға, коммуникативті тиімділікті есептеуге, нақты жарнамалық бюджетте науқанды оңтайландыруға мүмкіндік береді

2. Әзербайжан: sınaq-media
3. Қырғыз: медиа сынам
4. Өзбек: sinov-ommaviy axborot vositalari
5. Түрік: deneme-medya
6. Ағылшын: proba-media
7. Испан: ensayo-medios
8. Неміс: probe-medien
9. Француз: essai-médias

10. Бекітілген нұсқасы: медиакультура – медиамәдениет (2018 жыл), проба – сынама (хим) (2006 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (пробовать – «байқау, сынау», media – «байланыс құралы») «проба-медиа» сөзін қазақ тілінде «медиа-сынама» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Медиа планирование (ағылшын. media – «байланыс құралы» және лат. planum – «жазықтық») –маркетингтік деректер мен медиа-зерттеулер негізінде БАҚ-та жарнаманы орналастырудың оңтайлы жоспарын жасау рәсімі

2. Әзербайжан: media planlaşdırma
3. Қырғыз: медиа пландоо
4. Өзбек: media rejalashtirish
5. Түрік: planlama
6. Ағылшын: media planning
7. Испан: planificación de medios
8. Неміс: mediaplanung
9. Француз: planification des médias

10. Бекітілген нұсқасы: медиакультура – медиамәдениет (2018 жыл), планирование – жоспарлау (2016 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын және латын тілдерінен енген (media – «байланыс құралы», planum – «жазықтық») «медиа планирование» сөзін қазақ тілінде «медиа жоспарлау» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Медиа рынок (ағылшын. media – «байланыс құралы» және неміс. (h) ring - «шеңбер», «дөңгелек сауда алаңы») – аудиторияны белгілі бір компанияға тиесілі бұқаралық ақпарат құралдарымен қамту аумағы

2. Әзербайжан: media bazarı
3. Қырғыз: медиа базар
4. Өзбек: media bozor
5. Түрік: medya pazarı
6. Ағылшын: media market
7. Испан: mercado de medios
8. Неміс: medienmarkt
9. Француз: marché des médias

10. Бекітілген нұсқасы: медиакультура – медиамәдениет (2018 жыл), торговый рынок - сауда нарығы (2017 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне ағылшын және неміс тілдерінен енген (media – «байланыс құралы», (h) ring - «шеңбер», «дөңгелек сауда алаңы») «медиа рынок» сөзін қазақ тілінде «медиа нарығы» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Модульная реклама (латын. modulus - «өлшем», modus - «өлшем, шама, көлем» және латын. reclamāre - «қышқыру», ағылшын. rесlаim «өзіне назар аударту») – баспа басылымдарындағы құны алатын ауданына байланысты белгіленетін ақылы жарнама түрі

2. Әзербайжан: modul reklam
3. Қырғыз: модулдук жарнама
4. Өзбек: modulli reklama
5. Түрік: modüler reklam
6. Ағылшын: modular advertising
7. Испан: publicidad modular
8. Неміс: modulare Werbung
9. Француз: publicité modulaire

10. Бекітілген нұсқасы: модуль - модуль (2018 жыл), модуль программный - бағдарламалық модуль (2016 жыл), реклама – жарнама (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы:

12. Орыс тіліне латын және ағылшын тілдерінен енген (modulus - «өлшем», modus - «өлшем, шама, көлем», reclamāre - «қышқыру», rесlаim «өзіне назар аударту») «модульная реклама» сөзін қазақ тілінде «модульдік жарнама» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Опрос населения (орыс. опросить-опрашивать – «жауап алу, сұрау» және населить-населять – «қоныстандыру, орналастыру») – нақты ақпаратты (қарады/қарамады, оқыды/оқымады) алу және субъективті көзқарастарды (пікірлерді, бағалауларды, артықшылықтарды және т. б. ) білу үшін жалпы халыққа немесе белгілі бір адамдар тобына сұрақтар қою арқылы өлшем қабылдайтын практикалық әдіс.

2. Әзербайжан: əhalinin sorğusu
3. Қырғыз: калк арасында сурамжылоо
4. Өзбек: aholi so`rovi
5. Түрік: nüfus anketi
6. Ағылшын: population survey
7. Испан: encuesta nacional
8. Неміс: Meinungsumfrage
9. Француз: enquête sur la population

10. Бекітілген нұсқасы: Опрос - сұрау салу (мем. сатып алу) (1999 жыл), Устный опрос - ауызекі сұрау салу, ауызекі сауалдама (қаржы бақылауы және аудит) (2006 жыл)

11. Заңнамадағы қолданысы: общественный опрос – қоғамдық сауалнама
https: //egov. kz/cms/ru/articles/Obshestvennyy-opros

12. Орыс тіліндегі (опросить-опрашивать – «жауап алу, сұрау» және населить-населять – «қоныстандыру, орналастыру») «опрос населения» сөзін қазақ тілінде «тұрғындардан сауалнама алу» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Прессовый опрос (француз. presse, presser – «басу, жаныштау» және орыс. опросить-опрашивать – «жауап алу, сұрау») – мерзімді баспасөздерде сауалнамаларды жариялау арқылы сырттай сауалнамалық сұрау жүргізудің түрі

2. Әзербайжан: mətbuat sorğusu
3. Қырғыз: басма сөз сурамжылоо
4. Өзбек: matbuot so`rovi
5. Түрік: basın anketi
6. Ағылшын: press survey
7. Испан: encuesta de Prensa
8. Неміс: presse-Umfrage
9. Француз: enquête de presse

10. Бекітілген нұсқасы: устный опрос - ауызекі сұрау салу, ауызекі сауалдама (қаржы бақылауы және аудит) (2006 жыл), пресса - пресса, баспасөз (баспа) (1971-1981 жылдар)

11. Заңнамадағы қолданысы: общественный опрос – қоғамдық сауалнама
https: //egov. kz/cms/ru/articles/Obshestvennyy-opros

12. Орыс тіліндегі (presse, presser – «басу, жаныштау», опросить-опрашивать – «жауап алу, сұрау») «прессовый опрос» сөзін қазақ тілінде «баспасөз сауалнамасы» түрінде қабылдаған жөн деп есептейміз.