array(0) { }
немесе әлеуметтік желі арқылы кіріңіз
немесе тіркеліңіз
Почтаңызға құпия сөзді қалпына келтіруге арналған сілтеме жіберіледі.
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯ КОМИССИЯСЫНЫҢ 2023 ЖЫЛҒЫ ІII ОТЫРЫСЫНДА БЕКІТІЛЕТІН ТЕРМИНДЕРІ
№ | САЛАСЫ | ТЕРМИН САНЫ | РЕТТІК САНЫ |
1 | ҚР Энергетика министрлігі бекітуге ұсынған терминдер | 12 | 1-12 |
2 | Қоғамдық тамақтандыру | 198 | 13-210 |
3 | Жаратылыстану саласы | 68 | 211-278 |
4 | Математика саласы | 507 | 279-785 |
# | Қазақша нұсқасы | Орысша нұсқасы | Рейтинг | |
---|---|---|---|---|
1. | армирленген тікенекті таспа, егоза | армированная колючая лента, егоза | армированная колючая лента, егозаармирленген тікенекті таспа, егозаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егоза-арқауланған тікенді таспа (АКЛ). Сыртқы жағынан, бұл өткір ілмектері бар қалың сымнан жасалған кенеп. Егоза - беймаза, тым қозғалмалы адам, фиджет (әдетте балалар туралы). 2. Этимологиясы: укр. ягоза́, єгоза́ - «непоседа», лат. аггао - "қарулану, нығайту" 3. Әзербайжан: gücləndirilmiş tikanlı lent, egoza 4. Қырғыз: армирленген тикендүү лента, егоза 5. Өзбек: mustahkamlangan tikanli lenta, Egoza 6. Түрік: takviyeli dikenli kurdele, heroza 7. Ағылшын: reinforced barbed tape, egoza 8. Испан: cinta de púas reforzada, egoza 9. Неміс: verstärktes Stachelband, egoza 10. Француз: ruban barbelé renforcé, egoza 11. Бекітілген нұсқасы: таспа - лента (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Сыртқы қоршаудың жоғарғы жиегіне сымнан қосымша «егоза» түріндегі «күнқағар» орнатылады. (ҚР ЭМ 29.07.2021 ж. №247 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: Армирленген тікенекті таспа нұсқасы ұсынылады. | -4 |
2. | ақ түсті мұнай өнімдері, ақшыл түсті мұнай өнімдері | светлые нефтепродукты | светлые нефтепродуктыақ түсті мұнай өнімдері, ақшыл түсті мұнай өнімдеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ашық түсті мұнай өнімдері - құрамында ауыр мұнай фракциялары жоқ және оптикалық қасиеттерімен сипатталатын, мөлдірге жақын өнімдер. Ашық түсті мұнай өнімдері мұнай айдау процесінің соңғы нәтижесі болып табылады. Ашық түсті мұнай өнімдеріне келесі мұнай өнімдері жатады: дизель отыны (жазғы, қысқы, арктикалық); бензин (авто-және авиа -); керосин (авиациялық, отын, металдарды ерітуге, кесуге арналған); лигроин. 2. Этимологиясы: славян světьlъ - "ашық", түр. neft, парсы نفت, naft - "мұнай" 3. Әзербайжан: yüngül neft məhsulları 4. Қырғыз: жаркыраган мунай продуктулары 5. Өзбек: yengil neft mahsulotlari 6. Түрік: hafif petrol ürünleri 7. Ағылшын: light oil products 8. Испан: productos petrolíferos ligeros 9. Неміс: helle erdölprodukte 10. Француз: produits pétroliers légers 11. Бекітілген нұсқасы: ашық (ақпараттық технология) - светлый (2006) 12. Заңнамадағы қолданысы: Ашық түсті мұнай өнімдеріне қатысты әкету кедендік бажы мөлшерлемелерінің көлемін есептеу. (ҚР ҰЭМ 17.02.2016 № 81 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, ашық түсті мұнай өнімдері нұсқасын бекітуді ұсынамыз. | -5 |
3. | газ тартатын құбыр | газопровод-отвод | газопровод-отводгаз тартатын құбырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Газ құбырын бұру - газ тарату немесе магистральдық газ құбырларынан қалалардың, елді мекендердің немесе жекелеген тұтынушылардың газ тарату станцияларына дейін газ беруге арналған газ құбыры 2. Этимологиясы: нидерл. gas, еж.грек. χάος (háos) - "газ" 3. Әзербайжан: qaz kəməri-çıxış 4. Қырғыз: газ түтүгү-тартуу 5. Өзбек: gaz quvuri-chiqish 6. Түрік: gaz boru hattı-çıkış 7. Ағылшын: gas pipeline-branch 8. Испан: gasoducto-desvío 9. Неміс: gasleitung-ableitung 10. Француз: gazoduc-évacuation 11. Бекітілген нұсқасы: газ құбыры - газопровод (2020), қарсылық білдіру, бас тарту - отвод (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: газ бұру құбыры – газопровод-отвод (ҚР ЭМ 22.01.2015 ж. №33 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданыста газ бұру құбыры, тиісті ұйымның ұсынысында газ құбырының бұрмасы берілген. Сараптай келе, газ құбырының бұрмасы терминін бекітуді ұсынамыз. | -5 |
4. | жоғары тозу, шамадан тыс тозу | высокий износ | высокий износжоғары тозу, шамадан тыс тозуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тозу — үнемі түсетін күштен пайда болған тетіктердің өлшемдерінің, пішінінің, салмағының немесе олардың бетінің өзгеруі (деформация) немесе үйкелістен беткі қабатының бүлінуі. 2. Этимологиясы: лат. erosio - "эрозия", "желіну" 3. Әзербайжан: yüksək aşınma 4. Қырғыз: жогорку кийим 5. Өзбек: yuqori aşınma 6. Түрік: yüksek aşınma 7. Ағылшын: high wear 8. Испан: alto desgaste 9. Неміс: hoher Verschleiß 10. Француз: usure élevée 11. Бекітілген нұсқасы: физикалық тозу - физический износ (2022), тозу - износ (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: жағалау көлік инфрақұрылымы объектілерінің әбден тозуы - высокий износ объектов береговой транспортной инфраструктуры (ҚР ҮҚ 31.12.2019 ж. № 1055) 13. Ұсыныстар: Терминдік тіркестің барынша ыңғайлы болуын ескере отырып, әбден тозу нұсқасын ұсынамыз. | -5 |
5. | кумулятивтік инвестициялар | кумулятивные инвестиции | кумулятивные инвестициикумулятивтік инвестицияларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кумулятивтік инвестициялар - лат. cumulatus - "тұтас; аяқталған", біртіндеп жинақталған немесе уақыт өте келе жинақталған . Сондай-ақ, жалпы сәулелену дозасы кумулятивтік әсер ететін ағза үшін жағымсыз. 2. Этимологиясы: лат. cumulatus - "тұтас; аяқталған" 3. Әзербайжан: kümülatif investisiyalar 4. Қырғыз: кумулятивдик инвестициялар 5. Өзбек: kümülatif investitsiyalar 6. Түрік: kümülatif yatırımlar 7. Ағылшын: cumulative investments 8. Испан: inversiones acumuladas 9. Неміс: kumulative Investitionen 10. Француз: investissements cumulés 11. Бекітілген нұсқасы: кумулятивтік әдіс - кумулятивный метод (2017), инвестиция - инвестиция (2017) 12. Заңнамадағы қолданысы: 2023 жылға дейін кемінде 475 млрд. теңге кумулятивтік инвестициялар тартуды қамтамасыз етуге қабілетті инновациялық инфрақұрылым құру – обеспечить к 2023 году привлечение не менее 475 млрд. тенге кумулятивных инвестиций (ҚР ҮҚ 13.08.2019 ж. №588) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, кумулятивтік инвестициялар нұсқасын бекітуді ұсынамыз. | +4 |
6. | күрделі жұмсалым сыйымдылығы; капитал қамтымдылығы | капиталоемкость | капиталоемкостькүрделі жұмсалым сыйымдылығы; капитал қамтымдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Капитал сыйымдылығы – капитал қайтарымдылығының кері көрсеткіші жəне оны есептеу үшін капиталдардың орташа жылдық толық бастапқы құнын өндірілген жалпы өнімдер құнына бөлгенге тең болады. 2. Этимологиясы: ағылш. capital coefficient; capital intensity - "капитал сыйымдылығы" 3. Әзербайжан: kapital intensivliyi 4. Қырғыз: капитал сыйымдуулугу 5. Өзбек: kapital intensivligi 6. Түрік: sermaye yoğunluğu 7. Ағылшын: capital intensity 8. Испан: intensidad de capital 9. Неміс: Kapitalintensität 10. Француз: capitalistique 11. Бекітілген нұсқасы: капиталжұмсалымы - капиталовложение (2018), сыйымдылық (механика және машинатану) - емкость (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: өндірістің энергия мен капиталды көп қажет етуі – энергоемкость и капиталоемкость производства (ҚР ҮҚ 30.06.2022 ж. №452) 13. Ұсыныстар: Капитал қамтымдылығы нұсқасын ұсынамыз. | -5 |
7. | нивелирлеу | нивелирование | нивелированиенивелирлеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Нивелирлеу – Жер бетіндегі нүктелердің биіктіктерін қайсы бір бастапқы нүктемен немесе бастапқы деңгейлік бетпен салыстыра отырып анықтау. 2. Этимологиясы: франц. nivellement немесе франц. nivèlement — «теңестіру», франц. niveau — «деңгей» 3. Әзербайжан: düzləşdirmə, səviyyələşdirmə 4. Қырғыз: нивелирлөө 5. Өзбек: tekislash 6. Түрік: tesviye, düzleştirme 7. Ағылшын: leveling 8. Испан: nivelación 9. Неміс: nivellierung 10. Француз: nivellement 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: 2015 жылы экономикалық саясат елдегі әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін сыртқы факторлардың салдарын нивелирлеуге бағытталатын болады. (ҚР ҮҚ 24.12.2014 ж. №1370) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, нивелирлеу нұсқасын бекітуді ұсынамыз. | +6 |
8. | сальдо-ағым, өзараауысу айырмасы | сальдо-переток | сальдо-перетоксальдо-ағым, өзараауысу айырмасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сальдо-ағым - барлық жүйеаралық берілген энергия жүйесі байланыстарының басқа энергия жүйелерімен ағындарының алгебралық қосындысы 2. Этимологиясы: итал. saldo - "есебі, қалдық" лат. saldare - "тегістеу" 3. Әзербайжан: balans axını 4. Қырғыз: сальдо-агым 5. Өзбек: qolgan narsalar 6. Түрік: denge akışı 7. Ағылшын: balance-flow 8. Испан: saldo-flujo 9. Неміс: saldo-Überlauf 10. Француз: solde-flux 11. Бекітілген нұсқасы: сальдо, қалдық (бухг.есеп) - сальдо (2006) 12. Заңнамадағы қолданысы: электр энергиясының нақты мемлекетаралық сальдо-ағымының жоспарлыдан ауытқуларына өтем жасау мақсатында - электрической энергии с целью компенсации отклонений фактического межгосударственного сальдо-перетока электрической энергии от планового қуат ағындары сальдосы - сальдо перетоков мощности (Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне электр энергетикасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 12 қарашадағы № 394-V ҚРЗ.) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, сальдо-ағым нұсқасын бекітуді ұсынамыз. | +6 |
9. | сақиналау | кoльцeваниe | кoльцeваниeсақиналауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сақиналау – сенімді электр байланысын жасау үшін сымның немесе кабельдің өзегін өңдеу және қалыптастыру операциясы. 2. Этимологиясы: еж.орыс коло - "шеңбер" 3. Әзербайжан: kоlçеvаniyаlаr 4. Қырғыз: ленталоо, айланмалоо 5. Өзбек: uzuklash 6. Түрік: Çemberleme, şeritlenme 7. Ағылшын: banding 8. Испан: anillamiento 9. Неміс: Beringung 10. Француз: baguage 11. Бекітілген нұсқасы: өсімдіктeрді сақиналау - кoльцeваниe растeний (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Түркістан қаласында 110 кВ тиісті желісі бар 110 кВ жобаланатын қосалқы станциясын айнала қоршау үшін 110 кВ электр беру желісін салу – Строительство линии электропередачи 110кВ для закольцевания проектируемых подстанций 110кВ с существующими сетями 110кВ в городе Туркестане (ҚР ҮҚ 3.06.2019 ж. №588) 13. Ұсыныстар: Сақиналау нұсқасы ұсынылады. | +6 |
10. | тиеуішті арба | трансферкар | трансферкартиеуішті арбаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Трансферкар - домна пештеріне шикізат беру үшін металлургиялық кәсіпорындарда пайдаланылатын өздігінен түсірілетін және өздігінен қозғалатын жүк вагоны. 2. Этимологиясы: ағылш. трансферкар, лат. transfero - тасымалдау, жылжыту және ағылш. саг-вагон, арба 3. Әзербайжан: transfer 4. Қырғыз: Трансфердик унаа, машина өткөрүп берүү 5. Өзбек: transferkar 6. Түрік: transferkar 7. Ағылшын: transfercar 8. Испан: transfercar 9. Неміс: transfercar 10. Француз: transfercar 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: автожебені, трансферканы, тасымалдаушыны, скрепер жүкшығырын тазарту және майлау. (ҚР ЕХӘҚМ 10.12.2020 № 494 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: трансферкар | -4 |
11. | қара түсті мұнай өнiмдерi | темные нефтепродукты | темные нефтепродуктықара түсті мұнай өнiмдерiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қара түсті мұнай өнімдері - құрамында мұнайдың бастапқы және қайталама өңдеу қалдықтары бар өнімдер . Бұл санатқа мазуттардың барлық белгілі түрлері, кейбір отындар (газ турбиналы және моторлы), дистиллят майлары, сондай-ақ шайырлар, вакуумдық газ майлары мен битумдар кіреді. 2. Этимологиясы: лат. niger, negrus, negra - "қара, қара түсті", түр. neft, перс. نفت, naft - "мұнай" 3. Әзербайжан: qaranlıq neft məhsulları 4. Қырғыз: караңгы мунай продуктулары 5. Өзбек: qorong'i neft mahsulotlari 6. Түрік: karanlık petrol ürünleri 7. Ағылшын: dark oil products 8. Испан: productos petrolíferos oscuros 9. Неміс: dunkle erdölprodukte 10. Француз: produits pétroliers foncés 11. Бекітілген нұсқасы: мұнай өнімдерінің іштобы - подгруппа (нефтепродуктов) (2017), қара қоңыр тұмандықтар - темные туманности (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қара түсті мұнай өнімдеріне қатысты әкету кедендік бажы мөлшерлемелерінің көлемін есептеу. (ҚР ҰЭМ 17.02.2016 № 81 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, қара түсті мұнай өнімдері нұсқасын бекітуге ұсынамыз. | -3 |
12. | қоймалжың, пульпа, қойыртпақ | пульпа | пульпақоймалжың, пульпа, қойыртпақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пульпа - қатты заттар мен сұйықтықтың қоспасы, сирек кездесетін гетерогенді жүйе. 2. Этимологиясы: ағылш. pulp; нем. pulpe - "пульпа" 3. Әзербайжан: pulpa 4. Қырғыз: пульпасы 5. Өзбек: pulpa 6. Түрік: pulpa, kağıt hamuru 7. Ағылшын: pulp 8. Испан: pulpa 9. Неміс: pulpe 10. Француз: pulpe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Ұсталған шаң (қойыртпақ) дер кезінде алынып, белгіленген орындарға тасымалданады. (ҚР ЭГТРМ 09.09.2021 № 367 бұйрығы) 13. Ұсыныстар: Әр тілдегі аудармаларды, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, пульпа нұсқасын бекітуді ұсынамыз. | +4 |
13. | авокадо | авокадо | авокадоавокадоСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Авокадо – майлы, дәмі грек жаңғағы тәрізді, өте сіңімді, көмірсуы аз жеміс. 2. Этимологиясы: лат. Persēa americāna – «мәңгілік жасыл өсімдік» 3. Әзербайжан: avokado 4. Қырғыз: авокадо 5. Өзбек: avakado 6. Түрік: avokado 7. Ағылшын: avocado 8. Испан: aguacate 9. Неміс: Avocado 10. Француз: avocat 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: авокадо 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде авокадо нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «авокадо» | +6 |
14. | агар-агар | агар-агар | агар-агарагар-агарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Агар-агар – кейбір қызыл теңіз балдырларынан алынатын полисахаридтер қоспасы. 2. Этимологиясы: малай. agar – «желе» 3. Әзербайжан: аğar-аğar 4. Қырғыз: агар-агар 5. Өзбек: agar-agar 6. Түрік: agar-agar 7. Ағылшын: agar-agar 8. Испан: agar-agar 9. Неміс: agar-agar 10. Француз: agar-agar 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: агар-агар 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде агар-агар нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «агар-агар» | +7 |
15. | аджапсандали | аджапсандали | аджапсандалиаджапсандалиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аджапсандали – қызанақ, пияз, картоп, баклажан қоспаларынан дайындалған кавказ халқының тағам атауы. 2. Этимологиясы: груз. აჯაფსანდალი, абх. аџьапсандал, азерб. əcəbsəndəl, арм. աջափսանդալ – «аджапсандали» 3. Әзербайжан: adjapsandali 4. Қырғыз: аджапсандали 5. Өзбек: ajapsandali 6. Түрік: ajapsandali 7. Ағылшын: ajapsandali 8. Испан: ajapsandali 9. Неміс: ajapsandali 10. Француз: adjapsandali 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «аджапсандали» | +5 |
16. | аджика | аджика | аджикааджикаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аджика – құрамында қызанақ, сәбіз, басты пияз, алма, өсімдік майы бар, өткір ащы дәмқосар. 2. Этимологиясы: абх. аџьыка, груз. აჯიკა – «тұз» 3. Әзербайжан: adjika 4. Қырғыз: аджика 5. Өзбек: adjika 6. Түрік: ajika 7. Ағылшын: adjika 8. Испан: ajika 9. Неміс: adjica 10. Француз: adjica 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «аджика». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +6 |
17. | азу | азу | азуазуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азу – ащы тұздықталған майда ет кесектерінен дайындалған тағам. 2. Этимологиясы: түрік azug – «азу» 3. Әзербайжан: Azu 4. Қырғыз: азу 5. Өзбек: azu 6. Түрік: azu 7. Ағылшын: azu 8. Испан: el abecé 9. Неміс: asen 10. Француз: azou 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «азу». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +7 |
18. | айран | айран | айранайранСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айран – 1) пісірілген сүттен ашытып алынатын өнім; 2) сәл өткір сүт қышқылды дәмі бар сұйық қаймақ консистенциалы өнім. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ayran 4. Қырғыз: айран 5. Өзбек: ayran 6. Түрік: ayran 7. Ағылшын: ayran 8. Испан: ayran 9. Неміс: ayran 10. Француз: ayran 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: айран 13. Ұсыныстар: «айран», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +6 |
19. | айс-крим, балмұздақты сусын, балмұздақ сусын | айс-крим | айс-кримайс-крим, балмұздақты сусын, балмұздақ сусынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айс-крим, балмұздақты сусын – балмұздақ негізінде дайындалған сусын. 2. Этимологиясы: ағылшын ice cream – «мұз крем» 3. Әзербайжан: ays-krim 4. Қырғыз: айс-крим 5. Өзбек: ays-krim 6. Түрік: ıce creem 7. Ағылшын: ice cream 8. Испан: Ice Cream 9. Неміс: eis-Krim 10. Француз: Ice Cream 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «балмұздақ сусын» | +2 |
20. | алабұға | окунь | окуньалабұғаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алабұға – алабұға тұқымдасының жыртқыш балықтары. Пісіру кезінде балық дәмді ет пен сүйектің аз мөлшерімен бағаланады. Ең кішкентай алабұғалардың ұзындығы 20 сантиметрге жетеді, ал үлкендері бір метрден асады. Салмағы бойынша алабұға 15 килограмға жетуі мүмкін. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: perch 4. Қырғыз: алабуга 5. Өзбек: perch 6. Түрік: lüfer 7. Ағылшын: perch 8. Испан: perca 9. Неміс: Barsch 10. Француз: perche 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Балқаш алабұғасы iле популяциясының кейбiр мәселелерi туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 24 қаңтардағы N 50 Қаулысы ... Мемлекеттік тапсырыс шеңберiнде орындалатын жойылып бара жатқан "Persa schrenki" балқаш алабұғасы іле популяциясының биологиялық жай-күйi мен саны ... 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашылығы сөздігінде: алабұға, ақтаутан; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: алабұға деген нұсқасында қолданылады. «Алабұға» нұсқасын қолдаймыз. | +6 |
21. | алкоголь өнімдері, алкогол өнімдері, | алкогольная продукция | алкогольная продукцияалкоголь өнімдері, алкогол өнімдері,Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алкоголь өнімдері – Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес дәрілік зат ретінде тіркелген, құрамында спирті бар медициналық мақсаттағы өнімді қоспағанда, тамақ шикізатынан және (немесе) құрамында спирті бар тамақ өнімінен этил спиртін пайдалана отырып өндірілген этил спиртінің көлемдік үлесі бір жарым пайыздан астам тамақ өнімі. 2. Этимологиясы: араб. الكحل, al-kuħl – «сүрме» 3. Әзербайжан: alkoqol məhsulları 4. Қырғыз: алкоголдук продукциялар 5. Өзбек: spirtli ichimliklar mahsulotlari 6. Түрік: alkollü ürünler 7. Ағылшын: alcoholic beverages 8. Испан: productos alcohólicos 9. Неміс: alkoholische Produkte 10. Француз: produits alcoolisés 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: алкоголь өнімі 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «алкоголь өнімі». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
22. | алкогольді ішімдіктер, алкоголды ішімдіктер | алкогольные напитки | алкогольные напиткиалкогольді ішімдіктер, алкоголды ішімдіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алкогольді ішімдіктер – аспаздықта кейбір тағамдардың дәмін келтіру үшін қосылатын, өзіне тән дәмі, түсі, хош исі бар, спирттік ашыту арқылы арнайы өңделініп алынатын, құрамында спирті бар ішімдіктер. Оларға арақ, коньяк, шарап және т.б. жатады. 2. Этимологиясы: араб. الكحل, al-kuħl – «сүрме» 3. Әзербайжан: alkoqollu içkilər 4. Қырғыз: алкоголдук ичимдиктер 5. Өзбек: spirtli ichimliklar 6. Түрік: alkollü içecekler 7. Ағылшын: alcoholic beverages 8. Испан: bebida alcohólica 9. Неміс: alkoholische Getränke 10. Француз: boissons alcoolisées 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: алкогольді сусындар 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «алкогольді сусындар». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | -2 |
23. | алкогольсіз сусындар, алкоголсыз сусындар | безалкогольные напитки | безалкогольные напиткиалкогольсіз сусындар, алкоголсыз сусындарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алкогольсіз сусындар – құрамында спирті жоқ сусындар. 2. Этимологиясы: араб. الكحل, al-kuħl – «сурьма» 3. Әзербайжан: alkoqolsuz içkilər 4. Қырғыз: алкоголсуз суусундуктар 5. Өзбек: alkogolsiz ichimliklar 6. Түрік: alkolsüz içecekler 7. Ағылшын: soft drinks 8. Испан: bebidas sin alcohol 9. Неміс: alkoholfreie Getränke 10. Француз: soft-drink 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Алкоголь өнімдерін, алкогольсіз өнімдерді және ыдыстарға құйылған ауыз суды өндіру объектілеріне, алкоголь өнімдерін, алкогольсіз өнімдерді және ыдыстарға құйылған ауыз суды өндіру және сақтау шарттарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 23 қарашадағы № ҚР ДСМ - 123 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 25 қарашада № 25366 болып тіркелді. ... (компоненттер) бар алкогольсіз және алкогольді сусындар ... 13. Ұсыныстар: «Алкогольсіз сусындар» немесе қазақ тілінің заңдылығына сәйкес "алкоголсыз сусындар" деп бекіту ұсынылады. | 0 |
24. | алуа | халва | халваалуаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алуа – қуырылып ұнтақталған майлы дәндерді карамель массасымен көбіктендіретін, заттар қосып араластырып дайындалатын өнім. 2. Этимологиясы: араб. حَلَاوَة х̣аля̄ва – «тәтті» 3. Әзербайжан: halva 4. Қырғыз: халва 5. Өзбек: halva 6. Түрік: helva 7. Ағылшын: halva 8. Испан: turrón 9. Неміс: Halwa 10. Француз: halva 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің арнайы мақсаттағы бөліністері қызметкерлерін тамақтандырудың жеке рационының, білім беру ұйымдары мен емдеу мекемелерінің, қызметтік жануарларының азық-түлiгінің, жабдығының, асханалық-ас үй мүкәммалының заттай нормаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 1 қазандағы № 800 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2021 жылғы 17 ақпандағы № 82 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 23 ақпанда № 22249. ... 15 вафлимен 100 1,15 халуамен - 120 14 пастиламен - 120 - 60 ... 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «алуа». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
25. | алғашқы тағам, тіскебасар, дәмтағам | закуска | закускаалғашқы тағам, тіскебасар, дәмтағамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алғашқы тағам, тіскебасар – көлемі бойынша шағын, негізінен суық бірінші тағам, әдетте дәмді дәмі бар және негізгі тағамдардың алдында тәбетті ояту үшін ерекше тартымды дизайны бар тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: qəlyanaltı 4. Қырғыз: табит, эртең мененки тамак, 5. Өзбек: aperitif 6. Түрік: meze 7. Ағылшын: snack 8. Испан: entremés 9. Неміс: Vorspeise 10. Француз: collation 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Республикалық меншіктің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 тамыздағы № 499 қаулысы. ... 3 145 Сопақ табақша 32 см гербі бар дана 10 146 Сопақ табақша 36 см дана 11 147 Тіскебасарға арналған тәрелке... 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде «дәмтағам» нұсқасында қолданылған. Осы нұсқаны қолдаймыз. | +4 |
26. | антрекот | антрекот | антрекотантрекотСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Антрекот – қалыңдығы 1-1,5 см болатын алақан аумағындай сиыр еті. 2. Этимологиясы: франц. entre – «арасы» және cote – «қабырға» 3. Әзербайжан: entrecote 4. Қырғыз: антрекот 5. Өзбек: entrekot 6. Түрік: entrecote 7. Ағылшын: entrecote 8. Испан: entrecote 9. Неміс: Entrecote 10. Француз: entrecôte 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: антекрот 13. Ұсыныстар: «антекрот», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +6 |
27. | анчоус, майшабақ | анчоус | анчоусанчоус, майшабақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Анчоус, майшабақ – консервіленіп, тағамға пайдаланылатын майда теңіз балығы. 2. Этимологиясы: франц. anchois – «анчоус» 3. Әзербайжан: hamsi 4. Қырғыз: анчоус 5. Өзбек: hamsi 6. Түрік: hamsi 7. Ағылшын: anchovy 8. Испан: anchoa 9. Неміс: Sardelle 10. Француз: anchois 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: анчоус 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде анчоус нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «майшабақ» | +4 |
28. | аскорбин қышқылы | аскорбиновая кислота | аскорбиновая кислотааскорбин қышқылыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аскорбин қышқылы – антиоксидант (антиоксидант) және антиоксидантты синергист. Ол түс тұрақтандырғышы, қышқылдандырғыш (қышқылдықты реттегіш) рөлін атқарады. 2. Этимологиясы: грек ἀ – «жоқ» және лат. scorbutus – «құрқұлақ» 3. Әзербайжан: askorbin turşusu 4. Қырғыз: аскорбин кислотасы 5. Өзбек: askorbin kislotasi 6. Түрік: askorbik asit 7. Ағылшын: ascorbic acid 8. Испан: ácido ascórbico 9. Неміс: Askorbinsäure 10. Француз: acide ascorbique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: аскорбин қышқылы 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде аскорбин қышқылы нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «аскорбин қышқылы» | +6 |
29. | аспаздық дайын фабрикаттар | готовые кулинарные фабрикаты | готовые кулинарные фабрикатыаспаздық дайын фабрикаттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аспаздық дайын фабрикаттар – тамаққа жарамды екенін анықтайтын физико-химиялық, құрылымдық-механикалық, органолептикалық көрсеткіштер. 2. Этимологиясы: лат. fabricatus - дайындалған 3. Әзербайжан: hazır kulinariya fabrikləri 4. Қырғыз: даяр кулинардык фабрикаттар 5. Өзбек: tayyor pishirish fabrikalari 6. Түрік: hazır mutfak fabrikaları 7. Ағылшын: ready-made cooking factories 8. Испан: fábricas culinarias preparadas 9. Неміс: fertige Kochfabrikate 10. Француз: usines culinaires prêtes à l'emploi 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 21 ақпанда № 26866 болып тіркелді. ... 2) аспаздық бұйым – аспаздық дайындыққа дейін жеткізілген тамақ өнімі немесе өнім қосындысы; 3) аспаздық жартылай фабрикат (жартылай фабрикат) – дайын болуға ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтініне сүйене отырып, «аспаздық дайын фабрикаттар» деген нұсқаны ұсынамыз. | +5 |
30. | аспаздық жартылай фабрикат | кулинарный полуфабрикат | кулинарный полуфабрикатаспаздық жартылай фабрикатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аспаздық жартылай фабрикат – тамаққа жарамды екенін анықтайтын физико-химиялық, құрылымдық-механикалық, органолептикалық көрсеткіштер. 2. Этимологиясы: лат. culinaria – «аспаздық», лат. – fabrica – «шеберхана» 3. Әзербайжан: kulinariya yarımfabrikatı 4. Қырғыз: кулинардык жарым фабрикат 5. Өзбек: pazandalik yarim tayyor mahsulot 6. Түрік: mutfak yarı mamulleri 7. Ағылшын: culinary semi-finished product 8. Испан: cocina semiacabada 9. Неміс: kulinarisches Halbzeug 10. Француз: produit semi-fini culinaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 4 сәуірдегі № 58 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 5 сәуірде № 32368 болып тіркелді ... қосындысы; 3) аспаздық жартылай фабрикат (жартылай фабрикат) – дайын болуға жеткізбей ... 13. Ұсыныстар: «Аспаздық жартылай дайын өнім» нұсқасы бекітуге ұсынылады. | +5 |
31. | аспаздық өнім | кулинарный продукт | кулинарный продуктаспаздық өнімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аспаздық өнім – аспаздық дайындыққа жеткізілген тамақ өнімі немесе өнімдер қоспасы. 2. Этимологиясы: лат. culinaria – «аспаздық» 3. Әзербайжан: kulinariya məhsulu 4. Қырғыз: кулинардык продукт 5. Өзбек: pishirish mahsuloti 6. Түрік: mutfak ürünü 7. Ағылшын: culinary product 8. Испан: producto culinario 9. Неміс: kulinarisches Produkt 10. Француз: produit culinaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «аспаздық өнім» | +5 |
32. | ассорти | ассорти | ассортиассортиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ассорти – біртекті негізді тағамдардың арнайы таңдалған қоспа жиынтығы (әдетте тамақ туралы). 2. Этимологиясы: франц. assorti – «таңдалған» 3. Әзербайжан: müxtəlif 4. Қырғыз: ассорти 5. Өзбек: turli xil 6. Түрік: karışık 7. Ағылшын: assorted 8. Испан: surtido 9. Неміс: Mischgericht 10. Француз: assortiment 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: ассорти 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде ассорти нұсқасында қолданыс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «ассорти» | +5 |
33. | асшаян | креветка | креветкаасшаянСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асшаян – он аяқты омыртқасыз шаян тәріздестер отрядына жататын, ұзындығы 2-30 см-ге дейін болатын, теңіздерде және тұщы суларда өмір сүретін шаян. 2. Этимологиясы: франц. crevette – «креветка» 3. Әзербайжан: karides 4. Қырғыз: чабак 5. Өзбек: креветка 6. Түрік: креветка 7. Ағылшын: shrimp 8. Испан: camarón 9. Неміс: Garnele 10. Француз: crevette 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Оларды қолдану нәтижесінде "Балық және балық өнімдерінің қауіпсіздігі туралы" Еуразиялық экономикалық одақтың техникалық регламенті (ЕАЭО ТР 040/2016) талаптарының сақталуы ерікті негізде қамтамасыз етілетін стандарттар тізбесі және зерттеу (сынау) және өлшеу қағидалары мен әдістерін, соның ішінде "Балық және балық өнімдерінің қауіпсіздігі туралы" Еуразиялық экономикалық одақтың техникалық регламентінің (ЕАЭО ТР 040/2016) талаптарын қолдану мен орындау және техникалық реттеу объектілерінің сәйкестігін бағалауды жүзеге асыру үшін қажетті үлгілерді іріктеу қағидаларын қамтитын стандарттар тізбесі туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 29 тамыздағы № 106 шешімі ... және тунец. Техникалық шарттар 62 МЕМСТ 18056-2014 Табиғи асшаяндарынан жасалған консервілер ... 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашлығы сөздігінде: асшаян; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: креветка, асшаян нұсқаларында қолданылған. Асшаян нұсқасын қолдаймыз. | +5 |
34. | асылған ет, ет | мясо по-казахский | мясо по-казахскийасылған ет, етСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асылған ет – қазақ халқының басты тағамы. Қой немесе сиыр, жылқы еті су құйылған қазанға салынып пісіріледі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: Qazax ət, bişmiş ət 4. Қырғыз: казак эт, бышырылган эт 5. Өзбек: qozoq go'shti 6. Түрік: kazakça et, pişmiş et 7. Ағылшын: meat in Kazakh, cooked meat 8. Испан: carne en kazajo, carne cocinada 9. Неміс: fleisch auf kasachisch, gekochtes Fleisch 10. Француз: viande en kazakh, viande cuite 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бешбармақ» деген де нұсқасы бар. Дегенмен көпшілік қолданыста «ет» деген нұсқасы кеңінен таралған. Сол себепті «ет» деген нұсқасын ұсынамыз. | +2 |
35. | асқабақ крем-көжесі, асқабақтан жасалған қойыртпақ көже | крем-суп тыквенный | крем-суп тыквенныйасқабақ крем-көжесі, асқабақтан жасалған қойыртпақ көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асқабақ крем-көжесі, асқабақтан жасалған қойыртпақ көже – |асқабақ пюресінен жасалған крем сорпасы. 2. Этимологиясы: франц. crème – «сливки» 3. Әзербайжан: balqabaq şorbası Kremi 4. Қырғыз: ашкабак шорпосу 5. Өзбек: qovoqli qaymoqli sho'rva 6. Түрік: kabak kremalı çorba 7. Ағылшын: pumpkin cream soup 8. Испан: sopa de crema de calabaza 9. Неміс: Kürbiscremesuppe 10. Француз: soupe à la citrouille à la crème 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «асқабақ крем-көжесі» | +4 |
36. | асқатық | заправка | заправкаасқатықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асқатық – салатқа арналған соус. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sousu 4. Қырғыз: аскаттык 5. Өзбек: yoqilg'i quyish 6. Түрік: pansuman 7. Ағылшын: dressing 8. Испан: aderezo 9. Неміс: Auftankung 10. Француз: prise d'essence 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде «асқатық, дәмдеуіш» нұсқаларында қолданылған. «Асқатық» нұсқасын қолдаймыз. | +4 |
37. | атала | затирка | затиркааталаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атала – суға ұн немесе талқан шылап жасаған суық көже. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: palçıq 4. Қырғыз: эритме 5. Өзбек: grout 6. Түрік: harç 7. Ағылшын: grout 8. Испан: lechada 9. Неміс: Glattputz 10. Француз: jointoiement 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «атала» | +4 |
38. | ашытқы | дрожжи | дрожжиашытқыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ашытқы – тағамдық ортаға қосқанда ашу процесін түзетін кез келген органикалық зат. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: maya 4. Қырғыз: ачыткы 5. Өзбек: xamirturush 6. Түрік: maya 7. Ағылшын: yeasts 8. Испан: levadura 9. Неміс: Hefe 10. Француз: levure 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Концентрациясы жол берілетін шектен асқан ашытқыларды сату туралы" Қазақстан Республикасы Мемлекеттік санитарлық бас дәрігерінің 2002 жылғы 27 тамыздағы № 12 қаулысының күші жойылды деп тану туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитеті төрағасының 2010 жылғы 3 қарашадағы № 305 бұйрығы. ... шектен асқан ашытқыларды сату туралы... 13. Ұсыныстар: «ашытқы», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
39. | ащы асқатық | горькая заправка | горькая заправкаащы асқатықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ащы асқатық – тағамның дәмін келтіруге қажетті өткір дәмді дәмдеуіштер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: acı sousu 4. Қырғыз: ачуу аскаттык 5. Өзбек: Slayd yonilg'i quyish 6. Түрік: acı sos 7. Ағылшын: gorka refueling 8. Испан: reabastecimiento de combustible 9. Неміс: rutsche nachfüllen 10. Француз: toboggan ravitaillement 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «ащы асқатық» | +4 |
40. | ащы тұздық, өткір тұздық | острый соус | острый соусащы тұздық, өткір тұздықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ащы тұздық – тұздық, оның негізі қызыл бұрыш немесе әдетте капсаициндер тудыратын ащы дәмі бар бұрыштың басқа сорттары. 2. Этимологиясы: лат. salsa – «тұзды тағамдар» 3. Әзербайжан: isti sous 4. Қырғыз: ысык соус 5. Өзбек: issiq sous 6. Түрік: acı sos 7. Ағылшын: hot sauce 8. Испан: picante 9. Неміс: scharfe Soße 10. Француз: sauce piquante 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «ащы соус, өткір соус» нұсқаларында қолданылған. «Ащы тұздық» нұсқасын қолдаймыз. | +4 |
41. | ақ балық | белая рыба | белая рыбаақ балықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақ балық – денесінің ұзындығы – 120 сантиметрге, салмағы – 14 килограмға дейін жететін ірі балық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ağ balıq 4. Қырғыз: ак балык 5. Өзбек: oq baliq 6. Түрік: beyaz balık 7. Ағылшын: white fish 8. Испан: pescado blanco 9. Неміс: weißer Fisch 10. Француз: poisson blanc 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Ақ балық» нұсқасын бекіту ұсынылады. | +5 |
42. | ақ шарап | белое вино | белое виноақ шарапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақ шарап – жүзім немесе жеміс-жидек шырындарын толық немесе шала ашытып (кейде спирт немесе басқа заттар қосып) алынған алкогольді ішімдік. 2. Этимологиясы: лат. vinum – «шарап» 3. Әзербайжан: ağ şərab 4. Қырғыз: ак шарап 5. Өзбек: oq sharob 6. Түрік: beyaz şarap 7. Ағылшын: white wine 8. Испан: vino blanco 9. Неміс: Weißwein 10. Француз: blanc 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Ақ шарап» нұсқасы ұсынылады. | +4 |
43. | ақмарқа | жерех | жерехақмарқаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақмарқа – тұқы тұқымдасына жататын жыртқыш балық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: asp 4. Қырғыз: катталуу 5. Өзбек: asp 6. Түрік: taşaklar 7. Ағылшын: asp 8. Испан: carasio 9. Неміс: Rapfen 10. Француз: aspe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Балықтардың кәсіпшілік түрлері популяцияларының оңтайлы санының нормативтерін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2020 жылғы 26 наурыздағы № 82 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 1 сәуірде № 20251 болып тіркелді. ... Сазан 42328 21035 3895 Ақмарқа 43130 21568 1864 ... 13. Ұсыныстар: «Ақмарқа», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде қолданылған нұсқа ұсынылады. | +4 |
44. | ақсірне | белая патока | белая патокаақсірнеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақсірне – картоп, қызылша, жүгері крахмалдарын гидролиздеп, қышқылдармен ертінділеп, тазалап сүзіп, қайнатып алатын шырын. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ağ bəkməz 4. Қырғыз: ак патока 5. Өзбек: oq pekmez 6. Түрік: beyaz pekmez 7. Ағылшын: white molasses 8. Испан: melaza blanca 9. Неміс: weiße Melasse 10. Француз: mélasse blanche 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Арнайы экономикалық аймақ құру мақсаттарына сәйкес келетін арнайы экономикалық аймақ бөлінісінде қызметтің басым түрлерінің тізбесін, сондай-ақ арнайы экономикалық аймақ құру мақсаттарына сәйкес келетін, арнайы экономикалық аймақ бөлінісінде қызметтің басым түрлерінің тізбесіне қызметтің басым түрлерін енгізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 27 ақпандағы № 142 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2021 жылғы 27 шiлдедегi № 395 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 4 тамызда № 23865 болып тіркелді ... қант зауытын салу және қант, оның ішінде шикі қант немесе тазартылған құрақ немесе қызылша қанты; сірне (меласса) ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде сірне нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «ақ сірне» | +4 |
45. | балапан еті | мясо цыпленка | мясо цыпленкабалапан етіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балапан еті – жеті айға жетпеген балапан еті. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: toyuq əti 4. Қырғыз: тоок эти 5. Өзбек: tovuq go'shti 6. Түрік: tavuk eti 7. Ағылшын: chicken meat 8. Испан: carne de pollo 9. Неміс: hühnerfleisch 10. Француз: viande de poulet 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: балапанның еті "Асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды, мал шаруашылығының өнімділігін және өнім сапасын арттыруды субсидиялау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2019 жылғы 15 наурыздағы № 108 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «балапан еті» | +4 |
46. | балмұздақ | мороженое | мороженоебалмұздақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балмұздақ – тоңазытылып жасалған тағам. Балмұздақты сүт, қаймақ, қант, сары май, жеміс-жидек, сондай-ақ, дәмді, хош иісті тамақтық заттар қоспаларынан жасайды. Құрғақ қоспаға карамель сірнесі, қышқылдар, жұмыртқа ұнтағы, бал, хош иісті шәрбат, шырындар және агар, альгинат, желатин, крахмал, пектин сияқты тұрақтандырғыштар қосады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dondurma 4. Қырғыз: балмуздак 5. Өзбек: muzqaymoq 6. Түрік: dondurma 7. Ағылшын: ice cream 8. Испан: helado 9. Неміс: Eis 10. Француз: glace 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық одақтың сыртқы экономикалық қызметінің Бірыңғай тауар номенклатурасына сәйкес балмұздақ дайындауға арналған желінің құрамына кіретін жабдықтарды сыныптау туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2019 жылғы 12 ақпандағы № 24 шешімі ... 1. Балмұздақты дайындауға арналған желінің құрамына кіретін, балмұздаққа арналған экструдер мен таяқша тегістегіштен, булағыштармен жарақтандырылған (тоңазытқыш ... 13. Ұсыныстар: «Балмұздақ», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
47. | балсусын | сбитень | сбитеньбалсусынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балсусын – бал, дәмдеуіштер мен шөптерден қайнатылған ескі орыс, беларусь және украин халқының ыстық сусыны. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sbiten 4. Қырғыз: талкаланды 5. Өзбек: sbiten 6. Түрік: şaşkın 7. Ағылшын: sbiten 8. Испан: sbiten 9. Неміс: Abgeschossen 10. Француз: sbiten 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Балсусын», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
48. | балық сорпасы | рыбный суп | рыбный супбалық сорпасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балық сорпасы – балық етінен қайнатылып дайындалған сорпа түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: balıq şorbası 4. Қырғыз: балык шорпосу 5. Өзбек: baliq sho'rva 6. Түрік: balık çorbası 7. Ағылшын: fish soup 8. Испан: sopa de pescado 9. Неміс: Fischsuppe 10. Француз: soupe de poisson 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «балық сорпасы» | +4 |
49. | балық сүбесі | рыбное филе | рыбное филебалық сүбесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балық сүбесі – терісінен, сүйектері мен қылтанақтарынан тазартылған балық еті. Оны қуыруға немесе қайнатып пісіріп те дайындайды. 2. Этимологиясы: франц. filet – «жіп» 3. Әзербайжан: balıq filesi 4. Қырғыз: балык филеси 5. Өзбек: baliq filesi 6. Түрік: balık filetosu 7. Ағылшын: fish fillet 8. Испан: filetes de pescado 9. Неміс: Fischfilet 10. Француз: filet de poisson 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық үкіметаралық кеңестің 2016 жылғы 12 тамыздағы № 5 шешіміне өзгеріс енгізу туралы және сериялық өнімнің шығарылған жері туралы сертификатты қолдану туралы Еуразиялық үкіметаралық кеңестің 2020 жылғы 10 сәуірдегі № 2 шешімі. ... 0 Тұщы судағы тірі сәндік балық 0301 99 Басқа тірі балық 0302 11 ЕАЭО СЭҚ ТН 0304 позициясындағы балық филесі мен басқа да балық етін және ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «балық сүбесі» | +4 |
50. | балықтағамдары, балық тағамдары | рыбные блюда | рыбные блюдабалықтағамдары, балық тағамдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балықтағамдары – балық етінен дайындалған жеңіл тамақтар (салаттар), сорпалар, қайнатып дайындалынған тағамдар, қуырылған тағамдар, бұқтырылған тағамдар, көміп пісірілген тағамдар. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: balıq yeməkləri 4. Қырғыз: балык тамактары 5. Өзбек: baliq ovqatlari 6. Түрік: balık yemekleri 7. Ағылшын: fish dishes 8. Испан: pescado 9. Неміс: Fischgericht 10. Француз: plats de poisson 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің "Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кейбір шаралары туралы" 2016 жылғы 19 сәуірдегі № 234 және "Қолжетімді кредит беру міндетін шешу үшін ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз етудің кейбір мәселелері туралы" 2018 жылғы 11 желтоқсандағы № 820 қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 4 мамырдағы № 248 қаулысы. ... Ет тағамдарының өндірісі Тартылған балық етін қоса алғанда, балық тағамдарының өндірісі ... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «балықтан пісірілген тағамдар» нұсқасында қолданылған. «Балық тағамдар» деп бөлек жазылған нұсқаны қолдаймыз. | +4 |
51. | балқаймақ | балкаймак | балкаймакбалқаймақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балқаймақ – сүттен жасалатын ұлттық тағам. Тағамдық тез әзірленетін тәтті тағамдардың бірі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: balkaymak 4. Қырғыз: балкаймак 5. Өзбек: balkaymak 6. Түрік: Balkaymak 7. Ағылшын: balkaimak 8. Испан: balkaimak 9. Неміс: Balkaimak 10. Француз: balkaimak 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «балқаймақ», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
52. | балқытылған сыр, балқытылған ірімшік | плавленый сыр | плавленый сырбалқытылған сыр, балқытылған ірімшікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балқытылған сыр – кәдімгі ірімшікті немесе сүзбені өңдеу нәтижесінде алынған сүт өнімі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: işlənmiş pendir 4. Қырғыз: эритилген сыр 5. Өзбек: qayta ishlangan pishloq 6. Түрік: işlenmiş peynir 7. Ағылшын: processed cheese 8. Испан: queso fundido 9. Неміс: Schmelzkäse 10. Француз: Schmelzkäse 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2014 жылғы 26 мамырдағы № 80 шешіміне өзгерістер енгізу туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 7 қарашадағы № 145 шешімі ... шарттар 21 МемСТ 31689-2012 Казеин. Техникалық шарттар 22 МемСТ 31690-2013 Балқытылған ірімшік ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде балқытылған ірімшік нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «балқытылған ірімшік» | +4 |
53. | банан | банан | бананбананСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Банан – шөптесін өсімдіктер жемісі. 2. Этимологиясы: лат. Músa – «банан» 3. Әзербайжан: banan 4. Қырғыз: банан 5. Өзбек: banan 6. Түрік: muz 7. Ағылшын: banana 8. Испан: plátano 9. Неміс: Banane 10. Француз: banane 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: банан 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «банан». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
54. | барбекю | барбекю | барбекюбарбекюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барбекю – 1) қуырылған және отқа қақталған тағам дайындалатын пеш; 2) осы пешке дайындалған тағам. 2. Этимологиясы: ағылш. и фр. barbecue, франц. «de la barbe a la queue» - «сақалынан құйрығына дейін». 3. Әзербайжан: barbekü 4. Қырғыз: барбекю 5. Өзбек: barbekyu 6. Түрік: barbekü 7. Ағылшын: barbecue 8. Испан: barbacoa 9. Неміс: Barbecue 10. Француз: barbecue 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Барбекю 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «барбекю». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
55. | бариста | бариста | баристабаристаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бариста – кофе дайындаушы, кофе дайындайтын маман. 2. Этимологиясы: италия baristi – «бар үстелінде жұмыс жасайтын адам» 3. Әзербайжан: barista 4. Қырғыз: бариста 5. Өзбек: barista 6. Түрік: barista 7. Ағылшын: barista 8. Испан: barista 9. Неміс: Barista 10. Француз: barista 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: бариста 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «бариста». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
56. | бармен | бармен | барменбарменСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бармен – бар қызметшісі. Келушілерге бар үстелінде қызмет ететін маман. 2. Этимологиясы: ағыл. bar – «бар үстелі», man – «адам» 3. Әзербайжан: barmen 4. Қырғыз: бармен 5. Өзбек: barmen 6. Түрік: barmen 7. Ағылшын: bartender 8. Испан: barman 9. Неміс: Barkeeper 10. Француз: barman 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: бармен 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде бармен нұсқасында қолданыс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «бармен» | +4 |
57. | бас аспаз | шеф-повар | шеф-поварбас аспазСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бас аспаз – ас үйдегі ең маңызды адам. Оның негізгі міндеті – өндірістік процестер мен персоналды басқару. Ол тағамның сапасына, мәзірді жаңартуға және бағаға жауап береді. 2. Этимологиясы: франц. chef – «басшы, бастық» 3. Әзербайжан: aşpaz 4. Қырғыз: ашпозчу 5. Өзбек: oshpaz 6. Түрік: şef 7. Ағылшын: chef 8. Испан: chef 9. Неміс: Küchenchef 10. Француз: chef 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «бас аспаз» | +4 |
58. | бауыр салат | салат из печени | салат из печенибауыр салатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бауыр салат – асылған бауырды және маринадталған қиярларды ұзындап кесіп, араластырып, тұздап, бұрыш қосып, майонез құйып, салат ыдысына салып, үстіне асылған жұмыртқа, балдыркөк сеуіп безендірілген тағам түрі. 2. Этимологиясы: итал. salata – «тұздалған салат» 3. Әзербайжан: qaraciyər salatı 4. Қырғыз: боор салаты 5. Өзбек: jigar salatasi 6. Түрік: karaciğer salatası 7. Ағылшын: liver salad 8. Испан: ensalada de hígado 9. Неміс: Lebersalat 10. Француз: salade de foie 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «бауыр салат» | +4 |
59. | бауырсақ | бауырсак | бауырсакбауырсақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бауырсақ – ұн өнімдерін майға қуырып дайындалатын қазақтың ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bauırsak 4. Қырғыз: бауырсак 5. Өзбек: bauyrsak 6. Түрік: bayırsak 7. Ағылшын: bauyrsak 8. Испан: bauyrsak 9. Неміс: Bauyrsak 10. Француз: bauyrsac 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Коммуналдық қазыналық кәсiпорындар өндiретiн және өткізетін тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын белгілеу туралы" Қарағанды облысы әкімдігінің 2022 жылғы 4 наурыздағы № 12/01 қаулысына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы Қарағанды облысының әкімдігінің 2023 жылғы 2 мамырдағы № 28/01 қаулысы. Қарағанды облысының Әділет департаментінде 2023 жылғы 4 мамырда № 6405-09 болып тіркелді. ... Іске асыру: бауырсақтар ... 13. Ұсыныстар: «Бауырсақ» нұсқасын бекіту ұсынылады. | +4 |
60. | бағлан қабырғалары | каре ягненка | каре ягненкабағлан қабырғаларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бағлан қабырғалары – жас қойдың қабырғаларынан дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: Quzu kvadratı 4. Қырғыз: козунун текчеси 5. Өзбек: qo'zi go'shti 6. Түрік: kuzu karesi 7. Ағылшын: lamb square 8. Испан: Kare cordero 9. Неміс: lammkarree 10. Француз: carré d'agneau 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «бағлан қабырғалары» | +4 |
61. | бақтақ | форель | форельбақтақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақтақ – лосось тұқымдасына жататын тұщы суда мекен ететін балық түрлерінің жалпы атауы (Salmonidae). 2. Этимологиясы: шведск. forell – «форель» 3. Әзербайжан: alabalıq 4. Қырғыз: форель балыгы 5. Өзбек: alabalık 6. Түрік: alabalık 7. Ағылшын: trout 8. Испан: trucha 9. Неміс: Forellen 10. Француз: truite 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Балық шаруашылығын дамыту мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 5 сәуірдегі № 208 қаулысы ... түрлері жыл, тонна 2015 2016 2017 2018 2019 Бақтақ 171,8 269 480 538 760 Тұқы 105,8 87 329 1802 ... 13. Ұсыныстар: Биология сөздігінде: бахтах, патша балық; Ауылшаруашылығы сөздігінде: бақтақ (балық); Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: бахтақ балық нұсқаларында қолданылған. «Бақтақ» нұсқасын қолдаймыз. | +4 |
62. | безе | безе | безебезеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Безе – жұмыртқа ақуызы мен қант қоспасынан пісірілетін жеңіл тағам. 2. Этимологиясы: франц. baiser – «сүю» 3. Әзербайжан: beze 4. Қырғыз: безе 5. Өзбек: beze 6. Түрік: beze 7. Ағылшын: meringue 8. Испан: merengue 9. Неміс: Baiser 10. Француз: meringue 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «безе» | +4 |
63. | бейімделген сүт қоспалары | адаптированные молочные смеси | адаптированные молочные смесибейімделген сүт қоспаларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бейімделген сүт қоспалары – нәрестелер үшін туылғаннан бастап жасалатын және құрамы мен консистенциясы бойынша ана сүтіне мүмкіндігінше жақын болатын балалар тағамы. 2. Этимологиясы: лат. adaptatio – «реттеу, бейімделу» 3. Әзербайжан: uyğunlaşdırılmış süd qarışıqları 4. Қырғыз: адаптацияланган формула сүтү 5. Өзбек: moslashtirilgan sut aralashmalari 6. Түрік: uyarlanmış süt karışımları 7. Ағылшын: adapted milk mixtures 8. Испан: leche de fórmula adaptada 9. Неміс: angepasste Milchmischungen 10. Француз: lait maternisé adapté 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: бейімделген сүт қоспалары 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде бейімделген сүт қоспалары нұсқасында көрініс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «бейімделген сүт қоспалары» | +4 |
64. | бекіре балық | осетровая рыба | осетровая рыбабекіре балықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бекіре балықтар – бекіре тәрізділер отрядына жататын ірі, бағалы балық. 2. Этимологиясы: лат. Acipenser gueldenstaedtii – «бекіре балық» 3. Әзербайжан: nərə balığı 4. Қырғыз: бекир балыгы 5. Өзбек: baliq baliqlari 6. Түрік: mersin balığı balıkları 7. Ағылшын: sturgeon fish 8. Испан: peces de esturión 9. Неміс: störfische 10. Француз: esturgeons 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Орал-Атырау бекіре балық өсіру зауыты" және "Атырау бекіре балық өсіру зауыты" жедел басқару құқығындағы республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындарын құру туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің ҚАУЛЫСЫ 1998 жылғы 16 қыркүйек N 909 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде бекіре балық нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «бекіре балық» | +4 |
65. | бекон | бекон | беконбеконСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бекон – арнайы бордақыланған шошқа етінің жарты ұшасынан алынған өнім. 2. Этимологиясы: ағылш. bacon – «бекон» 3. Әзербайжан: domuz pastırması 4. Қырғыз: бекон 5. Өзбек: bekon 6. Түрік: domuz pastırması 7. Ағылшын: bacon 8. Испан: tocino 9. Неміс: Speck, Bacon 10. Француз: bacon 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Талғар ауданы бойынша 2009 жылға арналған жер салығының базалық ставкаларын белгілеу туралы Алматы облысы Талғар аудандық мәслихатының 2009 жылғы 30 қаңтардағы N 16-97 шешімі. Алматы облысының Әділет департаменті Талғар ауданының Әділет басқармасында 2009 жылы 3 наурызда N 2-18-80 тіркелді. ... "Бекон асыл тұқымды зауыт" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ... 13. Ұсыныстар: «Бекон» нұсқасы ұсынылады. | +4 |
66. | бергамот | бергамот | бергамотбергамотСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бергамот – Италияда және тропикалық Азияда өсетін цитрусты дақыл. Дәмі мен хош иісі апельсин, лимон және киви тәріздес. Жемісі алмұрт тәріздес, түсі сары. 2. Этимологиясы: түр. bey armudu – «бей алмұрты» 3. Әзербайжан: berqamot 4. Қырғыз: бергамот 5. Өзбек: bergamot 6. Түрік: bergamot 7. Ағылшын: bergamot 8. Испан: bergamota 9. Неміс: Bergamotte 10. Француз: bergamote 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Кеден одағы Комиссиясының 2011 жылғы 23 желтоқсандағы № 799 шешіміне өзгерістер енгізу туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 10 сәуірдегі № 54 шешімі ... Техникалық шарттар 7 МемСТ ISO 3520-2014 Бергамот эфир майы [Citrus aurantium L. subsp.bergamia (Wight et Arnott) Engler] ... 13. Ұсыныстар: «Бергамот» нұсқасы ұсынылады. | +4 |
67. | бефстроганов | бефстроганов | бефстрогановбефстрогановСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бефстроганов – сиыр етінен дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: франц. Bœuf Stroganoff — «строган бойынша сиыр еті» 3. Әзербайжан: mal əti Stroganoff 4. Қырғыз: эт строганофф 5. Өзбек: befstroganov 6. Түрік: sığır straganov 7. Ағылшын: beef stroganoff 8. Испан: befstroganov 9. Неміс: Befstroganov 10. Француз: bethstrogans 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 4 сәуірдегі № 58 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 5 сәуірде № 32368 болып тіркелді. ... бефстроганов, азу, қуыру, гуляш ... 13. Ұсыныстар: «бефстроганов», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
68. | бешамель | бешамель | бешамельбешамельСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бешамель – ұннан, жұмыртқадан және сүттен тұратын қою тұздық; құрамында сүт бар негізгі ақ соус. 2. Этимологиясы: франц. béchamel – «ақ соус» 3. Әзербайжан: bechamel 4. Қырғыз: катталуу 5. Өзбек: bechamel 6. Түрік: beşamel 7. Ағылшын: bechamel 8. Испан: bechamel 9. Неміс: Bechamel 10. Француз: béchamel 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «бешамель», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. Осы нұсқа ұсынылады. | +2 |
69. | бисквит | бисквит | бисквитбисквитСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бисквит – ұн, қант және жұмыртқалардан дайындалған кондитерлік қамыр. 2. Этимологиясы: итал. biscotto – «екі рет пісірілген» 3. Әзербайжан: biskvit 4. Қырғыз: бисквит 5. Өзбек: pechene 6. Түрік: bisküvi 7. Ағылшын: biscuit 8. Испан: bizcocho 9. Неміс: Biskuit 10. Француз: biscuit 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің "Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кейбір шаралары туралы" 2016 жылғы 19 сәуірдегі № 234 және "Қолжетімді кредит беру міндетін шешу үшін ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз етудің кейбір мәселелері туралы" 2018 жылғы 11 желтоқсандағы № 820 қаулыларына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 5 қыркүйектегі № 660 қаулысы. ... Ұн қоспаларының және нанға, тортқа, бәлішке, пирогтар мен бисквиттерге, печеньелерге немесе құймақтарға арналған ... 13. Ұсыныстар: «Бисквит», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған, осы термин ұсынылады. | +4 |
70. | биточкилер, домалатпа | биточки | биточкибиточкилер, домалатпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биточкилер – шабылған еттен пішінделген домалақ котлеттер; ұрылған котлеттердің орысша атауы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: simitlər 4. Қырғыз: бөлүкчөлөр 5. Өзбек: to'plar 6. Түрік: bitoshi 7. Ағылшын: cue balls 8. Испан: bolitas 9. Неміс: Frikadellen 10. Француз: boulettes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыскерлерге сүт немесе оған теңестірілген тамақ өнімдерін және (немесе) диеталық (емдік және профилактикалық) тамақтануға арналған арнайы өнімдер беру нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 31 желтоқсанда № 12709 болып тіркелді. 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «домалатпалар» деген де нұсқасы бар екен. Біз осы «домалатпа» нұсқасын ұсынамыз. | +4 |
71. | бифштекс | бифштекс | бифштексбифштексСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бифштекс – ағылшындардың ұлттық тағамы, барлық Еуропа аспаздығында кең таралған. 2. Этимологиясы: ағылш. bееf – «ет» және steak – «кесек» 3. Әзербайжан: biftek 4. Қырғыз: бифштекс 5. Өзбек: biftek 6. Түрік: biftek 7. Ағылшын: steak 8. Испан: bistec 9. Неміс: Beefsteak 10. Француз: steak 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыскерлерге сүт немесе оған теңестірілген тамақ өнімдерін және (немесе) диеталық (емдік және профилактикалық) тамақтануға арналған арнайы өнімдер беру нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 31 желтоқсанда № 12709 болып тіркелді. ... Күріш пен жұмыртқа қосылған бифштекс ... 13. Ұсыныстар: «бифштекс», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
72. | блендер | блендер | блендерблендерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Блендер – арнаулы сыйымдылық және оның ішінде арнайы тетіктері бар. Өнімдерді араластыруға, бұлғауға, шайқауға, ұнтақтауға арналған қондырғы. 2. Этимологиясы: ағыл. blend – «араластыру» 3. Әзербайжан: blender 4. Қырғыз: кошуу 5. Өзбек: blender 6. Түрік: blender 7. Ағылшын: blender 8. Испан: Blender 9. Неміс: Standmixer 10. Француз: mélangeur 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Маңызды стратегиялық мәнi бар тауарларды, жұмыстар мен қызметтер көрсетудi мемлекеттiк сатып алу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 4 қыркүйектегі N 900 қаулысы ... ғимаратының (шырындар үшiн дирекциясы" РМҚК блендер ... 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы, басқа тілдердегі аудармасының негізінде блендер ұсынылады. | +4 |
73. | борша-кісе | борша-келе | борша-келеборша-кісеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Борша-кісе – тауықтың, үйректің, қаздың, лақтың, қозының етіне күріш, пияз, бұрыш, шикі жұмыртқа мен сары май қосып дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: Borsha-kele 4. Қырғыз: борша-келе 5. Өзбек: borsha-kele 6. Түрік: borsha-kelé 7. Ағылшын: borsha-Kele 8. Испан: borsha-Kele 9. Неміс: Borsch-kele 10. Француз: borsha-Kele 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: борша-кісе | +4 |
74. | бризоль, бризөл | бризоль | бризольбризоль, бризөлСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бризоль – жұқалап ұрылған, аунатылған, бұлғанған жұмыртұаға салынып алынған, ақ кепкен нан ұнтағына аунатылған және сары майға қурылған тағам. 2. Этимологиясы: Итал. braciola – «көмірге қуырылған ет» 3. Әзербайжан: brizol 4. Қырғыз: brizol 5. Өзбек: brizol 6. Түрік: brizol 7. Ағылшын: brizol 8. Испан: brizol 9. Неміс: Brisanz 10. Француз: brisol 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «бризөл». Қазақ тілінің шеттен сөз қабылдаудағы фоно-морфологиялық принципке сәйкес, осы нұсқаны ұсынамыз. | +4 |
75. | брокколи | брокколи | брокколиброкколиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Брокколи – Италья гүлді қырыққабатының түріне сәйкес келетін спаржалы қырыққабат. 2. Этимологиясы: Итал. brocco – «өскін», «құрғақ бұтақ» 3. Әзербайжан: brokoli 4. Қырғыз: брокколи 5. Өзбек: brokkoli 6. Түрік: brokoli 7. Ағылшын: broccoli 8. Испан: brócoli 9. Неміс: Brokkoli 10. Француз: brocoli 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: .Тамақ өнімдерін тұтынудың ғылыми негізделген физиологиялық нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 9 желтоқсандағы № 503 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 13 қаңтарда № 14674 болып тіркелді. ... пекин, савойск түрлі-түсті, брокколи, кольраби ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде брокколи нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «брокколи» | +4 |
76. | броматология | броматология | броматологияброматологияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Броматология – тамақтану әдістері туралы ғылым. 2. Этимологиясы: Грек. Brwma – «тағам» және грек. logos – «сөз; ұғым, ілім» 3. Әзербайжан: bromatologiya 4. Қырғыз: броматология илими 5. Өзбек: bromatologiya 6. Түрік: Bromatoloji 7. Ағылшын: bromatology 8. Испан: bromatología 9. Неміс: bromatologie 10. Француз: bromatologie 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: броматология | +4 |
77. | брынза, тұз сүзбе | брынза | брынзабрынза, тұз сүзбеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Брынза – ақ түсті ірімшік. Дәмі мен иісі ашытылған сүттікіндей, орташа тұзды. 2. Этимологиясы: укр. Бринза – «қой ірімшігі» 3. Әзербайжан: brynza 4. Қырғыз: брынза, иримчик 5. Өзбек: pishloq 6. Түрік: вeyaz peynir 7. Ағылшын: brynza 8. Испан: brinza 9. Неміс: Schafskäse 10. Француз: brynza 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық-әлеуметтік мекемелерде, оңалту орталықтарында, мүгедектігі бар балаларға арналған оқу орындарында, аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында, күндіз болу бөлімшелерінде, әлеуметтік бейімдеу орталықтарында қызмет көрсетілетін адамдар үшін заттай тамақтану нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 қарашадағы № 896 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 8 қаңтарда № 12828 болып тіркелді. ... сүтті какао 20 Тұзсүзбе ... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «брынза», ауылшаруашлығы сөздігінде «сүзбе, тұзды сүзбе, брынза» деп берілген. Біз «тұз сүзбе» деген нұсқаны қолдаймыз. | +4 |
78. | бұжы, қимай | бужы | бужыбұжы, қимайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұжы – ұлттық тағам. Жаңа сойылған қойдың не ешкінің етін, іш майын, бауырын майдалап турап, оған аздап ұн себелеп, пияз, бұрыш, тұз қосып, әбден араластырғаннан кейін, бүйенге не қарынға салады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: boujie 4. Қырғыз: бужы 5. Өзбек: boogie 6. Түрік: buzzie 7. Ағылшын: bujy 8. Испан: sondas 9. Неміс: Bougies 10. Француз: bougies 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «бұжы» | +4 |
79. | бұзау еті | телятина | телятинабұзау етіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұзау еті – енесін еміп жүрген бұзаудың еті. Бұл ет ең құнды, қоректік және ерекше дәмді болып саналады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dana әт 4. Қырғыз: музоо эт 5. Өзбек: buzoq go'shti 6. Түрік: dana eti 7. Ағылшын: veal 8. Испан: ternera 9. Неміс: Kalbfleisch 10. Француз: veau 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: бұзау еті 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «бұзау еті» Ауылшаруашлығы, Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
80. | бәліш | беляши | беляшибәлішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бәліш – Жайылған қамырға малдың, құстың етін немесе балық салып, бүкпелеп орап майға пісірілетін тағам. 2. Этимологиясы: башқ. бәлеш – «бәліш» 3. Әзербайжан: Belyashi 4. Қырғыз: белши 5. Өзбек: belyashi 6. Түрік: belyashi 7. Ағылшын: belyashi 8. Испан: belyashi 9. Неміс: Belyashi 10. Француз: belyashi 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: "бәліш" | +4 |
81. | ванилин | ванилин | ванилинванилинСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ванилин – жасанды өнім, алдымен табиғи өсімдік сығындысын буландыру арқылы алынады, содан кейін жасанды түрде синтезделеді. 2. Этимологиясы: Испан vainilla – «кішкентай жаңқа». 3. Әзербайжан: vanilin 4. Қырғыз: ванилин 5. Өзбек: vanilin 6. Түрік: vanilin 7. Ағылшын: vanillin 8. Испан: vainillina 9. Неміс: Vanillin 10. Француз: vanilline 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыстар мен жұмысшы кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (29-шығарылым) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2019 жылғы 3 желтоқсандағы № 642 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 5 желтоқсанда № 19703 болып тіркелді. ... ванилинді кептіру және ыдысқа салу процесін жүргізу ... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде берілген «ванилин» нұсқасы ұсынылады. | +4 |
82. | васаби | васаби | васабивасабиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Васаби – Жапон сушилеріне дәмдеуіш ретінде қосылатын, кептіріліп, ұнтақталынып, ысқыланатын ашық-жасыл тамырдан (хрен түрі) дайындалған өте ащы дәмқосар. 2. Этимологиясы: ағыл. Japanese horseradish – «Жапон хрені» 3. Әзербайжан: vasabi 4. Қырғыз: васаби 5. Өзбек: vasabi 6. Түрік: wasabi 7. Ағылшын: wasabi 8. Испан: wasabi 9. Неміс: wasabi 10. Француз: wasabi 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «васаби» | +4 |
83. | вафлисалғыш, вафель қалыбы, вафлиқалып, вафель қалып | вафельница | вафельницавафлисалғыш, вафель қалыбы, вафлиқалып, вафель қалыпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вафлисалғыш, вафель қалыбы, вафлиқалып – вафлилерді пісіруге арналған, топсамен бекітіліп, сыртқы жақтары қапталынған қысқыш тәрізді екі қақпақшадан тұратын маталл қалыптар. 2. Этимологиясы: нем. Wabe – «ара ұялары» 3. Әзербайжан: vafli dəmir 4. Қырғыз: вафли жасоочу 5. Өзбек: vafli temir 6. Түрік: waffle makinesi 7. Ағылшын: waffle iron 8. Испан: Waffle Maker 9. Неміс: Waffeleisen 10. Француз: gaufrier 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «вафель қалыбы» деп қолданылған. Осының негізінде, «вафель қалып» нұсқасын қолдаймыз. | +4 |
84. | вегетариандық тамақтар | вегетарианские блюда | вегетарианские блюдавегетариандық тамақтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вегетариандық тамақтар – өсімдік және сүт өнімдерінен тұратын тағамдар. 2. Этимологиясы: ағыл. vegetable – «өсімдік, көгөніс» 3. Әзербайжан: vegetarian yeməkləri 4. Қырғыз: вегетариандык тамактар 5. Өзбек: vegetarian taomlari 6. Түрік: vejetaryen yemekler 7. Ағылшын: vegetarian dishes 8. Испан: platos vegetarianos 9. Неміс: vegetarische Gerichte 10. Француз: plats végétariens 11. Бекітілген нұсқасы: тағам пища (2020), вегетариандық вегетарианство (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер дәл осы нүсқада бекітілмеген. Жеке-жеке бекітілген. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «вегетариандық тағамдар» | +4 |
85. | винегрет | винегрет | винегретвинегретСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Винегрет – пісірілген көкөністерден (картоп, қызылша, сәбіз), тұздалған қияр, пияз, ашытылған қырыққабаттан, тұздалған көкөністер мен жемістерден дайындалған тағам. 2. Этимологиясы: франц. vinaigrette – «сірке суынан дайындалған соус» 3. Әзербайжан: vinaigrette 4. Қырғыз: винегрет 5. Өзбек: Vinaigrette 6. Түрік: salata sosu 7. Ағылшын: vinaigrette 8. Испан: vinegret 9. Неміс: die Vinaigrette 10. Француз: vinaigrette 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыскерлерге сүт немесе оған теңестірілген тамақ өнімдерін және (немесе) диеталық (емдік және профилактикалық) тамақтануға арналған арнайы өнімдер беру нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 31 желтоқсанда № 12709 болып тіркелді. винегрет 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі винегрет нұсқасы ұсынылады. | +4 |
86. | гамбургер | гамбургер | гамбургергамбургерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гамбургер – сэндвичтың бір түрі, құрамына екіге тілінген нан және олардың ортасына салынатын котлет кіреді. Етке қоса, гамбургердің ингридиенттеріне бірнеше алуан-түрлі дәмдеуіштер, кетчуп, майонез, қияр, қуырылған пияз және қызанақ кіреді. 2. Этимологиясы: ағыл. Hamburger – «гамбургер» 3. Әзербайжан: hamburger 4. Қырғыз: таттуу 5. Өзбек: gamburger 6. Түрік: hamburger 7. Ағылшын: hamburger 8. Испан: hamburguesa 9. Неміс: Hamburger 10. Француз: hamburger 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 4 сәуірдегі № 58 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 5 сәуірде № 32368 болып тіркелді ... фаст-фудтар: гамбургерлер, ход-догтар, пиццалар, наггетстер, чипсілер (чипсондар), дәмдік қоспалары ... 13. Ұсыныстар: «гамбургер», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
87. | гарнир, салма | гарнир | гарниргарнир, салмаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гарнир – француз және халықаралық мейрамхана асханасында тамақты әшекейлеу дегенді немесе асқатықты білдіреді. Негізгі тағам сыртындағы көкөністерді айтады. Гарнир екінші тағамның, салқын басытқының құрама бөлігі, кейбір елдерде гарнир деп тағамның құрамындағы аз мөлшерлі қоспаларын айтады. 2. Этимологиясы: франц. garnir – «қамтамасыз ету, безендіру» 3. Әзербайжан: garnitür 4. Қырғыз: кооздоо 5. Өзбек: garnitür 6. Түрік: garnitür 7. Ағылшын: garnish 8. Испан: guarnición 9. Неміс: Beilage 10. Француз: accompagnement 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Кезекшілік атқару кезінде, сондай-ақ авариялық-құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу кезеңінде кәсіби авариялық-құтқару қызметтері мен құралымдарын ұстауға бөлінетін қаражаттар есебінен шығыстардың ақысын төлей отырып, құтқарушыларды тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 27 наурыздағы № 264 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 30 мамырда № 11239 тіркелді. ... картоп және көкөніс гарнирлерімен... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «салма, гарнир» деген нұсқаларда қолданылған. Біз «салма» деген нұсқаны ұсынамыз. | +4 |
88. | глютен | глютен | глютенглютенСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Глютен – қамырды қопсытатын бидай немесе қара бидай құрамындағы ақуыз компоненті. 2. Этимологиясы: лат. glūten – «желім» 3. Әзербайжан: Gluten 4. Қырғыз: глютен 5. Өзбек: kleykovina 6. Түрік: glutensiz 7. Ағылшын: gluten 8. Испан: gluten 9. Неміс: Gluten 10. Француз: gluten 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Азаматтардың жекелеген санаттарына амбулаториялық емдеу кезінде тегін дәрілік заттарды, арнайы емдік өнімдерді және медициналық бұйымдарды қосымша беру туралы Түркістан облыстық мәслихатының 2021 жылғы 21 сәуірдегі № 5/48-VIІ шешімі. Түркістан облысының Әділет департаментінде 2021 жылғы 22 сәуірде № 6176 болып тіркелді. ... Күміссульфатиазолы Адгезивті таңғыш Венетоклакс 100мг Нан пісіруге арналған глютенсіз арнайы ұн қоспасы... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде глютен нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «глютен» | +4 |
89. | голубцы | голубцы | голубцыголубцыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Голубцы – көбінесе күріш қосылған фарш және қырыққабат жапырағынан дайындалатын тағам түрі. 2. Этимологиясы: сербхорв. голу̀биħ – «тұшпара» 3. Әзербайжан: kələm rulonları 4. Қырғыз: капуста түрмөктөрү 5. Өзбек: hammayoqni rulonlari 6. Түрік: lahana ruloları 7. Ағылшын: cabbage rolls, golubtsy, 8. Испан: golubtsí,rollos de col 9. Неміс: Kohlrouladen 10. Француз: goloubtsy, rouleaux de chou 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдарының жекелеген санаттағы қызметкерлерін қызметті өткеру ерекшеліктерін ескере отырып, азық-түлікпен қамтамасыз етудің заттай нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2015 жылғы 26 мамырдағы № 40 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 26 маусымда № 11442 болып тіркелді. ... Ет қосылған екiншi тағамдар (голубцы, iшiне фарш салынған бұрыш, тефтели, құймақтар)... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «голубцы» деп алынған, осы нұсқаны бекіту ұсынылады. осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
90. | гуляш | гуляш | гуляшгуляшСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гуляш – дәмдеуіштер қосып бұқтырылып пісірілген ет тағамы; венгер халқының ұлттық ет тағамы. 2. Этимологиясы: венг. gulyás – «малшы» 3. Әзербайжан: gulaş 4. Қырғыз: гүлаш 5. Өзбек: gulash 6. Түрік: gulaş 7. Ағылшын: goulash 8. Испан: gulash 9. Неміс: Gulasch 10. Француз: goulasch 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Гуляш» «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі нұсқасы ұсынылады. | +4 |
91. | дірілдек, сіңірдек | холодец | холодецдірілдек, сіңірдекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. – 2. Этимологиясы: Дірілдек – ет, жұмыртқа, кейбір көкөністер қосылған желе тәрізді ет сорпасынан жасалған тағам. 3. Әзербайжан: jellied ət 4. Қырғыз: холодец 5. Өзбек: jelli go'sht 6. Түрік: soğuk 7. Ағылшын: jellied meat 8. Испан: galantina 9. Неміс: Sülze 10. Француз: gelée 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде сіңірдек нұсқасында қолданылған. «Сіңірдек» нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
92. | даршын, дәнқабық, дәм қабық | корица | корицадаршын, дәнқабық, дәм қабықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Даршын, дәнқабық – татымдық заттар және парфюмерияда қолданылатын кейбір тропиктік ағаштардың кептірілген қабығы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: darçın 4. Қырғыз: жалбыз 5. Өзбек: darchin 6. Түрік: tarçın 7. Ағылшын: cinnamon 8. Испан: canela 9. Неміс: Zimt 10. Француз: cannelle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Ресей Федерациясының ДСҰ шеңберіндегі міндеттемелеріне сәйкес жекелеген тауар түрлеріне қатысты Еуразиялық экономикалық одақтың Бірыңғай кедендік тарифінің кедендік әкелу баждарының ставкаларын белгілеу туралы және Еуразиялық экономикалық комиссияның кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 11 мамырдағы № 44 шешімі ... шашағы – – өзге – – ұсақталмаған және ұнтақталмаған – – ұсақталған немесе ұнтақталған – – – әніс немесе даршын дәні – – – зире немесе фенхель дәні; ... 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашлығы сөздігінде: дәмқабық; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: даршын, дәнқабық нұсқаларында қолданылған. «Дәм қабық» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
93. | дастарқан жаю | сервировка стола | сервировка столадастарқан жаюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дастарқан жаю – үстелді таңертеңгі, түскі, кешкі және мерекелік асқа дайындау барысында ыдыс-аяқтардың, құрал-аспаптардың, мата майлықтардың орынды қойылуы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: masa qəbulu 4. Қырғыз: үстөл коюу 5. Өзбек: stol sozlamalari 6. Түрік: masa ayarı 7. Ағылшын: table setting 8. Испан: Servicio de mesa 9. Неміс: tischdekoration 10. Француз: service de table 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «дастарқан жаю» | +4 |
94. | даяшы | официант | официантдаяшыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Даяшы – әлемдегі ең кең таралған мамандықтардың бірі. Бұл мейрамханаларда, кафелерде, барларда және басқа да осыған ұқсас мекемелерде клиенттерге қызмет көрсететін маман. 2. Этимологиясы: лат. officians, officiantis – «қызмет етуші» 3. Әзербайжан: ofisiant 4. Қырғыз: катталуу 5. Өзбек: ofitsiant 6. Түрік: garson 7. Ағылшын: waiter 8. Испан: camarero 9. Неміс: Kellner 10. Француз: serveuse 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: 4.2020-2021 оқу жылына техникалық және кәсiптiк, орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын орналастыру туралы Түркістан облысы әкiмдiгiнiң 2020 жылғы 22 шілдедегі № 150 қаулысы. Түркістан облысының Әдiлет департаментiнде 2020 жылғы 22 шілдеде № 5728 болып тiркелдi. ... облысы адами әлеуетті дамыту басқармасы" мемлекеттік мекемесі 0508042 Даяшы ... 13. Ұсыныстар: «Даяшы», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
95. | десерт | десерт | десертдесертСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Десерт – қазіргі ұғынылуындағыдай тамақтың соңынан берілетін тәтті тағам емес, міндетті түрде сергітетін, жеңіл тағам. 2. Этимологиясы: франц. dessert – «үстелден алынып тасталған; десерт» 3. Әзербайжан: Şirin 4. Қырғыз: таттуу-паттуу, десерт 5. Өзбек: shirin 6. Түрік: tatlı 7. Ағылшын: dessert 8. Испан: postres 9. Неміс: Nachspeise 10. Француз: dessert 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Республикалық меншіктің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы № 140 Қаулысы ... бейнеленген ваза дана 17 9 десерт шанышқысы ... 13. Ұсыныстар: «Десерт», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
96. | долма | долма | долмадолмаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Долма – голубцыға жақын тағам, яғни өсімдіктекті қабықшадан (әдетте, жүзім жапырағы) және ет, дақылды салмадан (көбінесе күріш, пияз, сиыр еті турамасы) тұрады. 2. Этимологиясы: түр. dolma – «долма» 3. Әзербайжан: dolma 4. Қырғыз: долма 5. Өзбек: dolma 6. Түрік: dolma 7. Ағылшын: dolma 8. Испан: Dolma 9. Неміс: gefüllte Weinblätter 10. Француз: Dolma 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Долма», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
97. | дәм айыру, дәм сараптау | дегустация | дегустациядәм айыру, дәм сараптауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәм айыру, дәм сараптау – тамақ дайындауда дәмге баса назар аудара отырып, тамақ өнімдерін мұқият органолептикалық бағалау. 2. Этимологиясы: лат. dēgustātio – ол «қатаю, сынама» 3. Әзербайжан: dadma 4. Қырғыз: даам татуу 5. Өзбек: tatib ko'rish 6. Түрік: tatma 7. Ағылшын: tasting 8. Испан: degustación 9. Неміс: Verkostung 10. Француз: dégustation 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Медицина сөздігінде: дәм тату; Ауылшаруашылығы сөздігінде: дәм айыру; Тамақ және тұрмыстық қызмет сөздігінде: дәм айыру, дәм сараптау; Іс жүргізу және мұрағат сөздігінде: дегустация нұсқаларында берілген. «Дәм айыру» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
98. | дәмдеуіш | специя | специядәмдеуішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәмдеуіш – әртүрлі тағам әзірлеуге қолданылатын дәмдік хош иісті заттар; тамаққа өзіндік дәм мен хош иіс беру үшін аздап қосылатын өсімдіктердің әртүрлі бөліктері: тұқымдар (қыша, мускат жаңғағы және т.б.), жемістер (бұрыш, зире және т.б.), гүлдер (қалампыр және т.б.), жапырақтар (лавр жапырағы және т.б.), дәм қабығы, тамыр жемістер (ақжелкек, ақжелкен және т.б.). Бұлар тамақтың сақталу мерзімін ұзартады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ədviyyat 4. Қырғыз: татымал 5. Өзбек: ziravorlar 6. Түрік: baharat 7. Ағылшын: spice 8. Испан: especia 9. Неміс: Würzmittel 10. Француз: épice 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 21 қыркүйектегі № 643 қаулысы. ... 18 Какао, шоколад және қантты кондитерлік бұйымдар өндірісі 1082 19 Шай және кофе өндірісі* 1083 20 Дәмдеуіштер мен дәмдеуіштер өндірісі* ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде дәмдеуіш нұсқасында көрініс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «дәмдеуіш» | +4 |
99. | дәмқосар, дәмдеуіш | приправа | приправадәмқосар, дәмдеуішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәмқосар – тағамның дәмін келтіруге арналған тұздық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ədviyyat 4. Қырғыз: татымал 5. Өзбек: ziravorlar 6. Түрік: baharat, terbiye 7. Ағылшын: spice 8. Испан: condimento 9. Неміс: Gewürz 10. Француз: assaisonnement 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 21 қыркүйектегі № 643 қаулысы. ... 18 Какао, шоколад және қантты кондитерлік бұйымдар өндірісі 1082 19 Шай және кофе өндірісі* 1083 20 Дәмдеуіштер мен дәмдеуіштер өндірісі* 1084 21 Дайын тағам ... 13. Ұсыныстар: «Дәмқосар», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде қолданылғандықтан, осы нұсқаны қолдау ұсынылады. | +4 |
100. | ежегей | ежегей | ежегейежегейСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ежегей – қой сүтінен дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yejegei 4. Қырғыз: ежегей 5. Өзбек: yejegey 6. Түрік: уezhegey 7. Ағылшын: yezhegey 8. Испан: yezhegei 9. Неміс: jeder Gay 10. Француз: chaque gay 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Ежегей», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +4 |
101. | езбе | пюре | пюреезбеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Езбе – үгітілген немесе езілген жемістер, көкөністер мен тамыр дақылдары. 2. Этимологиясы: франц. purer – «тазалау» 3. Әзербайжан: püre 4. Қырғыз: шорпо 5. Өзбек: kartoshka pyuresi 6. Түрік: püre 7. Ағылшын: mash 8. Испан: puré 9. Неміс: Püree 10. Француз: purée 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыскерлерге сүт немесе оған теңестірілген тамақ өнімдерін және (немесе) диеталық (емдік және профилактикалық) тамақтануға арналған арнайы өнімдер беру нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. Томат-пюре 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде пюре нұсқасында көрініс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «езбе» | +4 |
102. | ет салат | мясной салат | мясной салатет салатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ет салат – көкөністермен немесе жемістермен толықтырылған, әртүрлі ет түрлерінен жасалған тағамдарды қамтитын тағамдардың көптеген санаты. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ət salatı 4. Қырғыз: эттен жасалган салат 5. Өзбек: go'shtli salat 6. Түрік: et salatası 7. Ағылшын: meat salad 8. Испан: ensalada de carne 9. Неміс: Fleischsalat 10. Француз: salade de viande 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «ет салат» | +4 |
103. | етті қаттама | каттама с мясом | каттама с мясометті қаттамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Етті қаттама – қатты қамырды жұқа қабаттап кеспе секілді жайып, ұзындығы 15, ені 10 см етіп кесіп, шикі ет салып буға піскен тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ət ilə katlama 4. Қырғыз: эт менен катлама 5. Өзбек: go'sht bilan katlam 6. Түрік: etli katlama 7. Ағылшын: etli katlama 8. Испан: catlama con carne 9. Неміс: katlama mit Fleisch 10. Француз: katlama à la viande 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «етті қаттама» | +4 |
104. | жайма құймақ, құймақшалар | блинчик | блинчикжайма құймақ, құймақшаларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайма құймақ, құймақшалар – сұйық қамырдан дөңгелектеніп пішінделінген, табада пісірілген жұқа қамыр. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: pancake 4. Қырғыз: куймак 5. Өзбек: pancake 6. Түрік: krep 7. Ағылшын: pancake 8. Испан: crepe 9. Неміс: Pfannkuchen 10. Француз: crêpe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 4 сәуірдегі № 58 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 5 сәуірде № 32368 болып тіркелді. ... туралған ет қосылған құймақтарды... 13. Ұсыныстар: «құймақша», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | -4 |
105. | жал | жал | жалжалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жал – ұлттық тағам. Жылқының желке майы көбінесе пісіріліп, суытып тағам ретінде беріледі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sting 4. Қырғыз: ийне 5. Өзбек: qopqoq 6. Түрік: sıkıyordu 7. Ағылшын: sting 8. Испан: aguijón 9. Неміс: Stacheln 10. Француз: moissonnas 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жал» | +4 |
106. | жас ет, жаңа сойылған мал еті | мясо свежее | мясо свежеежас ет, жаңа сойылған мал етіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. – 2. Этимологиясы: Жас ет – жаңадан сойылған мал еті. 3. Әзербайжан: təzə ət 4. Қырғыз: жаңы эт 5. Өзбек: go'sht yangi 6. Түрік: taze et 7. Ағылшын: fresh meat 8. Испан: carne fresca 9. Неміс: das Fleisch ist frisch 10. Француз: viande fraîche 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінетін ауыл шаруашылығы өнімдерінің жекелеген түрлеріне қатысты 2019 жылға арналған тарифтік квотаны, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің аумағына әкелінетін осы тауарларға қатысты тарифтік квотаның шамасын белгілеу туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 28 тамыздағы № 141 шешімі ... Беларусь Республикасы Қазақстан Республикасы Қырғыз Республикасы Ресей Федерациясы Ірі қара малдың еті, жаңа сойылған немесе салқындатылған 0201 10 000 ... 13. Ұсыныстар: «Жас ет», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осы нұсқада қолданылғандықтан, бекітуге ұсынылады. | +3 |
107. | жасымық крем-көжесі, жасымықтан жасалған қойыртпақ көже | крем-суп чечевичный | крем-суп чечевичныйжасымық крем-көжесі, жасымықтан жасалған қойыртпақ көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасымық крем-көжесі, жасымықтан жасалған қойыртпақ көже – негізгі ингредиенті жасымық сорпасы; Бұл тағам вегетариандық немесе ет қосылған да болуы мүмкін. 2. Этимологиясы: франц. crème – «сливки» 3. Әзербайжан: mərci şorbası Kremi 4. Қырғыз: жасмыктан жасалган шорпо 5. Өзбек: yasmiq qaymoqli sho'rva 6. Түрік: mercimek kremalı çorba 7. Ағылшын: lentil cream soup 8. Испан: crema de sopa de lentejas 9. Неміс: linsen-Cremesuppe 10. Француз: soupe à la crème aux lentilles 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жасымық крем-көжесі» | +3 |
108. | жаубүйрек | жаубуйрек | жаубуйрекжаубүйрекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаубүйрек – ұлттық тағамның бір түрі. Жаубүйректі малшылар, жолаушылар көп пайдаланады. Қойдың терісін сыпырған, соң құйрық майын білемден кесіп алады. Ішін жарып, өкпе-бауырын суырып алып, бауыр мен құйрықты жұқалап жапырақтап, істікке бір май, бір бауыр етіп кезектеп шаншып, үстіне майда тұз, бұрыш сеуіп отқа қақтап пісіреді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: jaubuirek 4. Қырғыз: Жоодарбешим 5. Өзбек: jaubuyrek 6. Түрік: zhaubuyrek 7. Ағылшын: jaubuyrek 8. Испан: jaubuirek 9. Неміс: jaubujrek 10. Француз: jaubuirec 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жаубүйрек» | +3 |
109. | жаңа жұмыртқа | яйцо свежее | яйцо свежеежаңа жұмыртқаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаңа жұмыртқа – туылғанына көп болмаған құс жұмыртқасы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yumurta təzədir 4. Қырғыз: жумуртка жаңы 5. Өзбек: tuxum yangi 6. Түрік: yumurta daha taze 7. Ағылшын: fresh egg 8. Испан: huevo fresco 9. Неміс: das Ei ist frisch 10. Француз: oeuf frais 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Тіркес күйінде заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жаңа жұмыртқа» | +3 |
110. | жаңа сауылған сүт | молоко свежее | молоко свежеежаңа сауылған сүтСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаңа сауылған сүт – сиырдың немесе қой-ешкінің жаңадан сауылған сүті. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təzə süd 4. Қырғыз: жаңы сүт 5. Өзбек: yangi sut 6. Түрік: taze süt 7. Ағылшын: fresh milk 8. Испан: leche fresca 9. Неміс: frische Milch 10. Француз: lait frais 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жаңа сауылған сүт» | +3 |
111. | жеміс десерті | фруктовый десерт | фруктовый десертжеміс десертіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеміс десерті – қарапайым және өте дәмді кондитерлік өнім, оның негізгі ингредиенті – жемістер. 2. Этимологиясы: франц. dessert – «үстелден алынған; десерт» 3. Әзербайжан: meyvəli desert 4. Қырғыз: жемиштүү десерт 5. Өзбек: meva shirinligi 6. Түрік: meyveli tatlı 7. Ағылшын: fruit dessert 8. Испан: postre de frutas 9. Неміс: fruchtiges Dessert 10. Француз: dessert aux fruits 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «жеміс десерті» | +3 |
112. | жент | жент | жентжентСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жент – Шай дастарқанына қойылатын ұлттық тағам. Жент қыста қатпайтын, жазда бұзылмайтын, әрқашан дәмі мен нәрін сақтайтын, соған орай көшпелі халықтың дастарқанынан үлкен орын алған тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: evde cekilmis 4. Қырғыз: Үйлөнүү 5. Өзбек: Jent 6. Түрік: gent 7. Ағылшын: zhent 8. Испан: zhent 9. Неміс: gint 10. Француз: Jent 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: жент 13. Ұсыныстар: жент «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
113. | жеңіл тұшпара, қайнақша | вареники | вареникижеңіл тұшпара, қайнақшаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеңіл тұшпара – тұщы, қайнаған салманы (ірімшік, картоп, пияз, орамжапырақ, саңырауқұлақ, жеміс-жидек) тұшпара тәрізді қамырға орап пісірілген тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: vareniki 4. Қырғыз: vareniki 5. Өзбек: pishiriqlar 6. Түрік: Vareniki 7. Ағылшын: vareniki 8. Испан: varéniki 9. Неміс: Maultaschen 10. Француз: boulettes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «қайнақша, вареник» деп қолданылаған. Тұшпараны пельмени сөзнің баламасы ретінде қолданып жүрміз. Сол себептен, «қайнақша» сөзін ұсынар едік. | +3 |
114. | жеңсік ас | деликатес | деликатесжеңсік асСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеңсік ас – қолданыстағы көптеген тамақ өнімдерінен ерекше, сирек кездесетін өнімдер тобы. 2. Этимологиясы: франц. délicatesse – «нәзіктік, жіңішкелік» 3. Әзербайжан: zəriflik 4. Қырғыз: таттуу 5. Өзбек: noziklik 6. Түрік: incelik 7. Ағылшын: delicacy 8. Испан: manjar 9. Неміс: Delikatesse 10. Француз: délice 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыстар мен жұмысшы кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (50-шығарылым) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 13 тамыздағы № 302 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 14 тамызда № 21088 болып тіркелді ... балық пен теңіз өнімдерінен деликатес аспаздық тағамдарды дайындау жөніндегі жұмыстарды орындау ... 13. Ұсыныстар: Тамақ және тұрмыстық қызмет сөздігінде: жеңсік ас, деликатес; Іс жүргізу және мұрағат сөздігінде: жеңсік тағам нұсқаларында қолданылады. «Жеңсік ас» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
115. | жөргем | жоргем | жоргемжөргемСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жөргем – малдың аш ішегі мен тоқ ішегінен өріліп жасалынатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: jorgem 4. Қырғыз: жорго 5. Өзбек: jorgem 6. Түрік: jorgem 7. Ағылшын: jorgem 8. Испан: jorgem 9. Неміс: Georgem 10. Француз: jorgem 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «жөргем», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған, осы нұсқа ұсынылады. | +3 |
116. | зімбір | имбирь | имбирьзімбірСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зімбір – тропиктік өсімдіктің кептірілген тамыр сабағы. Өзіне тән иісі және дәмі бар. Құрамында эфир майлары бар. 2. Этимологиясы: санскрит singabera – «мүйізді тамыр» 3. Әзербайжан: zəncəfil 4. Қырғыз: жалбыз 5. Өзбек: zanjabil 6. Түрік: zencefil 7. Ағылшын: ginger 8. Испан: jengibre 9. Неміс: Ingwer 10. Француз: gingembre 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Басым тауарлар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2022 жылғы 30 мамырдағы № 306 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 31 мамырда № 28264 болып тіркелді ... тамақ өнімдері орташа 60 190510 Қытырлақ нан орташа 61 190520 Зімбір печеньесі... 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде «зімбір, жанжабіл» нұсқаларында қолданылған. «Зімбір» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
117. | карпаччо | карпаччо | карпаччокарпаччоСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Карпаччо – зәйтүн майы мен лимон негізіндегі тұздықпен хош иістендірілген сиыр етінің жұқа кесілген кесектерінен жасалған тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: carpaccio 4. Қырғыз: карпаччо 5. Өзбек: karpachcho 6. Түрік: carpaccio 7. Ағылшын: carpaccio 8. Испан: carpaccio 9. Неміс: Carpaccio 10. Француз: carpaccio 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «карпаччо» | +1 |
118. | келі, келсап | ступка | ступкакелі, келсапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Келі – дәнді дақылдар мен науат, шақпақ қант тәрізді түйір заттарды түйгіштеп уататын, ұнтақтайтын, қатты ағаштан, тас, темір, шойын сияқты материалдардан жасалған іші қуыс құрал. Тұрмыстық бұйым. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: havan 4. Қырғыз: соку; жанчуур 5. Өзбек: ohak 6. Түрік: harç 7. Ағылшын: mortar 8. Испан: almirez 9. Неміс: Mörser 10. Француз: mortier 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдарын асханалық-асүйлік жабдықпен және ыдыспен жабдықтау нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2017 жылғы 16 қазандағы № 95/қе бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 7 қарашада № 15975 болып тіркелді. ... бұлғауыш дана 1 1 2 2 69 Ағаш келсап дана 1 1 2 3 70 Ағаш оқтау дана ... 13. Ұсыныстар: Машинажасау сөздігінде келіше нұсқасында берілген. «Келсап» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
119. | кептірілген қызанақ | вяленые помидоры | вяленые помидорыкептірілген қызанақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кептірілген қызанақ – Жерорта теңізінің аспаздық дәстүрлеріндегі ең жиі қолданылатын тағамдардың бірі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: günəşdə qurudulmuş pomidor 4. Қырғыз: күнгө кургатылган помидор 5. Өзбек: quritilgan pomidor 6. Түрік: kurutulmuş domatesler 7. Ағылшын: tomates secados al sol 8. Испан: tomates secados al sol 9. Неміс: getrocknete Tomaten 10. Француз: tomates séchées 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «кептірілген қызанақ» | +3 |
120. | кукси | кукси | куксикуксиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кукси – Корей асханасының тағамы, суық көже ретінде ұсынылады. Негізгі құрамы ет, кеспе, арнайы тұздық қосылған сорпа немесе су. 2. Этимологиясы: кор. 국수?, 麵 – «куксу» 3. Әзербайжан: kuxi 4. Қырғыз: кукси 5. Өзбек: kuksi 6. Түрік: kuksi 7. Ағылшын: cooksey 8. Испан: kuksi 9. Неміс: cuxi 10. Француз: cooksi 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «кукси» | +3 |
121. | күлше | кульча | кульчакүлшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күлше – ұнды тұзды суға салып, қамырын қатты етіп илеп, 15-20 минут бетін жауып толықсытып, бөлшектеп, оқтаумен дөңгелектеп, қалыңдау етіп жаймалап, бетіне өрнектер салып және сары май жағып пешке көміп пісіретін нан түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kulcha 4. Қырғыз: кулча 5. Өзбек: kulcha 6. Түрік: kulcha 7. Ағылшын: kulcha 8. Испан: kulcha 9. Неміс: Kulcha 10. Француз: kulcha 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Күлше», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі нұсқаны бекіту ұсынылады. | +3 |
122. | көже | суп | супкөжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көже – қазақтың ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: şorba 4. Қырғыз: шорпо 5. Өзбек: sho'rva 6. Түрік: çorba 7. Ағылшын: soup 8. Испан: sopa 9. Неміс: Suppe 10. Француз: soupe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Республикалық меншіктің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы № 140 Қаулысы ... 32 5 кофе табақшасы дана 108 6 сорпа табақшасы дана 46 7 елтаңба бейнеленген шай табағы/герб дана 30 8 елтаңба ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «көже» | +3 |
123. | көксерке | судак | судаккөксеркеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көксерке – алабұға тұқымдасына жататын жыртқыш балық. 2. Этимологиясы: лат. Sander lucioperca – «көксерке» 3. Әзербайжан: zander 4. Қырғыз: судак 5. Өзбек: sudak 6. Түрік: sudak 7. Ағылшын: pike perch 8. Испан: lucioperca 9. Неміс: Zander 10. Француз: sandre 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: 2023 жылғы 1 шілдеден бастап 2024 жылғы 1 шілдеге дейін балық ресурстарын және басқа да су жануарларын алып қою лимиттерін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 13 маусымдағы № 190 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 15 маусымда № 32803 болып тіркелді. ... 14 Көксерке 228,306 0,026***** 40,625 700,0 161,0 1129,957 15 Сазан 190,6 0,058***** 125,415 1390,0 209,0 1915,073 16 Ақмарқа 340,454 0,033***** 12,058 640,0 ... 13. Ұсыныстар: «Көксерке», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
124. | көмбеш | запеканка | запеканкакөмбешСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көмбеш – ұлттық тағам. Отқа, қоламтаға көміп пісірілген етті, бауыр мен көкбауырды, бүйректі, айналдырған тоқішек қималарын, нан, картоп тағамдарын айтады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: güveç, bişirilməsi 4. Қырғыз: бышыруу 5. Өзбек: güveç 6. Түрік: güveç 7. Ағылшын: casserole 8. Испан: gratín 9. Неміс: Auflauf 10. Француз: gratin 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыскерлерге сүт немесе оған теңестірілген тамақ өнімдерін және (немесе) диеталық (емдік және профилактикалық) тамақтануға арналған арнайы өнімдер беру нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1056 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 31 желтоқсанда № 12709 болып тіркелді. ... Піскен ет қосылған картоп пісірмесі ... 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде «көмбеш, тандырға пісірілген тағам» нұсқаларында қолданылады. «Көмбеш» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
125. | көпіршітілген кілегейлі жеміс десерті | фруктовый десерт со взбитыми сливками | фруктовый десерт со взбитыми сливкамикөпіршітілген кілегейлі жеміс десертіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көпіршітілген кілегейлі жеміс десерті – жеміс ингредиенттерінен тұратын кілегей араластырылған десерт түрі. 2. Этимологиясы: франц. dessert – «үстелден алынған; десерт» 3. Әзербайжан: çırpılmış qaymaqlı meyvə deserti 4. Қырғыз: камкаймак менен жемиштүү десерт 5. Өзбек: ko'pirtirilgan qaymoqli mevali shirinlik 6. Түрік: kremalı meyveli tatlı 7. Ағылшын: fruit dessert with whipped cream 8. Испан: postre de frutas con crema batida 9. Неміс: fruchtiges Dessert mit Schlagsahne 10. Француз: dessert aux fruits à la crème fouettée 11. Бекітілген нұсқасы: кілегей - сливки (1971), жеміс жұмсағы - мякoть плoда (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «көпіршітілген кілегейлі жеміс десерті» | +3 |
126. | лағман | лагман | лагманлағманСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. – 2. Этимологиясы: Лағман – Орталық Азия ұлттарының тағамы. 3. Әзербайжан: lagman 4. Қырғыз: лагман 5. Өзбек: lagman 6. Түрік: lagman 7. Ағылшын: lagman 8. Испан: lagman 9. Неміс: Lagman 10. Француз: lagman 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Лағман», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
127. | манпар | манпар | манпарманпарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Манпар – Ұнға тұз қосып, суға илеп жасалатын шығыс тағамы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: manpar 4. Қырғыз: манпар 5. Өзбек: manpar 6. Түрік: manpar 7. Ағылшын: manpar 8. Испан: manpar 9. Неміс: Manpar 10. Француз: manpar 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «манпар» | +3 |
128. | ми шұжық | ми шужук | ми шужукми шұжықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ми шұжық – қой не сиыр етінің жұмсақ жерлерін пизябен араластырып, еттартқыштан өткізіп, ми мен күрішті араластырып дайындайтын ұлттық тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: mi shujuk 4. Қырғыз: мээ колбаса 5. Өзбек: mi Shujuk 6. Түрік: mi shuzhuk 7. Ағылшын: mi shuzhuk 8. Испан: mi shujuk 9. Неміс: mi shujuk 10. Француз: mi shujuk 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «ми шұжық» | +3 |
129. | мәнті | манты | мантымәнтіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мәнті – арнайы дайындалған қамырды жайып, төртбұрыштап немесе дөңгелектеп кесіп, арасына ет пен пияз, тұз, бұрыш қосып дайындалған шығыс тағамы. 2. Этимологиясы: Қытай маньтоу – «мәнті» 3. Әзербайжан: manta 4. Қырғыз: манта 5. Өзбек: manti 6. Түрік: mantalar 7. Ағылшын: mantas 8. Испан: mantas 9. Неміс: Mantas 10. Француз: mantes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Аудан бойынша 2010 жылға ара-тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет түрлеріне берілетін бір жолғы талон құнының мөлшері туралы Атырау облысы Мақат аудандық мәслихатының 2010 жылғы 9 ақпандағы N 197-V шешімі. Атырау облысының Әділет департаменті Мақат ауданының әділет басқармасында 2010 жылғы 23 ақпанда N 4-7-113 тіркелді ... : 1 2 3 4 5 Киім кешек Тамақ өнімдері (манты, пирожки т.б.) 13. Ұсыныстар: «Мәнті», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
130. | нарын сорпа | нарын-бульон | нарын-бульоннарын сорпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Нарын сорпа – жылқы етінен дайындалған үй кеспесі, дәлірек айтсақ, қазы (жылқы етінен жасалған шұжық). Алайда, нарын рецептерінде сиыр мен қой етін қолдануға да рұқсат етіледі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: narın-bulyon 4. Қырғыз: нарын-сорпосу 5. Өзбек: naryn-bulyon 6. Түрік: naryn suyu 7. Ағылшын: naryn-broth 8. Испан: caldo de Naryn 9. Неміс: naryn-Brühe 10. Француз: Naryn-bouillon 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «нарын сорпа» | +3 |
131. | орама | рулет | рулеторамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орама – қамыр ішіне ет пен картоп немесе асқабақ араластырып дайындалған тағам түрі. 2. Этимологиясы: франц. roulette – «дөңгелекше» 3. Әзербайжан: rulet 4. Қырғыз: түрмөк 5. Өзбек: rulet 6. Түрік: rulo 7. Ағылшын: roll 8. Испан: rodaja de carne 9. Неміс: Rollkuchen 10. Француз: roulade 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «орама, рулет» нұсқасында қолданылған. Орама нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
132. | пісірілген шұжық | вареная колбаса | вареная колбасапісірілген шұжықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пісірілген шұжық – тартылған ет негізінде тұз, дәмдеуіштер мен қоспалар, қабықта немесе қабықсыз дайындалған тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bişmiş kolbasa 4. Қырғыз: бышырылган колбаса 5. Өзбек: qaynatilgan kolbasa 6. Түрік: haşlanmış sosis 7. Ағылшын: boiled sausage 8. Испан: mortadela 9. Неміс: Brühwurst 10. Француз: saucisson cuit 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Төтенше жағдай аймағындағы халықтың ең төменгі тіршілігін қамтамасыз ету нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 299 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 9 маусымда № 32748 болып тіркелді. ... 120 сублимациялық және жылумен кептірілген етпен; 33 пісірілген шұжықтармен және сосискамен (сарделькамен); 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегідей «пісірілген шұжық» нұсқасы ұсынылады. | +3 |
133. | прошутто | прошутто | прошуттопрошуттоСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Прошутто – тұз бен сүрленген ветчинадан жасалған итальяндық ветчина. 2. Этимологиясы: итал. prosciutto – «сан еті» 3. Әзербайжан: prosciutto 4. Қырғыз: проссиутто 5. Өзбек: prosciutto 6. Түрік: prosciutto 7. Ағылшын: prosciutto 8. Испан: prosciutto 9. Неміс: Prosciutto 10. Француз: prosciutto 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «прошутто» | +3 |
134. | пәтір | патыр | патырпәтірСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пәтір – классикалық өзбек наны. Дөңгелек пішінді, дәстүрлі түрде тек тандырда пісіріледі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: patyr 4. Қырғыз: патыр 5. Өзбек: patir 6. Түрік: patyr 7. Ағылшын: patyr 8. Испан: patyr 9. Неміс: Patyr 10. Француз: patyr 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Пәтір», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
135. | роллы | роллы | роллыроллыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Роллы – Жапон немесе корей халқының танымал тағамы. Жапон асханасындағы суши сорттарының бірі. 2. Этимологиясы: жапон. 巻き寿司 макидзуси – «мак» 3. Әзербайжан: rolls 4. Қырғыз: оройт 5. Өзбек: rulolar 6. Түрік: rulolar 7. Ағылшын: rolls 8. Испан: rollos 9. Неміс: Rollen 10. Француз: pile 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «роллы» | +3 |
136. | руккола қосылған тунец карпаччосы | карпаччо из тунца с рукколой | карпаччо из тунца с рукколойруккола қосылған тунец карпаччосыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Руккола қосылған тунец карпаччосы – хош иісті зәйтүн майы, руккола және лимон шырыны қосылған нәзік шикі балық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: roka ilə tuna carpaccio 4. Қырғыз: аругула менен тунец карпаччо 5. Өзбек: arugula bilan orkinos karpaccio 6. Түрік: roka ile ton balığı carpaccio 7. Ағылшын: tuna carpaccio with arugula 8. Испан: Carpaccio de atún con rúcula 9. Неміс: thunfisch-Carpaccio mit Rucola 10. Француз: Carpaccio de thon à la roquette 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «руккола қосылған тунец карпаччосы» | +1 |
137. | рулетиктер | рулетики | рулетикирулетиктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рулетики – тәтті немесе қантсыз қоспалары бар пісірілген қамырдан жасалған ұн өнімі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: rulolar 4. Қырғыз: тоголок 5. Өзбек: rulolar 6. Түрік: rulolar 7. Ағылшын: rolls 8. Испан: rollitos 9. Неміс: rollen 10. Француз: rouleaux 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «рулетше» | -3 |
138. | саба | саба | сабасабаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Саба – қымыз, шұбат ашыту, іркіт пісу үшін пайдаланылатын, мал терісінен пішіп тігілетін ыдыс. 2. Этимологиясы: груз. საბა - "саба" 3. Әзербайжан: saba 4. Қырғыз: саба 5. Өзбек: saba 6. Түрік: saba 7. Ағылшын: saba 8. Испан: saba 9. Неміс: Saba 10. Француз: saba 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «саба» | +3 |
139. | самса | самса | самсасамсаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Самса – ет қосылып, ұннан пісірілетін тағам. 2. Этимологиясы: Өзб. Somsa – «самса» 3. Әзербайжан: samsa 4. Қырғыз: самса 5. Өзбек: samsa 6. Түрік: samsa 7. Ағылшын: samsa 8. Испан: samsa 9. Неміс: Samsa 10. Француз: samsa 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Республикалық меншіктің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 26 тамыздағы № 831 қаулысы ... 281 10 Кофе шыныаяғының табақшасы дана 952 11 Жеңіл-желпі тағамдарға арналған шанышқы дана 414 12 Самса ... 13. Ұсыныстар: «Самса», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
140. | саптыаяқ | саптыаяк | саптыаяксаптыаяқСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Саптыаяқ – қатты ағаштан жасалан, қазақтың ұлттық ыдысы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: saptyayak 4. Қырғыз: саптыяк 5. Өзбек: saptyayak 6. Түрік: saptyayak 7. Ағылшын: saptyayak 8. Испан: saptyayak 9. Неміс: Saptyayak 10. Француз: saptyayak 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «саптыаяқ» | +3 |
141. | саңырауқұлақ крем-көжесі, саңырауқұлақтан жасалған қойыртпақ көже | крем-суп грибной | крем-суп грибнойсаңырауқұлақ крем-көжесі, саңырауқұлақтан жасалған қойыртпақ көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Саңырауқұлақ крем-көжесі, саңырауқұлақтан жасалған қойыртпақ көже – негізгі ингредиент саңырауқұлақтар болып табылатын крем сорпа. 2. Этимологиясы: франц. crème – «сливки» 3. Әзербайжан: kremli göbələk şorbası 4. Қырғыз: козу карын шорпосу 5. Өзбек: qo'ziqorinli qaymoqli sho'rva 6. Түрік: mantar kremalı çorba 7. Ағылшын: mushroom cream soup 8. Испан: crema de sopa de champiñones 9. Неміс: creme-Pilz-Suppe 10. Француз: crème-soupe aux champignons 11. Бекітілген нұсқасы: саңырауқұлақ-гриб 2022 ж 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «саңырауқұлақ крем-көжесі» | +3 |
142. | сиыр сорпасындағы кукси | кукси на говяжьем бульоне | кукси на говяжьем бульонесиыр сорпасындағы куксиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сиыр сорпасындағы кукси – сиыр еті сорпасынан дайындалған, суық көже ретінде ұсынылатын корей асханасының тағамы. 2. Этимологиясы: кор. 국수?, 麵 – «кукси» 3. Әзербайжан: mal əti bulyonunda kuksi 4. Қырғыз: уйдун сорпосу боюнча кукси 5. Өзбек: mol go'shti bulyonidagi kuksi 6. Түрік: sığır suyu üzerinde kuksi 7. Ағылшын: cooksi on beef broth 8. Испан: kuksi en caldo de carne 9. Неміс: kuxy auf Rinderbrühe 10. Француз: Cooksey sur bouillon de boeuf 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «сиыр сорпасындағы кукси» | +3 |
143. | сорпа | шурпа, бульон | шурпа, бульонсорпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сорпа – мал, құс, балық етін, көкөністі қайнату арқылы дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: shurpa 4. Қырғыз: шорпо 5. Өзбек: shurpa 6. Түрік: et suyu 7. Ағылшын: broth 8. Испан: caldo 9. Неміс: Brühe 10. Француз: bouillon 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: "сорпа" | +3 |
144. | сорпа | бульон | бульонсорпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сорпа – көкөніс, балық, етті қайнату арқылы дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bulyon 4. Қырғыз: шорпо 5. Өзбек: bulyon 6. Түрік: et suyu 7. Ағылшын: bouillon 8. Испан: caldo 9. Неміс: Brühe 10. Француз: bouillon 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыстар мен жұмысшы кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (49-шығарылым) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 25 қаңтардағы № 16 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 2 ақпанда № 22149 болып тіркелді ...тәсілдері мен мөлшерлеу тәртібі; қысыммен істейтін жабдықтың жұмыс тәртібі. 8-параграф. Бульонды текшелерді өндіру аппаратшысы ... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде берілген «сорпа» нұсқасы ұсынылады. | +3 |
145. | соус, тұздық | соус | соуссоус, тұздықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Соус – негізгі тағамға және/немесе гарнирге арналған сұйық дәмдеуіш. 2. Этимологиясы: лат. salsa – «тұзды тағам» 3. Әзербайжан: sous 4. Қырғыз: соус, татымал 5. Өзбек: sos 6. Түрік: sos,salça 7. Ағылшын: sauce 8. Испан: salsa 9. Неміс: Soße 10. Француз: sauce 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Тұздалып кептірілген балықты және кальмарды Еуразиялық экономикалық одақтың сыртқы экономикалық қызметінің Бірыңғай тауар номенклатурасына сәйкес сыныптау туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 11 мамырдағы № 52 шешімі ... бірнешеуін: қантты (тұздың құрамына тең немесе артық мөлшерде), татымдылықтарды, дәмдеуіштерді, тұздықтарды (дайын өнімге қосылған татымдылықтардың ... 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «соустар, тұздықтар, қатықтар» нұсқасында қолданылған. «Тұздық» деген нұсқаны ұсынамыз. | +3 |
146. | соғым | согум | согумсоғымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Соғым – қысқы азық қорына арналып дайындалған ет. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sogum 4. Қырғыз: согум 5. Өзбек: so'g'um 6. Түрік: sogum 7. Ағылшын: sogum 8. Испан: sogum 9. Неміс: sogum 10. Француз: sogum 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «соғым», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
147. | спринг-роллдар, сприң-ролл | спринг-роллы | спринг-роллыспринг-роллдар, сприң-роллСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Спринг-роллдар – оралған салмасы бар күріш құймақтарының бір түрі. Кез келген серіппелі орамның өзгермейтін ингредиенті – күріш қағазы. 2. Этимологиясы: ағыл. spring roll – «көктем фестивалі» 3. Әзербайжан: bahar ruloları 4. Қырғыз: жазгы түрмөк 5. Өзбек: bahor rulolari 6. Түрік: bahar ruloları 7. Ағылшын: spring rolls 8. Испан: rollitos de primavera 9. Неміс: Frühlingsrollen 10. Француз: Spring Rolls 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «спринг-роллдар» | +3 |
148. | сусынтамыр | цикорий | цикорийсусынтамырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сусынтамыр – астра тұқымдасына жататын екіжылдық немесе көпжылдық шөптер тұқымдасы. Тұқымға екі мәдени түр және кем дегенде сегіз жабайы түр кіреді. 2. Этимологиясы: лат. Cichórium – «цикорий» 3. Әзербайжан: hindiba 4. Қырғыз: цикорий 5. Өзбек: hindibo 6. Түрік: hindiba 7. Ағылшын: chicory 8. Испан: achicoria 9. Неміс: Zichorie 10. Француз: chicorée 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қордай ауданы бойынша ауылдық округтер бөлінісінде жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2022-2024 жылдарға арналған Жоспарын бекіту туралы Жамбыл облысы Қордай аудандық мәслихатының 2022 жылғы 12 тамыздағы № 27-7 шешімі ... шалғынды жұқа, қарапайым қамыс және шөпті өсімдіктер: шөлді шалфей, қарапайым мыңжылдық, қарапайым цикорий, шығыс папоротник, қызыл бас беде және құлпынай ... 13. Ұсыныстар: Биология сөздігінде: сусынтамыр, Ауылшаруашылығы сөздігінде: шашыратқы; Экология сөздігінде: сусынтамыр, шашыратқы нұсқаларында қолданылған. «Сусынтамыр» нұсқасын ұсынамыз. | +3 |
149. | сырбаз, жаужұмыр | сырбаз | сырбазсырбаз, жаужұмырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сырбаз – өз терісіне орап, қоламтаға көміп пісірілген бағлан еті. Кей жерлерде «жаужұмыр» деп аталады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sirbaz 4. Қырғыз: сырбаз 5. Өзбек: sirbaz 6. Түрік: syrbaz 7. Ағылшын: syrbaz 8. Испан: syrbaz 9. Неміс: Syrbaz 10. Француз: syrbaz 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: сырбаз 13. Ұсыныстар: «Сырбаз», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
150. | сүбе ет, сүбе | филе | филесүбе ет, сүбеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүбе ет, сүбе – мал қабырғаларының етті, қыртысты, кейінгі бөлігі. Қой ешкіде 7-12 қабырғалар сүбе қабырға, жылқыда 10-қабырғадан кейінгі сүбе қабырға. 2. Этимологиясы: франц. filet – «жіп» 3. Әзербайжан: soyuq parçalar 4. Қырғыз: муздак кесектер, субе 5. Өзбек: fileto 6. Түрік: soğuk etler 7. Ағылшын: fillet 8. Испан: filete 9. Неміс: Filet 10. Француз: filet 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Мемлекеттік монополия субъектісінің бекіре тұқымдас балық түрлері өнімін қайта өңдеуі кезіндегі шикізат қалдықтарының, ысыраптары мен шығыстарының нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2017 жылғы 15 тамыздағы № 334 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 28 қыркүйекте № 15800 болып тіркелді. ... еті, жон еті немесе филе төсі Ішек-қарыннан тазартылған, басымен бірге, мұздатылған бекіре тұқымдас балық 1,0 38,3 14,0 18,0 56,9... 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашылығы сөздігінде: сүбе, жон ет, сан ет; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: сүбе, жон ет нұсқаларында қолданылған. «Сүбе» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
151. | сүбежолақты бұзау еті | телятина из стриплойна | телятина из стриплойнасүбежолақты бұзау етіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүбежолақты бұзау еті – бұзау етінің бұлшық етінің кесіліп алынған бөлшегі. 2. Этимологиясы: ағыл. strip + loin – «сүбе жолақ» 3. Әзербайжан: striploin dana 4. Қырғыз: стриплоундан чыккан торпок 5. Өзбек: striploin Dana go'shti 6. Түрік: striploin'den dana eti 7. Ағылшын: veal from striploin 8. Испан: ternera de striploin 9. Неміс: kalbfleisch aus Striploin 10. Француз: veau de striployne 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «сүбежолақты бұзау еті» | +3 |
152. | сұйық қамыр | кляр | клярсұйық қамырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сұйық қамыр – тағам дайындауға арналған қамырдың сұйық түрі. 2. Этимологиясы: франц. clair – «сұйық» 3. Әзербайжан: xəmir, klyar 4. Қырғыз: камыр, клярдык 5. Өзбек: qopqoq 6. Түрік: Bulamaç 7. Ағылшын: batter 8. Испан: Klar 9. Неміс: Backteig 10. Француз: Clare 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: «Сұйық қамыр». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
153. | талқан | толокно | толокноталқанСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Талқан – қуырылған тары, бидай, арпа жүгеріден ұнтақталып дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iri un yarma 4. Қырғыз: талкан 5. Өзбек: qopqoq 6. Түрік: irmik talkan 7. Ағылшын: oatmeal 8. Испан: harina de avena 9. Неміс: Dick 10. Француз: farine d'avoine 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: талқан 13. Ұсыныстар: «Талқан», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +3 |
154. | тандыр | тандыр | тандыртандырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тандыр – қамыр өнімдерін пісіруге арналған пеш. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: tandoor 4. Қырғыз: тандыр 5. Өзбек: tandir 6. Түрік: tandir 7. Ағылшын: tandoor 8. Испан: tandir 9. Неміс: Tandoor 10. Француз: tandyr 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: тандыр 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтініндетандыр нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «тандыр» | +3 |
155. | тапсырыс тағамы | заказное блюдо | заказное блюдотапсырыс тағамыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тапсырыс тағамы – тұтынушы тапсырысы бойынша арнайы дайындалатын тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: xüsusi yemək 4. Қырғыз: ыңгайлаштырылган тамак 5. Өзбек: buyurtma qilingan taom 6. Түрік: ısmarlama yemek 7. Ағылшын: custom dish 8. Испан: plato personalizado 9. Неміс: ein maßgeschneidertes Gericht 10. Француз: plat sur mesure 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «тапсырыс тағамы» | +3 |
156. | татен тарты | тарт татен | тарт татентатен тартыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Татен тарты – ресми тарихы 1898 жылдан бері жалғасып келе жатқан, әйгілі төңкерілген торт. 2. Этимологиясы: франц. Tarte Tatin – «тарт татен» 3. Әзербайжан: tart Taten 4. Қырғыз: тартуу Татен 5. Өзбек: tart Taten 6. Түрік: tarte taten 7. Ағылшын: tarte tatin 8. Испан: tarte taten 9. Неміс: tarte taten 10. Француз: Tart taten 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «татен тарты» | +3 |
157. | татымдықтар | пряности | пряноститатымдықтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. – 2. Этимологиясы: Татымдықтар – белгілі бір дәрежеде тұрақты хош иісі мен дәмі бар өсімдіктердің әртүрлі бөліктерінен дайындалатын өнім. 3. Әзербайжан: ədviyyatlar 4. Қырғыз: татымал 5. Өзбек: ziravorlar 6. Түрік: baharat 7. Ағылшын: spices 8. Испан: especias 9. Неміс: Gewürz 10. Француз: épicerie 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Инвестицияларды мемлекеттік қолдауды іске асырудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 14 қаңтардағы № 13 қаулысына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 22 қазандағы № 840 қаулысы. ... өндірісі 10.84 Татымдықтар мен дәмқосарлар өндірісі ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде татымдық нұсқасында көрініс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «татымдықтар» | +3 |
158. | таңғы ас, сәскелік | завтрак | завтрактаңғы ас, сәскелікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. – 2. Этимологиясы: Таңғы ас – таңертең желінетін ас. 3. Әзербайжан: səhər yeməyi 4. Қырғыз: эртең мененки тамак 5. Өзбек: nonushta 6. Түрік: kahvaltı 7. Ағылшын: breakfast 8. Испан: desayuno 9. Неміс: Frühstück 10. Француз: déjeuner 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 28 тамыздағы № 346 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 29 тамызда № 21149 болып тіркелді. ... басталар алдында таңертеңгі ыстық ас түрінде және түскі асқа үзілісте беріледі ... 13. Ұсыныстар: Әскери сөздігінде: сәскелік, Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде таңғы ас нұсқаларында кездеседі. «Сәскелік» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
159. | тефтелдер | тефтели | тефтелитефтелдерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тефтелдер – шар түріндегі тартылған ет тағамы. 2. Этимологиясы: түрік köfte – «котлет» 3. Әзербайжан: küftə 4. Қырғыз: тефтели 5. Өзбек: köfte 6. Түрік: içli köfte 7. Ағылшын: meatballs 8. Испан: albóndiga 9. Неміс: Fleischklöße 10. Француз: croquettes de hachis 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдарының жекелеген санаттағы қызметкерлерін қызметті өткеру ерекшеліктерін ескере отырып, азық-түлікпен қамтамасыз етудің заттай нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2015 жылғы 26 мамырдағы № 40 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 26 маусымда № 11442 болып тіркелді ...Ет қосылған екiншi тағамдар (голубцы, iшiне фарш салынған бұрыш, тефтели, құймақтар)... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде тефтели нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «тефтел» | +1 |
160. | түйемеш | туйемеш | туйемештүйемешСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түйемеш – келіге түйілген немесе тоқпақпен жанышталған етті майға қарып, суға қайнатып, кейде ішекке тығып пісіретін тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: tuyemesh 4. Қырғыз: туйемеш 5. Өзбек: tuyemesh 6. Түрік: tuyemesh 7. Ағылшын: tuyemesh 8. Испан: tuyemesh 9. Неміс: Tuyemesh 10. Француз: thuyemesh 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «түйемеш», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі нұсқаны ұсынамыз. | +3 |
161. | тұз көже | солянка | солянкатұз көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұз көже – дәмі жағынан қышқылтым көжелерге жақын, бірақ одан да өткір ежелгі орыс тағамы. 2. Этимологиясы: *zelь: зе́ле (болг.), зе̑ље (серб.), zelí (чех) - капуста 3. Әзербайжан: hodgepodge 4. Қырғыз: баштык 5. Өзбек: solyanka 6. Түрік: hodgepodge 7. Ағылшын: solyanka 8. Испан: solianka 9. Неміс: Soljanka 10. Француз: solianka 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «тұз көже» | +3 |
162. | тұздамалар | соления | солениятұздамаларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұздамалар – ашытылған көкөністер мен жидектер, тұздалған көкөністер мен саңырауқұлақтар, маринадталған көкөністер, саңырауқұлақтар мен жидектердің жалпы атауы. Барлық тұздамалар салқын басытқы, екінші тағамға гарнир ретінде және бірінші тағамға қосатын қоспа ретінде қолданылады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: duzlama 4. Қырғыз: туздалган 5. Өзбек: tuzlash 6. Түрік: tuzlama 7. Ағылшын: pickles 8. Испан: salazón 9. Неміс: Poekel 10. Француз: salaisons 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «тұздама» | +3 |
163. | тұздық көже | рассольник | рассольниктұздық көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұздық көже – тұздалған қиярмен қайнатылған ет немесе балық сорпасы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: turşu 4. Қырғыз: туздуу 5. Өзбек: sho'r suv 6. Түрік: Turşu 7. Ағылшын: pickle 8. Испан: salmuera 9. Неміс: rassolnik 10. Француз: rassolnik 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «тұздықты езбе» нұсқасында қолданылған. Терминге қойылатын талаптардың бірі қысқалықты негізге ала отырып, «тұздық көже» нұсқасын қолдаймыз. | +3 |
164. | тұшпара | пельмени | пельменитұшпараСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұшпара – тағамның түрі. Оны қамырдың ішіне ет және балық салып әзірлейді де қайнап тұрған тұзды суға пісіріп май, сірке суын, қыша, қаймақ қосып, сондай-ақ сорпамен бірге де береді. 2. Этимологиясы: Коми, удм. пель – «құлақ» және нянь – «нан» 3. Әзербайжан: düşbərə 4. Қырғыз: чүчпара 5. Өзбек: köfte 6. Түрік: köfte, pelemler 7. Ағылшын: dumplings 8. Испан: pelmeni 9. Неміс: Knödel 10. Француз: ravioli 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыстар мен жұмысшы кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (49-шығарылым) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 25 қаңтардағы № 16 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 2 ақпанда № 22149 болып тіркелді. ... сағатына 4000 данадан жоғары котлет, 600 килограмм тұшпара жасайтын ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде тұшпара нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «тұшпара» | +3 |
165. | фетучини | фетучини | фетучинифетучиниСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фетучини – Римде танымал итальяндық макарон түрлерінің бірі. 2. Этимологиясы: итал. fettuccine – «феттуччине» 3. Әзербайжан: fettuccine 4. Қырғыз: феттучин 5. Өзбек: fetuchini 6. Түрік: fetuccini 7. Ағылшын: fettuccine 8. Испан: fetuccini 9. Неміс: Fetuccine 10. Француз: fetucini 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «фетучини» | +3 |
166. | фирмалық тағам | фирменное блюдо | фирменное блюдофирмалық тағамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фирмалық тағам – берілген кәсіпорынның ерекшелігін көрсететін, жаңа шикізаттардан, жаңа рецептура және технология бойынша дайындалатын тағамдар. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: imza yeməyi 4. Қырғыз: фирмалык тамак 5. Өзбек: maxsus taom 6. Түрік: imza yemeği 7. Ағылшын: signature dish 8. Испан: especialidad 9. Неміс: Spezialität 10. Француз: plat signature 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Iшкi сауда қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика Министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 264 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 25 қарашадағы № 723 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 23 желтоқсанда № 12469. ... фирмалық тағамдарды, сондай-ақ алкоголь өнімдерін қоса алғанда, дайындалуы күрделі тағамдар ассортиментін ұсынатын қоғамдық тамақтану және демалыс объектісі ... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «фирмалық тағам» | +2 |
167. | фузилли, пузилли | фузилли | фузиллифузилли, пузиллиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фузилли – қатты бидай спиралы түріндегі классикалық итальяндық макарон өнімдері. 2. Этимологиясы: итал. fusilli – «кішкентай спиральдар» 3. Әзербайжан: fuzilli 4. Қырғыз: фузилли 5. Өзбек: fusilli 6. Түрік: fusilli 7. Ағылшын: fusilli 8. Испан: fusilli 9. Неміс: Fusilli 10. Француз: fusilli 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «фузилли» | +2 |
168. | фунчеза, пуншеза | фунчеза | фунчезафунчеза, пуншезаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фунчеза – крахмал кеспесі. Фунчозу немесе шыны кеспе бұршақ крахмалынан (мунг, ноқат, маш, ямс) өндірістерде жасалады. Бұршақ жуылады, крахмал алынады, одан жартылай сұйық тартылған қамыр иленеді, оны үлкен електен өткізіп, ұзын-ұзын жіңішке флагелла алады. Содан кейін оны бекіту үшін арнайы ерітіндіге батырып, кептіру үшін іліп қояды. 2. Этимологиясы: қытай. 粉絲 – «фунчеза» ұн дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: funcheza 4. Қырғыз: фунчеза 5. Өзбек: funcheza 6. Түрік: funcheza 7. Ағылшын: funcheza 8. Испан: funcheza 9. Неміс: Funchesa 10. Француз: funcheza 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «фунчеза» | +2 |
169. | фуршет | фуршет | фуршетфуршетСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фуршет – қонақтар айналасында түрегеп тұратын тағам қойылған үстел. 2. Этимологиясы: франц. fourchette – «шанышқы» 3. Әзербайжан: bufet masası 4. Қырғыз: тамактануу 5. Өзбек: bufet stoli 6. Түрік: açık büfe 7. Ағылшын: buffet 8. Испан: buffet 9. Неміс: buffet 10. Француз: buffet 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Өкілдік шығындарға арналған қаражаттарды пайдалану тәртібі мен өкілдік шығындардың нормаларын бекіту туралы Қызылорда облысы әкімдігінің 2020 жылғы 30 қаңтардағы № 153 қаулысы. Қызылорда облысының Әділет департаментінде 2020 жылғы 30 қаңтарда № 7227. ... 2) аудармашылардың қызметін төлеу; 3) ресми түскі астар, кешкі астар, фуршеттер; 4) облыстың әкімі рұқсат еткен өзге шығыстар жатады. 13. Ұсыныстар: «Фуршет», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде берілген осы нұсқа ұсынылады. | +2 |
170. | харчо, харшо | харчо | харчохарчо, харшоСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Харчо – грузиндердің ұлттық сорпасы. Тек сиыр етінен дайындалады. 2. Этимологиясы: груз. ხარჩო – «сиыр сорпасы» 3. Әзербайжан: kharcho 4. Қырғыз: харчо 5. Өзбек: kharcho 6. Түрік: kharcho 7. Ағылшын: kharcho 8. Испан: jarchó 9. Неміс: Harcho 10. Француз: harcho 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «харчо» | +2 |
171. | хачапури, хашапури | хачапури | хачапурихачапури, хашапуриСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хачапури – үккіштен өткізілген сырдың мөлшері ұннан екі есеге көп болатын грузиннің ұннан дайындалатын ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: груз. ხაჭაპური – «хачапури»: "хачо" - ірімшік және" пури " — нан. 3. Әзербайжан: xaçapuri 4. Қырғыз: хачапури 5. Өзбек: xachapuri 6. Түрік: khachapuri 7. Ағылшын: khachapuri 8. Испан: khachapuri 9. Неміс: Khachapuri 10. Француз: khachapuri 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Хачапури, «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде қолданылған нұсқа ұсынылады. | +2 |
172. | хашлама | хашлама | хашламахашламаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хашлама – қой немесе сиыр етінен дайындалатын армян халқының ұлттық тағамы. Хашлама ежелгі дәуірден бастап Навасард мерекесіне дайындалған дәстүрлі тағам болды. Тек су, тұз және ет кіретін лаконикалық кахетин хашламасынан айырмашылығы, армяндардың рецептінде көкөністер көп және сыра қолданады. 2. Этимологиясы: Арм. Խաշլամա – «хашлама» "хашел" етістігінен шыққан - "қайнату" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: xaşlama 4. Қырғыз: хашлама 5. Өзбек: xashlama 6. Түрік: haşlama 7. Ағылшын: hashlama 8. Испан: hashlama 9. Неміс: Hashlama 10. Француз: hashlama 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Хашлама», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
173. | хе | хе | хехеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хе – Корей халқының ұлттық тағамы. Хве немесе хе шикі ет немесе қоспалары бар балықтан жасалады. Түрлері: сеньсонхве (생선회, сонымен қатар хвалохве, 활어회; жіңішке кесілген балық немесе теңіз өнімдері; юкхве (육회) — соя соусы, күнжіт майы және күріш шарабы қосылған шикі сиыр еті; күнжіт майы мен тұз қосылған шикі сиыр бауырынан жасалған канхве (간회); саннакчи хве-тірі сегізаяқтан жасалған түрі. 2. Этимологиясы: Хве немесе хо (ɸø ~ ɸwe); кеңестік корейлер диалектісінде-""хе". 3. Әзербайжан: he 4. Қырғыз: хе 5. Өзбек: he 6. Түрік: he 7. Ағылшын: he 8. Испан: he 9. Неміс: Xenon 10. Француз: hye 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «хе» | +2 |
174. | хинкал | хинкал | хинкалхинкалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хинкал – Грузин асханасының дәстүрлі тағамы, сөлді тартылған ет қосылған қамырдан жасалады. 2. Этимологиясы: Груз. ხინკალი – «хинкал»; атаудың шығу тегі таулы халықтардың ата – бабаларынан-аварлардан бастау алады. Бұл сөз қайнатылған қамыр тілімін білдіретін авар тіліндегі хинки зат есімінен, -ал-көптік жалғауынан тұрады. 3. Әзербайжан: hincal 4. Қырғыз: hincal 5. Өзбек: xinkal 6. Түрік: hinkal 7. Ағылшын: hinkal 8. Испан: khinkal 9. Неміс: Hinkal 10. Француз: hinkal 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: хинкал 13. Ұсыныстар: Хинкал – «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі нұсқада бекіту ұсынылады. | +2 |
175. | хумус | хумус | хумусхумусСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хумус – әдетте күнжіт пастасы (тахин), зәйтүн майы, сарымсақ, лимон шырыны, паприка қосылған нут езбесі. 2. Этимологиясы: араб. حُمُّص – «хумус-нут» 3. Әзербайжан: humus 4. Қырғыз: хумус 5. Өзбек: humus 6. Түрік: humus 7. Ағылшын: hummus 8. Испан: hummus 9. Неміс: Hummus 10. Француз: houmous 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «хумус» | +2 |
176. | чак-чак | чак-чак | чак-чакчак-чакСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Чак-чак – бал қосылған қамырдан жасалған тәтті тағам. Татар, сондай-ақ башқұрттардың, қазақтар мен қырғыздардың ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: chuck-chuck 4. Қырғыз: чак-чак 5. Өзбек: chak-chak 6. Түрік: chuck-chuck 7. Ағылшын: chuck-chuck 8. Испан: çäkçäk 9. Неміс: Çäkçäk 10. Француз: çäkçäk 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «чак-чак», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
177. | чахохбили | чахохбили | чахохбиличахохбилиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Чахохбили – қой не құс етінен дайындалатын грузин халқының тағамы. 2. Этимологиясы: груз. ხოხობი – «қырғауыл» 3. Әзербайжан: chahohbili 4. Қырғыз: катталуу 5. Өзбек: chaxoxbili 6. Түрік: tüketildiler 7. Ағылшын: chakhokhbili 8. Испан: chahokhbili 9. Неміс: Chahohbili 10. Француз: chahokhbili 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «чахохбили», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
178. | чебурек | чебурек | чебурекчебурекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Чебурек – ащы татымдықтар қосылған, қой етінен дайындалған салмасы бар, ашымаған қамырдан жұқалап жайылған, майға қурылған жалпақ бәліш. 2. Этимологиясы: қырым тат. çiberek: çiy – «шикі», börek – «бәліш» 3. Әзербайжан: cheburek 4. Қырғыз: чебурек 5. Өзбек: cheburek 6. Түрік: cheburek 7. Ағылшын: cheburek 8. Испан: empanadilla 9. Неміс: Pastete 10. Француз: cheburek 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «чебурек», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
179. | чили бұрышы | перец чили | перец чиличили бұрышыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Чили бұрышы – жартылай бұта тұқымдасына жататын көпжылдық жеміс. Көкөніс дақылдарына жатады. Бұл көкөніс бұрышының ащы сорттарының бірі. 2. Этимологиясы: үндіс. – «chilli», «қызыл» 3. Әзербайжан: çili bibəri 4. Қырғыз: чили калемпири, кызыл мурч 5. Өзбек: Chili qalampiri 6. Түрік: acı biber 7. Ағылшын: chili pepper 8. Испан: Chile 9. Неміс: Chili 10. Француз: piment 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «чили бұрышы» | +2 |
180. | шала ысталған шұжық | полукопченая колбаса | полукопченая колбасашала ысталған шұжықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шала ысталған шұжық – ұзын қабыққа салынған дәмдеуіштер қосылған, тартылған еттен жасалған шұжық өнімі. Шұжықтардың басқа түрлерінен термиялық өңдеудің бірнеше түрін қамтитындығымен ерекшеленеді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yarım hisə verilmiş kolbasa 4. Қырғыз: жарым ышталган колбаса 5. Өзбек: yarim dudlangan kolbasa 6. Түрік: yarı füme sosis 7. Ағылшын: semi - smoked sausage 8. Испан: salchicha a medio humo 9. Неміс: halb geräucherte Wurst 10. Француз: saucisse semi-fumée 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық-әлеуметтік мекемелерде, оңалту орталықтарында, мүгедектігі бар балаларға арналған оқу орындарында, аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында, күндіз болу бөлімшелерінде, әлеуметтік бейімдеу орталықтарында қызмет көрсетілетін адамдар үшін заттай тамақтану нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 қарашадағы № 896 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 8 қаңтарда № 12828 болып тіркелді. ... 50 Ысталған ет (ветчина, төс ет, орамалар, жартылай ысталған шұжықтар)жартылай ысталған шұжық ... 13. Ұсыныстар: Біздің нұсқамыз: «шала ысталған шұжық». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
181. | шалап | чалоп | чалопшалапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шалап – жаз айларында шөл басатын бірден-бір пайдалы сусын. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: chalop 4. Қырғыз: чалоп 5. Өзбек: chalop 6. Түрік: çalop 7. Ағылшын: chalop 8. Испан: chalop 9. Неміс: Chalop 10. Француз: chalap 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «шалап» | +2 |
182. | шелпек | чельпек | чельпекшелпекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шелпек – ашымаған, кейде ашыған қамырдан жұқа жайылған, майға жүздіріп пісіретін жайма қамыр. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: chelpec 4. Қырғыз: челпек 5. Өзбек: chelpek 6. Түрік: pişi 7. Ағылшын: chelpek 8. Испан: chelpek 9. Неміс: Chelpek 10. Француз: chelpek 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «шелпек» | +2 |
183. | шербет | шербет | шербетшербетСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шербет – тосаптан дайындалған салқындатқыш сусын. Шығыстың жемістен дайындалатын сусыны. 2. Этимологиясы: түр. Şerbet – «шербет» Сорбет және шербет сөздері араб тілінен (түрік тілі арқылы) шыққан: франц. sorbet, итал. sorbet, ағылш. sorbet, sherbet, нем. Sсhеrbеtt.sherbet. 3. Әзербайжан: sorbet 4. Қырғыз: шербет 5. Өзбек: sorbet 6. Түрік: şerbet 7. Ағылшын: sherbet 8. Испан: sorbete 9. Неміс: Sorbet 10. Француз: sorbet 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: шербет 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде шербет нұсқасында берілген. Біздің ұсынысымыз: «шербет» | +2 |
184. | шығыс тәттілері | восточные сладости | восточные сладостишығыс тәттілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шығыс тәттілері – Кавказ, түрік, ортаазиялық елдерде тараған тәтті тағамдар. Бұған әртүрлі печеньелер, халуалар, мейіз-жаңғақты, мармелад-жаңғақты және крахмал-қантты тағамдар кіреді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: şərq şirniyyatları 4. Қырғыз: чыгыш таттуулары 5. Өзбек: Sharq shirinliklari 6. Түрік: oryantal tatlılar 7. Ағылшын: oriental sweets 8. Испан: dulces orientales 9. Неміс: orientalische Süßigkeiten 10. Француз: bonbons orientaux 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қосшы қаласында стационарлық емес сауда объектілерін орналастыру орындарын айқындау және бекіту туралы Ақмола облысы Қосшы қаласы әкімдігінің 2022 жылғы 20 сәуірдегі № 12-90 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 22 сәуірде № 27734 болып тіркелді. ... 9. Қосшы қаласы, Лесная поляна тұрғын алабы, №1А ғимараттың оң жағында Азық-түлік тауарлары (шығыс тәттілері) ... 13. Ұсыныстар: «шығыс тәттілері». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
185. | шұбат | шубат | шубатшұбатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шұбат – түйенің сүтін ашыту арқылы дайындалынатын сусын түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: şubat 4. Қырғыз: шубат 5. Өзбек: shubat 6. Түрік: kürk manto 7. Ағылшын: shubat 8. Испан: shubat 9. Неміс: Schubat 10. Француз: chal 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Облыстық бюджеттердiң мал шаруашылығы өнiмдерiнiң өнiмдiлiгiн және сапасын арттыруды субсидиялауға 2012 жылғы республикалық бюджеттен берiлетiн ағымдағы нысаналы трансферттердi пайдалану қағидаларын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 16 мамырдағы № 625 Қаулысы ... қой етi, жылқы етi, қымыз және шұбат өндiрiсiне жұмсалатын шығындарды iшiнара өтеу... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде "шұбат" түрінде қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «шұбат» | +2 |
186. | шұжық | колбаса | колбасашұжықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шұжық – азық-түлік өнімі; ұзартылған қабықтағы тартылған ет болып табылатын шұжық өнімдерінің түрі. 2. Этимологиясы: түрік kul basti – «ерекше тәсілмен дайындалған ет» 3. Әзербайжан: kolbasa 4. Қырғыз: колбаса 5. Өзбек: kolbasa 6. Түрік: sosis 7. Ағылшын: sausage 8. Испан: embutido 9. Неміс: Wurst 10. Француз: saucisse 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту жөніндегі 2021 – 2025 жылдарға арналған ұлттық жобаны бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 732 қаулысы. ... қамтамасыз етілуі 2-көрсеткіш. Алма өндірісі 3-көрсеткіш. Шұжық өнімдерінің өндірісі ... 13. Ұсыныстар: «Шұжық», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
187. | шәулі | шаули | шаулишәуліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шәулі – палау сияқты өзбек тағамы. Бірақ өнімдердің арақатынасы палаудан өзгеше болады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: shauli 4. Қырғыз: шаули 5. Өзбек: shauli 6. Түрік: shauli 7. Ағылшын: shauli 8. Испан: shauli 9. Неміс: Schauli 10. Француз: shauli 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «шәулі» | +2 |
188. | ысталған шұжық | копченая колбаса | копченая колбасаысталған шұжықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ысталған шұжық – шала ысталған шұжық түрі. 2. Этимологиясы: түрік kul basti – «ерекше тәсілмен дайындалған ет» 3. Әзербайжан: dumanlı kolbasa 4. Қырғыз: ышталган колбаса 5. Өзбек: dudlangan kolbasa 6. Түрік: füme sosis 7. Ағылшын: smoked sausage 8. Испан: salchichón curado 9. Неміс: geräucherte Wurst 10. Француз: saucisson fumé 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық-әлеуметтік мекемелерде, оңалту орталықтарында, мүгедектігі бар балаларға арналған оқу орындарында, аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында, күндіз болу бөлімшелерінде, әлеуметтік бейімдеу орталықтарында қызмет көрсетілетін адамдар үшін заттай тамақтану нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 қарашадағы № 896 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 8 қаңтарда № 12828 болып тіркелді. ... 200 Ет 140 Құс еті 40 Ысталған шұжық... 13. Ұсыныстар: «Ысталған шұжық», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
189. | ыстамалар | копчения | копченияыстамаларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ыстамалар – ысталған тағам өнімдер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: tüstülənmə 4. Қырғыз: тамак-ашты ыштоо 5. Өзбек: chekish 6. Түрік: tütsüleme 7. Ағылшын: smoking 8. Испан: ahumado 9. Неміс: Raeucher 10. Француз: fumages 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық-әлеуметтік мекемелерде, оңалту орталықтарында, мүгедектігі бар балаларға арналған оқу орындарында, аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында, күндіз болу бөлімшелерінде, әлеуметтік бейімдеу орталықтарында қызмет көрсетілетін адамдар үшін заттай тамақтану нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 қарашадағы № 896 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 8 қаңтарда № 12828 болып тіркелді. ... 200 Ет 140 Құс еті 40 Ысталған шұжық... 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде ысталған шұжық нұсқасында қолданылған. Біздің ұсынысымыз: «ыстамалар» | +2 |
190. | қазы | казы | казықазыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазы – жылқы малының қабырға етінен жасалатын қазақ халқының ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kazı 4. Қырғыз: казы 5. Өзбек: kazy 6. Түрік: kazılar 7. Ағылшын: kazy 8. Испан: kazy 9. Неміс: kasas 10. Француз: Caza 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «қазы» | +2 |
191. | қазы салат | казы салат | казы салатқазы салатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазы салат – балдыркөк, тұз және дәмдік қоспалар қалауынша салынып, қазымен араластырылып ұсынылатын тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kazı salatı 4. Қырғыз: казы салат 5. Өзбек: qozi salatasi 6. Түрік: kazy salatası 7. Ағылшын: kazy salad 8. Испан: ensalada Kazy 9. Неміс: casasalat 10. Француз: salade Caza 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «қазы салат» | +2 |
192. | қара бұрыш | черный перец | черный перецқара бұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қара бұрыш – бұралып өсетін көпжылдық өсімдік, бұрыш тұқымдасына (Piperaceae) жататын бұрыш тұқымдасының түрі (Piper). 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: qara bibər 4. Қырғыз: кара мурч 5. Өзбек: qora qalampir 6. Түрік: karabiber 7. Ағылшын: black pepper 8. Испан: pimienta negra 9. Неміс: schwarzer Pfeffer 10. Француз: poivre noir 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «қара бұрыш» | +2 |
193. | қарын | рубец | рубецқарынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарын – малдың қарнын суға қайнатып дайындалған тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: çapıq 4. Қырғыз: курсак 5. Өзбек: qorin 6. Түрік: karın 7. Ағылшын: scar 8. Испан: cicatriz 9. Неміс: Narbe 10. Француз: cicatrice 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде таз қарыннан пісірілген тамақ нұсқасында қолданылған. Терминге қойылатын талаптардың бірі қысқалықты негізге ала отырып, «қарын» нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
194. | қатты сырлар, қатты ірімшік | твердые сыры | твердые сырықатты сырлар, қатты ірімшікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қатты сырлар – бұл ассортимент жағынан кең сыр тобы. Қатты сырларға жоғары ылғалдылық (44%) және салыстырмалы қатты консистенция тән. Қатты сырларға Швейцар, Голланд, Чеддер, Латвиялық, Таулы үгілмелі және унифицирленген сырлар жатады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sərt pendirlər 4. Қырғыз: катуу сырлар 5. Өзбек: qattiq pishloqlar 6. Түрік: sert peynirler 7. Ағылшын: hard cheeses 8. Испан: quesos duros 9. Неміс: Hartkäse 10. Француз: fromage 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: қатты ірімшік 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қатты ірімшік нұсқасында кқрініс тапқан. Біздің ұсынысымыз: «қатты ірімшік» | +2 |
195. | қатық | катык | катыкқатықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қатық – көбінесе қойдың, ешкі мен сиырдың қаймағы алынбаған сүтінен ұйытқан аса қою айран. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: katyk 4. Қырғыз: кайык 5. Өзбек: katik 6. Түрік: katyk 7. Ағылшын: katyk 8. Испан: katyk 9. Неміс: Katych 10. Француз: katyk 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Медициналық-әлеуметтік мекемелерде, оңалту орталықтарында, мүгедектігі бар балаларға арналған оқу орындарында, аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында, күндіз болу бөлімшелерінде, әлеуметтік бейімдеу орталықтарында қызмет көрсетілетін адамдар үшін заттай тамақтану нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 қарашадағы № 896 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 8 қаңтарда № 12828 болып тіркелді. ... сүзбе 170 Қаймағы алынбаған сүт 300 7 Сиыр сүті 100 Ашытылған сүт өнімдері (айран, кефир, қатық, ұйыған сүт, ацидофилин) ... 13. Ұсыныстар: «Қатық», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
196. | қақтама | гриль | грильқақтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қақтама – ет және балық тағамдарын дайындауға арналған инфрақызыл қыздырғышы бар шағын қуыру құрылғысы. 2. Этимологиясы: франц. Grill – «қуыру» 3. Әзербайжан: qril 4. Қырғыз: бышыруу 5. Өзбек: gril 6. Түрік: ızgara 7. Ағылшын: grill 8. Испан: parrilla 9. Неміс: Grill 10. Француз: grill 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болатын қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта пайдалануға дайындауды, сұрыптауды, өңдеуді, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды және (немесе) кәдеге жаратуды қамтамасыз ететін жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында өндіретін және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелетін өнімнің (тауарлардың) жекелеген түрлерінің тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2022 жылғы 9 қарашадағы № 689 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 10 қарашада № 30484 болып тіркелді. ...Тұздалған, тұздықтағы, кептірілген немесе қақталған ет және ет тағамдық қосымша өнімдер ... 13. Ұсыныстар: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде гриль деп берілген. Дегенмен қақтама нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
197. | қуырдақ | куырдак | куырдакқуырдақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қуырдақ – майда ет пен құйрық май тілімдерінің қоспасынан дайындалған тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kuyrdak 4. Қырғыз: ырдык 5. Өзбек: qurdak 6. Түрік: geri döndük 7. Ағылшын: kuyrdak 8. Испан: kuyrdak 9. Неміс: Kuyrdak 10. Француз: kuyrdak 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Қуырдақ», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігіндегі нұсқа ұсынылады. | +2 |
198. | қызыл бұрыш | красный перец | красный перецқызыл бұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызыл бұрыш – алқа тұқымдасына жататын екі жылдық көкөніс өсімдігі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: qırmızı bibər 4. Қырғыз: кызыл калемпир 5. Өзбек: qizil qalampir 6. Түрік: kırmızıbiber 7. Ағылшын: red pepper 8. Испан: pimentón 9. Неміс: Paprika 10. Француз: piment rouge 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: «Қызыл бұрыш», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
199. | қымыз | кумыс | кумысқымызСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қымыз – бие сүтінен ашытылған шипалы сусын. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kumıs 4. Қырғыз: кымыз 5. Өзбек: Qumis 6. Түрік: kumys 7. Ағылшын: koumiss 8. Испан: kumís 9. Неміс: Kumys 10. Француз: koumis 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Облыстық бюджеттердiң мал шаруашылығы өнiмдерiнiң өнiмдiлiгiн және сапасын арттыруды субсидиялауға 2012 жылғы республикалық бюджеттен берiлетiн ағымдағы нысаналы трансферттердi пайдалану қағидаларын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 16 мамырдағы № 625 Қаулысы ... арзандатуға, сондай-ақ сүт, биязы қой жүнi (бұдан әрi - биязы жүн), қой етi, жылқы етi, қымыз және шұбат өндiрiсiне жұмсалатын шығындарды iшiнара өтеуге ... 13. Ұсыныстар: «Қымыз», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
200. | қытырлақ қанаттар | хрустящие крылышки | хрустящие крылышкиқытырлақ қанаттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қытырлақ қанаттар – алдымен қуырылып, содан кейін мұздатылған тауық қанаттары. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: xırtıldayan qanadlar 4. Қырғыз: кытырак канаттар 5. Өзбек: qisqichbaqasimon qanotlar 6. Түрік: çıtır kanatlar 7. Ағылшын: crispy wings 8. Испан: alas crujientes 9. Неміс: knusprige Flügel 10. Француз: ailes croquantes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «қытырлақ қанаттар» | +2 |
201. | қышқыл-тәтті көже | кисло-сладкий суп | кисло-сладкий супқышқыл-тәтті көжеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қышқыл-тәтті көже – қытай асханасының дәстүрлі сорпасы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: şirin və turş şorba 4. Қырғыз: таттуу жана кычкыл шорпо 5. Өзбек: shirin va nordon sho'rva 6. Түрік: tatlı ve ekşi çorba 7. Ағылшын: sweet and sour soup 8. Испан: sopa agridulce 9. Неміс: süß-saure Suppe 10. Француз: soupe aigre-douce 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «қышқыл-тәтті көже» | +2 |
202. | құймақ | оладьи | оладьиқұймақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құймақ – қышқыл жұмсақ қамырдан әзірленетін шағын, қалың, майға қуырылатын тағам; жайма құймақтың шағын күлше бітімдес түрі. 2. Этимологиясы: грек. eladion – «май» 3. Әзербайжан: pancake 4. Қырғыз: куймак, токочтор 5. Өзбек: pancakes 6. Түрік: gözleme 7. Ағылшын: pancakes 8. Испан: buñuelos 9. Неміс: Pfannkuchen 10. Француз: beignets 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: оладьи "Қоғамдық тамақтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 17 ақпандағы № ҚР ДСМ-16 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы 13. Ұсыныстар: Біздің ұсынысымыз: "құймақ». «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
203. | құйрық-бауыр | куйрык-бауыр | куйрык-бауырқұйрық-бауырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құйрық-бауыр – бауыр мен құйрық майын үлкен бөліктерге бөліп, суға қайнатып дайындайтын ұлттық тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kuyrık-bauır 4. Қырғыз: куйручук-бауыр 5. Өзбек: kuyrik-bauyr 6. Түрік: kuiryk-bauir 7. Ағылшын: kuyryk-bauyr 8. Испан: kuyryk-bauyr 9. Неміс: kuyryk-bauyr 10. Француз: kuyrik-bauyr 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «құйрық-бауыр» | +2 |
204. | құрт (тамақ өнеркәсібі) | курт | куртқұрт (тамақ өнеркәсібі)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрт – сүт өнімі; қой, сиыр сүтінен жасалатын ежелгі қазақ тағамы. 2. Этимологиясы: - 3. Әзербайжан: kurt 4. Қырғыз: курт 5. Өзбек: курт 6. Түрік: курт 7. Ағылшын: курт 8. Испан: курт 9. Неміс: Kurt 10. Француз: kurt 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: «Құрт», «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде осындай нұсқада қолданылған. | +2 |
205. | үй кеспесі мен құрт қосылған сорпа | шурпа с куртом и домашней лапшой | шурпа с куртом и домашней лапшойүй кеспесі мен құрт қосылған сорпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үй кеспесі мен құрт қосылған сорпа – ет, қамыр, құрт қосындысынан тұратын тағам түрі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kurt və evdə hazırlanmış əriştə ilə Şurpa 4. Қырғыз: курт жана үй кесмеси менен шурпа 5. Өзбек: shurpa kurt va uy qurilishi noodle bilan 6. Түрік: kurt ve ev yapımı erişte ile shurpa 7. Ағылшын: shurpa with kurt and homemade noodles 8. Испан: shurpa con Kurt y fideos caseros 9. Неміс: schurpa mit kurt und hausgemachten Nudeln 10. Француз: shurpa au Kurt et nouilles maison 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «үй кеспесі мен құрт қосылған сорпа» | +2 |
206. | үлпек | хлопья | хлопьяүлпекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үлпек – жүгері, бидай, күріш, сұлы және басқа да дәнді дақылдардың дәндерінен өндірілетін тамақ өнімі; дәндерден қабықтарды алып тастау, эмбриондарды бөлу, жарма алу, оны қант-тұз сиропында қайнату, жұқа жапырақшаларға бөлу және оларды пеште қуыру арқылы жасалады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: taxıl 4. Қырғыз: кабырчыктар 5. Өзбек: qopqoq 6. Түрік: mısır gevreği 7. Ағылшын: cereals 8. Испан: copo 9. Неміс: Flocken 10. Француз: flocons 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашылығы сөздігінде: үлпектер; Су шаруашылығы сөздігінде: үлпектер; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: үлпек, жаншыма нұсқаларында берілген. «Үлпек» нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
207. | үшбушмак, өчпочмак | эчпочмак | эчпочмакүшбушмак, өчпочмакСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Эчпочмак – картоп, ет (сиыр, қой, қаз немесе үйрек) және пияз қосылған, қамырдан дайындалатын татар, башқұрт халқының ұлттық тағамы. 2. Этимологиясы: тат. өчпочмак – «эпочмак» 3. Әзербайжан: echpochmak 4. Қырғыз: эчпочмак 5. Өзбек: echpochmak 6. Түрік: bu şekilde devam et 7. Ағылшын: echpochmak 8. Испан: echpochmak 9. Неміс: Echpochmak 10. Француз: echpochmak 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «үшбушмак». | 0 |
208. | ұзақ бұқтыру, баяу бұқтыру | томление | томлениеұзақ бұқтыру, баяу бұқтыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұзақ бұқтыру – еттен, балықтан, көкөністерден дайындалатын тағамдарды пеште, бірте-бірте төмендейтін температуралық ортада ұзақ уақыт дайындау әдісі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təngnəfəslik 4. Қырғыз: Ысытып ыштоо 5. Өзбек: sustlik 6. Түрік: can sıkıntısı 7. Ағылшын: longing 8. Испан: angustia 9. Неміс: Sehnsucht 10. Француз: langueur 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: жұмсарту 13. Ұсыныстар: «Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет» сөздігінде «баяу бұқтыру» нұсқасында қолданылған. «Баяу бұқтыру» нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
209. | ұйытқы, ашытқы | закваска | закваскаұйытқы, ашытқыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұйытқы – сүт ұйытып, айран жасайтын ашытқы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: başlanğıc 4. Қырғыз: ачыткы 5. Өзбек: xamirturush 6. Түрік: maya 7. Ағылшын: sourdough 8. Испан: levadura 9. Неміс: Sauerteig 10. Француз: levain 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Жұмыстар мен жұмысшы кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (49-шығарылым) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 25 қаңтардағы № 16 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 2 ақпанда № 22149 болып тіркелді. ... бактериалды ұйытқыны қолдана отырып пастерленген сүттен брынза жасау процесін жүргізу ... 13. Ұсыныстар: Ауылшаруашылығы сөздігінде: ұйытқы; Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет сөздігінде: ұйытқы, ашытқы, іріткі нұсқаларында қолданылған. «Ашытқы» нұсқасын қолдаймыз. | +2 |
210. | әсіп | асип | асипәсіпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әсіп – жаңа сойған малдың іш майын, бүйрек т.б. жұмсақ еттерін қарнына немесе бүйенге салып пісіретін ұлттық тағам. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: asip 4. Қырғыз: асип 5. Өзбек: asip 6. Түрік: asip 7. Ағылшын: asip 8. Испан: asip 9. Неміс: asip 10. Француз: asip 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминдер қатарында жоқ. Заңнама мәтінінде қолданыс таппаған. Біздің ұсынысымыз: «әсіп» | +2 |
211. | ай фазасы | фаза луны | фаза луныай фазасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ай фазасы – Айдың көрінетін бөлігінің әртүрлі пішіні. 2. Этимологиясы: ай: түркі тілдерінде ay, hāy, ây түрінде кездеседі, фаза: ежелгі грекше φάσις – «анықталу, пайда болу». 3. Әзербайжан: ay fazası 4. Қырғыз: ай фазасы 5. Өзбек: oy fazasi 6. Түрік: ayın evresi 7. Ағылшын: moon phase 8. Испан: fase lunar 9. Неміс: mondphase 10. Француз: phase de lune 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: ай фазасы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
212. | арал | остров | островаралСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арал – айналасы сумен қоршалған құрлықтың бір бөлігі. 2. Этимологиясы: моңғолша aral - «арал, түбек, шөл» сөзінен енген. 3. Әзербайжан: ada 4. Қырғыз: арал 5. Өзбек: orol 6. Түрік: ada 7. Ағылшын: island 8. Испан: isla 9. Неміс: insel 10. Француз: île 11. Бекітілген нұсқасы: арал (2005) 12. Заңнамадағы қолданысы: Тұяқты жабайы жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан түрлері мен киiктерді сақтаудың және қалпына келтiрудiң 2005 - 2007 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 25 наурыздағы N 267 Қаулысы. Мысалы, Түркмен құландары 1953 жылы Арал теңiзiндегi Барсакелмес аралына әкелiнiп, осында көбейдi. 13. Ұсыныстар: арал деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
213. | арамтамақтық | нахлебничество | нахлебничествоарамтамақтықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арамтамақтық – біреуі екіншісінің қорегінің қалдығы мен қоректенетін организмдер арасындағы қарым-қатынас. 2. Этимологиясы: арабша ḥrm түбірінен келген ḥarām حرام “діни тұрғыдан тыйым салынған нәрсе” деген сөз, + тамақ: арабша ṭmˁ түбірінен келген ṭamaˁ طَمَع “ашкөздік” сөзінен алынған. 3. Әзербайжан: parazitizm 4. Қырғыз: арам тамактык 5. Өзбек: parazitizm 6. Түрік: asalaklık 7. Ағылшын: freeloading 8. Испан: parasitismo 9. Неміс: schlamperei 10. Француз: parasitisme 11. Бекітілген нұсқасы: арамтамақтық 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланында әскери қызмет өткеру нұсқаулығын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 25 ақпандағы № 152 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2016 жылғы 18 қарашадағы № 1073 бұйрығы. Мысалы, (биморальдық өмір салты, арамтамақтық, маскүнемдік, нашақорлық және басқалар). 13. Ұсыныстар: арамтамақтық деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
214. | асқорыту | пищеварение | пищеварениеасқорытуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асқорыту – ағзаның асты сіңіруі. 2. Этимологиясы: асқорыту – ас + қорыту сөздерінің бірігуімен жасалған, aş сөзі түркі тілдеріне ортақ, «тамақ, жейтін нәрсе» мағынасында. 3. Әзербайжан: həzm 4. Қырғыз: тамак сиңирүү 5. Өзбек: ovqat hazm qilish 6. Түрік: sindirim 7. Ағылшын: digestion 8. Испан: digestión 9. Неміс: verdauung 10. Француз: digestion 11. Бекітілген нұсқасы: асқорыту 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында гастроэнтерологиялық және гепатологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 48 бұйрығы. Мысалы, 3. Гастроэнтерологиялық және гепатологиялық көмек асқорыту ағзаларының ауруларымен ауыратын пациенттерге терапиялық көмекті және шағын инвазивтік (эндоскопиялық, интервенциялық) диагностикалық және емдік манипуляцияларды қамтиды. 13. Ұсыныстар: асқорыту деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
215. | асқорыту жүйесі | пищеварительная система | пищеварительная системаасқорыту жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асқорыту жүйесі – адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азықты) қабылдау, өндеу, қорыту, сіңіру және жын қалдығын сыртқы ортаға шығару қызметтерін атқаратын мүшелердің жүйесі. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады. Филогенездік және онтогенездік тұрғыдан асқорыту жүйесін төрт бөлімге бөледі: бас бөлімді – ауызжұтқыншақ (аран), алдыңғы бөлімді - өңеш пен қарын (асқазан), ортаңғы бөлімді – ащы ішектер (он екі елі ішек, аш ішек, мықын ішек) мен ірі асқорыту бездері (ұйқы безі, бауыр), артқы бөлімді - жуан ішектер (бүйен, тоқ ішек, тік ішек) құрайды. 2. Этимологиясы: aş сөзі түркі тілдеріне ортақ, «тамақ, жейтін нәрсе» мағынасында, асқорыту және жүйе сөздерінің тіркесуімен жасалған. 3. Әзербайжан: həzm sistemi 4. Қырғыз: тамак сиңирүү системасы 5. Өзбек: ovqat hazm qilish sistemasi 6. Түрік: sindirim sistemi 7. Ағылшын: digestive system 8. Испан: sistema digestivo 9. Неміс: verdauungssystem 10. Француз: appareil digestif 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында гастроэнтерологиялық және гепатологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 48 бұйрығы. Мысалы, 3. Гастроэнтерологиялық және гепатологиялық көмек асқорыту ағзаларының ауруларымен ауыратын пациенттерге терапиялық көмекті және шағын инвазивтік (эндоскопиялық, интервенциялық) диагностикалық және емдік манипуляцияларды қамтиды. 13. Ұсыныстар: асқорыту жүйесі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
216. | атмосфералық құбылыстар | явления атмосферные | явления атмосферныеатмосфералық құбылыстарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атмосфералық құбылыстар – атмосферада күйін өзгертетін түрлі үдерістер. 2. Этимологиясы: атмосфера: ежелгі грекше ατμός – «бу» және σφαρρα – «шар», құбылыс: құбыл етістігіне – ыс сөзжасам жұрнағы жалғануы арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: atmosfer hadisələri 4. Қырғыз: атмосфералык кубулуштар 5. Өзбек: atmosfera hodisalari 6. Түрік: atmosferik fenomenler 7. Ағылшын: atmospheric phenomena 8. Испан: fenómenos atmosféricos 9. Неміс: atmosphärische erscheinungen 10. Француз: phénomène atmosphérique 11. Бекітілген нұсқасы: атмосфералық құбылыстар 12. Заңнамадағы қолданысы: Мемлекеттік климаттық кадастрды жүргізу қағидаларын, сондай-ақ мемлекеттік климаттық кадастр деректерінің құрамын және мемлекеттік органдарға, өзге де ұйымдар мен жеке тұлғаларға оның деректерін беру тәртібін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 5 тамыздағы № 298 бұйрығы. Мысалы, 1) мемлекеттік климаттық кадастр – ауа температурасын, бұлттылықты, атмосфералық құбылыстарды, желдің бағыты мен жылдамдығын, жауын-шашын мөлшерін және белгілі бір аумақтарға тән атмосфераның және төселме беткейдің басқа да сипаттамаларын қамтитын және көп жылдық кезең үшін метеорологиялық деректердің климаттық базасы негізінде қалыптастырылған атмосфералық жағдайлардың жиынтығы туралы метеорологиялық ақпаратқа негізделген деректердің жүйелендірілген жиынтығы. 13. Ұсыныстар: атмосфералық құбылыстар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
217. | ауатамырлар, бронхылар | бронхи | бронхиауатамырлар, бронхыларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауатамырлар – тыныс алу жолдары. 2. Этимологиясы: лат. bronchi principales, ауатамырлар – ауа – түбірі hava – түркі тілдеріне ортақ, тамыр – damar – түркі тілдеріне ортақ сөз. 3. Әзербайжан: bronxlar 4. Қырғыз: бронхтор 5. Өзбек: bronxlar 6. Түрік: bronşlar 7. Ағылшын: bronchi 8. Испан: bronquios 9. Неміс: bronchien 10. Француз: bronches 11. Бекітілген нұсқасы: ауатамырлар, ауатамырлы тармақтар, бронхтармақтары – дерево бронхиальное 12. Заңнамадағы қолданысы: Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде денсаулық сақтау субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-291/2020 бұйрығы. Мысалы, Ауатамырдың тінін немесе зақымданған бөлігін жергілікті кесу немесе бұзу. 13. Ұсыныстар: ауатамырлар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
218. | ауызсу | вода питьевая | вода питьеваяауызсуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауызсу – тұрғындардың күнделікті тұрмысында тұтынатын, ішуге жарамды су. 2. Этимологиясы: ауызсу – ağız – түркі тілдеріне ортақ, su – түркі тілдеріне ортақ, мәні бірдей. 3. Әзербайжан: içməli su 4. Қырғыз: ичүүчү суу 5. Өзбек: ichimlik suvi 6. Түрік: içme suyu 7. Ағылшын: drinking water 8. Испан: agua potable 9. Неміс: trinkwasser 10. Француз: eau potable 11. Бекітілген нұсқасы: ауызсу құбыры – водопровод питьевой воды (2021), ауызсуды тазарту – очистка питьевой воды (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Ауызсумен жабдықтаудың баламасыз көздері болып табылатын сумен жабдықтаудың ерекше маңызды топтық және оқшау жүйелерінен халыққа берілген ауызсудың бір текше метрі үшін төлемақы мөлшерін есептеу әдістемесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2021 жылғы 27 тамыздағы № 470 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған Ауызсумен жабдықтаудың баламасыз көздері болып табылатын сумен жабдықтаудың ерекше маңызды топтық және оқшау жүйелерінен халыққа берілген ауызсудың бір текше метрі үшін төлемақы мөлшерін есептеу әдістемесі бекітілсін. 13. Ұсыныстар: ауызсу деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
219. | ауылшаруашылық өсімдіктері | растения сельскохозяйственные | растения сельскохозяйственныеауылшаруашылық өсімдіктеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауылшаруашылық өсімдіктері – өнеркәсіпте шикізат өндіру үшін, малға жем ретінде, азық-түлік үшін өсірілетін мәдени өсімдіктер. 2. Этимологиясы: ауылшаруашылық: ескі түрікше aġıl “қоршаулы алаң” сөзінен алынған, шаруа қазақ тіліне тән сөз. 3. Әзербайжан: kənd təsərrüfatı bitkiləri 4. Қырғыз: айыл чарба өсүмдүктөрү 5. Өзбек: qishloq xo'jaligi o'simliklari 6. Түрік: tarla bitkileri 7. Ағылшын: agricultural plants 8. Испан: plantas agrícolas 9. Неміс: landwirtschaftliche kulturpflanzen 10. Француз: phénomène atmosphérique 11. Бекітілген нұсқасы: ауылшаруашылық өсімдіктері 12. Заңнамадағы қолданысы: Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Мысалы, 6) Қазақстанның ауылшаруашылық өсімдіктері. 13. Ұсыныстар: ауылшаруашылық өсімдіктері деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
220. | байыту | обогащение | обогащениебайытуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байыту – металдарды бос тау жыныстарынан ажырату әдісі. 2. Этимологиясы: ескі түрікшеде bay- “дәулетті, ауқатты адам” есім сөзден келген, - ыт жұрнағы мен - у жұрнағы жалғану арқылы етістікке айналған. 3. Әзербайжан: zənginləşdirmə 4. Қырғыз: байытуу 5. Өзбек: boyitish 6. Түрік: zenginleştirme 7. Ағылшын: enrichment 8. Испан: enriquecimiento 9. Неміс: bereicherung 10. Француз: enrichissement 11. Бекітілген нұсқасы: байыту 12. Заңнамадағы қолданысы: Соколов-Сарыбай кен-байыту өндiрiстiк бiрлестiгiне инвестиция тарту туралы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң ҚАУЛЫСЫ 1995 жылғы 18 қазан N 1341. Мысалы, Соколов-Сарыбай кен-байыту комбинаты өндiрiстiк бiрлестiгiн акционерлендiрудi аяқтағаннан кейiн оның Жарғылық қорындағы акциялардың 20 процентiн сату үшiн Қазақстан Республикасының Жекешелендiру жөнiндегi мемлекеттiк комитетiне берсiн. 13. Ұсыныстар: байыту деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
221. | балдыршөп | ряска | ряскабалдыршөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балдыршөп – көп жылдық өсімдік. Жер шарының барлық жерінде кездесетін 10-нан астам түрі белгілі. Қазақстанда 3 түрі бар. Түрі өзгерген сабақтарының пішіні домалақ, ұзынша, кейде тамырсыз, жапырақсыз болады. Гүлдері дара жынысты, гүлсерігі болмайды. Сирек гүлдейді. Жемісі 1-6 тұқымды. Қысқа қарай өсімдіктің құрамында крахмал мол жиналады да, соның салмағынан су түбіне батады. Ерте көктемде ферменттер крахмалды ерітіп, өсімдік су бетіне қалқып шығады. Балдыршөптің құрамында белок көп, сондықтан су құстары мен шошқалардың құнарлы азығы болып саналады. 2. Этимологиясы: лат. Lémna, baldır – су астында өсетін өсімдік, шөп – şöp, çöp – далада өсетін өсімдіктер, қоқыс т.б. 3. Әзербайжан: ördək otu 4. Қырғыз: суу котур 5. Өзбек: бақатўн 6. Түрік: yosun 7. Ағылшын: duckweed 8. Испан: lenteja de agua 9. Неміс: wasserlinse 10. Француз: lentille d'eau 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: балдыршөп деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
222. | балқыту | плавка | плавкабалқытуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балқыту – домна пештерінде кеннен металл алу үдерісі. 2. Этимологиясы: орта түрікшеде balkı – «жалтырау, ысу» сөзінен алынған. 3. Әзербайжан: əritmə 4. Қырғыз: эритүү 5. Өзбек: eritish 6. Түрік: döküm 7. Ағылшын: melting 8. Испан: fundición 9. Неміс: schmelze 10. Француз: fusion 11. Бекітілген нұсқасы: балқыту 12. Заңнамадағы қолданысы: Электрондық-сәулелік балқыту әдісімен өндірілген титан құймаларына баға белгілеу қағидаларын (әдістемесін) бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 шілдедегі № 417 қаулысы. Мысалы, Осы Электрондық-сәулелік балқыту әдісімен өндірілген титан құймаларына баға белгілеу қағидалар (әдістеме) (бұдан әрі – Қағидалар) төменде көрсетілген шикізаттың біреуін пайдалана отырып, электрондық-сәулелік балқыту әдісімен өндірілген титан құймаларына сатып алу-сату бойынша экспорттық мәмілелерді жасау кезінде мәмілелер (өткізу) бағасын айқындау (есептеу) тәртібін белгілейді. 13. Ұсыныстар: балқыту деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
223. | баррель | баррель | баррельбаррельСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Баррель – мұнайдың өлшем бірлігі, 1 мұнай баррелі шамамен 158 литр. 2. Этимологиясы: ағылш. barrel, көне фр. baril - «бөшке». 3. Әзербайжан: barrel 4. Қырғыз: баррель 5. Өзбек: barrel 6. Түрік: varil 7. Ағылшын: barrel 8. Испан: barril 9. Неміс: barrel 10. Француз: baril 11. Бекітілген нұсқасы: баррель 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне салық салу мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 13 желтоқсандағы N 11 Заңы. Мысалы, бiр баррель үшiн 19-дан 20 АҚШ долларына дейiн 1 процент. 13. Ұсыныстар: баррель деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
224. | газ | газ | газгазСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Газ – сұйық пайдалы қазба және газтәрізді отын. 2. Этимологиясы: нидерланд. gas, грек тіл. σάος - «қараңғы тұңғиық, хаос, шексіз кеңістік», үнді-еур. *gheu – «үңірею». 3. Әзербайжан: qaz 4. Қырғыз: газ 5. Өзбек: gaz 6. Түрік: gaz 7. Ағылшын: gas 8. Испан: gas 9. Неміс: gas 10. Француз: gaz 11. Бекітілген нұсқасы: газ заңы – газовые законы, закон газа (2023), газ және бу өткізбеушілік – газо- и паронепроницаемость (2021), улы газ – ядовитый газ (2021), газ құбыры – газопровод (2020), газ тұрақтысы – газовая постоянная (2018), газ бергіш – газоотдача (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: Газ және газбен жабдықтау саласындағы әріптестік шеңберінде ілеспе газды инвесторларға беру қағидалары мен шарттарын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2014 жылғы 28 қарашадағы № 162 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған Газ және газбен жабдықтау саласындағы әріптестік шеңберінде ілеспе газды инвесторларға беру қағидалары мен шарттары бекітілсін. 13. Ұсыныстар: газ деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
225. | географиялық координаттар | координаты географические | координаты географическиегеографиялық координаттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Географиялық координаттар – картадағы және жер бетіндегі нысандардың орналасу орны. 2. Этимологиясы: география: ежелгі грекше γῆ — «жер» және γράφω – «жазамын», координат: лат. coordinatus - «келісілген, реттелген». 3. Әзербайжан: coğrafi koordinatlar 4. Қырғыз: географиялык координаттар 5. Өзбек: geografik koordinatalar 6. Түрік: coğrafi koordinatlar 7. Ағылшын: geographical coordinates 8. Испан: coordenadas geográficas 9. Неміс: geographische koordinaten 10. Француз: coordonnées géographiques 11. Бекітілген нұсқасы: географиялық координаттар 12. Заңнамадағы қолданысы: Жамбыл облысының жергiлiктi маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы Жамбыл облысы әкімдігінің 2020 жылғы 1 шілдедегі № 148 қаулысы. Мысалы, Географиялық координаттары 42 Т704246 4763153. 13. Ұсыныстар: географиялық координаттар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
226. | гидросфера | гидросфера | гидросферагидросфераСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гидросфера – жердің су қабаты. 2. Этимологиясы: ежелгі грек тілінде hydro "су" + sphere "шар". 3. Әзербайжан: hidrosfer 4. Қырғыз: гидросфера 5. Өзбек: gidrosfera 6. Түрік: hidrosfer 7. Ағылшын: hydrosphere 8. Испан: hidrosfera 9. Неміс: hydrosphäre 10. Француз: hydrosphère 11. Бекітілген нұсқасы: гидросфера 12. Заңнамадағы қолданысы: Автомобиль жолдарында көпір құрылымдарын құру және жөндеу кезінде "Flexigum-HP битум латекс эмульсиясын пайдалану жөніндегі КЕПІЛДЕМЕЛЕР ҚР Ұ 218-79-2009 Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі автомобильдік жолдар комитеті төрағасының 2009 жылы 30 сәуірдегі № 213 бұйрығы. Мысалы, Табиғатты қорғау. Гидросфера. Жер астындағы суларды қорғау жөніндегі жалпы талаптар МЕСТ. 13. Ұсыныстар: гидросфера деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +3 |
227. | дарақ, жекетүр | особь | особьдарақ, жекетүрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дарақ – өз бетімен тіршілік ететін жеке ағза, белгілі бір жануар, өсімдік түрі. 2. Этимологиясы: түркі тілдеріне парсыша داراخت (daraht - dıraht)– «дарақ, түзу өсетін ағаш» мағынасын білдіретін сөзден енген. 3. Әзербайжан: fərd 4. Қырғыз: жеке 5. Өзбек: shaxs 6. Түрік: tür 7. Ағылшын: individual 8. Испан: individuo 9. Неміс: individuum 10. Француз: individu 11. Бекітілген нұсқасы: дарақ аралап шығу (жасанды интеллект) – обход дерева (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жануарлар дүниесiн мемлекеттiк есепке алуды, оның кадастры мен мониторингiн жүргiзу қағидаларын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 26 маусымдағы № 18-03/577 бұйрығы. Мысалы, Жануарлардың барлық саны (дарақтардың экстраполяциясынан кейін). 13. Ұсыныстар: дарақ деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
228. | дыбыс толқындары | волны звуковые | волны звуковыедыбыс толқындарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дыбыс толқындары – дыбыстың ауада, суда және қатты ортада таралуы. 2. Этимологиясы: dıbıs – үн, дауыс мәнінде кейбір түркі тілдерінде кездеседі, толқын, tolkın, dalga – су т.б. нәрселердің қозғалуы, тербелуі мәнінде түркі тілдеріне ортақ сөз. 3. Әзербайжан: səs dalğaları 4. Қырғыз: үн толкундары 5. Өзбек: ovozli to'lqinlar 6. Түрік: ses dalgaları 7. Ағылшын: sound waves 8. Испан: ondas sonoras 9. Неміс: schallwellen 10. Француз: ondes sonores 11. Бекітілген нұсқасы: дыбыс – звук (2016), толқын – волна (2015), дыбыс қарқыны – интенсивность звука (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы № 662 бұйрығы. Мысалы, Серпімді деформацияланған дененің энергиясы; Тербелістер және толқындар. 13. Ұсыныстар: дыбыс толқындары деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
229. | дыбыстың шағылуы | отражение звука | отражение звукадыбыстың шағылуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дыбыстың шағылуы – дыбыс толқынының қандай да бір кедергіден кері қайтуы. 2. Этимологиясы: дыбыс: dıbıs – «үн, дауыс» мәнінде кейбір түркі тілдерінде кездеседі, шағылу: şak, çak түбірлері «соғу, килігу» деген мәнді білдіретін түркі тілдеріне ортақ тұлға. 3. Әзербайжан: səsin əks olunması 4. Қырғыз: үндүн чагылышы 5. Өзбек: ovozni aks ettirish 6. Түрік: sesin yansıması 7. Ағылшын: sound reflection 8. Испан: reflexión de sonido 9. Неміс: schallreflexion 10. Француз: réflexion sonore 11. Бекітілген нұсқасы: дыбыстың шағылуы 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: дыбыстың шағылуы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
230. | егіншілік | земледелие | земледелиеегіншілікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншілік – өсімдік (астық, көгөніс, бау-бақша) өсірумен айналысатын шаруашылық. 2. Этимологиясы: ek+in түбір мен қосымшаның бірігуі арқылы жасалған, түркі тілдеріне ортақ көне сөз. 3. Әзербайжан: əkinçilik 4. Қырғыз: дыйканчылык 5. Өзбек: dehqonchilik 6. Түрік: tarım 7. Ағылшын: agriculture 8. Испан: agricultura 9. Неміс: landwirtschaft 10. Француз: agriculture 11. Бекітілген нұсқасы: егіншіліктің дәнді-сүрі жeр жүйeсі – зeрнoпарoвая систeма зeмлeдeлия (2022), егіншіліктің қарқынды жүйeсі – интeнсивная систeма зeмлeдeлия (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын Селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізілімін және ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің перспективалы сорттарының тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2009 жылғы 30 шілдедегі N 434 бұйрығы. Мысалы, 2. Егіншілік және фитосанитариялық қауіпсіздік департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді қамтамасыз етсін. 13. Ұсыныстар: егіншілік деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
231. | жабайы өсімдіктер | дикие растения | дикие растенияжабайы өсімдіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабайы өсімдіктер – табиғатта өздігінен өсіп-өнетін өсімдіктер. Олар ормандарда, далалы жерлерде, шабындықтарда, көлдерде, өзендерде, теңіздер мен мұхиттарда өседі. 2. Этимологиясы: көне түр. yabani «жабайы, даладағы», өсімдік – өс түбіріне ім және дік жұрнақтары қосылып жасалған сөз. 3. Әзербайжан: yabani bitkilər 4. Қырғыз: жапайы өсүмдүктөр 5. Өзбек: yovvoyi o'simliklar 6. Түрік: yabani bitkiler 7. Ағылшын: wild plants 8. Испан: plantas silvestres 9. Неміс: wilde pflanzen 10. Француз: plantes sauvages 11. Бекітілген нұсқасы: жабайы өсімдік шикізаты – дикорастущее сырье (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жабайы өсетін өсімдіктерді пайдалану құқығына шектеу (тоқтата тұру) белгілеу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 20 наурыздағы № 92 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған Жабайы өсетін өсімдіктерді пайдалану құқығына шектеу (тоқтата тұру) белгілеу қағидалары бекітілсін. 13. Ұсыныстар: жабайы өсімдіктер деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
232. | жанғыш пайдалы қазбалар | горючие полезные ископаемые | горючие полезные ископаемыежанғыш пайдалы қазбаларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жанғыш пайдалы қазбалар – қазбалардың жанатын түрлері. 2. Этимологиясы: жанғыш: ескі түрікше yan – «тұтану, жану» етістігіне – ғыш қосымшасы жалғану арқылы жасалған, пайдалы: арабша fyd түбірінен келген fāˀida(t) فائدة “олжа, табыс” сөзіне - лы қосымшасы жалғану арқылы жасалған, қазбалар: ескі түрікше kaz «ою, шұңқырлау» етістігіне + ба қосымшасы жалғану арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: yanan minerallar 4. Қырғыз: күйүүчү пайдалуу кендер 5. Өзбек: yonuvchan minerallar 6. Түрік: yanıcı mineraller 7. Ағылшын: combustible minerals 8. Испан: combustibles minerales 9. Неміс: brennbare mineralien 10. Француз: combustibles minéraux 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: "Кенді, кенсіз және ұсақ тау жынысты кен орындарын ашық тәсілмен игеру үдерістерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 26 қарашадағы N 1939 Қаулысы. Мысалы, 4) жанғыш пайдалы қазбалардың өздігінен тұтануы. 13. Ұсыныстар: жанғыш пайдалы қазбалар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
233. | жарық құбылысы | световые явления | световые явленияжарық құбылысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарық құбылысы – жарықтың сәуле шығаруына байланысты табиғи құбылысы. 2. Этимологиясы: жарық: ескі түрікшеде yar, jar «екіге бөлу, кесу» түбіріне – ық жұрнағы қосылып жасалған, құбылыс: құбыл етістігіне – ыс сөзжасам жұрнағы жалғануы арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: işıq hadisələri 4. Қырғыз: жарык кубулуштары 5. Өзбек: yorug'lik hodisalari 6. Түрік: ışık olayları 7. Ағылшын: light phenomena 8. Испан: fenómenos luminosos 9. Неміс: lichtphänomene 10. Француз: phénomènes lumineux 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: жарық құбылысы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
234. | жасанды бірлестіктер | искусственные ассоциации | искусственные ассоциациижасанды бірлестіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасанды бірлестіктер – адам қолымен өсірілген өсімдік бірлестігі. Оған мысал ретінде бау-бақша, орман белдеуі, егіс алқабын келтіруге болады. Жасанды бірлестіктер адамның қамқорлығы болмаса, ұзақ өмір сүре алмайды. 2. Этимологиясы: "Жасанды" деген сөз нем. kunstlich «жалған, табиғи емес» деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: süni birliklər 4. Қырғыз: жасалма бирикмелер 5. Өзбек: sun'iy uyushmalar 6. Түрік: yapay birlikler 7. Ағылшын: artificial associations 8. Испан: asociaciones artificiales 9. Неміс: künstliche assoziationen 10. Француз: associations artificielles 11. Бекітілген нұсқасы: жасанды интеллект (ЖИ) – искусственный интеллект (ИИ) (2023), жасанды кедергі – искусственные препятствия (2022), жасанды плазма – искусственная плазма (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: жасанды бірлестіктер деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
235. | жасанды жарық көзі | искусственный источник света | искусственный источник светажасанды жарық көзіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасанды жарық көзі – адам қолымен жасалған жарық көздері. Жасанды жарық көздеpі көбінесе жарықтандыруға пайдаланылады. Сонымен қатар, соңғы жылдарда жасанды жарық көздері сәулемен емдейтін құралдар мен аппараттарында кең қолданылуда. Оларда көрінетін сәулелермен қатар, ультракүлгін және инфрақызыл сәулелердің де әр түрлі қасиеттері пайдаланылады. Қазіргі өндірістерде жетік менгерілген және халық шаруашылығында кенң тараған жасанды жарык көзі электрлік қыздыру шамдары. 2. Этимологиясы: түркі тілд. yap, yaşa түбіріне – нды сөз тудырушы жұрнағы қосылып жасалған, жарық – yar, jar түбіріне – ық жұрнағы қосылып жасалған, көз – göz, köz тұлғасы. 3. Әзербайжан: süni işıq mənbəyi 4. Қырғыз: жасалма жарык булагы 5. Өзбек: sun'iy yorug'lik manbai 6. Түрік: yapay ışık kaynağı 7. Ағылшын: artificial light source 8. Испан: fuente de luz artificial 9. Неміс: künstliche lichtquelle 10. Француз: source de lumière artificielle 11. Бекітілген нұсқасы: жасанды интеллект (ЖИ) – искусственный интеллект (ИИ) (2023), жарық көздері – источники света (2023) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жол жүрісі қағидаларын, Көлік құралдарын пайдалануға рұқсат беру жөніндегі негізгі ережелерді, көлігі арнайы жарық және дыбыс сигналдарымен жабдықталуға және арнайы түсті-графикалық схемалар бойынша боялуға тиіс жедел және арнайы қызметтер тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 534 бұйрығы. Мысалы, 9) тежегіштің жұмыс жүйесі немесе рульмен басқаруы істемейтін, ілініс құрылғысы (поезд құрамында) жарамсыз, сондай-ақ тәуліктің қараңғы уақытында жолдарда жасанды жарықтандыру болмағанда. 13. Ұсыныстар: жасанды жарық көзі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
236. | жасанды серік | искусственный спутник | искусственный спутникжасанды серікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасанды серік – жер орбитасы бойымен қозғалатын ғарыштық ұшу аппараты. 2. Этимологиясы: "Жасанды" деген сөз нем. kunstlich «жалған, табиғи емес» деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: süni peyk 4. Қырғыз: жасалма спутник 5. Өзбек: sun'iy yo'ldosh 6. Түрік: yapay uydu 7. Ағылшын: artificial satellite 8. Испан: satélite artificial 9. Неміс: künstlicher satellit 10. Француз: satellite artificiel 11. Бекітілген нұсқасы: жасанды интеллект (ЖИ) – искусственный интеллект (ИИ) (2023), серік-жұлдыз – звезда-спутник (2018), жасанды кедергі – искусственные препятствия (2022), әлсіз жасанды интеллект – слабый искусственный интеллект (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: жасанды серік деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
237. | жел | ветер | ветержелСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жел – көлбеу бағыттағы ауа қозғалысы. 2. Этимологиясы: түркі тілдерінде yel, yäl, yil, cel, cil, çel түрінде тараған сөз. 3. Әзербайжан: külək 4. Қырғыз: шамал 5. Өзбек: shamol 6. Түрік: rüzgar 7. Ағылшын: wind 8. Испан: viento 9. Неміс: der wind 10. Француз: vent 11. Бекітілген нұсқасы: жел 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясының ұшуын метеорологиялық қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2019 жылғы 8 мамырдағы № 320 бұйрығы. Мысалы, 6) алапат дауыл - жойқын күші бар және ұзақ соғатын жел (желдің жылдамдығы секундына 31 - 50 метрге дейін (бұдан әрі - м/с). 13. Ұсыныстар: жел деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
238. | жеміс | плод | плоджемісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеміс – жабық тұқымды өсімдіктер өнімі. Жеміс ұрықтанған аналықтан дамиды, бірақ көптеген өсімдіктерде басқа бөліктерінен де (гүл кіндігі, гүл серігі, т.б.) дамиды. Аналықтан дамыған жемісті нағыз жеміс, ал басқа бөліктерінен дамыған жемісті жалған жеміс деп атайды. Жеміс тұқымнан және жемісқаптан тұрады. 2. Этимологиясы: лат. fructus, греч. καρπός, көне түркі тілд. yemiş (өсімдіктің дәні, ұрығы). 3. Әзербайжан: meyvə 4. Қырғыз: жемиш 5. Өзбек: meva 6. Түрік: meyve 7. Ағылшын: fruit 8. Испан: fruta 9. Неміс: der fötus 10. Француз: fruit 11. Бекітілген нұсқасы: аласа діңді жеміс өсіру – карликoвoe плoдoвoдствo (2022), кептірілген жеміс кенесі – клещ сухофруктовый (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жеке және заңды тұлғаларға жеміс дақылдарының бактериялық күйігін жұқтырған жойылған жеміс-жидек дақылдарын отырғызу мен өсіру шығындарын өтеу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 9 сәуірдегі №118 бұйрығы. Мысалы, 1. Осы Жеке және заңды тұлғаларға жеміс дақылдарының бактериялық күйігін жұқтырған жойылған жеміс-жидек дақылдарын отырғызу мен өсіру шығындарын өтеу қағидалары... 13. Ұсыныстар: жеміс деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
239. | жеңіл металл | легкий металл | легкий металлжеңіл металлСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеңіл металл – жеңіл, пайдалануға қолайлы металдар. 2. Этимологиясы: жеңіл: түркі халықтарының көбісінде “yeğni, yeğil, yeğnil, yünül” түрінде келіп, заттың салмақ сипатын білдіру үшін қолданылады, металл: лат. metallum – «металл», грекше μέταλλον – «найза, кеніш, шахта». 3. Әзербайжан: yüngül metal 4. Қырғыз: жеңил металл 5. Өзбек: yengil metall 6. Түрік: hafif metal 7. Ағылшын: light metal 8. Испан: metal ligero 9. Неміс: leichtmetall 10. Француз: métal léger 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: жеңіл металл деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
240. | жыл мезгілдері | времена года | времена годажыл мезгілдеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жыл мезгілдері – күн Жер бетін қыздыруына байланысты ауысатын жылдың төрт кезеңі. 2. Этимологиясы: жыл: ескі түрікше yıl, моңғолша cıl – «уақыт өлшемі» түрінде келген, мезгілдері: mezgil – «өлшем, шама» қазақ және қырғыз тілдерінде кездеседі. 3. Әзербайжан: fəsillər 4. Қырғыз: мезгилдер 5. Өзбек: fasllar 6. Түрік: mevsimler 7. Ағылшын: seasons 8. Испан: estación 9. Неміс: jahreszeiten 10. Француз: les saisons 11. Бекітілген нұсқасы: жыл мезгілдері 12. Заңнамадағы қолданысы: Қонаев қаласы бойынша 2023-2024 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту туралы Алматы облысы Қонаев қалалық мәслихатының 2022 жылғы 14 желтоқсандағы № 34-97 шешімі. Мысалы, 3) жыл мезгілдері бойынша егінді есепке алу. 13. Ұсыныстар: жыл мезгілдері деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +2 |
241. | жыл құстары | перелетные птицы | перелетные птицыжыл құстарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жыл құстары – күзде жылы жаққа ұшып кететін құстар. 2. Этимологиясы: жыл – түркі тілд. yıl (уақыт бірл.), құс – kuş (қанатты жануарлар). 3. Әзербайжан: köçəri quşlar 4. Қырғыз: келгин канаттуулар 5. Өзбек: ko'chib yuruvchi qushlar 6. Түрік: göçmen kuşlar 7. Ағылшын: migratory birds 8. Испан: ave migratoria 9. Неміс: zugvogel 10. Француз: oiseau de passage 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 14 қазандағы № 422 бұйрығы. Мысалы, Жәндіктер туралы (қоңыз, көбелек, шыбын, құмырсқа), қыстап қалатын және жыл құстары туралы ұғымдарын кеңейту. 13. Ұсыныстар: жыл құстары деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
242. | жыртқыш | хищник | хищникжыртқышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жыртқыш – басқа жануарлармен қоректенетін жеке организм. 2. Этимологиясы: түркі тілдерінде yırt, jırt – «жырту, паршалау» мәніндегі етістігіне +kış, ıcı қосымшалары жалғану арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: yırtıcı 4. Қырғыз: жырткыч 5. Өзбек: yirtqich 6. Түрік: yırtıcı 7. Ағылшын: predator 8. Испан: carnívoro 9. Неміс: raubtier 10. Француз: prédateur 11. Бекітілген нұсқасы: жыртқыш 12. Заңнамадағы қолданысы: Аңшылықта пайдаланылатын аңшы жыртқыш құстарды есепке алуды жүргiзу және тiркеу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2015 жылғы 27 ақпандағы № 18-03/144 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған Аңшылықта пайдаланылатын аңшы жыртқыш құстарды есепке алуды жүргiзу және тiркеу қағидалары бекітілсін. 13. Ұсыныстар: жыртқыш деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
243. | жүрек | сердце | сердцежүрекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүрек – қанайналым жүйесінің басты мүшесі. 2. Этимологиясы: yürek, yurak нұсқасында түркі тілдерінде кездесетін сөз. 3. Әзербайжан: ürək 4. Қырғыз: жүрөк 5. Өзбек: yurak 6. Түрік: kalp 7. Ағылшын: heart 8. Испан: corazón 9. Неміс: herz 10. Француз: cœur 11. Бекітілген нұсқасы: жүрек ұшы – верхушка сердца (2017), жүректің ақырын соғуы (мед) – брадикардия (2005), жүрекше (мед.) – преддверие сердечное (предсердие) (1981) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында кардиологиялық, интервенциялық кардиологиялық, интервенциялық аритмологиялық және кардиохирургиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-139 бұйрығы. Мысалы, 14. МҰ-ның кардиолог дәрігері, жоғары артериялық қысым (криздік ағым), әртүрлі генездегі аритмияның, стенокардия ұстамалары жиілеуінің және жүрек жеткіліксіздігі симптомдары өсуінің көрсеткіштері болған кезде еңбекке уақытша жарамсыздық парағын немесе анықтамасын береді және ұзартады. 13. Ұсыныстар: жүрек деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
244. | заттек күйі | состояние вещества | состояние веществазаттек күйіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Заттек күйі – заттың қасиеті: қатты, сұйық немесе газ тәрізді жағдайы. 2. Этимологиясы: zat – парсы, түрік түбірлі сөз, түркі тілдерінде жиі кездеспейді. 3. Әзербайжан: vəziyyəti 4. Қырғыз: абалы 5. Өзбек: holati 6. Түрік: durum 7. Ағылшын: condition 8. Испан: estado 9. Неміс: zustand 10. Француз: état 11. Бекітілген нұсқасы: заттек мөлшері – количество вещества (2023), пирогенді заттек – пирогенные вещества (2022), жеке заттек – индивидуальное вещество (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жекелеген әдістемелік құжаттарды бекіту туралы Қазақстан Республикасының Қоршаған орта және су ресурстары министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығы. Мысалы, 2. Ұйымдастырылмаған шығарындылар жабдықтың герметикалық емес, шаң басқан өнімді салу, шығару немесе сақтау орындарында шаң басу заттектерінің болмауы немесе қанағаттандырылмайтын жұмысы есебінен пайда болған бағытталмаған ағындар түріндегі шығарындылар болып табылады. 13. Ұсыныстар: заттек күйі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
245. | карьер, ашық кеніш | карьер | карьеркарьер, ашық кенішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Карьер – пайдалы қазбаны ашық әдіспен өндіретін орын. 2. Этимологиясы: франц. carrière, лат. quadraria – «тасты өңдеуге арналған орын». 3. Әзербайжан: ocaq 4. Қырғыз: карьер 5. Өзбек: karer 6. Түрік: ocak 7. Ағылшын: quarry 8. Испан: cantera 9. Неміс: steinbruch 10. Француз: carrière 11. Бекітілген нұсқасы: ашық кеніш батпаны (көлік және қатынас жолдары) – балласт карьерный (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданындағы "Шұғыла Gold" жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің Жалпақ-Төбе карьері орналасқан ауданындағы Боко өзенінің (сол жағалау) су қорғау аймағы мен су қорғау белдеуін және оларды шаруашылыққа пайдалану режимін белгілеу туралы Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 24 тамыздағы № 291 қаулысы. Мысалы, 1) осы қаулының қосымшасына сәйкес Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданындағы "Шұғыла Gold" жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің Жалпақ-Төбе карьері орналасқан ауданындағы Боко өзенінің (сол жағалау) су қорғау аймағы мен су қорғау белдеуі. 13. Ұсыныстар: карьер деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
246. | кері итеруші күш | силы отталкивания | силы отталкиваниякері итеруші күшСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кері итеруші күш – сұйыққа немесе газға батырылған кез келген денеге төменнен жоғарыға қарай әсер ететін күш. 2. Этимологиясы: кері: ескі түрікше kerü сөзінен енген, итеруші: орта ғасырларда түрікшеде қолданылған «жіберу, жолдау, тастау» мәніндегі ıd, ıt түбірінен өрбіген, оған + - ер және – у, сондай-ақ – ші қосымшалары жалғану арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: itələmə qüvvələri 4. Қырғыз: түртүүчү күчтөр 5. Өзбек: itarish kuchlari 6. Түрік: itme kuvvetleri 7. Ағылшын: repulsive force 8. Испан: fuerzas de repulsión 9. Неміс: abstoßungskraft 10. Француз: force répulsive 11. Бекітілген нұсқасы: кері итеруші күш 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: кері итеруші күш деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
247. | көмірсулар | углеводы | углеводыкөмірсуларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көмірсулар – тағамның құрамындағы ағзаға күш пен энергия беретін элементтер. 2. Этимологиясы: kömür тұлғасы түркі тілдерінде «жанатын нәрсе, отын» мәнінде кездеседі. 3. Әзербайжан: karbohidratlar 4. Қырғыз: углеводдор 5. Өзбек: uglevodlar 6. Түрік: karbonhidratlar 7. Ағылшын: carbohydrates 8. Испан: hidratos de carbono 9. Неміс: kohlenhydrate 10. Француз: glucides 11. Бекітілген нұсқасы: көмірсулар 12. Заңнамадағы қолданысы: "Бензинге (авиациялық бензинді қоспағанда), дизель отынына, газохолға, бензанолға, мұнай еріткішіне, жеңіл көмірсулар қоспасына және экологиялық отынға арналған акциздер мөлшерлемелерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 6 сәуірдегі № 173 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № 155 қаулысы. Мысалы, Бензинге (авиациялық бензинді қоспағанда), дизель отынына, газохолға, бензанолға, мұнай еріткішіне, жеңіл көмірсулар қоспасына және экологиялық отынға арналған акциздер мөлшерлемелері. 13. Ұсыныстар: көмірсулар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
248. | көмірқышқыл газ | углекислый газ | углекислый газкөмірқышқыл газСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көмірқышқыл газ – жануарлардың, адамның тыныс алу үдерісінің өнімі, түссіз газ. 2. Этимологиясы: kömür тұлғасы түркі тілдерінде «жанатын нәрсе, отын» мәнінде кездеседі, газ gaz – славян тілдеріне тән сөз. 3. Әзербайжан: karbon dioksid 4. Қырғыз: көмүр кычкыл газы 5. Өзбек: karbonat angidrid 6. Түрік: karbondioksit gazı 7. Ағылшын: carbon dioxide 8. Испан: gas carbónico 9. Неміс: kohlendioxid 10. Француз: dioxyde de carbone 11. Бекітілген нұсқасы: көмірқышқыл газ 12. Заңнамадағы қолданысы: Полигонды пайдалану кезінде газ мониторингін жүргізу әдістемесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 14 қыркүйектегі № 378 бұйрығы. Мысалы, Метан мен көмірқышқыл газының фондық деңгейі полигонды пайдалану басталғанға дейін белгіленеді. 13. Ұсыныстар: көмірқышқыл газ деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
249. | литосфера | литосфера | литосфералитосфераСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Литосфера – жердің қатты қабаты. 2. Этимологиясы: грек тілінен. λίθος "тас" + σφαίρα "шар". 3. Әзербайжан: litosfer 4. Қырғыз: литосфера 5. Өзбек: litosfera 6. Түрік: litosfer 7. Ағылшын: lithosphere 8. Испан: litosfera 9. Неміс: lithosphäre 10. Француз: lithosphère 11. Бекітілген нұсқасы: литосфера 12. Заңнамадағы қолданысы: Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Мысалы, 18. "Физикалық география" бөлімі келесідей бөлімшелерді қамтиды: 1) литосфера. 13. Ұсыныстар: литосфера деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
250. | мaтepик | мaтepик | мaтepикмaтepикСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Материк – жep бeтiнің ірі құpлық жерлері. 2. Этимологиясы: лат. materia (құрылыс сатысы, материал) деген мағынаны білдіретін сөзден тараған. 3. Әзербайжан: materik 4. Қырғыз: материк 5. Өзбек: materik 6. Түрік: kıta 7. Ағылшын: mainland 8. Испан: continente 9. Неміс: festland 10. Француз: continent 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: материк деген атауды ұсынамын. | +1 |
251. | магмалық тау жынысы | магматическая порода | магматическая породамагмалық тау жынысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Магмалық тау жынысы – магманың суынуынан пайда болған қатты тау жынысы. 2. Этимологиясы: магма: ежелгі грек. μάγμα – «аралас, қалың жақпа», тау: түркі тілдерінде dağ, tağ, tâğ, tag, tau, too түрінде қолданылады. Қашғари сөздігінде түркі тілінің өз сөзі ретінде келтірілген, жыныс: арабша جِنْس “түр, тек ” сөзінен алынған. Бұл сөз арамей/сурйани тілінде де осы мағынаны білдіретін genīsā גניסא тұлғасынан өрбіген. 3. Әзербайжан: magmatik qaya 4. Қырғыз: магмалык тек 5. Өзбек: magmatik tosh 6. Түрік: magmatik kayaç 7. Ағылшын: igneous rock 8. Испан: roca ígnea 9. Неміс: magmatisches gestein 10. Француз: roche magmatique 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 125-VІ ҚРЗ. Мысалы, магмалық тау жыныстары, оның ішінде граниттерді, сиениттерді, диориттерді, габброны, риолиттерді (липариттерді), андезиттерді, диабаздарды, базальттарды, вулкандық туфтарды, шлактарды, пемзаларды, вулкандық шыныларды және шыны тектес жыныстарды (перлиттерді, обсидианды) қамтитын магмалық тау жыныстары. 13. Ұсыныстар: магмалық тау жынысы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
252. | мұнай | нефть | нефтьмұнайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мұнай – қара түсті сұйық, қоймалжың пайдалы қазба. 2. Этимологиясы: түрікше «neft» - «тас майы» олар бұл сөзді кезінде парсыша «naft» сөзінен бейімдеп алған. 3. Әзербайжан: neft 4. Қырғыз: мунай 5. Өзбек: neft 6. Түрік: petrol 7. Ағылшын: oil 8. Испан: petróleo 9. Неміс: erdöl 10. Француз: pétrole 11. Бекітілген нұсқасы: мұнай 12. Заңнамадағы қолданысы: Мұнай-химия, мұнай өңдеу салаларындағы қауіпті өндірістік объектілер, мұнай базалары және автожанармай құю станциялары үшін өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 342 бұйрығы. Мысалы, 3. Мұнайхимия, мұнай өңдеу салаларындағы, мұнай базалары мен автожанармай құю стансаларындағы қызмет көрсетуші персоналды даярлау, қайта даярлау "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес жүзеге асырылады. 13. Ұсыныстар: мұнай деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
253. | мұхит | океан | океанмұхитСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мұхит – жеp бeтiндeгi ірі, тұтас су қабаты. 2. Этимологиясы: арабша ḥwṭ түбірінен келген muḥīṭ محيط “қоршаған, құшақтаған, орта” сөзінен кірме болып енген. 3. Әзербайжан: okean 4. Қырғыз: океан 5. Өзбек: okean 6. Түрік: okyanus 7. Ағылшын: ocean 8. Испан: océano 9. Неміс: ozean 10. Француз: ocean 11. Бекітілген нұсқасы: мұхит 12. Заңнамадағы қолданысы: Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Азия мен Тынық мұхитқа арналған экономикалық және әлеуметтiк комиссиясының даярлық миссиясымен кездесуiн өткiзу туралы Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2007 жылғы 24 қаңтардағы N 10-ө Өкімі. Мысалы, 2007 жылғы 25-29 қаңтар кезеңiнде Алматы қаласында Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Азия мен Тынық мұхитқа арналған экономикалық және әлеуметтiк комиссиясының (бұдан әрi - АТМЭӘК) даярлық миссиясымен АТМЭӘК-тiң 63-сессиясын ұйымдастыру мәселелерi бойынша кездесуiн ұйымдастыру мақсатында. 13. Ұсыныстар: мұхит деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
254. | мәдени өсімдік | культурное растение | культурное растениемәдени өсімдікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мәдени өсімдік – адамдар өздерінің әр түрлі қажеттілігін (азықтық, талшықты, дәрілік, бояғыш, эфир майы, мал-азықтық, т.б.) қанағаттандыру мақсатында өсіретін өсімдіктер. 2. Этимологиясы: мәдени өсімдік – medeni – арабша сөз (қалалық), өсімдік – өс түбіріне ім және дік жұрнақтары қосылып жасалған сөз. 3. Әзербайжан: mədəni bitkilər 4. Қырғыз: маданий өсүмдүк 5. Өзбек: madaniy o'simlik 6. Түрік: kültür bitkisi 7. Ағылшын: cultivated plant 8. Испан: planta cultivada 9. Неміс: kulturpflanze 10. Француз: plante cultivée 11. Бекітілген нұсқасы: мәдени машық – культурное умение (2022), дәрілік өсімдік – лекарственное растение (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің мәдени өсімдіктерінің генетикалық ресурстарын сақтау мен пайдалану саласындағы ынтымақтастық туралы келісімді бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2000 жылғы 2 қазан N 1490. Мысалы, 1. 1999 жылғы 4 маусымда Минск қаласында жасалған ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің мәдени өсімдіктерінің генетикалық ресурстарын сақтау мен пайдалану саласындағы ынтымақтастық туралы келісім бекітілсін. 13. Ұсыныстар: мәдени өсімдік деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
255. | омыртқасыз жануарлар | животное беспозвоночное | животное беспозвоночноеомыртқасыз жануарларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Омыртқасыз жануарлар – омыртқа жотасы жоқ жануарлар тобы. 2. Этимологиясы: omurga түрінде тірек-қозғалыс жүйесіндегі сүйектер желісін білдіретін сөз, түркі тілдерінде кездеседі, жануар: canavar, canıbar түрінде кездеседі, арабша can түбірінен сөзжасам тәсілімен жасалған. 3. Әзербайжан: onurğasız heyvan 4. Қырғыз: омурткасыз жаныбар 5. Өзбек: umurtqasiz hayvon 6. Түрік: omurgasız hayvan 7. Ағылшын: invertebrate animal 8. Испан: invertebrado 9. Неміс: wirbelloses tier 10. Француз: invertébré 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын бекіту туралы (І том. Жануарлар. 2-бөлім. Омыртқасыз жануарлар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 4 маусымдағы N 622 қаулысы. Мысалы, 1. Қазақстан Республикасы Қызыл кітабының 3-басылымы (І том. Жануарлар. 2-бөлім. Омыртқасыз жануарлар) бекітілсін. 13. Ұсыныстар: омыртқасыз жануарлар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
256. | опырылy | обрушение | обрушениеопырылyСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Опырылy – пайдалы қазбаларды қазып алған жерлерде пайда болған жарықшақтар, ойыстар. 2. Этимологиясы: ескі түрікшеде obrul, obrula, oburula, oyrul - «жердің көшуі» етістігінен келген. 3. Әзербайжан: çökmə 4. Қырғыз: кыйроо 5. Өзбек: yiqilish 6. Түрік: çöküş 7. Ағылшын: collapse 8. Испан: derrumbe 9. Неміс: einsturz 10. Француз: effondrement 11. Бекітілген нұсқасы: опырылy 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: опырылy деген атауды қалдыруды ұсынамын. | -1 |
257. | пoлиметaлл | пoлиметaлл | пoлиметaллпoлиметaллСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пoлиметaлл – бірнеше түсті металдан тұратын табиғи құрaм. 2. Этимологиясы: poly сөз алды қосымшасы ежелгі. πολύς «көп» сөзінен алынған; + металл: лат. metallum – «металл», грекше μέταλλον – «найза, кеніш, шахта». 3. Әзербайжан: polimetal 4. Қырғыз: полиметалл 5. Өзбек: polimetall 6. Түрік: polimetal 7. Ағылшын: polymetal 8. Испан: polimetal 9. Неміс: polymetall 10. Француз: polymétal 11. Бекітілген нұсқасы: полиметалл 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: полиметалл деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
258. | пайдалы қазба | полезные ископаемые | полезные ископаемыепайдалы қазбаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пайдалы қазба – адам пайдалануы үшін жер қойнауынан қазылып алатын табиғи ресурс. 2. Этимологиясы: пайдалы: арабша fyd түбірінен келген fāˀida(t) فائدة “олжа, табыс” сөзіне - лы қосымшасы жалғану арқылы жасалған, қазба: ескі түрікше kaz «ою, шұңқырлау» етістігіне + ба қосымшасы жалғану арқылы жасалған. 3. Әзербайжан: minerallar 4. Қырғыз: пайдалуу кендер 5. Өзбек: foydali qazilmalar 6. Түрік: mineraller 7. Ағылшын: minerals 8. Испан: minerales 9. Неміс: nutzbare mineralien 10. Француз: minéraux 11. Бекітілген нұсқасы: пайдалы қазбалар қоры – запасы полезных ископаемых (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жер қойнауын пайдаланушының пайдалы қатты қазбаларды барлау және өндіру, кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде есептерді ұсыну қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 мамырдағы № 374 бұйрығы. Мысалы, 3) кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру – кең таралған пайдалы қазбаларды жатқан жерінен алуға бағытталған және тікелей айыруға байланысты жұмыстар кешені. 13. Ұсыныстар: "Пайдалы қазба" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
259. | реактивті қозғалтқыш | реактивный двигатель | реактивный двигательреактивті қозғалтқышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Реактивті қозғалтқыш – зымыранды қозғалысқа келтіретін және оған қажет үлкен қозғалыс жылдамдығын қамтамасыз ететін қозғалтқыш. 2. Этимологиясы: jet: француз. "лақтыру, итеру", кейінгі латын. lecture (deiectare, proiectare және т. б. абстракцияланған), engine: лат. ingenium "туа біткен қасиеттер, қабілеттер, туа біткен сипат". 3. Әзербайжан: reaktiv mühərrik 4. Қырғыз: реактивдүү кыймылдаткыч 5. Өзбек: reaktiv dvigatel 6. Түрік: jet motoru 7. Ағылшын: jet engine 8. Испан: motor a reacción 9. Неміс: düsentriebwerk 10. Француз: moteur à réaction 11. Бекітілген нұсқасы: реактивті қозғалтқыш 12. Заңнамадағы қолданысы: Кеден одағы Комиссиясының 2011 жылғы 18 қазандағы № 826 шешіміне өзгерістер енгізу туралы Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 30 маусымдағы № 72 шешімі. Мысалы, 1. Қосымшаға сәйкес "Автомобиль мен авиация бензиніне, дизель мен кеме отынына, реактивті қозғалтқышқа арналған отынға және мазутқа қойылатын талаптар туралы" Кеден одағының техникалық регламентін қабылдау туралы" Кеден одағы Комиссиясының 2011 жылғы 18 қазандағы № 826 шешіміне өзгерістер енгізілсін. 13. Ұсыныстар: реактивті қозғалтқыш деген атауды қалдыруды ұсынамын. | -1 |
260. | сaрқылaтын ресурстар | ресурсы исчерпаемые | ресурсы исчерпаемыесaрқылaтын ресурстарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сaрқылaтын ресурстар – ресурстардың таусылатын түрі. 2. Этимологиясы: сарқылатын: ескі Батыс түрікшесінде *salk, sark – “сарқу, бітіру” етістігінен +lm қосымшасы жалғану арқылы жасалған, ресурс: франц. ressource «қосымша құрал»: resourdre «көтерілу», лат. resurgere «тіктелу, көтерілу». 3. Әзербайжан: tükənən resurslar 4. Қырғыз: түгөнгөн ресурстар 5. Өзбек: to'liq manbalar 6. Түрік: tükenebilir kaynaklar 7. Ағылшын: exhaustible resources 8. Испан: recursos agotados 9. Неміс: erschöpfte ressourcen 10. Француз: ressources épuisées 11. Бекітілген нұсқасы: сaрқылaтын ресурстар 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: сaрқылaтын ресурстар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
261. | селекция, іріктеу | селекция | селекцияселекция, іріктеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Селекция – егін өнімін арттыру үшін өсімдіктердің жаңа сорттарын алу жолын зерттейтін ғылым саласы. 2. Этимологиясы: латын тілінен selectionem (атау selection) "іріктеу, таңдау", өткен шақ seligere "таңдау, бөлу, қабылдамау" әрекетінің зат есімі. 3. Әзербайжан: seçim 4. Қырғыз: тандоо 5. Өзбек: tanlov 6. Түрік: seçim 7. Ағылшын: selection 8. Испан: selección 9. Неміс: selektion 10. Француз: sélection 11. Бекітілген нұсқасы: кадр іріктеу – кадровая селекция (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын Селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізілімін және ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің перспективалы сорттарының тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2009 жылғы 30 шілдедегі N 434 бұйрығы. Мысалы, 1) Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын Селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізілімі. 13. Ұсыныстар: селекция деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
262. | сирек кездесетін өсімдіктер | редкие растения | редкие растениясирек кездесетін өсімдіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сирек кездесетін өсімдіктер – саны жағынан аз кездесетін өсімдіктер. 2. Этимологиясы: seyrek түрінде түркі тілдерінде кездеседі. 3. Әзербайжан: nadir bitkilər 4. Қырғыз: сейрек өсүмдүктөр 5. Өзбек: noyob o'simliklar 6. Түрік: nadir bitkiler 7. Ағылшын: rare plants 8. Испан: plantas raras 9. Неміс: seltene pflanzen 10. Француз: plantes rares 11. Бекітілген нұсқасы: сирек кездесетін өсімдік 12. Заңнамадағы қолданысы: Табиғи өсетін, өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін жер учаскелерінің меншік иелеріне, жер пайдаланушылар мен су пайдаланушыларға күзетуге беру қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 23 ақпандағы № 63 бұйрығы. Мысалы, 1. Осы табиғи өсетін, өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін жер учаскелерінің меншік иелеріне, жер пайдаланушылар мен су пайдаланушыларға күзетуге беру қағидалары (бұдан әрі – қағидалар) "Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – заң) 9-бабы 1-тармағының 11) тармақшасына сәйкес әзірленді. 13. Ұсыныстар: сирек кездесетін өсімдіктер деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
263. | сырғанау | скольжение | скольжениесырғанауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сырғанау – белгілі бір дененің басқа бір дененің бетімен қозғалуы, жылжуы. 2. Этимологиясы: sırganav түрінде таю, жылжу етістігімен қатар қолданылады, түркі тілдерінің көбісінде кездеспейді. 3. Әзербайжан: sürüşmə 4. Қырғыз: жылма 5. Өзбек: sirpanish 6. Түрік: kayma 7. Ағылшын: sliding 8. Испан: deslizamiento 9. Неміс: slip 10. Француз: glissement 11. Бекітілген нұсқасы: сырғанау үйкелісінің заңы (механика/машинатану) – закон трения скольжения (2015), сырғанаудың үйкеліс күші – сила трения скольжения (2023), сырғанау беталысының өзгеруі – изменение фронта скольжения (2019), сырғанау үйкелісінің заңы (жалпы тех.) – закон трения скольжения (1995) 12. Заңнамадағы қолданысы: Дене шынықтыру және спорт саласында қызметін жүзеге асыратын коммуналдық қазыналық кәсіпорындар өндіретін және өткізетін тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын белгілеу туралы Астана қаласы әкімдігінің 2017 жылғы 9 маусымдағы № 112-1206 қаулысы. Мысалы, Сырғанаумен бірге конькиді жалға беру. 13. Ұсыныстар: сырғанау деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
264. | сәби, нәресте | малыш | малышсәби, нәрестеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сәби – бір жасқа дейінгі нәресте. 2. Этимологиясы: англ. Little Boy "кішкентай бала" 3. Әзербайжан: uşaq 4. Қырғыз: ымыркай 5. Өзбек: chaqaloq 6. Түрік: bebek 7. Ағылшын: baby 8. Испан: chiquitín 9. Неміс: kleine 10. Француз: tout-petit 11. Бекітілген нұсқасы: сәбилер үйі (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) – дом младенцев (2005) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Мектепке дейінгі ұйымдарға және сәбилер үйлеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 9 шілдедегі № ҚР ДСМ-59 бұйрығы. Мысалы, 1. Осы "Мектепке дейінгі ұйымдарға және сәбилер үйлеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары... 13. Ұсыныстар: сәби деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
265. | тіршілік ету | существование | существованиетіршілік етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тіршілік ету – белгілі бір аймақта ұзақ уақыт бойы өмір сүру. 2. Этимологиясы: тіршілік: тіршілік: түбірі ескі түрікше tirig “жанды, тірі” сөзінен енген, +ші және лік қосымшаларының жалғануы арқылы жаңа сөз жасалған, ету: ескі түрікше et - "жасау, істеу" етістігінен келген. 3. Әзербайжан: mövcud olmaq 4. Қырғыз: болушу 5. Өзбек: mavjudligi 6. Түрік: varoluş 7. Ағылшын: existence 8. Испан: existencia 9. Неміс: leben 10. Француз: existence 11. Бекітілген нұсқасы: тіршілік ету 12. Заңнамадағы қолданысы: Тіршілік ету ортасының қауіпсіздігіне арналған гигиеналық нормативтерді бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 21 сәуірдегі № ҚР ДСМ-32 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған Тіршілік ету ортасының қауіпсіздігіне арналған гигиеналық нормативтер бекітілсін. 13. Ұсыныстар: тіршілік ету деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
266. | тау жынысы | горные породы | горные породытау жынысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тау жынысы – жер қыртысын толтырып тұратын минералдар. 2. Этимологиясы: тау: түркі тілдерінде dağ, tağ, tâğ, tag, tau, too түрінде қолданылады. Қашғари сөздігінде түркі тілінің өз сөзі ретінде келтірілген, жыныс: арабша جِنْس “түр, тек ” сөзінен алынған. Бұл сөз арамей/сурйани тілінде де осы мағынаны білдіретін genīsā גניסא тұлғасынан өрбіген. 3. Әзербайжан: qayalar 4. Қырғыз: тоо тектери 5. Өзбек: togʻ jinslari 6. Түрік: kayaçlar 7. Ағылшын: rocks 8. Испан: roca 9. Неміс: gestein 10. Француз: roche 11. Бекітілген нұсқасы: тау жынысы 12. Заңнамадағы қолданысы: "Тау-кен және геологиялық барлау жұмыстарын жүргізетін қауіпті өндірістік объектілер үшін өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 7 қарашадағы № 772 бұйрығы. Мысалы, 4) кентіректердің жаппай бұзылған, тау-кен жыныстарының жанасу қалыңдығы опырылған аймақтарға түйісетін учаскелерді қазымдау және опырылу процесінің одан әрі таралуына жол бермеу, төбелерді және қазылған қабаттарды басқару үшін опырылу шекараларында өлшемдері в/һ>1,0 (мұндағы в – кентіректің ені, һ – оның биіктігі) қатты бөлу сызықтарын қалдыра отырып, таспалы кентіректермен жүргізіледі. 13. Ұсыныстар: тау жынысы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
267. | террикoн | террикoн | террикoнтеррикoнСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Террикoн – пaйдaлы қaзбaлaрды өндіруден қалған бос тay жыныстaрының үйіндісі. 2. Этимологиясы: фр. terril conique — сөзбе-сөз «конустық пішіндегі үйінді». 3. Әзербайжан: terrikon 4. Қырғыз: террикон 5. Өзбек: terrikon 6. Түрік: terrikon 7. Ағылшын: terricon 8. Испан: escombrera 9. Неміс: haldenberg 10. Француз: terril 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: Мемлекеттік қала құрылысы кадастры саласында мемлекеттік монополия субъектісі өндіретін және (немесе) өткізетін тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) бағаларын белгілеу туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 29 ақпандағы № 114 бұйрығы. Мысалы, аздаған құрылыстар салынған және аз мөлшердегі қазаншұңқырлары, террикондары және т. б. бар өнеркәсіптік және құрылыс алаңдары. 13. Ұсыныстар: террикон деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
268. | тыныс алу жиілігі | частота дыхания | частота дыханиятыныс алу жиілігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыныс алу жиілігі – бір минуттағы тыныс алу мөлшері. 2. Этимологиясы: tınıs – көне түркі тілінде, дем сөзімен қатар қолданылады. 3. Әзербайжан: tənəffüs dərəcəsi 4. Қырғыз: дем алуу жыштыгы 5. Өзбек: nafas olish tezligi 6. Түрік: solunum hızı 7. Ағылшын: respiratory rate 8. Испан: frecuencia respiratoria 9. Неміс: atemfrequenz 10. Француз: fréquence respiratoire 11. Бекітілген нұсқасы: тыныс алу көлемі – дыхательный объем (2019), жиілік – чaстота (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: Инфекциялық, паразиттік аурулар және (немесе) улану оқиғаларын, иммундаудан кейінгі қолайсыз көріністерді тіркеу және тергеп-тексеру, есепке алу мен есептілігін жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 29 қазандағы № ҚР ДСМ-169/2020 бұйрығы. Мысалы, 4) асқынуларға тән емес және қоса жүретін аурулардың белгілері болып табылатын ішек, бүйрек симптомдары, жүрек және тыныс алу жиілігінің жеткіліксіздігі. 13. Ұсыныстар: тыныс алу жиілігі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | -1 |
269. | түсті металл | цветной металл | цветной металлтүсті металлСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түсті металл – құрамында темір жоқ металдар. 2. Этимологиясы: түсті: tüş, tüs, düş түрінде түркі тілдерінің кейбірінде ғана кездеседі, металл: лат. metallum – «металл», грекше μέταλλον – «найза, кеніш, шахта». 3. Әзербайжан: əlvan metal 4. Қырғыз: түстүү металл 5. Өзбек: rangli metall 6. Түрік: demir dışı metaller 7. Ағылшын: non-ferrous metal 8. Испан: metal no ferroso 9. Неміс: ne-metall 10. Француз: métal non ferreux 11. Бекітілген нұсқасы: түсті металл 12. Заңнамадағы қолданысы: Қара, түсті, бағалы металдардың балқымаларын және осы металдардың негізінде алынатын қорытпаларды өндіру бойынша қауіпті өндірістік объектілер үшін өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 346 бұйрығы. Мысалы, 2. Қара, түсті, бағалы металдардың балқымаларын және олардың негізінде алынатын қорытпаларды өндіру бойынша объектілер үшін мыналардыи ұйымның бас инженері (техникалық басшысы) әзірлейді және бекітеді. 13. Ұсыныстар: түсті металл деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
270. | шіру | загнивание | загниваниешіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шіру – өсімдік пен жануар қалдығының бұзылуы. 2. Этимологиясы: орта түрікшедегі çüri- “бұзылу, көбіктену” етістігінен келген. 3. Әзербайжан: çürümə 4. Қырғыз: чиритүү 5. Өзбек: parchalanish 6. Түрік: çürüme 7. Ағылшын: decay 8. Испан: descomposición 9. Неміс: fäulnis 10. Француз: pourriture 11. Бекітілген нұсқасы: шіру 12. Заңнамадағы қолданысы: Палубалы шағын көлемді кемелерді техникалық қадағалауды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 қыркүйектегі № 669 бұйрығы. Мысалы, 3) құрт жеген қуыстардың, шірік ошағының орын алғаны белгіленгенде; рұқсат етілген тозу нормаларын есепке ала отырып анықталатын белдеме қалыңдығы шірікті жойғаннан кейінгіден қалыңдығы аз болатындай тереңдікке дейін ағаш қаптаманың шіруі белгіленгенде. 13. Ұсыныстар: шіру деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
271. | шахта | шахта | шахташахтаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шахта – терең жер қойнауында жатқан кенді жабық әдіспен қазып алатын орын. 2. Этимологиясы: немісше Schaft - «қоныш» сөзінен шығады. 3. Әзербайжан: mina 4. Қырғыз: шахта 5. Өзбек: shaxta 6. Түрік: maden 7. Ағылшын: mine 8. Испан: mina 9. Неміс: bergwerk 10. Француз: mine 11. Бекітілген нұсқасы: кәбілдік шахта (байланыс) – кабельная шахта (2004) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қарағанды көмiр бассейнiнiң шахталарын жабу жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу шаралары туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң Қаулысы 1998 жылғы 14 шiлдедегi №666. Мысалы, шахтаның таратылатын мүлкiн сатудан түскен қаражаттың есебiнен "Арман" жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi №1 шахтасының қызметкерлерiне жалақы және әлеуметтiк төлемдер бойынша берешектердi өтеудi жүзеге асырсын. 13. Ұсыныстар: "шахта" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
272. | шойын | чугун | чугуншойынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шойын – темірден алынатын қара металл түрі. 2. Этимологиясы: түркі тілдерінде ČOƔ [чоғ] "шоқ, жылтырау, алау, жалын, қожтемір" → ČOƔÏN, ČOΔÏN [чоғун, чодун] бақыр, шойын. 3. Әзербайжан: çuqun 4. Қырғыз: чоюн 5. Өзбек: quyma temir 6. Түрік: dökme demir 7. Ағылшын: cast iron 8. Испан: hierro fundido 9. Неміс: gußeisen 10. Француз: fonte 11. Бекітілген нұсқасы: түйіршіктелген шойын (индустрия) – гранулированный чугун (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Инвестицияларды мемлекеттік қолдауды іске асырудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 14 қаңтардағы №13 қаулысына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 22 қазандағы №840 қаулысы. Мысалы, Шойын, болат және ферроқорытпалар өндіру. 13. Ұсыныстар: "шойын" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
273. | электр энергиясының көздері | источники электроэнергии | источники электроэнергииэлектр энергиясының көздеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электр энергиясының көздері – түрлі энергия түрін электр энергиясына айналдыратын құрылғы. Оларға жылу электростанциялары, гидроэлектростанциялары, атом электростанциялар, энергияның дәстүрлі емес көздері (күн, жел энергиясы) жатады. 2. Этимологиясы: электр: лат. electricus - "янтарьға ("кәріптас") ұқсас", грекше ηλεκτρον — "янтарь" сөзінің негізінде пайда болған, энергия: грек тілінен ενεργεια – «әрекет, қозғалыс» сөзінің негізінде пайда болған, көз – түркі тілд. göz, köz тұлғасында келеді. 3. Әзербайжан: elektrik mənbələri 4. Қырғыз: электр энергиясынын булактары 5. Өзбек: elektr energiyasi manbalari 6. Түрік: elektrik kaynakları 7. Ағылшын: sources of electricity 8. Испан: fuentes de energía 9. Неміс: stromquellen 10. Француз: sources d'électricité 11. Бекітілген нұсқасы: электр энергиясын түрлендіргіш – преобразователь электрической энергии (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: электр энергиясының көздері деген атауды қалдыруды ұсынамын. | -1 |
274. | электрлену | электризация | электризацияэлектрленуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрлену – белгілі бір заттардың өзара үйкелісінен кейін өзіне қарай майда бөліктерді тарту қасиеті. 2. Этимологиясы: электрлену - электр: лат. electricus - "янтарьға ("кәріптас") ұқсас", грекше ηλεκτρον – "янтарь" сөзінің негізінде пайда болған. 3. Әзербайжан: elektrikləşdirmə 4. Қырғыз: электрлештирүү 5. Өзбек: elektrlashtirish 6. Түрік: elektrifikasyon 7. Ағылшын: electrification 8. Испан: electrización 9. Неміс: elektrisieren 10. Француз: électrisation 11. Бекітілген нұсқасы: дененің электрленуі – электризация тела (2023) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясының ұшуды жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2017 жылғы 14 желтоқсандағы № 744 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2021 жылғы 2 шiлдедегі № 429 бұйрығы. Мысалы, Электрленудің пайда болуы бұлт қабатында температура аралығы +5-тен -10°С дейін болуы анағұрлым ықтимал. 13. Ұсыныстар: электрлену деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
275. | электроқшаулағыш | электроизоляция | электроизоляцияэлектроқшаулағышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электроқшаулағыш – электр зарядын немесе электр тогын өткізбейтін дене. 2. Этимологиясы: электр: лат. electricus - "янтарьға ("кәріптас") ұқсас", грекше ηλεκτρον — "янтарь" сөзінің негізінде пайда болған. 3. Әзербайжан: elektrik izolyasiyası 4. Қырғыз: электр изоляциясы 5. Өзбек: elektr izolyatsiyasi 6. Түрік: elektrik izolasyonu 7. Ағылшын: electrical insulation 8. Испан: aislamiento eléctrico 9. Неміс: elektrische isolierung 10. Француз: isolation électrique 11. Бекітілген нұсқасы: электроқшаулағыш 12. Заңнамадағы қолданысы: Рельстік көлік құралдарын техникалық пайдалану қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 21 қаңтардағы № 35 бұйрығы. Мысалы, айырулар бар немесе шатырында электроқшаулағыш материалдан жасалған төсеніші жоқ. 13. Ұсыныстар: электроқшаулағыш деген атауды қалдыруды ұсынамын. | -1 |
276. | қара металл | металл черный | металл черныйқара металлСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қара металл – темір мен оның қорытпалары. 2. Этимологиясы: қара: түркі тілдерінің барлығында дерлік kara - "1. қара, 2. кедей, бұқара" мағынасында қолданылады. Орхон жазбаларында кездеседі, металл: лат. metallum – «металл», грекше μέταλλον – «найза, кеніш, шахта». 3. Әзербайжан: qara metal 4. Қырғыз: кара металл 5. Өзбек: qora metall 6. Түрік: siyah metal 7. Ағылшын: black metal 8. Испан: metal ferroso 9. Неміс: eisenmetall 10. Француз: métal ferreux 11. Бекітілген нұсқасы: қара металл 12. Заңнамадағы қолданысы: Астана қаласында "Заңды тұлғаларда өз өндірісі барысында және құрамында түстi және (немесе) қара металл сынықтары және (немесе) қалдықтары болған мүліктік кешенді сатып алу нәтижесінде пайда болған түстi және қара металл сынықтары мен қалдықтарын өткізу жөніндегі қызметті қоспағанда, заңды тұлғалардың түстi және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинау (дайындау), сақтау, өңдеу және лицензиаттарға өткiзу жөніндегі қызметті жүзеге асыруға лицензия беру, қайта ресімдеу, лицензияның телнұсқаларын беру" мемлекеттік қызмет Регламентін бекіту туралы Астана қаласы әкімдігінің 2014 жылғы 4 қарашадағы № 111-1817 қаулысы. Мысалы, 1. Қоса беріліп отырған «Заңды тұлғаларда өз өндірісі барысында және құрамында түстi және (немесе) қара металл сынықтары және (немесе) қалдықтары болған мүліктік кешенді сатып алу нәтижесінде пайда болған түстi және қара металл сынықтары мен қалдықтарын өткізу жөніндегі қызметті қоспағанда, заңды тұлғалардың түстi және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинау (дайындау), сақтау, өңдеу және лицензиаттарға өткiзу жөніндегі қызметті жүзеге асыруға лицензия беру, қайта ресімдеу, лицензияның телнұсқаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті бекітілсін. 13. Ұсыныстар: қара металл деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
277. | қаратопырақ | чернозем | черноземқаратопырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қаратопырақ – қара түсті, құнарлылығы жоғары топырақ. 2. Этимологиясы: kara + toprak сөздерінің қосылуы арқылы жасалған күрделі сөз, түркі тілдерінің барлығында кездеседі. 3. Әзербайжан: chernozem 4. Қырғыз: кара топурак 5. Өзбек: qora tuproq 6. Түрік: kara toprak 7. Ағылшын: chernozem 8. Испан: tierra negra 9. Неміс: schwarzerde 10. Француз: terres noires 11. Бекітілген нұсқасы: қаратопырақ 12. Заңнамадағы қолданысы: Семей қаласы бойынша 2018-2019 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту туралы Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласы мәслихатының 2018 жылғы 27 сәуірдегі № 25/160-VI шешімі. Мысалы, Төмен тауларда таулы қою қызыл және ашық қызғылт топырақ жиі кездеседі, қаланың оңтүстік-шығысында оңтүстік қаратопырақ шамалы таралған. 13. Ұсыныстар: қаратопырақ деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
278. | үнемдеу тәсілі | способ экономии | способ экономииүнемдеу тәсіліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үнемдеу тәсілі – шығындарды азайту арқылы қор жинау тәсілі. 2. Этимологиясы: ünem, önem түрінде түркі тілдерінде «маңыз», «мән» деген мағынада қолданылады. 3. Әзербайжан: qənaət üsulu 4. Қырғыз: үнөмдөө ыкмасы 5. Өзбек: saqlash usuli 6. Түрік: tasarruf yöntemi 7. Ағылшын: way of saving 8. Испан: método de ahorro 9. Неміс: weg zum sparen 10. Француз: méthode d'économie 11. Бекітілген нұсқасы: ресурстарды үнемдеу – ресурсосбережение (2017), энергия үнемдеу – энергосбрежение (2016), тәсіл (мем. сатып алу) – способ (1999) 12. Заңнамадағы қолданысы: Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 13 қаңтардағы №541-IV Заңы. Мысалы, 8-1) экспресс-энергия аудиті – қысқартылған бағдарлама бойынша және энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы менеджмент жүйесі шеңберінде жүзеге асырылатын энергетикалық талдаудың және энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі алдыңғы қорытындының нәтижелерін растау мақсатында жүргізілетін энергия аудиті. 13. Ұсыныстар: үнемдеу тәсілі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
279. | n-дәрежелі түбір | корень n-ой степени | корень n-ой степениn-дәрежелі түбірСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. n-дәрежелі түбір - а санының n-ші дәрежелі түбірі деп n- ші дәрежесі а санына тең болатын в санын айтады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: n-ci dərəcəli kök 4. Қырғыз: n-даражадагы тамыр 5. Өзбек: n-darajali ildiz 6. Түрік: n'inci derecenin kökü 7. Ағылшын: A root of the nth degree 8. Испан: Una raíz de grado n 9. Неміс: Eine Wurzel n-ten Grades 10. Француз: Une racine du nième degré 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин ретінде бекілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды негізге ала отырып, "n-дәрежелі түбір" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
280. | π саны | число π | число ππ саныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. π саны – шексiз ондық бөлшек. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: π nömrəsi 4. Қырғыз: π саны 5. Өзбек: p raqami 6. Түрік: sayı π 7. Ағылшын: number π 8. Испан: número π 9. Неміс: Zahl π 10. Француз: nombre π 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "π саны" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
281. | ішкі жиын, ішжиын | подмножество | подмножествоішкі жиын, ішжиынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ішкі жиын – жиынның ішкі метрикалық кеңістіктегі барлық нүктелері, яғни, b жиынының әрбір элементі a жиынына тиісті болса, онда b жиыны a жиынының ішкі жиыны болады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: alt çoxluq 4. Қырғыз: ички топтому 5. Өзбек: pastki to'plam 6. Түрік: altküme 7. Ағылшын: subset 8. Испан: subconjunto 9. Неміс: Teilmenge 10. Француз: sous-ensemble 11. Бекітілген нұсқасы: Жиын (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "ішкі жиын" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
282. | іштей сызылған көпбұрыш | многоугольник вписанный | многоугольник вписанныйіштей сызылған көпбұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Іштей сызылған көпбұрыш - әрбір төбесі сол шеңбердің бойында жататын болса іштей сызылған көпбұрыш болып саналады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: çoxbucaqlı yazılmışdır 4. Қырғыз: жазылган көп бурчтук 5. Өзбек: ko'pburchak yozilgan 6. Түрік: yazılı çokgen 7. Ағылшын: polygon inscribed 8. Испан: polígono inscrito 9. Неміс: beschriftetes polygon 10. Француз: polygone inscrit 11. Бекітілген нұсқасы: көпбұрыш (матем.) (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "іштей сызылған көпбұрыш" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
283. | а санының арифметикалық квадрат түбірі | арифметический квадратный корень из числа а | арифметический квадратный корень из числа аа санының арифметикалық квадрат түбіріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. А санының арифметикалық квадрат түбірі – квадраты a-ға тең болатын терiс емес сан. 2. Этимологиясы: Көне грек тілінің "ἀριθμητική" сөзі "есептеу өнері" деген мағына берсе, латынның "quadrātum" сөзі "төрт бұрышты" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: a-nın arifmetik kvadrat kökü 4. Қырғыз: а арифметикалык квадрат тамыры 5. Өзбек: a ning arifmetik kvadrat ildizi 6. Түрік: a'nın aritmetik karekökü 7. Ағылшын: arithmetic square root of a 8. Испан: raíz cuadrada aritmética de un 9. Неміс: arithmetische Quadratwurzel von a 10. Француз: racine carrée arithmétique de a 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "а санының арифметикалық квадрат түбірі" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
284. | абсолюттік жиіліктің полигоны, абсолют жиіліктің полигоны | полигон абсолютных частот | полигон абсолютных частотабсолюттік жиіліктің полигоны, абсолют жиіліктің полигоныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абсолют жиіліктің полигоны – буындары, абсциссалары түрлі варианталар, ординаталары осы варианталардың абсолюттік жиілігі болатын нүктелерді қосатын сынық сызық. 2. Этимологиясы: Латынның "absolutus" сөзі "міндетті түрде" дегенді білдірсе, гректің "polygonos" сөзі "көп бұрышты" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: mütləq tezliklərin poliqonu 4. Қырғыз: абсолюттук жыштыктардын көп бурчтугу 5. Өзбек: absolyut chastotalar poligoni 6. Түрік: mutlak frekans poligonu 7. Ағылшын: polygon of absolute frequencies 8. Испан: polígono de frecuencias absolutas 9. Неміс: Polygon absoluter Frequenzen 10. Француз: polygone de fréquences absolues 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "абсолют жиіліктің полигоны" нұсқасын қолдаймыз. | -1 |
285. | абсцисса | абсцисса | абсциссаабсциссаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абсцисса - нүктенің декарттық координаттарының x әрпімен белгіленетін біреуі, әдетте алғашқысы. A нүктесінің абсцисса шамасы OB кесіндісі ұзындығына тең. Егер B оң жарты ось OX-та жаста абсциссаның мәні оң болады. Егер B нүктесі теріс X’O жартыосіне тиесілі болса абсцисса теріс мәнге ие болады. Ал егер A нүктесі Y’Y осінде жатса абсцисса нөлге тең. 2. Этимологиясы: Абсцисса (латынша – "қырқылған" деген сөз. 3. Әзербайжан: absis 4. Қырғыз: абсцисса 5. Өзбек: abscissa 6. Түрік: apsis 7. Ағылшын: abscissa 8. Испан: abscisa 9. Неміс: Abszisse 10. Француз: abscisse 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "абсцисса" нұсқасын қолдаймыз. | -1 |
286. | айналу беті | поверхность вращения | поверхность вращенияайналу бетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айналу беті – айналу денесінің шегаралық нүктелерінің жиыны. 2. Этимологиясы: surface: көне француз. sur - "жоғарыда" + face - "бет", revolution: ескі француз revolucion "курс, аспан денелерінің айналуы" (13 ғ.) немесе тікелей кейінгі лат. revolutionem (атау revolutio) "айналушы". 3. Әзербайжан: fırlanma səthi 4. Қырғыз: айлануу бети 5. Өзбек: inqilob yuzasi 6. Түрік: dönme yüzeyi 7. Ағылшын: surface of revolution 8. Испан: superficie de revolución 9. Неміс: rotationsfläche 10. Француз: surface de révolution 11. Бекітілген нұсқасы: айналу денелері – тела вращения (2022), айналу жылдамдығы – скорость вращения (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: айналу беті деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
287. | айнымалыны алмастыру әдісі | метод замены переменной | метод замены переменнойайнымалыны алмастыру әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айнымалыны алмастыру әдісі – бастапқы өрнекті жеңілдетуге және оны стандартты түрге келтіруге мүмкіндік беретін күрделі теңдеулер мен теңсіздіктерді шешу әдісі. 2. Этимологиясы: алмастыру – substitution: кейінгі лат. substitutionem (атау substitution) "орнына қою (басқа)". 3. Әзербайжан: dəyişən dəyişdirmə metodu 4. Қырғыз: өзгөрмө алмаштыруу ыкмасы 5. Өзбек: o'zgaruvchini almashtirish usuli 6. Түрік: değişken değiştirme yöntemi 7. Ағылшын: integration by substitution 8. Испан: método de sustitución de variables 9. Неміс: methode zum ersetzen einer variablen 10. Француз: methode de changement de variable 11. Бекітілген нұсқасы: айнымалылар – переменные (2023), алмастыру – замещение (2016), физикалық әдіс – физический метод (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы №662 бұйрығы. Мысалы, Бөліктеп интегралдау әдісі, айнымалыны ауыстыру әдісі. 13. Ұсыныстар: айнымалыны алмастыру әдісі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
288. | айнымалының мүмкін мәндерінің облысы | область допустимых значений переменной | область допустимых значений переменнойайнымалының мүмкін мәндерінің облысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айнымалының мүмкін мәндерінің облысы (ODZ) – бұл математика ережелері бұзылмайтын айнымалының барлық мәндері. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dəyişənin mümkün dəyərlərinin diapazonu 4. Қырғыз: өзгөрмөнүн мүмкүн болгон маанилеринин диапазону 5. Өзбек: o'zgaruvchining mumkin bo'lgan qiymatlari diapazoni 6. Түрік: değişkenin olası değerleri aralığı 7. Ағылшын: the range of possible values of the variable 8. Испан: el rango de valores posibles de la variable 9. Неміс: der Bereich möglicher Werte der Variablen 10. Француз: la plage des valeurs possibles de la variable 11. Бекітілген нұсқасы: айнымалы (2021), Айнымалы (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "айнымалының мүмкін мәндерінің облысы" нұсқасын қолдаймыз. | -1 |
289. | айырма | разность | разностьайырмаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айырма – азайту амалының нәтижесі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: fərq 4. Қырғыз: айырма 5. Өзбек: farq 6. Түрік: fark 7. Ағылшын: difference 8. Испан: diferencia 9. Неміс: unterschied 10. Француз: différence 11. Бекітілген нұсқасы: айырма - перепад (2016), разность - айырым (мат.) (1981) 12. Заңнамадағы қолданысы: Заңнама мәтіндерінде кеңінен қолданылады. 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "айырма" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
290. | айырма квадратының формуласы | формула квадрата разности | формула квадрата разностиайырма квадратының формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айырма квадратының формуласы - екі өрнекітң айырмасының квадраты бірінші өрнектің квадратына, минус екі еселеген бірінші және екінші өрнектің көбейтіндісіне, плюс екінші өрнектің квадратына тең. 2. Этимологиясы: Квадра́т – ( латынша "quadratus" төртбұрыш). Формула – латын тілінен шыққан "formula" азайту деген мағынада. 3. Әзербайжан: fərqin kvadratının düsturu 4. Қырғыз: айырманын квадратынын формуласы 5. Өзбек: farqning kvadrati formulasi 6. Түрік: farkın karesi için formül 7. Ағылшын: the formula for the square of the difference 8. Испан: la formula del cuadrado de la diferencia 9. Неміс: die Formel für das Quadrat der Differenz 10. Француз: la formule du carré de la différence 11. Бекітілген нұсқасы: айырма (2016), квадрат (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «айырма квадратының формуласы» нұсқасын қолдаймыз. | -1 |
291. | айырманың кубы | куб разности | куб разностиайырманың кубыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айырманың кубы – қысқартылған көбейту формуласы. a2-b2=(a-b)(a+b) · 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: fərqin kubu 4. Қырғыз: айырманын кубу 5. Өзбек: farqning kubi 6. Түрік: farkın küpü 7. Ағылшын: the cube of the difference 8. Испан: el cubo de la diferencia 9. Неміс: der Würfel der Differenz 10. Француз: le cube de la différence 11. Бекітілген нұсқасы: айырма (2016), кубтық қисық (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «айырманың кубы» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
292. | айқас түзулер | скрещивающиеся прямые | скрещивающиеся прямыеайқас түзулерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айқас түзулер – бір жазықтықта болмаса, бір-бірімен қиылыспаған екі түзу айқас деп аталады. Айқас түзулер арқылы жазықтықты өткізуге болмайды. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: çarpaz xətlər 4. Қырғыз: кайчылаш сызыктар 5. Өзбек: kesishgan chiziqlar 6. Түрік: çapraz çizgiler 7. Ағылшын: cross lines 8. Испан: líneas cruzadas 9. Неміс: Kreuzlinien 10. Француз: lignes croisées 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «айқас түзулер» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
293. | алмастыру тәсілі | способ подстановки | способ подстановкиалмастыру тәсіліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алмастыру әдісі (тәсілі) - сызықтық теңдеулерді шешуге арналған тәсіл. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: əvəzetmə üsulu 4. Қырғыз: алмаштыруу ыкмасы 5. Өзбек: almashtirish usuli 6. Түрік: değiştirme yöntemi 7. Ағылшын: replacement method 8. Испан: método de reemplazo 9. Неміс: Ersatzmethode 10. Француз: méthode de remplacement 11. Бекітілген нұсқасы: Әдіс (1992), Алмастыру (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «алмастыру әдісі (тәсілі)» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
294. | алым, бөлінгіш (мат.) | числитель (мат.) | числитель (мат.)алым, бөлінгіш (мат.)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алымы- бөлшекке бөлінетін және бөлшектің неше бөліктен тұратынын көрсететін сан. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sayıcı 4. Қырғыз: алуучу 5. Өзбек: hisoblagich 6. Түрік: pay sahibi 7. Ағылшын: numerator 8. Испан: numerador 9. Неміс: Zähler 10. Француз: numérateur 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Сөздің мағынасы мен жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "алымы" нұсқасын ұсынамыз. | +1 |
295. | алғашқы бейне; түпбейне | прообраз | прообразалғашқы бейне; түпбейнеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түпбейне, алғашқы бейне – берілген ішкі жиынның кері бейнесі (немесе алдын ала кескіні). Берілген B ішкі жиынының f функциясының кодомені элементтерді орнату үшін салыстырылатын барлық домен элементтерінің жиыны. Кері бейнені тек функциялар ғана емес, жалпы екілік қатынастар үшін де анықтауға болады. 2. Этимологиясы: көне француз. original "бірінші" (13 ғ.). 3. Әзербайжан: prototip 4. Қырғыз: тескери сүрөт, алгачкы түспөл 5. Өзбек: prototip 6. Түрік: ters görüntü, prototip 7. Ағылшын: reverse image, original 8. Испан: imagen inversa 9. Неміс: umgekehrtes Bild, urbild 10. Француз: image inversée, prototype 11. Бекітілген нұсқасы: түпбейне (2003) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Балалар музыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 29 желтоқсандағы № 543 бұйрығына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 4 ақпандағы № 56 бұйрығы. Мысалы, Жаттықтырушы-клоун. Клоунаданың түпбейнесi - үйретiлген жануарлардың қатысуымен құрылатын көріністік нысан. 13. Ұсыныстар: түпбейне деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
296. | алғашқы функция | первообразная функция | первообразная функцияалғашқы функцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алғашқы функция – бұл туындысы f(x)-ке тең болатын функция. 2. Этимологиясы: primitive - көне француз. primitif "ең бірінші, түпнұсқа". 3. Әзербайжан: birinci funksiya 4. Қырғыз: баштапкы функция 5. Өзбек: birlamchilik funksiyasi 6. Түрік: ilkel fonksiyon 7. Ағылшын: primitive function 8. Испан: función primaria 9. Неміс: primäre funktion 10. Француз: fonction antidéflagrante 11. Бекітілген нұсқасы: функция – функция (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: алғашқы функция деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
297. | анықталу облысы | область определения | область определенияанықталу облысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Анықталу облысы - бұл барлық аргумент (x айнымалысы) мәндерінің жиыны. 2. Этимологиясы: domain: латын. dominium - "меншік, үстемдік". 3. Әзербайжан: tərif sahəsi 4. Қырғыз: аныкталуу областы 5. Өзбек: ta'rif maydoni 6. Түрік: tanım alanı 7. Ағылшын: domain 8. Испан: ámbito de definición 9. Неміс: definitionsbereich 10. Француз: domaine de definition 11. Бекітілген нұсқасы: анықталу облысы (—) 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: анықталу облысы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
298. | анықталған интеграл | интеграл определенный | интеграл определенныйанықталған интегралСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Анықталған интеграл – бұл ерекше түрдегі (интегралдық қосындылар) сомалардың шегіне тең сан. 2. Этимологиясы: definite: лат. definitus "анықталған, шектеулі", өткен шақ definire - "шектеу, анықтау, түсіндіру", integral: лат. integer - "тұтас". 3. Әзербайжан: müəyyən inteqral 4. Қырғыз: аныкталган интеграл 5. Өзбек: belgilangan integral 6. Түрік: belirli entegral 7. Ағылшын: definite integral 8. Испан: integral definida 9. Неміс: bestimmtes integral 10. Француз: intégrale définie 11. Бекітілген нұсқасы: интеграл – интеграл (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы № 662 бұйрығы. Мысалы, Анықталған интеграл қасиеттері. 13. Ұсыныстар: анықталған интеграл деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
299. | арифметикалық квадрат түбір | арифметический квадратный корень | арифметический квадратный кореньарифметикалық квадрат түбірСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арифметикалық квадрат түбір – a-ның арифметикалық квадрат түбірі деп квадраты берілген а санына тең теріс емес санды айтады. Tүбір белгісі, немесе түбегейлі белгісі. 2. Этимологиясы: Арифметика – "ἀριθμητική" грек сөзіне енген, есеп өнері мағынасын білдіреді. Квадрат – "quadrātum" латын сөзінен келген төртбұрыш мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: arifmetik kvadrat kök 4. Қырғыз: арифметикалык квадрат тамыр 5. Өзбек: arifmetik kvadrat ildiz 6. Түрік: aritmetik karekök 7. Ағылшын: arithmetic square root 8. Испан: raíz cuadrada aritmética 9. Неміс: arithmetische Quadratwurzel 10. Француз: racine carrée arithmétique 11. Бекітілген нұсқасы: Түбір (матем.) (2015), квадрат (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамада көрсетілмеген, термин ретінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "арифметикалық квадрат түбір" нұсқасын ұсынамыз. | +1 |
300. | арифметикалық орта | среднее арифметическое | среднее арифметическоеарифметикалық ортаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арифметикалық орта - бірнеше санның (x1, x2, ..., xn) қосындысын қосылғыштардың санына (n) бөлгеннен шыққан бөлінді сан.Мыс., 1, 15, 12, сандарының арифметикалық орта (1a15112)/316 болады. 2. Этимологиясы: Арифметика – грек тілінен енген "βριθμητική" санау өнері, сандар туралы ілім деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: arifmetik orta 4. Қырғыз: арифметикалык орточо 5. Өзбек: arifmetik o'rtacha 6. Түрік: aritmetik ortalama 7. Ағылшын: arithmetic mean 8. Испан: significado aritmetico 9. Неміс: arithmetisches Mittel 10. Француз: moyenne arithmétique 11. Бекітілген нұсқасы: Орта (2016), арифметикалық орта мән (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «арифметикалық орта» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
301. | арифметикалық прогрессияның айырымы, арифметикалық прогрессия айырымы | разность арифметической прогрессии | разность арифметической прогрессииарифметикалық прогрессияның айырымы, арифметикалық прогрессия айырымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арифметикалық прогрессияның айырымы – бұл прогрессияның кез-келген саны бұрынғыдан үлкен шама. 2. Этимологиясы: Көне грек тілінде "arithmós" сан, ал латын тілінде "progressio" өрлеу, үстелу деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: arifmetik inkişaf fərqi 4. Қырғыз: арифметикалык прогрессиянын айырмасы 5. Өзбек: arifmetik progressiyaning farqi 6. Түрік: aritmetik ilerlemenin farkı 7. Ағылшын: remainder of arithmetic progression 8. Испан: diferencia de progresión aritmética 9. Неміс: differenz der arithmetischen Progression 10. Француз: différence de progression arithmétique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "арифметикалық прогрессияның айырымы" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
302. | аркфункциялар | аркфункции | аркфункцииаркфункцияларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аркфункциялар – тригонометриялық функцияларға кері математикалық функциялар. 2. Этимологиясы: arc: лат. arcus - "садақ, арка" + function: лат. functioned (атау function) "ұсыну, орындау". 3. Әзербайжан: qövs funksiyaları 4. Қырғыз: арка функциялары 5. Өзбек: arkfunktsiyalar 6. Түрік: ark fonksiyonları 7. Ағылшын: arcfunctions 8. Испан: funciones arco 9. Неміс: arkfunktion 10. Француз: arcfonction 11. Бекітілген нұсқасы: функция – функция (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: аркфункциялар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
303. | асимптота | асимптота | асимптотаасимптотаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асимптота - шексіз алыстатылған қисық сызықтың нүктесі барынша жақындай түсетін түзу. 2. Этимологиясы: asymptote - грек. asymptotes "сәйкеспейтін, үйлеспейтін". 3. Әзербайжан: asimptot 4. Қырғыз: асимптота 5. Өзбек: asimptota 6. Түрік: asimptot 7. Ағылшын: asymptote 8. Испан: asíntota 9. Неміс: asymptote 10. Француз: asymptote 11. Бекітілген нұсқасы: асимптота (—) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім деңгейлерінің таңдау курстарының үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 16 қыркүйектегі № 399 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 21 қарашадағы № 467 бұйрығы. Мысалы, функция графигіне жүргізілген асимптотаның анықтамасын білу және асимптоталардың теңдеулерін құра білу. 13. Ұсыныстар: асимптота деген атауды қалдыруды ұсынамын. | +1 |
304. | бiр айнымалысы бар сызықтық теңдеу | линейное уравнение с одной переменной | линейное уравнение с одной переменнойбiр айнымалысы бар сызықтық теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бiр айнымалысы бар сызықтық теңдеу – ах = b (мұндағы x - айнымалы, а және b - қандай да бiр сандар) түрiндегi теңдеу. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bir dəyişənli xətti tənlik 4. Қырғыз: бир өзгөрмөлүү сызыктуу теңдеме 5. Өзбек: bitta o'zgaruvchili chiziqli tenglama 6. Түрік: tek değişkenli lineer denklem 7. Ағылшын: linear equation with one variable 8. Испан: ecuación lineal con una variable 9. Неміс: lineare Gleichung mit einer Variablen 10. Француз: équation linéaire à une variable 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бiр айнымалысы бар сызықтық теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
305. | біржақты шектер | односторонние пределы | односторонние пределыбіржақты шектерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біржақты шектер - функцияның оңжақты шегі мен солжақты шегінің жалпы атауы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: birtərəfli məhdudiyyətlər 4. Қырғыз: бир тараптуу чектөөлөр 5. Өзбек: bir tomonlama chegaralar 6. Түрік: tek taraflı limitler 7. Ағылшын: unilateral limits 8. Испан: límites unilaterales 9. Неміс: einseitige Grenzen 10. Француз: limites unilatérales 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «біржақты шектер» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
306. | бірлік шеңбер | единичная окружности | единичная окружностибірлік шеңберСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірлік шеңбер – дегеніміз, жалпы декарттық xy координаталар жүйесінің (0,0) нүктесінде орналасқан радиусы 1-ге тең шеңбер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: vahid dairə 4. Қырғыз: бирдик тегерек 5. Өзбек: birlik doirasi 6. Түрік: birim çember 7. Ағылшын: unit circle 8. Испан: circulo unitario 9. Неміс: Einheitskreis 10. Француз: cercle unitaire 11. Бекітілген нұсқасы: Шеңбер (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «бірлік шеңбер» нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
307. | бірліктер класы; бірінші класс | класс единиц, первый класс | класс единиц, первый классбірліктер класы; бірінші классСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірліктер класы – бірінші үш разрядты құрайтын класс (санның соңынан бастап оңға қарай). 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "classis" сөзі "разряд" деген мағынаны береді. 3. Әзербайжан: vahid sinfi 4. Қырғыз: бирдик класс 5. Өзбек: birlik sinfi 6. Түрік: birim sınıfı 7. Ағылшын: unit class 8. Испан: clase de unidad 9. Неміс: Einheitenklasse 10. Француз: classe d'unité 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бірліктер класы" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
308. | бірлескен жұмыс | совместная работа | совместная работабірлескен жұмысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірлескен жұмыс – екі немесе одан да көп жұмысшы орындайтын жұмыстың түрі. Математикада бірлескен жұмысты табу формуласы: А=(w1+w2)*t 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: birlikdə iş 4. Қырғыз: биргелешкен иш 5. Өзбек: qo'shma ish 6. Түрік: ortak çalışma 7. Ағылшын: joint work 8. Испан: trabajo conjunto 9. Неміс: Gemeinsame Arbeit 10. Француз: travail en commun 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: "Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің кедендік шекаралары арқылы электр энергиясын өткізу кезінде кедендік рәсімдерді үйлестіру туралы келісімге қол қою туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 20 қарашадағы №1118 Қаулысында совместная работа - бірлескен жұмыс деп алынады. 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бірлескен жұмыс" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
309. | бірмүше | одночлен | одночленбірмүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірмүше – сандар мен натурал көрсеткішті айнымалылар дәрежелерінің көбейтіндісі. Бірмүше (сонымен қатар моном) - бұл қарапайым математикалық өрнек, ең алдымен қарапайым алгебрада қарастырылады және қолданылады, атап айтқанда, сандық фактордан және әрқайсысы теріс емес дәрежеге қабылданған бір немесе бірнеше айнымалылардан тұратын көбейтінді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: monomialdır 4. Қырғыз: мономиялык 5. Өзбек: monomial 6. Түрік: monominal 7. Ағылшын: monomial 8. Испан: monomando 9. Неміс: einzelperson 10. Француз: monobloc 11. Бекітілген нұсқасы: мүше (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бірмүше" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
310. | бірмүшенің стандарт түрі | стандартный вид одночлена | стандартный вид одночленабірмүшенің стандарт түріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірмүшенің стандарт түрі – бұл әртүрлі әріптердің сандық факторы мен табиғи дәрежелерінің туындысы болатын формасы. 2. Этимологиясы: Ағылшын тіліндегі "standard" сөзі "жалау, ту" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: monomialın standart forması 4. Қырғыз: мономиалдын стандарттык формасы 5. Өзбек: monomialning standart shakli 6. Түрік: bir tek terimlinin standart biçimi 7. Ағылшын: standard form of a monomial 8. Испан: forma estándar de un monomio 9. Неміс: standardform eines Monoms 10. Француз: forme standard d'un monôme 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бірмүшенің стандарт түрі" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
311. | бірсарынды тізбек | монотонная последовательность | монотонная последовательностьбірсарынды тізбекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірсарынды тізбек – өспелі, кемімелі, өспейтін және кемімейтін тізбектер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: monoton ardıcıllıq 4. Қырғыз: монотондук ырааттуулук 5. Өзбек: monoton ketma-ketlik 6. Түрік: monoton dizi 7. Ағылшын: monotonic sequence 8. Испан: secuencia monótona 9. Неміс: monotone Folge 10. Француз: séquence monotone 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бірсарынды тізбек" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
312. | біртекті көпмүше | однородный многочлен | однородный многочленбіртекті көпмүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біртекті көпмүше - көпмүшенің әрбір бірмүшелерінің дәрежелері көрсеткіштерінің қосындысының мәні бірдей болса, онда көпмүше біртекті деп аталады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: homojen polinom 4. Қырғыз: бир тектүү көп мүчө 5. Өзбек: bir hil polinom 6. Түрік: homojen polinom 7. Ағылшын: homogeneous polynomial 8. Испан: polinomio homogéneo 9. Неміс: homogenes Polynom 10. Француз: polynôme homogène 11. Бекітілген нұсқасы: біртекті(хим) (2006), Көпмүше (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "біртекті көпмүше" нұсқасын қолдаймыз. | +1 |
313. | біртекті тригонометриялық теңдеу | однородное тригонометрическое уравнение | однородное тригонометрическое уравнениебіртекті тригонометриялық теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біртекті тригонометриялық теңдеу – әрбір қосылғыштың дәреже көрсеткіштері өзара тең болатын теңдеулер. 2. Этимологиясы: homogeneous: грекше homo - "бірдей" + genos "түр, жыныс, нәсіл", trigonometric: грек. trigonon "үшбұрыш" ("үш") + gonia "бұрыш" + metron "өлшем", equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу". 3. Әзербайжан: homojen triqonometrik tənlik 4. Қырғыз: бирдиктүү тригонометриялык теңдеме 5. Өзбек: bir hil trigonometrik tenglama 6. Түрік: homojen trigonometrik denklem 7. Ағылшын: homogeneous trigonometric equation 8. Испан: ecuación trigonométrica homogénea 9. Неміс: homogene trigonometrische gleichung 10. Француз: équation trigonométrique homogène 11. Бекітілген нұсқасы: тригонометриялық теңсіздіктер (матем.) – неравенства тригонометрические (2015), теңдеу (матем.) – уравнение (2015), біртекті теңдеу (матем.) – уравнение однородное (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: біртекті тригонометриялық теңдеу деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
314. | базистік векторлар | базисные векторы | базисные векторыбазистік векторларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Базистік векторлар – жазықтықта коллинеар емес екі векторлар, В және С арқылы белгіленетін түзу, базистік векторлар. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. 3. Әзербайжан: əsas vektorlar 4. Қырғыз: негизги векторлор 5. Өзбек: bazis vektorlari 6. Түрік: temel vektörler 7. Ағылшын: basis vectors 8. Испан: Vectores de bases 9. Неміс: Basisvektoren 10. Француз: vecteurs de base 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), векторлық алгебра (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: "базистік векторлар" термині бекітілуге ұсынылады | 0 |
315. | барлық мүмкін жағдайлар саны | количество всех возможных исходов | количество всех возможных исходовбарлық мүмкін жағдайлар саныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлық мүмкін жағдайлар саны – қарастырылып отырған оқиғаның барлық мүмкін болатын нәтижелерінің саны. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bütün mümkün nəticələrin sayı 4. Қырғыз: бардык мүмкүн болгон натыйжалардын саны 5. Өзбек: barcha mumkin bo'lgan natijalar soni 6. Түрік: olası tüm sonuçların sayısı 7. Ағылшын: the number of all possible outcomes 8. Испан: número de todos los resultados posibles 9. Неміс: anzahl aller möglichen Ergebnisse 10. Француз: nombre de tous les résultats possibles 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "барлық мүмкін жағдайлар саны" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
316. | бастапқы шарт | условие начальное | условие начальноебастапқы шартСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бастапқы шарт - Коши есебінің шешіміне қойылатын шарт. 2. Этимологиясы: Коши есебі – дифференциалдық теңдеулер теориясының негізгі есептерінің бірі. Оны бірінші рет жүйелі түрде француз ғалымы О.Коши (1789 – 1857) зерттеген. 3. Әзербайжан: ilkin vəziyyət 4. Қырғыз: баштапкы абалы 5. Өзбек: boshlang'ich holati 6. Түрік: başlangıç koşulu 7. Ағылшын: initial condition 8. Испан: condición inicial 9. Неміс: ausgangsbedingung 10. Француз: condition initiale 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып,"бастапқы шарт" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
317. | бағыттас векторлар | сонаправленные векторы | сонаправленные векторыбағыттас векторларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. бағыттас векторлар - егер коллинар векторлардың бағыттары бірдей болса, онда оларды бағыттас векторлар, ал бірдей болмаса қарама-қарсы бағытталған векторлар деп атаймыз. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. 3. Әзербайжан: istiqamət vektorları 4. Қырғыз: кодиректордук векторлор 5. Өзбек: багыт векторлору 6. Түрік: yön vektörleri 7. Ағылшын: direction vectors 8. Испан: Vectores de direccion 9. Неміс: Richtungsvektoren 10. Француз: vecteurs de direction 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамада қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бағыттас векторлар" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
318. | биквадрат теңдеу | биквадратное уравнение | биквадратное уравнениебиквадрат теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биквадрат теңдеу – ax4+ bx2+ c= 0 түріндегі теңдеу. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төрт бұрышты" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: bikvadrat tənlik 4. Қырғыз: биквадраттык теңдеме 5. Өзбек: bikvadrat tenglama 6. Түрік: biquadratic denklem 7. Ағылшын: biquadratic equation 8. Испан: ecuación bicuadrática 9. Неміс: biquadratische Gleichung 10. Француз: équation biquadratique 11. Бекітілген нұсқасы: биквадрат теңдеу, бишаршы теңдеу (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "биквадрат теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
319. | бином | бином | биномбиномСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бином – екі бірмүшенің құны мен әртүрлілігі. 2. Этимологиясы: Бином сөзі француз тілінен аударғанда алгебралық екімүше деген сөзді білдіреді. 3. Әзербайжан: binom 4. Қырғыз: биномдук 5. Өзбек: binom 6. Түрік: iki terimli 7. Ағылшын: binomial 8. Испан: binomio 9. Неміс: Binomial 10. Француз: binôme 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бином" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
320. | биссектриса | биссектриса | биссектрисабиссектрисаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биссектриса - бұрыштың төбесі арқылы өтетін және оны қақ бөлетін түзу сызық. 2. Этимологиясы: Биссектриса латынша bіs — екі қайтара, екі рет және seco — қиып өтемін, бөлемін деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: bissektrisa 4. Қырғыз: биссектриса 5. Өзбек: bissektrisa 6. Түрік: açıortay 7. Ағылшын: bisector 8. Испан: bisectriz 9. Неміс: Halbierende 10. Француз: bissecteur 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «биссектриса» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
321. | бос мүше | свободный член | свободный членбос мүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бос мүше - белгісіз теңдеу мүшесі. Мысалы, 3x3+4x2+5=0 теңдеуінің тұрақты мүшесі 5-ке тең. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: pulsuz üzvü 4. Қырғыз: эркин мүчө 5. Өзбек: bepul xo'roz 6. Түрік: özgür horoz 7. Ағылшын: empty member 8. Испан: libre polla 9. Неміс: freier schwanz 10. Француз: bite libre 11. Бекітілген нұсқасы: мүше (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бос мүше" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
322. | бүйір бет | боковая поверхность | боковая поверхностьбүйір бетСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүйір бет – геометриялық денелердің табан аудандары ескерілмеген шекаралық беті және осы беттің аудан шамасы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yan səth 4. Қырғыз: каптал бети 5. Өзбек: yon yuzasi 6. Түрік: yan yüzey 7. Ағылшын: side surface 8. Испан: superficie lateral 9. Неміс: Seitenfläche 10. Француз: surface latérale 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «бүйір бет» нұсқасын қолдаймыз | 0 |
323. | бүйір бетінің ауданы | площадь боковой поверхности | площадь боковой поверхностибүйір бетінің ауданыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүйір бетінің ауданы – геометриялық денелердің табан аудандары ескерілмеген шекаралық беті және осы беттің аудан шамасы. Мысалы, тік призманың бүйір беті 4 тіктөртбұрышты жақтарының аудандарының қосындысына тең. 2. Этимологиясы: surface: көне француз. sur - "жоғарыда" + face - "бет", area: латын. area "тегіс алаң, ашық кеңістік" құрылыс, ойын алаңдары, және т. б. үшін қолданылады, prism: грек. prisma "геометриялық призма, үшжақты баған"(Евклид). 3. Әзербайжан: yan səth sahəsi 4. Қырғыз: каптал бетин аянты 5. Өзбек: yon sirt maydoni 6. Түрік: yatay yüzey alanı 7. Ағылшын: surface area 8. Испан: superficie lateral 9. Неміс: seitliche fläche 10. Француз: surface latérale 11. Бекітілген нұсқасы: бүйір тамырлар – бoкoвыe кoрни (2022), көпбұрыш ауданы (матем.) – площадь многоугольника (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 27 шілдедегі № 352 бұйрығы. Мысалы, Призманың жазбасы, бүйір және толық бетінің аудандары. 13. Ұсыныстар: бүйір бетінің ауданы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
324. | бүтін сандар жиыны | множество целых чисел | множество целых чиселбүтін сандар жиыныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүтін сандар жиыны – натурал сандардың кеңейтілген жиыны, оларды нөлге және натурал сандарға қарама-қарсы теріс сандарға қосу арқылы алуға болады. Бүтін сандар жиыны Z-пен белгіленеді. 2. Этимологиясы: set: көне ағылш. settan (өтпелі) - "қоюға, орналастыруға немесе отыруға мәжбүрлеу", лат. integer - "бүтін, толық", number: лат. numerus "сан, шама". 3. Әзербайжан: tam ədədlər çoxluğu 4. Қырғыз: бүтүн сандардын көптүгү 5. Өзбек: ratsional sonlar to'plami 6. Түрік: tam sayı kümesi 7. Ағылшын: set of integer numbers 8. Испан: conjunto de números enteros 9. Неміс: menge der ganzen zahlen 10. Француз: ensemble d'entiers 11. Бекітілген нұсқасы: бүтін сан (мат.) – число целое (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: "бүтін сандар жиыны" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
325. | бүтін теңдеу | целое уравнение | целое уравнениебүтін теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүтін теңдеу – құрамында бөлшек өрнек болмайтын рационал теңдеу. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bütün tənlik 4. Қырғыз: бүт теңдеме 5. Өзбек: butun tenglama 6. Түрік: tamsayı denklemi 7. Ағылшын: integer equation 8. Испан: ecuación entera 9. Неміс: ganze Gleichung 10. Француз: équation entière 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бүтін теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
326. | бүтін өрнек | целочисленное выражение | целочисленное выражениебүтін өрнекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүтін өрнек – қосу, көбейту және дәрежеге шығарар амалдарының көмегімен сандар мен айнымалылардан құралған өрнек. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: tam ifadə 4. Қырғыз: бүтүн сан туюнтмасы 5. Өзбек: butun sonli ifoda 6. Түрік: tamsayı ifadesi 7. Ағылшын: integer expression 8. Испан: expresión entera 9. Неміс: ganzzahliger Ausdruck 10. Француз: expression entière 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бүтін өрнек" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
327. | бұру бұрышы | угол поворота | угол поворотабұру бұрышыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұру бұрышы - фигура емес, ол оң да, теріс те мәндерді қабылдайтын бұрыштық өлшем. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: fırlanma bucağı 4. Қырғыз: бурулуу бурчу 5. Өзбек: burilish burchagi 6. Түрік: dönüş açısı 7. Ағылшын: turning angle 8. Испан: ángulo de giro 9. Неміс: Drehwinkel 10. Француз: angle de braquage 11. Бекітілген нұсқасы: бұрыш (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: "Бұру бұрышы" термині бекітілмеген, сондықтан заңды түрде барлығына ортақ болу мақсатында осы мағынада енгізу ұсынылады. | 0 |
328. | бұрыс жай бөлшек | неправильная простая дробь | неправильная простая дробьбұрыс жай бөлшекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыс жай бөлшек – алымы бөлімінен үлкен немесе оған тең жай бөлшек. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: düzgün olmayan sadə kəsr 4. Қырғыз: туура эмес жөнөкөй бөлчөк 5. Өзбек: noto'g'ri oddiy kasr 6. Түрік: yanlış basit kesir 7. Ағылшын: improper simple fraction 8. Испан: fracción simple impropia 9. Неміс: unechter einfacher Bruch 10. Француз: fraction simple impropre 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыс жай бөлшек" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
329. | бұрыштық коэффициент | угловой коэффициент | угловой коэффициентбұрыштық коэффициентСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштық коэффициент – y = kx сызықтық функциясындағы k коэффициенті бұрыштық коэффициент деп аталады, өйткені х осіне қатысты түзудің көлбеу бұрышы оған тәуелді. 2. Этимологиясы: angular: лат. angulus - «бұрыш», coefficient: кейінгі лат. coefficiens - "бір мақсат пен одақта әрекет етуші". 3. Әзербайжан: bucaq əmsalı 4. Қырғыз: бурчтук коэффициент 5. Өзбек: burchak koeffitsienti 6. Түрік: eğim katsayısı 7. Ағылшын: angular coefficient 8. Испан: coeficiente angular 9. Неміс: richtungskoeffizient 10. Француз: coefficient de pente 11. Бекітілген нұсқасы: бұрыштық орын ауыстыру – угловое перемещение (2023), бұрыштық градус (матем.) – градус угловой (2015), беттік керіліс коэффициенті – коэффициент поверхностного натяжения (2023) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: бұрыштық коэффициент деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
330. | бұрыштың биссектрисасы | биссектриса угла | биссектриса углабұрыштың биссектрисасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштың биссектрисасы – бұрыштың төбесінен шығып, оны қақ бөлетін сәуле. 2. Этимологиясы: Латынның "bissectrix" сөзі "екіге бөлу" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: bucaq bisektoru 4. Қырғыз: бурч биссектрисасы 5. Өзбек: burchak bissektrisasi 6. Түрік: açıortay 7. Ағылшын: angle bisector 8. Испан: bisectriz 9. Неміс: Winkelhalbierende 10. Француз: bissectrice 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыштың биссектрисасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
331. | бұрыштың градустық өлшемі | градусная мера угла | градусная мера углабұрыштың градустық өлшеміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштың градустық өлшемі – градус пен оның бөліктері берілген бұрышқа қанша рет сәйкес келетінін көрсететін оң сан. 2. Этимологиясы: Латын тілінен аударғанда "gradus" "қадам, саты, дәреже" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: bucağın dərəcə ölçüsü 4. Қырғыз: бурчтун градустук өлчөмү 5. Өзбек: burchakning daraja o'lchovi 6. Түрік: derecelik açı ölçüsü 7. Ағылшын: degree value of angle 8. Испан: medida de ángulo de grado 9. Неміс: gradmaß des Winkels 10. Француз: mesure de degré d'angle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыштың градустық өлшемі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
332. | бұрыштың радиандық өлшемі | радианная мера угла | радианная мера углабұрыштың радиандық өлшеміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштың радиандық өлшемі – бұрыштың бүйірлері арасындағы шеңбер доғасының ұзындығының шеңбердің центрі бұрыштың шыңына сәйкес келетін кездегі шеңбердің радиусына қатынасы. 2. Этимологиясы: Латын тілінен аударғанда "radius" "сәуле, радиус" деген мағына білдіреді. 3. Әзербайжан: radial bucaq ölçüsü 4. Қырғыз: бурчтун радиан өлчөмү 5. Өзбек: burchakning radian o'lchovi 6. Түрік: radyan açı ölçüsü 7. Ағылшын: radiant value of angle 8. Испан: medida radial del ángulo 9. Неміс: Bogenmaß eines Winkels 10. Француз: radian mesure d'un angle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыштың радиандық өлшемі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
333. | бұрыштың төбесі | вершина угла | вершина углабұрыштың төбесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштың төбесі – бұрышты құрайтын сәулелердің бас нүктесі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: küncün üstü 4. Қырғыз: бурчтун чокусу 5. Өзбек: burchakning tepasi 6. Түрік: köşenin tepesi 7. Ағылшын: corner vertex 8. Испан: vértice del ángulo 9. Неміс: eckpunkt der Ecke 10. Француз: sommet d'angle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыштың төбесі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
334. | бұрыштың қабырғалары | стороны угла | стороны углабұрыштың қабырғаларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұрыштың қабырғалары – бұрышты құрайтын сәулелер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: küncün tərəfləri 4. Қырғыз: бурчтун тараптары 5. Өзбек: burchakning yon tomonlari 6. Түрік: köşenin kenarları 7. Ағылшын: sides of the corner 8. Испан: lados de la esquina 9. Неміс: Seiten der Ecke 10. Француз: côtés du coin 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бұрыштың қабырғалары" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
335. | бөгде түбірдің пайда болуы | приобретение посторонних корней | приобретение посторонних корнейбөгде түбірдің пайда болуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөгде түбірдің пайда болуы – бұл бастапқы теңдеудің түбірлері болмайтын түрлендірулер нәтижесінде бөгде теңдеудің түбірлеріне қол жеткізу. 2. Этимологиясы: Acquisition: көне франц. acquisition "сатып алу, табу", extraneous: лат. extraneus "сыртқы, бейтаныс", root: көне сканд. rot "тамыр". 3. Әзербайжан: xarici köklərin alınması 4. Қырғыз: бөлөк (чет) тамырларды алу 5. Өзбек: begona ildizlarni olish 6. Түрік: yabancı köklerin edinimi 7. Ағылшын: acquisition of extraneous root 8. Испан: adquisición de raíces extrañas 9. Неміс: fremdwurzeln erwerben 10. Француз: acquisition de racines étrangères 11. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген. 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: бөгде түбірдің пайда болуы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
336. | бөліктеп интегралдау | интегрирование по частям | интегрирование по частямбөліктеп интегралдауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөліктеп интегралдау - интеграл туындыдан шығатын ұғым, яғни туындыға қарама-қарсы жүретін амал. 2. Этимологиясы: Интеграция (лат. іntegratіo) – қалпына келтіру, толықтыру, іnteger – тұтас, бүтін мағынасында. 3. Әзербайжан: hissələri ilə inteqrasiya 4. Қырғыз: бөлүктөрү боюнча интеграциялоо 5. Өзбек: qismlar bo'yicha integratsiya 6. Түрік: Parçalara göre entegrasyon 7. Ағылшын: integration by parts 8. Испан: integración por partes 9. Неміс: Integration in Teilstücken 10. Француз: intégration par parties 11. Бекітілген нұсқасы: интегралдау (2015), Бөліктеу (2012), Бөліктеу (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөліктеп интегралдау" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
337. | бөлім, бөлгіш (мат.) | знаменатель (мат.) | знаменатель (мат.)бөлім, бөлгіш (мат.)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлімі - бүтін санның қанша тең үлесіне (бөлікке) бөлінгендігін аңғартады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: məxrəc 4. Қырғыз: бөлүүчү 5. Өзбек: maxraj 6. Түрік: payda 7. Ағылшын: denominator 8. Испан: denominador 9. Неміс: Nenner 10. Француз: dénominateur 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: 2016 жылы "бөлгіш" термині ретінде бекітілген. 2015 жылы "бөлгіш" (делитель) термині бекітілген. Сондықтан "бөлімі; бөлгіш" деген нақты терминдік анықтама бола алмайды деп есептейміз. Және жоғарыдағы аудармаларларды басшылыққа ала отырып, "бөлімі" нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
338. | бөлінгіштік белгілері | признак делимости | признак делимостибөлінгіштік белгілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлінгіштік белгілері - берілген х санының а санына қалдықсыз бөлінетінін бөлу амалын орындамай – ақ білуге болатын ережелерді атаймыз. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: bölünmə əlamətləri 4. Қырғыз: бөлүнүү белгиси 5. Өзбек: bo'linish belgisi 6. Түрік: bölünebilirlik işareti 7. Ағылшын: divisibility sign 8. Испан: signo de divisibilidad 9. Неміс: Teilbarkeitszeichen 10. Француз: signe de divisibilité 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен "бөлінгіштік белгілері" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
339. | бөлшек бөлік | дробная часть | дробная частьбөлшек бөлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшек бөлік - cанның бөлшек бөлігі. . 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: fraksiya hissəsi 4. Қырғыз: бөлчөк бөлүгү 5. Өзбек: kasr qismi 6. Түрік: kesirli kısım 7. Ағылшын: fractional part 8. Испан: parte fraccionaria 9. Неміс: bruchteil 10. Француз: partie fractionnaire 11. Бекітілген нұсқасы: бөлшектеу (2021), бөлiк, бөлшек, бөлім (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, `бөлшек бөлік` нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
340. | бөлшек теңдеу | дробное уравнение | дробное уравнениебөлшек теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшек теңдеу – құрамында бөлшек өрнегі бар теңдеу. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kəsr tənliyi 4. Қырғыз: бөлчөк теңдеме 5. Өзбек: kasr tenglamasi 6. Түрік: kesirli denklem 7. Ағылшын: fractional equation 8. Испан: ecuación fraccionaria 9. Неміс: Bruchgleichung 10. Француз: équation fractionnaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөлшек теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
341. | бөлшек-рационал теңдеу | дробно-рациональное уравнение | дробно-рациональное уравнениебөлшек-рационал теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшек-рационал өрнек – Р(х) = 0 (Р(х) –) түріндегі теңдеу. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kəsr rasional tənlik 4. Қырғыз: бөлчөк рационал теңдеме 5. Өзбек: kasrli ratsional tenglama 6. Түрік: kesirli rasyonel denklem 7. Ағылшын: fractional rational equation 8. Испан: ecuación racional fraccionaria 9. Неміс: gebrochene rationale Gleichung 10. Француз: équation rationnelle fractionnaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөлшек-рационал теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
342. | бөлшек-сызықтық функция | дробно-линейная функция | дробно-линейная функциябөлшек-сызықтық функцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшек-сызықтық функция – бөлшек түрінде көрінуі мүмкін сандық функция, оның алымы мен бөлгіші сызықтық функцияларды құрайды. 2. Этимологиясы: homographic: homo - "бірдей" + -graph - "жазылған нәрсе", function: лат. functioned (атау function) "ұсыну, орындау". 3. Әзербайжан: kəsr-xətti funksiya 4. Қырғыз: бөлчөктүү-сызыктуу функция 5. Өзбек: fraksiyonel chiziqli funktsiya 6. Түрік: kesirli-doğrusal fonksiyon 7. Ағылшын: homographic function 8. Испан: función homográfica 9. Неміс: fraktionierte-lineare funktion 10. Француз: fonction linéaire fractionnaire 11. Бекітілген нұсқасы: бөлшектік талдау – анализ дробный (2021), функция – функция (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: бөлшек-сызықтық функция деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
343. | бөлшекті өрнектер | дробные выражения | дробные выражениябөлшекті өрнектерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшекті өрнектер – қосу, азайту, көбейту және нөлден басқа санға бөлу әрекеттерінен басқа, айнымалылары бар өрнекке бөлуді қамтитын өрнектер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kəsr ifadələri 4. Қырғыз: бөлчөк туюнтмалар 5. Өзбек: kasrli ifodalar 6. Түрік: kesirli ifadeler 7. Ағылшын: fractional expressions 8. Испан: expresiones fraccionarias 9. Неміс: Bruchausdrücke 10. Француз: expressions fractionnaires 11. Бекітілген нұсқасы: Бөлшек (матем.) (2015), Өрнек (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөлшекті өрнектер" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
344. | бөлшектің толықтауыш көбейткіші | дополнительный множитель дроби | дополнительный множитель дробибөлшектің толықтауыш көбейткішіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшектің толықтауыш көбейткіші – жай бөлшектің алымы мен бөліміне көбейтілетін сан. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: əlavə fraksiya çarpanı 4. Қырғыз: кошумча бөлчөк көбөйткүч 5. Өзбек: qo'shimcha kasr ko'paytmasi 6. Түрік: ek kesir çarpanı 7. Ағылшын: additional fraction multiplier 8. Испан: multiplicador de fracción adicional 9. Неміс: zusätzlicher Bruchmultiplikator 10. Француз: multiplicateur de fraction supplémentaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөлшектің толықтауыш көбейткіші" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
345. | бөлшектерді салыстыру | сравнение дробей | сравнение дробейбөлшектерді салыстыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлшектерді салыстыру – бөлімдері бірдей екі бөлшекті салыстыру. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: fraksiyaların müqayisəsi 4. Қырғыз: бөлчөктөрдү салыштыруу 5. Өзбек: kasrlarni solishtirish 6. Түрік: kesirlerin karşılaştırılması 7. Ағылшын: comparison of fractions 8. Испан: comparación de fracciones 9. Неміс: Vergleich von Brüchen 10. Француз: comparaison de fractions 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "бөлшектерді салыстыру" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
346. | варианта | варианта | вариантавариантаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Варианта – вариациялық қатардың әр мүшесі. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "varians" "өзгермелі" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: variant 4. Қырғыз: вариант 5. Өзбек: variant 6. Түрік: seçenek 7. Ағылшын: variant, sequence 8. Испан: variante 9. Неміс: Variante 10. Француз: mathvariante 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "варианта" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
347. | вариантаның абсолюттік жиілігі, вариантаның абсолют жиілігі | абсолютная частота варианта | абсолютная частота вариантавариантаның абсолюттік жиілігі, вариантаның абсолют жиілігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вариантаның абсолюттік жиілігі – қанша рет бақыланғанын көрсететін сан. 2. Этимологиясы: Латынның "varians" сөзі "өзгермелі" деген мағына берсе, "absolutus" сөзі "міндетті түрде" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: mütləq variant tezliyi 4. Қырғыз: абсолюттук вариант жыштыгы 5. Өзбек: mutlaq variant chastotasi 6. Түрік: mutlak değişken frekansı 7. Ағылшын: absolute variant frequency 8. Испан: frecuencia variante absoluta 9. Неміс: absolute Variantenhäufigkeit 10. Француз: fréquence variante absolue 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "вариантаның абсолюттік жиілігі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
348. | вариациялық қатар | вариационный ряд | вариационный рядвариациялық қатарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вариациялық қатар – обьектілер жиынтығының өспеуі немесе кемімеуі бойынша реттелуі. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "variatio" сөзі "өзгеріс" деген мағынаны береді. 3. Әзербайжан: variasiya seriyası 4. Қырғыз: вариация катары 5. Өзбек: variatsion qator 6. Түрік: varyasyon serisi 7. Ағылшын: variation series 8. Испан: set of variate values 9. Неміс: Variationreihe 10. Француз: série variationnelle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "вариациялық қатар" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
349. | вектордың координаттары, вектор координаттары | координаты вектора | координаты векторавектордың координаттары, вектор координаттарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вектордың координаттары - (вектордың) ұшының және басының сәйкесінше координаттарының айырмасын атаймыз. Яғни AB векторының басы A(x1, y1) нүктесі ал ұшы B(x2, y2) нүктесі болса онда AB векторының координаттары (x2-x1, y2 -y1) болады. 2. Этимологиясы: Вектор –"vector" латын тілінен алынған, тасушы, тасымалдаушы мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: vektor koordinatları 4. Қырғыз: вектордук координаттар 5. Өзбек: vektor koordinatalari 6. Түрік: vektör koordinatları 7. Ағылшын: vector coordinates 8. Испан: coordenadas vectoriales 9. Неміс: Vektorkoordinaten 10. Француз: coordonnées vectorielles 11. Бекітілген нұсқасы: үйлестіруші (2016), Координаттар (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "вектордың координаттары" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
350. | вектордың құраушылары, вектор құраушылары | составляющие вектора | составляющие векторавектордың құраушылары, вектор құраушыларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вектордың құраушылары - бағытталғын кесінді және белгілі бір эквиваленттік қатынасы бойынша әртүрлі бағытталған кесінділер. Бұл эквиваленттік қатынасы әртүрлі болуы мүмкін: ол векторлардың түрін анықтайды (“еркін”, “тұрақты” т.б.). Басқаша айтқанда, эквивалентті класс ішінде кез келген екі вектор тең болып есептеледі, яғни кез келген вектор сол класты толықтай бейнелей алады. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. 3. Әзербайжан: vektorun komponentləri 4. Қырғыз: вектордун компоненттери 5. Өзбек: vektor komponentlari 6. Түрік: bir vektörün bileşenleri 7. Ағылшын: components of a vector 8. Испан: componentes de un vector 9. Неміс: Komponenten eines Vektors 10. Француз: composants d'un vecteur 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, "вектордың құраушылары" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
351. | вектордың ұзындығы, вектор ұзындығы (модулі) | длина (модуль) вектора | длина (модуль) векторавектордың ұзындығы, вектор ұзындығы (модулі)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вектордың ұзындығы (модулі) - бағытталған кесіндінің ұзындығы вектордың сандық мәнін анықтайды және вектордың ұзындығы немесе модулі деп аталады. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. Модуль (лат. modulus – өлшем). 3. Әзербайжан: vektorun uzunluğu (modulu). 4. Қырғыз: вектордун узундугу (модулу). 5. Өзбек: vektor uzunligi (modul). 6. Түрік: vektörün uzunluğu (modülü) 7. Ағылшын: length (modulus) of vector 8. Испан: longitud (módulo) del vector 9. Неміс: Länge (Modul) des Vektors 10. Француз: longueur (module) du vecteur 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), Өлшем (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин бекітілмегендіктен, жоғарыда көрсетілген аудармалар негізінде "вектордың ұзындығы (модулі)" терминің ұсынамыз. | 0 |
352. | векторлардың коллинеарлық шарты, векторлардың коллинеар шарты | условие коллинеарности векторов | условие коллинеарности вектороввекторлардың коллинеарлық шарты, векторлардың коллинеар шартыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Векторлардың коллинеарлық шарты - нөл емес (0-ге тең емес) векторлар параллель түзулерде немесе бір түзуде жатса коллинеа́р векторлар деп аталады. Коллинеар векторлардың бір бағытта («бағыттас») немесе қарама қарсы бағытталған (бұл жағдайда «антиколлинеарлы» деп те айтады) болуы – векторлардың коллинеарлық шарты. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. Коллинеар –"collineare" латын тілінен алынған, тік бағыт мағынасын білдіреді 3. Әзербайжан: vektor kollinearlıq şərti 4. Қырғыз: вектордук коллинеардуулук шарты 5. Өзбек: vektor kollinearlik sharti 6. Түрік: vektör eşdoğrusallık koşulu 7. Ағылшын: vector collinearity condition 8. Испан: condición de colinealidad vectorial 9. Неміс: Vektorkollinearitätsbedingung 10. Француз: condition de colinéarité vectorielle 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), шарт (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин бекітілмеген және жоғарыда берілген аудармаларды негізіндей отыра," векторлардың коллинеарлық шарты" нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
353. | векторлардың перпендикулярлық (ортогональдық) шарты, векторлардың перпендикуляр (ортогональдық) шарты | условие перпендикулярности (ортогональности) векторов | условие перпендикулярности (ортогональности) вектороввекторлардың перпендикулярлық (ортогональдық) шарты, векторлардың перпендикуляр (ортогональдық) шартыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Векторлардың перпендикулярлық (ортогональдық) шарты – векторлардың нүктелік көбейтіндісі нөлге тең болған, олардың арасындағы бұрыш түзу болған (яғни 90°) жағдай. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. 3. Әзербайжан: vektorların perpendikulyarlıq (ortoqonallıq) şərti 4. Қырғыз: векторлордун перпендикулярдык (ортогоналдык) шарты 5. Өзбек: vektorlarning perpendikulyarlik (ortogonallik) sharti 6. Түрік: vektörlerin dikeylik (ortogonallik) koşulu 7. Ағылшын: condition of perpendicularity (orthogonality) of vectors 8. Испан: condición de perpendicularidad (ortogonalidad) de los vectores 9. Неміс: Bedingung der Rechtwinkligkeit (Orthogonalität) von Vektoren 10. Француз: condition de perpendicularité (orthogonalité) des vecteurs 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин бекітілмеген, сондықтан жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "векторлардың перпендикулярлық (ортогональдық) шарты" нұсқасын қолдаймыз | 0 |
354. | векторлардың скалярлық көбейтіндісі, векторлардың скаляр көбейтіндісі | скалярное произведение векторов | скалярное произведение вектороввекторлардың скалярлық көбейтіндісі, векторлардың скаляр көбейтіндісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі - скаляр көбейтінді бір вектордың ұзындығын екінші вектордың біріншісінің бағытына ортогональ проекциясының ұзындығын көбейткенге тең. 2. Этимологиясы: Скаляр (лат. scalaris — баспалдақты) — әр мәні бір ғана (нақты) санмен өрнектеле алатын шама. Скаляр үлгілілері ретінде ұзындық, аудан, уақыт, масса, тығыздық, температураны, т.б. келтіруге болады. “Скаляр” терминін 1843 ж. У.Гамильтон (1805 — 1865) енгізген. “Скаляр” термині векторлық есептеулерде қолданылады. 3. Әзербайжан: vektorların nöqtə hasili 4. Қырғыз: векторлордун чекиттүү көбөйтүндүсү 5. Өзбек: vektorlarning nuqta mahsuloti 6. Түрік: vektörlerin iç çarpımı 7. Ағылшын: dot product of vectors 8. Испан: producto escalar de vectores 9. Неміс: Skalarprodukt von Vektoren 10. Француз: Produit scalaire de vecteurs 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, `Векторлардың скалярлық көбейтіндісі` нұсқасын қолдаймыз | 0 |
355. | векторлардың сызықтық комбинациясы | линейная комбинация векторов | линейная комбинация вектороввекторлардың сызықтық комбинациясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Векторлардың сызықтық комбинациясы - бұл векторлар мен скалярлардың көбейтінділерінің қосындысы. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. Комбинация – "ombinatio" латын тілінен алынған. Біріктіру, ұқсас, қосақтау мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: vektorların xətti birləşməsi 4. Қырғыз: векторлордун сызыктуу айкалышы 5. Өзбек: vektorlarning chiziqli birikmasi 6. Түрік: vektörlerin lineer kombinasyonu 7. Ағылшын: linear combination of vectors 8. Испан: combinación lineal de vectores 9. Неміс: lineare Kombination von Vektoren 10. Француз: combinaison linéaire de vecteurs 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), сызық (2020), комбинация (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "векторлардың сызықтық комбинациясы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
356. | векторлық әдіс | векторный метод | векторный методвекторлық әдісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Векторные әдіс - нүкте қозғалысы векторлық тәсілмен берілгенде, оның үдеуі жылдамдық векторынан уақыт бойынша алынған бірінші немесе нүктенің радиусы. Векторлық бірнеше әдістері бар: графикалық және аналитикалық. 2. Этимологиясы: Вектор –"vector" латын тілінен алынған, тасушы, тасымалдаушы мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: vektor üsulu 4. Қырғыз: вектордук метод 5. Өзбек: vektor usuli 6. Түрік: vektör yöntemi 7. Ағылшын: vector method 8. Испан: método vectorial 9. Неміс: Vektormethode 10. Француз: méthode vectorielle 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), векторлық алгебра (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "векторлық әдіс" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
357. | вертикаль бұрыштар, вертикал бұрыштар | вертикальные углы | вертикальные углывертикаль бұрыштар, вертикал бұрыштарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вертикал бұрыштар – бір бұрыштың қабырғалары екінші бұрыштың қабырғаларының созындысы болып келетін екі бұрыш. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "verticalis" "тік" деген мағынаны береді. 3. Әзербайжан: şaquli açılar 4. Қырғыз: вертикалдык бурчтар 5. Өзбек: vertikal burchaklar 6. Түрік: dikey açılar 7. Ағылшын: vertical angles 8. Испан: ángulos verticales 9. Неміс: vertikale Winkel 10. Француз: angles verticaux 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "вертикал бұрыштар" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
358. | геометриялық прогрессияның еселігі | знаменатель геометрической прогрессии | знаменатель геометрической прогрессиигеометриялық прогрессияның еселігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Геометриялық прогрессияның еселігі – бұл екінші немесе кез келген кейінгі мүшенің прогрессияның алдыңғы мүшесіне қатынасына тең сан. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "gē" жер, ал "metreō" өлшеймін деген мағына береді. 3. Әзербайжан: həndəsi irəliləmənin məxrəci 4. Қырғыз: геометриялык прогрессиянын бөлүүчүсү 5. Өзбек: geometrik progressiyaning maxraji 6. Түрік: geometrik ilerlemenin paydası 7. Ағылшын: denominator of the geometric progression 8. Испан: denominador de la progresión geométrica 9. Неміс: nenner der geometrischen Progression 10. Француз: dénominateur de la progression géométrique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "геометриялық прогрессияның еселігі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
359. | геометриялық фигура | геометрическая фигура | геометрическая фигурагеометриялық фигураСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Геометриялық фигура (латын тілінен figura) - нүктелердің еркін жиынына ресми түрде қолданылатын геометриялық термин. 2. Этимологиясы: Геоме́трия – көне грек тілінен алынған "γεωμετρία" – γῆ «жер» + μετρέω «өлшем, бағалау» деген сөздерді құрайды. 3. Әзербайжан: həndəsi fiqur 4. Қырғыз: геометриялык фигура 5. Өзбек: geometrik shakl 6. Түрік: geometrik şekil 7. Ағылшын: geometric figure 8. Испан: figura geometrica 9. Неміс: geometrische Figur 10. Француз: figure géométrique 11. Бекітілген нұсқасы: геометрия (2021), фигура (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "геометриялық фигура" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
360. | геометриялық ықтималдық | геометрическая вероятность | геометрическая вероятностьгеометриялық ықтималдықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Геометриялық ықтималдық – нүктенің, кесіндінің, жазықтықтың, кеңістік фигурасына түсу ықтималдығы. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "γεωμετρία" сөзі "өлшеу" деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: həndəsi ehtimal 4. Қырғыз: геометриялык ыктымалдуулук 5. Өзбек: geometrik ehtimollik 6. Түрік: geometrik olasılık 7. Ағылшын: geometric probability 8. Испан: probabilidad geométrica 9. Неміс: geometrische Wahrscheinlichkeit 10. Француз: probabilité géométrique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "геометриялық ықтималдық" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
361. | гипербола | гипербола | гиперболагиперболаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гипербола - екі нүктеден қашықтық айырымының модулі болатын жазықтықтағы нүктелер жиынтығы. 2. Этимологиясы: Бұл сөз грек "hyperbole" сөзінен шыққан,"шамадан тыс", " артық" деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: hiperbola 4. Қырғыз: гипербола 5. Өзбек: giperbola 6. Түрік: hiperbol 7. Ағылшын: hyperbola 8. Испан: hipérbola 9. Неміс: Hyperbel 10. Француз: hyperbole 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Бекітілген терминді және жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "гипербола" нұсқасын қолдаймыз | 0 |
362. | гомотетия | гомотетия | гомотетиягомотетияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гомотетия - екі геометриялық фигуралар арасындағы сәйкестік туралы, мұнда өзгертілген нүктелер гомотетикалық деп аталады және олар бекітілген нүктемен және бір-біріне параллель кесінділермен тураланады. 2. Этимологиясы: Гомотетия ( грек тілінен енген ὁμός «бірдей» + θετος «орналасқан») деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: homotetiklik 4. Қырғыз: гомотетия 5. Өзбек: gomotetika 6. Түрік: homojenlik 7. Ағылшын: homothety 8. Испан: homotecia 9. Неміс: Homothetie 10. Француз: homothétie 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, гомотетия нұсқасын қолдаймыз | 0 |
363. | гомотетия центрі | центр гомотетии | центр гомотетиигомотетия центріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гомотетия центрі – кем дегенде екі геометриялық ұқсас фигура бір-бірін масштабтап кеңейту (созылу/сығу) ретінде көрінетін нүкте. 2. Этимологиясы: Гомоте́тия – көне грек тілінен тараған "ὁμός" біркелкі және "θετος" орналасқан мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: homotetik mərkəz 4. Қырғыз: гомотети борбору 5. Өзбек: gomotetika markazi 6. Түрік: homotety merkezi 7. Ағылшын: homothety center 8. Испан: centro de homotecia 9. Неміс: Homothetiezentrum 10. Француз: centre d'homothétie 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин бекітілмеген, сондықтан жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, гомотетия центрі нұсқасын қолдаймыз | 0 |
364. | график салу | построение графика | построение графикаграфик салуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. График салу – формулалар мен сипаттамаларды геометриялық кескіндерге айналдыру тәсілі. График салу формулалар мен функцияларды көруге көмектеседі. 2. Этимологиясы: График – гректің "grapho" сөзінен шыққан, "жазу" немесе "сурет салу"деп аударуға болады. 3. Әзербайжан: qrafik qurmaq 4. Қырғыз: график түзүү 5. Өзбек: grafika yaratish 6. Түрік: grafik oluşturma 7. Ағылшын: plotting 8. Испан: construcción del gráfico 9. Неміс: erstellen eines Graphen 10. Француз: tracé 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «график салу» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
365. | графиктік әдіс | графический метод | графический методграфиктік әдісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Графиктік әдіс – бұл сандық ақпараттың геометриялық көрінісі, бұл теориялық материалдың көрінуін қамтамасыз ететін әртүрлі схемалар, графиктер, диаграммалар. 2. Этимологиясы: Graphic: грек - "graphe" "жазу, сурет салу", method: грек "μέθοδος" - «әдіс, ғылым» 3. Әзербайжан: qrafik metod 4. Қырғыз: графиктик метод 5. Өзбек: grafik usul 6. Түрік: grafik yöntemi 7. Ағылшын: graphic method 8. Испан: método gráfico 9. Неміс: grafische methode 10. Француз: méthode graphique 11. Бекітілген нұсқасы: әдіс – метод (1992) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: графиктік әдіс деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
366. | дербес шешім | решение частное | решение частноедербес шешімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дербес шешім - дифференциал теңдеу облысындағы (аймағындағы) әрбір нүктесі үшін жалғыздық шарты орындалатын ереже. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: müstəqil həll 4. Қырғыз: көз карандысыз чечим 5. Өзбек: mustaqil yechim 6. Түрік: bağımsız çözüm 7. Ағылшын: independent solution 8. Испан: solución independiente 9. Неміс: unabhängige Lösung 10. Француз: solution indépendante 11. Бекітілген нұсқасы: жеке, дербес (2020), дербес (2020), ұтымды шешім (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «дербес шешім» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
367. | диаметр | диаметр | диаметрдиаметрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Диаметр – шеңбердің центрі арқылы өтетін және шеңбердің екі нүктесін қосатын кесінді. 2. Этимологиясы: Грек тілінен аударғанда "διάμετρος" сөзі "көлденең" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: diametr 4. Қырғыз: диаметр 5. Өзбек: AB diametri 6. Түрік: çap 7. Ағылшын: diameter 8. Испан: diámetro 9. Неміс: Durchmesser 10. Француз: Diamètre 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "АВ-диаметрі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
368. | Дирихле принципі | принцип Дирихле | принцип ДирихлеДирихле принципіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дирихле принципі – диофанттық жақындау теориясында сызықтық теңсіздіктер жүйесін талдауда қолданылатын принцип. 2. Этимологиясы: Комбинаторикада Дирихле́ при́нципі (нем. Schubfachprinzip, «жәшіктер принципі») – заттар («қояндар») мен олар салынған контейнерлер («жәшіктер») арасындағы белгілі шарттар орындалғанда болатын байланыс туралы неміс математигі Дирихле 1834 жылы тұжырымдаған принцип. Ағылшын тілі мен кейбір басқа да тілдерде «кептерлер мен жәшіктер принципі» (ағылш. Pigeonhole principle) атымен белгілі. 3. Әзербайжан: Dirixlet prinsipi 4. Қырғыз: Дирихлеттин принциби 5. Өзбек: Dirixlet printsipi 6. Түрік: Dirichlet ilkesi 7. Ағылшын: Dirichlet's principle 8. Испан: principio de Dirichlet 9. Неміс: Dirichlet-Prinzip 10. Француз: Le principe de Dirichlet 11. Бекітілген нұсқасы: принцип (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қылмыстық сот төрелігінің жүйесінде балалардың мүдделеріндегі іс-әрекеттерге қатысты жетекшілік принциптер (Веналық жетекшілік принциптер) БҰҰ Экономикалық және Әлеуметтік Кеңесінің 1997/30 қарарымен қабылданды. 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "Дирихле принципі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
369. | дискретті (үзілісті) кездейсоқ шама | дискретная (прерывистая) случайная величина | дискретная (прерывистая) случайная величинадискретті (үзілісті) кездейсоқ шамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дискретті (үзілісті) кездейсоқ шама – бір-бірінен оқшау, бөлек мән қабылдайтын кездейсоқ шама. 2. Этимологиясы: discrete: көне француз. discret - "бөлектеу" және лат. discretus - "бөлінген", random: көне француз. randon "импульс, тәртіпсіздік, күш, жылдамдық", variable: көне француз. "әртүрлі, өзгермелі, құбылмалы". 3. Әзербайжан: diskret (aralıq) təsadüfi dəyişən 4. Қырғыз: дискреттик (үзгүлтүктүү) кокус чоңдук 5. Өзбек: diskret (intervalgacha) tasodifiy o'zgaruvchi 6. Түрік: ayrık (kesikli) değişken değer 7. Ағылшын: discrete (discontinuous) random variable 8. Испан: variable aleatoria discreta (intermitente) 9. Неміс: diskrete (intermittierende) zufallsvariable 10. Француз: variable aléatoire discrète (intermittente) 11. Бекітілген нұсқасы: дискрет анализ, дискретті талдау (математика) – анализ дискретный (2015), кездейсоқ шама – случайная величина (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: дискретті (үзілісті) кездейсоқ шама деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
370. | дискретті вариациялық қатар | дискретный вариационный ряд | дискретный вариационный ряддискретті вариациялық қатарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дискретті вариациялық қатар – сәйкес келетін жиіліктері немесе бөлінділері бойынша варианттардың бөліну жиынтығы. Яғни бір-бірінен толық бүтін сан мөлшерімен ерекшеленетін сандар қатары дискретті вариациялық қатар деп аталады. Мысалы, дискретті вариация белгілері үшін бір отардағы қойлар және ешкілер саны, бір отбасындағы адамдар саны алынады. 2. Этимологиясы: discrete: көне француз. discret - "бөлектеу" және лат. discretus - "бөлінген", variation: лат. variationen (атау variation) "айырмашылық, вариация, өзгеріс", variare өткен шақ түбірінен"өзгерту" түрінде келеді, series: латын. series - "қатар, тізбек, серия, реттілік, сабақтастық", serere - ден "қосылу, байланыстыру, ұйымдастыру, бекіту, қою, сөйлеу, талқылау". 3. Әзербайжан: diskret variasiya seriyası 4. Қырғыз: дискреттик вариация сериясы 5. Өзбек: diskret variatsion qator 6. Түрік: ayrık varyasyon serisi 7. Ағылшын: discrete variation series 8. Испан: serie variacional discreta 9. Неміс: diskrete variationsreihe 10. Француз: série variationnelle discrete 11. Бекітілген нұсқасы: дискрет анализ, дискретті талдау (математика) – анализ дискретный (2015), вариациялық қисап (математика) – исчисление вариационное (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: дискретті вариациялық қатар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
371. | дискриминант | дискриминант | дискриминантдискриминантСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дискриминант – бұл нақты сандардағы шешімдерінің мөлшерін анықтауға болатын теңдеудің сипаттамасы. 2. Этимологиясы: лат. discrimino - "бөлшектеу","ажырату". 3. Әзербайжан: diskriminant 4. Қырғыз: дискриминант 5. Өзбек: diskriminant 6. Түрік: diskriminant 7. Ағылшын: discriminant 8. Испан: discriminante 9. Неміс: diskriminante 10. Француз: discriminant 11. Бекітілген нұсқасы: дискриминант жарамдылық – дискриминантная пригодность (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Мысалы, Квадрат теңдеу түбірлерінің формулалары. Дискриминант. 13. Ұсыныстар: дискриминант деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
372. | дифференциалдау | дифференцирование | дифференцированиедифференциалдауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дифференциалдау: 1. туындыны табу процесі 2. функцияның туындысын табу амалы. 2. Этимологиясы: Неміс тілінен алынған differenzieren «айыру; дифференциация», Differenz-тен әрі қарай «айырмашылық», лат. тілінен differentia «айырмашылық», одан әрі етіттік differre "тарату, айыру», dis- қосымша (бөлу, айыру дегенді білдіретін префикс) + ferre «алу, көтеру деген мағынада. 3. Әзербайжан: fərqləndirmə 4. Қырғыз: дифференциация 5. Өзбек: farqlash 6. Түрік: farklılaşma 7. Ағылшын: differentiation 8. Испан: diferenciación 9. Неміс: Differenzierung 10. Француз: différenciation 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Математика саласы бойынша термин ретінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дифференциалдау" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
373. | дифференциалдық есептеу | дифференциальное исчисление | дифференциальное исчислениедифференциалдық есептеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дифференциалдық есептеу - зерттеу үшін туындыны қолданатын математикалық талдау. 2. Этимологиясы: Дифференциа́л (от лат. differentia) – әрқилы, әртүрлі мағынада қолданылады. 3. Әзербайжан: diferensial hesab 4. Қырғыз: дифференциалдык эсептөө 5. Өзбек: differensial hisob 6. Түрік: diferansiyel hesap 7. Ағылшын: differential calculus 8. Испан: calculo diferencial 9. Неміс: Differentialrechnung 10. Француз: calculs différentiels 11. Бекітілген нұсқасы: дифференциал (2022), Есептеу (қаржы.) (2010) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Темин бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дифференциалдық есептеу" нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
374. | дифференциалдық теңдеулер, дифференциал теңдеулер | дифференциальные уравнения | дифференциальные уравнениядифференциалдық теңдеулер, дифференциал теңдеулерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дифференциалдық теңдеулер – бір немесе бірнеше айнымалылардың қажетті функциясын, осы айнымалылар мен берілген функцияның әртүрлі ретінің туындыларын байланыстыратын теңдеу. 2. Этимологиясы: Differential: лат. differentia - "әртүрлілік, айырмашылық", equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу". 3. Әзербайжан: diferensial tənliklər 4. Қырғыз: дифференциалдык теңдеме 5. Өзбек: differentsial tenglamalar 6. Түрік: diferansiyel denklem 7. Ағылшын: differential equation 8. Испан: ecuación diferencial 9. Неміс: differentialgleichung 10. Француз: équation différentielle 11. Бекітілген нұсқасы: дифференциалдық қисап (математика) – исчисление дифференциальное (2015), теңдеу түбірі (матем.) – корень уравнения (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қатқыл жол төсемелерін жобалауда температуралық жағдайды есепке алу бойынша ұсынымдар. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Автомобиль жолдары комитеті Төрағасының 2018 жылғы 21 желтоқсандағы №119 бұйрығымен бекітілген. Мысалы, математикалық физиканың дифференциалдық теңдеулерін шешудің сандық әдісі. 13. Ұсыныстар: дифференциалдық теңдеулер деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
375. | доғал бұрышты үшбұрыш | тупоугольный треугольник | тупоугольный треугольникдоғал бұрышты үшбұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Доғал бұрышты үшбұрыш – бір бұрышы доғал болатын үшбұрыш. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: küt üçbucaq 4. Қырғыз: сүйрү үч бурчтук 5. Өзбек: to'g'ri uchburchak 6. Түрік: geniş açılı üçgen 7. Ағылшын: obtuse triangle 8. Испан: triángulo obtuso 9. Неміс: Stumpfes Dreieck 10. Француз: triangle obtus 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "доғал бұрышты үшбұрыш" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
376. | дұрыс жай бөлшек | правильная простая дробь | правильная простая дробьдұрыс жай бөлшекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс жай бөлшек – алымы бөлімінен кіші жай бөлшек. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: düzgün sadə kəsr 4. Қырғыз: туура жөнөкөй бөлчөк 5. Өзбек: to'g'ri oddiy kasr 6. Түрік: uygun basit kesir 7. Ағылшын: proper simple fraction 8. Испан: fraccion simple propia 9. Неміс: richtiger einfacher Bruch 10. Француз: fraction simple propre 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дұрыс жай бөлшек" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
377. | дұрыс көпбұрыш | правильные многоугольники | правильные многоугольникидұрыс көпбұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс көпбұрыш - егер дөңес көпбұрыштың барлық қабырғалары тең және барлық бұрыштары тең болса, онда оны дұрыс көпбұрыш деп атайды. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: müntəzəm çoxbucaqlılar 4. Қырғыз: кадимки көп бурчтук 5. Өзбек: muntazam ko'pburchak 6. Түрік: düzenli çokgen 7. Ағылшын: regular polygons 8. Испан: polígonos regulares 9. Неміс: regelmäßige Polygone 10. Француз: polygones réguliers 11. Бекітілген нұсқасы: Көпбұрыш (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дұрыс көпбұрыш" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
378. | дұрыс көпжақ | правильный многогранник | правильный многогранникдұрыс көпжақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс көпжақ - барлық жақтары тең дұрыс көпбұрыштар және әр төбесінде түйісетін қырларының саны бірдей болатын дөңес көпжақ. 2. Этимологиясы: regular: ескі француз regular "шіркеу" (қазіргі француз régulier) және тікелей латын тілінен regularis "нұсқаулыққа арналған ережелерді қамтиды", polyhedron: грек. polyedron латын. түрінен, "көптеген негіздері немесе жақтары бар" polyedros сын есімінің орташа мәні, көп (pele түбірінен- (1) "толтыру") + hedra "орындық, негіз, орындық, геометриялық дененің беті". 3. Әзербайжан: düzgün polyhedron 4. Қырғыз: туура полиэдр 5. Өзбек: muntazam ko'pburchak 6. Түрік: düzenli polihedron 7. Ағылшын: a regular polyhedron 8. Испан: poliedro regular 9. Неміс: regelmäßiges polyeder 10. Француз: polyèdre régulier 11. Бекітілген нұсқасы: дұрыс көпжақ (—) 12. Заңнамадағы қолданысы: Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары үшін жалпы білім беретін пәндер циклінің немесе модулінің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығы. Мысалы, "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. 13. Ұсыныстар: дұрыс көпжақ деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
379. | дұрыс қиық пирамида | правильная усеченная пирамида | правильная усеченная пирамидадұрыс қиық пирамидаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс қиық пирамида – дұрыс пирамиданың табаны мен табан жазықтығына параллель қима жазықтықтың арасындағы көпжақ. 2. Этимологиясы: regular: ескі француз regular "шіркеу" (қазіргі француз régulier) және тікелей латын тілінен regularis "нұсқаулыққа арналған ережелерді қамтиды", truncated: латын. truncatus - "кесу", pyramid: француз. pyramide (көне француз pyramide "обелиск, стела", 12 ғ.) 3. Әзербайжан: düzgün kəsilmiş piramida 4. Қырғыз: туура кесилген пирамида 5. Өзбек: to'g'ri kesilgan piramida 6. Түрік: düzenli kesik piramit 7. Ағылшын: regular truncated pyramid 8. Испан: pirámide truncada correcta 9. Неміс: korrekte abgeschnittene pyramide 10. Француз: pyramide régulière tronquée 11. Бекітілген нұсқасы: дұрыс пирамида (матем.) – пирамида правильная (2015), қиық пирамида (матем.) – пирамида усеченная (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: дұрыс қиық пирамида деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
380. | дұрыс қиық пирамиданың апофемалары | апофемы правильной усеченной пирамиды | апофемы правильной усеченной пирамидыдұрыс қиық пирамиданың апофемаларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс қиық пирамаданың апофемалары – дұрыс қиық пирамиданың барлық бүйір жақтары бірдей теңбүйірлі трапецияларының биіктіктері. 2. Этимологиясы: apothem: грек. apophthegma - "қысқа, өткір сөз", regular: ескі француз regular "шіркеу" (қазіргі француз régulier) және тікелей латын тілінен regularis "нұсқаулыққа арналған ережелерді қамтиды", truncated: латын. truncatus - "кесу", pyramid: француз. pyramide (көне француз pyramide "обелиск, стела", 12 ғ.) 3. Әзербайжан: düzgün kəsilmiş piramidanın apotemləri 4. Қырғыз: туура кесилген пирамиданын апотемалары 5. Өзбек: to'g'ri kesilgan piramidaning apotemalari 6. Түрік: doğru kesilmiş piramidin apotemleri 7. Ағылшын: apothems of a regular truncated pyramid 8. Испан: apotemas de la pirámide truncada correcta 9. Неміс: apotheke der richtigen abgeschnittenen pyramide 10. Француз: apophèmes d'une pyramide tronquée régulière 11. Бекітілген нұсқасы: дұрыс пирамида (матем.) – пирамида правильная (2015), қиық пирамида (матем.) – пирамида усеченная (2015), апофема – апофема (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: дұрыс қиық пирамаданың апофемалары деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
381. | дұрыс үшбұрыш | правильный треугольник | правильный треугольникдұрыс үшбұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дұрыс үшбұрыш – теңқабырғалы үшбұрыш. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: düz üçbucaq 4. Қырғыз: тик бурчтуу үч бурчтук 5. Өзбек: to'g'ri uchburchak 6. Түрік: sağ üçgen 7. Ағылшын: right triangle 8. Испан: triángulo rectángulo 9. Неміс: rechtwinkliges Dreieck 10. Француз: triangle rectangle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дұрыс үшбұрыш" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
382. | дәреже көрсеткіші | показатель степени | показатель степенидәреже көрсеткішіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәреже көрсеткіші - бұл қайталану санын анықтайтын сан, яғни көрсеткіш өнімде қанша бірдей көбейткіш бар екенін көрсетеді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dərəcə indeksi 4. Қырғыз: даража индекси 5. Өзбек: daraja indeksi 6. Түрік: derece indeksi 7. Ағылшын: degree index 8. Испан: índice de grado 9. Неміс: índice de grado 10. Француз: indice de degré 11. Бекітілген нұсқасы: дәреже, ранг (2016), Көрсеткіш (мем. сатып алу) (1999), Көрсеткіш (экон.) (1971) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен "дәреже көрсеткіші" нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
383. | дәреже негізі | основание степени | основание степенидәреже негізіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәреже негізі – кез келген рационал сан (натурал сандар, нөл, оң және теріс бөлшектер), ол теріс, бүтін сандар және айнымалы болуы мүмкін. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dərəcə əsası 4. Қырғыз: даражанын негизи 5. Өзбек: daraja asosi 6. Түрік: derece temeli 7. Ағылшын: degree base 8. Испан: base de grado 9. Неміс: Abschlussbasis 10. Француз: degré de base 11. Бекітілген нұсқасы: Дәреже (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дәреже негізі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
384. | дәрежеге шығару | возведение в степень | возведение в степеньдәрежеге шығаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәрежеге шығару - бастапқы санға бірнеше рет көбейту нәтижесі ретінде анықталған арифметикалық операция. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: rütbəyə qalxmaq 4. Қырғыз: даражага көтөрүү 5. Өзбек: ilmiy darajaga ko'tarilish 6. Түрік: üslenme 7. Ағылшын: exponentiation 8. Испан: potenciación 9. Неміс: Potenzierung 10. Француз: ériger en degré 11. Бекітілген нұсқасы: дәреже, ранг (2016), Дәреже (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Термин ретінде бекітілмеген "дәрежеге шығару" нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
385. | дәрежені төмендету формуласы | формулы понижения степени | формулы понижения степенидәрежені төмендету формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәрежені төмендету формуласы – теңдеу дәрежесінің төмендеуін көрсететін формулалар. 2. Этимологиясы: formula: латын formula - "нысан, жоба, келісімшарт, қаулы", depression: лат. deprimere - "қысым", equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу". 3. Әзербайжан: dərəcə azaltma düsturları 4. Қырғыз: даражаны төмөндөтүү формулалары 5. Өзбек: darajani pasaytirish formulalari 6. Түрік: dereceyi düşürme formülleri 7. Ағылшын: formulas for lowering the degree 8. Испан: fórmulas de reducción de grado 9. Неміс: formeln zur Herabstufung 10. Француз: formules de déclassement 11. Бекітілген нұсқасы: формула – формула (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: дәрежені төмендету формуласы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
386. | дәреженің қасиеттері | свойства степени | свойства степенидәреженің қасиеттеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәреженің қасиеттері - көрсеткіш мысалдарындағы есептеулерді жеңілдетуге мүмкіндік беретін, дәрежелерді бірдей негізбен көбейткенде, негіз өзгеріссіз қалып, дәрежелер қосылатын, бірдей негіздері бар дәрежелерді бөлу кезінде негіз өзгеріссіз қалып, бөлгіштің көрсеткіші бөлінгіштің дәрежесінен алынатын, дәрежені дәрежеге көтергенде, дәреженің негізі өзгеріссіз қалып, ал дәрежелер көбейтілетін қасиеттер. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dərəcə xassələri 4. Қырғыз: даража касиеттери 5. Өзбек: daraja xususiyatlari 6. Түрік: derece özellikleri 7. Ағылшын: degree properties 8. Испан: propiedades de grado 9. Неміс: Abschlusseigenschaften 10. Француз: propriétés de degré 11. Бекітілген нұсқасы: Дәреже (матем.) (2015), Қасиет (физ.) (1995) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнамадағы қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дәреженің қасиеттері" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
387. | дөңгелек диаграмма | круговая диаграмма | круговая диаграммадөңгелек диаграммаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңгелек диаграмма – мәліметтер бөлігіне байланысты қатынасты көрсететін өлшемдегі секторларға бөлінген дөңгелек графиктер. 2. Этимологиясы: Грек тілінен аударғанда "Διάγραμμα" (diagramma) "бейне, сурет, сызба" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: pasta diaqramı 4. Қырғыз: тегерек диаграмма 5. Өзбек: dumaloq diagramma 6. Түрік: yuvarlak diyagram 7. Ағылшын: pie chart 8. Испан: Gráfico circular 9. Неміс: Kuchendiagramm 10. Француз: diagramme circulaire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дөңгелек диаграмма" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
388. | дөңгелектің диаметрі | диаметр круга | диаметр кругадөңгелектің диаметріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңгелектің диаметрі – дөңгелекті шектейтін шеңбердің диаметрі. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "διάμετρος" "көлденең" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: dairənin diametri 4. Қырғыз: айлананын диаметри 5. Өзбек: doira diametri 6. Түрік: daire çapı 7. Ағылшын: circle diameter 8. Испан: diámetro del círculo 9. Неміс: Kreisdurchmesser 10. Француз: diamètre du cercle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дөңгелектің диаметрі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
389. | дөңгелектің хордасы | хорда круга | хорда кругадөңгелектің хордасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңгелектің хордасы – дөңгелекті шектейтін шеңбердің хордасы. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "χορδή" сөзі "ішек" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: dairə akkordu 4. Қырғыз: тегерек аккорд 5. Өзбек: aylana akkordi 6. Түрік: daire akoru 7. Ағылшын: circle chord 8. Испан: acorde circular 9. Неміс: Kreisakkord 10. Француз: accord de cercle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дөңгелектің хордасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
390. | дөңес көпбұрыш | выпуклый многоугольник | выпуклый многоугольникдөңес көпбұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңес көпбұрыш – көпбұрыш оның кез келген қабырғасы арқылы өтетін түзудің бір жағында, бір жарты жазықтықта жататын көпбұрыш. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: qabarıq çoxbucaqlı 4. Қырғыз: томпок көп бурчтук 5. Өзбек: qavariq ko'pburchak 6. Түрік: dışbükey Poligon 7. Ағылшын: convex polygon 8. Испан: polígono convexo 9. Неміс: konvexes Polygon 10. Француз: polygone convexe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дөңес көпбұрыш" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
391. | дөңес көпжақтар | выпуклые многогранники | выпуклые многогранникидөңес көпжақтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңес көпжақтар – көпбұрыштың барлық төбесі жазықтықтың бір жағында орналасқан көпжақ. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: konveks polyhedra 4. Қырғыз: томпок полиэдрлер 5. Өзбек: ko'p qirrali ko'p qirrali 6. Түрік: dışbükey polihedralar 7. Ағылшын: convex polyhedra 8. Испан: polígonos convexos 9. Неміс: konvexe Polyeder 10. Француз: polyèdres convexes 11. Бекітілген нұсқасы: Дөңестік (мат.) (1995), дөңес бұрыш (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «дөңес көпжақтар» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
392. | дөңес фигура | выпуклая фигура | выпуклая фигурадөңес фигураСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дөңес фигура - бұл кез-келген екі нүктені байланыстыратын сегменттің барлық нүктелеріне жататын фигура. Дөңес фигуралар, мысалы, шеңбер, дөңгелек, үшбұрыш сияқтылар. Төртбұрыштар дөңес немесе дөңес емес болуы мүмкін. 2. Этимологиясы: Фигура, геометрияда (лат. fіgura – бейне, пішін) – әр түрлі нүктелер жиынына қолданылатын термин. 3. Әзербайжан: qabarıq fiqur 4. Қырғыз: томпок фигура 5. Өзбек: qavariq shakl 6. Түрік: dışbükey şekil 7. Ағылшын: convex figure 8. Испан: figura convexa 9. Неміс: konvexe Figur 10. Француз: figure convexe 11. Бекітілген нұсқасы: фигура (2022), Дөңестік (мат.) (1995) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "дөңес фигура" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
393. | екi айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесінің шешiмі | решение системы линейных уравнений с двумя переменными | решение системы линейных уравнений с двумя переменнымиекi айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесінің шешiміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екi айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесінің шешiмі – жүйенiң әрбiр теңдеуiн бiр мезетте тура санды теңдiкке айналдыратын сандар жұбы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iki dəyişənli xətti tənliklər sisteminin həlli 4. Қырғыз: эки өзгөрмөлүү сызыктуу теңдемелер системасын чечүү 5. Өзбек: ikki o'zgaruvchili chiziqli tenglamalar tizimini yechish 6. Түрік: iki değişkenli lineer denklem sisteminin çözümü 7. Ағылшын: solution of a system of linear equations with two variables 8. Испан: solución de un sistema de ecuaciones lineales con dos variables 9. Неміс: Lösung eines linearen Gleichungssystems mit zwei Variablen 10. Француз: solution d'un système d'équations linéaires à deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екi айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесінің шешiмі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
394. | екі айнымалысы бар сызықтық емес теңдеулер жүйесі, екі айнымалысы бар бейсызықтық теңдеулер жүйесі | система нелинейных уравнений с двумя переменными | система нелинейных уравнений с двумя переменнымиекі айнымалысы бар сызықтық емес теңдеулер жүйесі, екі айнымалысы бар бейсызықтық теңдеулер жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі айнымалысы бар сызықтық емес теңдеулер жүйесі – құрамында ең болмағанда бір теңдеуі сызықтық теңдеу болмайтын екі айнымалысы бар теңдеулер жүйесі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iki dəyişənli qeyri-xətti tənliklər sistemi 4. Қырғыз: эки өзгөрмөлүү сызыктуу эмес теңдемелердин системасы 5. Өзбек: ikki o'zgaruvchili chiziqli bo'lmagan tenglamalar tizimi 6. Түрік: iki değişkenli doğrusal olmayan denklem sistemi 7. Ағылшын: system of nonlinear equations with two variables 8. Испан: sistema de ecuaciones no lineales con dos variables 9. Неміс: System nichtlinearer Gleichungen mit zwei Variablen 10. Француз: système d'équations non linéaires à deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі айнымалысы бар сызықтық емес теңдеулер жүйесі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
395. | екі айнымалысы бар теңдеудің (теңсіздіктің) геометриялық мағынасы | геометрический смысл уравнения (неравенства) с двумя переменными | геометрический смысл уравнения (неравенства) с двумя переменнымиекі айнымалысы бар теңдеудің (теңсіздіктің) геометриялық мағынасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі айнымалысы бар теңдеудің (теңсіздіктің) геометриялық мағынасы – екі айнымалы арасындағы кез келген теңдеудің координаттары айнымалыларды қанағаттандыратын нүктелердің геометриялық орны ретінде түзуді анықтауы. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "gē" жер, ал "metreō" өлшеймін деген мағына береді. 3. Әзербайжан: iki dəyişən ilə tənliyin (bərabərsizliyin) həndəsi mənası 4. Қырғыз: эки өзгөрмө менен теңдеменин (теңсиздиктин) геометриялык мааниси 5. Өзбек: ikki o'zgaruvchiga ega bo'lgan tenglamaning (tengsizlikning) geometrik ma'nosi 6. Түрік: iki değişkenli denklemin (eşitsizlik) geometrik anlamı 7. Ағылшын: geometric meaning of an equation (inequality) with two variables 8. Испан: el significado geométrico de una ecuación (desigualdad) con dos variables 9. Неміс: die geometrische Bedeutung einer Gleichung (Ungleichheit) mit zwei Variablen 10. Француз: signification géométrique d'une équation (inégalité) avec deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі айнымалысы бар теңдеудің (теңсіздіктің) геометриялық мағынасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
396. | екі айнымалысы бар теңдеулер (теңсіздіктер) жүйесі | система уравнений (неравенств) с двумя переменными | система уравнений (неравенств) с двумя переменнымиекі айнымалысы бар теңдеулер (теңсіздіктер) жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі айнымалысы бар теңдеулер (теңсіздіктер) жүйесі – бұл екі айнымалыға қатысты бірнеше теңдеулерді бір уақытта орындаудан тұратын шарт. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iki dəyişən ilə tənliklər (bərabərsizliklər) sistemi 4. Қырғыз: эки өзгөрмөлүү теңдемелер (теңсиздиктер) системасы 5. Өзбек: ikki o'zgaruvchiga ega tenglamalar (tengsizliklar) tizimi 6. Түрік: iki değişkenli denklemler (eşitsizlikler) sistemi 7. Ағылшын: a system of equations (inequalities) with two variables 8. Испан: sistema de ecuaciones (desigualdades) con dos variables 9. Неміс: gleichungssystem (Ungleichungen) mit zwei Variable 10. Француз: système d'équations (inégalités) avec deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі айнымалысы бар теңдеулер (теңсіздіктер) жүйесі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
397. | екі айнымалысы бар теңсіздіктің шешімі | решение неравенства с двумя переменными | решение неравенства с двумя переменнымиекі айнымалысы бар теңсіздіктің шешіміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі айнымалысы бар теңсіздіктің шешімі – теңсіздікті тура санды теңсіздікке айналдыратын айнымалылардың мәндер жұбы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iki dəyişənli bərabərsizliyin həlli 4. Қырғыз: эки өзгөрмөлүү теңсиздикти чечүү 5. Өзбек: ikki o'zgaruvchili tengsizlikni yechish 6. Түрік: iki değişkenli eşitsizliğin çözümü 7. Ағылшын: solution of inequality with two variables 8. Испан: solución de la desigualdad con dos variables 9. Неміс: Lösung der Ungleichung mit zwei Variablen 10. Француз: solution de l'inégalité à deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі айнымалысы бар теңсіздіктің шешімі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
398. | екі айнымалысы бар теңсіздіктер | неравенства с двумя переменными | неравенства с двумя переменнымиекі айнымалысы бар теңсіздіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі айнымалысы бар теңсіздіктер - екі айнымалыдан тұратын теңсіздік. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: İki dəyişən ilə bərabərsizliklər 4. Қырғыз: эки өзгөрмөлүү теңсиздиктер 5. Өзбек: икки ўзгарувчили чизиқли тенгсизликлар 6. Түрік: iki değişkenli eşitsizliklerin 7. Ағылшын: inequalities with two variables 8. Испан: desigualdades con dos variables 9. Неміс: Ungleichungen mit zwei Variablen 10. Француз: inégalités à deux variables 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі айнымалысы бар теңсіздіктер" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
399. | екі өрнектің қосынды квадрат формуласы | формула квадрата суммы двух выражений | формула квадрата суммы двух выраженийекі өрнектің қосынды квадрат формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екі өрнектің қосынды квадрат формуласы – екі өрнектің қосындысының квадраты бірінші өрнектің квадратына, плюс екі еселенген бірінші және екінші өрнектің көбейтіндісіне, плюс екінші өрнектің квадратына тең. 2. Этимологиясы: Квадра́т – ( латынша "quadratus" төртбұрыш). Формула – латын тілінен шыққан "formula" азайту деген мағынада. 3. Әзербайжан: iki ifadənin cəminin düsturu 4. Қырғыз: эки туюнтумдун суммасынын формуласы 5. Өзбек: ikki ifoda yig‘indisining formulasi 6. Түрік: iki ifadenin toplamının formülü 7. Ағылшын: the formula for the sum of two expressions 8. Испан: la formula de la suma de dos expresiones 9. Неміс: die Formel für die Summe zweier Ausdrücke 10. Француз: la formule de la somme de deux expressions 11. Бекітілген нұсқасы: формула (2018), квадрат (2021), Өрнек (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екі өрнектің қосынды квадрат формуласы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
400. | екіжақты бұрыш | двугранный угол | двугранный уголекіжақты бұрышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екіжақты бұрыш – бір түзу сызықтан басталатын екі жарты жазықтық жасайтын кеңістіктік пішін (фигура), әлгі жарты жазықтармен шектелген кеңістіктің бөлігі. Жарты жазықтық екіжақты бұрыштың жағы, ал ортақ түзу екіжақты бұрыштың қыры деп аталған. Екіжақты бұрыш қырының бір нүктесінен шығатын және де әр жақта жататын перпендикулярлар арасындағы сызықты (α) бұрышпен өлшенеді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ikiqat bucaq 4. Қырғыз: кош бурч 5. Өзбек: ikki burchak 6. Түрік: çift açı 7. Ағылшын: double angle 8. Испан: ángulo doble 9. Неміс: Doppelwinkel 10. Француз: double angle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «екіжақты бұрыш» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
401. | екімүше, қосмүше | двучлен | двучленекімүше, қосмүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қосмүше – екі мүшеден тұратын көп мүше. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: binom 4. Қырғыз: биномдук 5. Өзбек: binom 6. Түрік: iki terimli 7. Ағылшын: binomial 8. Испан: binomio 9. Неміс: Binomial 10. Француз: binôme 11. Бекітілген нұсқасы: двучлен – қосмүше (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "қосмүше" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
402. | екімүшенің квадраты | квадрат двучлена | квадрат двучленаекімүшенің квадратыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екімүшенің квадраты - екі өрнектің айырмасының квадраты бірінші өрнектің квадратына, минус екі еселенген бірінші және екінші өрнектердің көбейтіндісіне, плюс екінші өрнектің квадратына тең. 2. Этимологиясы: Квадрат – "quadratus" латын тілінен енген "төртбұрышты" білдіреді. 3. Әзербайжан: binomun kvadratı 4. Қырғыз: биномдуктун квадраты 5. Өзбек: binomning kvadrati 6. Түрік: iki terimlinin karesi 7. Ағылшын: the square of the binomial 8. Испан: el cuadrado del binomio 9. Неміс: das Quadrat des Binomials 10. Француз: le carré du binôme 11. Бекітілген нұсқасы: квадрат (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "екімүшенің квадраты" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
403. | екінші ретті теңдеу | уравнение второго порядка | уравнение второго порядкаекінші ретті теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екінші ретті теңдеу – ізделініп отырған функцияны құрайтын теңдеу. Жалпы жағдайда екінші ретті теңдеу келесі түрде жазылуы мүмкін: y'' + a(x)y' + b(x)y = 0. Оң жағы нөлге тең болған жағдайда теңдеу біртекті, тең болмаған жағдайда әртекті деп аталады. 2. Этимологиясы: second: лат. secundus - "келесі, уақыт немесе тәртіп бойынша", order: ескі француз. ordre "ереже, мүлік, діни тәртіп", equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу". 3. Әзербайжан: ikinci dərəcəli tənlik 4. Қырғыз: экинчи тартиптеги теңдеме 5. Өзбек: экинчи тартиптеги теңдеме 6. Түрік: ikinci mertebeden denklem 7. Ағылшын: second order equation 8. Испан: ecuación de segundo orden 9. Неміс: gleichung zweiter ordnung 10. Француз: équation du second ordre 11. Бекітілген нұсқасы: екінші реттік мәңгі қозғалтқыш – вечный двигатель второго порядка (2023), теңдеу (матем.) – уравнение (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: екінші ретті теңдеу деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
404. | екінші ретті туынды | вторая производная | вторая производнаяекінші ретті туындыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екінші ретті туынды – шаманың өзгеру жылдамдығының қалай өзгеретінін өлшейтін туынды. 2. Этимологиясы: second: лат. secundus - "келесі, уақыт немесе тәртіп бойынша", derivative: кейінгі лат. derivatives - "жетекшілік ету, туындату". 3. Әзербайжан: ikinci törəmə 4. Қырғыз: экинчи туунду 5. Өзбек: ikkinchi hosila 6. Түрік: ikinci türev 7. Ағылшын: second derivative 8. Испан: segunda derivada 9. Неміс: zweite ableitung 10. Француз: dérivée seconde 11. Бекітілген нұсқасы: екінші реттік мәңгі қозғалтқыш – вечный двигатель второго порядка (2023), туынды – производный (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы №662 бұйрығы. Мысалы, Бірінші және екінші туынды бойынша экстремумның жеткілікті шарты туралы теоремалар. 13. Ұсыныстар: екінші ретті туынды деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
405. | еселік | кратность | кратностьеселікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Еселік – сан натурал санға толығымен қалдықсыз бөлінетін сан. Мысалы 15:3 толығымен бөлініп, 3 болуы. 2. Этимологиясы: лат. multi - "көп, айтарлықтай" (қараңыз multi-) + -plus "қосу") (қараңыз-plus). 3. Әзербайжан: qat 4. Қырғыз: эселик 5. Өзбек: ko'paytmasi 6. Түрік: ortak kat 7. Ағылшын: multiple 8. Испан: múltiple 9. Неміс: teilbar 10. Француз: multiple 11. Бекітілген нұсқасы: еселік (жалпы тех.) – коэффициент (1995) 12. Заңнамадағы қолданысы: 2009 жылғы "Жергілікті өкілетті органдардың шешімі бойынша мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарына әлеуметтік көмек" бюджеттік бағдарламаны іске асыру туралы Қостанай облысы Қамысты ауданы Әкімдігінің 2009 жылғы 26 қаңтардағы №9. Қостанай облысы Қамысты ауданы Әділет басқармасында 2009 жылғы 12 ақпанда №9-11-87 тіркелді. Мысалы, Кәмелеттік жасқа толмаған қайтыс болған балалар мен жұмыссыз азаматтарды жерлеуге, он еселік айлық есептік көрсеткіш мөлшерде. 13. Ұсыныстар: еселік деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
406. | есептің математикалық моделі | математическая модель задачи | математическая модель задачиесептің математикалық моделіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есептің математикалық моделі – нақты (өндірістік, экономикалық) жағдайдың функциялар, теңдеулер және теңсіздіктер түріндегі көрінісі. 2. Этимологиясы: Грек тіліндегі "μαθηματικός" сөзі "алғыр, зерек" деген мағынаны береді, ал модель латынның "modulus" "өлшем" дегенінен шыққан. 3. Әзербайжан: problemin riyazi modeli 4. Қырғыз: маселенин математикалык модели 5. Өзбек: muammoning matematik modeli 6. Түрік: problemin matematiksel modeli 7. Ағылшын: mathematical model of the problem 8. Испан: modelo matematico del problema 9. Неміс: mathematisches Modell des Problems 10. Француз: modèle mathématique du problème 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "есептің математикалық моделі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
407. | есептерді шығарудың алгебралық әдісі, есепті шығарудың алгебралық әдісі | алгебраический способ решения задач | алгебраический способ решения задачесептерді шығарудың алгебралық әдісі, есепті шығарудың алгебралық әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есептерді шығарудың алгебралық әдісі – есептерді теңдеу құру жолымен шығару. 2. Этимологиясы: Араб тіліндегі اَلْجَبْرُ "аль-джабр" "толықтыру" деген мағынаны береді. 3. Әзербайжан: məsələlərin həllinin cəbri yolu 4. Қырғыз: маселелерди чечүүнүн алгебралык жолу 5. Өзбек: masalalarni yechishning algebraik usuli 6. Түрік: problem çözmenin cebirsel yolu 7. Ағылшын: algebraic way of solving problems 8. Испан: forma algebraica de resolver problemas 9. Неміс: algebraische Art, Probleme zu lösen 10. Француз: manière algébrique de résoudre des problèmes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "есептерді шығарудың алгебралық әдісі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
408. | есептерді шығарудың арифметикалық әдісі, есепті шығарудың арифметикалық әдісі | арифметический способ решения задач | арифметический способ решения задачесептерді шығарудың арифметикалық әдісі, есепті шығарудың арифметикалық әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есептерді шығарудың арифметикалық әдісі – есептерді арифметикалық амалдар арқылы шығару. 2. Этимологиясы: көне грек тіліндегі ἀριθμός, arithmós "сан" деген мағынаны береді. 3. Әзербайжан: məsələlərin həllinin arifmetik üsulu 4. Қырғыз: маселелерди чечүүнүн арифметикалык жолу 5. Өзбек: masalalarni yechishning arifmetik usuli 6. Түрік: problem çözmenin aritmetik yolu 7. Ағылшын: arithmetic way of solving problems 8. Испан: manera aritmética de resolver problemas. 9. Неміс: arithmetische Art, Probleme zu lösen 10. Француз: manière arithmétique de résoudre des problèmes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "есептерді шығарудың арифметикалық әдісі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
409. | есептеудің тиімді тәсілі | эффективный способ расчета | эффективный способ расчетаесептеудің тиімді тәсіліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есептеудің тиімді тәсілі – шығарған кезде математикалық амалдарды қолдануға ыңғайлы болатындай етіп таңдалып алынатын немесе есепті шығару аз амалмен орындалатын тәсіл. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: hesablamağın səmərəli üsuludur 4. Қырғыз: эсептөөнүн натыйжалуу жолу 5. Өзбек: hisoblashning samarali usuli 6. Түрік: hesaplamanın verimli yolu 7. Ағылшын: efficient way to calculate 8. Испан: manera eficiente de calcular 9. Неміс: effiziente Art zu rechnen 10. Француз: moyen efficace de calculer 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "есептеудің тиімді тәсілі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
410. | жазық фигура | плоская фигура | плоская фигуражазық фигураСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазық фигура – бір жазықтықта жатқан және ұзындығы мен ені екі өлшемі бар геометриялық фигура. 2. Этимологиясы: Фигура – "figūrа" латын тілінен енген "образ", "бейне" мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: düz fiqur 4. Қырғыз: жалпак фигура 5. Өзбек: tekis shakl 6. Түрік: düz şekil 7. Ағылшын: flat figure 8. Испан: figura plana 9. Неміс: flache Figur 10. Француз: figure plate 11. Бекітілген нұсқасы: фигура (2022), Жазықтық (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жазық фигура" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
411. | жазықтықты түрлендіру | преобразование плоскости | преобразование плоскостижазықтықты түрлендіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазықтықты түрлендіру - түрлендірулер түрі көп болады, солар арқылы жазықтықтағы қандай да бір фигураны, тағы бір басқа бір фигураға түрлендіруді айтады. Түрлендірудің түрлері:остьтік симметрия, цетрлік симметрия, паралель көшіру, бұру, гомотетия. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təyyarə çevrilməsi 4. Қырғыз: тегиздик трансформация 5. Өзбек: samolyotni o'zgartirish 6. Түрік: düzlem dönüşümü 7. Ағылшын: plane conversion 8. Испан: transformación de plano 9. Неміс: konvertieren einer Ebene 10. Француз: transformation d'un plan 11. Бекітілген нұсқасы: Жазықтық (матем.) (1995), Жазықтық (матем.) (2015), Түрлендіру (2012) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жазықтықты түрлендіру" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
412. | жазықтықтың жалпы теңдеуі | общее уравнение плоскости | общее уравнение плоскостижазықтықтың жалпы теңдеуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазықтықтың жалпы теңдеуі – жазықтықтың (r̄ , N̄) + D = 0 (2*) и Ax + By + Cz + D = 0 (2) түріндегі теңдеуі. 2. Этимологиясы: general: лат. generalis "барлығына, бүкіл сыныпқа қатысты, жалпы", genus "қор, түр", equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу", plane: лат. planum "тегіс бет, еден, жазық". 3. Әзербайжан: təyyarənin ümumi tənliyi 4. Қырғыз: тегиздиктин жалпы теңдемеси 5. Өзбек: tekislikning umumiy tenglamasi 6. Түрік: düzlemin genel denklemi 7. Ағылшын: general equation of a plane 8. Испан: ecuación general del plano 9. Неміс: allgemeine ebenengleichung 10. Француз: équation générale du plan 11. Бекітілген нұсқасы: теңдеу (матем.) – уравнение (2015), жазықтық (матем.) – плоскость (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Мысалы, 9.1.3.11 түзудің жалпы теңдеуін және берілген екі нүкте арқылы өтетін жазықтықтың теңдеуін жазу. 13. Ұсыныстар: жазықтықтың жалпы теңдеуі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
413. | жазықтықтың нормал векторы, жазықтың қалыпты векторы | вектор нормали плоскости | вектор нормали плоскостижазықтықтың нормал векторы, жазықтың қалыпты векторыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазықтықтың нормал векторы – берілген жазықтыққа перпендикуляр жатқан вектор. 2. Этимологиясы: normal: кейінгі лат. normalis "ережеге сәйкес, қалыпты", классикалық латын тілінде "ағаш ұстасы шаршысына сәйкес жасалған", norma "ереже, үлгі", vector: лат. vector "тасымалдаушы немесе көлік" (сонымен қатар "жүргінші адам"), зат есім-өткен шақ vehere "тасымалдау, тасу "(*wegh түбірінен - "көлікте жүру, тасымалдау") арқылы жасалған, plane: лат. planum "тегіс бет, еден, жазық". 3. Әзербайжан: təyyarə normal vektoru 4. Қырғыз: тегиздиктин нормалдуу вектору 5. Өзбек: tekislik normal vektori 6. Түрік: düzlemin normal vektörü 7. Ағылшын: normal vector of a plane 8. Испан: vector plano normal 9. Неміс: flugzeug normal vektor 10. Француз: vecteur normal du plan 11. Бекітілген нұсқасы: вектор – вектор (2018), векторлы талдау (математика) – анализ векторный (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы. Мысалы, Жазықтықтағы векторды екі коллинеар емес векторлар бойынша жіктеу. 13. Ұсыныстар: жазықтықтың нормал векторы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
414. | жазықтықтың теңдеуі | уравнение плоскости | уравнение плоскостижазықтықтың теңдеуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазықтықтың теңдеуі – берілген жазықтықтың кез келген нүктесінің координаттарын қанағаттандыратын және берілген жазықтықтан тыс жатқан нүктелердің координаттарын қанағаттандырмайтын үш айнымалысы x, y және z бар теңдеу. 2. Этимологиясы: equation: лат. aequationum - "тең үлестіру, бөлісу", plane: лат. planum "тегіс бет, еден, жазық". 3. Әзербайжан: təyyarə tənliyi 4. Қырғыз: тегиздиктин теңдемеси 5. Өзбек: tekislik tenglamasi 6. Түрік: düzlem denklemi 7. Ағылшын: equation of plane 8. Испан: ecuación de plano 9. Неміс: ebenengleichung 10. Француз: équation de plan 11. Бекітілген нұсқасы: жазықтық (матем.) – плоскость (2015), теңдеу (матем.) – уравнение (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы №662 бұйрығы. Мысалы, Кеңістіктегі жазықтықтың әр түрлі теңдеулері. 13. Ұсыныстар: жазықтықтың теңдеуі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
415. | жай сынық сызық | простая ломаная линия | простая ломаная линияжай сынық сызықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жай сынық сызық – сынық сызықтың буындары өзара қиылыспайтын сызық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: sadə qırıq xətt 4. Қырғыз: жөнөкөй сынык сызык 5. Өзбек: oddiy singan chiziq 6. Түрік: basit kırık çizgi 7. Ағылшын: simple broken line 8. Испан: línea discontinua sencilla 9. Неміс: einfache gestrichelte Linie 10. Француз: ligne brisée simple 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жай сынық сызық" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
416. | жайма; жаймалау | развертка | разверткажайма; жаймалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаймалау дегеніміз-геометриялық дененің бетін бір жазықтықпен (беттерді немесе беттің басқа элементтерін бір-бірінің үстіне қоймай) біріктіру арқылы алынған жалпақ фигура. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: müstəvi 4. Қырғыз: тегиздик 5. Өзбек: tozalash 6. Түрік: düzlem 7. Ағылшын: scan 8. Испан: barrido 9. Неміс: Reibahle 10. Француз: balayage 11. Бекітілген нұсқасы: Жаймалау (2012), жоларалық жаймалау (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «жайма; жаймалау» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
417. | жалпы мүше | общий член | общий членжалпы мүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы мүше – арифметикалық прогрессияның бірінші мүшесі мен бір санға азайтылған мүше саны мен айырым көбейтіндісінің қосындысына тең мән. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ümumi üzv 4. Қырғыз: жалпы мүчө 5. Өзбек: umumiy a'zo 6. Түрік: ortak üye 7. Ағылшын: common member 8. Испан: miembro común 9. Неміс: gemeinsames Mitglied 10. Француз: membre commun 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жалпы мүше" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
418. | жалпы мүшенің формуласы | формула общего члена | формула общего членажалпы мүшенің формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы мүшенің формуласы – арифметикалық немесе геометриялық прогрессияның жалпы мүшесін анықтауға мүмкіндік беретін өрнек. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "forma" нысан, түр, кескін деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: ümumi üzv formulu 4. Қырғыз: жалпы мүчөнүн формуласы 5. Өзбек: umumiy atama formulasi 6. Түрік: ortak terimin formülü 7. Ағылшын: formula of common member 8. Испан: fórmula del miembro común 9. Неміс: die Formel des gemeinsamen Mitglieds 10. Француз: formule du terme général 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жалпы мүшенің формуласы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
419. | жалпы шешім | решение общее | решение общеежалпы шешімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы шешім - y(n)=f(x,y,y',...,y(n-1)) қарапайым дифференциалды теңдеудің жалпы шешімі кез келген тұрақты n шамадан үзіліссіз тәуелді у=Φ(x,С1,С2,...,Cn) функциялар жүйесі түрінде анықталады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: ümumi həll 4. Қырғыз: жалпы чечим 5. Өзбек: umumiy yechim 6. Түрік: genel çözüm 7. Ағылшын: general solution 8. Испан: solución general 9. Неміс: Allgemeine Lösung 10. Француз: solution générale 11. Бекітілген нұсқасы: Шешім (әдеб.) (1971), Шешім (юриспр.) (1971) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «жалпы шешім» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
420. | жанасу нүктесі | точка касания | точка касанияжанасу нүктесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жанасу нүктесі – шеңбер мен жанаманың ортақ нүктесі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: toxunma nöqtəsi 4. Қырғыз: тийүү чекити 5. Өзбек: teginish nuqtasi 6. Түрік: temas noktası 7. Ағылшын: touch point 8. Испан: punto de contacto 9. Неміс: Berührungspunkt 10. Француз: point de contact 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жанасу нүктесі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
421. | жарты аргумент | половинный аргумент | половинный аргументжарты аргументСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарты аргумент – қос бұрыш формулаларына қарама-қарсы аргумент. 2. Этимологиясы: Half: көне ағылш. half, halb (мерсиан), half (W. Saxon) - "жағы, бөлігі", argument: лат. argumentum - "әңгіме, мазмұн, тақырып, қорытынды". 3. Әзербайжан: yarım arqument 4. Қырғыз: жарым аргумент 5. Өзбек: yarim argument 6. Түрік: yarım argüman 7. Ағылшын: half-argument 8. Испан: medio argumento 9. Неміс: halbes argument 10. Француз: demi argument 11. Бекітілген нұсқасы: аргумент – аргумент (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: жарты аргумент деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
422. | жарты аргументтің формуласы, жарты аргумент формуласы | формулы половинного аргумента | формулы половинного аргументажарты аргументтің формуласы, жарты аргумент формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарты аргументтің формуласы - бұрыштың тригонометриялық функциялары арқылы бұрыштың синусын, косинусын, тангенсін және котангенсін өрнектейді және осылайша қос бұрыш формулаларына қарама-қарсы мәнді көрсетеді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yarım arqument formulu 4. Қырғыз: жарым аргумент формуласы 5. Өзбек: yarim argument formulasi 6. Түрік: yarım bağımsız değişken formülü 7. Ағылшын: half argument formula 8. Испан: fórmula de medio argumento 9. Неміс: Halbargumentformel 10. Француз: formule à demi-argument 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «жарты аргументтің формуласы» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
423. | жарты жазықтық | полуплоскость | полуплоскостьжарты жазықтықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарты жазықтық – түзудің бір жағында жататын және сол түзу мен нүктелерден құралған жазықтықтың бөлігі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yarım müstəvi 4. Қырғыз: жарым учак 5. Өзбек: yarim tekislik 6. Түрік: yarım düzlem 7. Ағылшын: half-plane 8. Испан: semiplano 9. Неміс: Halbebene 10. Француз: demi-plan 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жарты жазықтық" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
424. | жарты түзу | полупрямая | полупрямаяжарты түзуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарты түзу – түзудің берілген нүктесінің бір жағында жатқан барлық нүктелерден тұратын бөлігі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yarım xətt 4. Қырғыз: жарым сызык 5. Өзбек: yarim chiziq 6. Түрік: yarım çizgi 7. Ағылшын: half-line 8. Испан: media línea 9. Неміс: Halblinie 10. Француз: demi-ligne 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жарты түзу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
425. | жарты шеңбер | полуокружность | полуокружностьжарты шеңберСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарты шеңбер – диаметрге керілетін доға. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yarımdairə 4. Қырғыз: жарым тегерек 5. Өзбек: yarim doira 6. Түрік: yarım daire 7. Ағылшын: semicircle 8. Испан: semicírculo 9. Неміс: Halbkreis 10. Француз: demi-cercle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жарты шеңбер" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
426. | жақындау жылдамдамдығы, жақындасу жылдамдығы | скорость cближения | скорость cближенияжақындау жылдамдамдығы, жақындасу жылдамдығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жақындау жылдамдығы – бұл объектілер белгілі-бір уақыт бірлігінде бір-біріне жақындайтын қашықтық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yaxınlaşma sürəti 4. Қырғыз: жакындоо ылдамдыгы 5. Өзбек: yaqinlashish tezligi 6. Түрік: yaklaşma hızı 7. Ағылшын: speed of approach 8. Испан: velocidad de acercamiento 9. Неміс: geschwindigkeit der Annäherung 10. Француз: vitesse d'approche 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жақындау жылдамдығы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
427. | жеткілікті шарт | достаточное условие | достаточное условиежеткілікті шартСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеткілікті шарт - А пікірі орындалмайтын жағдайда күмәнсіз түрде ақиқат бола алмайтын (қажетті шарттар) және сәйкес түрде, А пікірі орыналғанда күмәнсіз тура болатын(жеткілікті шарттар) А пікірінің ақиқат болуының шарттары. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kifayət qədər şərait 4. Қырғыз: жетиштүү шарт 5. Өзбек: etarli shart 6. Түрік: yeterli koşul 7. Ағылшын: sufficient condition 8. Испан: condición suficiente 9. Неміс: ausreichender Zustand 10. Француз: condition suffisante 11. Бекітілген нұсқасы: шарт (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жеткілікті шарт" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
428. | жиілік кестесі | таблица частот | таблица частотжиілік кестесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиілік кестесі - әртүрлі санаттағы жиіліктерді көрсететін кесте. 2. Этимологиясы: frequency: лат. frequentia - "жиналу, шоғырлану, тобыр, көп адамдар", table: көне француз. table - "тақта, шаршы панель, үстел, кескіндеме, тамақ, тариф". 3. Әзербайжан: tezlik cədvəli 4. Қырғыз: жыштык таблицасы 5. Өзбек: chastotalar jadvali 6. Түрік: frekans tablosu 7. Ағылшын: frequency table 8. Испан: tabla de frecuencia 9. Неміс: häufigkeitstabelle 10. Француз: tableau des fréquences 11. Бекітілген нұсқасы: жиілік – чaстота (2016), жиілік белдеулері (байланыс) – полоса частот (2007), кодтық кесте – кодовая таблица (2023) 12. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы радио қызметтері арасында барлық мақсаттағы радиоэлектрондық құралдарға арналған 3 кГц-тен 400 ГГц-ке дейінгі жиіліктер ауқымында жиіліктер белдеуін бөлу кестесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а 2015 жылғы 20 қаңтардағы № 22 бұйрығы. Мысалы, 1. Қоса берілген Қазақстан Республикасы радио қызметтері арасында барлық мақсаттағы радиоэлектрондық құралдарға арналған 3 кГц-тен 400 ГГц-ке дейінгі жиіліктер ауқымында жиіліктер белдеуін бөлу кестесі бекітілсін. 13. Ұсыныстар: жиілік кестесі деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
429. | жинақталған жиілік | накопленная частота | накопленная частотажинақталған жиілікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жинақталған жиілік – берілген варианталар жиіліктері мен оларға сәйкес алдыңғы варианталардың жиілігі қосындысының мәні. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: yığılmış tezlik 4. Қырғыз: кумулятивдүү жыштык 5. Өзбек: kümülatif chastota 6. Түрік: kümülatif frekans 7. Ағылшын: cumulative frequency 8. Испан: frecuencia acumulada 9. Неміс: kumulative Häufigkeit 10. Француз: fréquence cumulative 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жинақталған жиілік" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
430. | жиындардың бірігуі | объединение множеств | объединение множествжиындардың бірігуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиындардың бірігуі – бастапқы жиындардың барлық элементтерін қамтитын жиын. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: dəstlərin birləşməsi 4. Қырғыз: көптүктөрдүн биригүүсү 5. Өзбек: to'plamlar birlashmasi 6. Түрік: kümelerin birleşimi 7. Ағылшын: union of sets 8. Испан: unión de conjuntos 9. Неміс: vereinigung von mengen 10. Француз: réunion d'ensembles 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жиындардың бірігуі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
431. | жиындардың қиылысуы | пересечение множеств | пересечение множествжиындардың қиылысуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиындардың қиылысуы – бұл барлық берілген жиындарға бір уақытта жататын элементтерге ғана тиесілі жиын. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: çoxlarının kəsişməsi 4. Қырғыз: көптөрдүн кесилиши 5. Өзбек: to'plamlarning kesishishi 6. Түрік: birçok kesişme 7. Ағылшын: intersection of sets 8. Испан: intersección de muchos 9. Неміс: Kreuzung von vielen 10. Француз: croisement de plusieurs 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жиындардың қиылысуы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
432. | жиынның элементі | элемент множества | элемент множестважиынның элементіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиынның элементі - жиын ұғымы математиканың негізінде жатқан жалпы ұғымдар. Сондықтан жиын ұғымының дәл анықтамасын беру мүмкін емес. Біз жиын деп нені түсінетінімізді ғана айта аламыз. Әдетте жиын әртүрлі объектілердің алдын ала берілген ерекшеліктері бойынша топтастырылады. Жиындарды үлкен латын әріптері арқылы белгілейміз: A, B, C, X, I, Z және т.б. Жиынды қүрайтын объектілер осы жиынның элементтері деп аталады. Жиын элементтері кіші латын әріптерімен белгіленеді: a,b.c,x,i,z және т.б. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: çoxluğun elementi 4. Қырғыз: топтомдун элементи 5. Өзбек: to'plamning elementi 6. Түрік: bir kümenin elemanı 7. Ағылшын: element of a set 8. Испан: elemento de un conjunto 9. Неміс: Element einer Menge 10. Француз: élément d'un ensemble 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып,"жиын элементі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
433. | жорамал бірлік | мнимая единица | мнимая единицажорамал бірлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жорамал бірлік – әдетте, квадраты теріс бірлікке тең болатын күрделі сан. 2. Этимологиясы: imaginary: imagine + -ary; немесе кейінгі лат. imaginarius "көрінетін, ойдан шығарылған". unit: ағылш. "топтың мүшесі ретінде қарастырылатын жеке нәрсе" мағынасы 1640 жылдардан бастап кездеседі. 3. Әзербайжан: xəyali vahid 4. Қырғыз: мнимый бирдик 5. Өзбек: xayoliy birlik 6. Түрік: hayali birim 7. Ағылшын: imaginary unit 8. Испан: unidad imaginaria 9. Неміс: imaginäre einheit 10. Француз: unité imaginaire 11. Бекітілген нұсқасы: жорамал сан (мат.) – число мнимое (1995) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: жорамал бірлік деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
434. | жорамал бөлік | мнимая часть | мнимая частьжорамал бөлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жорамал бөлік – кез келген күрделі сан z=a + bi екі компоненттен тұрады. B шамасы z санының жорамал бөлігі деп аталады және ISO 31-11 және ISO 80000-2 халықаралық стандарттарына сәйкес Im деп белгіленеді. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: xəyali hissə 4. Қырғыз: ойдон чыгарылган бөлүгү 5. Өзбек: xayoliy qism 6. Түрік: hayali kısım 7. Ағылшын: imaginary part 8. Испан: parte imaginaria 9. Неміс: Imaginärteil 10. Француз: partie imaginaire 11. Бекітілген нұсқасы: жорамал (2018), жорамал (заң.) (2002), Бөлік (2012), Бөлік (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жорамал бөлік" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
435. | жуық есептеу | приближенное вычисление | приближенное вычислениежуық есептеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жуық есептеу - функцияның мәндерін есептеу үшін жуық формулалар қолданылады. Жуық формулалар алудың негізгі әдісі - функцияны қатарға жіктеу. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təxmini hesablama 4. Қырғыз: болжолдуу эсептөө 5. Өзбек: taxminiy hisoblash 6. Түрік: yaklaşık hesaplama 7. Ағылшын: approximate calculation 8. Испан: calculo aproximado 9. Неміс: ungefähre Berechnung 10. Француз: calcul approximatif 11. Бекітілген нұсқасы: Жуықтау (мат.) (1995), Есептеу (қаржы.) (2010) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "жуық есептеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
436. | жұмыс көлемі | обьем работы | обьем работыжұмыс көлеміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмыс көлемі – жұмыстың жалпы көлемін аяқтау уақыты, еңбек өнімділігі, яғни, уақыт бірлігінде орындалған жұмыс көлемі. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: iş çərçivəsində 4. Қырғыз: иштин көлөмү 5. Өзбек: ish hajmi 6. Түрік: işin kapsamı 7. Ағылшын: scope of work 8. Испан: ámbito de trabajo 9. Неміс: Arbeitsumfang 10. Француз: étendue des travaux 11. Бекітілген нұсқасы: жұмыс көлемi (2016), жұмыс (физ.) (2023) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «жұмыс көлемі» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
437. | жұптық, жұптылық (20016) | четность | четностьжұптық, жұптылық (20016)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұптық, жұптылық – қате тексеру процедурасы. Әрбір тасымалданатын екілік мәліметгер тобында «1» саны әр уақытта не жұп, не тақ болуы керек. 2. Этимологиясы: ескі ағылш. efenniss "теңдік, теңдік"; even (сын есім) + -ness. Мағынасы "тегіс". 3. Әзербайжан: paritet 4. Қырғыз: паритет 5. Өзбек: jüftlik 6. Түрік: parite 7. Ағылшын: parity 8. Испан: paridad 9. Неміс: Parität 10. Француз: parité 11. Бекітілген нұсқасы: жұптылық – четность (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Мысалы, бірлік шеңбер көмегімен жұптық (тақтық), периодтылық, бірсарындылық пен тригонометриялық функциялардың аралық таңба тұрақтылығын түсіндіру. 13. Ұсыныстар: "жұптық" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
438. | иілу нүктесі | точка перегиба | точка перегибаиілу нүктесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Иілу нүктесі – егер x ∈(a.b) нүктесінің белгілі бір оң және сол жақты маңайларында ∮(x) функциясының дөңестігі қарама-қарсы бағытталған болса, онда (x_(0^,) ∮ (x)) нүктесі ∮(x)- тің графигінің иілу нүктесі деп аталады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: əyilmə nöqtəsi 4. Қырғыз: бурулуш чекити 5. Өзбек: burilish nuqtasi 6. Түрік: dönüm noktası 7. Ағылшын: inflection point 8. Испан: punto de inflexión 9. Неміс: Wendepunkt 10. Француз: point d'inflexion 11. Бекітілген нұсқасы: майысу, иілу (2023), нүкте; кезең (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «иілу нүктесі» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
439. | индуктивті болжау | индуктивное предположение | индуктивное предположениеиндуктивті болжауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Индуктивті болжау - индуктивті жалпылану, түсіндіру, болжау, бейнелеу және алғышарттарды алу мақсатымен пайдаланатын индуктивті пайымдауды зерттейтін логиканың бөлімі, ол көбінесе дедуктивті пайымдауға салыстырмалы айтылады. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: induktiv fərziyyə 4. Қырғыз: индуктивдүү божомол 5. Өзбек: induktiv taxmin 6. Түрік: endüktif varsayım 7. Ағылшын: inductive assumption 8. Испан: supuesto inductivo 9. Неміс: induktive Annahme 10. Француз: hypothèse inductive 11. Бекітілген нұсқасы: болжау (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "индуктивті болжау" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
440. | индуктивті қадам | индуктивный шаг | индуктивный шагиндуктивті қадамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Индуктивті қадам - (" n)[P(n) ® P(n+1)]. Математикалық индукция әдісі. 2. Этимологиясы: Индуктивтілік (лат. іnductіo – келтіру, бейімдеу, қоздыру) – электр тізбегінің магниттік қасиетін сипаттайтын шама. 3. Әзербайжан: induktiv addım 4. Қырғыз: индуктивдүү кадам 5. Өзбек: induktiv qadam 6. Түрік: endüktif adım 7. Ағылшын: inductive step 8. Испан: paso inductivo 9. Неміс: induktiver Schritt 10. Француз: étape inductive 11. Бекітілген нұсқасы: индуктивтiк әдіс (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "индуктивті қадам" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
441. | индукция базисі | базис индукции | базис индукциииндукция базисіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Индукция базисі- егер біз белгілі бір терминге жататын элементтер класын орнатуымыз керек болса, онда біз кейбір элементтерді осы кластың элементтері деп жариялаймыз. Бұл анықтама индукция базисі деп аталады. 2. Этимологиясы: Индукция (латынша - қоздыру, тудыру) – дербес жеке түсініктер негізінде ақиқаттығы пайымдалатын жалпылама түсінік тұжырымдау. 3. Әзербайжан: induksiyanın əsası 4. Қырғыз: индукциянын негизи 5. Өзбек: induksiya asosi 6. Түрік: indüksiyon temeli 7. Ағылшын: basis of induction 8. Испан: base de inducción 9. Неміс: Grundlage der Induktion 10. Француз: base d'induction 11. Бекітілген нұсқасы: индукция (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "индукция базисі" нұсқасын қолдаймыз | 0 |
442. | интеграл астындағы функция | подынтегральная функция | подынтегральная функцияинтеграл астындағы функцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интеграл астындағы функция - бөлшек функциясының атауы. 2. Этимологиясы: лат. integratus, integrare өткен шақ "бүтін құрастыру", integer "тұтас, толық". 3. Әзербайжан: inteqral funksiya 4. Қырғыз: интеграл ичиндеги функция 5. Өзбек: integrallash funksiyasi 6. Түрік: entegrand fonksiyonu 7. Ағылшын: integrand 8. Испан: función subintegral 9. Неміс: integrand 10. Француз: fonction d'intégrale 11. Бекітілген нұсқасы: интеграл – интеграл (2021), функция – функция (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: интеграл астындағы функция деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
443. | интеграл астындағы өрнек | подынтегральное выражение | подынтегральное выражениеинтеграл астындағы өрнекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интеграл астындағы өрнек – f(x) функциясының дифференциалын білдіретін өрнек. 2. Этимологиясы: лат. integratus, integrare өткен шақ "бүтін құрастыру", integer "тұтас, толық". 3. Әзербайжан: inteqral ifadə 4. Қырғыз: интеграл астындагы туюнтма 5. Өзбек: integrallashgan ifoda 6. Түрік: entegrand ifadesi 7. Ағылшын: integrand expression 8. Испан: expresión subintegral 9. Неміс: integrand 10. Француз: expression d'intégrale 11. Бекітілген нұсқасы: интеграл – интеграл (2021), сандық өрнек (матем.) – выражение числовые (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді. 13. Ұсыныстар: интеграл астындағы өрнек деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
444. | интегралдау ережелері | правило интегрирования | правило интегрированияинтегралдау ережелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интегралдау ережелері - математикалық әдіс. Әдетте, интегралдарды табу кезінде алдымен интегралдау ережелері қолданылады, содан кейін интегралдар кестесі. 2. Этимологиясы: Интеграция (лат. іntegratіo) – қалпына келтіру, толықтыру, іnteger – тұтас, бүтін) мағынасында. 3. Әзербайжан: inteqrasiya qaydası 4. Қырғыз: интеграция эрежеси 5. Өзбек: integratsiya qoidasi 6. Түрік: entegrasyon kuralı 7. Ағылшын: integration rule 8. Испан: regla de integración 9. Неміс: Integrationsregel 10. Француз: règle d'intégration 11. Бекітілген нұсқасы: интегралдау (матем.) (2015), ереже (2018) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "интегралдау ережелері" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
445. | интегралдау кестесі | таблица интегралов | таблица интеграловинтегралдау кестесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интегралдау кестесі – интеграл астындағы функцияның анықталу, алмасу формасы, квадрат түбір анықтамалары, гиперболалық тригонометриялық алмастырулар, көбейткіш дифференциалы қамтылған формулалар көрсеткіші. 2. Этимологиясы: Интеграция (лат. іntegratіo) – қалпына келтіру, толықтыру, іnteger – тұтас, бүтін. 3. Әзербайжан: inteqrallar cədvəli 4. Қырғыз: интегралдык таблица 5. Өзбек: integrallar jadvali 6. Түрік: integral tablosu 7. Ағылшын: table of integrals 8. Испан: tabla de integrales 9. Неміс: Tabelle der Integrale 10. Француз: tableau des intégrales 11. Бекітілген нұсқасы: интегралдау (матем.) (2012), Интегралдау (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "интегралдау кестесі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
446. | интервалды вариациялық қатар | интервальный вариационный ряд | интервальный вариационный рядинтервалды вариациялық қатарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интервалды вариациялық қатар – жиіліктерімен немесе олардың әрқайсысына шама мәндерінің түсу жиіліктерімен түрленудің реттелген интервалдарының жиынтығы. 2. Этимологиясы: interval: кейінгі лат. intervallum" аралық (қадалар арасында)", inter - "арасында" (үнді-евр. enter "арасында", салыстыру дәрежесі *en- "в") + vallus "полюс; сырық", variation: лат. variationen (атау variation) "айырмашылық, вариация, өзгеріс", variare өткен шақ түбірінен"өзгерту" түрінде келеді, series: латын. series - "қатар, тізбек, серия, реттілік, сабақтастық", serere - ден "қосылу, байланыстыру, ұйымдастыру, бекіту, қою, сөйлеу, талқылау". 3. Әзербайжан: interval variasiya seriyası 4. Қырғыз: интервалдык вариация сериясы 5. Өзбек: intervalli variatsion qator 6. Түрік: aralık varyasyon serisi 7. Ағылшын: interval variation series 8. Испан: serie variacional de interval 9. Неміс: intervall-variationsreihe 10. Француз: série variationnelle d'intervalle 11. Бекітілген нұсқасы: вариациялық қисап (математика) –исчисление вариационное (2015), аралық әдіс – интервальный метод (2019) 12. Заңнамадағы қолданысы: - 13. Ұсыныстар: интервалды вариациялық қатар деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
447. | иррационал | иррационал | иррационалиррационалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Иррационал – шексіз ондық периодты емес бөлшектер, олар бірлікпен салыстыруға келмейді. Бірақ мұндай нөмірді алу әдісін көрсетуге болады, содан кейін ол дәл көрсетілген деп саналады. Осы әдісті қолдана отырып, иррационал санның ондық таңбаларының кез-келген санын табуға болады, бұл белгілі бір дәлдікпен санды есептеу деп аталады, ол есептеу үшін қажет белгілер санымен дәл белгіленеді. 2. Этимологиясы: лат. irrationalize /irrationalism "себепсіз, рациональды емес"; ассимиляцияланған in - "емес, қарама-қарсы" формасы мен + rationalis "ақылға тиесілі, ақылға қонымды" тұлғасының бірігуінен жасалған. 3. Әзербайжан: irrasional 4. Қырғыз: иррационал 5. Өзбек: irratsional 6. Түрік: irrasyonel 7. Ағылшын: irrational 8. Испан: irracional 9. Неміс: irrational 10. Француз: irrationnel 11. Бекітілген нұсқасы: иррационал сан (матем.) – число иррациональное (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары үшін жалпы білім беретін пәндер циклінің немесе модулінің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығы. Мысалы, "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. 13. Ұсыныстар: иррационал деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
448. | иррационал өрнектер | иррациональное выражение | иррациональное выражениеиррационал өрнектерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Иррационал өрнектер – түбір таңбасының ішінде айнымалысы бар алгебралық өрнектер. 2. Этимологиясы: Латынның "rationalis" сөзі "есептік" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: irrasional ifadə 4. Қырғыз: иррационалдык билдирүү 5. Өзбек: irratsional ifoda 6. Түрік: irrasyonel ifade 7. Ағылшын: irrational expression 8. Испан: expresión irracional 9. Неміс: irrationaler Ausdruck 10. Француз: expression irrationnelle 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "иррационал өрнектер" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
449. | иррационалдықтан құтылу | освобождение от иррациональностей | освобождение от иррациональностейиррационалдықтан құтылуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Иррационалдықтан құтылу - ирационал өрнегі бар бөлшекті рационал болатындай өрнекпен алмастыру. 2. Этимологиясы: Иррациональ – "irratiōnālis" латын тілінен енген "теріске шығару", "керісінше" мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: irrasionallıqdan qaçmaq 4. Қырғыз: акылга сыйбастыктан кутулуу 5. Өзбек: mantiqsizlikdan qochish 6. Түрік: mantıksızlıktan kaçmak 7. Ағылшын: escape from irrationality 8. Испан: escapar de la irracionalidad 9. Неміс: Flucht aus der Irrationalität 10. Француз: échapper à l'irrationnel 11. Бекітілген нұсқасы: иррационализм (2018), иррационал сан (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "иррационалдықтан құтылу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
450. | квадрат теңдеу | квадратное уравнение | квадратное уравнениеквадрат теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат теңдеу – ax2+ bx+ c= 0 түріндегі теңдеу. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat tənlik 4. Қырғыз: квадраттык теңдеме 5. Өзбек: kvadrat tenglama 6. Түрік: ikinci dereceden denklem 7. Ағылшын: quadratic equation 8. Испан: ecuación cuadrática 9. Неміс: quadratische Gleichung 10. Француз: équation quadratique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат теңдеу" нұсқасын қолдаймыз | 0 |
451. | квадрат теңдеудің дискриминанты, квадрат теңдеу дискриминанты | дискриминант квадратного уравнения | дискриминант квадратного уравненияквадрат теңдеудің дискриминанты, квадрат теңдеу дискриминантыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат теңдеудің дискриминанты – бұл квадрат теңдеудің түбірлерін табу формуласындағы түбірдің астындағы өрнек. Дискриминант латын тіліндегі D әрібімен белгіленеді. 2. Этимологиясы: Латынның "discrimino" сөзі "ажыратамын" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat tənliyin diskriminantı 4. Қырғыз: квадраттык теңдеменин дискриминанты 5. Өзбек: kvadrat tenglamaning diskriminanti 6. Түрік: ikinci dereceden bir denklemin ayırt edicisi 7. Ағылшын: discriminant of a quadratic equation 8. Испан: discriminante de una ecuación cuadrática 9. Неміс: Diskriminante einer quadratischen Gleichung 10. Француз: discriminant d'une équation quadratique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат теңдеудің дискриминанты" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
452. | квадрат теңдеудің түбірі, квадрат теңдеу түбірі | корень квадратного уравнения | корень квадратного уравненияквадрат теңдеудің түбірі, квадрат теңдеу түбіріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат теңдеуінің түбірі – теңдеуді тура теңдікке айналдыратын х айнымалысының мәні. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat tənliyin kökü 4. Қырғыз: квадраттык теңдеменин тамыры 5. Өзбек: kvadrat tenglamaning ildizi 6. Түрік: dereceden denklemin kökü 7. Ағылшын: root of the quadratic equation 8. Испан: raíz de la ecuación cuadrática 9. Неміс: die Wurzel der quadratischen Gleichung 10. Француз: racine de l'équation quadratique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат теңдеудің түбірі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
453. | квадрат теңсіздік | квадратное неравенство | квадратное неравенствоквадрат теңсіздікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат теңсіздік – у = ax2+ bx+ c l0, ax2+ bx+ c > 0 және ax2+ bx+ c < 0, ax2+ bx+ c m 0 (мұндағы х– айнымалы, a, b, c– сандар, а≠0) түріндегі теңсіздіктер. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat bərabərsizlik 4. Қырғыз: квадрат теңсиздиги 5. Өзбек: kvadrat tengsizlik 6. Түрік: kare eşitsizliği 7. Ағылшын: square inequality 8. Испан: desigualdad cuadrada 9. Неміс: quadratische Ungleichung 10. Француз: inégalité au carré 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат теңсіздік" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
454. | квадрат теңсіздіктің шешімі, квадрат теңсіздік шешімі | решение квадратного неравенства | решение квадратного неравенстваквадрат теңсіздіктің шешімі, квадрат теңсіздік шешіміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат теңсіздіктің шешімі – квадрат теңсiздiктi тура санды теңсiздiкке айналдыратын айнымалының мәнi. 2. Этимологиясы: Латын тілінің "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat bərabərsizliyin həlli 4. Қырғыз: квадраттык теңсиздикти чечүү 5. Өзбек: kvadrat tengsizlikning yechimi 6. Түрік: ikinci dereceden bir eşitsizliğin çözümü 7. Ағылшын: solution of a quadratic inequality 8. Испан: solución de una desigualdad cuadrática 9. Неміс: Lösung einer quadratischen Ungleichung 10. Француз: solution d'une inéquation quadratique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат теңсіздіктің шешімі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
455. | квадрат түбір | квадратный корень | квадратный кореньквадрат түбірСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат түбірі – квадраты а санына тең х саны. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat kök 4. Қырғыз: квадраттык тамыр 5. Өзбек: kvadrat ildiz 6. Түрік: kare kök 7. Ағылшын: square root 8. Испан: raíz cuadrada 9. Неміс: quadratwurzel 10. Француз: racine carrée 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат түбір" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
456. | квадрат үшмүше | квадратный трехчлен | квадратный трехчленквадрат үшмүшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат үшмүше – ax2+ bx+ c түріндегі көпмүше. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat trinomial 4. Қырғыз: квадрат үчилтик 5. Өзбек: kvadrat trinomial 6. Түрік: kare üç terimli 7. Ағылшын: square trinomial 8. Испан: trinomio cuadrado 9. Неміс: quadratisches Trinom 10. Француз: trinôme carré 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат үшмүше" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
457. | квадрат үшмүшесінің түбірі | корень квадратного трехчлена | корень квадратного трехчленаквадрат үшмүшесінің түбіріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадрат үшмүшесінің түбірі – квадрат үшмүшенің мәнін нөлге айналдыратын х айнымалысының мәні. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "quadrātum" сөзі "төрт бұрышты" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat üçbucaqlı kök 4. Қырғыз: чарчы үч мүчөлүү тамыр 5. Өзбек: kvadrat uch nomli ildiz 6. Түрік: kare üçlü kök 7. Ағылшын: square trinomial root 8. Испан: raíz cuadrada del trinomio 9. Неміс: Quadrattrinomialwurzel 10. Француз: racine carrée du trinôme 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадрат үшмүшесінің түбірі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
458. | квадраттар айырмасының формуласы | формулы разности квадратов | формулы разности квадратовквадраттар айырмасының формуласыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадраттар айырмасының формуласы - a және b екі санының квадраттарының айырмашылығы олардың айырмашылығының көбейтіндісіне және олардың қосындысына тең: a2 - b2 = (a-b) * (a + b). 2. Этимологиясы: Квадрат (лат. quadratus, төртбұрыш) – барлық бұрыштарымен, қабырғалары тең болатын жалпақ төртбұрыш. 3. Әзербайжан: kvadratlar fərqinin düsturu 4. Қырғыз: квадраттардын айырмасынын формуласы 5. Өзбек: kvadratlar ayirmasining formulasi 6. Түрік: kareler farkı formülü 7. Ағылшын: the formula for the difference of squares 8. Испан: la formula de la diferencia de cuadrados 9. Неміс: die Formel für die Quadratdifferenz 10. Француз: la formule de la différence des carrés 11. Бекітілген нұсқасы: квадрат (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «квадраттар айырмасының формуласы» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
459. | квадраттық функция | квадратичная функция | квадратичная функцияквадраттық функцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Квадраттық функция – у = ax2+ bx+c(а≠0) түріндегі функция. 2. Этимологиясы: Латынның "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kvadrat funksiya 4. Қырғыз: квадраттык функция 5. Өзбек: kvadratik funktsiya 6. Түрік: ikinci dereceden fonksiyon 7. Ағылшын: quadratic function 8. Испан: función cuadrática 9. Неміс: quadratische Funktion 10. Француз: fonction quadratique 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "квадраттық функция" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
460. | кездейсоқ оқиға | случайное событие | случайное событиекездейсоқ оқиғаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ оқиға – тәжірибе нәтижесінде орындалатын немесе орындалмайтын оқиға. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təsadüfi hadisə 4. Қырғыз: кокустук окуя 5. Өзбек: tasodifiy hodisa 6. Түрік: rastgele olay 7. Ағылшын: random event 8. Испан: evento al azar 9. Неміс: Zufälliges Ereignis 10. Француз: Événement aléatoire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кездейсоқ оқиға" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
461. | кездейсоқ таңдама | случайная выборка | случайная выборкакездейсоқ таңдамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиынтық кездейсоқ таңдама – кейбір элементтер (обьектілері) бас жиынтықтан кез келген ретпен таңдалуы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: təsadüfi seçmə 4. Қырғыз: туш келди тандоо 5. Өзбек: tasodifiy tanlov 6. Түрік: rastgele örnekleme 7. Ағылшын: random sample 8. Испан: muestra aleatoria 9. Неміс: Zufallsstichprobe 10. Француз: échantillon aléatoire 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кездейсоқ таңдама" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
462. | кездейсоқ шаманың ауытқуы, кездейсоқ шама ауытқуы | отклонение случайной величины | отклонение случайной величиныкездейсоқ шаманың ауытқуы, кездейсоқ шама ауытқуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ шаманың ауытқуы – кездейсоқ шама мен оның математикалық күтімінің айырмасы. 2. Этимологиясы: deviation: кейінгі латын derivations, өткен шақ deviate - "қапталға бұрылу, жолдан бұрылу", random: көне француз. randon "импульс, тәртіпсіздік, күш, жылдамдық", variable: көне француз. variable - "әртүрлі, өзгермелі, құбылмалы". 3. Әзербайжан: təsadüfi dəyişənin sapması 4. Қырғыз: кокус чоңдуктун четтөөсү 5. Өзбек: tasodifiy o'zgaruvchining og'ishi 6. Түрік: değişken değerin sapması 7. Ағылшын: deviation of a random variable 8. Испан: desviación de una variable aleatoria 9. Неміс: abweichung des zufallswerts 10. Француз: déviation d'une variable aléatoire 11. Бекітілген нұсқасы: кездейсоқ шама – случайная величина (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: кездейсоқ шаманың ауытқуы деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
463. | келтірілген квaдрат теңдеу | приведенное квадратное уравнение | приведенное квадратное уравнениекелтірілген квaдрат теңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Келтірілген квадрат теңдеу – бұл ең жоғары коэффициент, ең жоғары дәрежелі бірмүшенің алында тұрған коэффициент бірлікке тең болатын теңдеу. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "quadrātum" сөзі "төртбұрыш" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: azaldılmış kvadrat tənlik 4. Қырғыз: берилген квадраттык теңдеме 5. Өзбек: berilgan kvadrat tenglama 6. Түрік: indirgenmiş ikinci dereceden denklem 7. Ағылшын: reduced quadratic equation 8. Испан: ecuación cuadrática reducida 9. Неміс: reduzierte quadratische Gleichung 10. Француз: équation quadratique réduite 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "келтірілген квaдрат теңдеу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
464. | келтіру формулалары | формулы приведения | формулы приведениякелтіру формулаларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Келтіру формулалары – бұл еркін айналу бұрышының тригонометриялық функцияларының мәндерін есептеуді өткір бұрыш үшін осы мәндерді есептеуге дейін төмендетуге мүмкіндік беретін формулалар. 2. Этимологиясы: Латын тілінен аударғанда "formula" "нысан, ереже, ұйғарым" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: gətirmək formulalari 4. Қырғыз: келтирүү формулалары 5. Өзбек: keltirish formulalari 6. Түрік: azaltma formülleri 7. Ағылшын: reduction formulas 8. Испан: fórmula de adicción 9. Неміс: suchtformel 10. Француз: formule addiction 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "келтіру формулалары" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
465. | кемімелі функция | убывающая функция | убывающая функциякемімелі функцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кемімелі функция – D жиынындағы аргументтің үлкен (кіші) мәніне функцияның кіші (үлкен) мәні сәйкес болатын функция. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "functio" "міндет" дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: azalan funksiya 4. Қырғыз: төмөндөтүү функциясы 5. Өзбек: kamaytiruvchi funktsiya 6. Түрік: azalan fonksiyon 7. Ағылшын: decreasing function 8. Испан: función decreciente 9. Неміс: abnehmende Funktion 10. Француз: fonction décroissante 11. Бекітілген нұсқасы: функция - функция (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кемімелі функция" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
466. | кему | убывание | убываниекемуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кему – санның кему реті. Егер y = f(x) функциясының туындысы интервалдың кез келген x айнымалысы үшін теріс болса, онда функция сол интервалда кемиді. 2. Этимологиясы: лат. decrescere - "кішірейту, төмендету". 3. Әзербайжан: azalma 4. Қырғыз: төмөндөө 5. Өзбек: kamayish 6. Түрік: azalan 7. Ағылшын: decrease 8. Испан: disminución 9. Неміс: dekrement 10. Француз: décroissement 11. Бекітілген нұсқасы: құнарлылықтың кему заңы (ауыл шаруа.) – закон убывающего плодородия (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: Су көлігі саласындағы мамандықтар бойынша үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 мамырдағы №662 бұйрығы. Мысалы, Функцияның өсуі және кемуі туралы теоремалар. 13. Ұсыныстар: "кему" деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
467. | кері пропорционал тәуелсіздік | обратная пропорциональная независимость | обратная пропорциональная независимостькері пропорционал тәуелсіздікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кері пропорционал тәуелсіздік – екі шаманың біреуін бірнеше есе арттырғанда (кеміткенде) екіншісі де сонша есе кемігенде (артқанда) пайда болатын тәуелділік. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "proporcionalis" "мөлшерлес" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: tərs mütənasib müstəqillik 4. Қырғыз: тескери пропорционалдык көз карандысыздык 5. Өзбек: teskari proportsional mustaqillik 6. Түрік: ters orantılı bağımsızlık 7. Ағылшын: inverse proportional independence 8. Испан: independencia proporcional inversa 9. Неміс: umgekehrt proportionale Unabhängigkeit 10. Француз: indépendance proportionnelle inverse 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кері пропорционал тәуелсіздік" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
468. | кері тригонометриялық функциялар | обратные тригонометрические функции | обратные тригонометрические функциикері тригонометриялық функцияларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кері тригонометриялық функциялар – тригонометриялық функцияларға кері функциялар. Керi тригонометриялық функцияларға алты функция жатады (әр тригонометриялық функцияларға сәйкес). арксинус (белгіленуі: arcsin x) арккосинус (белгіленуі: arccos x) арктангенс (белгіленуі: arctg x) шетелдiк әдебиеттерде arctan x) арккотангенс (белгіленуі: arcctg x; шетелдiк әдебиеттерде arccot x немесе arccotan x) арксеканс (белгіленуі: arcsec x) арккосеканс (белгіленуі: arccosec x; шетелдiк әдебиеттерде aarccsc x) 2. Этимологиясы: Тригонометрия (грек. trіgōnon – үшбұрыш және metreo – өлшеу) – геометрияның үшбұрыш элементтерінің арасындағы метрикалық қатыс тригонометриялық функциялар арқылы өрнектелетін саласы. Функция - математикадағы негізгі ұғымдардың бірі; Қызмет, міндет, жұмыс; қатынастар жүйесіндегі қайсы бір объекті қасиеттерінің сыртқы көрінісі; 3. Әзербайжан: tərs triqonometrik funksiyalar 4. Қырғыз: тескери тригонометриялык функциялар 5. Өзбек: teskari trigonometrik funktsiyalar 6. Түрік: ters trigonometrik fonksiyonlar 7. Ағылшын: inverse trigonometric functions 8. Испан: funciones trigonométricas inversas 9. Неміс: inverse trigonometrische Funktionen 10. Француз: fonctions trigonométriques inverses 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «кері тригонометриялық функциялар» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
469. | кері функцияның туындысы, кері функция туындысы | производная обратной функции | производная обратной функциикері функцияның туындысы, кері функция туындысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кері функцияның туындысы – кері функцияның туындысы y=f(x) болса онда x=f -1(y) функциясы y=f(x) функцияға кері функция деп аталады. Мысалы. y=x2 болса онда x= Кері x=f -1(y) функциясының туындысы мына формуламен есептелінеді: xy′ = Мысалы y=sinx функциясына кері x=arcsiny функциясының туындысы: xy′ = = y=sinx болғандықтан және cos2x=1 – sin2x форрмуласын ескерсек: cos2x= 1- sin2x cos2x=1 – y2 […] 2. Этимологиясы: Функция (лат. functіo – орындау, атқару, жүзеге асыру) көп мағыналы сөз: Функция - математикадағы негізгі ұғымдардың бірі Қызмет, міндет, жұмыс; қатынастар жүйесіндегі қайсы бір объекті қасиеттерінің сыртқы көрінісі; Социологияда – белгілі бір әлеуметтік институт атқаратын рөл; Лингвистикада – тілдік бірліктің немесе тіл құрылымы. 3. Әзербайжан: tərs funksiyanın törəməsi 4. Қырғыз: тескери функциянын туундусу 5. Өзбек: teskari funktsiyaning hosilasi 6. Түрік: ters fonksiyonun türevi 7. Ағылшын: derivative of the inverse function 8. Испан: derivada de la función inversa 9. Неміс: Ableitung der Umkehrfunktion 10. Француз: dérivée de la fonction inverse 11. Бекітілген нұсқасы: функция (2020), туынды (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «кері функцияның туындысы» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
470. | кесінділердің қатынасы | отношение отрезков | отношение отрезковкесінділердің қатынасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Kесінділердің қатынасы – олардың белгілі бір метрикалық өлшемде көрсетілген ұзындықтарының қатынасы. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: seqmentlərin nisbəti 4. Қырғыз: сегменттердин катышы 5. Өзбек: segmentlarning nisbati 6. Түрік: kesimlerin ilişkisi 7. Ағылшын: ratio of segments 8. Испан: relación de segmentos 9. Неміс: Linienverhältnis 10. Француз: rapport des segments 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Заңнама қолданылысында көрсетілмен және термин жүйесінде бекітілмегендіктен, жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кесінділердің қатынасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
471. | кесіндінің орта перпендикуляры | серединный перпендикуляр отрезка | серединный перпендикуляр отрезкакесіндінің орта перпендикулярыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кесіндінің орта перпендикуляры – кесіндіге перпендикуляр және оның ортасы арқылы өтетін түзу. 2. Этимологиясы: Латынның "perpendicularis" сөзі "тік" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: seqmentin perpendikulyar bisektoru 4. Қырғыз: сегменттин перпендикуляр биссектрисасы 5. Өзбек: segmentning perpendikulyar bissektrisasi 6. Түрік: bir segmentin dikey açıortayı 7. Ағылшын: perpendicular bisector of a segment 8. Испан: mediatriz de un segmento 9. Неміс: Mittelsenkrechte einer Strecke 10. Француз: bissectrice perpendiculaire d'un segment 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кесіндінің орта перпендикуляры" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
472. | кесіндінің ортасы, кесінді ортасы | середина разреза | середина разрезакесіндінің ортасы, кесінді ортасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кесіндінің ортасы – кесіндіні тең екі бөлікке бөлетін нүкте. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: kəsimin ortasında 4. Қырғыз: кесилген орто 5. Өзбек: kesmaning o'rtasida 6. Түрік: kesimin ortası 7. Ағылшын: middle of the cut 8. Испан: medio del corte 9. Неміс: Mitte des Schnitts 10. Француз: milieu de la coupe 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кесіндінің ортасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
473. | кесіндінің түзудегі проекциясы | проекция отрезка прямой линии | проекция отрезка прямой линиикесіндінің түзудегі проекциясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кесіндінің түзудегі проекциясы – осы кесіндінің ұштарының проекцияларымен шектелетін түзу бойындағы кесінді. 2. Этимологиясы: Латын тілінің "prōjectio" сөзі "тарту" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: düz xətt seqmentinin proyeksiyası 4. Қырғыз: түз сызык сегментинин проекциясы 5. Өзбек: to'g'ri chiziq segmentining proyeksiyasi 6. Түрік: düz bir çizgi parçasının izdüşümü 7. Ағылшын: projection of a straight line segment 8. Испан: proyección de un segmento de línea recta 9. Неміс: Projektion eines geraden Liniensegments 10. Француз: projection d'un segment de droite 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кесіндінің түзудегі проекциясы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
474. | кесіндінің ұзындығы, кесінді ұзындығы | длина отрезка | длина отрезкакесіндінің ұзындығы, кесінді ұзындығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кесіндінің ұзындығы – оның ұштары арасындағы қашықтық. 2. Этимологиясы: – 3. Әзербайжан: seqment uzunluğu 4. Қырғыз: сегмент узундугу 5. Өзбек: segment uzunligi 6. Түрік: segment uzunluğu 7. Ағылшын: segment length 8. Испан: longitud del segmento 9. Неміс: Segmentlänge 10. Француз: longueur des segments 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "кесіндінің ұзындығы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
475. | кеңістік фигуралары | пространственные фигуры | пространственные фигурыкеңістік фигураларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кеңістік фигуралары – үш өлшемді: ұзындық, биіктік және ені бар фигуралар. Бұл фигуралар екі топқа бөлінеді: дөңгелек денелер (кейбір дөңгелек беттермен шектелген) және көп қырлы (жалпақ геометриялық фигуралармен шектелген беттер). 2. Этимологиясы: Фигура, геометрияда (лат. fіgura – бейне, пішін) – әр түрлі нүктелер жиынына қолданылатын термин. 3. Әзербайжан: məkan fiqurları 4. Қырғыз: мейкиндик фигуралар 5. Өзбек: kosmik raqamlar 6. Түрік: mekansal figürler 7. Ағылшын: space figures 8. Испан: figuras espaciales 9. Неміс: räumliche Formen 10. Француз: figures spatiales 11. Бекітілген нұсқасы: кеңістік (2020), бостас (фигура) (2020), Фигура (математика) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «кеңістік фигуралары» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
476. | коллинеар векторлар | векторы коллинеарные | векторы коллинеарныеколлинеар векторларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. коллинеар векторлар - бір түзуде немесе параллель түзулерде жатқан нөлдік емес векторлар. 2. Этимологиясы: Вектор (лат. vector) – тасымалдаушы, тасушы, тірек – мағынасында қолданылады. Коллинеар –"collineare" латын тілінен алынған, тік бағыт мағынасын білдіреді 3. Әзербайжан: kollinear vektorlar 4. Қырғыз: коллинеардык векторлор 5. Өзбек: kollinear vektorlar 6. Түрік: doğrusal vektörler 7. Ағылшын: collinear vectors 8. Испан: Vectores colineales 9. Неміс: kollineare Vektoren 10. Француз: vecteurs colinéaires 11. Бекітілген нұсқасы: вектор (2018), коллинеарлық (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда көрсетілген мәліметтерді басшылыққа ала отырып, "коллинеар векторлар" нұсқасын ұсынамыз | 0 |
477. | компланар векторлар | компланарные векторы | компланарные векторыкомпланар векторларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Компланар векторлар – бір жазықтыққа параллель немесе бір жазықтықта жатқан векторлар. 2. Этимологиясы: Вектор –"vector" латын тілінен алынған, тасушы, тасымалдаушы мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: koplanar vektorlar 4. Қырғыз: копланардык векторлор 5. Өзбек: koplanar vektorlar 6. Түрік: eş düzlemli vektörler 7. Ағылшын: coplanar vectors 8. Испан: Vectores de coplanar 9. Неміс: koplanare Vektoren 10. Француз: vecteurs coplanaires 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "компланар векторлар" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
478. | комплекс сан | комплексное число | комплексное числокомплекс санСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Комплекс сан - егер а және b нақты сандар болса, онда a+bi өрнегін комплекс (жорамал) сан деп атаймыз. Мұнда, а-комплекс санның нақты бөлігі, b—жорамал бөлік деп аталады. 2. Этимологиясы: Комплекс сандар (латынша «complexus) – байланыс, тіркес деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: kompleks ədəd 4. Қырғыз: татаал сан 5. Өзбек: murakkab son 6. Түрік: karmaşık sayı 7. Ағылшын: complex number 8. Испан: Número complejo 9. Неміс: komplexe Zahl 10. Француз: nombre complexe 11. Бекітілген нұсқасы: комплекс (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "комплекс сан" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
479. | комплекс санның модулі | модуль комплексного числа | модуль комплексного числакомплекс санның модуліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Комплекс санның модулі – жазықтықтағы комплекс санды өрнектейтін нүктенің радиус-векторы мен абцисса осінің арасындағы бұрыш. 2. Этимологиясы: Комплекс (лат. complex - байланысу, тіркесу). Модуль (лат. modulus – өлшем) деген мағыдағы сөздер. 3. Әзербайжан: kompleks ədəd modulu 4. Қырғыз: комплекстүү сан модулу 5. Өзбек: kompleks sonlar moduli 6. Түрік: karmaşık sayı modülü 7. Ағылшын: complex number modulus 8. Испан: módulo de número complejo 9. Неміс: komplexer Zahlenmodul 10. Француз: module des nombres complexes 11. Бекітілген нұсқасы: модуль (2018), кешен (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "комплекс санның модулі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
480. | комплекс санның тригонометриялық түрі | тригонометрическая форма комплексного числа | тригонометрическая форма комплексного числакомплекс санның тригонометриялық түріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Комплекс санның тригонометриялық түрі - z санының z=x+iy түрінде жазылуы комплекс санның алгебралық түрі. Комплекс санды жазудың тригонометриялық түрі – (Эйлер формуласы) – күрделі санды жазудың көрсеткіштік түрі: z комплекс санының шексіз көп аргументтері бар: егер φ0 z санының кез келген аргументі болса, қалғандарының барлығын формула арқылы табуға болады. 2. Этимологиясы: Тригонометрия (грек. trіgōnon – үшбұрыш және metreo – өлшеу) – геометрияның үшбұрыш элементтерінің арасындағы метрикалық қатыс тригонометриялық функциялар арқылы өрнектелетін саласы. 3. Әзербайжан: kompleks ədədin triqonometrik forması 4. Қырғыз: комплекстүү сандын тригонометриялык түрү 5. Өзбек: kompleks sonning trigonometrik shakli 6. Түрік: karmaşık sayının trigonometrik formu 7. Ағылшын: trigonometric form of a complex number 8. Испан: forma trigonométrica de un número complejo 9. Неміс: trigonometrische Form einer komplexen Zahl 10. Француз: forme trigonométrique d'un nombre complexe 11. Бекітілген нұсқасы: кешен (2020) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "комплекс санның тригонометриялық түрі" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
481. | комплекс санның түбірі | корень из комплексного числа | корень из комплексного числакомплекс санның түбіріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Комплекс санның түбірі – кез-келген z≠ 0 комплекс cан үшін n-ге тең комплекс сандар бар, олардың әрқайсысы санның екінші дәрежесінің түбірі болып табылады. 2. Этимологиясы: Комплекс – (лат. complex) байланысу, тіркесу деген мағынаны білдіреді. 3. Әзербайжан: mürəkkəb ədədin kökü 4. Қырғыз: татаал сандын тамыры 5. Өзбек: murakkab sonning ildizi 6. Түрік: karmaşık sayının kökü 7. Ағылшын: root of a complex number 8. Испан: raíz de un número complejo 9. Неміс: Wurzel einer komplexen Zahl 10. Француз: racine d'un nombre complexe 11. Бекітілген нұсқасы: кешен (2020), Түбір (матем.) (2015) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, комплекс санның түбірі нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
482. | конустың қимасы, конус қимасы | сечение конуса | сечение конусаконустың қимасы, конус қимасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Конустың қимасы - конустың табаны мен осы табанға параллел жазықтықпен қиылып шектелген бөлігі. Басқаша айтқанда толық конустың сүйір ұшы қырқылып тасталған "мұқыл" конус. Қиық конустың жоғарғы табанынан төменгі табанына түсірілген перпендикуляр сызықтың екі табан аралығындағы кесіндісі оның биіктігі (ℎ) болады. 2. Этимологиясы: Конус (лат. conus, гр. 'konos' ) – конус немесе конустық бет–белгілі бір сызықтың (бағыттаушы) барлық нүктесін кеңістіктің берілген нүктесімен (төбесімен) қосатын түзулердің (жасаушыларының) геометриялық орны. Егер бағыттаушы түзу сызық болса, онда Конус жазықтыққа айналады. Егер бағыттаушы өзінің төбесімен бір жазықтықта жатпайтын 2-ретті қисық сызық болса, онда 2-ретті Конус шығады. Дөңгелек Конус немесе тік дөңгелек Конус 2-ретті Конустың қарапайым түрі, оның бағыттаушысы шеңбер болады, ал төбесі осы шеңбер центріне ортогональ проекцияланады; Элементар геометрияда дөңгелек конус деп бағытталған шеңбері бар, дөңгелек конустың бетімен және оның осіне перпендикуляр жазықтықпен шектелген геометриялық денені айтады. 3. Әзербайжан: konusun en kəsiyi 4. Қырғыз: конустун кесилиши 5. Өзбек: konusning kesimi 6. Түрік: koninin kesiti 7. Ағылшын: cross section of the cone 8. Испан: sección transversal del cono 9. Неміс: Querschnitt des Kegels 10. Француз: coupe transversale du cône 11. Бекітілген нұсқасы: конус (2021) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «конустың қимасы» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
483. | координаталық түзу, координаттық түзу | координатная линия | координатная линиякоординаталық түзу, координаттық түзуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Координаттық түзу - санақ басы, бiрлiк кесiндiсі және бағыты көрсетiлген түзу. 2. Этимологиясы: Латын тіліндегі "coordinatus" сөзі "келісілген" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: koordinat xətti 4. Қырғыз: координаталык сызык 5. Өзбек: koordinatali chiziq 6. Түрік: koordinat çizgisi 7. Ағылшын: coordinate line 8. Испан: línea de coordenadas 9. Неміс: Koordinatenlinie 10. Француз: ligne de coordonnées 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "координаттық түзу" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
484. | координаталық өс | координатная ось | координатная оськоординаталық өсСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Координаталық өс – санақтың басы, оң бағытындағы түзу сызық. 2. Этимологиясы: Координат – латын тілінен шыққан "coordinatus" келісілген, реттелген мағынасын білдіреді. 3. Әзербайжан: koordinat oxu 4. Қырғыз: координата огу 5. Өзбек: koordinata o'qi 6. Түрік: koordinat ekseni 7. Ағылшын: coordinate axis 8. Испан: eje de coordenadas 9. Неміс: Koordinatenachse 10. Француз: axe de coordonnées 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "координаталық өс" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
485. | косинус | косинус | косинускосинусСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Косинус - біріншіден, тригонометриялық функциялардың бірі. Белгіленуі: cos; екіншіден, тікбұрышты үшбұрыштың сүйір бұрышының Косинусы – сол сүйір бұрышқа іргелес жатқан катеттің гипотенузаға қатынасы. 2. Этимологиясы: Косинус жаңа латынша cosіnus, co (mplementі) sіnus – қосымша синус дегенді білдіреді. 3. Әзербайжан: kosinus 4. Қырғыз: косинус 5. Өзбек: kosinus 6. Түрік: kosinüs 7. Ағылшын: cosine 8. Испан: coseno 9. Неміс: Kosinus 10. Француз: cosinus 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «Косинус» нұсқасын қолдаймыз | 0 |
486. | косинустар теоремасы | теорема косинусов | теорема косинусовкосинустар теоремасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Косинус теоремасы — Пифагор теоремасын ерікті жазық үшбұрыштарға жалпылайтын Евклид геометриясының теоремасы. 2. Этимологиясы: Косинус (жаңа лат. cosіnus, co (mplementі) sіnus – қосымша синус) – тригонометриялық функциялардың бірі. 3. Әзербайжан: kosinus teoremi 4. Қырғыз: косинус теоремасы 5. Өзбек: kosinus teoremasi 6. Түрік: kosinüs teoremi 7. Ағылшын: cosine theorem 8. Испан: teorema del coseno 9. Неміс: Kosinussatz 10. Француз: théorème du cosinus 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "косинустар теоремасы" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
487. | котангенс | котангенс | котангенскотангенсСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Котангенс – тікбұрышты үшбұрыштың сүйір бұрышына іргелес жатқан катеттің қарсы жатқан катетке қатынасы. 2. Этимологиясы: Латынның "cotangens" сөзі "түйісу" деген мағына береді. 3. Әзербайжан: kotangent 4. Қырғыз: котангенс 5. Өзбек: kotangent 6. Түрік: kotanjant 7. Ағылшын: cotangent 8. Испан: cotangente 9. Неміс: Kotangens 10. Француз: cotangente 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, "котангенс" нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
488. | котангенстер сызығы | линия котангенсов | линия котангенсовкотангенстер сызығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Котангенстер сызығы – тік диаметрдің В нүктесі арқылы жүргізілген бірлік шеңберге жанама сызық. 2. Этимологиясы: Котангенс [жаңа лат. cotangens, co(mplementі) tangens – қосымша тангенс] 3. Әзербайжан: kotangentlər xətti 4. Қырғыз: котангенттердин сызыгы 5. Өзбек: kotangentlar qatori 6. Түрік: kotanjant çizgisi 7. Ағылшын: line of cotangents 8. Испан: línea de cotangentes 9. Неміс: Kotangenslinie 10. Француз: ligne de cotangentes 11. Бекітілген нұсқасы: – 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жоғарыда берілген аудармаларды басшылыққа ала отырып, «котангенстер сызығы» нұсқасын қолдаймыз. | 0 |
489. | критикалық нүкте, сындық нүкте, сыни нүкте | критическая точка | критическая точкакритикалық нүкте, сындық нүкте, сыни нүктеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сындық нүкте – функцияның туындысы нөлге тең немесе туындысы болмайтын анықталу облысының ішкі нүктелері. 2. Этимологиясы: critical: ағылш. critic + -al "сезімтал, кемшілік табуға бейім". "Анықтауда маңызды немесе қажетті" деген мағынасы шамамен 1600 жылы, алдымен, медицинада қолданылған, point: көне француз. point - "нүкте; ең аз мөлшер". 3. Әзербайжан: kritik nöqtə 4. Қырғыз: критикалык пункт 5. Өзбек: tanqidiy nuqta 6. Түрік: kritik nokta 7. Ағылшын: critical point 8. Испан: punto crítico 9. Неміс: kritischer punkt 10. Француз: point critique 11. Бекітілген нұсқасы: нүкте – точка (2021), сыни рефлексия – критическая рефлексия (2022) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: сындық нүкте деген атауды қалдыруды ұсынамын. | 0 |
490. | кубтардың айырмасы | разность кубов | разность кубовкубтардың айырмасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кубтардың айырмасы - қысқартылған көбейту формуласы. 2. Этимологиясы: Куб — 6 жағы, 12 қыры, 8 төбесі бар дұрыс көпжақтың бес типінің бірі. Кубты кейде гексаэдр деп те атайды. Кубтың жақтары квадрат болады, әрбір төбесінде 3 қыры (олар өзара бір-біріне перпендикуляр) түйіседі. 3. Әзербайжан: kubların fərqi 4. Қырғыз: кубтардын айырмасы 5. Өзбек: kublarning farqi 6. Түрік: küp farkı 7. Ағылшын: difference of cubes 8. Испан: diferencia de cubos 9. Неміс: Differenz der Würfel 10. Француз: différence de cubes 11. Бекітілген нұсқасы: айырма (2016) 12. Заңнамадағы қолданысы: – 13. Ұсыныстар: Жо |