ТЕК ТЕРМИНКОМ МҮШЕЛЕРІ ҒАНА ДАУЫС БЕРЕ АЛАДЫ! Республикалық терминология комиссиясының 2025 жылғы 1-отырысында бекітілетін терминдері
| № | САЛАСЫ | ТЕРМИН САНЫ | РЕТТІК САНЫ |
| 1 | Демография | 676 | 1-676 |
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Сарапшы мамандар
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | «бегство белых» | «ақтардың қашуы» | «бегство белых»«ақтардың қашуы»Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Ақтардың қашуы» – белгілі бір аймақтағы негізінен еуропалық тектес халықтың (ақ нәсілділердің) басқа этностардың көбеюіне байланысты жаппай қоныс аударуы. Бұл құбылыс көбінесе қалалық аймақтарда байқалады және нәсілдік, экономикалық немесе әлеуметтік факторларға негізделеді. Мысалдар: АҚШ-тағы 1950-1980 жылдары көптеген ақ нәсілділердің қалалардан (Чикаго, Детройт, Лос-Анджелес) маңайдағы ауқатты аудандарға көшуі. Оңтүстік Африкада апартеид режимі аяқталғаннан кейін кейбір еуропалық текті азаматтардың елден кетуі. Еуропаның кейбір қалаларында (мысалы, Париж, Лондон) көші-қон ағынының өзгеруіне байланысты байырғы ақ нәсілді тұрғындардың қала маңына қоныс аударуы. 2. Этимологиясы: – 3. Өзбек: oq parvozi 4. Түрік: beyaz göç 5. Ағылшын: white flight 6. Неміс: weiße Flucht 7. Бекітілген нұсқасы: ақтар (2020) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 8 желтоқсандағы № 199-VІ ҚРЗ. ... жазалаудан қашуына заңсыз түрде ... Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 7 шiлдедегi N 150 Заңы. ... адамның қамаудан қашуына жол бермеу ... 9. Ұсыныстар: бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «ақтардың қашуы» терминін бекіту ұсынылады. | +5 |
| 2. | концепт «демографического мира» | «демографиялық әлем» тұжырымдамасы | концепт «демографического мира»«демографиялық әлем» тұжырымдамасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Демографиялық әлем» тұжырымдамасы – жаһандық демографиялық үрдістерді, халықтың құрылымы мен динамикасын, сондай-ақ әртүрлі елдер мен аймақтардағы демографиялық даму ерекшеліктерін зерттейтін концепция. Бұл тұжырымдама әлемдік халық санының өзгеруін, оның аймақтар бойынша таралуын, туу мен өлім деңгейін, көші-қон қозғалыстарын және урбанизацияны сипаттайды. Әлемдік демографиялық теңгерім мен өзгерістерді зерттеуді, әртүрлі елдер мен аймақтардағы демографиялық саясатты қалыптастыруды және демографиялық дағдарыстар мен олардың алдын алу шараларын анықтауды мақсат етеді. 2. Этимологиясы: демография (еж. грек. δῆμος + γράφω) – «халық» + «жазамын» 3. Өзбек: "demografik dunyo" tushunchasi 4. Түрік: “demografik dünya” kavramı 5. Ағылшын: concept of "demographic world" 6. Неміс: das Konzept der "demographischen Welt» 7. Бекітілген нұсқасы: демография (2021), демографиялық сипат (2022), тұжырымдамалау (2018) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі N 242 Заңы ... демографиялық ... тұжырымдамасы ... Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 229-IV Заңы ... демографиялық ... тұжырымдамасы ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 23 желтоқсандағы № 1385 қаулысы ... демографиялық әлем ... тұжырымдамасы ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қыркүйектегі № 602 қаулысы ... демографиялық әлем ... тұжырымдамасы ... 9. Ұсыныстар: "концепт «демографического мира»" термині негізінен статистика, іс жүргізу және демография саласында ғана қолданылатындықтан, заңнама мәтіндерде және баспасөзде сирек кездеседі. Сараптау барысында түпнұсқа терминге толық балама бола алатындықтан әрі қолданысқа ыңғайлы әрі түсінікті болғандықтан, ««демографиялық әлем» тұжырымдамасы» терминінің бекітілуін қолдаймыз. | -5 |
| 3. | процесс «старение сверху» | «жоғарыда қартаю» үдерісі, «жоғарыдан қартаю» үдерісі | процесс «старение сверху»«жоғарыда қартаю» үдерісі, «жоғарыдан қартаю» үдерісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Жоғарыдан қартаю» үдерісі – балалар санының салыстырмалы түрде баяу өсуімен егде жастағы өлім деңгейінің азаюы нәтижесінде егде жастағы адамдар санының өсуі. 2. Этимологиясы: – 3. Өзбек: "yuqoridan qarish" jarayoni 4. Түрік: "yukarıdan yaşlanma" süreci 5. Ағылшын: "top-down aging" process 6. Неміс: "top-down alterungsprozess" 7. Бекітілген нұсқасы: үдеріс (2024), архив құжатының ескiруi (2024) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 13 шілдедегі N 670 Қаулысы. ... ел халқының одан әрi қартаюы ... Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2011 жылғы 09 наурыздағы № 127 бұйрығы. ... жоғарыдан өткізбейтін ... Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 21 шілдедегі № 468-IV Заңы. ... үдерістердің өнімділігі мен ашықтығын ... Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 6 наурыздағы № 280 Жарлығы. ... жаһандық үдерістерде маңызы ... 9. Ұсыныстар: ұсынылған терминнің орыс тіліндегі нұсқасын ескерсек, онда терминнің берілуі «жоғарыда қартаю» үдерісі» емес, «жоғарыдан қартаю» үдерісі» болады. Сонымен бірге келесі ұсынылатын термин - «төменнен қартаю» үдерісі». Терминдік тіркес сыңарларының бекітілген нұсқаларын, аудармаларды, заңнамадағы қолданысын қарастыра келе, терминнің бірізділігін сақтай отырып, «жоғарыдан қартаю» үдерісі» терминін бекіту ұсынылады. | +5 |
| 4. | «поколение сэндвича» | «сэндвич ұрпағы» | «поколение сэндвича»«сэндвич ұрпағы»Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Сэндвич ұрпағы» – бір уақытта қартаң ата-аналарына қамқорлық жасап, өз балаларына да қолдау көрсететін орта жастағы адамдарды сипаттайтын термин. Бұл ұрпақ екі жақтан жауапкершілік жүктелгендіктен «сэндвич» деп аталады. Әдетте, бұл санатқа 40-60 жас аралығындағы ересектер кіреді, олар жұмыс істеп жүріп, қаржылық, эмоционалдық және физикалық тұрғыда ата-аналары мен балаларына қамқорлық жасайды. Бұл құбылыс халықтың қартаюы мен өмір сүру ұзақтығының ұлғаюына байланысты көптеген елдерде кең таралған. 2. Этимологиясы: ұрпақ (ескі түр. urpağ) – «бала, әулет» 3. Өзбек: "sendvich avlodi" 4. Түрік: "sandviç nesli" 5. Ағылшын: "sandwich generation" 6. Неміс: die "Sandwich-Generation» 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы ... сэндвич ... ұрпағы ... Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы ... сэндвич ... ұрпағы ... 9. Ұсыныстар: «поколение сэндвича» термині негізінен статистика, іс жүргізу және демография саласында ғана қолданылатындықтан, заңнама мәтіндерде және баспасөзде сирек кездеседі. Терминді аудару барысында түпнұсқа сипатының назарға алынғанын құптаймыз және «сэндвич ұрпағы» тұлғасында бекітуге ұсынамыз. | -5 |
| 5. | процесс «старение снизу» | «төменнен қартаю» үдерісі | процесс «старение снизу»«төменнен қартаю» үдерісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. "Төменнен қартаю" үдерісі – туудың төмендеуіне, балалар санының біртіндеп азаюына байланысты егде жастағы адамдар үлесінің арту үдерісі. 2. Этимологиясы: – 3. Өзбек: "pastdan qarish" jarayoni 4. Түрік: «aşağıdan yaşlanma» süreci 5. Ағылшын: "bottom-up aging" process 6. Неміс: "bottom-up alterungsprozess" 7. Бекітілген нұсқасы: үдеріс (2024), архив құжатының ескiруi (2024) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 13 шілдедегі N 670 Қаулысы. ... ел халқының одан әрi қартаюы ... Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 1 қазандағы № 353-V ҚРЗ. ... қартаю және қосарлас аурулар ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 23 қарашадағы № 1024 қаулысы. ... арқылы төменнен жоғары қарай ... Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 21 шілдедегі № 468-IV Заңы. ... үдерістердің өнімділігі мен ашықтығын ... Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 6 наурыздағы № 280 Жарлығы. ... жаһандық үдерістерде маңызы ... Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығы. ... оқыту үдерісінде негізгі... 9. Ұсыныстар: терминдік тіркес сыңарларының бекітілген нұсқаларын, аудармаларды, заңнамадағы қолданысын қарастыра келе, терминнің бірізділігін сақтай отырып, «төменнен қартаю» үдерісі» терминін бекіту ұсынылады. | +3 |
| 6. | антинаталист | aнтинаталист | антинаталистaнтинаталистСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Антинаталист – бүкіл адамзаттың тағдыры туралы ойлардан туындаған бала туудан бас тартатын философиялық ұстанымды ұстанушы адам. 2. Этимологиясы: aнтинаталист (лат. natalis) – туылуына қатысты 3. Өзбек: antinatalist 4. Түрік: antinatalist 5. Ағылшын: antinatalist 6. Неміс: Antinatalist 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: – 9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «антинаталист» терминін бекіту ұсынылады. | +7 |
| 7. | поколение Next | Next ұрпақ, Next ұрпағы, Y ұрпағы | поколение NextNext ұрпақ, Next ұрпағы, Y ұрпағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Next ұрпағы – 1980 жылдардың басынан 1990 жылдардың ортасына дейін туған адамдар. Олар жаңа мыңжылдықта цифрлық технологияларға терең араласуымен ерекшеленеді. 2. Этимологиясы: next (некст) (еж.ағыл. niehsta, nyhsta, ағыл. диалект. nesta) – күшейтпелі сын есім, мағынасы «жақын», «туыстық жағынан жақын». 3. Өзбек: keyingi avlod Түр: ағыл: нем: 4. Түрік: Y kuşağı 5. Ағылшын: generation Next 6. Неміс: generation Next 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 8 шiлдедегi № 469 қаулысы. ... "Тәуелсіздік ұрпақтары" гранты ... Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы 1998 жылғы 30 желтоқсан N 4187. ... ұрпақтардың өзара байланысын ... Қазақстан Республикасының Заңы. 1999 жылғы 13 шілде N 415-I. ... ұрпақтар бiрлiгi мен сабақтастығы ... Қазақстан Республиасы Үкіметінің қаулысы. 2002 жылғы 29 желтоқсан N 1410. ... "Адамның ұрпақ жаңғырту ... 9. Ұсыныстар: ұсынылып отырған терминнің дефинициясына сәйкес келетін бірнеше нұсқасы бар және бәрі де бекітуге ұсынылып отыр: «Next ұрпағы», «Y ұрпағы», «Миллениум (мыңжылдық) ұрпағы». Терминдердің бірізділік принципіне сәйкес «Y ұрпағы» деп бекітіп, «Next ұрпағы», «Миллениум (мыңжылдық) ұрпағы» терминдерін күн тәртібінен алып тастау ұсынылады. | +3 |
| 8. | поколение X | X ұрпағы | поколение XX ұрпағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. X ұрпағы – 1964-1980 жылдары туған ұрпақ. Бұл ұрпақтың адамдары ескі өмір салтын бұзу және жаңасын салу кезінде ерте есейгендер қатарында орын алады. 2. Этимологиясы: X ұрпағы – алғаш рет 1950 жылы фотограф Роберт Капа Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін кәмелетке толған жастар туралы фото очеркінде "X ұрпақ" терминін қолданған 3. Өзбек: X avlodi 4. Түрік: X kuşağı 5. Ағылшын: generation X 6. Неміс: generation X 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2015 жылғы 11 желтоқсандағы № 135-ө өкімі. ... "Ұрпақ+" мәдени-білім беру ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы 1999 жылғы 24 ақпан N 162. ... Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы деп... Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы 1999 жылғы 7 қыркүйек N 1318. ... "Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылына байланысты ... 9. Ұсыныстар: аудармаларды, заңнамалық құжаттарды қарастыра келе, «X ұрпағы» терминін бекіту ұсынылады. | -3 |
| 9. | поколение Y | Y ұрпағы | поколение YY ұрпағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Y ұрпағы немесе Миллениум (мыңжылдық) ұрпағы – шамамен 1980 жылдардың басынан 1990 жылдардың ортасына дейінгі туған ұрпақ. 2. Этимологиясы: Y -латынның 25-әрпі. Y ұрпағы атауын 1993 жылы тамызда Advertising Age редакторларының бірі ойлап тапты. 11 жастан кіші балалар осылай сипатталды және оларды "X ұрпағына"қарсы қойды. 3. Өзбек: Y avlodi 4. Түрік: Y kuşağı 5. Ағылшын: generation Y 6. Неміс: generation Y 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 18 қазандағы N 1043 Қаулысы. ... Ерлер мен әйелдердің ұрпақ әкелетiн ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 29 маусымдағы N 600 Қаулысы. ... Азаматтардың ұрпақты болу құқықтары ... Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 275 бұйрығы. ... "Ұрпақтар келісімшарты" жобалары ... 9. Ұсыныстар: ұсынылып отырған терминнің дефинициясына сәйкес келетін бірнеше нұсқасы бар және бәрі де бекітуге ұсынылып отыр: «Next ұрпағы», «Y ұрпағы», «Миллениум (мыңжылдық) ұрпағы». Мамандардың талқылауымен бәрін бекіту керек пе әлде бір нұсқасын ғана бекіткен дұрыс па?! Өзбек, түрік тілдерінде кейінгі ұрпақ, соңғы ұрпақ деп алынған. Сараптама қорытындысы терминдердің бірізділік принципіне сәйкес «Y ұрпағы» деп бекітуді ұсынады, ал «Next ұрпағы», «Миллениум (мыңжылдық) ұрпағы» терминдерін күн тәртібінен алып тастау ұсынылады. Мамандардың пікірі керек. | -3 |
| 10. | поколение Z | Z ұрпағы | поколение ZZ ұрпағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Z ұрпағы – әлемде 1990 жылдардың ортасынан 2010 жылдардың басына дейін туған ұрпақ үшін қолданылатын термин. 2. Этимологиясы: Z (ағыл. zoom) – «үлкейту», «жақындату». 3. Өзбек: Z avlodi 4. Түрік: Z kuşağı 5. Ағылшын: generation Z 6. Неміс: generation Z 7. Бекітілген нұсқасы: – 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... Қазіргі және болашақ ұрпақтың ... Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шiлдедегi № 360-VI ҚРЗ Кодексі. ... болашақ ұрпақтың денсаулығына зиянды ... Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 2024 жылғы 15 мамырдағы № 4 бұйрығы. ... "Ұрпақ және гендер" (коды 611105227 ... Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1677 Жарлығы. ... Ерлер мен әйелдердің ұрпақты болу ... 9. Ұсыныстар: ұсынылып отырған терминнің дефинициясына сәйкес келетін «зумер ұрпағы» нұсқасы бар және ол да бекітуге ұсынылып отыр. Терминдердің бірізділік принципіне сәйкес «Z ұрпағы» терминін бекітуге ұсынып, «зумер ұрпағы» терминін күн тәртібінен алып тастау ұсынылады. Мамандардың пікірі қажет. | -5 |
| 11. | абсолютный демографический показатель | абсолютті демографиялық көрсеткіш | абсолютный демографический показательабсолютті демографиялық көрсеткішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абсолютті демографиялық көрсеткіш – белгілі бір уақыт аралығындағы халықтың демографиялық құбылысын абсолюттік сандармен көрсететін сандық шама. 2. Этимологиясы: абсолют (лат. аbsolutus) – шартсыз; демография (грек. δῆμος) – халық. 3. Өзбек: mutlaq demografik ko'rsatkichi 4. Түрік: mutlak demografik gösterge 5. Ағылшын: absolute demographic indicator 6. Неміс: Absolutes demografischer Indikator 7. Бекітілген нұсқасы: абсолют сыну көрсеткіші (2023) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 20 мамырдағы № 161 бұйрығы. ... болжамды демографиялық көрсеткіштер (демографиялық болжам) еңбек ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 24 қазандағы N 986 Қаулысы. ... барынша абсолюттік температурасы +40 о С, ең суық - қаңтар айы ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 30 қарашадағы № 1278 Қаулысы. ... Елдегі және өңірлер бөлінісіндегі демографиялық даму... 9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «абсолютті демографиялық көрсеткіш» терминін бекіту ұсынылады, ықшамдылық үшін "газқұрғатқыш" терминін де қарастыруға болады. | +1 |
| 12. | аграрное перенаселение | аграрлық артық қоныстанушылық, аграрлық артық қоныстану | аграрное перенаселениеаграрлық артық қоныстанушылық, аграрлық артық қоныстануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аграрлық артық қоныстанушылық – ауыл шаруашылығы саласында еңбекке қабілетті халықтың санының артық болуы. 2. Этимологиясы: aграрлық (лат. ager) – өріс 3. Өзбек: agrar aholi sonining ko'payishi 4. Түрік: tarım aşırı nüfusu 5. Ағылшын: agrarian overpopulation 6. Неміс: landwirtschaftliche Überbevölkerung 7. Бекітілген нұсқасы: аграрлық партия (2018) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 29 желтоқсандағы № 894 қаулысы. ... қоныстанушылық әлеуетін қалыптастыратын ... 9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «аграрлық артық қоныстанушылық» терминін бекіту ұсынылады. | +1 |
| 13. | концепция человеческого развития | адам дамуының тұжырымдамасы | концепция человеческого развитияадам дамуының тұжырымдамасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адам дамуының тұжырымдамасы – адамның әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуын кешенді түрде қарастыратын ғылыми ұстаным. Ол адамның өмір сүру деңгейін жақсарту, білім алу мүмкіндіктерін кеңейту, денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру және өмір сүру ұзақтығын арттыру сияқты негізгі факторларға негізделеді. Бұл тұжырымдама БҰҰ Даму бағдарламасының (UNDP) адам дамуы индексі (АДИ) арқылы өлшенеді. 2. Этимологиясы: адам (араб. آدم) – «Адам, кісі» 3. Өзбек: inson taraqqiyoti tushunchasi 4. Түрік: insani gelişme kavramı 5. Ағылшын: concept of human development 6. Неміс: das Konzept der menschlichen Entwicklung 7. Бекітілген нұсқасы: адам дамуы индексі (2022), тұжырымдамалау (2018) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 15 қазандағы № 242-V ҚРЗ ... адам дамуының ... тұжырымдамасына ... Қазақстан Республикасының Заңы. 2002 жылғы 27 желтоқсан N 368-II ... адам дамуының ... тұжырымдамасын ... Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 28 наурыздағы № 218-VII ҚРЗ ... адам ... даму тұжырымдамасы ... 9. Ұсыныстар: аударма сөздіктерде, ғылыми әдебиеттерде және баспасөзде «концепция человеческого развития» тіркесін "адам дамуының тұжырымдамасы" түрінде аударып беру тәжірибесі бар. Әрі бұл терминнің түпнұсқа тұлғасының да толық баламасы бола алады. Сондықтан «адам дамуының тұжырымдамасы» тіркесінің термин ретінде бекітілуін қолдаймыз. | +7 |
| 14. | человеческая популяция | адам популяциясы | человеческая популяцияадам популяциясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адам популяциясы – белгілі бір аумақты алып жатқан және еркін үйленетін адамдар тобы. 2. Этимологиясы: популяция (лат. populatio, populus) – «халық». 3. Өзбек: inson populyatsiyasi 4. Түрік: insan nüfusu 5. Ағылшын: human population 6. Неміс: menschliche Bevölkerung 7. Бекітілген нұсқасы: адам (2016), человеческая смерть адам өлімі (2024), популяция (2024) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 23 қазандағы № 70-VII ҚРЗ. ... индикатор популяциясы тығыздығының ... Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 2 қаңтардағы № 183-VII ҚРЗ. ... өсімдіктер популяциясы – ортақ гендік қорға ие ... Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... популяциялар немесе адамзат үшін нақты немесе ықтимал пайдасы ... Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 2 шілдедегі № 851 Жарлығы. ... Әйел популяциясында обырдың таралуы бойынша ... 9. Ұсыныстар: терминдік тіркес сыңарларының бекітілген нұсқаларын, аудармаларын ескере келе, «адам популяциясы» деп бекіту ұсынылады. | +7 |
| 15. | концепция человеческого капитала | адами капитал тұжырымдамасы | концепция человеческого капиталаадами капитал тұжырымдамасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адами капитал тұжырымдамасы – жұмыскердің еңбек ету мүмкіндігін, олардың еңбегінің жемісті болуын, еңбек өнімділігі мен сапасын көтеретін білім, біліктілік ілім, тәжірибе нысанында адамдарға салынатын капиталды көрсететін көзқарас. Адами капитал заттық (жеке) капиталдан: сатылмауымен, сатылып алынбаушылығымен, тек қана адам капиталы жасаған қызметтер ғана сатылатындығымен дараланады. Адам капиталын иеленуші оның қожайыны да бола алады. Адам капиталын құру үшін материалдық қаражат жеткіліксіз, осы капиталды иеленушінің еңбегі, сонымен қатар отбасы мен қоғамның рухани және мәдени салымдары қажет. 2. Этимологиясы: адам (араб. آدم) – «Адам, кісі» 3. Өзбек: inson kapitali tushunchasi 4. Түрік: insan sermayesi kavramı 5. Ағылшын: concept of human capital 6. Неміс: das Konzept des Humankapitals 7. Бекітілген нұсқасы: Капитал (2017), тұжырымдамалау (2018) 8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 13 маусымдағы № 69-VІ ҚРЗ ... адами капитал ... тұжырымдамасын ... Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 10 мамырдағы № 64-VІ ҚРЗ ... адами ... капитал ... тұжырымдамасын ... Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 14 қазандағы № 240-V ҚРЗ ... адами ... капиталдың тұжырымдамасы ... Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі № 339-IV Заңы ... адами капиталды ... тұжырымдамасын ... Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... адами капитал ... тұжырымдамасын ... 9. Ұсыныстар: аударма сөздіктерде, заңнама мәтіндерінде, ғылыми әдебиеттерде және баспасөзде «концепция человеческого капитала» терминінің баламасын «адами капитал тұжырымдамасы» тіркесі тұлғасында беру және қолдану тәжірибесі қалыптасқан. Осы дәлелді ескере отырып, «адами капитал тұжырымдамасы» терминінің бекітілуін қолдаймыз. | +7 |
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Республикалық терминология комиссиясының II-отырысында қаралатын терминдер
Мәдениет және өнер, спорт салаларының терминдеріне жасалған лингвистикалық сараптама қорытындысы
Мәдениет және өнер, спорт салаларының терминдеріне жасалған лингвистикалық сараптама қорытындысы
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | а бокко кьюза | а бокко кьюза | а бокко кьюзаа бокко кьюзаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А бокко кьюза (ит. а bocca chiusa; ит. bocca «ауыз») – жабық ауызбен әнайту. 2. Әзербайжан: və boko kyuza3. Қырғыз: а боккокьюза 4. Өзбек: vaboko kyuza 5. Түрік: ve boko kyuza6. Ағылшын: аbocca chiusa 7. Испан: y boko kyuza8. Неміс: undBoko Kyuza 9.Француз: etboko kyuza 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.абокко кьюза – а бокко кьюза Дефинициясы | +4 |
| 2. | а воче пиена | а воче пиена | а воче пиенаа воче пиенаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А воче пиена (ит. а voce piena; ит. piena «толық, дауысты») – бардауыспен ән айту. 2. Әзербайжан: a tam giriş3. Қырғыз: а вочепиена 4. Өзбек: a to'liq kirish5. Түрік: а tam giriş6. Ағылшын: а full entry7. Испан: а entrada completa8. Неміс: Ein voller Eintrag9. Француз: une entrée complète10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а воче пиена – авоче пиена Дефинициясы | +4 |
| 3. | а воче соло | а воче соло | а воче солоа воче солоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А воче соло (ит. а voce sola; ит. sola «бір, жалғыз») – бірыңғайдауыспен жеке ән салу. 2. Әзербайжан: tək səs3. Қырғыз: а воче соло4. Өзбек: bitta ovoz5. Түрік: а tek ses6. Ағылшын: а single voice7. Испан: einnrödd 8. Неміс: Eineeinzelne Stimme 9. Француз: une voix unique10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а воче соло – авоче соло Дефинициясы | +4 |
| 4. | а дуэ корде | а дуэ корде | а дуэ кордеа дуэ кордеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А дуэ корде (итал.адуэ корде; итал. – «екі ішекте») – ноталық сілтеме, екі ішекті музыкалық құралдың сол жағынбасу. 2. Әзербайжан: və dude corda 3. Қырғыз: а дуэ корде4. Өзбек: ikkisatr bilan 5. Түрік: iki telli6. Ағылшын: with two strings7. Испан: condos cuerdas 8. Неміс: mit zwei Saiten9. Француз: avecdeux cordes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а дуэ корде – адуэ корде Дефинициясы | +4 |
| 5. | а капелла | а капелла | а капеллаа капеллаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акапелла(ит. а cappella «капелладағысияқты) – ешбір жетекшісіз хормен ән айту. 2. Әзербайжан: achapel 3. Қырғыз: акапелла 4. Өзбек: a chapel 5. Түрік: bir şapel6. Ағылшын: аchapel 7. Испан: capillа8. Неміс: eine Kapelle9. Француз: une chapelle10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а капелла – акапелла Дефинициясы | +4 |
| 6. | а мецце воче | а мецце воче | а мецце вочеа мецце вочеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А мецце воче (ит. а mezza voce; ит. mezza voce «жарты дауыспен»)– жарты дауыспен ән салу. 2. Әзербайжан: a yarım səs3. Қырғыз: а меццевоче 4. Өзбек: a yarim ovoz 5. Түрік: а yarım ses6. Ағылшын: аhalf voice 7. Испан: una media voz8. Неміс: Eine halbe Stimme9. Француз: une demi voix10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а мецце воче – амецце воче Дефинициясы | +4 |
| 7. | а прима виста | а прима виста | а прима вистаа прима вистаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А прима виста (ит. а prima vista «бір көргеннен») – параққа қарапойнау. 2. Әзербайжан: bir prima vista3. Қырғыз: а примависта 4. Өзбек: prima vista5. Түрік: bir prima vista6. Ағылшын: a prima vista7. Испан: una prima vista8. Неміс: Ein Prima Vista9. Француз: une prima vista10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а прима виста –а прима виста Дефинициясы | +1 |
| 8. | а секко | а секко | а секкоа секкоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А секко (итал. al secco, a secco «құрғақтай, құрғақ затқа салынған(сурет)») – фрескадан айырмашылығы, кептіріліп, құрғатылған, екінші ретдымқылданған қатты сылаққа салынған қабырғалық қолөнер суреті. 2. Әзербайжан: quru 3. Қырғыз: а секко 4. Өзбек: quruq5. Түрік: kuru6. Ағылшын: asecco 7. Испан: seco8. Неміс: Trocken9. Француз: sec10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а секко – асекко Дефинициясы | +4 |
| 9. | а темпо | а темпо | а темпоа темпоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А темпо (а tempo (лат.tempus «уақыт») – бұрынғыдай екпінмен. 2. Әзербайжан: və tempi3. Қырғыз: а темпо 4. Өзбек: va temp5. Түрік: ve tempo6. Ағылшын: andtempo 7. Испан: yel tempo 8. Неміс: und Tempo9. Француз: ettempo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а темпо – а темпо Дефинициясы | +4 |
| 10. | а темпо либеро | а темпо либеро | а темпо либероа темпо либероСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А темпо лидеро (ит. а tempo libero «еркін екпінмен») – ешбіркүштеусіз; тікелей еркін екпінмен. 2. Әзербайжан: və tempi libero3. Қырғыз: а темполиберо 4. Өзбек: va temp-libero5. Түрік: ve tempo libero6. Ағылшын: tempo libero7. Испан: tempo libero8. Неміс: Unddas Tempo Libero 9. Француз: et le tempo libero10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а темпо либеро –а темпо либеро Дефинициясы | +4 |
| 11. | аб иницио | аб иницио | аб инициоаб инициоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аб иницио (лат. аb initio «басынан») – басынан бастап. 2. Әзербайжан: ab initialo3. Қырғыз: абиницио 4. Өзбек: ab initialo5. Түрік: ab initialo6. Ағылшын: ab initialo7. Испан: ab initialo8. Неміс: ab Initialo9. Француз: ab initialo10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аб иницио – абиницио Дефинициясы | +4 |
| 12. | аббандонаменто | аббандонаменто | аббандонаментоаббандонаментоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббандонаменто (итал.abbandonatamente «қысылған, басылып тасталған») – ешбірқарсылықсыз өз сезіміне ерік беру. 2. Әзербайжан: abbandonatamente 3. Қырғыз: аббандонаменто 4. Өзбек: abbandonatamente 5. Түрік: abbandonatamente 6. Ағылшын: abbandonatamente 7. Испан: abbandonatamente 8. Неміс: Abbandonatamente 9. Француз: abbandonatamente 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббандонаменто – аббандонаменто Дефинициясы | +4 |
| 13. | аббассаменто | аббассаменто | аббассаментоаббассаментоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббассаменто(ит. аbbassamento «түсіру,дауысты төмендету») –дауысты төмендету. 2. Әзербайжан: abbassamento3. Қырғыз: аббассаменто 4. Өзбек: abbassamento5. Түрік: abbassamento6. Ағылшын: abbassamento7. Испан: abbassamento8. Неміс: Abbassamento9. Француз: abbassamento10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббассаменто –аббассаменто Дефинициясы | +4 |
| 14. | аббелендо | аббелендо | аббелендоаббелендоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббелендо (ит.аbbeltendo) – туындыны әшекейлермен безендіру. 2. Әзербайжан: abbelendo 3. Қырғыз: аббелендо 4. Өзбек: abbelendo 5. Түрік: abbelendo 6. Ағылшын: abbelendo 7. Испан: abbelendo 8. Неміс: Abbelendo 9. Француз: abbelendo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббелендо –аббелендо Дефинициясы | +4 |
| 15. | абболиционизм | абболиционизм | абболиционизмабболиционизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Абболиционизм (ағылш.abolitionism; лат.abolitio «бас тарту») – авторлыққұқықтан бас тарту іс-әрекеті. 2. Әзербайжан: abbolisizm3. Қырғыз: абболиционизм 4. Өзбек: abbolisizm5. Түрік: abbolitsionizm6. Ағылшын: abbolitionism7. Испан: abbolitionism8. Неміс: Abbolitionismus 9.Француз: abolitionnisme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. абболиционизм– абболиционизм
Дефинициясы | +4 |
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Республикалық терминология комиссиясының III-отырысында қаралатын терминдер
МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӨНЕР САЛАСЫНЫҢ ТЕРМИНДЕРІНЕ ЖАСАЛҒАН ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ САРАПТАМА ҚОРЫТЫНДЫСЫ
МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӨНЕР САЛАСЫНЫҢ ТЕРМИНДЕРІНЕ ЖАСАЛҒАН ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ САРАПТАМА ҚОРЫТЫНДЫСЫ
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | «галле» стекло | «галле» шынысы | «галле» стекло«галле» шынысыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Галлешынысы. Эмиль Галле (1846-1904) атты француз дизайнерінің есіміменбайланысты безендендірілген, әдемі суреттер салынған шыны түрі. 2. Әзербайжан: Şüşə Galle3. Қырғыз: Галле айнеги4. Өзбек: Galle shisha5. Түрік: Hallecam 6. Ағылшын: Galle Glass7. Испан: Cristal DeGalle8. Неміс: Galle Glas9. Француз: Galle Glass10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағықолданысы: 12. «галле» стекло – «галле» шынысы Дефинициясы | +10 |
| 2. | «галльский дух» | «галлдықжан» галл рухыгалдық рух | «галльский дух»«галлдықжан» галл рухыгалдық рухСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Галлдық жан2. Әзербайжан: Gal ruhu3. Қырғыз: Галл руху4. Өзбек: Gali ruh5. Түрік: Gali ruhu6. Ағылшын: Gali spirit7. Испан: Espíritu deGali8. Неміс: Gali Geist9. Француз: Gali esprit10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағықолданысы: 12. «галльскийдух» – «галлдық жан» Дефинициясы | +5 |
| 3. | гамма римского-корсакова | римский-корсаков гаммасы | гамма римского-корсаковаримский-корсаков гаммасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Римский-корсаков гаммасы. НиколайАндреевич Римский-Корсаков (1844-1908) Ресей композиторы, дирижер. Римский-Корсаковтыңесімімен байланысты гамма, – ретімен орналасқан музыка әуендерінің қатары,тон-жартылай тон. 2. Әзербайжан:Rimski-Korsakovun qamması3. Қырғыз: Римский-корсаковгаммасы4. Өзбек: Rim-Korsakovgammasi5. Түрік: Rimsky-Korsakov gaması6. Ағылшын: Rimsky-Korsakovscale7. Испан: Escala deRimsky-Korsakov8. Неміс:Rimsky-Korsakow-Skala9. Француз: Échelle deRimsky-Korsakov10. Бекітілген нұсқасы: 11.Заңнамадағықолданысы: 12. гаммаримского-корсакова – римский-корсаков гаммасы Дефинициясы | +7 |
| 4. | «гамма черномора» | «черномор гаммасы» | «гамма черномора»«черномор гаммасы»СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Черномор гаммасы. Музыкалықтермин. Баспалдақтары тұтас тондардың бірізділігін құрайтын дыбыс, гамма.Кейде «целотондық гамма» деп аталады. 2. Әзербайжан: Çernomorqamması 3. Қырғыз: Черномиоргаммасы4. Өзбек: Chernomor gammasi5. Түрік: Tüm ton ölçeği6. Ағылшын: Whole tonescale7. Испан: Escala de tonocompleta8. Неміс: Ganze Tonskala9. Француз: Toute l`échellede ton10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағықолданысы:12. гаммачерномора – черномор гаммасы Дефинициясы | +7 |
| 5. | Гардский мост | Гард көпірі | Гардский мостГард көпіріСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гард көпірі – негізгіатауы «Пон-дю-Гар» (фр. Pont du Gard, – «Гар арқылы көпір») - ең жақсысақталған ежелгі Рим акведуктары. Францияның Гар деген жерінде орналасқан,көпір Гардон (бұрыңғы Гар) өзені арқылы өтеді. Ұзындығы 275 метр, биіктігі 47метр. 1985 жылдан бастап ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұрасы болып саналады. 2. Әзербайжан: Qard körpüsü 3. Қырғыз: Гард көпүрө4. Өзбек: Gard ko`prigi5. Түрік: Pont du Gard6. Ағылшын: Pont du Gard7. Испан: Puente del Gard8. Неміс: Pont du Gard9. Француз: Pont du Gard10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағықолданысы: 12. Гардскиймост – Гард көпірі Дефинициясы | +7 |
| 6. | Гармодий и Аристогитон» | Гармодий мен Аристогитон | Гармодий и Аристогитон»Гармодий мен АристогитонСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гармодий мен Аристогитон (көнегрек. Ἁρμόδιος και Ἀριστογείτων; Афины – 514 б.з.д) тиранға қарсыкүресушілер, азат етушілер. Б.з.д. 514 жылы ағайынды-тирандар Гиппия менГиппархқа қарсы күрескен ежелгі грек Афина қаһармандары. Күрес нәтижесіндеГипархты өлтіріп, өздері қаза тапты. Тиранияны құлатқаннан кейін Гармодий менАристогитон тиранияға қарсы күрестің маңызды фигураларына айналды. Оларұлттық батырлар және еркін мемлекеттің негізін қалаушылар болып құрметтелді,олардың құрметіне культтар орнатылды, әндер шырқалды, олардың ұрпақтарысалықтан босатылды. XII ғасырдан бастап, әсіресе XVI ғасырда Еуропадаабсолюттікпен күрес және конституционализмнің қалыптасуы аясында «Тиранғақарсы күрес» теориясы дамыды. Грек кейіпкерлері Гармодий мен Аристогитонканондық образдарға айналды. 2. Әзербайжан: Garmodium vəAristogiton3. Қырғыз: Гармодий жанаАристогитон4. Өзбек: Harmodius vaAristogeiton5. Түрік: Tiran katilleri6. Ағылшын: Harmodius andAristogeiton7. Испан: Harmodius ogAristogeiton8. Неміс: Tyrannenmörder9. Француз: Harmodius etAristogeiton10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағықолданысы: 12. Гармодий иаристогитон – Гармодий мен Аристогитон Дефинициясы | +6 |
| 7. | Гауди стиль | Гауди стилі | Гауди стильГауди стиліСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гауди стилі – Каталонсәулетшісі (Испания) Анто́ни Пла́сид Гильéм Гауди́-и-Корне́ттің (1852-1926)қалыптастырған сәулет стилі. 2. Әзербайжан: Gaudi Stil3. Қырғыз: Гауди Стили4. Өзбек: Gaudi Uslubi5. Түрік: Gaudi Tarzı6. Ағылшын: Gaudi Style7. Испан: Gaudí Estilo8. Неміс: Gaudi-Stil9. Француз: Le Style DeGaudi10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. Гауди стиль – Гаудистилі Дефинициясы | +8 |
| 8. | Гвельфов сокровища | Гвельфтер қазынасы» | Гвельфов сокровищаГвельфтер қазынасы»СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гвельфтер қазынасы (неміс:Welfenschatz) – ортағасырлық шіркеу өнерінің коллекциясы. Бастапқы кездеГерманияның Брауншвейгеқаласының соборында орналастырылған еді. Көптеген нысан XVII ғасырдасобордан алынып, 1930 жылдары әр жаққа таратылып кетті. 2. Әзербайжан: Guelfa Xəzinəsi3. Қырғыз: Гвельфтерқазынасы4. Өзбек: Guelph Xazina5. Түрік: Guelph Hazine6. Ағылшын: Guelph Treasure7. Испан: El Tesoro DeGuelph8. Неміс: Welfenschatz9. Француз: Le Trésor DeGuelph10. Бекітілген нұсқасы:-11.Заңнамадағықолданысы: - 12. Гвельфовсокровища – Гвельфтер қазынасы Дефинициясы | +7 |
| 9. | Гебальский стиль | Гебаль стилі | Гебальский стильГебаль стиліСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гебаль стилі (Библ,Гебал (Губл) (финик. gebal; грек.Βύβλος, Byblos) – Ежелгі Финикий қаласы. Жерорта теңізінің жағалауындаорналасқан. Ливанның қазіргі астанасы Бейрутан 32 км қашықтықта болған ежелшіқала атауы. Қазіргі уақытта ежелгі Гебал/Библ орнында Джебейль (Джубейль)қаласы орналасқан. Гебаль стилі «ежелгі Гебаль қаласының стилі» дегендіаңғартады. 2. Әзербайжан: Qəbələ stili3. Қырғыз: Гебаль стили4. Өзбек: Gebalikuslubi5. Түрік: Gebal tarzı6. Ағылшын: Gebal style7. Испан: Estilo Gebal8. Неміс: Gebali Stil9. Француз: Style gebal10. Бекітілген нұсқасы:-11.Заңнамадағы қолданысы: - 12. Гебальский стиль–Гебальстилі Дефинициясы | +5 |
| 10. | «гелиопольская эннеада» богов | «гелиопольдық тоғыздық» құдайлары Гелиополь құдайлары | «гелиопольская эннеада» богов«гелиопольдық тоғыздық» құдайлары Гелиополь құдайларыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Гелиопольдықтоғыздық құдайлары – Эннеада (грек. Ἐννεάς – «тоғыздық»),сондай-ақ Ұлы эннеада немесе Гелиополь пантеоны деп аталып жүр. ЕжелгіМысырдағы ең басты тоғыз құдай. Бастапқыда Гелиополь қаласында пайда болған. 2. Әзербайжан: Enneadatanrıları 3. Қырғыз: Эннеада4. Өзбек: Enneada5. Түрік: Enneada6. Ағылшын: Ennead7. Испан: Enéada8. Неміс: Neunheit vonHeliopolis9. Француз: Ennéade10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. Гелиопольская эннеада богов –гелиопольдық тоғыздық құдайлары Дефинициясы | +7 |
| 11. | Генуи звезда | Генуи жұлдызы Генуя жұлдызы | Генуи звездаГенуи жұлдызы Генуя жұлдызыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Генуи жұлдызы (Генуя(итал. Genova – Италиядағы қала, Лигурия әкімшілік аймағына қарасты Генуяпровинциясында орналасқан) – жылы жерде өсетін, жылдам пісетінжасыл түсті райхан (базилик) сорты. 2. Әзербайжан: Genuya ulduz3. Қырғыз: Генуи жылдызы4. Өзбек: Genuya yulduz5. Түрік: Cenova yıldız6. Ағылшын: Genoa star7. Испан: Estrella deGénova8. Неміс: Genua Stern9. Француз: Gênes étoiles10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. генуизвезда – генуи жұлдызы Дефинициясы | +7 |
| 12. | Геракловы столбы | Гераклдер бағаны | Геракловы столбыГераклдер бағаныСаласыМәдениет және өнер ЭтимологиясыГераклдер бағаны (Геркулестербағаны), (лат. Columnae Herculis) – Гибралтар бұғазына кіруді шектейтінбиіктіктерді белгілеу үшін қолданылған антикалық атау. Солтүстік жартас (Еуропа жағынан) – Гибралтаржартасы (Ұлыбритания иелігінде орналасқан Гибралтар), ал оңтүстік бағанретінде (Солтүстік Африка жағынан) Мароккодағы Джебель-Муса тауы немесеСеутаның жанында орналасқан Абила тауы.2. Әзербайжан: Heraclessütunları3. Қырғыз: Геракл устуну4. Өзбек: Herkulustunlari5. Түрік: Herkül sütünleri6. Ағылшын: Pillars ofHercules7. Испан: Columnas deHércules8. Неміс: Säulen desHerakles9. Француз: Colonnesd`Hercule10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. Геракловы столбы – Гераклдер бағаны Дефинициясы | +8 |
| 13. | горлица | горлица | горлицагорлицаСаласыМәдениет және өнер ЭтимологиясыГорлица (лат.Streptopelia, көне грек. στρεπτο- +πέλεια «әшекей тағынған көгершін») –көгершін тектес құс түрі.2. Әзербайжан: Qurqur3. Қырғыз: Бактектер4. Өзбек: Gʻurraklar5. Түрік: Kaplumbağagüvercin6. Ағылшын: Streptopelia7. Испан: Streptopelia8. Неміс: Turteltauben9. Француз: Streptopelia10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. горлица – горлица Дефинициясы | +5 |
| 14. | габа, габардин | габа, габардин | габа, габардингаба, габардинСаласыМәдениет және өнер ЭтимологиясыГабардин (исп.gabardina)– су өткізбейтін пальто мен костюм тігуге арналған арналған мата түрі. 2. Әзербайжан: Qabardin3. Қырғыз: Габардин4. Өзбек: Gabardin5. Түрік: Gabardin6. Ағылшын: Gabardine7. Испан: Gabardina(tejido)8. Неміс: Gabardine9. Француз: Gabardine10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. габа, габардин – габа, габардин Дефинициясы | +6 |
| 15. | габбро | габбро | габброгабброСаласыМәдениет және өнер ЭтимологиясыГаббро (итал. gabbro)– интрузиялық толықкристалды магмалық тау жынысы; терең қабаттарда жататын магмалықтау жынысы. 2. Әзербайжан: Qabbro3. Қырғыз: Габбро4. Өзбек: Gabbro5. Түрік: Gabro6. Ағылшын: Gabbro7. Испан: Gabro8. Неміс: Gabbro9. Француз: Gabbro10. Бекітілген нұсқасы:-11. Заңнамадағықолданысы: - 12. габбро – габбро Дефинициясы | +7 |
"Галантный стиль - сырбаздық стиль" делінген. Ал, "Галантность" сөзінің өзінің аудармасында "сырбаздық" деген мүлдем жоқ - наздылық, сыпайылық, ізеттілік, әдептілік. Онда, логика бойынша, "наздылық стиль, сыпайылық стиль, ізеттілік стиль, әдептілік Толығырақ ...стиль" - дердің бірі болуы керек қой?
"гелиопольдық тоғыздық" құдайлары деген баламасын қолдаймын
галл рухы - дұрыс
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Шаяхмет Ақылбек Қожаұлы
жазушы, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай мемлекеттік университеті профессоры, филология ғылымдарының кандидаты
«Қазақы терминдерді халық жасайды» онлайн байқауына
жазушы, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай мемлекеттік университеті профессоры, филология ғылымдарының кандидаты
«Қазақы терминдерді халық жасайды» онлайн байқауына
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг |
|---|---|---|---|
| 1. | шахмат | ханқамау (Ғабит Мүсірепов баламасы) | |
| 2. | Лидер | топжарған | |
| 3. | душ | сусебер | |
| 4. | линза | көзәйнек | |
| 5. | пулемет | оқсебер | |
| 6. | очки | көзілдірік | |
| 7. | коньки | сырғытпа | |
| 8. | клюшка | доптаяқ | |
| 9. | штамп | істаңба. | |
| 10. | снаряд | топ |
Пулемет сөзін "оқсебер" деп тауып айтқансыз, бірақ пулемент оқ сеппейді, оқты шашады. Меніңше болғанда ОҚШАШАР десе қисынды. Не болмаса тілімізге бейімдеп ПҮЛЕМЕТ десе дұрыс.
Шахматты ханқамау деп алған құлаққа жағымды екен. Шахмат ойынының мағынасын ашып тұрған сияқты.
штамп-істаңба мағынасын ашып тұр.
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Республикалық терминология комиссиясының 2021 жылғы ІV отырысында қаралатын терминдер
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | бумага проклеенная | желімделген қағаз | бумага проклееннаяжелімделген қағазСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. желімделген қағаз – желімдеу пресін пайдалана отырып, беттік желімдеуге арналған қағаз. 2. Әзербайжан: kağız, yapıştırılmış 3. Қырғыз: чапталган Кагаз 4. Өзбек: yopishqoq qog`oz 5. Түрік: bantlanmış kağıt 6. Ағылшын: taped paper 7. Испан: papel pegado 8. Неміс: papier, verklebt 9. Француз: papier collé 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: желімделген қағаз 12. Орыс тіліндегі «бумага проклеенная» сөзі заңнамада «желімделген қағаз» сөз тіркесімен аударылған. Біз «желім қағаз» деген нұсқаны ұсынар едік. | +13 |
| 2. | бумага фильтровальная | сүзгіш қағаз | бумага фильтровальнаясүзгіш қағазСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. сүзгіш қағаз – сұйықтықты тығыз заттардан бөлу (сүзу) үшін желімделмеген қағаз қолданылады. Бөлінетін жауын-шашын тамшыларының қаншалықты ірі екеніне және сұйықтықтың тұтқырлығына байланысты әртүрлі тығыздықтағы қағаз қажет. Қағаз неғұрлым тығыз болса, сүзу соғұрлым баяу жүреді. 2. Әзербайжан: filter kağız 3. Қырғыз: чыпкасы кагаз 4. Өзбек: filtr qog`oz 5. Түрік: filtre kağıdı 6. Ағылшын: filter paper 7. Испан: papel de filtro 8. Неміс: Filterpapier 9. Француз: papier filtre 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: сүзгіш қағаз 12. Орыс тіліндегі «бумага фильтровальная» сөзі бұрын бекітілмеген екен. Заңнамада «сүзгіш қағаз» деп берілген. Біз де осы нұсқаны қолдаймыз. | +8 |
| 3. | бумажная капсула | қағаз капсула | бумажная капсулақағаз капсулаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. қағаз капсула (лат. capsula «жәшік, қобдиша, сандықша») – қандай да бір затты сыртқы ортадан қорғау үшін дайындалған қағаз ыдыс. 2. Әзербайжан: kağız kapsul 3. Қырғыз: кагаз капсула 4. Өзбек: qog`oz kapsula 5. Түрік: kağıt kapsül 6. Ағылшын: paper capsule 7. Испан: cápsula de papel 8. Неміс: papierkapsel 9. Француз: capsule de papier 10. Бекітілген нұсқасы: спускаемые капсулы – қонатын капсулалар (2018) 11. Заңнамадағы қолданысы: қағаз, капсула 12. «Бумажная капсула» сөзіндегі капсула сөзі 2018 жылы тіркес ішінде «капсула» деп бекітілген. Заңнамада да тіркес сөзді құраушы компоненттер жеке-жеке «қағаз, капсула» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған тіркесті (қағаз капсула) дұрыс деп есептейміз. | +12 |
| 4. | бумажно-асбестовые фильтры | қағаз-асбесті фильтрлер | бумажно-асбестовые фильтрықағаз-асбесті фильтрлерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. қағаз-асбесті фильтрлер (гр. «асбест» - сөндірілмеген әк», лат. filtrum «киіз; киізден жасалған сүзгі») – пластиналар түріндегі қағаз-асбесті фильтрлер Сальников сүзгісінде сүзгі беті ретінде қолданылады, ол екі сфералық дискілердің арасында қысылған металл жақтау түрінде болады. 2. Әзербайжан: Kağız-asbest filtrləri 3. Қырғыз: Кагаз-асбест чыпкалары 4. Өзбек: Qog`oz-asbest filtrlari 5. Түрік: Kağıt asbest filtreleri 6. Ағылшын: Paper-asbestos filters 7. Испан: Filtros de papel y amianto 8. Неміс: Papier-Asbest-Filter 9. Француз: Filtres à papier et à amiante 10. Бекітілген нұсқасы: фильтр – сүзгі (2015) 11. Заңнамадағы қолданысы: Қағаз, асбесті, фильтрлер 12. 2015 жылы «фильтр» сөзі жеке тұрғанда да тіркес ішінде де «сүзгі» деп бекітілген. Заңнамада көрсетілген термин жеке қолданылмаса да жекелей қағаз, асбест, фильтр деп қолданылған екен. Демек біз «бумажно-асбестовые фильтры» деген терминнің баламасы ретінде «қағаз-асбесті сүзгілер» деген нұсқаны ұсынамыз. Фильтр терминінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сүзгі» бірлігі қолданысқа ие. | +2 |
| 5. | бумажный фильтр | қағаз фильтр | бумажный фильтрқағаз фильтрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. қағаз фильтр (лат. filtrum «киіз; киізден жасалған сүзгі») – арнайы сүзгіден өткізілген желімделмеген қағаздан жасалады, қалқыма бөлшектерді сұйықтықтан бөлу үшін зертханалық тәжірибеде кеңінен қолданылады. Қағаздың тығыздығына сәйкес, яғни сұйықтық ағып жатқан тері тесігінің мөлшеріне байланысты сүзгілер өте тығыз (көк лентамен белгіленеді) және онша тығыз емес (ақ лентамен белгіленеді) болып бөлінеді. Сонымен қатар, лентада сүзгі күлінің массасы көрсетіледі. 2. Әзербайжан: kağız filter 3. Қырғыз: кагаз чыпкасы 4. Өзбек: qog`oz filtr 5. Түрік: kağıt filtresi 6. Ағылшын: paper filter 7. Испан: filtro de papel 8. Неміс: Papierfilter 9. Француз: filtre en papier 10. Бекітілген нұсқасы: фильтр – сүзгі (2015) 11. Заңнамадағы қолданысы: қағаз, фильтр 12. Бұл терминге де жоғарыдағы уәжді қолданамыз. Ұсынатын баламамыз – қағаз сүзгі. | +4 |
| 6. | бутонизация | гүлбүршігінің пайда болуы (шанақтану), бүршіктену | бутонизациягүлбүршігінің пайда болуы (шанақтану), бүршіктенуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. гүлбүршігінің пайда болуы (шанақтану), бүршіктену – гүл бүршігінің пайда болуымен сипатталатын өсімдіктің даму кезеңі. 2. Әзербайжан: qönçələnmə 3. Қырғыз: почкование 4. Өзбек: payvand 5. Түрік: tomurcuklanma 6. Ағылшын: budding 7. Испан: gemación 8. Неміс: Knospung 9. Француз: bourgeonnement 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: шанақтану 12. Заңнамада «шанақтану» деп қолданылған. Сол себепті аталмыш терминнің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шанақтану» сөзін ұсынамыз. | +5 |
| 7. | буферные системы | буферлік жүйелер | буферные системыбуферлік жүйелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. буферлік жүйелер – ерітіндідегі бірнеше заттардың жиынтығы, оған буферлік қасиеттерді, яғни ерітіндіні сұйылту, шоғырландыру немесе оған аз мөлшерде күшті қышқыл немесе сілті қосу кезінде ортаның белсенді реакциясының (РН) өзгеруіне төтеп беру мүмкіндігін береді. 2. Әзербайжан: bufer sistemləri 3. Қырғыз: буфердик системалар 4. Өзбек: bufer tizimlar 5. Түрік: tampon sistemleri 6. Ағылшын: buffer systems 7. Испан: sistemas de amortiguación 8. Неміс: Puffersystem 9. Француз: système tampon 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: буферлік, жүйелер 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «буфер, система» сөздері жеке «буфер, жүйе» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған нұсқаны қолдаймыз. | +11 |
| 8. | бухгалтерский баланс | бухгалтерлік баланс | бухгалтерский балансбухгалтерлік балансСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бухгалтерлік баланс (нем. Buchhalter, Buch —кітап, Halter — ұстағыш + фр. Balance «тепе-теңдік») – есепті күнге (айдың, тоқсанның, жылдың соңына) шаруашылық жүргізуші субъекті қаражатының құрамын, орналасуын, қайнар көздері мен мақсатын ақшалай түрде сипаттайтын жиынтық кестеге топтастырылған көрсеткіштер жүйесі. Баланс 2 бөліктен тұрады: сол бөлігі - актив (қаражаттың құрамын, орналасуын және пайдаланылуын сипаттайды) және оң бөлігі - пассив (қаражаттың пайда болу көздерін көрсетеді). Бухгалтерлік баланстың активі мен пассивінің нәтижелері тең болуы тиіс. 2. Әзербайжан: mühasibat balansı 3. Қырғыз: бухгалтердик баланс 4. Өзбек: balansi 5. Түрік: bilanço 6. Ағылшын: balance sheet 7. Испан: balance de contabilidad 8. Неміс: buchhalterische Bilanz 9. Француз: bilan 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: бухгалтерлік баланс 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «бухгалтерлік баланс» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған нұсқаны қолдаймыз. | +9 |
| 9. | бухгалтерский отчет | бухгалтерлік есеп | бухгалтерский отчетбухгалтерлік есепСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бухгалтерлік есеп (нем. Buchhalter, Buch —кітап, Halter — ұстағыш ) – кәсіпорынның шаруашылық қызметінің жағдайы, барысы және нәтижелері туралы немесе бөтеннің мүлкін басқару немесе билік ету туралы қандай да бір дәлелдемелермен (цифрлық деректермен, растама құжаттарымен) расталған түсініктеме. Бухгалтерлік есеп кәсіпорын шоттарының жай-күйі туралы мәліметтер береді және шаруашылық қызметтің нәтижелерін анықтайды, өйткені олар кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде көрсетіледі. 2. Әзербайжан: mühasibat hesabatı 3. Қырғыз: бухгалтердик отчет 4. Өзбек: buxgalteriya hisoboti 5. Түрік: muhasebe raporu 6. Ағылшын: accounting report 7. Испан: estado de cuentas 8. Неміс: buchhaltung 9. Француз: rapport comptable 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: бухгалтерлік есеп 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «бухгалтерлік есеп» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған нұсқаны қолдаймыз. | +7 |
| 10. | бухгалтерский учет | бухгалтерлік есепке алу | бухгалтерский учетбухгалтерлік есепке алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бухгалтерлік есепке алу (нем. Buchhalter, Buch —кітап, Halter — ұстағыш) – бұл барлық экономикалық операцияларды тұтас, үздіксіз және құжаттық есепке алу арқылы ұйымның мүлкі, міндеттемелері және олардың қозғалысы туралы ақпаратты ақшалай түрде жинау, тіркеу және жалпылаудың реттелген жүйесі. 2. Әзербайжан: Mühasibat 3. Қырғыз: бухгалтердик эсеп 4. Өзбек: buxgalteriya hisobi 5. Түрік: muhasebe 6. Ағылшын: accounting 7. Испан: contabilidad 8. Неміс: Buchhaltung 9. Француз: comptabilité 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: бухгалтерлік есепке алу 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «бухгалтерлік есепке алу» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған нұсқаны қолдаймыз. | +7 |
| 11. | быстротранспортировочные мембраны | жылдам тасымалдаушы мембраналар | быстротранспортировочные мембраныжылдам тасымалдаушы мембраналарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. жылдам тасымалдаушы мебраналар (лат. membrāna «қабық, қабықша, жарғақ») – жұқа иілгіш немесе пластинакдан жасалған оңтайлы қапшықтар. 2. Әзербайжан: tez nəql membran 3. Қырғыз: тез ташуу мембрана 4. Өзбек: tez tashish membranalari 5. Түрік: hızlı taşıma membranları 6. Ағылшын: fast transport membranes 7. Испан: membranas de transporte rápido 8. Неміс: schnell Versand-Membran 9. Француз: membranes de transport rapide 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: жылдам, тасымалдаушы, мембраналар 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «быстротранспортировочные мембраны» сөздері жекелей «жылдам, тасымалдаушы, мембраналар» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған «жылдам тасымалдаушы мембраналар» нұсқасын қолдаймыз. | +9 |
| 12. | бюретка | бюретка | бюреткабюреткаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бюретка (ағ. Burette - газдар мен сұйықтықтардың аз мөлшерін дәл анықтауға арналған зертханалық ыдыс) – газдардың шағын көлемін (газ бюреткасы) және сұйықтықтарды (титрлеуге арналған бюретка) дәл анықтауға арналған зертханалық ыдыс. Титриметриялық анализде қолданылатын кәдімгі буретка – бұл бір ұшында ашылған және бекітпе кранымен (шыны немесе тефлон) немесе екінші жағында қысқышпен жабдықталған жұқа межеленген шыны түтік. Ол одан алынған сұйықтықтың көлемін дәл өлшеуге арналған. Әдеттегі талдау үшін қолданылатын зертханалық жабдықтардың стандартты жиынтығына кіреді. 2. Әзербайжан: Turk Meshurlar 3. Қырғыз: толтуруу 4. Өзбек: burette 5. Түрік: büret 6. Ағылшын: Burette 7. Испан: bureta 8. Неміс: Bürette 9. Француз: burette 10. Бекітілген нұсқасы: Бюретка – өлшеуір (2006) 11. Заңнамадағы қолданысы: бюретка 12. Көрсетілген термин 2006 жылы «өлшеуір» деп бекітілген. Заңнамада «бюретка» деп қолданылған. Берілген мағынасына қарап, бұл терминнің 2006 жылғы бекітілген «өлшеуір» деген нұсқасын қолдаймыз. | +8 |
| 13. | бюреточная система | бюреткалық жүйе | бюреточная системабюреткалық жүйеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бюреткалық жүйе (ағ. Burette - газдар мен сұйықтықтардың аз мөлшерін дәл анықтауға арналған зертханалық ыдыс) – көлемді өлшеу жолымен дәрі-дәрмек дайындау кезінде сұйықтықтарды өлшеуге арналған әртүрлі сыйымдылықтағы межеленген бюреткалар мен тамызғыштар жиынтығы бар қондырғы. Бюреткалық жүйе концентрацияланған ерітінділерді пайдалануға, дәріхана жағдайында дәрілік субстанцияларды дайындау процесін барынша дәл мөлшерлеуге және жеделдетуге мүмкіндік береді. Жалпы алғанда, қондырғының бюреткалары негізгі бөлшектері бюретка, қоректік ыдыс және қоректік түтік болып табылатын жиынтық болып табылады. 2. Әзербайжан: buretochka sistemi 3. Қырғыз: бюреткалык система 4. Өзбек: burette tizimi 5. Түрік: büret sistemi 6. Ағылшын: Burette system 7. Испан: sistema de bureta 8. Неміс: бюреточная System 9. Француз: système de burette 10. Бекітілген нұсқасы: Бюретка – өлшеуір (2006) 11. Заңнамадағы қолданысы: бюреткалық, жүйе 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «бюреточная система» сөздері жекелей «бюреткалық, жүйе» деп қолданылған. Берілген мағынасына қарап және бұл терминнің құраушы компоненті 2006 жылғы бекітілген «өлшеуір» деген нұсқасын негізге ала отырып, «өлшеуірлік жүйе» деген терминдік тіркесті ұсынамыз. | +8 |
| 14. | вагинальные шарики | қынаптық шариктер | вагинальные шарикиқынаптық шариктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. қынаптық шариктер – қынапқа енгізілетін түйіршіктер. Дәрілік қынаптық шарлар-фармакологиядағы суппозиторийлердің бір түрі; металл немесе пластмасса шарлар жыныстық ынталандыру үшін қолданылады. 2. Әзербайжан: vaginal toplar 3. Қырғыз: Мураталиев, Муса 4. Өзбек: vaginal to`playdi 5. Түрік: vajinal toplar 6. Ағылшын: vaginal balls 7. Испан: bolas vaginales 8. Неміс: vaginale Bälle 9. Француз: boules vaginales 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: қынаптық, шариктер 12. Көрсетілген термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «вагинальные шарики» сөздері жекелей «қынаптық, шариктер» деп қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған «қынаптық шариктер» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
| 15. | вазелин | вазелин | вазелинвазелинСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. вазелин (ағ. Petroleum Jelly «мұнайдан жасалған желе (тәтті тоңба)) – иісі мен дәмі жоқ май тәрізді ақ сұйықтық. Толық тазаланбаған кезде түсі қара түстен сары түске ауысады, ал толық тазаланғанда жартылай мөлдір түске дейін өзгереді. Ол минералды май мен қатты парафиндердің қоспасынан тұрады. Балқу температурасы 27-60 °C, тұтқырлығы 50 °C кезінде 28-36 мм2/с 2. Әзербайжан: vazelin 3. Қырғыз: териси 4. Өзбек: vazelin 5. Түрік: vazelin 6. Ағылшын: Vaseline 7. Испан: vaselina 8. Неміс: Vaseline 9. Француз: vaseline 10. Бекітілген нұсқасы: вазелин технический – техникалық вазелин (2015) 11. Заңнамадағы қолданысы: вазелин 12. Көрсетілген термин 2015 жылы тіркес ішінде «вазелин» деп бекітілген. Заңнамада да «вазелин» нұсқасында қолданылған. Сол себептен ұсынылып отырған «вазелин» нұсқасын қолдаймыз. | +11 |
вазелинді жақпамай, филтрді сүзгі, буферді аралық, бухгалтер-есепші бухгалтерлік баланс есептік теңгерім, бухгалтерлік отчет-есептік қисап, бухгалтерлік учет-есептік санақ деп аудару қажет
өзара тәуелсіздік емес өзара тәуелділік болады
жарнама реклама емес жарна болады.
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тіл саясаты комитетінің тапсырмасымен «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы жариялаған «Қазақы терминдерді халық жасайды» атты республикалық байқауына Елдос САУЫРҚАН ұсынған терминдер
| # | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг |
|---|---|---|---|
| 1. | Селфи | Селпі | |
| 2. | Термин | Термін | |
| 3. | Наушник | Тыңдауыр | |
| 4. | Актив | Әктіп | |
| 5. | Школа | Оқуыл | |
| 6. | Институт | Еністет,Үністет | |
| 7. | Хадис-шариф | Қадыс-шәріп | |
| 8. | График | Грәпік | |
| 9. | Компьютер | Білгісанар, Көмпітер | |
| 10. | Экран | Айпар |
школа не тұр? мектеп сөзі бар емес пе?
школа неге тұр? мектеп сөзі бар емес пе?
Мектеп сөзі көпсалалы атауларда бірдей қолданылып жүр. Оқы+уыл= оқуыл сөзі көп "мектептің" біріне сәтті балама болмақ-дұр. Айдауыл, Бақауыл, Жасауыл, Шымшуыр, тб үлгілері бар. Историческая школа- Тарихи мектеп болады, ал балалар Толығырақ ...білім алатын оқу орны ОҚУЫЛ болады.
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті
ҚР Ішкі істер министрлігі
Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі
ҚР Сыртқы істер министрлігі
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі
ҚР Инвестициялар және даму министрлігі
ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігі
ҚР Ұлттық экономика министрлігі
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі
"приставка" терминінің қазақша баламасын жасау керек. Мыс , ұсыныс ретінде - "қондырма".
дұрысы - "сымсыз интернет" ( ғаламтор - всемирная паутина)
"реконструкция"
Басқа пікірлерді көрсету