| 1. | Ходатайство | 1) Өтініш; 2) Қолдаухат | Ходатайство 1) Өтініш; 2) Қолдаухат СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Зат есім ходатай түбірі, әрі қарай шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған, ежелгі слав. ходатаи (πρέσβυς, μεσίτης; Клоц., Супр.), әрі қарай ход зат есімінен, көнеслав. *xodъ, одан көне слав. ходъ (көне грек. βάδισμα, δρόμος), орыстың жүріс, укр. хід (табыс септік жүрісу), болгардың ход, сербі мен хорваттың хо̑д (табыс септікте хо̏да), словеннің hòd (табыс септікте hódа) және көнеслаян hȏd (табыс септікте hоdа), чех. тілінің chod, словак. chod, поляк. chód (табыс септікте chodu), жоғарылужицкийhsb, dhb. chód. Үндіеуроп. түбір *sed- «жүру, отыру»; х- s- приставкадан соң реr-, pri-, u-; үнді инд. āsad- «басу, жүру, жету» салыстыр, utsad- «шегіну, шығу, жоғару», авест. āhad- «жақындау». Грек. ὁδός «жол», грек. ὁδίτης «жолаушы», грек. ὁδεύω «шарлаймын» байланысқан. Қоғамдық ұйым, мемлекеттік орган немесе кез-келген адам жоғары тұрған органға жіберетін ресми сұрау, өтініш немесе премия. Сот практикасында өтініш судьялардың, прокурорлардың, анықтау органдарының, тергеушілердің шешім қабылдау немесе белгілі бір іс жүргізу әрекеттерін жасау туралы сұранысы деп түсініледі. Өтініш соттың кез-келген сатысында берілуі мүмкін. Өтініш беру құқығы айыпталушыларға, күдіктілерге, азаматтық айыпталушыларға, олардың заңды өкілдеріне, адвокаттарға, прокурорларға, мемлекеттік айыптаушылар мен қоғамдық қорғаушыларға, талапкерлерге, өтініш берушілерге, үшінші тұлғаларға және сот отырысының басқа қатысушыларына, сондай-ақ мемлекеттік органдар, кәсіподақтар, уәкілеттік берген олардың өкілдеріне беріледі. мемлекеттік кәсіпорындар мен басқа да ұйымдар. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ərizə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: сураныч 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Iltimos 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: dilekçe 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Petition; intercession - жақтаушылық, өтінім, делдалдық; petition-өтінім, петиция, сұраным, өтініш, дұға, жалыныш; motion -қозғалыс, өтінім, жылжу, ұсыныс, жүріс, әрекет; solicitation - өтінім, азғырушылық, өжет өтініш, ер адамға далада жол бермеу; soliciting - өтінім, алымсақтық, сұраныс; pleading - жалыныш, қорғану, өтінім, жақтаушылық, жарысқағаз; suit - костюм, қуыным, түс, жиынтық, ер костюмі, өтінім. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Peticion 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Petition; Die Fürsprache - өтінім, жақтаушылық; Das Gesuch - өтініш, өтінім, сұраным, арыз; Die Intervention - килігу, кірігу, өтінім; Die Befürwortung - өтінім, қолдау, жақтаушылық, демеу; Der Antrag - өтінім, сұраным, ұсыныс, арыз; Der Bitt - өтініш, өтінім, сұраным, петиция. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Pétition; l`intercession - өтінім, жақтаушылық; lasollicitation - жүктеу, тиеу, қобалжу, өтінім, кернеу, әрекет; lademande - өтініш, талап, партия, өтінім, қуыным, сұраныс. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында өтініш-обращение нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 1998 жылғы 24-маусымдағы мәжілісінде қолдаухат - өтінім нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – өтініш беруші (лицензиат) нұсқасында 106 жағдайдың (80) қолданылған. Бір жерде өтінішхат нұсқасында, басқа жерде өтініш, өтініштің, өтінішке және басқа да нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш жасау (арыз), (сұрау салу – сұраныс мағынасында) нұсқасында 5 рет қолданыдған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) атауында, Заңда өтініш жасау (арыз), (сұрау салу – сұраныс мағынасында)141 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ходатайствоны өтініш деп аударуға негіз жоқ, себебі өтініш сөзінің бойында заявление, прошение секілді мағына үстелген. Қолдаухат орыс тіліндегі ходатайство+ның мағынасына жақын, қолдау сөзі поддержка мағынасы бар, оған қосылған +хат сөзі қосылуы әсерінен ходатайство сөзі туындаған. Ходатайство сөзінде өтініштен гөрі, жоғары, не қатардағы ұйым, мекеме және т.б. алдында қолдау сұрау, қолдау күту, қолдау көрсету және т.т.мағынасы басым екендігін ескеріп осындай ұсыныс айтамыз. | +2 |
| 2. | Ходатайствовать | 1) Өтініш жасау; 2)Қолдаухат беру | Ходатайствовать 1) Өтініш жасау; 2)Қолдаухат беру СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Ход/жүріс сөзінен негіз алады, әрі қарай шіркеу-слав., көне-слав. ход/жүріс (πρέσβυς, μεσίτης; Клоц., Супр.), әрі қарай ход/жүріс, көне слав. *xodъ, өзгелердің ішінен туындағаны: көне славянның жүріс-ходъ (көне-грек. βάδισμα, δρόμος), орыс жүріс/, укр. хід (табыс септікте жүрісу), болгардың жүріс/ход, сербі мен хорваттың хо̑д (табыс септікте хо̏да), словен. hòd (табыс септікте hódа) және словеннің hȏd (табыс септікте hоdа), чех. тілінде chod, словак. chod, поляк. chód (табыс септікте chodu), Жоғарылужицкийhsb, dhb. chód. Үндіеуро. түбір *sed- «жүріс, отыру»; х- s- приставкасынан соң реr-, pri-, u-; көне үнді салыстырамыз āsad- «басу, жүру, жету», utsad- «жүріс, шығу, жоғалу», авест. āhad- «келу». Грек. ὁδός «жол», грек. ὁδίτης «кезгіш», грек. ὁδεύω «кеземін». Ресми сұраныс, сұраным немесе қоғамдық ұйымның, мемлекеттік органның немесе басқа біреудің жоғары тұрған органға жіберген марапаты. Сот практикасында петиция дегеніміз - судьяларға, прокурорларға, анықтау органдарына, тергеушілерге шешім қабылдау немесе белгілі бір іс жүргізу әрекеттерін орындау туралы жолданған өтініш. Өтініш соттың кез-келген сатысында берілуі мүмкін. Өтініш беру құқығы айыпталушыларға, күдіктілерге, азаматтық айыпталушыларға, олардың заңды өкілдеріне, адвокаттарға, прокурорларға, мемлекеттік айыптаушылар мен қоғамдық қорғаушыларға, талапкерлерге, өтініш берушілерге, үшінші тұлғаларға және сот отырысының басқа қатысушыларына, сондай-ақ мемлекеттік органдар, кәсіподақтар, уәкілеттік берген олардың өкілдеріне беріледі. мемлекеттік кәсіпорындар мен басқа да ұйымдар. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tələb etmək 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: сураныч 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Talab qilish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Talep etmek 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: To solicit; intercede - өтінім, қолдау, қолдау көрсету, достасуға шақырау; petition – өтінім беру, сұрау, шағымдану, өтіну, сұраным беру, петиция жасау; solicit – өтінім ету, сұрану, талап ату, сұрап алу, қолдау, көлбеу; move - қозғалу, жылжу, жылжыту, қозғалу, қозғалту, өтінім ету; plead - жалыну, қиылу, жүгіну, өтінім ету, мойындау, жауап ұстау. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Para solicitar 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Zu erbitten; beantragen – өтінім сұрау, ұсныу, арыз беру; intervenieren – өтінім ету, қолдау, интервенция жүзеге асыру; sich verwenden – өтінім ету, қолдау көрсету; bitten – өтінім ету, шақыру, петициямен шығу, сұрану; ansuchen – өтінім айту; befürworten – өтінім білдіру, қолдау, демеу болу, қолдау көрсету; ersuchen – өтінім беру, сұраныс жасау, тілек ету; plädieren – өтінім ету, үшін , қорғау, сот алдында сөз алу. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Solliciter 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында өтініш-обращение нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 1998 жылғы 24-маусымдағы мәжілісінде қолдаухат - өтінім нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – өтініш беруші (лицензиат) нұсқасында 106 жағдайдың (80) қолданылған. Бір жерде өтінішхат нұсқасында, басқа жерде өтініш, өтініштің, өтінішке және басқа да нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш жасау (арыз), (сұрау салу – сұраныс мағынасында) нұсқасында 5 рет қолданыдған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) атауында, Заңда 141 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ходатайствоны өтініш деп аударуға негіз жоқ, себебі өтініш сөзінің бойында заявление, прошение секілді мағына үстелген. Қолдаухат орыс тіліндегі ходатайство+ның мағынасына жақын, қолдау сөзі поддержка мағынасы бар, оған қосылған +хат сөзі қосылуы әсерінен ходатайство сөзі туындаған. Ходатайство сөзінде өтініштен гөрі, жоғары, не қатардағы ұйым, мекеме және т.б. алдында қолдау сұрау, қолдау күту, қолдау көрсету және т.т. мағынасы басым екендігін ескеріп осындай ұсыныс айтамыз. | +2 |
| 3. | Иск | 1) Талап қою; 2) Талап-арыз | Иск 1) Талап қою; 2) Талап-арыз СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сотқа жіберілген талап, сотқа жүгінген талапкердің сот әрекеті, жауапкерді өз құқығын мойындауға немесе өзіне жүктелген міндеттерді орындауға міндеттеу туралы. талап барлық азаматтық заңнамамен бірге жүреді, оның табиғи меншігі болып табылады; сот істерімен бірге жүрмейтін құқықтар сирек кездесетін жағдайлар болып табылады және заң мен мораль шекарасында болады. мысалы, карточкалық қарыз бойынша төлем алған адамдан ақшаны қайтару талап етілмейді, яғни оған құқығы бар, бірақ ол талап бойынша төлем жасауды талап ете алмайды (табиғи міндеттеме деп аталады). рим құқығында преторлық үкімдер үшін заңдар қарастырылған және олардың саны үкімдердің мазмұнымен шектелген. қазіргі заңдарда көптеген құқықтық қатынастар бар, өйткені құқықтық қатынастар да бар. талаптың мәні ерекшеленеді - талапкердің талаптарының мәні (қарызды өтеу, құқықты мойындау, залалды өтеу және т.б.) және талап қоюдың себебі - талап қоюға негіз болған жауапкердің әрекеті немесе әрекетсіздігі (келісім-шартты бұзу, зиян келтіру және т.б.). сот дауды талап арыздың бір бөлігі ретінде қарастырады, яғни, әдетте, ол талап қою шегінен тыс шыға алмайды. талап беруден бас тартылған жағдайда сотқа сол нысан мен негізі бар шағыммен қайта-қайта жүгінуге жол берілмейді. 2.Әзірбайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: dava 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: сотко арыз 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: sud jarayoni 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: dava 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: lawsuit; claim - қуыным, талап, арыз, сұраныс; suit - костюм, қуыным, түс, жиынтық, ерлер костюмі, комплект; lawsuit - қуыным, сот процесі, тартыс, сот ісі; action - әрекет, акция, қызмет, қуыным; plaint- жылау, қуыным арыз, қуыным. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: pleito 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: klage. die klage - қуыным, сұраным; die forderung - талап, сұраным, қуыным, сұраныс, дуэлге шығару. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: poursuite; l`action акция, влияние, қуыным, әрекет, эффект: lademande - өтініш, талап, партия, өтінім, қуыным, сұраныс. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – қуыным арыз, талап мерзімі – қуыным мерзім, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап - солидарное талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – талап нұсқасында 57 рет, талаптар 52 рет, талаптары нұсқасында 48 рет, талаптарын 35, талаптарына 28 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 3 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 2, талаптарына 2 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 5 рет, талаптар 3 рет, талаптары, талаптарын, талаптарына бір бір нұсқада қолданылған. қазақстан республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-vі қрз талаптарды нұсқасы 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-іі заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) – талап нұсқасында 62 рет, талаптар 13 рет, талаптары нұсқасында 31 рет, талаптарын 10, талапты 8 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)талап түрлі нұсқада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 11 рет, талаптары нұсқасында 6 рет, талаптарын 7, талаптарына 9, талаптарды 10 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қазақстан республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» қазақстан республикасының заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талап нұсқасында 8 рет, талаптар 1 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 3, талаптарға 2 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» қазақстан республикасының заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талап нұсқасында 2 рет, талаптар 2 рет, талаптары нұсқасында 2 рет, талаптарын 2, талаптарға 1 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта талаптарын нұсқасында 5 рет, талаптарды нұсқасыда 6 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талап – требование, талап қою – требовать, талап-арыз - барлық нұсқа исктің мағынасын ашпайды, сондықтан иск-қуыным деген нұсқаны қолдаймыз. Иск сөзінің бойында талап ету, арызданудан гөрі қуыну мағынасы басым. Сондықтан қуыну сөзі ұсынылады. | -1 |
| 4. | Истец | Талап қоюшы | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Көне орыстың истьць.сөзінен шыққан. болгардың исте́ц, поляк. iściec «заңдыие», iścizna «капитал». Көне орыстың исто «капитал»сөзінен шықты деген де мағлұмат бар, олай болғанда бастапқы мағынасы — «меншік» болмақ. Азаматтық іс қозғалған субъективтік құқықтарды және (немесе) қорғалатын мүдделерді қорғаудағы азаматтық процестің қатысушысы. Кең мағынада «Талапкер» сөзі сот органдарына талап арызбен немесе шағыммен жүгінген кез келген адамға қолданылады. Қолданыстағы дауды шешу жолымен талапкердің құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгіну сот ісі деп аталады және талап арызда ресімделеді. Талапкер әрдайым шағымның бастамашысы бола бермейді. Заңда көзделген жағдайларда прокурор немесе уәкілетті мемлекеттік органдар белгілі бір азаматтың құқықтары мен мүдделерін қорғау туралы шағыммен шағымдана алады. Егер кәмелетке толмағанның мүддесі үшін сот ісі қозғалса, оның атынан заңды өкіл өтініш беруші болады. Заңды тұлғаның мүддесі үшін сотқа оның уәкілетті лауазымды тұлғалары шағымданады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İddiaçı 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: истеч эркек 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Da`vogar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: davacı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Claimant; Plaintiff – қуынушы; complainant - қуынушы, арызданушы; claimant - қуынушы, үміткер, құқын білдіруші; petitioner - қуынушы, өтінуші, петиция беруші; suitor - қуынушы, кавалер, сұраушы; demandant – қуынушы; pursuer - қуғыншы, ізіне түсуші, қуынушы. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Demandante 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ansprecher; Der Kläger - қуынушы, арызқой; der Regressant - регрессант, қуынушы. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Demandeur; Leplaignant - қуынушы, арызқой; ledemandeur - претендент, арызданушы, тапсырушы, өрескел жол, сұраныс бастамашысы, қуынушы; lepoursuivant – қуынушы. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – қуынымовое арыз, талап мерзімі – қуынымовый срок, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап - солидарное талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) – талап қою нұсқасында 1 рет, талап қоюы 3 рет, талап қоюға нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта талап қоюшылар нұсқасында 1 рет, талап қою нұсқасыда 3 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талап – требование, талап қою – требовать, талап-арыз - барлық нұсқа исктің мағынасын ашпайды, сондықтан истец-қуын+у+шы деген нұсқаны қолдаймыз. Истең сөзінің бойында талап ету+ші, арыздану+шыдан гөрі қуыну мағынасы басым. Сондықтан қуын+у+шы сөзі ұсынылады. | -2 |
| 5. | Исковое заявление | Талап арыз | Исковое заявление Талап арыз СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (ағыл. statement of claim) – азаматтық сот өндірісінде қуыным, жазбаша құжат, Талаптың нысанасына, негізіне және мазмұнына сәйкес келетін, заңда белгіленген мәліметтер. Сотқа жіберілген талап, талапкердің сот актісі, ол сотталушыға оның құқығын мойындауға немесе өзіне жүктелген міндеттерді орындауға міндеттеу туралы өтініш білдірді. Талап барлық азаматтық заңнамамен бірге жүреді, оның табиғи меншігі болып табылады; сот істерімен бірге жүрмейтін құқықтар сирек кездесетін жағдайлар болып табылады және заң мен мораль шекарасында болады. Мысалы, карточкалық қарыз бойынша төлем алған адамдан ақшаны қайтару талап етілмейді, яғни оған құқығы бар, бірақ ол талап бойынша төлем жасауды талап ете алмайды (табиғи міндеттеме деп аталады). Римдік заңдарда хұндар преторлық үкімдерді қарастырған және олардың саны үкімдердің мазмұнымен шектелген. Қазіргі заңдарда көптеген құқықтық қатынастар бар, өйткені құқықтық қатынастар да бар. Талаптың мәні ерекшеленеді - талапкердің талаптарының мәні (қарызды өтеу, құқықты мойындау, залалды өтеу және т.б.) және талап қоюдың себебі - талап қоюға негіз болған жауапкердің әрекеті немесе әрекетсіздігі (келісім-шартты бұзу, зиян келтіру және т.б.). Сот дауды талап арыздың бір бөлігі ретінде қарастырады, яғни, әдетте, ол талап қою шегінен тыс шыға алмайды. Талап беруден бас тартылған жағдайда, сотқа сол нысан мен себеп бар бірнеше рет шағымдануға жол берілмейді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İddia bəyanatı 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: сураныч 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Da`vo arizasi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Talep Beyanı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Statement of claim; Plaint - шағым, жылау, ыңырсу, өкіну, қуыным-арыз, қуыным; declaration - арыз, декларация, хабарлау, сипаттау, кеден декларациясы, қуыным-арыз. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Declaración de reclamo 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Anspruchserklärung 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Déclaration de réclamation 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – талап нұсқасында 57 рет, талаптар 52 рет, талаптары нұсқасында 48 рет, талаптарын 35, талаптарына 28 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 3 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 2, талаптарына 2 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 5 рет, талаптар 3 рет, талаптары, талаптарын, талаптарына бір бір нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талаптарды нұсқасы 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) – талап нұсқасында 62 рет, талаптар 13 рет, талаптары нұсқасында 31 рет, талаптарын 10, талапты 8 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)талап түрлі нұсқада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 11 рет, талаптары нұсқасында 6 рет, талаптарын 7, талаптарына 9, талаптарды 10 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талап нұсқасында 8 рет, талаптар 1 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 3, талаптарға 2 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талап нұсқасында 2 рет, талаптар 2 рет, талаптары нұсқасында 2 рет, талаптарын 2, талаптарға 1 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта талаптарын нұсқасында 5 рет, талаптарды нұсқасыда 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – қуынымовое арыз, талап мерзімі – қуынымовый срок, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап - солидарное талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – талап-арыз қос сөз нұсқасында сызықша арқылы 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талап – требование, талап қою – требовать, талап-арыз - барлық нұсқа исковое заявление мағынасын ашпайды, сондықтан иск-қуыным деген нұсқаны қолдай отырып, тірек сөз ретінде алуды ұсынамыз. Иск сөзінің бойында талап ету, арызданудан гөрі қуыну мағынасы басым. Сондықтан қуынымарыз біріккен сөзі ұсынылады. | 0 |
| 6. | Исковые требования | 1)Талап қою талаптары; 2)Талап-арыз талаптары | Исковые требования 1)Талап қою талаптары; 2)Талап-арыз талаптары СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Қанағаттандырылмаған қарыздар немесе борышкердің банкроттық туралы куәлігі (small claims). Азаматтық сот ісі аз мөлшерде талап етіледі (Ұлыбританияда - 500 фунт стерлингке дейін). Округтік соттарда мұндай шағымдарды жергілікті сот кеңсесі басшысының төрағалық етуімен төрелік сот заңды өкілдік шығындарын алып тастайтын жеңілдетілген тәртіпте қарайды. Сотқа жіберілген талап, талапкердің сот актісі, ол сотталушыға оның құқығын мойындауға немесе өзіне жүктелген міндеттерді орындауға міндеттеу туралы өтініш білдірді. Талап барлық азаматтық заңнамамен бірге жүреді, оның табиғи меншігі болып табылады; сот істерімен бірге жүрмейтін құқықтар сирек кездесетін жағдайлар болып табылады және заң мен мораль шекарасында болады. Мысалы, карточкалық қарыз бойынша төлем алған адамдан ақшаны қайтару талап етілмейді, яғни оған құқығы бар, бірақ ол талап бойынша төлем жасауды талап ете алмайды (табиғи міндеттеме деп аталады).Римдік заңдарда хұндар преторлық үкімдерді қарастырған және олардың саны үкімдердің мазмұнымен шектелген. Қазіргі заңдарда көптеген құқықтық қатынастар бар, өйткені құқықтық қатынастар да бар. Талаптың мәні ерекшеленеді - талапкердің талаптарының мәні (қарызды өтеу, құқықты мойындау, залалды өтеу және т.б.) және талап қоюдың себебі - талап қоюға негіз болған жауапкердің әрекеті немесе әрекетсіздігі (келісім-шартты бұзу, зиян келтіру және т.б.). Сот дауды талап арыздың бір бөлігі ретінде қарастырады, яғни, әдетте, ол талап қою шегінен тыс шыға алмайды. Талап беруден бас тартылған жағдайда, сотқа сол нысан мен себеп бар бірнеше рет шағымдануға жол берілмейді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İddialar 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: дооматтар 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Da`volar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: iddialar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Claim 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Reclamos 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ansprüche 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Réclamations 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – қуынымовое арыз, талап мерзімі – қуынымовый срок, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап - солидарное талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – талап нұсқасында 57 рет, талаптар 52 рет, талаптары нұсқасында 48 рет, талаптарын 35, талаптарына 28 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 3 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 2, талаптарына 2 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 5 рет, талаптар 3 рет, талаптары, талаптарын, талаптарына бір бір нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талаптарды нұсқасы 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) – талап нұсқасында 62 рет, талаптар 13 рет, талаптары нұсқасында 31 рет, талаптарын 10, талапты 8 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)талап түрлі нұсқада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 11 рет, талаптары нұсқасында 6 рет, талаптарын 7, талаптарына 9, талаптарды 10 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талап нұсқасында 8 рет, талаптар 1 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 3, талаптарға 2 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талап нұсқасында 2 рет, талаптар 2 рет, талаптары нұсқасында 2 рет, талаптарын 2, талаптарға 1 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта талаптарын нұсқасында 5 рет, талаптарды нұсқасыда 6 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талап – требование, талап қою – требовать, талап-арыз - барлық нұсқа исковое заявление мағынасын ашпайды, сондықтан иск-қуыным деген нұсқаны қолдай отырып, тірек сөз ретінде алуды ұсынамыз. Иск сөзінің бойында талап ету, арызданудан гөрі қуыну мағынасы басым. Сондықтан қуынымталап біріккен сөзі ұсынылады. | -2 |
| 7. | Срок исковой давности | 1) Талап қою мерзімі; 2) Талап-арыз мерзімі | Срок исковой давности 1) Талап қою мерзімі; 2) Талап-арыз мерзімі СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Құқық бұзылған адамның талап ету құқығын қорғау үшін сотта немесе басқа юрисдикциялық органда заңмен белгіленген мерзім. Бұл анықтама өнімде бекітілген шектеудің тұжырымдамасына сәйкес келеді. ҚР Азаматтық кодексінің 195-бабында бұл тұжырымдама заң әдебиеттерінде өте сыни тұрғыдан бағаланады, өйткені көрсетілген мерзім тек құқықтары бұзылған адамдарға ғана қатысты емес, мысалы, прокурорлар, органдар, мүдделі тұлғалар, туыстар және т.б. сотқа жүгінуі мүмкін. рецепт - бұл императивті кезең, яғни тараптардың келісімі бойынша мерзім өзгертілмейді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Məhdudiyyət müddəti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Эскирүү мөөнөтү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cheklash muddati 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sınırlama süresi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Limitation period 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Período de limitación 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Verjährungsfrist 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Délai de prescription 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – исковое арыз, талап мерзімі – исковый срок, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап – солидарный талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – талап нұсқасында 57 рет, талаптар 52 рет, талаптары нұсқасында 48 рет, талаптарын 35, талаптарына 28 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 3 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 2, талаптарына 2 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 5 рет, талаптар 3 рет, талаптары, талаптарын, талаптарына бір бір нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талаптарды нұсқасы 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) – талап нұсқасында 62 рет, талаптар 13 рет, талаптары нұсқасында 31 рет, талаптарын 10, талапты 8 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)талап түрлі нұсқада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасында 11 рет, талаптары нұсқасында 6 рет, талаптарын 7, талаптарына 9, талаптарды 10 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талап нұсқасында 8 рет, талаптар 1 рет, талаптары нұсқасында 4 рет, талаптарын 3, талаптарға 2 нұсқада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талап нұсқасында 2 рет, талаптар 2 рет, талаптары нұсқасында 2 рет, талаптарын 2, талаптарға 1 нұсқада қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта талаптарын нұсқасында 5 рет, талаптарды нұсқасыда 6 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талап – требование, талап қою – требовать, талап-арыз - барлық нұсқа исковое заявление мағынасын ашпайды, сондықтан иск-қуыным деген нұсқаны қолдай отырып, тірек сөз ретінде алуды ұсынамыз. Иск сөзінің бойында талап ету, арызданудан гөрі қуыну мағынасы басым. Сондықтан қуыным мерзім ескіруі тіркесі ұсынылады, сонымен қатар, қуыным талап мерзімі нұсқасын алатын болсақ, давность мағынасы ашылмай қалады. | 0 |
| 8. | Хищение | Ұрлау | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. "Тонау" (бағалы қағазға сұранымды ынталандыру мақсатымен оны қайталама нарықта сатып алу жолымен осы бағалы қағаздың және оны шығарған компанияның тартымдылығын көтеру әрекеті) Ұрлық, үстемдікті бөтеннің қылмыстық иемденуі. қоғамдық меншік. 1. Бөтеннің - әдетте мемлекеттік немесе қоғамдық мүліктің қылмыстық жолмен табылуы; ұрлық, тонау, ұрлық. 2. ыдырату. Ұрланған нәрсе ұрланған. Бұл кінәлі адамның немесе басқа адамдардың пайдасына пайдакүнемдік мақсатта жасалған бөтеннің мүлкін заңсыз алып қою және/немесе осы мүліктің меншік иесіне немесе басқа иесіне зиян келтіруі. Қастандық жасалған мүліктің үш құрамдас бөлігін атап өту керек. Бұл материалдық аспект, бұзушылық материалдық дүниенің затына, экономикалық, оның белгілі бір мүлікке қатысты белгіленген мүлікке қатысты бағасы мен заңдылығы бар екендігін білдіреді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Oğurluq 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: уурулук 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: O`g`irlik 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: hırsızlık 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Theft; plunder - тонау, талан-таражға салу, ұрлық, қазба, ұрланған мүлік, барыш; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Robo 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Diebstahl; Der Diebstahl - ұрлық, тонау, айдап әкету, жымқыру, талан таражға сану; Der Raub - ұрланған, тонау, ұрлау, талау, сес көрсету, тоналған; 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Le vol. Levol - ұрлық, жымқыру, тонау, . 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында, ҚР ҚК-нің 180-бабында «Ерекше құнды заттарды ұрлау» - «Хищение предметов, имеющих особую ценность» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: ҚР ҚК-нің 180-бабында «Ерекше құнды заттарды ұрлау» - «Хищение предметов, имеющих особую ценность» тіркесі нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Хищение – ұр+лық нұсқасын қалдыруды ұсынамыз, себебі бұл талдауға түскен тілдердің басым көпшілігінде осы нұсқа алынған. Хищение –жымқыру нұсқасы хищениенің бойындағы мәнді толықтай аша алмайды, себебі жымқыру семантикалық тұрғыдан кража сөзіне жақын. Кража, яғни жымқыру ашық түрде жүзеге аспайды, ал ұрлық-хищение ашық, салыстырмалы түрде, әрине, болатынын ескере отырып осы нұсқаны өзгеріссіз қалдыруды ұсынамыз. Жоғарыда заңнамада хищение-ұрлау нұсқасында қолданылған, тұйық етістік формасынан гөрі ұр+лық формасын ұсынған жөн деп есептейміз. Осы тұрғыдан «Ерекше құнды заттарды ұрлау» - «Хищение предметов, имеющих особую ценность» орнына «Хищение предметов, имеющих особую ценность - Ерекше құны бар зат ұрлығы» деген формада берілуі тиісдеп санаймыз. Зат+ты – зат+тар+ды деген көпше формада қолдану артық, себебі зат+тың бойында көптік мағына бар. | +2 |
| 9. | Процессуальный | Іс жүргізу | Процессуальный Іс жүргізу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (лат.) Сот немесе әкімшілік процеске қатысты; іс жүргізу құқығы - сот ісін жүргізуді анықтайтын ережелер, сондай-ақ тергеу және әкімшілік органдардың істерді қарау тәртібі. Қатысты, зат есімге байланысты процесс; процесіне тән. Төрелік келісім бір уақытта іс жүргізу және мазмұнды акт ретінде әрекет етеді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Prosedur 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жол-жоболук 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Protsessual 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: prosedürel 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Procedural 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Procesal 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Verfahren 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Procédure 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 17-қазандағы мәжілісінде әкімшілік іс жүргізу - административное производство нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында – іс жүргізу нұсқасы қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) іс жүргізу нұсқасы қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) іс жүргізу нұсқасы қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) іс жүргізу нұсқасы қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) іс жүргізу нұсқасы 6 рет түрлі формада қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) іс жүргізу нұсқасы 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) құжатта іс жүргізу нұсқасы 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Процестік (Себебі: производство – іс жүргізу; судопроизводство – сот ісін жүргізу; делопроизводство – іс қағаздарын жүргізу; производ-ство по делу – іс бойынша іс жүргізу;оның үстіне, біз «процес-суальный» деген сөзді де «іс жүргізу» дейміз) деп ұсынылған. Талдауға түскен тілдердің басым көпшілігі процессуальный-процессуалдық нұсқасын аудармай ұсынған. Сол тұрғыдан қазақ тіл білімінде ісжүргізу, іс жүргізу, іс-жүргізу нұсқалары (дұрыс нұсқасы – ісжүргізу) делопроизводствоның аудармасы ретінде қалыптасқан, сондықтан процес+тік емес, процессуал+дық түрін алу: УПК-уголовно-процессуальный кодекс –ҚПК-қылмыстық-процессуалдық кодекс ұсынылады. Тағы да ұсыныс ретінде айта кетеріміз: орыс тілінде уголовно-процессуальный, учебно-методический, социально-индустриальный қос сөздерінің бірінші бөлігі қысқа формасында алынғандықтан сызықша-дефис арқылы жазылады, алқазақ тіліндегі аудармалары толық түрінде беріледі, сондықтан толыққанды сөздердің арасына сызықша қойып аударуға еш негіз жоқ. Уголовно-процессуальный – қылмыстық-процессуалдық емес қылмыстық процессуалдық, учебно-методический-оқу-әдістемелік емес, оқу әдістемелік; социально-индустриальный- әлеуметтік-индустриалдық емес, әлеуметтік индустриалдық деп сызықшасыз жазылуы керек. Сондықтан қылмыстық процессуалдық кодекс түрі ұсынылады. | -2 |
| 10. | Уголовное преследование | 1) Қылмыстық қудалау; 2) Қылмыстық ізге түсу | Уголовное преследование 1) Қылмыстық қудалау; 2) Қылмыстық ізге түсу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Қылмыс жасады деп айыпталған күдіктіні анықтау мақсатында прокуратура жүргізетін іс-шаралар. «Қылмыстық қудалау» ұғымы қылмыстық іс жүргізу құқығындағы негізгі ұғымдардың бірі болып табылады. Жасалған қылмыстың сипаты мен ауырлығына байланысты қылмыстық қудалау, оның ішінде сотта айыптау мемлекеттік, жеке-жария және жеке тәртіпте жүзеге асырылады. мақаланың 1 бөлімі Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 20-бабы. «Қылмыстық қудалау» ұғымы 1960 жылы РСФСР Қылмыстық іс жүргізу кодексінде бар, бірақ оның анықтамасы алғаш рет 2001 жылы Қылмыстық іс жүргізу кодексінде берілген. Қылмыстық қудалау - бұл қорғаудың және соттың іс жүргізу қызметімен қатар қылмыстық процестің бөлігі. Ресей заңы бойынша қылмыстық қудалау (қылмыстық қудалауға жататын) болуы мүмкін: прокурор, тергеуші, тергеу бөлімінің бастығы, анықтау органы, анықтау бөлімінің бастығы, тергеуші, сондай-ақ жәбірленуші, жәбірленушінің заңды өкілі, жеке айыптаушы. Қылмыстық қудалау тек жеке адамға қатысты жүзеге асырылуы мүмкін. Қылмыстық қудалау алдын ала тергеу сатысында анықтама немесе алдын ала тергеу түрінде және соттың айыптау түрінде жүзеге асырылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cinayət təqibi 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: соотук куугунтуктоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Jinoiy javobgarlik 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cezai kovuşturma 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Criminal prosecution 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Enjuiciamiento penal 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Strafverfolgung 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Poursuite pénale 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қылмыстық қудалау нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) қылмыстық қолсұғушылық, қылмыстық жазаланатын нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен заңнамалық құжатта уголовное преследование – қылмыстық қудалау деген нұсқада берілген, қылмыстық ізге түсу деген – встать на путь преступления деген мағынаға жуықтап кетеді. Сонымен қатар ізге түсу деген нұсқаны таңдаған жағдайдың өзінде формасын өзгертіп қылмыс+тың ізіне түсу деген нұсқада ұсынуға болады, алайда ол жағдайда да выйти на преступление (на преступников), «выйти» на преступный путь деген мағына меңзеледі. Сондықтан, уголовное преследование – қылмыстық қудалау нұсқасын қалдыру қажет деп санаймыз. | +2 |
| 11. | Уголовное преступление | ????? | Уголовное преступление ????? СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Адамға қылмыстық жауаптылық шараларын қолдануға әкеп соқтыратын құқық бұзушылық (әлеуметтік қауіпті әрекет). Қылмыстарды ресми негізде (оларға қылмыстық жаза белгілеу, қылмыстық заңға тыйым салу), сондай-ақ материалдық негізде (олардың қоғамға қауіптіліктің жоғары дәрежесі, олар тудырған заңдылық пен тәртіпті бұзудың маңыздылығы) қылмыстардың жалпы массасынан ажыратуға болады.«Қылмыс» атауында көрсетілгендей ... мұндай әрекетке ауысу, белгілі бір шектен асатын қылмыс, бір нәрсені қабылдамау немесе жою керек. Қазіргі заманғы қылмыстық кодексте не таза формальды («қылмыс дегеніміз - қылмыстық заңмен жазалау қаупі бар тыйым салынған әрекет») немесе қылмыстың формальды-материалдық анықтамасы, оның ішінде қоғамдық қауіптілік белгісі де бар. Сонымен қатар, субъективті есептеу принципін қолданатын елдерде бұл тұжырымдамаға (қылмыстық құқық бұзушылықтар ерекше назар аударатын елдерде) кінәлілік атрибуты қосылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cinayət 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кылмыш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Jinoyat 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cezai suç 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Criminal offense; criminal offense – қылмыстық әрекет; felony- қылмыс. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Delito penal 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Straftat 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Infraction pénale; lecrime - қылмыс, зұлымдық, қаскөйлік, жәбірлеу, криминал. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен тілдердің басым көпшілігінде бір ғана сөзбен, немесе күрделі сөз ретінде ұсынылған. Тілбілімінде, сонымен қатар құжаттарда преступление де- қылмыс, уголовный да қылмыс+тық деп аударылып жүргені белгілі. Осы тұрғыдан Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесінде бекітілген нұсқасын басшылыққа алып уголов+ный – қылмыс, қылмыс+тық, ал преступление (уголов+ный сөзімен тіркескен кезде) әрекет ретінде қабылдануы тиіс. Келесідей: «экономическое преступ-ление» – «экономикалық қылмыс», «коррупционное преступление» – «сыбайлас жемқорлық қылмыс» түрінде жұмсала берілуі тиіс. Сонымен қатар, уголов+ный проступок, уголов+ное дело, уголов+ная деятельность секілді тіркесте үш текте сын есім формасында, ал зат есім формасы тек адамға қатысты, яғни – уголов+ник нұсқасында жұмсалады. Ал преступ+ный, преступ+ная, преступ+ное, преступ+ник, преступ+лен+ие және түрлі формада жұмсалады. Осы ерекшелікті де басшылыққа ала отырып, аудару кезінде преступление сөзін уголов+ный сөзімен тіркескенде – әрекет; ал уголов+ный және т.с.с. формасын барлық жағдайда қылмыс+тық деп аудару ұсынылады. Сондықтан қылмыстық әрекет – уголовное преступление+нің аудармасы бола алады дей аламыз. | +1 |
| 12. | Разбирательство | 1) Талқылау; 2) Қарау | Разбирательство 1) Талқылау; 2) Қарау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Талқылау етістігінен туындаған. 1. Қандай да бір уақиғаны егжей-тегжейлі талқылап қарастыру. 2. Сот не қоғамдық ұйымда қандай дабір істі талқылау. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Məhkəmə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: угуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sinov 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Duruşma 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: The trial; hearing - сыбыс, тыңдау, талқылау, істі талқылау, отырыс хаттамасы. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: El juicio 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Der Prozess; Der Verhandlung – сот мәжілісі, талқылау, талдау, істі тыңдау; Der Untersuchung - зерттеу, зерделеу, талқылау, қарау, талдау, сынау. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Le procès 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қарау сөзі бірнеше сөзбен тіркесіп әрі жеке тұрып 37 рет, өзге формада 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қарау түрлі формада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қарау нұсқасы түрлі формада 61 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қарау нұсқасы түрлі формада 18 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қарау нұсқасы түрлі формада 10 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) қарау нұсқасы түрлі формада 17 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қарау нұсқасы түрлі формада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) қарау нұсқасы түрлі формада 26 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талқылау нұсқасы 1 рет, талқылауға нұсқасы 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талқылаулар нұсқасында 3 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талқылаулар нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) талқылаулар нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Разбирательство – талқылау, қарау нұсқасында берілген. Разбирать – бөлшек-бөлшек етіп талдау дегенді меңзейді, сондықтан қарау (просмотреть, увидеть, проглядеь және т..т.) сөзінің бойында осы ойды, түсінікті беретіндей мән жеткіліксіз. Қазақ тілінде талқыға салу деген жақсы тіркес бар, аталмыш тіркес разбирательствоны ашатын бірден бір нұсқа дей аламыз. Тек талқылау күйінде қалдыратын болсақ, ол көп жағдайда разбор, обсуждение, рассмотрение+ге саяды. Біздің нұсқамыз – талқыға салу. | 0 |
| 13. | Преступления небольшой тяжести | 1) Шағын ауырлықтағы қылмыс; 2) Кішігірім ауырлықтағы қылмыс; 3) Ауыр емес қылмыс; 4) Ауырлығы шағын қылмыс | Преступления небольшой тяжести 1) Шағын ауырлықтағы қылмыс; 2) Кішігірім ауырлықтағы қылмыс; 3) Ауыр емес қылмыс; 4) Ауырлығы шағын қылмыс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Асу етістігіген туындаған, пре- префиксі мен басу ентістігі, әрі қарай көне орыстың *stǫpati, көнерген ступити, көне слав. стѫпити (көне грек. πατεῖν), орыс. ступать, ступить, украинның ступати, ступи́ти, болгардың стъ́пям, сербі мен хорваттың сту́пати, сту̑па̑м, сту́пити, сту̑пи̑м, словеннің stȯ́pati, stȯ́pam, stȯ́piti, stọ̑pim, чехтың stoupat, stoupit, словактың stúраť, stúрiť, поляк. stąpać, stąpić, в.-луж. stupać, stupić, н.-луж. stupaś, stupiś. Туыстас грек. στέμβω «тебемін, жермен жексен етемін, ойранын шығарамын», στεμβάζειν ̇ λοιδορεῖν, χλευάζειν (Гесихий), көне исл. stарра «тығындау, төменге жаншу, тықпалау», көне нем. stampfôn «тығындау» (көнееуро. -b-), грек. ἀστεμφής «өршімес» (үндіеуро -bh-). Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 14-бабынасәйкес, абайсызда және абайсызда жасалған әрекеттер үшін, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде екі жылдан аспайтын мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. (англ. less grave crimes) - Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында қасақана және ұқыпсыздықпен жасалатын қылмыстардың санаттары, олардың жасалуы үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген ең жоғары жаза 2 жылдан бас бостандығынан айыруға жатпайды. Кәмелетке толмаған құқық бұзушылықтар - осы Кодексте көзделген жазаның ең жоғары мөлшері екі жылдан бас бостандығынан айыруға әкеп соқтырмайтын қасақана жасалған әрекеттер, сондай-ақ осы ҚР ҚК 11-бабына сай көзделген ең жоғары жаза бес жылдан бас бостандығынан айыруға жатпайтын әрекеттер. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kiçik cinayətlər 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жашы жете элек укук бузуулар 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kichik huquqbuzarliklar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Küçük suçlar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Minor offenses 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Delitos menores 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kleinere Verstöße 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Infractions mineures 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде ауырлық - тяжесть нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 жылғы мәжілісінде ауырлық күші – сила тяжести нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1992 жылғы мәжілісінде шағын кәсіпорын – малое предприятие нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1994 жылғы төртінші мәжілісінде шағын – микро нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде шағын авиация – малая авиация нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде шағынжинақты мектеп – малокомплектная школа нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылғы 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қылмыстық қудалау нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) қылмыстық қолсұғушылық, қылмыстық жазаланатын нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Көріп отырғанымыздай, аудармасы ретінде төрт нұсқа: 1) Шағын ауырлықтағы қылмыс – преступления малой тяжести*/*; 2) Кішігірім ауырлықтағы қылмыс –преступления с минимальной тяжестью*/*; 3) Ауыр емес қылмыс – не тяжелое преступление*/*; 4) Ауырлығы шағын қылмыс – преступление с малой тяжестью*/* (аударған біз - */*) ұсынылған. Алдымен анықтап алатынымыз, Преступления небольшой тяжести: преступление+ден кейінгі негізгі тірек сөз тяжесть, сондықтан аударма кезінде басыңқы сөзге басымдылық береміз: талдауға түскен тілдердің ішінде аудармасы мейлінше ұтымды тілдердің ішінен неміс тілін атап өтеміз. Өкінішке орай екі сөзден тұратын тіркес құру мүмкіндігі шектеулі, олқазақ тілінің ішкі заңдылығына байланысты екенін түсінікті. Ұсынылған 4 нұсқаның ішінен жарамдысын ала алмадық, берілген аударманың өзі оған дәлел. Не себепті ауырлықтағы (екі нұсқада) алынғаны түсініксіз, ауырлықтағы - в тяжести+дің аудармасы, ал бізге (в) предлогын+сыз нұсқасы керек. Ауырлығы шағын – с малой тяжестью дегеннің аудармасы, ауыр емес – не тяжелый, бұл жерде мәселенің ауыр емес, ауырлығы туралы айтылатыны түсінікті. Мейлінше ұтымды нұсқа ретінде шағын ауырлықты қылмыс деп ұсынамыз. | -1 |
| 14. | Преступления средней тяжести | 1) Орта ауырлықтағы қылмыс; 2) Орташа ауырлықтағы қылмыс; 3) Орташа ауыр қылмыс; 4) Ауырлығы орташа қылмыс | Преступления средней тяжести 1) Орта ауырлықтағы қылмыс; 2) Орташа ауырлықтағы қылмыс; 3) Орташа ауыр қылмыс; 4) Ауырлығы орташа қылмыс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Асу етістігіген туындаған, пре- префиксі мен басу ентістігі, әрі қарай көне орыстың *stǫpati, көнерген ступити, көне слав. стѫпити (көне грек. πατεῖν), орыс. ступать, ступить, украинның ступати, ступи́ти, болгардың стъ́пям, сербі мен хорваттың сту́пати, сту̑па̑м, сту́пити, сту̑пи̑м, словеннің stȯ́pati, stȯ́pam, stȯ́piti, stọ̑pim, чехтың stoupat, stoupit, словактың stúраť, stúрiť, поляк. stąpać, stąpić, в.-луж. stupać, stupić, н.-луж. stupaś, stupiś. Туыстас грек. στέμβω «тебемін, жермен жексен етемін, ойранын шығарамын», στεμβάζειν ̇ λοιδορεῖν, χλευάζειν (Гесихий), көне исл. stарра «тығындау, төменге жаншу, тықпалау», көне нем. stampfôn «тығындау» (көнееуро. -b-), грек. ἀστεμφής «өршімес» (үндіеуро -bh-). Орташа ауырлықтағы қылмыстар қасақана жасалған әрекеттер болып табылады, олардың жасалуы үшін осы Кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан бас бостандығынан айыруға, сондай-ақ, ҚР ҚК 11-бабына сай бес жылдан асатын мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланатын абайсыз әрекеттер жатады. Орташа қылмыстар дегеніміз - жасағаны үшін кемінде 3 жыл бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған, заң шығарушы 5 жылдан аспайтын мерзімге бас бостандығынан айыру және саналы түрдегі теріс қылықтар. Мұндай қылмыстарға, мысалы, жаңа туған баласын анасы өлтірген кезде немесе одан кейін бірден өлтіру, сондай-ақ егер әйел сау болса, бірақ психикалық бұзылысы немесе психикасына зақым келтірген жағдайда кіреді (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 106-бабы). Немесе, мысалы, құмарлық күйінде жасалған кісі өлтіру (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 107-бабы). Әсер дегеніміз жәбірленушінің қорлауынан, зорлауынан немесе зорлық-зомбылықпен қорлауынан (басқа да осындай әрекеттерден) немесе жәбірленушінің адамгершілікке жатпайтын, заңсыз әрекеттеріне байланысты ұзақ психо-травматикалық жағдайдан туындаған үлкен психикалық алаңдаушылық. 106-бапта көзделген қылмыс 2-4 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге немесе мәжбүрлі еңбекке немесе 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Ал 107-бапта көзделген қылмыс - екі жылға дейінгі түзеу жұмыстары немесе 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру / мәжбүрлі еңбек / бас бостандығынан айыру. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Orta Cinayətlər 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: анча оор эмес кылмыш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: O`rta jinoyatlar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Orta Suçlar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Medium Crimes 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Delitos medianos 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mittlere Verbrechen 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Crimes moyens 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде ауырлық - тяжесть нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 жылғы мәжілісінде ауырлық күші – сила тяжести нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қылмыстық қудалау нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) қылмыстық қолсұғушылық, қылмыстық жазаланатын нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Жоғарыдағы мысалдағыдай, аудармасы ретінде төрт нұсқа: 1) Орта ауырлықтағы қылмыс; 2) Орташа ауырлықтағы қылмыс; 3) Орташа ауыр қылмыс; 4) Ауырлығы орташа қылмыс ұсынылған. Алдымен анықтап алатынымыз, Преступления средней тяжести: преступление+ден кейінгі негізгі тірек сөз тяжесть, сондықтан аударма кезінде басыңқы сөзге басымдылық береміз, ол қазақ тілінің ішкі заңдылығына байланысты екенін түсінікті. Ұсынылған 4 нұсқаның ішінен жарамдысын ала алмадық, берілген аударманың өзі оған дәлел. Не себепті ауырлықтағы (екі нұсқада) алынғаны түсініксіз, ауырлықтағы - в тяжести+дің аудармасы, ал бізге (в) предлогын+сыз нұсқасы керек. Ауырлығы орташа – со средней тяжестью дегеннің аудармасы, орташа ауыр – средне тяжелая, бұл жерде мәселенің ауыр емес, ауырлығы туралы айтылатыны түсінікті. Мейлінше ұтымды нұсқа ретінде орташа ауырлықты қылмыс деп ұсынамыз. | -1 |
| 15. | Менее тяжкое преступление | 1) Жеңілірек қылмыс; 2) Онша ауыр емес қылмыс | Менее тяжкое преступление 1) Жеңілірек қылмыс; 2) Онша ауыр емес қылмыс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Асу етістігіген туындаған, пре- префиксі мен басу ентістігі, әрі қарай көне орыстың *stǫpati, көнерген ступити, көне слав. стѫпити (көне грек. πατεῖν), орыс. ступать, ступить, украинның ступати, ступи́ти, болгардың стъ́пям, сербі мен хорваттың сту́пати, сту̑па̑м, сту́пити, сту̑пи̑м, словеннің stȯ́pati, stȯ́pam, stȯ́piti, stọ̑pim, чехтың stoupat, stoupit, словактың stúраť, stúрiť, поляк. stąpać, stąpić, в.-луж. stupać, stupić, н.-луж. stupaś, stupiś. Туыстас грек. στέμβω «тебемін, жермен жексен етемін, ойранын шығарамын», στεμβάζειν ̇ λοιδορεῖν, χλευάζειν (Гесихий), көне исл. stарра «тығындау, төменге жаншу, тықпалау», көне нем. stampfôn «тығындау» (көнееуро. -b-), грек. ἀστεμφής «өршімес» (үндіеуро -bh-). Онша ауыр емес қылмыстарға заңмен алты жылдан аспайтын мерзімге бас бостандығынан айырудың ең жоғары жазасы қарастырылған қасақана жасалған қылмыстар, сондай-ақ немқұрайлылықпен жасалған қылмыстар жатады, сол үшін заңда екі жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Daha az ağır cinayət 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Анча оор эмес кылмыш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kamroq og`ir jinoyat 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Daha az ciddi suç 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Less serious crime 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Delito menos grave 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Weniger schweres Verbrechen 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Crime moins grave 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде ауырлық - тяжесть нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 жылғы мәжілісінде ауырлық күші – сила тяжести нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22-сәуірдегі бірінші отырысында «Жалпықылмыстық әрекет» - «Общеуголовное преступление» тіркесі нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қылмыстық қудалау нұсқасында қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қылмыстық қудалау нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) қылмыстық қолсұғушылық, қылмыстық жазаланатын нұсқасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Жоғарыдағы мысалдағыдай, аудармасы ретінде екі нұсқа: 1) жеңілірек қылмыс; 2) Онша ауыр емес қылмыс ұсынылған. Алдымен анықтап алатынымыз, Менее тяжкое преступление,: преступление+ден кейінгі негізгі тірек сөз тяжесть, сондықтан аударма кезінде басыңқы сөзге басымдылық береміз, ол қазақ тілінің ішкі заңдылығына байланысты екенін түсінікті. Ұсынылған 2 нұсқаның ішінен жарамдысын ала алмадық, берілген аударманың өзі оған дәлел. Жеңілірек, онша ауыр емес нұсқалары ауызекі сөйлеу стиліне тән, сондықтан ресми стильге тән нұсқасын таңдауды ұйғардық. Мейлінше ұтымды нұсқа ретінде ауырлығы аз қылмыс деп ұсынамыз. | +1 |
| 16. | Разработка | 1) Игеру; 2) Әзірлеу; 3) Қазу | Разработка 1) Игеру; 2) Әзірлеу; 3) Қазу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Разрабатывать (әзірелеу, игеру) етістігінен туындаған, раз- приставкасы + работать, (жұмыс, әрекет) кейін праславяндық *orbota, одан барып: көнеорыс. робота «жұмыс, жалдану, жалшылық», көне слав. работа.жұмыс слав. *orbota праүндіеуропалық *orbhos туындаған; туыстас готск. arbaiþs «нужда/мұқтаждық», көне жоғарғы нем. аrbеit (аrаbеit) ж. «работа/жұмыс, мұқтаждық, азаптану». 1) кең мағынада, мемлекеттік қауіпсіздік органдарын қызықтыратын жекелеген азаматтардың, топтардың, ұйымдардың және жау институттарының барлау және қарсы барлау мақсаттары үшін жан-жақты жан-жақты зерттеу процесі. Бұл мағынада жедел дамыту тұжырымдамасы жедел қызметкерлердің КГБ-ға қызығушылық танытқан адам туралы ақпаратты алуға және тексеруге бағытталған операциялық есепке алу мәселелеріндегі қызметін қамтиды; капиталистік мемлекеттердің азаматтарынан жұмысқа қабылдау үшін үміткерлерді мұқият зерттеу (жалдауды дамыту); барлау, үгіт-насихат және жаудың басқа диверсиялық орталықтарының диверсиялық қызметінің мақсаттарын, құралдары мен әдістерін ашу (орталықтарды дамыту); капиталистік мемлекеттердің елшіліктерінің қызметі туралы ақпарат алу (елшіліктерді дамыту) және т.б. 2) тар мағынада - мемлекеттік қылмыстарды жасауға немесе жасауға қатысуға немесе оған тартылған деп күдіктелген нақты адамдарға (топтарға) қатысты жүзеге асырылатын және мақсаты жасалып жатқан адамдардың қылмыстық әрекетін неғұрлым толық ашу және оның алдын алу жөніндегі шараларды дайындау болып табылатын жедел іс-әрекет нысаны. Егер КСРО-да тұрақты тұратын Кеңес азаматының, шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның қарсыластық әрекеттерге қатысуы туралы сенімді деректер болса (және капиталистік елдерден келген шетелдіктерге және капиталистік елдерде тұрақты тұратын кеңес азаматтарына қатысты болса, егер бұл туралы сенімді ақпарат болса) оларды күдіктену) жедел дамыту бизнесі басталады. Тыңшылық немесе басқа да дұшпандық әрекеттерді бірлесіп жүргізу туралы сенімді ақпарат алған адамдар тобы әзірленген кезде, топты жедел дамыту ісі қозғалады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Davanın inkişafı 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: бизнести өнүктүрүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ishni ishlab chiqish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vaka geliştirme 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Case development; Development - даму, әзірлеу, құру, құрастыру, құбылыс, жетілдіру; Design - дизайн, құрылым, жобалау, жоба, әзірлеме, сурет; Working - жұмыс, әзірлеме, қызмет, өңдеу, игеру, әрекет; Elaboration - әзірлеме, игеру, дамыту, нақтылау, жетілдіру, өңдеу; Engineering - инженерия, жобалау, техника, машинажасау, әзірлеу, инженерлік іс; Operation - операция, жұмыс, пайдалану, басқару, әрекет, әзірлеу; working-out – нақты әзірлеу, әзірлеу. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Desarrollo de caso 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Fallentwicklung; Die Ausführung - орындау, әзірлеу, конструкция, жүзеге асыру, орындау; der Ausarbeitung - әзірлеу, игеру; die Ausbeute - игеру, әзірлеме, өңдеме, шығыс; der Tagebau - кесу, әзірлеу, карьер; die Erarbeitung – әзірлеу; derAbbau - игеру, бұзу, қысқарту, жою, әзірлеу, тарату; die Bearbeitung - игеру, өңдеу, түзету, түту, әзірлеу, өңдеу; die Erstellung – әзірлеме, дайындама, құрастырма; das Elaborat - жазба, әзірлеме, қойыртпақ, есеп, шимай, мазмұндама; die Entwicklung - жобалау, құрастыру, дамыту, тармақтау, жоба, әзірлемме; die Ausbeutung - пайдалану, әзірлеу. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Développement de cas 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1998 жылғы мәжілісінде әзірлеу – разработка нұсқасында бекітілген термин. 12.Ұсыныстар: Ұсыныған тіркестің көп мағыналы екендігін ескеріп, мақсатына орай түрліше беру қажеттілігі түсінікті. Разработка полезных ископаемых – пайдалы қазбаларды игеру; разработка плана – жоспарды әзірлеу; «разработка» людей – адамдарды «даярлау» және т.б. алуан нұсқасын ұсына беруге болады. Жоғарыда атап өткендей, мақсат міндетіне орай, қолданылу саласына байланысты әзірлеу, игеру аудармасын алуға болады. Қазу нұсқасына қатысты айтарымыз, бұл сөздің мағынасы игеру сөзінің бойынан табылады. | +1 |
| 17. | Ущерб | 1) Залал; 2) Зиян | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Көне орыстың ущьрбъ «жарақтанған ай» сөзінен туындаған. Щерба «жарық, кетік». Жалпыслав. преф. щьрбъ «кемістік» < «сызат, із, кертік, жарық, ойық, кемік» мағынасын үстейді. Бүліну, жоғалу, жырылу (материалдық немесе моральдық) көрініс, біртіндеп азаятын орақ түріндегі өшіп бара жатқан айдың орны. Заңды заңсыз әрекеттер немесе әрекетсіздік нәтижесінде келтірілген мүліктік және мүліктік емес залал 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: zarar 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: зыян 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: zarar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: hasar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Damage – зиян, зала, зақым, бұзу, шығын; harm – кемшілік, зиян, ашу, ыза, реніш; hurt - ауырсыну, зақым, реніш, шығын, залал, жара; Scathe - шығын, залал; prejudice - мүкәміл, шығын, дүбәрә, кері көзқарас, зиян; detriment - шығын, кедергі; injury - жарақат, бұзу, зиян, кедергі, жара, зақым; wound - жара, жаралану, реніш, боқтау, залал, махаббат мұңы; loss - жоғалту, шығын, залал, зиян, жеңілу, ұтылу, зардап; disadvantage – келеңсіз жағдай, кедергі, ыңғайсыздық, зиян, кедергі; disservice – нашар қызмет, шығын, зиян; waste - қалдық, шығын, сынық, жуынды, иіс тию, залал; diseconomy - үнемсіздік, залал, экономикалық кері әсер. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: daño 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Der Geldverlust - шығын, залал; der Abbruch - бұзу, тоқтату, талдау, бұзылу, зақым, зиян; der Abtrag - зиян, залал; derNachteil - кемшілік, кедергі, гандикап, пайдасыздық, кері тарап, шығын; der Schaden - бұзу, зиян, бұзылу, сыру, бұзылу, зақым; Die Einbuße – шығыс, шығын, залал; die Schädigung - бұзылу, жеңілу, шығын; der Verlust - ұтылу, жоғалту, кему, шығын, айырылу, зақым. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ledommag - түгесілу, зиян, залал; lepréjudice - боқтау, балағаттау, шығын, залал; ladétriment – зардап, зиян; ledéchet - кемшілік, иіс тию, шығын; lacasse - ұсақталу, бұзылу, сындыру, қирату, қақсау, шығын; laperte - ұтылу, жоғалту, өлу, ағу, төгілу, қаза табу, зиян. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде убыток –залал нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде сақтандыру зияны – ушерб страховой нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде шомаж – шомаж, үзілістік залалқұн (өндірістегі, коммерциялық қызметтегі үзіліске байланысты залалды өтеу) бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде убыток –залал нұсқасында (10) бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде ущерб страховой – сақтандыру зияны нұсқасында, сол отырыста 9 нұсқасы зиян сөзі бірнеше сөзбен тіркеесіп – вред деп аударылып бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде вред –зиян нұсқасында, зиянкестік - вредительство, зияндылық – вредность нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен сөздің бекітілген нұсқаларына талдау жасай келе айтарымыз, залал көбінесе – убыток аудармасы ретінде, бірнеше нұсқаның бірі ретінде ұсынылған, сонымен қатар ушерб+тың аудармасы ретінде - зиян сөзі де алынған. Осы орайда айта кетеріміз. Зиян сөзінің бойында вред мағынасы басым, аталмыш пікірді басшылыққа ала отырып ущербтың аудармасы ретінде бірыңғай залал сөзін ұсынуға болады. | +2 |
| 18. | Убыток | 1) Шығын; 2) Залал | Убыток 1) Шығын; 2) Залал СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Бұл «азайту» етістігінің қалыптасуынан пайда болады: теріс мағынасы бар y префиксі (болымсызды қараңыз) етістікпен тіркесіп, етістіктің мағынасына қарама-қарсы мағына береді. (1) экономикалық тәжірибеде - ақшалай нысанда көрінетін шығындар, шығыстардың кірістерден асып кетуі нәтижесінде материалдық және ақша ресурстарының қысқаруы; (2) Бухгалтерлік есепте «Пайда мен шығындар» шоты жүргізіліп, онда өнімді сатудан түскен кірістер мен шығыстар, төленген айыппұлдар, тұрақсыздық айыбы, айыппұлдар және т.б. көрсетіледі; (3) азаматтық заңнамада - адамға басқа адамның заңсыз әрекеттері нәтижесінде келтірілген ақшалай нысанда көрсетілген нақты ақшалай залал, сондай-ақ жоғалған пайда. ҚР Азаматтық кодексінің 15-бабына сай құқығы бұзылған, оның мүлкінің жоғалуы немесе бүлінуі (нақты залал), сондай-ақ егер бұл адам азаматтық айналымның әдеттегі жағдайларында алатын жоғалтқан кірісі кіреді. егер оның құқығы бұзылмаса (жоғалған пайда) бұзылған құқықты қалпына келтіруге, жасауға немесе жасауға тура келетін шығындар деп түсініледі. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Zərər 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: зыян 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Zarar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: hasar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Damage; Damage – зиян, зала, зақым, бұзу, шығын; harm – кемшілік, зиян, ашу, ыза, реніш; hurt - ауырсыну, зақым, реніш, шығын, залал, жара; Scathe - шығын, залал; prejudice - мүкәміл, шығын, дүбәрә, кері көзқарас, зиян; detriment - шығын, кедергі; injury - жарақат, бұзу, зиян, кедергі, жара, зақым; wound - жара, жаралану, реніш, боқтау, залал, махаббат мұңы; loss - жоғалту, шығын, залал, зиян, жеңілу, ұтылу, зардап; disadvantage – келеңсіз жағдай, кедергі, ыңғайсыздық, зиян, кедергі; disservice – нашар қызмет, шығын, зиян; waste - қалдық, шығын, сынық, жуынды, иіс тию, залал; diseconomy - үнемсіздік, залал, экономикалық кері әсер. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Daño 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Schaden; Der Geldverlust - шығын, залал; der Abbruch - бұзу, тоқтату, талдау, бұзылу, зақым, зиян; der Abtrag - зиян, залал; derNachteil - кемшілік, кедергі, гандикап, пайдасыздық, кері тарап, шығын; der Schaden - бұзу, зиян, бұзылу, сыру, бұзылу, зақым; Die Einbuße – шығыс, шығын, залал; die Schädigung - бұзылу, жеңілу, шығын; der Verlust - ұтылу, жоғалту, кему, шығын, айырылу, зақым. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Dommages; Ledommag - түгесілу, зиян, залал; lepréjudice - боқтау, балағаттау, шығын, залал; ladétriment – зардап, зиян; ledéchet - кемшілік, иіс тию, шығын; lacasse - ұсақталу, бұзылу, сындыру, қирату, қақсау, шығын; laperte - ұтылу, жоғалту, өлу, ағу, төгілу, қаза табу, зиян. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде залал -убыток нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде залалқұн, үзілістік – шомаж (өндірістегі, коммерциялық қызметтегі үзіліске байланысты залалды өтеу) бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде залал – убыток нұсқасында (10) бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде жанама шығындар - убытки косвенные нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 -2015 жылдар арасындағы мәжілістерде шығын - убыток, затрата, издержки сөздерінің аудармасы ретінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 20-мамырдағы мәжілісінде шығын – затраты, издержки деген нұсқада бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында шығын сөзі бір рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындары нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында шығындар-7, шығындарын-3, шығындарының-2, жалпы саны 12 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындарды-2, шығындардан-1 нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындар-7, шығындарын-2, шығындарының-2 нұсқасында 11 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) шығындар, шығындары, шығындарын, шығындарына, шығындау нұсқасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында залал сөзі бірнеше нұсқада 12 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) залал нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында залалды нұсқасы 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) залал барыс, ілік, табыс жатыс, шығыс септігі формасында 17 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) залалдарының нұсқасы 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) залалды нұсқасында 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) заладардың нұсқасы 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен сөздің бекітілген нұсқаларына талдау жасай келе айтарымыз, залал көбінесе – убыток аудармасы ретінде, бірнеше нұсқаның бірі ретінде ұсынылған, сонымен қатар ушерб+тың аудармасы ретінде - зиян сөзі де алынған. Осы орайда айта кетеріміз. Зиян сөзінің бойында вред мағынасы басым, аталмыш пікірді басшылыққа ала отырып убыток+тың аудармасы ретінде бірыңғай шығын сөзін ұсынуға болады. | -1 |
| 19. | Затрата | Шығын | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (англ. Cost) — белгілі бір уақыт кезеңінде экономикалық қызмет процесінде пайдаланылатын ресурстардың мөлшері (салыстыру үшін және бағалауда жиі ұсынылатын басқа мақсаттар үшін). Шығындар категориясы бірқатар басқа категорияларға тікелей байланысты (кейде қате анықталған): өзіндік құн - пайдаланылған ресурстардың шығындар сметасы (яғни шығындар шығындардың өзіндік сметасы); шығындар - коммерциялық мәмілелер кезінде субъектілер қабылдаған міндеттемелер (ресурстарды тұтыну және шығындар бірдей емес), шығындар - салықтарды есептеу кезінде ескерілетін шығындардың және / немесе шығындардың сметалық сметасы. Шығындар басқарушылық есептің категориясы мен түсінігі болып табылады, ал шығындар қаржы және бухгалтерлік есеп категориясы мен түсінігі болып табылады, өйткені тұсаукесерде экономикалық процестерді шығындар тұрғысынан ұсыну басым болады, ал шығындар (шығындар) келтірілген шығындардың бөлінген шамалары бойынша есептеледі (кәсіпкерлердің мүдделері пайдалану ниетімен ұсынылады) сонымен бірге шығындарды бағалаудың басқа тәсілдері, бірақ салық есебін реттейтін мемлекеттің мүдделеріне қайшы келеді). Ресейдегі шығындарды анықтау тәртібі Ресей Федерациясының Салық кодексімен реттеледі. Сонымен бірге, шығындар мен шығындар сметаларының жиынтығы арасындағы байланысты анықтауға болады: шығындар - бұл табыс көзі ретінде қызмет еткен шығындардың қаржылық қауіпсіздігі (ағылшынша шығыстар мен кірістердің байланысын көрсететін тұжырымдама бар: «кіріс шығындары», біз оны тура «revenue expenses» деп аударуға болады). 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qiymeti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: коротуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Narxi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: harcama 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Cost; Damage – зиян, зала, зақым, бұзу, шығын; harm – кемшілік, зиян, ашу, ыза, реніш; hurt - ауырсыну, зақым, реніш, шығын, залал, жара; Scathe - шығын, залал; prejudice - мүкәміл, шығын, дүбәрә, кері көзқарас, зиян; detriment - шығын, кедергі; injury - жарақат, бұзу, зиян, кедергі, жара, зақым; wound - жара, жаралану, реніш, боқтау, залал, махаббат мұңы; loss - жоғалту, шығын, залал, зиян, жеңілу, ұтылу, зардап; disadvantage – келеңсіз жағдай, кедергі, ыңғайсыздық, зиян, кедергі; disservice – нашар қызмет, шығын, зиян; waste - қалдық, шығын, сынық, жуынды, иіс тию, залал; diseconomy - үнемсіздік, залал, экономикалық кері әсер. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Costo 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Der Geldverlust - шығын, залал; der Abbruch - бұзу, тоқтату, талдау, бұзылу, зақым, зиян; der Abtrag - зиян, залал; derNachteil - кемшілік, кедергі, гандикап, пайдасыздық, кері тарап, шығын; der Schaden - бұзу, зиян, бұзылу, сыру, бұзылу, зақым; Die Einbuße – шығыс, шығын, залал; die Schädigung - бұзылу, жеңілу, шығын; der Verlust - ұтылу, жоғалту, кему, шығын, айырылу, зақым. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ledommag - түгесілу, зиян, залал; lepréjudice - боқтау, балағаттау, шығын, залал; ladétriment – зардап, зиян; ledéchet - кемшілік, иіс тию, шығын; lacasse - ұсақталу, бұзылу, сындыру, қирату, қақсау, шығын; laperte - ұтылу, жоғалту, өлу, ағу, төгілу, қаза табу, зиян. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 -2015 жылдар арасындағы мәжілістерде шығын - убыток, затрата, издержки сөздерінің аудармасы ретінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 20-мамырдағы мәжілісінде шығын – затраты, издержки деген нұсқада бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде жанама шығындар - убытки косвенные нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында шығын сөзі бір рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындары нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында шығындар-7, шығындарын-3, шығындарының-2, жалпы саны 12 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындарды-2, шығындардан-1 нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шығындар-7, шығындарын-2, шығындарының-2 нұсқасында 11 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) шығындар, шығындары, шығындарын, шығындарына, шығындау нұсқасында 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен сөздің бекітілген нұсқаларына талдау жасай келе айтарымыз, залал көбінесе – убыток аудармасы ретінде, бірнеше нұсқаның бірі ретінде ұсынылған, сонымен қатар ушерб+тың аудармасы ретінде - зиян сөзі де алынған. Осы орайда айта кетеріміз. Зиян сөзінің бойында вред мағынасы басым, аталмыш пікірді басшылыққа ала отырып убыток+тың аудармасы ретінде бірыңғай шығыс сөзін ұсынуға болады. Қазақтың әлемдік тілдік сипатында «шығыс болмай - кіріс болмас» деген ұғым бар. Орыс тілінің «нет затраты и не будет прибыли» деген ойына саяды. Сондықтан затрата+ны – шығыс ретінде аударылу ұсынылады. | +2 |
| 20. | Эксплуатация | 1) Пайдалану; 2) Іске қосу | Эксплуатация 1) Пайдалану; 2) Іске қосу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Франц. exploitation «қолдану, жою, эксплуатация/пайдалану» деген сөзінен туындаған, exploiter етстігі «пайдалану, қолдану, жұмысқа салу», әрі қарай латын. explicitare, одан explicare «тармақтау; ашу, анықтау; түсіндіру, талдау», ex- «из-, от-» + plicāre «жинақтау, орау» (праүндіеуропалық *plek- «тоқу, бұрау»). эксплоата́ция (француздың. exploitation [ɛks.plwa.ta.sjɔ̃] «қолдану, пайдасын алу» деген сөзінен шыққан): Техникалық жүйенің жұмысы - бұл жүйенің өмірлік циклінің кезеңі, ол кезде оның сапасы жүзеге асырылады, қолдау көрсетіледі және қалпына келтіріледі. Пайдалануға, жалпы алғанда, мақсатты пайдалану, тасымалдау, сақтау, техникалық қызмет көрсету және жөндеу кіреді: ғимараттар мен құрылыстарды пайдалану; Паровоздарды пайдалану. Табиғи ресурстарды пайдалану - табиғи ресурстарды игеру, пайдалану: кен орындары, құнарлы жер, орман, су, аңшылық немесе балық аулау жері және т.б. Еңбек ресурстарын пайдалану - басқа адамдардың еңбек нәтижелерін тауарлар (қызметтер, ақша) алмастырусыз немесе беру арқылы иемдену олардың мәні олардың еңбектерімен құрылған құннан аз. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: istismar 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: колдонуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ekspluatatsiya 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: istismar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: exploitation 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: explotación 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ausbeutung 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: exploitation 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде пайдалануға берілу – ввод в эксплуатацию нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде пайдалану қасиеттерінің өзгерісі - изменение эксплуатационных свойств нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде пайдалану сапасы - качество эксплуатации нұсқасында, үш мысалда пайдалану – использование нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1998 жылғы отырысында пайдалану - эксплуатация нұсқасында бекітілген термин (Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Жөндеу-құрылыс және пайдалану бас басқармасы - Главное ремонтно-строительное и эксплуатационное управление Министерства обороны Республики Казахстан). Қазақстан Республикасы Үкiметi жанындағы Мемлекеттiк терминологиялық комиссияның 2005 жылғы 20-сәуiрдегi мәжiлiсiнде қызмет бабын терiс пайдалану - злоупотребление служебным положением нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкiметi жанындағы Мемлекеттiк терминологиялық комиссияның 2005 жылғы 20-сәуiрдегi мәжiлiсiнде қызметтiк өкiлеттерiн асыра пайдалану - превышение служебных полномочий нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде зымыранды, қозғалтқыны іске қосу - запуск ракеты, двигателя нұсқасында бекітілген тіркес. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы мәжілісінде қайта іске қосу – перезапуск нұсқасында бекітілген тіркес. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында пайдалану сөзі бірнеше нұсқада 54 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) пайдалану түрлі формада 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) пайдалану нұсқасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында пайдалану, пайдаланатын нұсқасы түрлі формада 34 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) пайдалану түрлі формасында 17 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) пайдалану нұсқасы түрлі формада 19 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) пайдалану түрлі нұсқада 40 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен іске қосу тіркесіне қатысты ойымыз: іс+ке қосу бойында уақыттық шектеу бар, мысалы кез келген нысан, жабдықты белгілі бір уақытта іс+ке қосу – яғни орыс тілінің за+пуск етістігін ашатын мағына телінген. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде зымыранды, қозғалтқыны іске қосу - запуск ракеты, двигателя нұсқасында бекітілген тіркес. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы мәжілісінде қайта іске қосу – перезапуск нұсқасында бекітілген тіркестер осы ойымыздың айғағы. Яғни, введен в эусплуатацию деген тіркес орыс тілінде молынан пайдаланылады, қазақ тіліне пайдалануға берілді, не іске қосылды болып аударылмақ. Эксплуатация сөзімен бірге введен (жаңа ғана, белгілі уақытта) сөзі қосылғанның өзінде де уақыттық шектеу бар. Ал пайдалану сөзінде ондай шектеу жоқ, пайда+лан+у+ға берілді, пайда+лан+ыл+ды, пайда+лан+а+мыз: яғни эксплуатриуем, введен в эксплуатацию, еще эксплуатрируется және т.б. шақтық кеңістікте кеңінен пайдаланылады. Сондықтан пайдалану етістігін (түрлі формада, әрине, бөлек, жеке тұрып та, көмекші басқа да етістіктермен тіркесіп те) эксплуатация+ның аудармасы ретінде ұсынуға болады. | +2 |
| 21. | Условие | 1) Шарт; 2) Талап; 3) Жағдай | Условие 1) Шарт; 2) Талап; 3) Жағдай СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Түбірі зат есім слово/сөз, әрі қарай праславянның *slovo, одан келе туындағаны: көнеорыстың, көне слав. слово-сөз (табыс септікте словесе; көне грек. λόγος, ῥῆμα), орыс, украинның слово/сөз, белорустың слово/сөз, болгардың слово/сөз, сербі мен хорваттың слово «буква/әріп», словеннің slovô (табыс септікте -esа) «қоштасу», slóvo (табыс септікте -а) «әріп, слово/сөз», slòv (табыс септікте slóvа) «атау, есім», чех. slovo «слово/сөз», sloveso «глагол/етістік», словактың slovo «слово/сөз», польша. słowo, słowo «слово/сөз», полабск. slüvǘ (дауыстылардың алмасуымен байланысты слава, слыть). Праславянның *slovo (негізі/түбірі -еs-) латыш. туыстас slava, slave «баян; бедел; мақтау, даңқ», шығыс әдеби. šla͂ve ж. «ар, ождан, даңқ, атақ», šla͂vinti «құрметтеу, дәріптеу», көне үнді. çrávas «даңқ, мадақ, баян», авест. sravah- «слово/сөз, ілім, тілдесім», грек. κλέος «даңқ», көне ирл. clú «атақ, даңқ». (1) ескірген. екі немесе одан көп адамның арасындағы келісім; (2) заңды келісімшарт тарапының белгілі бір міндеттемесін немесе талабын анықтайтын келісім; (3) бір нәрсе байланысты болатын жағдай; (4) өмірдің, қызметтің белгілі бір саласында қалыптасқан, қалыпты жұмыс істеуді, бірдеңенің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ереже; (5) бір нәрсе болып жатқан, болып жатқан, бір нәрсе жасалатын орта; (6) негіз, бір нәрсенің алғышарты, сондай-ақ осындай алғышарттардың болуы; (7) позиция, бір нәрсенің негізінде жатқан ақпарат, бастауға негіз болатын (мәселені шешкенде, шешім қабылдаған кезде және т.б.) 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: şərtdir 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: абал 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: shart 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: durum 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: condition; Condition - қалып, шарт, жағдай, жай, статус; Stipulation - шарт, келісім, негіздеме; Proviso - шарт, дәйек; Provision - жағдай, қамсыздану, шарт, жабдықтау, қаулы, провизия; Clause- пункт, айтып қалу, ұсыныс, мақала, шарт, клаузула; If-шарт, мұмкін, сенімсіздік; Antecedent - антецедент, алғышарт, өткен, қатынастың өткен мүшесі, шарт; String - жол, арна, сым, шек, қатар, жіп, түйіршік, шарт; Requisition - тапсырыс, реквизиция, талап, ресми талап, сұраныс, шарт; Reserve - қор, қорық, резерв, ұстаным, резерв қоры, шарт. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: condicion 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Zustand; dieVoraussetzung - жүргізу, ұстаным, алғышарт, сәлемдеме, шарт; dieKlausel - ұсыныс, клаузула, байқаусыз, тіркес, шарт; derBedingung - талап, қалып, алғышарт, жағдай, шарт; dieKondition - кондиция, қалып, шарт; dasVorbehalt- шектеу, байқаусыз, шарт. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: condition. Lacondition - кондиция, қалып, атақ, даңқ, ереже, жеңілдік, шарт; Lacontrainte - талап, зорлау, күштеу, күш көрсету, кернеу, шарт; Laclause - клаузула, шарт, мақала; Laconvention - конвенция, келісім, конвент, келісу, шарттылық, шарт; Ladisposition - ұстаным, тәртіптеу, тарту, тарату, жарлық, шарт, ереже. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкiметi жанындағы Мемлекеттiк терминологиялық комиссияның 1995 жылғы кезекті мәжiлiсте шарт - условие нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2006 жылғы үшінші мәжілісінде талап – талап (3), қуыным (1) түрінде және онкольный кредит – онколдық кредит, талап етілмелі кредит нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы мәжілісінде талап – қуыным, талап арыз – қуынымовое арыз, талап мерзімі – қуынымовый срок, истец-талапкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде біліктілік талаптары – квалификационные требования нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кері талап - қуыным регрессивный, ынтымақты талап, ортақ талап - солидарное талап нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында шарт сөзі түрлі нұсқада 131 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шарт түрлі формада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шарт нұсқасында 12 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында шарт нұсқасы түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шарт түрлі формасында 57 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шарт нұсқасы түрлі формада 176 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) шарт түрлі нұсқада 9 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) шарт нұсқасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында талап сөзі жеке әрі көпше формада түрлі нұсқада 220 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында талаптарды нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап түрлі формасында 116 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап нұсқасы түрлі формада 43 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талап+тар көптік формада түрлі нұсқада 7 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талап жекеше формада 8 рет, көпше формадағы түрлі нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жағдай сөзі жеке әрі көпше формада түрлі нұсқада 119 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында жағдай нұсқасы түрлі формада 19 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жағдай түрлі формасында 124 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жағдай нұсқасы түрлі формада 103 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жағдай формасында түрлі нұсқада 25 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жағдай түрлі нұсқасында 50 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Көріп отырғанымыздай, условие+нің шарт, талап, жағдай аудармалары ҚР заңнамасында да, бекітілген термин ретінде де кеңінен талданған. Қазақ тілінің әлемдік бейнесінің кеңдігін мойындай отырып, қалыптасқан түрлі қалыпқа сай аталмыш үш аударманы да условиенің аудармасы ретінде ұсынылуы түсінікті. Мәселен, «при условии» – «шарты+мен», «жағдай+да»; «создать условие» – «жағдай жасау»; «условия договора» – «шарт талап+тар+ы»; Осылайша бірнеше мағына телуі, әрі түрліше аударылуы – заңдылық. Орыс тіліндегі 7 түрлі мағынасы - осының айғағы. Талап+тың бойында требование басым, шарт – договор деп аударылады, шарт жасау десек – составление договора болып аударылып кетеді, жағдай жасау+да создавать условие басым. Договор – келісім деп аударсық, соглашение+ге кетіп қаламыз. Осы сияқты мысалдарды басшылыққа ала отырып, жағдаятқа байланысты, яғни условие+ні шарт, талап, жағдай деп қолдануға тура келеді. | +2 |
| 22. | Производство | 1) Өндіріс; 2) Өндіру | Производство 1) Өндіріс; 2) Өндіру СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Өндіру етістігінен бастау алады, про- + из- + водить/қосу, әрі қарай праславянның *vedti, одан әрі қалыптасқан сөздер: көне слав. ведѫ, вести (грек. ἄγω, ὑπάγω), aop. привѣсъ (из *вѣдсъ), орыс, украинның веду́, вести́, болгардың веда́, словеннің vesti, чехтың. vedu, vést, словактың vediem, viesť, поляктің wieść, wjesć. Әдеби vedù, vedžiau, vèsti, латыштың vedu, vest «вести/хабар, үйлену» (орта ғасыр орыс. вести жену/әйел әкелу «үйлену»), көне пруссиялық weddē (көне слав. ведѣаше салыстыралық), әдеби vẽdė, латыш диалекті vede, көне үндінің vadhū́ṣ ж. «келін, (жас) әйел», авест. vađu- —ирландының. fedim «әкелесін», авест. vāđayeiti «ертемін, әкелемін», сонымен бірге алб. vjeth «ұрлау, алып қашу» (аор. vodha). Осыдан барып водить/жүру, обод, сонымен бірге көне орыстың водимая/жүретін «әйел, қалыңдық», орыстың себеп, воевода/сарбаз; салыстырамыз: әдеби. vadà «повод/себеп, причина/салдар», jaut-vadá «бұқаны сүйреп әкеле жатқан жіп/арқан». (1) жасау етістігінің мағынасына қарай әрекет етіңіз; бірдеңе жасау, жасау немесе іске асыру; (2) экон. негізгі экономикалық категориялардың бірі, байлық, тауар құрудың әлеуметтік процесі; (3) экон. белгілі бір өнім түрін өндіру; (4) сөйлесу, жұмыс орны немесе жұмыс орны 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İstehsal 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Даярдоо, тоо-кен казып алуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ishlab chiqarish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İmalat; çıkarma 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Production 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Producción; minería 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Produktion; Bergbau 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: La production 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде өндіріс –производство нұсқасында бірнеше сөзбен тіркесіп бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 -2015 жылдар арасындағы мәжілістерде өндіріс –производство нұсқасында бірнеше сөзбен тіркесіп бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде электр тогын өндіру - генерирование электрического тока тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде тәжірибелік өндіру – опытное производство тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы үшінші мәжілісте процессор (переработка и вос+производство ресурсов) - процессор (ресурстарды өңдеу және өндіру) түйдекті тіркестің құрамында вос+ приставкасымен де өндіру ретінде бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында өндіріс+тік формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында өндіру нұсқасы түрлі формада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тік түрлі формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тік (1), өндіріс+тер+дің (5) нұсқасы 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тің формасында 2 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) өндіріс+тің нұсқасында 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ұсынылған екі түрлі аударма берілуі - сөз таптарын ауыстыра қолданудың салдары. Өндіріс – зат есім де, өндіру – етістік. Алайда қолданыс аясында өндір+у тұйық етістік формасындағы сөз де зат есім қызметінде пайдаланудан болған екіұштылық. Тұйық етістік формасындағы өн+дір+у сөзін добыча сөзінің аудармасы ретінде толықтай қабылдауды ұсынамыз. Про+извод+ство+ны тек өн+дір+іс формасында қолдану ұсынылады. | +2 |
| 23. | Добыча | 1) Өндіріс; 2) Өндіру | Добыча 1) Өндіріс; 2) Өндіру СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. добыть/игеру етістігінен, әрі қарай праславяндық *dobytja, көне орыстың добꙑти от до- + бꙑти. Праславянның *byti, туыстас, одан өзге сөзбен қатар туындағаны: көне орыс, көне славянның. бꙑти, орыстың. быть/болу, укр. бути, сербі, хорваттардың би̏ти, словеннің bíti, чехтің být, поляктің в.-луж. być, н.-луж. byś. (1) маған етістіктің мағынасына қатысты әрекет; алу, жинау, иемдену, бір нәрсені басып алу, пайдалы қазбаларды алу және т.б. (2) жинау, аң аулау, тонау, соғыстағы жеңіс және т.б. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İstehsal 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Даярдоо, тоо-кен казып алуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ishlab chiqarish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İmalat; çıkarma 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Production 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Producción; minería 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Produktion; Bergbau 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: La production 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде өндіріс –производство нұсқасында бірнеше сөзбен тіркесіп бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 1995 -2015 жылдар арасындағы мәжілістерде өндіріс –производство нұсқасында бірнеше сөзбен тіркесіп бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде электр тогын өндіру - генерирование электрического тока тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде тәжірибелік өндіру – опытное производство тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы үшінші мәжілісте процессор (переработка и вос+производство ресурсов) - процессор (ресурстарды өңдеу және өндіру) түйдекті тіркестің құрамында вос+ приставкасымен де өндіру ретінде бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында өндіріс+тік формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында өндіру нұсқасы түрлі формада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тік түрлі формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тік (1), өндіріс+тер+дің (5) нұсқасы 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өндіріс+тің формасында 2 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) өндіріс+тің нұсқасында 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ұсынылған екі түрлі аударма берілуі - сөз таптарын ауыстыра қолданудың салдары. Өндіріс – зат есім де, өндіру – етістік. Алайда қолданыс аясында өндір+у тұйық етістік формасындағы сөз де зат есім қызметінде пайдаланудан болған екіұштылық. Туынды зат есім формасындағы өн+дір+іс сөзін производство сөзінің аудармасы ретінде толықтай қабылдауды ұсынамыз. Добыча+ны тек өн+дір+у формасында қолдану ұсынылады. | +2 |
| 24. | Дом | Үй | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *domъ, басқа да сөздермен қатар туындағаны: көне славянның домъ (гректің οἴκος, οἰκία), орыстың дом, украйынның дім, дом (табыс септікте до́му), болгардың домъ́т, сербтер мен хорваттың до̑м (табыс септікте до̏ма), словеннің dôm, чехтың dům (табыс септікте domu), словактың dom, поляктің, в-луж., н-луж. dom. Көне түбірі -u, көне үндінің dámas «дом/үй», dámūnas «үймен байланысты», авест. dam- м. «үй, жай», гректің δόμος, δομή «құрылысм», латынның domus; алмасудың келесі деңгейі: гректің δῶμα (табыс септікте δώματος) салыстырамыз «дом/үй», δάμαρ (табыс септікте δάμαρτος) «зайбы, қалыңдығы», көне исландтық timbr «құрылыс ағашы», гректің δάπεδον «топырақ», көне исландтық topt, шв. tomt, прагерм. *tumfetìz «құрылыс орны», әдеби dimstis ж. «жай, мекен», сонымен бірге гректің δέμω «саламын», готск. timrjan «салу, көтеру» мағынасын білдіреді. (1) тұрғын үйге арналған, әдетте, қабырғалары, есіктері мен шатыры бар сәулет құрылымы. (2) кез келген адам тұратын жер. 3) қызметтік, тұрғын немесе өндірістік ғимараттардың, сондай-ақ бір жер учаскесінде орналасқан және бір нөмірі бар кеңсе ғимараттарының жиынтығы. (4) ауыспалы мағына; Фирма, кәсіпорын (5) спорт. керлинг кезінде төрт концентрлік шеңберден құралған мұз жолағының соңындағы мақсат. (6) спорт. бейсболда, ойыншы жүгірісі басталып, аяқталатын база. (7) ауыспалы мағына; отбасы, әулеті, руы 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ev 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: үй 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Uy 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ev 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: House; House - үй, жай, театр, ғимарат, палата, қонақүй; home - үй, жай, отан, отбасы, приют, ошақ басы; dwelling - жай, баспана, үй, тұру, тұратын жер; door - есік, есікше, кіріс, үй, қалқан, жол; premises - мекен, үй; crib - бақша, сәби төсегі, жаупарақ, плагиат, аударма, хижина; hearth and home - ошақбасы, ошақ, үй, орталық; establishment - орнату, мекеме, истеблишмент, ғимарат, қосу, негіздеме; base - база, іргетас, негіз, ірге, базис, цоколь. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Casa 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Haus; Das Heim - жатақхана, интернат, ошақ басы, баспана, үй; der Hausstand – үй орынжайы, ошақбасы, шаруашылық, үй; das Haus - отбасы, құрылым, театр, ғимарат, парламент, шаруашылық; der Haushalt - бюджет, отбасы, үйшаруашылығы, үй; das Geschäft - сабақ, дүкен, мәміле, фирма, кәсіпорын, іс; der Anstalt - институт, интернат, мекеме, жай, үй 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Casa 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 20-сәуірдегі отырыста тұрғын үй алабы – жилой массив деген тіркесте бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы екінші отырысында сәбилер үйі – дом малюток деген тіркесте бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында үй-жай формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында үйлер, үйлерді нұсқасы 1 реттен, үй формасы 29 рет үй қоры тіркесінде – жилищный фонд нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) үй+лер, үй+ді, үй+лер+ді формасында 5 рет, үй 28 рет, үй-коммуналдық, тұрғын үй құрылыс, үй коммуналдық, үй құрылыс, үй қоры нұсқасына қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй қатынастары туралы» (2), «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 4 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Үй сөзі бір ауыздан дом сөзінің аудармасы екені дау туғызбауы тиіс деп санаймыз. Алайда орыс (неміс, ағылшын, француз) тілдеріндегі түрлі мағынасы барын, қазақ тіліндегі де түрлі баламасын ескере келе осындай шешімге келдік. | +2 |
| 25. | Здание | 1) Ғимарат; 2) Үй | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *domъ, басқа да сөздермен қатар туындағаны: көне славянның домъ (гректің οἴκος, οἰκία), орыстың дом, украйынның дім, дом (табыс септікте до́му), болгардың домъ́т, сербтер мен хорваттың до̑м (табыс септікте до̏ма), словеннің dôm, чехтың dům (табыс септікте domu), словактың dom, поляктің, в-луж., н-луж. dom. Көне түбірі -u, көне үндінің dámas «дом/үй», dámūnas «үймен байланысты», авест. dam- м. «үй, жай», гректің δόμος, δομή «құрылысм», латынның domus; алмасудың келесі деңгейі: гректің δῶμα (табыс септікте δώματος) салыстырамыз «дом/үй», δάμαρ (табыс септікте δάμαρτος) «зайбы, қалыңдығы», көне исландтық timbr «құрылыс ағашы», гректің δάπεδον «топырақ», көне исландтық topt, шв. tomt, прагерм. *tumfetìz «құрылыс орны», әдеби dimstis ж. «жай, мекен», сонымен бірге гректің δέμω «саламын», готск. timrjan «салу, көтеру» мағынасын білдіреді. (1) тұрғын үйге арналған, әдетте, қабырғалары, есіктері мен шатыры бар сәулет құрылымы. (2) кез келген адам тұратын жер. 3) қызметтік, тұрғын немесе өндірістік ғимараттардың, сондай-ақ бір жер учаскесінде орналасқан және бір нөмірі бар кеңсе ғимараттарының жиынтығы. (4) ауыспалы мағына; Фирма, кәсіпорын (5) спорт. керлинг кезінде төрт концентрлік шеңберден құралған мұз жолағының соңындағы мақсат. (6) спорт. бейсболда, ойыншы жүгірісі басталып, аяқталатын база. (7) ауыспалы мағына; отбасы, әулеті, руы (8) Әдетте биік және үлкен сәулеттік құрылым. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: bina 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: курулуш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bino 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: bina 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Building; Building - ғимарат, құрылыс, құрылым, салыным, имарат, үйжай; construction - құрылыс, конструкция, салыным, ғимарат, имарат, құрылыс; house - үй, жай, театр, ғимарат, палата, қонақүй; structure - құрылым, конструкция, құрылыс, имарат, ғимарат, құрылғы; edifice - ғимарат, құрылым, доктрина, көзқарас жүйесі; fabric - мата, материал, құрылым, материя, бұйым, ғимарат; erection – эрекция/қозу, жинақтау, көтеру, құрылым, қондырғы, ғимарат. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Edificio 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: das Gebäude; Das Gebäude - құрылыс, құрылыс, салыным, қаңқа, ғимарат; derBau – көтеру, абаттау, қалып, құрылыс, құрылым, салу, ғимарат; das Haus - үйелмен, құрылыс, театр, ғимарат, парламент, шаруашылық. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Immeuble; Lebâtiment - құрылым, корпус, желкен, кеме, құрылыс, ғимарат; l`immeuble - жылжымайтын, жылжымайтын мүлік, ғимарат, жылжымайтын мүлік, үй; l`édifice - салыным, имарат, ғимарат; laconstruction - құрылым, төсем, құрау, құрылыс, геометриялық салыным, ғимарат. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 20-сәуірдегі отырыста тұрғын үй алабы – жилой массив деген тіркесте бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы екінші отырысында сәбилер үйі – дом малюток деген тіркесте бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде ғимарат дәлізі – коридор здания нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында үй-жай формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында үйлер, үйлерді нұсқасы 1 реттен, үй формасы 29 рет үй қоры тіркесінде – жилищный фонд нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) үй+лер, үй+ді, үй+лер+ді формасында 5 рет, үй 28 рет, үй-коммуналдық, тұрғын үй құрылыс, үй коммуналдық, үй құрылыс, үй қоры нұсқасына қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй қатынастары туралы» (2), «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 4 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Здание+нің қазақ тіліндегі қалыптасқан нұсқасы да ғимарат екені белгілі. Сондықтан осы нұсқада қалдыру ұсынылады. Үй деп баламасын беру артық деп санаймыз. | +2 |
| 26. | Сооружение | 1) Ғимарат; 2) Құрылыс | Сооружение 1) Ғимарат; 2) Құрылыс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Көлденең, жазықтық немесе сызықтық құрылыс жүйесі мойынтіректен тұратын, кейбір жағдайда құрылыс конструкцияларын қоршайтын және өндірістік процестің әр түрін, өнімді сақтау, адамдардың уақытша тұруы, қозғалатын адамдар және т.б. жүк. Құрылыс туралы ғылыми-техникалық әдебиеттерде «құрылыс» термині тар мағынада «ғимарат емес ғимарат құрылысы» мағынасында да қолданылады. Мысалы, инженерлік құрылымдар: көпірлер, дамбалар, маятниктер, радио және теледидар мұнаралары, туннельдер, метро құрылыстары, бекіністер, мемориалдық құрылымдар (ескерткіштер, мемориалды пирамидалар мен обелуйиндер), архитектуралық құрылымдар (аркадалар, бағандар, обелуйиндер) және басқалар. Ғимараттар күрделі құрылыстың объектілері болып табылады. Құрылыс барлық құрылғыларымен бірге объект болып табылады. Мысалы, дамба құрылым ретінде дамбаның корпусын, сүзгілер мен дренаждарды, сүлгілерді және т.б. Көпір құрылым ретінде тіректерді, тіректерді, едені бар көпір кенептерін қамтиды. Гетерогендік элементтер, егер олар ортақ функционалды мақсатпен біріктірілсе, бір құрылымды құрайды. Мысалы, стадиондарға олардың мақсатына сәйкес жасалған барлық алаңдар кіреді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tikinti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: түзүлүш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qurilish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yapı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Construction; Building - ғимарат, құрылыс, құрылым, салыным, имарат, үйжай; construction - құрылыс, конструкция, салыным, ғимарат, имарат, құрылыс; house - үй, жай, театр, ғимарат, палата, қонақүй; structure - құрылым, конструкция, құрылыс, имарат, ғимарат, құрылғы; edifice - ғимарат, құрылым, доктрина, көзқарас жүйесі; fabric - мата, материал, құрылым, материя, бұйым, ғимарат; erection – жинақтау, көтеру, құрылым, қондырғы, ғимарат. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Construcción 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bau; dasWerk - жұмыс, еңбек, станция, кәсіпорын, имарат; die Installation - жинақтау, өткізу, имарат, орнату; der Erbauung - көтеру, құрастыру, құрылыс, имарат, құрылыс; der Anlage - бастама, салым, өткізу, агрегат, кәсіпорын, имарат; Das Gebäude - құрылыс, құрылым, салыным, қаңқа, ғимарат; derBau – көтеру, абаттау, қалып, құрылыс, құрылым, салу, ғимарат; das Haus - үйелмен, құрылыс, театр, ғимарат, парламент, шаруашылық. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: La construction; Lebâtiment - құрылым, корпус, желкен, кеме, құрылыс, ғимарат; l`immeuble - жылжымайтын, жылжымайтын мүлік, ғимарат, жылжымайтын мүлік, үй; l`édifice - салыным, имарат, ғимарат; laconstruction - құрылым, төсем, құрау, құрылыс, геометриялық салыным, ғимарат. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде ғимарат дәлізі – коридор здания нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында құрылыс формасы 34 рет түрлі нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) құрылыс формасында түрлі нұсқада сөздермен тіркесіп 42 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Орыс тіліндегі соору+жа+ть етістігінің бойында көтеру, салу, құрастыру, тұрғызу секілді мағыналар басым, соңғы кезде сооружение – құрылым деген нұсқа қолданылып жүр. Біздің ойымызша, зда+ни+е – ғи+марат, сооруже+ни+е – и+марат ретінде алуға болар еді деген ұсыныс айтамыз. Эвфониялық үйлестік тілдік тұрғысынан, жалпы қабылдану тұрғысынан да тиімді болар еді. Здание – ғимарат; сооружение – имарат; | 0 |
| 27. | Строение | Құрылыс | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (1) ішкі көлемге ие жер бетіндегі жасанды тірек конструкциясы; құрылыс нәтижесі. (2) құрылғы, құрылым туралы мәліметтер. (3) құрылым, құрылғы. (4) құрылым, ұйым 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bina 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: түзүлүш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bino 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yapı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Structure; structure - құрылым, конструкция, құрылыс, ғимарат, имарат, қондырғы; facility- нысан, қондырғы, ғимарат, кәсіпорын, мүмкіндік, зауыт; Building - ғимарат, құрылыс, құрылым, салыным, имарат, үйжай; construction - құрылыс, конструкция, салыным, ғимарат, имарат, құрылыс; house - үй, жай, театр, ғимарат, палата, қонақүй; structure - құрылым, конструкция, құрылыс, имарат, ғимарат, құрылғы; edifice - ғимарат, құрылым, доктрина, көзқарас жүйесі; fabric - мата, материал, құрылым, материя, бұйым, ғимарат; erection – жинақтау, көтеру, құрылым, қондырғы, ғимарат. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Edificio 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gebäude; die Zusammensetzung – мазмұн, құрылым, күрделі сөз, құрам, құрылым, қалыптасу; die Beschaffenheit- қалып, құрылым, табиғат, сапа, құрылым, қасиет; dasWerk - жұмыс, еңбек, станса, кәсіпорын, имарат; die Installation - жинақтау, тармақтау, ғимарат, орнату; der Erbauung – қалыптастыру, орнату, көтеру, шендестіру, құрылым, құрылыс; dasWerk - жұмыс, еңбек, станция, кәсіпорын, имарат; die Installation - жинақтау, өткізу, имарат, орнату; der Erbauung - көтеру, құрастыру, құрылыс, имарат, құрылыс; der Anlage - бастама, салым, өткізу, агрегат, кәсіпорын, имарат; Das Gebäude - құрылыс, құрылым, салыным, қаңқа, ғимарат; derBau – көтеру, абаттау, қалып, құрылыс, құрылым, салу, ғимарат; das Haus - үйелмен, құрылыс, театр, ғимарат, парламент, шаруашылық. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Immeuble; Lebâtiment - құрылым, корпус, кеме, корабль, қопса, имарат; l`édifice - құрылым, имарат, ғимарат; l`érection - құрылым, орнату, қозу; laconstruction - құрастыру, төсеу, құрылым, құрылыс, геометриялық құрылым, имарат. Lebâtiment - құрылым, корпус, кеме, корабль, құрылыс, имарат; l`édifice - құрылыс, имарат, ғимарат; Lebâtiment - құрылым, корпус, желкен, кеме, құрылыс, ғимарат; l`immeuble - жылжымайтын, жылжымайтын мүлік, ғимарат, жылжымайтын мүлік, үй; l`édifice - салыным, имарат, ғимарат; laconstruction - құрылым, төсем, құрау, құрылыс, геометриялық салыным, ғимарат. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде: Купюрное строение денежной массы – ақша жиынының купюрлік құрылымы (құны түрліше ақша белгілері сомасының айналыста жүрген жалпы ақша көлеміндегі ара қатынасы)күрделі тіркес ішінде дерексіз зат есім (ғимарат емес) ретінде бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында құрылыс формасы 34 рет түрлі нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) құрылыс формасында түрлі нұсқада сөздермен тіркесіп 42 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Строение сөзінің бойында белгілі бір үй, жай+дың қосымшасы деген мағына үстеледі. Отдельно стоящее строение болғанның өзінде құрыл+ым деген нұсқаны ұсынуға болады. | +2 |
| 28. | Стройка | Құрылыс | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Құрылыс/строить, етістігіненбастау алады, кейін праславянның *…,: көне орыстың строити, көне славянның строити, строѭ (көне гректің οἰκονομεῖν), орыстың строить, строй, украйынның стро́ïти «жасақтау, орналастыру», белорустың строіць, болгардыңардың строя́ «строю», сербтер мен хораттардың. стро̀jити, -jи̑м, штро̀jити «кастрировать, дубить», словеннің strójiti, strȯ́jim «ұру, қаптау, кептіру», чехтың strojit «даярлау, салу», поляктің stroić, trojić, tšojś «даярлау, көтеру». Латыштың strãjа «стойло, сабан төселген мал қора», авест. urvarō-straya- «өсімдікті кесу», лат. stria «жолақ, қыртыс», striātus «қыртысты». Праславянның *domъ, басқа да сөздермен қатар туындағаны: көне славянның домъ (гректің οἴκος, οἰκία), орыстың дом, украйынның дім, дом (табыс септікте до́му), болгардың домъ́т, сербтер мен хорваттың до̑м (табыс септікте до̏ма), словеннің dôm, чехтың dům (табыс септікте domu), словактың dom, поляктің, в-луж., н-луж. dom. Көне түбірі -u, көне үндінің dámas «дом/үй», dámūnas «үймен байланысты», авест. dam- м. «үй, жай», гректің δόμος, δομή «құрылысм», латынның domus; алмасудың келесі деңгейі: гректің δῶμα (табыс септікте δώματος) салыстырамыз «дом/үй», δάμαρ (табыс септікте δάμαρτος) «зайбы, қалыңдығы», көне исландтық timbr «құрылыс ағашы», гректің δάπεδον «топырақ», көне исландтық topt, шв. tomt, прагерм. *tumfetìz «құрылыс орны», әдеби dimstis ж. «жай, мекен», сонымен бірге гректің δέμω «саламын», готск. timrjan «салу, көтеру» мағынасын білдіреді. (1) құрмалас етістіктің мағынасына сәйкес тек жекеше формада, іс-әрекеттегі; ғимараттардың немесе басқа құрылыстардың, объектілердің құрылысы. (2) ұзақ өндірістік циклмен ірі, күрделі, көп еңбекті қажет ететін өнімдерді шығару. 3) құрылыс жүргізілетін объект, орын, учаске (құрылыс алаңы), сондай-ақ өзі салынып жатқан құрылыс. (4) ғимараттарды салу және реконструкциялауға байланысты ғылым, техника және экономика саласы. (5) ауыспалы мағына, тек жекеше формада, бір нәрсені жасау, ұйымдастыру 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bina 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: курулуш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bino 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: inşaat 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Building; сonstruction - құрылыс, құрылым, имарат, құрылғы, ғимарат, салыным; Project - жоба, бағдарлама, жоспар, құрылыс, құрылыс нысаны, жүзеге асатын құрылыс, development - дамтыру, әзірлеу, құрастыру, құрылыс, құбылыс, салыным. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Edificio 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gebäude; Das Baugelände – құрылыс алаңы, құрылыс; dasBauvorhaben – құрылыс нысаны, құрылыс, құрылым; derBaubetrieb – құрылыс, құрылым; derBau - көтеру, қалып, құрастыру, құрылыс, құрылым, қаңқа; der Baustelle – құрылыс алаңы, жөндеу жұмысы, құрылыс; derBauanlage - құрылыс, құрылым. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Immeuble; 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында құрылыс формасы 34 рет түрлі нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) құрылыс формасында түрлі нұсқада сөздермен тіркесіп 42 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен стройка сөзі строительство сөзінің ауызекі сөйлеу формасы ретінде жұмсалады да, екеуі де қазақ тілінде құрылыс деп айдарылады. Сондықтан бұл тіл заңдылығы деп қарастырылуы керек. Сонымен қатар «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде қолданылуына орай «Жилстройбанк» «Тұрғынүйқұрылыс банкі» деген нұсқада қолданылуын да тілдік заңдылық деп қабылдаған абзал. Назар аударайық, строительный банк – құрылыс банкі, строительственный банк емес. | +1 |
| 29. | Строительство | Құрылыс | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Құрылыс/строить, етістігіненбастау алады, кейін праславянның *…,: көне орыстың строити, көне славянның строити, строѭ (көне гректің οἰκονομεῖν), орыстың строить, строй, украйынның стро́ïти «жасақтау, орналастыру», белорустың строіць, болгардыңардың строя́ «строю», сербтер мен хораттардың. стро̀jити, -jи̑м, штро̀jити «кастрировать, дубить», словеннің strójiti, strȯ́jim «ұру, қаптау, кептіру», чехтың strojit «даярлау, салу», поляктің stroić, trojić, tšojś «даярлау, көтеру». Латыштың strãjа «стойло, сабан төселген мал қора», авест. urvarō-straya- «өсімдікті кесу», лат. stria «жолақ, қыртыс», striātus «қыртысты». Праславянның *domъ, басқа да сөздермен қатар туындағаны: көне славянның домъ (гректің οἴκος, οἰκία), орыстың дом, украйынның дім, дом (табыс септікте до́му), болгардың домъ́т, сербтер мен хорваттың до̑м (табыс септікте до̏ма), словеннің dôm, чехтың dům (табыс септікте domu), словактың dom, поляктің, в-луж., н-луж. dom. Көне түбірі -u, көне үндінің dámas «дом/үй», dámūnas «үймен байланысты», авест. dam- м. «үй, жай», гректің δόμος, δομή «құрылысм», латынның domus; алмасудың келесі деңгейі: гректің δῶμα (табыс септікте δώματος) салыстырамыз «дом/үй», δάμαρ (табыс септікте δάμαρτος) «зайбы, қалыңдығы», көне исландтық timbr «құрылыс ағашы», гректің δάπεδον «топырақ», көне исландтық topt, шв. tomt, прагерм. *tumfetìz «құрылыс орны», әдеби dimstis ж. «жай, мекен», сонымен бірге гректің δέμω «саламын», готск. timrjan «салу, көтеру» мағынасын білдіреді. (1) құрмалас етістіктің мағынасына сәйкес тек жекеше формада, іс-әрекеттегі; ғимараттардың немесе басқа құрылыстардың, объектілердің құрылысы. (2) ұзақ өндірістік циклмен ірі, күрделі, көп еңбекті қажет ететін өнімдерді шығару. 3) құрылыс жүргізілетін объект, орын, учаске (құрылыс алаңы), сондай-ақ өзі салынып жатқан құрылыс. (4) ғимараттарды салу және реконструкциялауға байланысты ғылым, техника және экономика саласы. (5) ауыспалы мағына, тек жекеше формада, бір нәрсені жасау, ұйымдастыру 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tikinti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: курулуш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qurilish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: inşaat 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Construction; сonstruction - құрылыс, құрылым, имарат, құрылғы, ғимарат, салыным; Project - жоба, бағдарлама, жоспар, құрылыс, құрылыс нысаны, жүзеге асатын құрылыс, development - дамтыру, әзірлеу, құрастыру, құрылыс, құбылыс, салыным. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Construcción 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bau; Bauunternehmen – құрылыс нысаны, құрылыс; der Erbauung - көтеру, құрастыру, салу, ғимарат, құрылыс; die Errichtung - орнату, көтеру, салу, ғимарат, мекеме, құрылыс; das Bauvorhaben – құрылыс нысаны, құрылыс, құрылыс; der Baubetrieb - құрылыс, құрылым; der Bauwirtschaft – құрылыс; Das Baugelände – құрылыс алаңы, құрылыс; dasBauvorhaben – құрылыс нысаны, құрылыс, құрылым; der Baubetrieb – құрылыс, құрылым; der Bau - көтеру, қалып, құрастыру, құрылыс, құрылым, қаңқа; der Baustelle – құрылыс алаңы, жөндеу жұмысы, құрылыс; der Bauanlage - құрылыс, құрылым. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: La construction; Laconstruction - салу, төсеу, құрастыру, құрылыс, геометрикалық құрылым, құрылғы; l`édification - құрылыс, өсиет, құрылым; lechantier – құрылыс нысаны, тиеу платформасы, құрылыс алаңы, жұмыс алаңы, қопару, құрылыс. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде кредит на строительство – құрылысқа арналған кредит тіркесінде бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында құрылыс формасы 34 рет түрлі нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) құрылыс формасында түрлі нұсқада сөздермен тіркесіп 42 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде жалпы саны 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен стройка сөзі строительство сөзінің ауызекі сөйлеу формасы ретінде жұмсалады да, екеуі де қазақ тілінде құрылыс деп айдарылады. Сондықтан бұл тіл заңдылығы деп қарастырылуы керек. Сонымен қатар «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) «Жеке тұрғын үй құрылысы туралы», «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» тіркестерінде қолданылуына орай «Жилстройбанк» «Тұрғынүйқұрылыс банкі» деген нұсқада қолданылуын да тілдік заңдылық деп қабылдаған абзал. Назар аударайық, строительный банк – құрылыс банкі, строительственный банк емес. Строи/й (етістік) +тель (зат есім тудырушы жұрнақ) + ство (зат есім тудырушы жұрнақ). Строй (етістік) + ка (зат есім тудырушы жұрнақ). Екі сөздің де туынды екенін ескерсек, алғашқы нұсқада етістіктен деректі зат есім (строитель) + кейін жұрнақ жалғану арқылы дерексіз зат есім туындаған, сондықтан, қисынға салатын болсақ: қазақшасы негізінде – құрылыс+шы+лық болуы тиіс. Ал строй+ка – құрыл+ыс болуы тиіс. Осы тұрғыдан строительство – құрылыс+шы+лық деп аударылуы тиіс деп санаймыз. Үйреншікті болып кеткен құрыл+ыс нұсқасын қалдырғанның өзінде осы фактіні ескерген жөн. Мәселен, Стройтельство на объекте идет на базе строительного кооператива деген сөйлемді аударғанда - Нысан құрыл+шы+лығ+ы құрылыс кооператив базасында жүріп жатыр болуы керек деп санаймыз. Құрыл+ыс+шы+лық құлаққа сіңбеген, оқуға да, қабылдауға да қиын, әрине. Құрылыс+шы+лық сөзінің бойында менсінбеушілік, қосмыну реңкі де байқалады. Алайда уақыт өте келе қоданыла келе айналымға еніп кететіні анық. | 0 |
| 30. | В размере от десяти до двадцати месячных расчетных показателей | Айлық есептiк көрсеткiштiң оннан жиырмаға дейiнгi мөлшерiнде; | В размере от десяти до двадцати месячных расчетных показателей Айлық есептiк көрсеткiштiң оннан жиырмаға дейiнгi мөлшерiнде; СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Қазақстанда зейнетақы, жәрдемақы және басқа да әлеуметтік төлемдерді есептеу, сондай-ақ айыппұлдарды қолдану, салықтар мен басқа төлемдерді есептеу кезінде қолданылатын көрсеткіш. АЕК мөлшері бюджетті жоспарлау кезінде келесі жылы күтілетін инфляцияның мөлшеріне негізделіп есептеледі. Ол жыл сайын «Қазақстан Республикасының республикалық бюджеті туралы» заңмен белгіленеді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Aylıq on-iyirmi aylıq hesablama indeksləri miqdarında 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Жыйырма айлык эсептөө көрсөткүчүнүн он өлчөмүндө 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Oylik o`ndan yigirma gacha miqdorida 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Aylık on ila yirmi hesaplama endeksi tutarında 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: In the amount of ten to twenty monthly calculation indices 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: En la cantidad de diez a veinte índices de cálculo mensuales 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: In Höhe von zehn bis zwanzig monatlichen Berechnungsindizes 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: De dix à vingt indices de calcul mensuels 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде абоненттік-есептік топ - абонентско-расчетная группа, есептік салмақ – расчетный вес тіркестерінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде есептік қозғалыс қарқындылығы - интенсивность движения расчетная тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде есептік пайыз – расчетный процент тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында максимальный размер рқуыныма на одного заемщика – бір қарызгерге шаққанда тәуекелдіктің (ең) жоғары мөлшері күрделі тіркесі құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында максимальный размер рқуыныма на одного заемщика – тәуекелдіктің бір қарызгерге шаққандағы ең жоғары мөлшері күрделі тіркесі құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде көрсеткіш құбылмалылығы – изменчивость показателя деген тіркесте бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2003 жылғы 2-шілдедегі мәжілісінде библиографиялық көрсеткіш – библиографический указатель деген тіркесте бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында профиль показателя преломления – сыну көрсеткішінің профилі тіркесі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында айлық есептік көрсеткіш(2), айлық есепті кезең(1) формасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында айлық есептік көрсеткіш(1), айлық мөлшер (1) формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) айлық есептік көрсеткіш формасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 17 реттің айлық есептік көрсеткіш (11),айлық қор (4), айлық зейнетақы (1), айлық сақтандыру (1) формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) айлық есептік көрсеткіш формасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мөлшер формасында (объем аудармасы ретінде) 37 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында айлық мөлшер (1) формасында 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мөлшер формасында бірнеше нұсқада 64 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 128 рет мөлшер түрлі формада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мөлшер формасында 24 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мөлшер+ін+де формасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен айлық есептік көрсеткішке қатысты ескерту жоқ, басты мәселе сөздердің орын тәртібі бұзылғандықтан мағына түсініксіз болып тұр. Оннан жиырмамаға дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде емес, Айлық есептiк көрсеткiштiң оннан жиырмаға дейiнгi мөлшерiнде болуы тиіс. | +2 |
| 31. | В размере от тысячи до двух тысяч месячных расчетных показателей. | Бір мыңнан екі мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде | В размере от тысячи до двух тысяч месячных расчетных показателей. Бір мыңнан екі мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Қазақстанда зейнетақы, жәрдемақы және басқа да әлеуметтік төлемдерді есептеу, сондай-ақ айыппұлдарды қолдану, салықтар мен басқа төлемдерді есептеу кезінде қолданылатын көрсеткіш. АЕК мөлшері бюджетті жоспарлау кезінде келесі жылы күтілетін инфляцияның мөлшеріне негізделіп есептеледі. Ол жыл сайын «Қазақстан Республикасының республикалық бюджеті туралы» заңмен белгіленеді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Min ilə iki min aylıq hesablama indeksləri arasında. 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Бир киши эки киши ай сайын эсептөө көрсөткүчтөрдүн суммасы. 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mingdan ikki ming oylik oylik indeksgacha. 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Aylık bin ila iki bin tutarında hesaplama endeksi. 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: In the amount of a thousand to two thousand monthly calculation indices. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: En la cantidad de mil a dos mil índices de cálculo mensuales. 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: In Höhe von tausend bis zweitausend monatlichen Berechnungsindizes. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: De mille à deux mille indices de calcul mensuels. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 6-қазандағы мәжілісінде абоненттік-есептік топ - абонентско-расчетная группа, есептік салмақ – расчетный вес тіркестерінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде есептік қозғалыс қарқындылығы - интенсивность движения расчетная тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыс мәжілісінде есептік пайыз – расчетный процент тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында максимальный размер рқуыныма на одного заемщика – бір қарызгерге шаққанда тәуекелдіктің (ең) жоғары мөлшері күрделі тіркесі құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында максимальный размер рқуыныма на одного заемщика – тәуекелдіктің бір қарызгерге шаққандағы ең жоғары мөлшері күрделі тіркесі құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2015 жылғы 14-желтоқсандағы мәжілісінде көрсеткіш құбылмалылығы – изменчивость показателя деген тіркесте бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2003 жылғы 2-шілдедегі мәжілісінде библиографиялық көрсеткіш – библиографический указатель деген тіркесте бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында профиль показателя преломления – сыну көрсеткішінің профилі тіркесі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында айлық есептік көрсеткіш(2), айлық есепті кезең(1) формасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында айлық есептік көрсеткіш(1), айлық мөлшер (1) формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) айлық есептік көрсеткіш формасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 17 реттің айлық есептік көрсеткіш (11),айлық қор (4), айлық зейнетақы (1), айлық сақтандыру (1) формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) айлық есептік көрсеткіш формасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мөлшер формасында (объем аудармасы ретінде) 37 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында айлық мөлшер (1) формасында 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мөлшер формасында бірнеше нұсқада 64 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 128 рет мөлшер түрлі формада қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мөлшер формасында 24 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мөлшер+ін+де формасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен айлық есептік көрсеткішке қатысты ескерту жоқ, басты мәселе сөздердің орын тәртібі бұзылғандықтан мағына түсініксіз болып тұр. Бір мыңнан екі мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде емес, Айлық есептiк көрсеткiштiң бір мыңнан екі мыңға дейінгі мөлшерiнде болуы тиіс. | +2 |
| 32. | Банкротный управляющий | 1) Банкроттық басқарушы 2) Банкроттықты басқарушы | Банкротный управляющий 1) Банкроттық басқарушы 2) Банкроттықты басқарушы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Италянның. banca rotta (bancarotta) «банкроттық» (тура «бұзылған орындық»). Орыстың банкрот немістің Bankrott.сөзінен алынған. У- + правление, басқару дегендібілдіреді де, әрі қарай көне орыстың правлєниѥ «Бірдеңені басқару», суф. -(л)ение править/басқару етістігінен, әрі қарай праславянның *praviti, әрі қарай одан: көне орыстың. правити «бағыттау, басқару, оқыту, басшылық ету, билеу, үстемдік ету», орыстың шіркеу слав.яндарының правити, украйынның правити әрі қарай праславяндық *prāvъ, одан барып көне орыстың, көне славянның правъ «тура, дұрыс, айыпсыз» (көне гректің εὑθύς, ὀρθός, ὀρθόδοξος), орыстың оң, дұрыс, украйынның правий, белорустың правы, болгардың прав «тура, дұрыс», сербтің әрі хорваттың пра̏в «бейкүнә, тура», пра̑вӣ «дұрыс, шынайы», словеннің pràv, үстеу «дұрыс», рrа̑v, prȃvi, сын есім «дұрыс, оңтайлы»; чехтерің., словактардың. pravý, поляктің, в.-луж. prawy «правый, прямой, шынайы», н.-луж. рšаwу, полабск. próvy; праүндіеуропалық *prōw- «дұрыс; судья» деген сөздерінен туындаған. Банкроттық туралы іс жүргізу кезеңінде, яғни компания банкрот деп танылған сәттен бастап таратылғанға дейін оны басқаратын маман (уәкілетті тіркеуші органда бұл туралы жазбаның күшін жою). 2014 жылғы 7 наурызда «Оңалту және банкроттық туралы» Заң қабылданғанға дейін, банкроттықты басқарушы банкроттықты басқарушы деп аталды. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İflas meneceri 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: банкроттук менеджер 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bankrotlik bo`yicha menejer 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İflas Müdürü 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bankruptcy Manager 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gerente de bancarrota 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Insolvenzverwalter 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gestionnaire de faillite 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31 -наурыздағы мәжілісінде басқарушы кешенді қайта қосу - перезапуск управляющего комплекса тіркесі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында банкрот формасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) банкрот, банкроттық формасында 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 4 рет банкрот түрлі формада қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында басқарушы формасында 234 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында басқарушы формасы 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) басқарушы формасында 14 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 7 рет басқарушы түрлі формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) басқарушы формасында 14 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Банкрот+тық басқарушы тіркесінің бойында кәсіпорын, мекеме және т.б. арнайы банкроттық мәселемен айналысатын штаттық маман деген мағына бар. Ал бұл маман кәсіпорын, мекеме және т.с.с. банкротқа ұшыраған кездегі түрлі әрекетті басқару, қарыз әрі түрлі мәселені шешуге қатысты мәселемен белгілі мезгілде ғана айналысатын тұлғаға қатысты туындаған тіркес. Сондықтан дұрыс нұсқасы – банкрот+тық+ты басқару+шы (қандай басқару+шы емес, нені басқару+шы маман) болмақ. Бұл тіркеспен банкроттыққа ұшыраған кәсіпорындағы іс-қимылға басшылық жасайтын маман деген мағына берілуі тиіс. | +2 |
| 33. | Реабилитационный управляющий | 1)Оңалтуды басқарушы 2)Оңалтушы басқарушы | Реабилитационный управляющий 1)Оңалтуды басқарушы 2)Оңалтушы басқарушы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның rehabilitatio «қалпына келтіру», етістігі rehabilitare «қалпына келтіру», әрі қарай re- «кері, қайта, қарсы» + habilis «басқарушы, ыңғайлы, тиімді» сөздерінен бастауын алған. У- + правление, басқару дегендібілдіреді де, әрі қарай көне орыстың правлєниѥ «Бірдеңені басқару», суф. -(л)ение править/басқару етістігінен, әрі қарай праславянның *praviti, әрі қарай одан: көне орыстың. правити «бағыттау, басқару, оқыту, басшылық ету, билеу, үстемдік ету», орыстың шіркеу слав.яндарының правити, украйынның правити әрі қарай праславяндық *prāvъ, одан барып көне орыстың, көне славянның правъ «тура, дұрыс, айыпсыз» (көне гректің εὑθύς, ὀρθός, ὀρθόδοξος), орыстың оң, дұрыс, украйынның правий, белорустың правы, болгардың прав «тура, дұрыс», сербтің әрі хорваттың пра̏в «бейкүнә, тура», пра̑вӣ «дұрыс, шынайы», словеннің pràv, үстеу «дұрыс», рrа̑v, prȃvi, сын есім «дұрыс, оңтайлы»; чехтерің., словактардың. pravý, поляктің, в.-луж. prawy «правый, прямой, шынайы», н.-луж. рšаwу, полабск. próvy; праүндіеуропалық *prōw- «дұрыс; судья» деген сөздерінен туындаған. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Reabilitasiya meneceri 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: калыбына келтирүү менеджер 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Reabilitatsiya bo`yicha menejer 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Rehabilitasyon yöneticisi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Rehabilitation manager 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gerente de rehabilitación 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Rehabilitationsleiter 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gestionnaire de réadaptation 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31 -наурыздағы мәжілісінде басқарушы кешенді қайта қосу - перезапуск управляющего комплекса тіркесі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында Балаларды сауықтыру, оңалту және олардың демалысын ұйымдастыру түйдекті тіркес құрамында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) Қазақстан Республикасының оңалту және банкроттық туралы заңнамасы формасында 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) Балаларды сауықтыру, оңалту және олардың демалысын ұйымдастыру түйдекті тіркесте 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында басқарушы формасында 234 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында басқарушы формасы 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) басқарушы формасында 14 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалпы 7 рет басқарушы түрлі формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) басқарушы формасында 14 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Оңалтушы басқарушы тіркесінің бойында кәсіпорын, мекеме және т.б. арнайы банкроттық мәселеден арылғаннан соң оғалтумен үнемі айналысатын штаттық маман деген мағына бар. Ал бұл маман кәсіпорын, мекеме және т.с.с. банкротқа ұшыраған кездегі түрлі әрекетті басқару, қарыз әрі түрлі мәселені шешуге қатысты мәселе шешілген соң, кәсіпорынды қалыпты жұмыс жолына бағыттаумен белгілі мезгілде ғана айналысатын тұлғаға қатысты туындаған тіркес. Сондықтан дұрыс нұсқасы – оңалту+ды басқару+шы (қандай басқару+шы емес, нені басқару+шы маман) болмақ. Бұл тіркеспен банкроттыққа ұшыраған кәсіпорындағы іс-қимылдан соң, кәсіпорынды қалпына келтіруге бағытталған әрекет етуге басшылық жасайтын маман деген мағына берілуі тиіс. | 0 |
| 34. | Субсидиарный | Субсидиялық Субсидиарлық | Субсидиарный Субсидиялық Субсидиарлық СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның subsidium «көмек, демеу», оның sub- «асты, төмен» + sedēre «отыру, салтанатты отыру» (праүндіеуропалық *sed- «отыру» сөзінен шықан). Орыстың субсидия —1703 жылдан бері поляктің subsydjum (мн. -а) немесе немістің Subsidium. (латынның subsidiarus — қосалқы, көмекші) сөзінен қалыптасқан. (1) бірінші тұлға оны жасай алмаса, басқа міндеттелген адамнан алынбаған қарызды өндіріп алу құқығы; (2) негізгі жауапкер қарызды төлей алмайтын жағдайда, мысалы, толық серіктестік мүшелеріне жүктелген қосымша жауапкершілік. Қазақстан Республикасының заңнамасында субсидиарлық жауапкершілік негізгі құқық бұзушы жәбірленуші алдындағы жауапкершілікке қосымша болып табылады. Бұл оның жауапкершілігін жәбірленушінің мүдделерін қорғауды күшейту арқылы толықтыруға арналған. Сонымен бірге, осындай қосымша жауапкершілікті мойнына алған адам міндетті түрде жәбірленушіге келтірілген мүліктік залалдың қатысушысы бола бермейді және көптеген жағдайларда ешқандай құқық бұзушылық жасамайды (мысалы, Азаматтық кодекстің 363-бабында көзделген жағдайларда борышкерге көмекші болып табылатын кепілгер). Бұл жерде азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің өтемдік бағыты көрінеді, бұл оның ерекшелігін анықтайды. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Törəmə müəssisə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жардамчы 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sho`ba 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: bağlı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Subsidiary; Appendant - қосылған, қосымша, субсидиарлық 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Subsidiaria 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tochtergesellschaft 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Filiale 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында экспортная субсидия – экспорттық жәрдемқаражат тіркесі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында субсидия түйдекті тіркес құрамында 103 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясына қатысты, оның міндеттемелері бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі субсидиарлық жауаптылықта болады формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) субсидия нұсқасы түрлі формада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) субсидиялау формасында 18 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен субсиди+я+лық, субсиди+ар+лық нұсқаларының дұрыс аударылмауынан болған олқылық. Орысша нұсқасы субсидий+ный емес, субсидиар+ный болғандықтан аудармасы да сәйкесінше субсидиар+лық болуы тиіс. | +1 |
| 35. | Несет ответственность | 1)Жауаптылықта болады 2)Жауапкершілікте болады 3) Жауапты болады | Несет ответственность 1)Жауаптылықта болады 2)Жауапкершілікте болады 3) Жауапты болады СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Ответственный/жауапты жауап/ответ зат есімінен туындаған, праславяндық *otъvětъ, содан әрі қарай көне орыстың отъвѣтъ «жауап», көне слав. отъвѣтъ [отьвѣт- супр. ѡ(т)вѣт- Ен., Рыл.] άπόκρισις «жауап» άπόφασις «шешім, қаулы, өкім», отъвѣщати άποφαῖνεσθαι, άπόφασιν άποφαίνεσθαι «өкім шығару» отъвѣштавати άπόχρίνεσθαι. Суффиксіз зат есім праславянның *otъvětiti (sę) бастау алады, осы сөздібасшылыққа алып: сербі-хорваттың odvijetiti, odvijetim сврш. «жауап қату», чехтың odvětiti «бөліну», odvětiti se čeho «бас тарту», odvětiti сврш. «жауап беру», слвц. odvětiť сврш. (кітаби) «жауап беру», көне орыстың отвѣтити, орыстың. жауап беру, укр. відвітити «жауап қату», беларус диалекті атве́ціць сврш. «жауап қату», адве́ціць сврш. «жауапкершілік арту» туындаған. *otъ-префиксті етістік славян тілдерінде сақталмаған **větiti, етістігінен шыққан, ол әдеби тілмен туыстас vaiténti «соттау, сөз қылу, даттау», көне прустық waitiāt «сөйлеу»сөзіне жақын болмақ. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Məsuliyyətlidir 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жооптуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Javobgar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sorumlu 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Is responsible 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Es responsable 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ist verantwortlich 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Est responsable 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы екінші отырысында Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ұсынған жауапкешіліктен жалтару – уклонение от отвественности, страхование ответственности за неисполнение обязательств – міндеттемелердің орындалмағаны үшін жауапкершілікті сақтандыру; страхование профессиональной ответственности – кәсіптік жауапкершілікті сақтандыру; страхование ответственности – жауапкершілікті сақтандыру тіркестерінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында материально ответственное лицо – материалдық жауапты тұлға нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жауаптылық формасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауаптылық формасында 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауаптылық нұсқасы түрлі формада 8 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жауаптылық формасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жауапкершілік формасында 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында жауапкершілік формасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауапкершілік формасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауапкершілік формасында 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жауапкершілік формасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жауапты болады формасында 6 рет күрделі етістік формасында, 1 рет жауапты сын есім формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауапты болады (1), жауапты болмайды (1) формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жауапты болу нұсқасы түрлі формада 4 рет, бір рет жауапты адам нұсқасында сын есім формасында қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жауапты лауазымды адамдар формасында 6 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ең алдымен отвественность сөзінің баламасын анықтап алалық: ответ+ствен+ность – жауап+кер+ші+лік, яғни жауап+ты+лық та, тіптен жауап+ты да емес. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) деген Товерищество с органиченной ответственностью (ТОО) әлімсақтан келе жатқан аудармасын ғана алатын болсақ, бүйректен сирақ шығарып түрліше аударуға еш негіз жоқ. Несет+тің аудармасы болады екенін ескерсек, жауапкершілік+ті болады болмақ. Ал ұсынылған жауапкершілік+те болады аудармасы – является ответственным. | +2 |
| 36. | С момента | 1) Кезден бастап 2) Сәттен бастап | С момента 1) Кезден бастап 2) Сәттен бастап СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның momentum «қозғаушы күш, серпін», әрі қарай *movimentum, содан соң movēre «қозғау» етістігі туындаған, кейіннен праүндіеуропалық *meue- қалыптасқан. Қысқа уақыт, жедел, қас қағым сәт. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bu andan 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: учурдан тартып 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Hozirdan boshlab 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Andan itibaren 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: From the moment 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Desde el momento 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Von dem Moment an 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Du moment; Dès- сәттен бастап, сол кезден, уақыттан бастау алатын. 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында 12 рет кезден бастап формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) кезден бастап формасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) кезден бастап нұсқасы 9 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) кезден бастап формасында 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) сәттен бастап формасында 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен кез бен сәт+тің арасында айырмашылық бар. Оны қазақ тілінен хабардар адамның айыратыны анық. Кез бен сәт жүктелетін мәндері бірдей емес, сондықтан сәт – момент, ал кез – время+ның аудармасы ретінде ұсынамыз. Со времени продаж – сатқан кез+ден(уақыт+тан) бастап, салыстырайық: с момента продажи – сатылған сәттен бастап. Время/кез бір күн, не апта, не ай бойында болуы ықтимал, ал сәт/момент деген кезде әрі кетсе бір күннің ішінде болған уақиға туралы сөз қозғағанда айтарымыз түсінікті. Сондықтан с момента – сәттен бастап деген нұсқасын ұсынамыз. | +2 |
| 37. | Обычный | 1) Әдеттегі 2) Кәдімгі | Обычный 1) Әдеттегі 2) Кәдімгі СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславян тіліндегі *ob-vyčajь, одан әрі туындағаны: көне орыс, көне слав. обычаи (көне гректің ἔθος), орыстың. обычай/дәстүр, украинның обича́й, болгардың обичай, сербі, хорваттың о̏бича̑j, словеннің običȃj, чехтің оbуčеj, словак. оbуčаj, поляктің оbусzаj. *оb-vуčаjь. 1.Үнемі біреуге не бірдеңеге тиесілі; тұрақты, әдеттегі. 2. Өзгеерден еш өзгешеленбейтін; кәдімгі, қарапайым. 3. Дәстүрге сай қалыптасқан, заңмен бекітілмеген. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Adi 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: демейдеги 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Oddiy 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: sıradan 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Normal; Common - жалпы, таралған, дәстүрлі, қарапайым, жеке; usual – дәстүрлі, қарапайым, күнделікті; conventional - кәдімгі, дәстүрлі, шартты, стандарттық, жалпы қалыптасқан, негізделген; normal - қалыпты, кәдімгі, стандарттық, кәдімгідей, орташа, физиологиялық; ordinary - кәдімгі, кәдімгідей, қарапайым, кежеуіл, өзгеліксіз, қалыпты; average - орташа, кәдімгі, қалыпты; regular -регулярный, очередной, кәдімгі, тұрақты, дұрыс, қалыпты; customary - үйреншікті, кәдімгі, тәжірибеге сүйенген; habitual - үйреншікті, кәдімгі, салынған (әдеттенген); accustomed - үйреншікті, үйренген, қалыпты, кәдімгі; wonted - үйреншікті, кәдімгі, жаңа шартқа үйренген; routine - қарабайыр, кәдімгі, ағымдық, қосылған, үлгілік, белгілі; everyday - күнделікті, күнбе-күнгі, тұрмыстық, күнделікті, бей-берекет, кәдімгі; general - жалпы, генералдық, жалпы, жалпы сипаттағы, жалпылық, кәдімгі; natural табиғи, табиғи, натурал, шынайы, кәдімгі, қалыпты; familiar - үйреншікті, жақын, етене таныс, құлақдар, кәдімгі, фамильярлық; frequent - жеке, жиі, жиі кездесетін, тұрақты, жиі қайталанатын, жиіленген, кәдімгі; consuetudinary – кәдімгі; rife – асып-тасыған, таралған, жеке, жиі, кәдімгі, run-of-the-mill қарабайыр, кежеуіл, кәдімгі; common-or-garden - қатардағы, үлгілік, кежеуіл, кәдімгі, әйгілі, тіс қаққан. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ordinario 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gewöhnlich; Routinemäßig- қарабайыр, күнбе-күнгі, кәдімгі; normal - қалыпты, кәдімгі;üblich - бәрін қамтыған, жалпы қалыптасқан , қалыпты, жағымды, үйреншікті, кәдімгі; herkömmlich - жалпы қалыптасқан , кәдімгі, дәстүрлі; popelig - ұсқынсыз, қайыршылық, аянышты, кәдімгідей, кәдімгі, сараң; konventionell - ортодоксалдық, шартты, жалпы қалыптасқан , формалдық, кәдімгі, дәстүрлі; gemein - төмен, арсыз, ұждансыз, қатардағы, қарапайым, кәдімгі; ordinär - өзгеліксіз, кежеуіл, кәдімгі, өрескел, сүйкімсіз, талғамсыз ; gebräuchlich - қарабайыр, жағымды, кәдімгі, қолданылмалы; gewöhnlich - арсыз, қарабайыр, қарапайым, кежеуіл, кәдімгідей, кәдімгі. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ordinaire; 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) әдеттегі кәсіпкерлік формасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Әдеттегі мен кәдімгі+ні салыстырар болсақ, кәдімгі+нің бойында ауызекі сөйлеу стиліне тән белгі бар. Сондықтан әдеттегі нұсқасын ұсынамыз. Сөзіміздің қолдауы ретінде заңнамадағы Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) әдеттегі кәсіпкерлік формасын да келтіре аламыз. | 0 |
| 38. | Должны содержаться | 1) Қамтылуға тиіс 2) Болуға тиіс | Должны содержаться 1) Қамтылуға тиіс 2) Болуға тиіс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Ұстау, етістігі шіркеу славянның съ-дрьжати, әрі қарай праславяндық *dьrźati, өзгелердің ішінде туындағаны: көне славяндық дръжѫ (көне гректің κατέχω, κρατέω), орыстың держать, украинның держати, болгардың държа́, сербі, хорваттың др̀жати, словеннің dŕžati, чехтың držet, словактың držať, поляктің dzierżyć, в.-луж. džeržeć, н.-луж. źaržaś. Әрі қарай авест. dražaitē (инф. drāǰaŋhe) сөзімен туыстас, түбірлес «ұстау, жадында, жанында болуы, жүргізу», гректің δράσσομαι, атт. δράττομαι «құшақтау, қармау». Осы формадан үндіеуропалық dh- и gh: көне үндінің dŕ̥hyati «мықты», dŕ̥hati «мықты жасау», dr̥ḍhás «берік», авест. darǝzayeiti «матайды, байлайды», dǝrǝz- ж. «байланыс, неке», латынның fortis, стар. forctis «күшті, мықты», әдеби diržtù, dir̃žti «қатаңдану, қатаюы». 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tərkibində olmalıdır 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: керек болушу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tarkibida bo`lishi kerak 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İçermelidir 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Must contain 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Debe contener 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Muss enthalten 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Doit contenir 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі мәжілісінде Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ұсынған жұмыспен қамтылу деңгейi – уровень занятости тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында 4 рет қамтылуға тиіс формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қамтылуға тиіс формасында 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қамтылуға тиіс нұсқасы 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында 21 реттің 11 болуға тиіс формасында, болуға ниет білдіретін 4 рет, болуға құқылы 2 қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13-мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) болуға тиіс формасында 15 рет, бір рет болуға құқылы формасында қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) болуға тиіс нұсқасы 2 рет, болуға міндетті нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) болуға тиіс формасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түсіп отырған тіркес әуеліден бұрыс нұсқада қолданылып келеді. 1) Қамтылуға тиіс; 2) Болуға тиіс. Негізінен қамтылуы тиіс; болуы тиіс болуы керек. Жалпы тіркестерді контекстіден бөліп алып аудару жалпы дұрыс емес, себебі әртүрлі жағдайға қатысты тіркес түрліше аударылады: В тексте должны содержаться библиографические данные – Мәтін библиографиялық деректі қамтуы тиіс. Книга должна содержаться в определенных условиях – Кітап белгілі жағдайда сақталуы тиіс. Көріп отырғанымыздай тек қана болуы, қамтуы ғана емес, сақтау және т.б. мағынаны береді. Сондықтан «содержать в себе» деген мағынада жұмсалатын болса міндетті түрде «қамту+ы тиіс/қамту+ға тиіс емес» нұсқасын ұсынамыз. Болуы тиіс+тің бойында быть, мочь, находиться, должен, долженствовать және т.с.с. түрлі мағына (әрине, контекстідегі бағыт-бағдарына орай) жұмсалуы тиіс. Біздің нұсқа – қамтыл+у+ы тиіс. | +2 |
| 39. | Из числа | 1) Арасынан 2) Қатарынан 3) Ішінен | Из числа 1) Арасынан 2) Қатарынан 3) Ішінен СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *čit-slo, кейіннен одан әрі қарай: көне орыстың. число, көне славянның число (көне гректің ἀριθμός), орыстың, украинның число́, сербі мен хорваттың чи́сло —көне славянның. číslo, чехтың číslo, словактың číslo, көне поляктың сzуsłо, в.-луж. čisło, н.-луж. суsłо. Праславянның *čit-slo родств. чита́ть, честь. Сонымен қатар — көне орыстың чисмѧ, мн. чисмена, көне славянның чисмѩ (ἀριθμός). 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Dən 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: арасында 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qayerdan 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: arasında 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: From the number 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: De 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Von 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: À partir de 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен из числа сөзіне балама ретінде ұсынылған (түрліше жұмсалып жүрген) (1) арасынан; (2) қатарынан; (3) ішінен нұсқаларын талдай отырып, келесі қорытынды жасаймыз: из числа студентов; из числа претендентов; из числа конкурсантов және т.т. мысалды студент қатар+ы+нан (из ряд+ов); іш+і+нен (из студент+ов); ара+сы+нан-из чис+(е)+л+а студен+тов, ара+сы+нан мейлінше аудармаға жақын нұсқасы деп санаймыз. Қалай дегенмен қатар+дың бойында ряд мәні бар, ал іші+н+де внутри (среди) деген мағына меңзеледі, сол себепті студенттерді санамалап, саралап, аралап жүріп ара+сы+нан дегенге тоқталдық. Из числа – арасынан; | +2 |
| 40. | Залоговое имущество | 1) Кепіл мүлік 2) Кепіл мүлкі | Залоговое имущество 1) Кепіл мүлік 2) Кепіл мүлкі СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Заложить етістігінен туындаған, из за- + -ложить, әрі қарай ол праславянның *ložiti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: орыстың-шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған ложити, ложѫ, укр. ложи́ти, сербі мен хорваттың поло̀жити, словеннің iz-ložíti «выгрузить», чехтың -ložiti, поляктің łożyć, в.-луж. ɫožić Имущий сын есімі мен иметь етістігінен туындаған, әрі қарай праславянның *jьmǫ: jęti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның имѣти, имамь, орыстың иметь, украинның мати, белорустың мець, болгардың имам, чехтың jmu. Азаматтық құқықтағы кепілге қойылған мүлік - кепіл түріндегі мүліктің және азаматтық құқықтың басқа нысандары (ақшадан басқа) түріндегі міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету және несие немесе басқа азаматтық міндеттемелерді қайтаруды кепілдендіру тәсілі. Кепіл, сондай-ақ кепілдік негізгі қамтамасыз етілген міндеттемелерге қатысты қосалқы (қосымша) міндеттеме болып табылады, ол, атап айтқанда, келесі салдарға әкеп соғады: егер негізгі міндеттеме жарамсыз болса, кепіл міндеттемесі жарамсыз болады, негізгі міндеттеме бойынша құқықтар басқаға ауысады. кепілдік және т.б. Жылжымайтын мүлік кепілі ипотека деп аталады. Кепіл ұстаушының кепіл берушіден борышкердің (қарыз алушының) талаптарын қанағаттандыру мақсатында міндеттемелерді қамтамасыз ету үшін тапсырған және кепілге және / немесе басқа құнға есепке алынған міндеттемелерін қамтамасыз етуді талап ету үшін кепілзат ұстаушының басым құқығы ретінде қарастырылатын терминнің балама түсіндірмелері бар 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Girov 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: экинчи маанидеги 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Garov ta`minoti 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yan 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mortgaged property 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Colateral 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sicherheiten 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Garantie 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 17-қазандағы мәжілісінде банк залогодержатель – кепіл ұстаушы банк нұсқасында, залоговый аукцион – кепілзатты аукцион нұсқасында тіркестің құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 11-желтоқсандағы мәжілісінде банк залог – кепіл нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2003 жылғы 4-наурыздағы мәжілісінде товарно-залоговый кредит – тауарлы-кепілзатты кредит (банк тауарлар не тауар құжаттары кепілімен беретін несие) нұсқасында тіркестің құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында кредит под залог – кепілзатпен берілетін кредит (құндылықтармен қамтамасыз етілген кредит), аукцион залоговый – кепілзатты аукцион, кепілзат бәсеке-саудасы, залоговый аукцион – кепілзатты аукцион, перезалог – қайталама кепілзат (банк аралық несие операциясы: кепілзат шартына сәйкес кепілзат салушы кепілзат берушінің алдында есеп бере отырып, кепілзатты пайдалана алады) нұсқасында тіркестің құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында 37-1-бап. Банктерді біріктіру нысанында қайта ұйымдастыру кезінде кепіл затын ауыстыру тіркесі формасында қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен кепіл+дің мүл+(і)+к+і – залоговое имущество және кепіл мүлік – имущество залога деген екі түрлі аударма. Бастапқы нұсқа ретінде залого+вое имущество ұсынылғандықтан оның аудармасы ретінде біріккен сөз формасындағы кепілмүлкі+н ұсынамыз. Біріккен сөз формасындағы сөздерді термин жасаудың өнімді түрі деп ұсынуға болады. Ұсынатын нұсқа – кепілмүлкі. | -2 |
| 41. | Неплатежеспособность должника | 1)Борышкердiң төлемге қабiлетсiздiгi 2)Борышкердiң төлем қабiлетсiздiгi | Неплатежеспособность должника 1)Борышкердiң төлемге қабiлетсiздiгi 2)Борышкердiң төлем қабiлетсiздiгi СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Долг сөзінен туындаған, әрі қарай ол праславянның *dьlgь, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның длъгъ (гректіңχρέος, δάνειον, ὀφείλημα), орыстың долг, украинның довг, белорустың доўг, болгардың дълг(ъ́т), сербі мен хорваттың ду̑г, словеннің dȏłg, чехтың dluh, словактың dlh, поляктің dług, в.-луж. dółh, н.-луж. dług. Праславянның *dьlgь туыстас, түбірлес готск. dulgs «долг», ирл. dligim «заслуживаю, притязаю», dligid «долг». Шаруашылық жүргізуші субъектінің несие беруші алдындағы ақшалай міндеттемелерді оларды төлеу мерзімі аяқталғаннан кейін орындай алмауы. Төлем қабілетсіздік банкротты тудыруы мүмкін. «... Борышкердің ақша міндеттемелерінің немесе міндеттемелердің бір бөлігін орындауы төлем қабілетсіздігінің тоқтатылуы. Қаражаттың жеткіліксіздігінен туындаған міндетті төлемдерді төлеу. Сонымен қатар, егер басқаша дәлелденбесе, қаражаттың жеткіліксіздігі қабылданады.» 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Borclunun ödəmə qabiliyyəti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: карызкордун кудуретсиздиги 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qarzdorning to`lovga qodir emasligi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Borçlu iflas 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Debtor insolvency 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Insolvencia del deudor 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Insolvenz des Schuldners 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Insolvabilité du débiteur 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырыста аннулирование платежа – төлемнің күшін жою; платежное поручение – төлем тапсырмасы тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында должник – борышқор нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында претензионно-возвратный платеж – кінәраттық-қайтарма төлем, карточная платежная система – карточкалық төлем жүйесі, маркетинг банковских платежных карт – банк төлем карталарының маркетингі, рынок платежных карт – төлем карталары рыногы; эмиссия платежных карт – төлем карталарын шығару, төлем карталарының эмиссиясы; неплатежи – төлемсіздік; авансовые платежи – аванс төлемдер; банковские платежи – банк төлемдері; платежное поручение – төлем тапсырмасы; платежный баланс – төлем теңгерімі; законные платежные средства – заңды төлем қаражаты; экспертиза платежеспособности денежных знаков – ақша белгілерінің төлем төлеуге жарамдылығын сараптау; валюта платежа – төлем валютасы (тараптардың келісуімен импортшының сыртқы сауда шарты бойынша немесе қарызгердің халықаралық кредит бойынша міндеттемесі өтелуге тиіс ақша өлшемі); плановые платежи – жоспарлы төлемдер; расчетно-платежная система – есеп-төлем жүйесі; Страхование рқуыныма неплатежа – төлем төленбеу қатерін сақтандыру; Валютно-финансовые и платежные условия внешнеэкономических сделок – сыртқы экономикалық мәмілелердің валюта-қаржы және төлем шарттары; валютно-финансовые и платежные условия международного кредита – халықаралық кредиттің валюта-қаржы және төлем шарттары тіркес, түйдекті тіркестер құрамында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында коэффицент несущей способности - көтергіштік қабілет коэффициентi нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста работоспособность машины – мәшиненің жұмысқа жарамдылығы; роботоспособность механизма - механизмнің жұмысқа жарамдылығы тіркестерінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1995 жылғы отырыста излучательная способность – сәуле шығару қабілеті тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында покупательная способность денег – ақшаның сатып алу қабілеттілігі; кредитоспособность – кредитке қабілеттілік, кредит қабілеттілігі (қарызгердің кредит алуға, сондай-ақ борыш бойынша уақытылы және толық есептесуге қабілеттілігі); платежеспособность страны – елдің төлем қабілеттілігі; излучательная способность - сәуле шығарғыштық қабілет; Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы екінші отырысына Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ұсынып временная нетрудоспособность - уақытша еңбекке жарамсыздық; дееспособность граждан - азаматтардың әрекет ету қабілеттілігі; покупательная способность денег – ақшаның сатып алу қабілеттілігі; разрешающая способность – айыру қабілеті тіркестеріндегі нұсқада бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) борышкер нұсқасы 12 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында борышкер сөзі жеке тұрып 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың төлем нұсқасында түрлі формада13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) төлем формасы түрлі нұсқада 14 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) төлем нұсқасы түрлі формада 18 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында төлем сөзі жеке тұрып 33 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) төлем нұсқасы түрлі формада 237 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) төлем нұсқасы түрлі формада 9 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) төлем нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) төлем нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қабілетсіздік сөзі жеке тұрып 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қабілетсіз нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен неплатежеспособность должника (1) борышкердiң төлемге қабiлетсiздiгi; (2) борышкердiң төлем қабiлетсiздiгi талдай келе анықтағанымыз: аудармадағы сәйкессіздік – төлем+ге қабілет-сіз+дік(г)+і – не+способность, вернее дее+способность (по какой то неизвестной нам причине) должника. Қарап отырғанымыздай, неплатежеспособность туралы мүлдем сөз жоқ. Сондықтан аталмыш аударма бойына жүктелген істі еш көтере алмайды. Екінші нұсқа жақындау, алайда аздап түзетуді талап етеді. Біздің ұсынатын нұсқа: борышкер+дің төл+ем ет+у қабілет+сіз+дік+(г)+і | +1 |
| 42. | Наличие | 1) Болуы 2) Бар болуы 3) Бар-жоғы | Наличие 1) Болуы 2) Бар болуы 3) Бар-жоғы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *naličьnъ(jь), соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның наличнъ сын есімнің «беспристрастный», ἀπροσωπόληπτος aequus, болгардың наличен «нажекеменшік», макед. наличен, -чна «жекеменшік», сербі мен хорваттың на́личан, -чна, -чно «ұқсас», словеннің nalíčen «баламалы», көне орыс тілінің нажекеменшік «қолда бары», «анық, айқын», «сұлу (адамның көркі туралы)», орыстың қолда бары «қолданыста, қолда бары; қолданыстағы ақша», диал. Қолма-қол «беттік, алдыңғы, қолданыстағыға қарама-қайшы, бетпе бер», укр. диал. қолданыстағы «сыртқы». *nа және *lice, *likъ қосылып суф. -ьn- жалғанған. Праславянның древность проблематична сөзінен туындауы мүмкін. Қатысу, болуы әрі өміршеңдігі. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: mövcudluğu 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: болушу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: mavjudligi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: kullanılabilirlik 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Availability. болуы - availability; availability – қолданыста болуы, жарамдылық, пайдалы, жарамды; presence - қатысуы, болуы, келуі, сырт келбет, көршілес, қаңқа; existence – өмір сүруі, өміршеңдігі, болмыс, өмір, заттек, ғұмр. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: disponibilidad 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: disponibilité...; Der Präsenzstand – жеке құрам, қатысуышы саны, болуы; der Präsenzstärke – жеке құрам, қатысушы саны, болуы; die Anwesenheit - қатысуы, болуы, бар болуы, қатысуы; der Vorrätigkeit - болуы; das Vorkommen - шөгінді, қойнау, болмысы, болуы; der Lieferbarkeit - болуы; der Bestand - тұрақты, құрам, малбасы, жарақ, бар болуы, болмысы; das Vorhandensein –бар болуы; die Erhältlichkeit –бар болуы 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: availability -болуы, жарамдылық, пайдалылық, жарамды; presence - қатысуы, болуы, келуі, сырт келбеті, көршілес, келбет; existence - өміршең, болмысы, бар болуы, өмір, тіршілік, ғұмыр. 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен наличие сөзінің аудармасы ретінде үш нұсқа: (1) болуы; (2) бар болуы; (3) бар-жоғы ұсынылған. Бірінші болуы – бар-жоғы үшінші нұсқасы пристутствие/отсутствие дегенді білдіреді. Алғашқысы қысқа, соңғысы тарқатылған түріндегі нұсұқасы. Наличие+нің бойында пристутствие/отсутствие мағынасы бар екені түсінікті, әрине. Дегенмен наличие бола тұра, отсутствие+нің меңзелетініне қарамастан бар болуы нұсқасын ұсына аламыз. Ұсынылатын нұсқа – бар болуы. | +2 |
| 43. | Включить | 1) Қосу 2) Енгізу | Включить 1) Қосу 2) Енгізу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Көне орыстың включити сөзінен туындаған, праславянның *kl`učiti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның ключити «заключить» етістік -iti, праславянның *ključь, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның ключь, орыстың ключ, болгардың ключ, украинның ключ, сербі мен хорваттың кљу̑ч (табыс септікте кљу́ча) «крюк, ключ», словеннің ključ, чехтың klič, словактың kľuč, поляктің klucz, в.-луж. kluč, н.-луж. kluc. Туыстас, түбірлес индоевроп. skl-; балт. словам, приведенным на клюка́, а также гректіңκληΐς, дор. κλᾱίς, κλάξ «ключ», κλείω «жабамын»; лат. clāvus «шеге», clāvis «кілт», claudō «жабамын», ирл. cló (мн. clói) «шеге»; көне немістің slioʒan «жабу», sluʒʒil «кілт», көне саксондық. slutil. (1) кез-келген нәрсенің бәрін енгізу, композицияға қосу. (2) іске қосу, пайдалануға беру (мысалы, қуат көзіне қосылу және т.б.). (3) .техника. қолданыстағы құрылғылар жүйесіне қосылу; 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yandırın 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: иштетүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yoqing 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: açmak 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: include; Include - қосу, келісу, ішінде ұстау; turn on- қосу, тәуелді болу, ашу, наша тартып улану, тербенту; switch on - қосу, абонентті қосу, тоқ қосу; comprise - ұстау, қосу, қармау, келісу, құрамына ену, шығару; involve - қосу, тарту, өзіне қосу, болжау, пайымдау, мәселені қозғау; activate - белсенді ету, белсендірету, қосу, өлікке қосу, қалыптастыру әрі толықтыру; insert- енгізу, қосу, кіргізу, үлес қосу, қосып жазу, өзгерту енгізу; introduce - енгізу, кіргізу, ұсыну, таныстыру, қолдану, қосу; embrace - құшақтау, қармау, қабылдау, қосу, пайдалану, құшақтасу; engage - айналысу, қатыстыру, ену, тарту, қосу, жалдау; embody – іске асыру, қосу, бейнелеу, жүзеге асыру, ұстау, жүктеу; plug in – тоққа қосу, қосу, штепсель қосу. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: encender 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: einschließen. Nkorporieren – мүшелікке келу, қосу, қосып алу, аннексирлеу; einfügen - кіріктіру, кермектеу, қосу; beischließen - кіріктіру, қосу, үлес қосу, бас қосу; mitzählen - санамалау, қосу; anstellen – жұмысқа қабылдау, қосу, тайраңдау, жалдау, жанына жан қосу, қосу; anschalten - қосу; aufnehmen - қабылдау, шешу, жұту, фотоға түсіру, жазып алу, қосу; einschließen – жауып тастау, келісу, қоршау, өзіне қосу, жабу, құлыптау, қосу; betätigen - басқару, әрекет ету, қосу; schalten – алмасу, ауысу, ауыстыру, қосылатын, қосу; einreihen – қатарға қою, алу, қатарына алу, қосу; einschalten - салу, қосу. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: inclure; Allumer - қосу, күйдіру, іске қосу, жарықтандыру, жағу, тұтату; brancher- желіге қосу, қосу; amorcer- қоздыру, жіберу, өміршең ету, әрекетке әкелу, тарту, қосу; déclencher - түйіршіктеу, сөндіру, айыру, қосу, іске қосу, қосу; inscrire - қосу, қосып жазу, енгізу, жазып алу, қатарына қосып алу, жазу; insérer - қосу, тізімге енгізу, жазып алу, толықтыру, қосу; constituer - қосу, құрылтайшылау, біріктіру, қалыптастыру, құрастыру. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста включение ошибочное –жаңсақ қосу нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында включить двигатель, включить ракету – қозғалтқыны іске қосу, зымыранды іске қосу тіркесінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы бірінші отырысында ақпараттық технологиялар саласының терминдері шеңберінде добавить – қосу , несанкционированное подключение - жүйеге рұқсатсыз қосу ретінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31 наурыздағы мәжілісінде перезапуск – қайта іске қосу нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қосу-включить нұсқасында 3 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қосу-включить нұсқасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың енгізу-включить нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) енгізу-включить нұсқасында 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) енгізу-включить нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында енгізу-включить сөзі жеке тұрып 38 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) енгізу-включить түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) енгізу-включить нұсқасы түрлі формада 294 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) енгізу-включить нұсқасы түрлі формада 7 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) енгізу-включить нұсқасы түрлі формада 16 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) енгізу-включить нұсқасы түрлі формада 18 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) енгізу-включить нұсқасы түрлі формада 7 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Включить сөзінің жұмсалу мақсатына орай, талдауға түскен тілдердегі орасан зор нұсқаның бары ескеріп (1) қосу (2) енгізу сөздерін талдай келе, қимыл әрекетке (қозғалысқа) қатысты мысалды қосу - включить свет, включить радио, включить музыку – включить что? тіркесінде қолданып, включить куда, во что? в спискок, в ряды, в коллектив секілді мысалда енгізу баламасын пайдалануды ұсынамыз. | +1 |
| 44. | Банкротство | 1) Банкроттық 2) Банкротқа ұшырау 3) Банкрот болу | Банкротство 1) Банкроттық 2) Банкротқа ұшырау 3) Банкрот болу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Банкрот зат есімінен жасалған, әрі қарай ол итал. banca rotta (bancarotta) «банкроттық» (нақты мағынасында «бұзылған орындық»). Орыстың банкрот алынған. немістің Bankrott сөзінен шыққан. (1) юр., Экон. жеке немесе заңды тұлғаның төлем қабілетсіздігі. (2) осы қалыпта, шартта болу. (3) ауыспалы мағына, бір нәрсені жүзеге асыруда толық сәтсіздік, күйреу. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İflas 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: банкроттук 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Bankrotlik 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: iflas 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: bankruptcy; Bankruptcy - банкроттық, лажсыздық; failure - жеткіліксіздік, бас тарту, бұзылу, келеңсіздік, бұзылу, банкроттық; insolvency - лажсыздық, банкроттық; smash- банкроттық, смэш, катастрофа, құрту, үлкен табыс, бұзылу; crash - құлдырау, құлау, апат, тарсыл, сартыл, банкроттық; bust- бюст, банкроттық, кеуде, халтура, қыдыру, полицияның ұстау әрекеті; suspension - алқа, суспензия, аялдау , өлшеу, аяқтау, банкроттық; smash-up - банкроттық, катастрофа, толық құрту, апат 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Quiebra 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Konkurs; Der Insolvenz - лажсыздық, банкроттық, төлемсіздік; Der Bankrott - лажсыздық, банкроттық, құлдырау; der Zusammenbruch - бас тарту, банкроттық, бұзылу, катастрофа, қирау, құлдыру; der Konkurs - лажсыздық, банкроттық, конкурс; der Pleite - банкроттық, бұзылу, келеңсіздік, құлдырау; der Krach - сартыл, банкроттық, шу, құлдырау, ұрысу, дау; der Ruin - банкроттық, бұзылу, құлдыру, қирау, өлу, кедейлену 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: faillite; Lacollision - банкроттық, коллизия, соқтығысу; labanqueroute - банкроттық; lafaillite -банкроттық, құлдырау; ladéfaillance - лажсыздық, бұзу, банкроттық, есінен тану, кемшілік, міндетін орындамау. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның 2002 жылғы 17 қазандағы мәжілісінде банкроттық – банкроттық нұсқасында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) банкроттық нұсқасында 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында енгізу-банкрот деп тану сөзі жеке тұрып 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) банкрот нұсқасы түрлі формада 3 рет, банкроттық нұсқасы түрлі формада 3 рет,қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) банкроттық нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен сөздің банкротство баламсы ретінде ұсынылған (1) банкроттық; (2) банкротқа ұшырау; (3) банкрот болу нұсқаларды аударудағы дәлсіздік кедергі болмақ. Банкрот+тық+қа ұшы+ра+у – о+банкрот+ить+ся, оның банкрот+ство+дан мән-мағынасы өзгеше. Банкроттық деген зат есім тұлғасында болса да, жеке тұрған нұсқасы сын есімдік формада (мәселен банкрот+тық процесс) қабылданады. Контекст барысында түсінбеушілік қалыптаспауы үшін банкрот болу нұсқасы тиімді деп санаймыз. Ұсынылатын нұсқа: банкротство – банкрот болу. | -1 |
| 45. | Имушественная масса | 1) Мүліктік масса 2) Мүлік массасы | Имушественная масса 1) Мүліктік масса 2) Мүлік массасы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. сын есімнің имущий және етістіктің иметь, әрі қарай праславянның *jьmǫ: jęti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыстың, көне славянның имѣти, имамь, орыстың иметь, украинның мати, белорустың мець, болгардың имам, чехтың jmu сөздерінен туындаған. Латынның māssa «құйма; кесек» сөзінен әрі қарай көне гректің μᾶζα «тесто/қамыр», сөзінен барып праиндоевр. *mag- . Орыстың масса, немістің Маssе (1571 жылдан бастап) немесе франц. masse. сөзінен туындауы мүмкін. Осы мүлікке қатысу құқығы бар адамдар арасында тең бөлу мақсатында біріктірілген мүлік массасы. Әдетте, бұл термин оны ажырасу немесе мұрагерлікке бөлу үшін мүлік қалыптастыру кезінде қолданылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mülkiyyət kütləsi 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кыймылсыз мүлк 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mulk massasi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mülkiyet kütlesi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Property mass 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Propiedad masa 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Immobilienmasse 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Masse de la propriété 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1998 жылғы мәжілісінде Вещевая служба Главного управления тыла Министерства обороны Республики Казахстан - Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Тыл бас басқармасының мүлік қызметі сөйлемі құрамында бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың мүліктік нұсқасында 17 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мүліктік нұсқасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мүлік, мүлік+тік нұсқасында 32 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мүлік, мүлік+ті, мүлік+тік сөзі жеке тұрып 46 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мүліктік нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) мүлік+ті нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мүлік, мүлік+ті, мүлік+тік нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) мүлік нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мүліктік нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мүліктік масса тіркесі 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: (1) Мүліктік масса; (2) мүлік массасы деп имущественная масса+ның аудармасы ретінде ұсынылған екі аударманың бірінші нұсқасы тиімді деп санаймыз. Себебі аударма тура, адекваттық (1) Мүлік+тік масса – имущест+вен+ная масса; ал екінші ұсынылған аударма масса имущества болмақ, яғни (2) Мүлік масса+сы. Ұсынылатын нұқа: имущественная масса – мүліктік масса. | +2 |
| 46. | Возобновление | 1) Қайта бастау 2) Қайта жалғастыру | Возобновление 1) Қайта бастау 2) Қайта жалғастыру СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Возобновлять, возобновить етістіктерінен туындаған. Восстановить, вос- + стан, әрі қарай ол праславянның *stanъ, соның ішінде одан әрі қарай туындаған: орыстың-шіркеу славяндық станъ (көне гректің παρεμβολή), орыстың стан, украинның стан (табыс септікте -у) «қалып, стан», болгардың стан (ъ́т) «стан (лагерь); стан (қыздың тұрқы); «білдек», сербі мен хорваттың ста̑н (табыс септікте ста̑н, жергілікті ста́ну) «жилье/жай; ткацкий станок/ұста білдегі; (әскери) ставка», словеннің stȃn (табыс септікте stȃna, stanȗ) «строение, жилище, загон; туловище; состояние», чехтың, словактың stan «шатер, палатка», поляктің stan «состояние, положение; чин; штат, состав; талия», в.-луж., н.-луж. stan «палатка»; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stā- «стоять». Көне славяндардың негізі, түбірі -u, туыстас, әдеби stónas «состояние/қалып» (шет тілден енген сөздер?), көне үнді тілінен енген sthā́nam ср. р. «место/орын, место пребывания/тұрақ орны», авест., көне парсы тілінен енгенstāna- «стойка, место, стойло», парсы қазіргі тілінен енген sitān (одан түріктің Türkistan, Türkmenistan), гректің δύστηνος, δύστᾱνος (*δύσστᾱνος «нашар жағдайдағы»), гректің ἄστηνος «бақытсыз», осыдан бары стать, көне немістің stân, stên «стоять/тұру». Ауыл шаруашылығында шөпті қалпына келтіру немесе шалғындарда және орманда жаңа жер қалыптастыру ретінде пайдаланылатын техникалық термин - бұтақтардың орнына жаңа орман өсіру. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Yeniləmə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кайта баштоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Yangilanish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yenilenme 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: renewal; Resumption - қалпына келтіру, жалғастыру, қайтару, керу қайтарып алу; recommencement - қалпына келтіру; renewal- жаңарту, қалпына келтіру, ұзарту, қалыпқа келтіру, туындау, қайта қалыптасу, пролонгация; revival - туындау, қайта қалыптасу, тірілту, өміршең ету, жан бітіру, қалыпқа келтіру, қалпына келтіру, туындау, қайта қалыптасу; continuation - жалғастыру, қалпына келтіру; reproduction - туындату, қосу, іске қосу, туу, өмірге әкелу, төлдету , көбею, өсіру, өмірге әкелу, туындату, тудыру, қалыптастыру, репродукция, көшірме, қалпына келтіру; renascence - туындау, қайта қалыптасу, тірілту, өміршең ету, жан бітіру, қалпына келтіру, қалыпқа келтіру 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Renovación 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Erneuerung; Die Auffrischung - қалпына келтіру, освежение, жаңарту; die Wiederaufnahme - қалпына келтіру, қалыпқа келтіру членства; die Wiederbeginn - қалпына келтіру, новое начало; dieErneuerung - қалпына келтіру, реставрация, жаңарту; die Wiederholung - қалпына келтіру, дубль, повторение, туындату, қосу, іске қосу, туу, өмірге әкелу, төлдету , итерация; die Herstellung - қалпына келтіру, получение, қалыпқа келтіру, установление, организация, выработка. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: renouvellement; Lareprise - қалпына келтіру, взятие обратно, раунд, реприза; lerenouvellement - қалпына келтіру, жаңарту, преобразование; lerecommencement - қалпына келтіру 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы бірінші отырысында қалпына келтіру леса – орманды жаңғырту деген нұсқада бекітілген термин. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қор биржасындағы сауда-саттықты тоқтата тұрудың және қайта бастау+дың-возобновления шарттары мен тәртiбiн айқындау сөйлемінде тіркес 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен возобноление сөзінің аудармасы ретінде ұсынылған (1) қайта бастау; (2) қайта жалғастыру аудармаларының біріншісі – начать заново+ның баламасы; ол возобновить етістігімен үйлеспейді. Екінші нұсқаны қайта сөзінсіз жалғастыру деп алсақ, продолжение болып кетеді, сондықтан «амалсыз» қайта жалғастыру деп қолдануға тура келеді. Бір қарағанда «жаңғырту» сөзін де ұсынуға болар ма еді деген ой туындайды. Алайда оның қазіргі тіл білімінде өзге де аудармалары бар. Ұсынылатын нұсқа возобноление - қайта жалғастыру. | -1 |
| 47. | Частный (-ое) | 1) Жеке 2) Жекеше | Частный (-ое) 1) Жеке 2) Жекеше СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің туындауына негіз болған зате есім - түбір - часть, әрі қарай ол праславянның *čęstь, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің часть «доля, земельный участок, наследство», көне славянның чѩсть (көне гректің μέρος), орыстың, украинның часть, белорустың часць, болгардың чест ж. «часть, доля, счастье», сербі мен хорваттың че̑ст ж., чехтың část, стар. čiest ж. «часть», словактың čаsť, поляктің część, в.-луж. časć. Праславянның *čęstь дауысты дыбыстардың алмасуымен байланысты туындаған болуы ықтимал: kǫsъ (ср. кусо́к), поляктің kądek «кусок» (из *kǫdъkъ), лит. kándu, ką́sti «кусать», kañdis «укус», латышск. kuôst, kuožu «кусать». (1) кез-келген жеке бөлікті, тұтас бір нәрсенің детализациясы; ішінара; (2) жеке, кездейсоқ, сипаттамасыз; (3) жеке тұлғаға (адамдарға) қатысты; жеке (4) жеке тұлға үшін немесе мемлекеттік қызметтен тыс жерде орындалады. (5) жеке тұлға, компания емес, мемлекет емес. (6) жеке меншікке, жеке басқаруға және нәтижесінде туындаған әлеуметтік-экономикалық қатынастарға байланысты. (7) бөлімше қызметіне (қызмет, қала) қатысты. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: özəl 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жеке 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: xususiy 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: özel 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: private; Rivate - жеке, жекеменшік, құпия, қатардағы, бөлектенген, жасырын; individual -жеке, дара, жекеменшік, жеке, жалғыз, жекеменшік, partial - бөлшектеу, толық емес, жеке, парциалдық, неравнодушный, пристрастный; particular - особый, жеке, специфический, дара, айрықша, жеке; peculiar - своеобразный, специфический, айрықша, жекедара, тән, жеке; proprietary - патенттелген, жекешеленген, жеке, біреудің жеке меншігін құраушы; local - жергілікті, локалдық, жеке, төменгі, бөлшектеу, жағалаудағы; peripheral - перифериялық, айнала, қосалқы, жеке, көмекші; particularistic - тар, жеке; privy - құпия, арналған, құпия, жеке, жасырын, жүрекке жақын; very local - жеке, бөлшектеу; quite local - жеке, бөлшектеу; partitive - бөлшектеуші, партитивтік, бөлшек, жеке; tete-a-tete - құпия, жеке. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: privado 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: privat; Speziell - айрықша, арнайы, жеке; privat- жеке, жекеменшік; einzeln - біреу, жалғыз, жеке, дара; besondere -ерекше, айрықша, жеке, дара. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: privé; Confidentiel - құпия, сенімділік, жеке, жасырын, сенімнен шыққан; particulier- сәйкес, тән, ерекше, жекедара, кәдімгідей, айрықша, жеке; privé – жұрдай, жасырын, құпия, жекеменшік, жеке; 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 20-мамырдағы отырысында жеке – жекеше нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында коэффициент аварийности жеке - жеке апатлылық коэффициенті тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жеке тұлға-частное лицо нұсқасында 1 рет, (жеке басын куәландыратын) 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке тұлға-частное лицо, 2 рет, жеке басын куәландыратын нұсқасында 5 рет, қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) Жеке шот-личный счет - 3; жеке тұлға-частное лицо - 10; жеке басты куәландыратын-удостоверяющий личность - 10; жеке-дара-единолично - 3; жеке адам-частный человек - 5; жеке басы-индивидуальность -5; барлығы 36 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында Жеке шот-личный счет - 3; жеке тұлға-частное лицо - 10; жеке басты куәландыратын-удостоверяющий личность - 10; жеке-дара-единолично - 3; жеке адам-частный человек - 5; жеке басы-индивидуальность -5; барлығы 86 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке тұлға-частное лицо - 5; жеке бас-личность - 5; жеке адам-частный человек - 3; барлығы 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) Жеке шот-личный счет - 10; жеке тұлға-частное лицо - 50; жеке басты куәландыратын-удостоверяющий личность - 20; жеке-дара-единолично - 5; жеке адам-частный человек - 5; жеке басы-индивидуальность -10; барлығы 100 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) жеке тұлға нұсқасында 24 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жеке тұлға-частное лицо - 10; жеке басты куәландыратын-удостоверяющий личность - 5; жеке-дара-единолично - 3; жеке адам-частный человек - 3; жеке басы-индивидуальность -4; барлығы 20 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жеке тұлға-частное лицо - 10; жеке-дара-единолично - 5; жеке адам-частный человек - 5; жеке сарапшы-частный эксперт -14; барлығы 34 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке тұлға-частное лицо - 35; жеке басты куәландыратын-удостоверяющий личность - 10; жеке адам-частный человек - 15; жеке басы-индивидуальность -14; барлығы 64 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Жеке/жекеше формаларының частный сөзінің баламасы ретінде ұсынылуына талдау жасай отырып, жеке меншік – частная собственность, жеке куәлік – удостоверение личности; жеке тұлға – частное лицо деген секілді бекітілген, ҚР Заңнамасындағы түрлі нұсқасын басшылыққа алып бірауыздан частный – жеке формасын қолдаймыз. Ұсынылатын форма: частный – жеке. | +2 |
| 48. | Индивидуальный (-ое) | 1) Дара 2) Жеке-дара | Индивидуальный (-ое) 1) Дара 2) Жеке-дара СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің бастапқы мағынасы сын есім тұлғасынан туындауы ықтимал: жеке, әрі қарай лат. individualis «атомарный, жеке», әрі қарай individuum «атом», от individuus «бөлінбеген, бөлінбейтін», әрі қарай in- «не-, без-» + dividuus «делимый», из лат. dīvidere «разделять, делить», әрі қарай dis- (бөліну, бөлшектеуді білдіретін приставка) + viduare «лишать». өзгелерден түрлік, сыпаттық жағынан айрықша болатын жекедара тұлғаға ғана тән, соған ғана тиесілі дегенді білдіретін сөзден шыққан болуы мүмкін. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Fərdi 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жекече 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Shaxsiy 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: bireysel 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: individual; Individual - жеке, дара, жекеменшік, жеке, жалғыз, жекеменшік; separate - дара, өзіне сенімді, айрықша, жеке, сепараттық, оқшауланған; particular - ерекше, жеке, өзіне ғана тән, дара, айрықша, жеке; special- арнайы, особый, айрықша, шұғыл, жеке, белгілі; peculiar- өзіне ғана тән, ерекше, айрықша, жекедара, тән, жеке; distinct- айрықша, дара, айқын, белгілі, түсінікті, жеке. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Individual 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: individuell; Individuell - жеке, жекеменшік; eigen - тән, тиесілі, жеке, айрықша, ерекше, дәріпті; persönlich - жеке, өзіне ғана тән, жекеменшік. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: individuel; Spécial - айрықша, арнайы, жеке, экстраөзгеліксіз; personnel- жеке, жекеменшіктілік, эгоист, жекеменшік; individuel - жеке, жекеменшіктілік, жалғызбасты, жекеменшік; unitaire- жеке, салыстырмалы, унитарлық, біркомпоненттік, ортақ, үлестік. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында индивидуальный предприниматель – жеке кәсіпкер нұсқасында бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы млекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы үшінші отырысында медицина саласының терминдері ретінде индивидуальный – дара ретінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке-дара-единолично - 10; жеке басы-индивидуальность -10; барлығы 20 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жеке-дара-единолично - 10; жеке басы-индивидуальность -5; барлығы 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке-дара-единолично - 15; жеке басы-индивидуально -30; барлығы 45 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жеке-дара-единолично - 15; жеке басы-индивидуально - 14; барлығы 29 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жеке-дара-единолично – 25 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеке басы-индивидуально -34 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Неге екені белгісіз индивидуальный сөзінің аудармасы ретінде ҚР Заңнамасы мен Бекітілген терминдер арасында жеке-дара нұсқасы да кездеседі. Жоғарыда аталған талдауда частный –жеке деп ұсынғандықтан, индивидуальный+ды – дара деп ұсынған қисынды болмақ. Ұсынылған нұсқа – индивидуальный – дара. | +1 |
| 49. | Магистральный трубопровод | 1)Магистралдық құбыр 2)Магистралдық құбыржол | Магистральный трубопровод 1)Магистралдық құбыр 2)Магистралдық құбыржол СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес болуы мүмкін: magistralis «мастерский, учительский», әрі қарай magister «мастер, хозяин», әрі қарай ол magis «больше» из magnus «большой, крупный», праүндіеуропалық тілден шыққан сөзбен төркіндес: *meg- «большой, великий». Орыстың магистраль — с XIX века, шет тілден енген сөздер , нақтырақ айтар болсақ неміс тіліндегі сөзден шыққан болуы мүмкін. Magistrale. Жалпы славян тіліндегі орма/қалыптан туындаған trǫba, ср: көне орыс тілінің труба, көне славянның трѫба (гректіңσάλπιγξ), орыстың, укр. труба́, болгардың тръба́, сербі мен хорваттың тру́ба, словеннің trȯ́ba, чехтың trouba (с ХIV в.), словактың trúba, поляктің trąba, в.-луж. truba, н.-луж. tšuba. Шет тілден енген сөздер из көне немістің trumbа «духовая труба» немесе латынның trumbа — ұқсас, ср.: ит. tromba — ұқсас. Бұл мұнай, мұнай өнімдері, су, газдар және басқа заттарды өндірістен немесе өндіріс орнынан соңғы пайдалануға дейін тасымалдайтын қондырғылар. Магистральдық құбырларға магистральдық құбырлар және олардың тармақтары жатады. Мұндай құрылымдар классификацияға ие және соған сәйкес көптеген түрлерге бөлінеді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Magistral boru kəməri 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: негизги түтүк 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Magistral quvur liniyasi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ana boru hattı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Trunk pipeline 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Tubería troncal 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Trunk-Pipeline 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Canalisation du tronc 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста автомагистраль – автомагистраль нұсқасында бекіген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында канал магистральный – магистраль арна деген нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырысында кабельная магистраль – кәбілдік магистраль; магистральная линия связи - магистральдық байланыс жолы; магистральная связь – магистарльды байланыс; магистральная сеть – магистральды желі, магистральный кабель – магистарльды кәбіл деген тіркестерде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында свернутая магистраль – жинақы магистраль тіркесінде бекітілген термин. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы мәжілісінде магистральный кабель – магистральдік кәбіл нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста газопровод – газқұбыр, битумопровод – битумқұбыр, воздухопровод – ауақұбыр нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында крестовина воздушного провода - аспалы сым айқастырма нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында магнитопровод - магнитөткізгіштік нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында производственный суқұбыр – өндірістік су құбыры деген нұсқада бекітілген 11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) «Сарыарқа» магистральдық газ құбыры» жобасын қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ-ны кейіннен кредиттеумен «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ-ны кредиттеу сөйлемінде қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) (барлық қуаттардағы қазандықтардың жылу-механикалық жабдығын және жылу желілерін (магистральдық, орамішілік) пайдалану бөлігінде), 204, 301 (барлық қуаттардағы қазандықтар және жылу желілері (магистральдық, орамішілік) бөлігінде), 303 (барлық қуаттардағы қазандықтар бөлігінде), 304, 305 (жылу желілерінің (магистральдық, орамішілік) күзет аймақтары бөлігінде) сөйлемінде 3 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Көріп отырғанымыздай, талдауға түскен магистральный-магистралдық сөзі Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырысында кабельная магистраль – кәбілдік магистраль; магистральная линия связи - магистральдық байланыс жолы; магистральная связь – магистарльды байланыс; магистральная сеть – магистральды желі, магистральный кабель – магистарльды кәбіл деген тіркестерде түрліше (бір жыл, бір отырыстың ішінде) бекітілген. Ал талдауға түскен терминннің баламасы ретінде ұсынылған (1) магистралдық құбыр және (2) магистралдық құбыржол дұрыс жазылған. Алайда бір нұсқасы аударманы толықтай аша алмайды. Бірінші нұсқа магистральная труба+ның баламасы, ал магистралдық құбыржол –магистральный трубопровод+тың баламасы. Ұсынатын нұсқа: магистралдық құбыржол –магистральный трубопровод. | +2 |
| 50. | Водопровод | Су құбыры | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Вода + қалыптасуына негізболған: про- и водить, праславянның *voditi, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның водити (көне гректің ἄγειν), орыстың водить, укр. води́ти, болгардың во́дя «вожу», сербі мен хорваттың во̀дити, словеннің vóditi, чехтың vodit, словактың vodiť, поляктің wodzić. Сөздердің алма кезек келуі, алмасуы нәтижесінде пайда болуымен байланысты веду́, вести́. Туыстас, түбірлес лит. vadýti, yadaũ, латышск. vadît, vadu, авест. vāđayeiti «ведёт», vađrya- «на выданье (о девушках)», ирл. fedim «веду, несу», кимр. dyweddïo «женюсь»; түпкілікті, бастапқы, негізгі түбір мағынасы уво́д «тайное венчание у староверов» (Мельников), көне орыс тілінің водити жену «үйлену/жениться». Суды бір жерден (әдетте су қабылдайтын құрылыстар) басқа жерге ауыстыруға арналған тұтынушыларды үздіксіз сумен жабдықтау жүйесі - су пайдаланушыларға (қалалық және зауыттық үй-жайлар) негізінен жерасты құбырлары немесе каналдар арқылы; Сүзгі жүйесіндегі механикалық қоспалардан тазартылған судың соңғы нүктесінде су көтергіш мұнараларда белгілі бір биіктікте жиналады, ол жерден ол қалалық су құбырлары арқылы таратылады. Су алу көлемі суды өлшейтін құрылғылармен анықталады (су есептегіштер, су өлшегіштер). Сумен жабдықтаудың қысымы гидравликалық мақсатта да қолданылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: santexnika 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: сантехника 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: sanitariya-tesisat 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: su tesisatı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: water pipes; Plumbing -суқұбыр, суқұбыр жүйесі, құбыр төсеу, суқұбыр ісі, тереңдікті өлшеу, әжетхана; aqueduct - акведук, суқұбыр, канал/арна, құбыр, өткел, өтетін жол; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: fontaneria 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sanitär; Die Wasserversorgung- суқұбыр, суменқамту; der Wasserversorgungsanlage - суқұбыр; der Wellenleitung - суқұбыр; die Wasserleitung - суқұбыр 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: plomberie; l`aqueduc - акведук, суқұбыр; l`adduction - жеткізу, тамырды іске қосу, тасымалдау, суқұбыр, енгізу, іске қосу; lacanalisation – қосылған құбыржол, құбыржолды салу, төсеу, жалғау; құбыржол жүйесі, суқұбыр, құбыржол; 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 31-наурыздағы отырысында прямые провода – түзу сым нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында производственный суқұбыр – өндірістік су құбыры деген нұсқада бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста газопровод – газқұбыр, битумопровод – битумқұбыр, воздухопровод – ауақұбыр нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында крестовина воздушного провода - аспалы сым айқастырма нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында магнитопровод - магнитөткізгіштік нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) «Сарыарқа» магистральдық газ құбыры» жобасын қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ-ны кейіннен кредиттеумен «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ-ны кредиттеу сөйлемінде қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен су құбыры – водопровод нұсқасы дұрыс аударылған, алайда сөз түзуінде кемшілік бар, орыс (жалпы көптеген тіл: неміс, француз, ағылшын) тілдеріндегі нұсқаға сай суқұбыржол деген нұқсаны қабылдау керек деп санаймыз. Су құбыры деген нұсқаның – водная труба деген мағынаны беретіні түсінікті, сондықтан ол нұсқаны қабылдау мүмкін болмас. Ұсынатын нүұса: водопровод –суқұбыржол. | 0 |
| 51. | Газопровод, | Газ құбыры | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Нидерланды тілінен шыққан сөзбен төркіндес: gas, әрі қарай көне гректің χάος «расселина; мрачная бездна; хаос; шексіз кеңістік», әрі қарай праүндіеуропалық тілдегі сөзден бастау алған *gheu- «зиять».газ + про- және водить, сөздерінің бірігуінен жасалған, праславянның *voditi, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның водити (көне гректің ἄγειν), орыстың водить, укр. води́ти, болгардың во́дя «вожу», сербі мен хорваттың во̀дити, словеннің vóditi, чехтың vodit, словактың vodiť, поляктің wodzić. Сөздердің алма кезек келуі, алмасуы нәтижесінде пайда болуымен байланысты веду́, вести́. Туыстас, түбірлес лит. vadýti, yadaũ, латышск. vadît, vadu, авест. vāđayeiti «ведёт», vađrya- «на выданье (о девушках)», ирл. fedim «веду, несу», кимр. dyweddïo «женюсь»; түпкілікті, бастапқы, негізгі түбір мағынасы уво́д, көне орыстың водити жену «үйлену» сөзінен туындаған. Ауыз суды және техникалық мақсаттағы суды бір жерден (әдетте су қабылдайтын құрылыстар) басқа жерге тасымалдауға арналған тұтынушыларды үздіксіз сумен жабдықтау жүйесі. Газды және оның өнімдерін (негізінен табиғи газ) құбыр желісі арқылы тасымалдауға арналған инженерлік құрылым. Газ белгілі бір қысым кезінде газ құбырлары мен газ желілері арқылы жеткізіледі. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: qaz kəməri 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жаратылыш газ түтүк жолу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gaz quvuri 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gaz boru hattı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gas pipeline; gas main газқұбыр, газ магистралі 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gasoducto 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gasleitung; 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gazoduc; conduite de gaz - газқұбыр; conduite à gaz - газқұбыр. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 31-наурыздағы отырысында прямые провода – түзу сым нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 31-наурыздағы отырысында многожильный провод – көпталшықты кәбіл деген нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырысында транспозиция проводов – сымдар транспозициясы; жила провода – сым талшығы деп бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында производственный суқұбыр – өндірістік су құбыры деген нұсқада бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында голый провод – жалаңаш сым нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста газопровод – газқұбыр, битумопровод – битумқұбыр, воздухопровод – ауақұбыр нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында крестовина воздушного провода - аспалы сым айқастырма нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында магнитопровод - магнитөткізгіштік нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) «Сарыарқа» магистральдық газ құбыры» жобасын қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ-ны кейіннен кредиттеумен «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ-ны кредиттеу сөйлемінде қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен газ құбыры – газопровод нұсқасы дұрыс аударылған, алайда сөз түзуінде кемшілік бар, орыс (жалпы көптеген тіл: неміс, француз, ағылшын) тілдеріндегі нұсқаға сай газ+құбыр+жол деген нұқсаны қабылдау керек деп санаймыз. Газ құбыры деген нұсқаның – газовая труба деген мағынаны беретіні түсінікті, сондықтан ол нұсқаны қабылдау мүмкін болмас. Ұсынатын нүұса: газопровод –газқұбыржол. | 0 |
| 52. | Электропровод | Электр сымы | Электропровод Электр сымы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Нақтырақ айтар болсақ неміс тіліндегі сөзден шыққан болуы мүмкін. elektrisch или франц. électrique, нов.-лат. ēlectricus от гректіңἤλεκτρον «смесь золота и серебра», «янтарь». Ғылыми латынтілінен бастау алуы ықтимал, бұл жерде electricus — суф. 1600 жылдары дәрігер әрі физик В. Джильберттің electrum «янтарь» < гректің ēlektron — туындаған. Про- және водить, праславянның *voditi, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның водити (көне гректің ἄγειν), орыстың водить, укр. води́ти, болгардың во́дя «вожу», сербі мен хорваттың во̀дити, словеннің vóditi, чехтың vodit, словактың vodiť, поляктің wodzić. Сөздердің алма кезек келуі, алмасуы нәтижесінде пайда болуымен байланысты веду́, вести́. Туыстас, түбірлес лит. vadýti, yadaũ, латышск. vadît, vadu, авест. vāđayeiti «ведёт», vađrya- «на выданье (о девушках)», ирл. fedim «веду, несу», кимр. dyweddïo «женюсь»; түпкілікті, бастапқы, негізгі түбір мағынасы уво́д, көне орыстың водити жену «үйлену» сөзінен туындаған. .Электр тоғын беруге арналған сымжол. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: elektrik naqili 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: электр кабелдик 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: elektr simlari 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: elektrik teli 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: electrical wire; electricity cable – электр сымы. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: cable electrico 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: elektrischer Draht 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: fil électrique 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 31-наурыздағы отырысында прямые провода – түзу сым нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 31-наурыздағы отырысында многожильный провод – көпталшықты кәбіл деген нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырысында транспозиция проводов – сымдар транспозициясы; жила провода – сым талшығы деп бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында производственный суқұбыр – өндірістік су құбыры деген нұсқада бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында голый провод – жалаңаш сым нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста газопровод – газқұбыр, битумопровод – битумқұбыр, воздухопровод – ауақұбыр нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында крестовина воздушного провода - аспалы сым айқастырма нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында магнитопровод - магнитөткізгіштік нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен электропровод-электр сымы нұсқа туралы айтар болсақ, көптеген тілдегі құрылымдың ерекшелік, тиімді әрі өнімді тәсіл біріккен сөз ретінде термин түзуді басшылыққа ала отырып электропровод – электрсымжол деген нұсқаны ұсынамыз. Бұл жерде тек электр өтетін сым туралы сөз қозғалмағаны, тоқ өтетін сымжол туралы екені түсінікті. Осы орайда электрсымжол нұсқасын суқұбыржол, газқұбыр жол секілді формада қабылдау қажет деп санаймыз. Ұсынатын нұсқа: электрсымжол – электропровод. | 0 |
| 53. | Казахстанское содержание Местное содержание | Қазақстандық қамту Жергілікті қамту | Казахстанское содержание Местное содержание Қазақстандық қамту Жергілікті қамту СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің туындауына негіз болған зат есім - түбір - место, әрі қарай ол праславянның *město, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің мѣсто «место; поле; площадь; селение», көне славянның мѣсто (көне гректің τόπος, χωρίον), орыстың место, укр. місто «город» (поляктің сөзінен туындаған), болгардың място, сербі мен хорваттың мjе̏сто, словеннің mẹ́sto, чехтың místo «место», чехтың město «город», словактың mesto, поляктің miasto, в.-луж., н.-луж. městо «город». Әдеби сөздермен түбірлес деген пікір де жоқ емес: mintù, mitaũ, mìsti «питаться», латышск. mìtu, mist «проживать, находиться, кормиться», лит. maĩstas «питание», maitinù, maitìnti «кормить», авест. mаēʮаnа- ср. р. «местопребывание, жилище, дом», mitayaiti, miʮnaiti «живёт, пребывает». Ұстау сөзі бастапқы мағынаға тірке болған, әрі қарай ол шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған съ-дрьжати, әрі қарай праславянның *dьrźati, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның дръжѫ (көне гректің κατέχω, κρατέω), орыстың держать, украинның держати, болгардың държа́, сербі мен хорваттың др̀жати, словеннің dŕžati, чехтың držet, словактың držať, поляктің dzierżyć, в.-луж. džeržeć, н.-луж. źaržaś. Әрі қарай тарқатар болса, авест. dražaitē түбірлес деген мәлімет бар,(инф. drāǰaŋhe) «держать, иметь при себе, вести», гректіңδράσσομαι, атт. δράττομαι «обнимать, хватать». Осы формалардан үндіеуропалық сөздің шығуына негіз пайда болған: dh- и gh: др.-инд. dŕ̥hyati «он крепок», dŕ̥hati «делает крепким», dr̥ḍhás «крепкий», авест. darǝzayeiti «связывает, привязывает», dǝrǝz- ж. «связь, узы», лат. fortis, стар. forctis «сильный, храбрый», лит. diržtù, dir̃žti «қатты, қатал бола бастау». Жергілікті (қазақстандық) құрам - жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттарда немесе заңнамада қарастырылған қазақстандық компаниялардан сатып алынған қазақстандық тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің негізі. Сонымен қатар, «қазақстандық қамту» жобаны іске асыруға тартылған отандық кадрлардың пайыздық мөлшерін қамтиды. Мысалы, мұнай өндірісі үшін жұмысшы қолдар қажет, содан кейін заңнамаға сәйкес «қазақстандық қамтуға» басымдық беріледі, отандық мамандар, бұрғылаушылар, іздеушілер, мұнайшылар жалданады немесе олар осы жерде оқытылады. Немесе азық-түлік қызметтері - асхана, кафе, сол жұмысшылар тамақтанады, келісімшарт негізінде қазақстандық тарап қызмет түрін ұсынады. Сондай-ақ, бұл түсініктеме сатып алуларға қатысты. Қарапайым тілмен айтқанда, жергілікті тауарлар басқаларға қарағанда көбірек таңдалады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qazaxıstan məzmunu; Yerli məzmun 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Жергиликтүү мазмуну; жергиликтүү өз алдынча мазмун 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qozog`iston tarkibi; Mahalliy tarkib 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kazakistan içeriği; Yerel içerik 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kazakhstan content; Local content 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Contenido de Kazajstán; Contenido local 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kasachstan Inhalt; Lokaler Inhalt 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Contenu du Kazakhstan; Contenu local 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында золотое содержание денежной единицы – ақша өлшемінің құрамындағы алтын және сол комиссия отырысында золотое содержание денежной единицы – ақша өлшемінің құрамындағы алтын мөлшері, ақша өлшемінің алтындық салмағы (құрамы)сөйлемінің құрамында екі рет бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырыста вид местный – жергілікті көрініс деген нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы мәжілісінде местный абонемент – жергілікті абонемент; местный вызов – жергілікті шақыру; местная линия связи – жергілікті байланыс желісі; местные помехи – жергілікті бөгеуіл деген нұсқада бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жергілікті нұсқасы 10 рет кездеседі, соның ішінде жергілікті қамту-местное содержание тіркесі үш рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жергілікті нұсқасы 10 рет кездеседі, соның ішінде жергілікті қамту-местное содержание тіркесі үш рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Көріп отырғанымыздай, ҚР соңғы жылдары шығып жатқан заңнамаларда жергілікті қамту-местное содержание деп бірнеше рет қолданысқа түскен. Осы орайда Қазақстандық қамту нұсқасын да дұрыс деп қабылдаған абзал. Ұсынған нұсқасы: жергілікті қамту-местное содержание; Қазақстандық қамту- Казахстанское содержание. | +2 |
| 54. | Политический государственный служащий | 1) Саяси мемлекеттік қызметші (Жарлықта) 2) Мемлекеттік саяси қызметші (Заңда) | Политический государственный служащий 1) Саяси мемлекеттік қызметші (Жарлықта) 2) Мемлекеттік саяси қызметші (Заңда) СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес болуы мүмкін: (ars) роlitiса, от politicus «касающийся государственных дел, политический/мемлекеттік істерге қатысты, саяси», әрі қарай көне гректің πολιτικός «гражданский, государственный, общественный/азаматтық, мемлекеттік, қоғамдық», әрі қарай πολίτης «гражданин/азамат», әрі қарай πόλις «город, государство» (праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *p(o)lH- «огороженное место»). Орыстың политика/саясат —Котошихин, Ф. Прокопович және басқалардан бастапт енгізген; шет тілден енген сөздер через поляктің polityka латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес болуы мүмкін: Сөздің туындауына негіз болған зате есім - түбір - государь, әрі қарай ол көне орыс тілінің государь (часто в Новгород. грам. 1516 г.). Народн. также осуда́рь, су́дарь, даже осу (Борис Годунов, Царск. Слово). Из господа́рь. Сөздің шығуына негіз болған етістік: служить, әрі қарай ол праславянның , соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның слѹжити, -жѫ (λατρεύω, διακονέω, ἱερατεύω), орыстың служи́ть, -жу́, украинның служи́ти, белорустың служы́ць, болгардың слу́жа «служу», сербі мен хорваттың слу́жити, слу̑жи̑м, словеннің slúžiti, -im, чехтың sloužit, словактың slúžiť, поляктің służyć, в.-луж. słužić, н.-луж. słužyś. Туыстас, түбірлес жем. slaugýti, slaugaũ «поддерживать, помогать», paslaugìnti «жұмыста біреудің орнын алмастыру», slaugà «қызмет көрсету, қызметші, уәзір», pãslauga «көмек, қызмет көрсету», әрі қарай ирл. sluag «отряд», tеg-lасh «домочадцы» (*tegoslougo-). Саяси мемлекеттік қызметші - қызметке тағайындалуы (сайлануы) босатылуы және қызметі саяси шешуші болып табылатын және саяси мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асыруға жауап беретін мемлекеттік қызметші. Саяси лауазымдарға мемлекеттік саяси қызметшілерді: Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайтын, олардың орынбасарлары; Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталары және Парламент Палаталарының Төрағалары, олардың орынбасарлары тағайындайтын және сайлайтын; Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Аппаратының басшысы, оның орынбасарлары; Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдері бола алады; Орталық атқарушы органдардың басшылары (басшылары), олардың орынбасарлары. Саяси лауазымдарға Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын өзге де лауазымдар кіруі мүмкін. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: siyasi məmur 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: саясий мамлекеттик кызматчылар 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: siyosiy davlat xizmatchisi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: siyasi memur 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: political civil servant 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: funcionario político 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: politischer Beamter 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: fonctionnaire politique 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырысында служащий – қызмет+ші, военно+служащий - әскери қызмет+ші нұсқасындабекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауда саяси-политический нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) саяси-политический нұсқасында 10 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) саяси партия – политическая партия нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауларда мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 7 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 40 рет, мемлекеттік сөзі 263 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 20 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 41 рет, жалпы, мемлекеттік сөзі 280 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 52 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 337 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 180 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 5 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 53 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 25 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 75 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) мемлекеттік-государственный түрлі формада 56 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 2 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 34 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен Политический государственный служащий тіркесінің баламасы ретінде түрлі құжатта түрліше аударылған екі нұсқа берілген: (1) Саяси мемлекеттік қызметші (Жарлықта) (2) Мемлекеттік саяси қызметші (Заңда). Бұл аудармадағы олқылы та сөздердің орын тәртібін дұрыс қоймау салдарынан болған. Мемлекеттік қызметші, азаматтық қызметші деген қалыптасқан тіркестердің айналымға енгені белгілі. Енді осы қалыптасқан тіркестің арасына сөз сынамалау қаншалықты ақылға қонымды. Қазақ тілбілімінің заңдылығында анықтауыш анықтайтын сөздің алдында келеді деген ереже бар. Осы орайда мемлекеттік қызметшінің арасына саяси сөзін кірістіріп аударғанда государственный политический служащий шыға келмек. Сондықтан саяси мемлекеттік қызметші нұсқасы дұрыс болмақ. Ұсынылатын нұсқа: Политический государственный служащий - Саяси мемлекеттік қызметші. | +2 |
| 55. | Административный государственный служащий | Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi | Административный государственный служащий Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес: administratio «управление, обслуживание», әрі қарай лат. administrare «помогать/көмектесу, прислуживать/қызмет көрсету, исполнять/орындау, заведовать/меңгеру», әрі қарай ad «к, на» + ministrare «служить, прислуживать», әрі қарай ол minus (муж. р. minor) «меньший; менее, меньше», праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *(e)mey- «маленький», осы сөзден барып әрі қарай туындағаны орыстың меньше. Сөздің туындауына негіз болған зате есім - түбір - государь, әрі қарай ол көне орыс тілінің государь (көп жағдайда Новгород граммматикасы, 1516ж.). Народн/халықтық сонымен бірге осуда́рь, су́дарь, даже осу (Борис Годунов, Царск. Слово). Сөздің шығуына негіз болған етістік: служить, әрі қарай ол праславянның, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның слѹжити, -жѫ (λατρεύω, διακονέω, ἱερατεύω), орыстың служи́ть, -жу́, украинның служи́ти, белорустың служы́ць, болгардың слу́жа «служу», сербі мен хорваттың слу́жити, слу̑жи̑м, словеннің slúžiti, -im, чехтың sloužit, словактың slúžiť, поляктің służyć, в.-луж. słužić, н.-луж. słužyś. Туыстас, түбірлес жем. slaugýti, slaugaũ «поддерживать/қолдау, помогать/көмек көрсету», paslaugìnti «жұмыста біреуді ауыстыру», slaugà «услужение; слуга», pãslauga «помощь/көмек, услуга/қызмет», әрі қарай ирл. sluag «отряд», tеg-lасh «домочадцы» (*tegoslougo-) сөздері сөздің туындауына себепкер болған. Әкімшілік мемлекеттік қызметші - саяси мемлекеттік қызметшілер құрамына кірмейтін және мемлекеттік органда қызметтік өкілеттіктерін тұрақты негізде жүзеге асыратын мемлекеттік қызметші (мемлекеттік қызмет туралы заңның 1-бабы 5) тармақшасы). Әкімшілік мемлекеттік қызметшілер лауазымдарының санаттарға бөлінуімен тізілімі Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 28 желтоқсандағы «Мемлекеттік қызметшілер лауазымдарын оңтайландыру жөніндегі шаралар туралы» № 501 Жарлығымен (кейіннен өзгертулер мен толықтырулармен) бекітілді. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İnzibati məmur 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Башкаруу жарандык кызмат 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ma`muriy davlat xizmatchisi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İdari memur 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Administrative civil servant 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Funcionario administrativo 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Verwaltungsbeamter 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Fonctionnaire administratif 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырысында служащий – қызмет+ші, военно+служащий - әскери қызмет+ші нұсқасындабекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста Временная администрация по управлению кредитной организацией – кредит ұйымын басқару жөніндегі уақытша әкімшілік сөйлем ішінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауларда мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 7 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 40 рет, мемлекеттік сөзі 263 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 20 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 41 рет, жалпы, мемлекеттік сөзі 280 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 52 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 337 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 180 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 5 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 53 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 25 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 75 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) мемлекеттік-государственный түрлі формада 56 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 2 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 34 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен Административный государственный служащий тіркесінің баламасы ретінде түрлі құжатта мемлекеттік әкімшілік қызметші деп аударылған. Мемлекеттік әкімшілік қызметші нұсқасы дұрыс. Ұсынылатын нұсқа: Административный государственный служащий - Мемлекеттік әкімшілік қызметші. | +2 |
| 56. | Уполномоченный государственный орган | 1) Уәкілетті мемлекеттік орган 2) Мемлекеттік уәкілетті орган | Уполномоченный государственный орган 1) Уәкілетті мемлекеттік орган 2) Мемлекеттік уәкілетті орган СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *mogti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің могу, мочи, көне славянның могѫ, мошти (көне гректің δύνασθαι, ἰσχύειν), украинның мо́жу, могти́, мочи́, белорустың могцí, болгардың мо́га, сербі мен хорваттың мо̀гу, мо̀ħи, словеннің mórem, móči, чехтың mohu, můžeš, mосi, словактың možem, moсť, поляктің móc, mogę, в.-луж. móžu, móc, н.-луж. mogu, móc. Праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *mēgh-, *magh- «мочь». Сөздің туындауына негіз болған зате есім - түбір - государь, әрі қарай ол көне орыс тілінің государь (көп жағдайда Новгород граммматикасы, 1516ж.). Народн/халықтық сонымен бірге осуда́рь, су́дарь, даже осу (Борис Годунов, Царск. Слово). Сөздің шығуына негіз болған етістік: служить, әрі қарай ол праславянның, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның слѹжити, -жѫ (λατρεύω, διακονέω, ἱερατεύω), орыстың служи́ть, -жу́, украинның служи́ти, белорустың служы́ць, болгардың слу́жа «служу», сербі мен хорваттың слу́жити, слу̑жи̑м, словеннің slúžiti, -im, чехтың sloužit, словактың slúžiť, поляктің służyć, в.-луж. słužić, н.-луж. słužyś. Туыстас, түбірлес жем. slaugýti, slaugaũ «поддерживать/қолдау, помогать/көмек көрсету», paslaugìnti «жұмыста біреуді ауыстыру», slaugà «услужение; слуга», pãslauga «помощь/көмек, услуга/қызмет», әрі қарай ирл. sluag «отряд», tеg-lасh «домочадцы» (*tegoslougo-) сөздері сөздің туындауына себепкер болған. Көне Гректің ὄργανον «орудие, инструмент; машина; орган», әрі қарай праүндоіеуропалық *worg- (*werg-) «делать/жасау» шыққан. Түскен екпінге назар аударар болсақ, бұл сөдің туындауына себепкер болған, шет тілден енген сөздер через поляктің оrgаn латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес болуы мүмкін: organum. Жасырын ақпаратты беруге, алуға, сақтауға, қорғауға және пайдалануға тараппен уәкілеттік берілген мемлекеттік орган немесе ұйым. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Səlahiyyətli dövlət orqanı 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vakolatli davlat organi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Yetkili devlet kurumu 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Authorized state body 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Organismo estatal autorizado 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Autorisierte staatliche Stelle 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Organisme d`État autorisé 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында отраслевой уполномоченный орган - салалық уәкілетті орган нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста Банк уполномоченный – уәкілетті банк (атқарушы билік органдарының нұсқауы бойынша негізгі операцияларды орындаушы, мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландырушы, мәртебесіне лайық басқа да операцияларды орындаушы арнаулы мақсаттағы банк) нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 11-желтоқсандағы отырысында представитель уполномоченный – уәкілетті өкіл; уполномоченный – уәкілетті нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 11-желтоқсандағы отырысында опер+уполномоченный – төтен??? уәкіл деген нұсқадабекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында отраслевой уполномоченный орган - салалық уәкілетті орган, Высшие орган+ы финансового контроля (ВОФК) - Жоғары қаржы бақылау орган+дар+ы (ЖҚБО), аккредитационные орган+ы - аккредиттеу орган+дар+ы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 20-мамырдағы отырысында обращение (юр.) обращение в суд, правоохранительные орган+ы - жүгiну (құқық), сотқа, құқық қорғау орган+дар+ы+на жүгiну нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауларда мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 7 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 40 рет, мемлекеттік сөзі 263 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші-государственный служашщий нұсқасында 20 рет, мемлекеттік саясат – государственная политика 41 рет, жалпы, мемлекеттік сөзі 280 ретте түрлі сөзбен тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 52 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында мемлекеттік сөзі түрлі нұсқада 337 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 13 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік-государственный түрлі формада 180 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 5 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 53 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 25 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 75 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) мемлекеттік-государственный түрлі формада 56 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) мемлекеттік қызметші –государственный служащий формада 2 рет, мемлекеттік-государственный өзге де формада жалпы саны 34 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауларда уәкілетті ұйым нұсқасында қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) уәкілетті ұйым деп тіркесіп қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) уәкілетті орган тіркесі түрінде 26 рет, уәкілеттік берген нұсқасында 6 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында уәкілетті орган тіркесі нұсқасында 420 рет, уәкілеттік берілген –1 рет, уәкілеттік берілмеген 2рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) уәкілетті орган тіркесінде 175 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) уәкілетті орган тіркесі түрінде 159 рет, уәкілеттік берген нұсқасында 6 рет қолданылған қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) уәкілетті орган тіркесі түрінде 34 рет, уәкілеттік берген нұсқасында 7 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) уәкілетті орган тіркесі түрінде 56 рет, уәкілеттік берген нұсқасында 1 рет қолданылған қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) уәкілетті орган формасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) уәкілетті орган формасында 1 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Уполномоченный государственный орган – (1) Уәкілетті мемлекеттік орган және (2) Мемлекеттік уәкілетті орган деген екі аудармасын ұсынған. Көріп отырғанымыздай аталмыш сөздер түрлі нұсқада бекітілген әрі ҚР Заңнамасында да сол түрлі қалыпта қолданылған. -Лы/лі, ды/ді, ты/ті жалғаулары жалғанған сөздер деректі зат есімнің бойында қандай да бір қасиет, белгінің бар/жоғынан хабар береді. Осы тұрғыдан уәкілеті бар/уәкілеті жоқ деген тұрғыдан қарайтын болсақ дұрыс. Ендігі мәселе – сөздердің орын тәртібі. Уәкілетті орган – уполномоченный орган түйдекті тіркесі, осы тіркестің арасына сөз сынамалауға жол жоқ, сонымен қатар мемлекеттік сөзінің бойында уәкілеттік+ке қарағанда күш басым. Қазақ тіл білімінің ерекшелігіне сай иерархияның қатаң сақталатынын ескерсек, Мемлекеттік уәкілетті орган - Уполномоченный государственный орган+ның дұрыс баламасы. Орыс тіліндегі орын тәртібіне назар аударудың қажеті жоқ, себебі орыс тілінде дистанттық әрі жақын тұрып байланысқа түсе, қиыса беретінін ережелерден білеміз. Сондықтан орыс тілінде Уполномоченный государственный орган, немесе Государственный уполномоченный орган түрінде қолданылса мән еш өзгермейді, ал қазақ тілінде заңдылық қатаң сақталуы тиіс. Ұсынылатын нұсқа: Уполномоченный государственный орган - Мемлекеттік уәкілетті орган. | 0 |
| 57. | Совокупный годовой доход | 1) Жылдық жиынтық табыс 2) Жиынтық жылдық табыс | Совокупный годовой доход 1) Жылдық жиынтық табыс 2) Жиынтық жылдық табыс СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің бастапқы мағынасы сын есім тұлғасынан туындауы ықтимал: совокупный, сөздің туындауына себепкер болған етістік совокупить, әрі қарай ол көне славянның съвъкѹпити, суффикстік-префистік жолмен туындаған орыстың-шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған въкупѣ «вместе», сращения предлога орыстың-шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған въ «в» и сущ. купа, әрі қарай ол праславянның , соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның коупъ (көне гректің σωρός «куча, соединение»), укр., белорустың ку́па «куча», болгардың ку́път, сербі мен хорваттың ку̏п «съезд, собрание», ку́па «куча», ку̏па, словеннің kùp (табыс септікте kúра), чехтың kupa, поляктің kupa «куча, толпа», в.-луж., н.-луж. kupa «холм». Туыстас, түбірлес лит. kаũраs «куча», авест. kаōfа- м. «гора, горб (верблюда)», көне парсы тілінен енгенkaufa-, парсы қазіргі тілінен енген kōh «гора», көне немістің houf «куча, холм»; вокализмнің өзге дәрежесі: әдеби kupetà «көпене шөп», kùpstas «холм, бугорок», ирл. сúаn «куча» (*kupno-), көне немістің hûfо «куча, толпа», алб. ḱipí «куча». Праславян тілінің сөзінен туындауы мүмкін *godъ, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің годъ «время, срок», көне славянның годъ (гректіңὥρα, καιρός, χρόνος), орыстың год, украинның годi «хватит, кончено», болгардың годе́ в кой-годе «кто бы ни», сербі мен хорваттың го̑д (табыс септікте го̏да) «праздник», словеннің gȏd «пора, спелость, праздник, годовщина», чехтың hod «время, праздник», поляктің gody мн. «празднество», в.-луж. hody мн. «рождество», н.-луж. gódy — ұқсас. Сюда же орыстың погода, выгода, угода, годный, годиться. Из слав. шет тілден енген сөздер латышск. gads «год». Туыстас, түбірлес латышск. gadîgs «способный, почтенный, трезвый», gadît «попадать, приобретать, нажүрісить», gadîtiês «нажүріситься, появляться», көне немістің gigat «поджүрісящий», ср.-в.-нем. gate, gegate «товарищ, супруг», нов.-в.-н. gätlich «поджүрісящий», готск. gadilings, көне немістің gatuling «свояк, родственник», др.-фризск. gada «объединять», ср.-нж.-нем. gaden «поджүрісить, нравиться», алб. ngeh, шкодер. ngae «случай, свободное время». Другая ступень чередования: лит. guõdas «честь, слава, угощение», латышск. gùods «честь, слава», готск. gōþs «хороший», көне немістің guot. Көне славянның сөзінен бастау алған: доходъ, сөздің туындауына себепкер болған етістік доходити, приставкалық туындаған тәсіл до- сөздің туындауына себепкер болған етістік жүрісити, праславянның қосалқы (есімдік) етістігінен шыққан *xoditi «быть в пути, на дороге», глаг. на -ити, праславянның *xodъ, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның жүрісъ (көне гректің βάδισμα, δρόμος), орыстың жүріс, укр. хід (табыс септікте жүрісу), болгардың жүріс, сербі мен хорваттың хо̑д (табыс септікте хо̏да), словеннің hòd (табыс септікте hódа) и словеннің hȏd (табыс септікте hоdа), чехтың chod, словактың chod, поляктің chód (табыс септікте chodu), Верхнелужицкийhsb, dhb. chód. Үндіеуропалық түбірмен байланысты туындаған: *sed- «ходить, сидеть»; х- s- приставкасынан соң реr-, pri-, u-; түпкілікті, бастапқы, негізгі түбір мағынасы др.-инд. āsad- «ступить, пойти, достигать», utsad- «отходить, выходить, исчезать», авест. āhad- «поджүрісить». Туыстас, түбірлес грек. ὁδός «путь», грек. ὁδίτης «странник», греч. ὁδεύω «странствую» сөзінен пайда болған. Жеке салық салынатын кірістер кез келген түзетулер енгізілгенге дейін. Түзетуден кейін түзетілген жиынтық кіріс алады. Қордың пайдасын бөлу нәтижесінде алынған қайта инвестицияланған кірістерді пай қорына инвестициялау құнының жыл сайынғы өсуі. Әдетте жалпы табыс бастапқы инвестиция сомасының пайыздық мөлшерлемесі ретінде есептеледі. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ümumi illik gəlir 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Жалпы бир жылдык орточо кирешеси 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Umumiy yillik daromad 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Toplam yıllık gelir 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Total annual income 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ingresos anuales totales 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Jährliches Gesamteinkommen 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Revenu annuel total 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырысында годовой фонд оплаты труда - жылдық еңбекақы төлеу қоры нұсқасындабекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырысында Доход+ный подход в оценке – бағалаудағы табыс+тық көзқарас (тәсіл), бағалауда табыс тұрғысынан қарау; биржевые доход+ы – биржа кіріс+тер+і; операционные доход+ы и расходы – операциялық (амалдық) табыс пен шығыс; метод капитализации доход+а – табыс+ты капиталдандыру әдісі (меншіктің құнын бағалауға табыс тұрғысынан қарау әдістерінің бірі); доход подушевой - жан басына шаққандағы табыс нұсқаларында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырысында по+доход+ный налог – табыс салығы нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жылдық бірнеше сөзбен тіркескен түрінде 26 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жылдық қаржылық есептік тіркесі нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жиынтық жылдық кіріс тіркесінде 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жиынтық+та-в совокупности нұсқасында 21 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жиынтық -совокупный сөзі бірнеше сөзбен тіркесіп 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жинтығы формасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жиынтық нұсқасы түрлі формада 15 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жиынтық нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылауларда табыс-доход нұсқасында 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) табыс-доход нұсқасында 10 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Совокупный годовой доход – (1) жылдық жиынтық табыс; (2) жиынтық жылдық табыс нұсқасында ұсынылған. Бұл жердегі қателік те орын тәртібінің ауысуы салдарынан туындаған. Жиынтық табыс тіркесінің алдына жылдық сөзін қоюымыз керек. Орыс тілін тура аудару салдарынан туындаған кемшілік. Орыс тілінде совокупный годовой доход, годовой совокупный доход деп алсақ та мағына еш өгермейді. Ал қазақ тілінің заңдылығына сай тек жылдық жиынтық табыс түрі қолданылуы тиіс. Ұсынылатын нұсқасы - совокупный годовой доход - жылдық жиынтық табыс. | +2 |
| 58. | Стоянка | Тұрақ | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің пайда болуына негіз болған сөз табы - етістік: стоять, әрі қарай ол праславянның *stojati, *stojǫ, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның стояти, стоѬ (гректіңἵστασθαι); ср.: украинның стояти, стою́, болгардың стоя́, сербі мен хорваттың сто̀jи̑м, ста̀jати, словеннің stojím, státi «стоять», чехтың stojím, stát, словактың stojím, stáť, поляктің stoję, stać, в.-луж. stejeć (из stojać), н.-луж. stojaś, stojm; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stā- негіз болған. Автотұрақ - жолаушыларды отырғызуға немесе түсіруге немесе көлік құралын тиеуге немесе түсіруге байланысты емес себептермен көлік құралын 5 минуттан артық тоқтату. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: parkinq 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: машинени токточуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: to`xtash joyi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: park 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: parking***; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: estacionamiento 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Parkplatz***; 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: stationnement**; 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы отырысында авто+стоянка – авто+тұрақ нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Стоянканың әуелден қалыптасып қалған нұсқасы – тұрақ. Автостоянка-автотұрақ нұсқасы да қолданылатыны белгілі. Сондықтан стоянка-тұрақ аудармасын дұрыс деп танимыз. Ұсынылатын нұсқа: стоянка – тұрақ. | +2 |
| 59. | Парковка | Тұрақ | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *stāvītī, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің ставити, көне славянның ставити, ставлѭ (көне гректің ἱστάναι, κωλύειν, στέλλειν), орыстың ставить, украинның ста́вити, болгардың ста́вя, сербі мен хорваттың ста̏вити, ста̏ви̑м, словеннің stáviti, stȃvim, чехтың staviti, словактың stаvit᾽, поляктің stawić, в.-луж. stawić, н.-луж. stawiś; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stāw-. Туыстас, түбірлес орыстың став, әрі қарай — лит. stovė́ti, stóviu «стоять», латышск. stãve^t, готск. stojan «направлять», англос. stówian «удерживать», ср.-нж.-нем. stouwen, нов.-в.-нем. stauen «запруживать, задерживать», гректіңστύ̄ω «поднимаю вверх». Латын тілінің restaurāre «восстанавливать», īnstaurāre «возобновлять», гректіңσταυρός «кол». Әрі қарай ол праславянның *stati, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің стати, стану, көне славянның стати, станѫ (көне гректің ἵστασθαι, γίγνεσθαι), орыстың стать, стану, украинның ста́ти, ста́ну, сербі мен хорваттың ста̏ти, ста̏нем, словеннің státi, stȃnem «стать, стоить», чехтың stát sе «произойти, стать», словактың stаť; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stā- «стоять». Автотұрақ (сонымен қатар ағылшын тіліндегі parking дегеніміз) - бұл механизм, құрылғыны, көлік құралын тұрақты жұмыс істемейтін, тұрақты күйде осы үшін қарастырылған қауіпсіз жерге ауыстыруды білдіретін техникалық термин. Бұл жердің өзі де болуы мүмкін; сонымен қатар - көлік құралын тұраққа қою процесі. Ең жиі кездесетін автомобильдер. Автотұрақ - жол ережелеріндегі «тұрақ» ұғымы туралы. Автотұрақ - автотұрақты ұйымдастыру туралы. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Dayanacaq 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: машинени токточуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Avtoturargoh 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: park 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: parking; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Estacionamiento 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Parkplatz***; 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: stationnement 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Стоянкамен қатар парковк сөзін де әуелден қалыптасып қалған нұсқасы – тұрақ. Автопарковка-автотұрақ нұсқасы да қолданылатыны белгілі. Сондықтан парковка-тұрақ аудармасын дұрыс деп танимыз. Талдауға түскен тілдердің бәрінде дерлік стоянка мен парковка бірдей аударылған. Ұсынылатын нұсқа: парковка – тұрақ. | 0 |
| 60. | Обращение | 1) Өтініш 2) Жолданым; 3) Жүгіну | Обращение 1) Өтініш 2) Жолданым; 3) Жүгіну СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің пайда болуына негіз болған сөз табы - етістік: обратить (обращать), әрі қарай ол формы, родств. шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған, көне славянның обратити «повернуть», обраштати «поворачивать» вместо қуынымонноорыстың обороти́ть; из *ob-vort-. Әрі қарай туыстас, түбірлес воротить, от праславянның *vьrtjǭ, *vьrtḗtī; *vьrtǭ, *verstī; *verteno; *vortъ, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің воротити, көне славянның вратити (көне гректің στρέφειν), орыстың воротить, болгардың въртя́, сербі мен хорваттың вра́тити, словеннің vrátiti, чехтың vrátit, словактың vrátiť, поляктің wrócić, в.-луж. wróćić, н.-луж. wrośis; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *wert- Азаматтың үндеуі - күрделі түсінік. Бұл өтініш, өтініш немесе шағым, сондай-ақ азаматтың мемлекеттік органға, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына немесе лауазымды тұлғаға жазбаша түрде немесе электрондық құжат түрінде ресімделетін ауызша үндеуі болуы мүмкін. Өтініштердің төрт негізгі түрі бар: өтініш, өтініш және шағым. Өтініш - бұл адамның заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді, мемлекеттік органдардың қызметін жетілдіру, қоғамдық қатынастарды дамыту, мемлекет пен қоғам қызметінің әлеуметтік-экономикалық және басқа да салаларын жақсарту жөніндегі ұсынысы. Бұл үндеудің мақсаты әртүрлі мемлекеттік органдардың, кәсіпорындардың, мекемелердің немесе қоғамдық ұйымдардың жұмысын жетілдіру қажеттілігіне назар аудару, сонымен қатар қойылған міндеттерді шешудің нақты жолдары мен тәсілдерін ұсыну болып табылады. Мәлімдеме - бұл адамның өзінің құқықтары мен бостандықтарын немесе басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруда көмек көрсету туралы өтініші немесе заңдарды және өзге де нормативтік құқықтық актілерді бұзуы, өтініштерді, лауазымды тұлғаларды немесе олардың қызметіне сын-ескертпелерді қарастыратын субъектілердің жұмысындағы кемшіліктер туралы есеп. Ұсынысқа қарағанда, өтінім жолдарды ашпайды және қойылған міндеттерді шешу жолдарын ұсынбайды. Шағым - адамның немесе басқа адамдардың бұзылған құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қалпына келтіруге немесе қорғауға, мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, заңды тұлғалардың 100% мемлекет қатысуы бар немесе заңды тұлғаларға сәйкес тауарлар (жұмыстар, қызметтер) ұсынатын заңсыз әрекеттері мен әрекетсіздігін жою туралы өтініші. жеткізілім шарты жасалған жеке және заңды тұлғалардың өтінімдері бойынша мемлекеттік тапсырыс және (немесе) мемлекеттік сатып алу шарттары, ірі кәсіпкерлік субъектілері ( олар, олардың лауазымды адамдары тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) орындауы, ұсынуы, сондай-ақ олардың заңсыз шешімдерінің күші жойылуы мүмкін. Шағымда тек субъективті құқықтардың бұзылуы туралы және оларды қалпына келтіру туралы мәлімдемелер ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік немесе қоғамдық органдардың, кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен жеке тұлғалардың, олардың негізсіз әрекеттері немесе оларды жасаудан негізсіз бас тартуының салдарынан сын айтылған. өтініш берушінің пікірі бойынша оның субъективті құқықтарының бұзылуы орын алды. Сұраныс - адамның жеке немесе қоғамдық сипаттағы мәселелер бойынша ақпарат беру туралы өтініші 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Müraciət edin 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: даттануу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Shikoyat 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: temyiz 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: appeal***; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Apelar 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Berufung***; 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: faire appel***; 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 20-мамырдағы отырысында обращение (юр.) обращение в суд, правоохранительные органы - жүгiну (құқық), сотқа, құқық қорғау органдарына жүгiну нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш нұсқасында 10 рет, қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында өтініш сөзі жеке тұрып 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) өтініш нұсқасы түрлі формада 20 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) өтініш нұсқасы түрлі формада 13 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) өтініш нұсқасы түрлі формада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініш нұсқасы түрлі формада 11 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен обращение сөзінің үш баламасы ұсынылған: (1) өтініш; (2) жолданым; (3) жүгіну. Сөйлеуші, рецепиенттің мақсат-мүддесіне қарай обращение+ні де түрлі жағдайға қатысты түрліше қолдануға болады. Себебі талдауға түскен тілдердің ішінде (неміс, орыс, ағылшын, француз) тілдерінде ондаған нұсқасы бары анықталды. | +2 |
| 61. | Витамин | 1) Дәрумен 2) Витамин | Витамин 1) Дәрумен 2) Витамин СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Ағылшын тіліндегі сөзден бастау алған: vitamine (кейіннен оның қысқарған нұсқасы - vitamin), латын тілінің. vita «тіршілік» + англ. amine «амин, азотқұрамдас заттек» (термин vitamine сөзін қолданысқа 1911–1912ж. поляк ғалымы Казимир Функ енгізген, ол кезде ол Ұлыбританияда жұмыс жасаған). Витаминдер (лат. Vita «тіршілік» + амин) - қарапайым құрылымы және әртүрлі химиялық табиғаты бар төмен молекулалы органикалық қосылыстар тобы. Бұл химиялық табиғаты бойынша органикалық заттар тобы, олардың гетеротрофты организмге тағамның ажырамас бөлігі ретінде (жалпы жағдайда, қоршаған ортадан) деген қажеттілік қағидасы. Автрофты ағзаларға витаминдер қажет, оларды синтез арқылы немесе қоршаған ортадан алады. Сонымен, витаминдер фитопланктон ағзаларын өсіруге арналған қоректік ортаның бөлігі болып табылады. Көптеген дәрумендер коферменттер немесе олардың прекурсорлары болып табылады. Витаминдер тағамда өте аз мөлшерде болады, сондықтан микроэлементтерге, микроэлементтерге жатады. Витаминдер құрамында микроэлементтер ғана емес, сонымен қатар маңызды амин қышқылдары мен маңызды майлар да жоқ. Нақты анықтаманың болмауына байланысты әр уақытта әртүрлі мөлшерде дәрумендер тағайындалды. 2018 жылдың ортасында 13 дәрумендер белгілі. Витаминология - бұл биохимия, тамақ гигиенасы, фармакология және басқа да биомедициналық ғылымдардың қиылысында, дәрумендердің құрылымы мен әсер ету механизмдерін, сондай-ақ оларды терапевтік және профилактикалық мақсаттарда қолдануды зерттейтін ғылым. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vitamin 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: витамин 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vitamin 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: vitamin 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: vitamin; 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vitamina 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vitamin 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: vitamine 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен тілдердің бәрінде еш аударылмастан витамин нұсқасы алынған. Сондықтан дәрумен сөзінің қаншалықты құлаққа жағымды әрі ұтымды екенін ескерсек те, витамин қалпында қалдыруды ұсынамыз. Сонымен қатар туынды сөздерді аудару кезінде көптеген кедергіге тап боламыз. Мәселен, «авитаминоз», «поливитамин», «гипервитаминоз», «витаминология» және т.т. Ұсынылатын нұсқа: витамин – витамин. | 0 |
| 62. | Упаковка | Қаптама, орам, орама, бума | Упаковка Қаптама, орам, орама, бума СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Неміс тіліндегі мына сөз төркіні болмақ: packen. Жылжыту және сақтау (орау) үшін тауарлар мен шикізаттың сақталуын қамтамасыз ету үшін қолданылатын заттар, материалдар мен құрылғылар; процестің өзі және пәндерді дайындауға арналған шаралар кешені. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qablaşdırma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: упаковка 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qadoqlash 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ambalaj 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: packaging*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Embalaje 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Verpackung*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: emballage*** 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен упаковка сөзінің бірнеше нұсқасы: қаптама, орам, орама, бума ұсынылған. Көздеген мақсатқа орай, қалдық, зат, шикізат, заттек, тауар және т.т. көлемі, мөлшері, қалпы (сұйық, қатты және т.с.с.), басқа да конфигурациясына қарай осы нұсқалардың бәрін де белгілі жағдайда қолдануға болады. Дегенмен бәріне де ыңғайлы, әмбебап форма түрінде қаптама нұсқасын ұсына аламыз. Ұсынылатын нұсқа: упаковка – қаптама. | +2 |
| 63. | Упаковать | Орау, буып-түю | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Қап, байлау, сөмкеге байлау. 1. бір затты бүктеп, сөмкеге, байламға және т.б. байлап қою. босату мықтап орау. хабарлау. файлды немесе бірнеше бағдарламаны арнайы бағдарламамен сығылған, ықшам пішінге көшіруге немесе сақтауға ыңғайлы етіп жинау 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qablaşdırma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: упаковка 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qadoqlash 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ambalaj 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: packaging*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Embalaje 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Verpackung*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: emballage*** 11. Заңнамадағы қолданысы . 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен упаковать сөзінің бірнеше нұсқасы: орау, орап-түю ұсынылған. Көздеген мақсатқа орай, қалдық, зат, шикізат, заттек, тауар және т.т. көлемі, мөлшері, қалпы (сұйық, қатты және т.с.с.), басқа да конфигурациясына қарай осы нұсқалардың бәрін де белгілі жағдайда қолдануға болады. Дегенмен қаптау нұсқасы барлық жағдайға да тиімді бола алады деп санаймыз. Ұсынылатын нұсқа: упаковать - қаптау. | +2 |
| 64. | Питание | 1) Тамақ 2) Тағам | Питание 1) Тамақ 2) Тағам СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславян тілінің сөзінен туындауы мүмкін , соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның питѣти (көне гректің τρέφειν, ἐκτρέφειν), прич. наст. страд. питомъ, более вторичное — питати, орыстың питать, сербі мен хорваттың пи̏тати, пи̏та̑м «питать», словеннің pítati, рȋtаm «кормить», чехтың pitat «кормить, питать». Дауысты дыбыстардың алмасуымен байланысты туындаған болуы ықтимал: пестун. Туыстас, түбірлес лит. piẽtūs м., мн. «обед», др.-инд. pitúṣ м. «питание», авест. pitu- «пища», рiθwа- ср. р., piθwā ж. «пища, еда», ирл. ithim «ем», беот. πιτεύω «орошаю, пою (скот)». Тамақтану (физиологиялық акт) - тамақ арқылы тірі ағзаның өмірі мен денсаулығын сақтау - тірі ағзалардың өмірдің физиологиялық процестерінің қалыпты ағымын ұстап тұру үшін тамақ сіңіру процесі, атап айтқанда энергиямен қамтамасыз етуді толықтыру және өсу мен даму процестерін жүзеге асыру; зат алмасудың құрамдас бөлігі. Жануарлар мен басқа гетеротрофты организмдер тірі қалу үшін жеуі керек; олардың диетасы және қоректік заттарды сіңіру процесі олар жататын биологиялық класына байланысты. Адамдар мен жануарларда тамақтану - бұл жалпыға ортақ күнделікті әрекет. Азықты құрайтын қосылыстардың бөлінуі арқылы энергия алатын организмдерді химотрофтар (барлық жануарлар, саңырауқұлақтар, паразиттік гүлдейтін өсімдіктер, мысалы, доджер, сонымен қатар химотрофты микроорганизмдер) деп атайды. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Qidalanma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: тамак-аш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Oziqlantirish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gıda 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: nutrition*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Nutrición 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ernährung*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: la nutrition*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1995 жылғы отырысында сбалансированное питание – үйлестірілген тағам нұсқасында; нутрициология (наука о питани+и) тағам+тану ғылымындағы термин ретінде бекітілген; Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2002 жылғы 19-наурыздағы отырысында диетическое питание – емдейлік тағам (алдында (уақыты белгісіз) бекітілген – емдәмдік тағам (қайта бекітілген) деп бекітілген; Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырысында подключение электропитания - электр қорегiнiң қосылуы деп бекітілген; Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-қазандағы отырысында агрегат питания – қорек+тен+дір+у+ші агрегат нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы: «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) тамақтану нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен питание сөзінің баламасы ретінде ұсынылған екі сөздің: тағам; тамақ соңғы нұсқасы питание сөзінің мағынасын ашады деп санаймыз. Питаться – тамақтану деген секілді формада да аударылған нұсқасы мәнін толықтай ашады. Ұсынылатын нұсқа – питание –тамақ. | +2 |
| 65. | Пища | 1) Тамақ 2) Тағам | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Праславянның *piti̯a, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның пишта (τροφή; Клоц., Супр.), сербі мен хорваттың пи̏ħа, словеннің рíčа, чехтың рíсе, рiсí ср. р., поляктің рiса «провиант», в.-луж., н.-луж. рiса «пища, корм». Тамақтану/питать сөзімен байланысты. Тағамдар (тамақ) - нені жейді, қалай жейді деген сауалға жауап ететін химиялық зат алмасу реакцияларының қалыпты ағымы үшін қажетті энергия қорлары мен қажетті ингредиенттерді толтыру үшін тірі организмдерге жеуге және ішуге жарамды кез-келген зат: белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер, минералдар және микроэлементтер. Қоректік заттар тірі ағзаға түседі, онда олар жасушалар арқылы энергияны өндіріп, сақтайды, өмірлік маңызды функцияларды қолдайды, сонымен бірге өсу процесі мен жетілуін қамтамасыз етеді. Әдетте тамақ шығу тегі бойынша өсімдіктер мен жануарларға бөлінеді. Үй жануарларының тамақтануына қатысты тамақ ұғымы кең таралған және қолданылады. Пісіруге байланысты адам іс-әрекетінің саласы тамақ пісіру деп аталады (ас үй қолөнері). Тағамның негізгі мақсаты энергия көзі, қалпына келетін материалдар және организм үшін «құрылыс материалы» болып табылады, алайда тағамнан ләззат алу (аштықты қанағаттандыру) факторы адамның тамақтануында да маңызды. Тарихта адамдар өздерінің азық-түлік қажеттіліктерін бірнеше негізгі жолмен қамтамасыз етті: аң аулау, жинау және ауылшаруашылық өнімдері. Бүгінгі таңда бүкіл әлемде азық-түлікке сұраныстың көп бөлігі тамақ өнеркәсібі арқылы қанағаттандырылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: yemək 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: тамак-аш 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ovqat 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: gıda 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: food*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: comida 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Essen*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: la nourriture*** 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы . «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) тамақтану нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен пища сөзінің баламасы ретінде ұсынылған екі сөздің: тағам; тамақ алғашқы нұсқасы пища сөзінің мағынасын ашады деп санаймыз. Пищвеая ценность – тағамдық құндылығы деген секілді формада да аударылған нұсқасы мәнін толықтай ашады. Ұсынылатын нұсқа – пища –тағам. | 0 |
| 66. | Ревизия | 1) Тексеру 2) Ревизия | Ревизия 1) Тексеру 2) Ревизия СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның revisio сөзінен шыққан, «пересмотр; новое посещение», әрі қарай revidere «вновь приходить, осматривать», әрі қарай re- «обратно; опять, снова; против» + vidēre «видеть», праүндіеуропалық тілден шыққан сөзбен төркіндес: *weid- «знать, ведать; видеть». Орыс сөздерін қайта қарау - І Петрден бастап, поляк тіліндегі ревизия rewizja арқылы алынған. (1) офицер іс-әрекеттің дұрыстығы мен заңдылығын тексеру мақсатында мекеменің немесе лауазымды тұлғаның қаржылық-шаруашылық қызметін тексеру (2) тексеру, тексеру (3) кез-келген оқыту, теория және т.б. ережелерін қарау. оларға түбегейлі өзгерістер енгізу үшін. (4) Ресейде 18-19ғғ. - ауылдық және қалалық салық есебін жүргізу үшін халық санағы 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: təftiş 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: текшерүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: qayta ko`rib chiqish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: denetim 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: audit*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: revisión 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Überarbeitung*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: révision*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста документальная ревизия – құжаттық тексеріс нұсқасында, жеке тұрып ревизия – тексеріс нұсқада бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) ревизиялық комиссия нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында тексеру басқа да сөздермен тіркесіп тұрып 21 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) тексеру нұсқасы түрлі сөздермен тіркесіп 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) тексеру нұсқасы түрлі формада 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) тексеру нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қарап-тексеру нұсқасында 1 рет, тергеп-тексеру нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Ревизия сөзінің аудармасы ретінде ревизия, тексеру екі сөзі ұсынылған. Алайда тексеру сөзіне қатысты бірнеше ой бар: мәселен, проверка, расследование, исследование және т.т.. Ал ревизия нұсқасын қалдырсақ, екіұштылық жойылады: ол тергеу мен әлде тексеру ме деген қосымша сұрақ қажет етілмейді. Ұсынылатын нұсқа: ревизия – ревизия. | +2 |
| 67. | Ревизионная комиссия | 1) Тексеру комиссиясы 2) Ревизиялық комиссия | Ревизионная комиссия 1) Тексеру комиссиясы 2) Ревизиялық комиссия СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның revisio сөзінен шыққан, «пересмотр; новое посещение», әрі қарай revidere «вновь приходить, осматривать», әрі қарай re- «обратно; опять, снова; против» + vidēre «видеть», праүндіеуропалық тілден шыққан сөзбен төркіндес: *weid- «знать, ведать; видеть». Орыс сөздерін қайта қарау - І Петрден бастап, поляк тіліндегі ревизия rewizja арқылы алынған.. Латын тілінен шыққан сөзбен төркіндес болуы мүмкін: commissio «состязание; соединение», из cum (варианты: com-, con-, cor-) «с, вместе» + missio «посылка, отправление», әрі қарай mittere «бросать, метать; выпускать; посылать», әрі қарай формасы анықталмаған. Орыстың комиссия —Петр I заманынан бері «көзі қарақты адамдар тобы» 1698 жылдан бастап қолданыста. Шет тілден енген сөздер через поляктің komisja сөзінен туындауы да ғажап емес. Тексеру комиссиясы - акционерлік қоғамның сайланған бақылау органы, ол директорлар кеңесі және серіктестіктің атқарушы органдары қабылдаған шешімдердің дұрыстығы мен тиімділігін тексереді. Акционерлік қоғамда тексеру комиссиясы немесе аудитор болуы мүмкін. Заң акционерлерге таңдау құқығын қалдырады, олар өз шешімдерін серіктестік жарғысында көрсетуі керек. Тексеру комиссиясын тек акционерлердің жалпы жиналысы сайлайды. Директорлар кеңесінің мүшелері және акционерлік қоғамда басшы лауазымдарды атқаратын акционерлер тексеру комиссиясының мүшелерін сайлау немесе шығару кезінде дауыс беруге құқылы емес. Тексеру комиссиясының жұмысы қанағаттанарлықсыз болған жағдайда, акционерлердің жиналысы өкілеттік мерзімі аяқталғанға дейін жекелеген мүшелерді де, бүкіл комиссияны қайта сайлауға құқылы. Тексеру комиссиясының жұмысын комиссия мүшелерінің арасынан сайланған оның төрағасы басқарады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Təftiş Komissiyası 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: аудит боюнча комитет 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Taftish komissiyasi 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Revizyon Komisyonu. 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Revision Commission; checkup committee - ревизия комиссиясы; revisory committee - ревизия комиссиясы. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Comisión de revisión 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Revisionskommission 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Commission de révision 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста документальная ревизия – құжаттық тексеріс нұсқасында, жеке тұрып ревизия – тексеріс нұсқада бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) ревизиялық комиссия нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында тексеру басқа да сөздермен тіркесіп тұрып 21 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) тексеру нұсқасы түрлі сөздермен тіркесіп 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) тексеру нұсқасы түрлі формада 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) тексеру нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қарап-тексеру нұсқасында 1 рет, тергеп-тексеру нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен ревизионная комиссия тіркесіне қатысты да ой жоғарыдағымен ұштас. Себебі мақсаты анық әрі түсінікті болады. (1) тексеру комиссиясы; (2) ревизиялық комиссия деген нұсқалардың алғашқысын қолдайтын болсақ, ол не мақсаттағы, қандай деңгейдегі, не көздеген деген секілді қосымша сауал туындайды. Сонымен қатар ҚР Заңнамасында бекітілген тексеру сөзінің ревизияға қаншалықты қатысы барын айтпақ-ақ біліп отырсыздар. Ұсынылатын нұсқа: Ревизионная комиссия - ревизиялық комиссия | +2 |
| 68. | Ревизор | 1) Тексеруші 2) Ревизор | Ревизор 1) Тексеруші 2) Ревизор СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның revisio сөзінен шыққан, «пересмотр; новое посещение», әрі қарай revidere «вновь приходить, осматривать», әрі қарай re- «обратно; опять, снова; против» + vidēre «видеть», праүндіеуропалық тілден шыққан сөзбен төркіндес: *weid- «знать, ведать; видеть». Орыс сөздерін қайта қарау - І Петрден бастап, поляк тіліндегі ревизия rewizja арқылы алынған. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: auditor 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: эксперт 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: auditor 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: denetçi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: the auditor. Auditor - аудитор, ревизор, контролер; inspector - инспектор, контролер, ревизор, надзиратель, приемщик, обжүрісчик; examiner - эксперт, экзаменатор, ревизор, инспектор, экзаменующий, контролер; controller - контроллер, регулятор, контролер, оператор, инспектор, ревизор; comptroller - контролер, инспектор, ревизор, регулятор; visitor - посетитель, гость, инспектор, экскурсант, перелетная птица, ревизор 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: el auditor 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: der Wirtschaftsprüfer. derInspektor - надзиратель, ревизор, инспектор; der Prüfbeamte - контролер, ревизор; der Kontrolleur - контролер, ревизор, инспектор; der Revisor - ревизор; die Buchprüfer - аудитор, ревизор. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: le vérificateur. l`auditeur - вольнослушатель, слушатель, аудитор, ревизор; l`inspecteur - надзиратель, ревизор, приемщик, инспектор; l`interrogateur - ревизор, экзаменатор; leréviseur - корректор, ревизор 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста документальная ревизия – құжаттық тексеріс нұсқасында, жеке тұрып ревизия – тексеріс нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 14-желтоқсандағы отырысында ревизор - ревизор нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) ревизиялық комиссия нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында тексеру басқа да сөздермен тіркесіп тұрып 21 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) тексеру нұсқасы түрлі сөздермен тіркесіп 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) тексеру нұсқасы түрлі формада 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) тексеру нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қарап-тексеру нұсқасында 1 рет, тергеп-тексеру нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен ревизор сөзіне қатысты да ой жоғарыдағымен ұштас. Себебі мақсаты анық әрі түсінікті болады. (1) тексеруші; (2) ревизор деген нұсқалардың алғашқысын қолдайтын болсақ, ол не мақсаттағы, қандай деңгейдегі, не көздеген деген секілді қосымша сауал туындайды. Сонымен қатар ҚР Заңнамасында бекітілген тексеру сөзінің ревизор+ға қаншалықты қатысы бары түсінікті. Ұсынылатын нұсқа: Ревизор - ревизор | +2 |
| 69. | Встречная проверка | Қарсы тексеру | Встречная проверка Қарсы тексеру СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің пайда болуына негіз болған сөз табы - етістік: встретить, әрі қарай ол праславянның, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне славянның сърѣсти, сърѣштѫ (көне гректің ὑπταντᾶν), украинның зустрiтити, белорустың встрiць, болгардың сре́щна, сербі мен хорваттың сре̏сти, сре̏те̑м, словеннің sréčati, чехтың střetnout, словактың stretnúť, көне поляктың pośrześć, pośrzatać się. Туыстас, түбірлес лит. su-rė̃sti, прош. вр. sùrėčau «схватить, поймать». Тағы дабір нұсқасына арқау болған әдеби сөз randù «нахожу/табу». В sъ (*sъrěti̯a) Бодуэн де Куртене көнеүнді тілінің. su- байланысы барын айтады да, оны «жақсы, бақытты жағдай» деп аударады. Про- + верить, әрі қарай ол праславянның *věra, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның вѣра (көне гректің πίστις), орыстың вера, украинның вiра, болгардың вя́ра, сербі мен хорваттың Bjȅpa, словеннің véra, чехтың víra, поляктің wiara, в.-луж., н.-луж. wjera; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *wēr- (истина), откуда, вероятно, также произошли авест. var- «верить», varǝna- «вера», осет. urnyn «верить». Әрі қарай, көне немістің wâra ж. «правда, верность, милость», көне исландия тілінің vár «обет, торжественное обещание», көне немістің wâr «правдивый, верный», көне ирландия тілінің fír «правдивый, истинный», латынның vērus «истинный, правдивый», готикалық tuzwērjan «сомневаться», unwērjan «досадовать», немістің wahr сөздерінен шықты деген де дерек бар . Салықтық тексерудің басталуы салық төлеушіге (салық агентіне) бұйрықтың берілген күні немесе салық төлеушінің (салық агентінің) бұйрыққа қол қоюдан бас тарту актісі жасалған күн болып табылады. Салықтық тексеруді жүргізетін салық органының лауазымды адамдары салық төлеушіге (салық агентіне) салық төлқұжатын көрсетуге міндетті. Салықтық тексеруді жүргізетін салық органының лауазымды адамы салық төлеушіге (салық агентіне) бұйрықтың түпнұсқасын ұсынады. Бұйрықтың көшірмесінде салық төлеушінің (салық агентінің) қолы тапсырыспен танысуға және алуға, бұйрықтың түскен күні мен уақытына қойылады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sayğac çeki 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: утурлама текшерүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Hisoblagichni tekshirish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Sayaç kontrolü 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Counter check 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Contra cheque 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Gegenprüfung 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Vérification du compteur 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста аудиторская проверка – аудиторлық тексеру нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста инспекторская проверка – инспекторлық тексеру нұсқасында бекіген. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22 сәуірдегі бірінші отырысында (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) доследственная проверка- тергеуге дейінгі тексеріс нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы мемлекеттік терминология комиссиясының 2008 жылдың 22 сәуірдегі бірінші отырысында (Қазақстан Республикасының Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясы) салалық терминологиялық жұмыс тобы ұсынған) негласная проверка – астыртын тексеріс нұсқасында бекіген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында движение встречное поезда – поездың қарсы қозғалысы; движение встречное – қарсы қозғалыс нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста встречная торговля – ыңғайласпа сауда, қарсы сауда (сыртқы сауда алыс-берісінің нысаны, мұнда тауарлар, көрсетілетін қызметтер импорты экспортшылардың ыңғайласпа сатып алуымен байланысты болады немесе, керісінше, экспорт ыңғайласпа импорттық операцияларға қарай қойылады) нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында тексеру басқа да сөздермен тіркесіп тұрып 21 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) тексеру нұсқасы түрлі сөздермен тіркесіп 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) тексеру нұсқасы түрлі формада 11 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) тексеру нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қарап-тексеру нұсқасында 1 рет, тергеп-тексеру нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Встречная проверка – қарсы тексеруге қатысты айтарымыз, талдауға түскен тілдердің ішінде контр+тексеру нұсқалары кездеседі. Ал ұсынылып отырған үстеме тексеру+ге қатысты айтарымыз, ол үстеме+нің астарында бір тексерістен соң қосымша бір жақтан болған тексеру туралы ой қалған. Ал встречная деген кезде үстеме емес, керісінше, болған тексеріске қарсы, мүмкін ақталу мақсатындағы болуы да, деген мән басымырақ. Сондықтан алдыңғы нұсқаны қалдыру қажет деп санаймыз. Ұсынылған нұсқа: встречная проверка – қарсы тексеру. | +1 |
| 70. | Поставка (товара) | тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беру тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жеткізу | Поставка (товара) тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беру тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жеткізу СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. По- + ставить ретінде қалыптасқан, әрі қарай ол праславянның *stāvītī, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің ставити, көне славянның ставити, ставлѭ (көне гректің ἱστάναι, κωλύειν, στέλλειν), орыстың ставить, украинның ста́вити, болгардың ста́вя, сербі мен хорваттың ста̏вити, ста̏ви̑м, словеннің stáviti, stȃvim, чехтың staviti, словактың stаvit᾽, поляктің stawić, в.-луж. stawić, н.-луж. stawiś; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stāw-. Туыстас, түбірлес орыстың став, әрі қарай — лит. stovė́ti, stóviu «стоять», латышск. stãve^t, готск. stojan «направлять», англос. stówian «удерживать», ср.-нж.-нем. stouwen, нов.-в.-нем. stauen «запруживать, задерживать», гректіңστύ̄ω «поднимаю вверх». Сюда же лат. restaurāre «восстанавливать», īnstaurāre «возобновлять», гректің σταυρός «кол». Әрі қарай ол праславянның *stati, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің стати, стану, көне славянның стати, станѫ (көне гректің ἵστασθαι, γίγνεσθαι), орыстың стать, стану, украинның ста́ти, ста́ну, сербі мен хорваттың ста̏ти, ста̏нем, словеннің státi, stȃnem «стать, стоить», чехтың stát sе «произойти, стать», словактың stаť; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *stā- «стоять» Тауарларды жеткізу дегеніміз - бұл шарт бойынша бірінші тарап - жеткізуші (сатушы) өзі өндірген немесе сатып алған тауарды екінші тарапқа - сатып алушыға жеке, үй және басқа ұқсас пайдалануға қатысы жоқ экономикалық мақсаттарда пайдалану үшін сатып алушыға және сатып алушыға белгіленген мерзімде беруге міндеттенетін мәміле. Келешекте бұл өнімді қабылдауға және келісім бойынша келісілгендей төлем жасауға міндетті. Осылайша, тауарды жеткізу мәміленің соңғы сатысы болып саналады, онда тауар сатушыдан сатып алушыға беріледі. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: çatdırılma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: жеткирүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: etkazib berish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: teslim 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: supply*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: entrega 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Lieferung.*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: livraison*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында юридическая поставка ценных бумаг - бағалы қағаздардың заңды жет+кіз+іл+ім+і түйдекті тіркес нұсқасындабекітілген. Қазақстан Республикасы Үкiметi жанындағы Мемлекеттiк терминологиялық комиссияның 2005 жылғы 20-сәуiрдегi мәжiлiсiнде поставка товаров – тауар жет+кіз+іл+ім+і деген нұсқада бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жеткізу-доставка нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеткізу-доставка нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеткізу-доставка нұсқасында 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жеткізу-доставка сөзі жеке тұрып 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеткізу-доставка түрлі формада 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеткізу-доставка нұсқасы түрлі формада 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) жеткізу-доставка нұсқасы түрлі формада 18 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жеткізу-доставка нұсқасы түрлі формада 7 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жеткізу-доставка нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жеткізу-доставка нұсқасы түрлі формада 30 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Поставка (товара) - тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беру; тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жеткізу деген нұсқалар ұсынылған. Қазақ тіл білімінде біріңғай мүшелердің соңғысына ғана жалғау жалғанады деген ереже сақталмаған. Сондықтан тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беру емес – тауар, (жұмыс, көрсетілетін қызметті) беру; тауарларды, (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жеткізу емес – тауар, (жұмыс, көрсетілетін қызметті) жеткізу болуы керек. Екі нұсқаның ішінен көңілге қонымдысы - тауар, (жұмыс, көрсетілетін қызметті) жеткізу, себебі беру тұйық етістігінің бойында выдача, выписка, отдача, подача секілді мағына басым. Ал жеткізу+дің бойында поставка, доставка мағынасы бар. Постав+ка тек белгілі бір жерге жаға жеткізеді, әрі қарай абонент өзі алады деген де уәж айтылуы мүмкін. Дегенмен бастапқыда жеткізу мәні басым, кейін абонент өзі әкетеді ме, не оған жеткізіп салады ма – әрине екінші мәселе. Ұсынылатын нұсқа: поставка (товара) - тауар, (жұмыс, көрсетілетін қызметті) жеткізу. | 0 |
| 71. | Международные стандарты финансовой отчетности | 1) Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары 2) Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары | Международные стандарты финансовой отчетности 1) Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары 2) Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Между+народ; Ағылшын тілінің standard «знамя, штандарт; стандарт» сөзінен шыққан, әрі қарай ст.-франц. estendart (estandart), әрі қарай, франкск. тілінен деген болжам бар *standhard — букв. «стоять твёрдо» (герман тіліндегі *sta-n-d- + hard). Басқа деректерде көне франц.уз тілінің estendre, сөзінен шыққан, ол негізін латынның extendere алады-мыс. Франуз тілінің. finances шыққан, әрі қарай finer «оплачивать», латын тілінің finantia «завершение, приказ о выплате»; туыстас0 finire «замыкать, оканчивать» сөздерінен туындаған. Жауапты тұлғаға, ұйымға, оның жұмысы, атқаратын қызметі туралы ресми жазбаша немесе ауызша хабарлау тапсырмалар және т.б. Қаржылық есептілік ұйымнан жеке ақпарат қажеттіліктеріне жауап беретін есептерді дайындауды талап ете алмайтын пайдаланушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жасалған. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Каржылык отчеттуулуктун эл аралык стандарттары 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Uluslararası Finansal Raporlama Standartları 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: International Financial Reporting Standards 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Normas Internacionales de Información Financiera 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Internationale Rechnungslegungsstandards 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Normes internationales d`information financière 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы отырыста Международный комитет по стандарт+ам оценки имущества – Мүлікті бағалау қалып+тар+ы (стандарт+тар+ы) жөніндегі халықаралық комитет және басқа да тіркестерде стандарт нұсқасында (12 нұсқада) бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста стандарт+ы оценки – бағалау стандарт+тар+ы, бағалау қалып+тар+ы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында гармонизированный стандарт – үйлестірілген стандарт нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста Международный комитет по стандартам оценки имущества – Мүлікті бағалау қалыптары (стандарттары) жөніндегі халықаралық комитет; Международная банковская зона – халықаралық банк аймағы; Международные операции банка – банкінің халықаралық операциялары (амалдары); Международная банковская деятельность – халықаралық банк қызметі; Международные региональные банки развития – халықаралық өңірлік даму банкілері; Международный банк реконструкции и развития – Халықаралық жаңғыру және даму банкі; Международный банк экономического сотрудничества – Халықаралық экономикалық ынтымақтастық банкі және тағы да басқа 40 тіркесте бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың қаржылық нұсқасында түрлі сөзбен тіркесіп 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қаржылық нұсқасында түрлі сөзбен тіркесіп 18 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қаржылық есептілік нұсқасында 49 рет, соның ішінде қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында қаржылық сөзі жеке тұрып, бірнеше сөзбен тіркесіп 103 рет, қаржылық есептілік формасы 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қаржылық түрлі формада 15 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) қаржылық есептілік нұсқасы 1 рет, қаржылық түрлі формада 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) қаржылық нұсқасы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасында, қаржылық есептілік пен аудиторлық есепті түйдекті тіркестерінде 6 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) қаржылық нұсқасы 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың стандарттау нұсқасында түрлі сөзбен тіркесіп 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) стандарттау нұсқасында түрлі сөзбен тіркесіп 18 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) стандарттау нұсқасында 3 рет, сонымен қатар қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында стандарттау сөзі жеке тұрып, бірнеше сөзбен тіркесіп 13 рет, стандарттау формасы 7 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) стандарттау түрлі формада 15 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) стандарттау түрлі формада 7 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) стандарттау нұсқасы 3 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Международные стандарты финансовой отчетности – (1) Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары; (2) Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары деген аудармалары ұсынылған. Аталмыш аударманың қателігі – сөздердің орын тәртібі. Екінші нұсқа орыс тіліндегі нұсқаны тура аударудан жасалып қателік туындаған. Абзалында Международные стандарты финансовой отчетности – (1) Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары болуы тиіс. Ұсынылатын нұсқа: Международные стандарты финансовой отчетности – Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттар+ы. | +2 |
| 72. | Уведомление | Хабарлама | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (1) етістіктің мағынасы бойынша әрекет ету - хабарлау. (2) осындай әрекеттің нәтижесі; бір нәрсені ескерту (3) бірдеңе туралы хабарлама бар құжат. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Diqqət 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кабарлоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Xabar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ihbar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: notification. Notification*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Aviso 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: beachten Sie***. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: remarquer***. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1995 жылғы отырысында информация – хабарлама, ақпар нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста Авизо – хабарлама (бір контрагент екіншісіне өзара есептесудегі жағдай және өзгеріс туралы немесе ақша аударымы туралы жіберетін ресми хабарлама) деп бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста заведомо ложное сообщение - көрiнеу жалған хабарлама нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста сигнальное сообщение – сигналдық хабарлама тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында хабарлама сөзі жеке тұрып бірнеше сөзбен тіркесіп 40 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама түрлі формада 5 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) хабарлама түрлі формада 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) хабарлама нұсқасы 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) хабарлама нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға уведомление, сообщение, извещение сөздері – хабарлама деп аударылып ұсынылған. Талдауға түскен сөздер неміс, француз, испан, ағылшын тілдерінде бастапқы нұсқаларында үшеуінің екі нұсқасында бірдей аударылған. Айта кететіні, бұл сөздердің аудармасы – 15-25 сөздің шамасында. Сондықтан үстейтін мағынасына сай түрліше аудару да, бірдей аудару да рецепиенттің құзырындағы дүние. Өзбек тілінде хабар, қырғыз тілінде бір нұқсасы бүлдирүү, екі нұсқасы кабарлоо деп аударылған. Осы үш сөздің бойында хабар бары анық, ал үш жағдайда сол хабарды жеткізудің қарқыны, жеткізудің жолы (қалайша), жеткізудің формасы (қазаға жүзінде, ауызша, жазбаша, телефонмен, телеграфпен және т.т.) және т.б. қалпына қарай ғана өзгешеленеді. Мақсат – хабарлау, ал жеткізу қалпы, формасы, жолы және сөзді таңдауы рецепиенттің еншісінде қалмақ. Қырғыз тілінде бүлдирүү/білдіру етістігі арқылы әрекет байқалса, кабарлоо/хабарлау арқылы қимылдың басымдылығы байқалады. Ұсынылатын нұсқа: уведомление, сообщение, извещение – хабарлама. | +2 |
| 73. | Сообщение | Хабарлама | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің пайда болуына негіз болған сөз табы - етістік: сообщать (сообщить), из со- и жалпы, от праславянның *оbьti̯о-, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: шіркеулік славяндардың тілінен пайда болған, көне орыс тілінің обьчии, обьче нареч. (вместо қуынымонноорыстың о́бчий), көне славянның обьшть (көне гректің κοινός, πᾶς), орыстың жалпы, болгардың общ, о́бщи, сербск. о̏пħӣ, словеннің óbči, чехтың оbес «община, селение, общество», оbесný «жалпы», поляктің оbсу «чужой». Праславянның *оbьti̯о- «то, что вокруг» (от *оbь-; см. о, об); образование с суфф. -ti̯o-; ср.: лит. араčiа̀ «низ», др.-инд. а́раtуаm «потомство» при гректіңἀπό «от, прочь», др.-инд. áра «прочь» или гректіңὕπτιος «откинутый назад», от ὑπό «вниз, назад» сөздері төркіндес болуы ықтимал. Қарым-қатынас - бұл қарым-қатынас үшін қолайлы идеясы немесе мағынасы бар тілдің ең кішкентай элементі. Сондай-ақ ақпарат беру нысаны, ақпарат жиынтығы немесе бастапқы сигналдар жиынтығы. Әдетте хабарлама сөйлем немесе символ түрінде беріледі. Қарым-қатынастың белгілі бір түрі презентация деп аталады. Бір хабарламаны әртүрлі жолдармен беруге болады. Презентациядан хабарламаның мағынасына көшу түсіндіру деп аталады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mesaj 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: билдирүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Xabar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: mesaj 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: message***. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Mensaje 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Nachricht***. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: message***. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1995 жылғы отырысында информация – хабарлама, ақпар нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста Авизо – хабарлама (бір контрагент екіншісіне өзара есептесудегі жағдай және өзгеріс туралы немесе ақша аударымы туралы жіберетін ресми хабарлама) деп бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста заведомо ложное сообщение - көрiнеу жалған хабарлама нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста сигнальное сообщение – сигналдық хабарлама тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында хабарлама сөзі жеке тұрып бірнеше сөзбен тіркесіп 40 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама түрлі формада 5 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) хабарлама түрлі формада 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) хабарлама нұсқасы 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) хабарлама нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға уведомление, сообщение, извещение сөздері – хабарлама деп аударылып ұсынылған. Талдауға түскен сөздер неміс, француз, испан, ағылшын тілдерінде бастапқы нұсқаларында үшеуінің екі нұсқасында бірдей аударылған. Айта кететіні, бұл сөздердің аудармасы – 15-25 сөздің шамасында. Сондықтан үстейтін мағынасына сай түрліше аудару да, бірдей аудару да рецепиенттің құзырындағы дүние. Өзбек тілінде хабар, қырғыз тілінде бір нұқсасы бүлдирүү, екі нұсқасы кабарлоо деп аударылған. Осы үш сөздің бойында хабар бары анық, ал үш жағдайда сол хабарды жеткізудің қарқыны, жеткізудің жолы (қалайша), жеткізудің формасы (қазаға жүзінде, ауызша, жазбаша, телефонмен, телеграфпен және т.т.) және т.б. қалпына қарай ғана өзгешеленеді. Мақсат – хабарлау, ал жеткізу қалпы, формасы, жолы және сөзді таңдауы рецепиенттің еншісінде қалмақ. Қырғыз тілінде бүлдирүү/білдіру етістігі арқылы әрекет байқалса, кабарлоо/хабарлау арқылы қимылдың басымдылығы байқалады. Ұсынылатын нұсқа: уведомление, сообщение, извещение – хабарлама. | 0 |
| 74. | Извещение | Хабарлама | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Көне славянның вѣщати «говорить, объявлять», праславянның *vetjati, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны, көне орыс тілінің вѣчати, болгардың вещая; праүндіеуропалық тілден бастау алады деген пікір бар *ṷet- Өткен немесе алдағы оқиғалар, белгілі бір әрекеттерді орындау, төлем жасау қажеттілігі туралы мүдделі тұлғаларға ресми жазбаша, телеграф немесе телефон арқылы хабарлау. Ол нұсқау немесе ақпараттық хабарлама түрінде болуы мүмкін, мысалы, жеткізу туралы хабарлама, сатып алушыға тауарды қабылдау мерзімі туралы ресми хабарлама, жөнелту туралы хабарлама, импортталған тауарларды ішкі порттан межелі станцияға жөнелту немесе осындай жүкті жеткізуді растайтын құжат және т.б. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Diqqət 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кабарлоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Xabar 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ihbar 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: notice***. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Aviso 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: beachten Sie***. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: remarquer***. 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында информация – хабарлама, ақпар нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста Авизо – хабарлама (бір контрагент екіншісіне өзара есептесудегі жағдай және өзгеріс туралы немесе ақша аударымы туралы жіберетін ресми хабарлама) деп бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста заведомо ложное сообщение - көрiнеу жалған хабарлама нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2003 жылғы 4-наурыздағы отырыста сигнальное сообщение – сигналдық хабарлама тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында хабарлама сөзі жеке тұрып бірнеше сөзбен тіркесіп 40 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама түрлі формада 5 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) хабарлама түрлі формада 4 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) хабарлама нұсқасы 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) хабарлама нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) хабарлама нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға уведомление, сообщение, извещение сөздері – хабарлама деп аударылып ұсынылған. Талдауға түскен сөздер неміс, француз, испан, ағылшын тілдерінде бастапқы нұсқаларында үшеуінің екі нұсқасында бірдей аударылған. Айта кететіні, бұл сөздердің аудармасы – 15-25 сөздің шамасында. Сондықтан үстейтін мағынасына сай түрліше аудару да, бірдей аудару да рецепиенттің құзырындағы дүние. Өзбек тілінде хабар, қырғыз тілінде бір нұқсасы бүлдирүү, екі нұсқасы кабарлоо деп аударылған. Осы үш сөздің бойында хабар бары анық, ал үш жағдайда сол хабарды жеткізудің қарқыны, жеткізудің жолы (қалайша), жеткізудің формасы (қазаға жүзінде, ауызша, жазбаша, телефонмен, телеграфпен және т.т.) және т.б. қалпына қарай ғана өзгешеленеді. Мақсат – хабарлау, ал жеткізу қалпы, формасы, жолы және сөзді таңдауы рецепиенттің еншісінде қалмақ. Қырғыз тілінде бүлдирүү/білдіру етістігі арқылы әрекет байқалса, кабарлоо/хабарлау арқылы қимылдың басымдылығы байқалады. Ұсынылатын нұсқа: уведомление, сообщение, извещение – хабарлама. | +2 |
| 75. | Аренда | Жалдау (жалға алу (беру) | Аренда Жалдау (жалға алу (беру) СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның arrenda сөзінен шыққан, arrendare және әрі қарай — reddere, «отдавать назад, возвращать». Орыстың аренда — с XVII в., шет тілден енген сөздер поляктің arenda сөзіне ұқсас. Бұл жерде арендова́ть поляктің arendować сөзінен шыққан деген дерек бар. Мүлікті ақылы түрде уақытша пайдалануға беру туралы шарт негізінде мүліктік жалдау. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kirayə verilir 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ижарага 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ijara 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: kira 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: rent. Lease*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Alquiler 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: mieten. Der Charter *** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: louer*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда – жал, жал+да+у деген екі нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда+тор – жал+дау+шы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2000 жылғы 20-қаңтардағы отырыста аренда+тор – жал+гер нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында аренда транспортного средства - көлік құралын жалға алу тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жалдау нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалдау нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен аренда сөзінің аудармасы ретінде жалдау, жалға алу, жалға беру сөзі ұсынылған. Бұл сөз де егемендік алған уақыттан бері, байқасаңыздар ҚР Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда – жал, жал+да+у деген екі нұсқада бекітілген. Сондықтан аталмыш аударманың дау туғызбасы анық. Ұсынылатын нұсқа: аренда - жалдау, жалға алу, жалға бер. | +2 |
| 76. | «арендная плата» | «жалдау ақысы» | «арендная плата» «жалдау ақысы» СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Латынның arrenda сөзінен шыққан, arrendare және әрі қарай — reddere, «отдавать назад, возвращать». Орыстың аренда — с XVII в., шет тілден енген сөздер поляктің arenda сөзіне ұқсас. Бұл жерде арендова́ть поляктің arendować сөзінен шыққан деген дерек бар. Шыққан тегі плат, плато́к (мата кесегі төлем ретінде жүрген). Салыстырамыз: украинның пла́та, болгардың пла́та, сербі мен хорваттың пла́та, пла́ħа, словеннің рlа̑t «награда», pláča «жалованье, содержание, заработная плата», чехтың рlаt «плата», рláсе «вознаграждение», словактың рlаt, рlа́са, поляктің рłаса, в.-луж. рłаtа «плата, платеж». Осыдан барып плати́ть, плачу́, украинның плати́ти, белорустың плацíць, көне орыс тілінің, көне славянның платити, плаштѫ, болгардың пла́тя, сербі мен хорваттың пла́тити, пла̑ти̑м, словеннің platíti, чехтың platit, словактың рlаtiť, поляктің рłасić, рłасе̨, в.-луж. рłасič, н.-луж. Płaśiś сөздері шыққан. Жалдау - жалға алу негізінде ұсынылған мүлікті пайдаланғаны үшін төлем. Уақытша иеленуге және пайдалануға берілген мүліктің немесе басқа жалданған объектінің ақысы, мөлшері, мерзімі және мерзімі жалдау шартында айқындалады. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: kirayə verilir 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ижарага 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: ijaraga olish 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: kira 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: rent*** 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: alquilar 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: mieten*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: louer*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда – жал, жал+да+у деген екі нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда+тор – жал+дау+шы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2000 жылғы 20-қаңтардағы отырыста аренда+тор – жал+гер нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында аренда транспортного средства - көлік құралын жалға алу тіркесінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2005 жылғы 14-шілдедегі отырысында заработная плата, зар+плата- жал+ақы тіркесінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында абонентная плата –абоненттік төлем нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында абонентская плата –абоненттік төлем тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жалдау нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалдау нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Арендная плата – жалдау ақысы нұсқасы ретінде берілген. Бекітілген нұсқаға қарайтын болсақ, плата сөзі ақы, төлем деген нұсқада жұмсалған. Осыны басшылыққа ала отырып жалдау төлемі+нен гөрі, жалдау ақы+сы нұсқасы тиімдірек деген шешімге келдік. Ұсынылатын нұсқа: арендная плата – жалдау ақысы. | +2 |
| 77. | Наем | Жалдау | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. Сөздің туындауына себепкер болған етістік нанять, әрі қарай ол на- + -нять, әрі қарай ол праславянның *jьmǫ : jęti, соның ішінде одан әрі қарай туындағаны: көне орыс тілінің, көне славянның имѣти, имамь, а также възѩти, възьмѫ. Осыдан барып взять, снять, изъять және приставкалық етістіктер -нять/-ять (-емлю). Салыстырамыз: әдеби im̃ti, imù, ėmiaũ «брать/алу», латынның еmō, ēmī, ēmptum, -еrе «брать/алу» сөздері шығуға негіз болған. Жалдау - жаңа қызметкерді жалдау. Кадрлық қамтамасыз ету - уақытша немесе тұрақты жұмысшыларды іздеуге бағытталған іс-шаралар жиынтығы. Қызметкер, қызметкер - жұмысты орындауға жалданған адам. Жалдау - тұрғын үйді жалдау бойынша азаматтық-құқықтық келісімшарт. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: İşə qəbul 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Жумушка 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Yollash 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: işe 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: hiring***. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Contratación 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Einstellung*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: embauche** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста фрахт – тасымал, жүк тасымалы; тасымалақы; кеме жалдау (1/ жалға алынған кемемен тасылатын жүк және тасымалдың өзі; 3/ халықаралық сауда теңіз қатынасында – жүкті су жолымен тасымалдауда көлік көрсететін қызметке ақы төлеу нысаны – немесе кез келген қатынас жолдарымен жүк немесе жолаушы тасығаны үшін көлік құралының иесіне төленетін ақы; 4/ кемені жалға беру туралы шарт немесе кемені жалдау) ретінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда – жал, жал+да+у деген екі нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда+тор – жал+дау+шы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2000 жылғы 20-қаңтардағы отырыста аренда+тор – жал+гер нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында аренда транспортного средства - көлік құралын жалға алу тіркесінде бекітілген11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жалдау нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалдау нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түсіп отырған наем сөзінің тағдырына тоқталатын болсақ, наем –жалдау; наем квартиры, наем дома – үйді, пәтерді жалдау, жалға алу нұсқасында адамдар қатынасы барысында кеңінен пайдаланылатыны белгілі. Осы орайда наем+ді де – жалдау нұсқасында қалдырғанның еш сөгеттігі жоқ деп санаймыз. Сонымен қатар бұны ҚР Заңнама тілінде кездесе қоймайтын, ауызекі сөйлеу тіліндегі құбылыс деп қарасақ та болады. Ұсынылатын нұсқа: наем – жалдау; | +2 |
| 78. | Фрахтование | Жалдау | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. І Петрден бастап Смирнов 316 (сонымен қатар Мельниковте де бұл дерек бар, 6, 341). Голланд тіліндегі vracht – ұқсас, немістің Fracht "груз/жүк, плата за провоз/тасымалдағы үшін төлем"; салыстырамыз: Мёлен 232. Жүктерді теңіз немесе әуе көлігімен тасымалдағаны үшін алым. (2) жалданған кеме арқылы жүк. (3) жалданған - жалданған кемеде жүктерді тасымалдау. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Nizamnamə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: affreightment 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Nizomlash 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: affreightment 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: chartering. Affreightment - жалдау; freightage - жалдау, жүккөтергіштік, жүкті тасымалдау, жол жүру, тасымалдау құны. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Fletamento 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Chartern. Die Befrachtung - жалдау, жүктеу, тиеу. 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: affrètement 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда – жал, жал+да+у деген екі нұсқада бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 1990 жылғы отырысында аренда+тор – жал+дау+шы нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2000 жылғы 20-қаңтардағы отырыста аренда+тор – жал+гер нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста фрахт – тасымал, жүк тасымалы; тасымалақы; кеме жалдау (1/ жалға алынған кемемен тасылатын жүк және тасымалдың өзі; 3/ халықаралық сауда теңіз қатынасында – жүкті су жолымен тасымалдауда көлік көрсететін қызметке ақы төлеу нысаны – немесе кез келген қатынас жолдарымен жүк немесе жолаушы тасығаны үшін көлік құралының иесіне төленетін ақы; 4/ кемені жалға беру туралы шарт немесе кемені жалдау) ретінде бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2015 жылғы 6-желтоқсандағы отырысында аренда транспортного средства - көлік құралын жалға алу тіркесінде бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы . Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жалдау нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жалдау нұсқасында 2 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түсіп отырған фрахт сөзінің тағдырына тоқталатын болсақ, фрахт –жалдау; фрахт судна, фрахт корабля – кеме, корабль жалдау, жалға алу нұсқасында адамдар қатынасы барысында кеңінен пайдаланылатыны белгілі. Осы орайда фрахтыны да – жалдау нұсқасында қалдырғанның еш сөгеттігі жоқ деп санаймыз. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста фрахт – тасымал, жүк тасымалы; тасымалақы; кеме жалдау (1/ жалға алынған кемемен тасылатын жүк және тасымалдың өзі; 3/ халықаралық сауда теңіз қатынасында – жүкті су жолымен тасымалдауда көлік көрсететін қызметке ақы төлеу нысаны – немесе кез келген қатынас жолдарымен жүк немесе жолаушы тасығаны үшін көлік құралының иесіне төленетін ақы; 4/ кемені жалға беру туралы шарт немесе кемені жалдау) ретінде бекітілгенін ескеріп сол қалпында қалдырып, қысқаша түсініктеме бере кету керек деп санаймыз. Ұсынылатын нұсқа: фрахт – фрахт (кемені жалға алу, жалдау); | 0 |
| 79. | Экипировка (существительное) | 1) Керек-жарақ 2) Киім-кешек 3) Жабдық 4) Жарақ | Экипировка (существительное) 1) Керек-жарақ 2) Киім-кешек 3) Жабдық 4) Жарақ СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. экипи́рова́ть (француз тіліндегі equiper – оборудовать/жабдықтау, снабжать/қамтамасыз ету), жарақ, киім-кешек, киім; жабдық, қамтамасыз ету. «Снаряжать (судно)/кемені жабдықпен қамту», Көнерген теңіз тілінде 1720 жылдан бастап, Смирнов 345 қолданыла бастаған. Француз тіліндегі équiper, нақтырақ айтар болсақ неміс тіліндегі сөзден шыққан болуы мүмкін. equipieren «приводить в порядок/тәртіпке келтіру». Киіммен жарақтау. 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kıyafet 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: кийим 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Kiyim-kechak 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: birlik 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: equipment***. 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Traje 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Outfit*** 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: tenue*** 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста монтаж оборудования – жаб+дық+ты құрастыру; первоначальная стоимость основных средств – негізгі құрал-жаб+дық+тың бастапқы құны; оценка стоимости активов – активтер құнын бағалау, белсенді құрал-жаб+дық+тар құнын бағалау; оценка стоимости машин и оборудования – машиналар мен жаб+дық+тар құнын бағалау түйдекті тіркестер құрамындабекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырыста Де+монт+ир+у+ем+ое оборудование – бөл+шек+тен+етін жабдық нұсқасында бекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жабдық сөзі жеке түрлі формада тұрып 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында жабдық сөзі түрлі нұсқада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) сертификатталған жабдық нұсқасы 1 рет, ақшалай жабдықталым нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жабдықтау нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасында 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жабдықтау сөзі жеке тұрып 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 6 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен зат есім формасындағы экипировка (существительное) – (1) керек-жарақ; (2) киім-кешек; (3) жабдық; (4) жарақ түрінде бекітуге ұсынылған. Осы экипировка сөзін аудармай-ақ, оның киім, жарақ керек дүние екенін біле тұра, сонымен қатар сирек пайдаланатындығын да ескеріп экипировка түрінде ұсынып, жақша ішіне түсініктеме бере кету керек деп санаймыз. Ұсынылатын нұсқа: экипировка – экипировка (керек-жарақ). | 0 |
| 80. | Экипировка (глагол) | 1) Жарақтандыру 2) Жабдықтау | Экипировка (глагол) 1) Жарақтандыру 2) Жабдықтау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде таңбалануы және білдіретін мағынасы. (француз тіліндегі equiper – оборудовать/жабдықтау, снабжать/қамтамасыз ету), жарақ, киім-кешек, киім; жабдық, қамтамасыз ету. «Снаряжать (судно)/кемені жабдықпен қамту», Көнерген теңіз тілінде 1720 жылдан бастап, Смирнов 345 қолданыла бастаған. Француз тіліндегі équiper, нақтырақ айтар болсақ неміс тіліндегі сөзден шыққан болуы мүмкін. equipieren «приводить в порядок/тәртіпке келтіру». Киіммен жарақтау. Інақтырақ айтар болсақ неміс тіліндегі сөзден шыққан болуы мүмкін, equipieren «приводить в порядок/тәртіпке келтіру». 2.Әзербайжан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Təchiz etmək 3. Қырғыз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: куралдантуу 4. Өзбек тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Jihozlash uchun 5. Түрік тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Donatmak 6. Ағылшын тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Equip 7. Испан тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Equipar 8. Неміс тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Ausrüsten 9. Француз тіліндегі баламасы және білдіретін мағынасы: Equiper 10. Бекітілген нұсқасы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2004 жылғы 31-наурыздағы отырыста Де+монт+ир+у+ем+ое оборудование – бөл+шек+тен+етін жабдық нұсқасында бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясының 2006 жылғы үшінші отырыста монтаж оборудования – жаб+дық+ты құрастыру; первоначальная стоимость основных средств – негізгі құрал-жаб+дық+тың бастапқы құны; оценка стоимости активов – активтер құнын бағалау, белсенді құрал-жаб+дық+тар құнын бағалау; оценка стоимости машин и оборудования – машиналар мен жаб+дық+тар құнын бағалау түйдекті тіркестер құрамындабекітілген. 11. Заңнамадағы қолданысы. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жабдық сөзі жеке түрлі формада тұрып 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың нұсқасында жабдық сөзі түрлі нұсқада 8 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) сертификатталған жабдық нұсқасы 1 рет, ақшалай жабдықталым нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020-2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талқылаулардың жабдықтау нұсқасында 10 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасында 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында жабдықтау сөзі жеке тұрып 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 2 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 6 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) жабдықтау нұсқасы түрлі формада 12 рет қолданылған. 12.Ұсыныстар: Талдауға түскен зат есім формасындағы экипировать (глагол) – (1) жарақтандыру; (2) жабдықтау түрінде бекітуге ұсынылған. Осы экипировать сөзін киім, жарақ керек дүниеге қатысты екенін ескеріп экипировка түрінде ұсынып, жақша ішіне (жабдықтау) деген түсініктеме бере кету керек деп санаймыз. Ұсынылатын нұсқа: экипировать – экипировка (жабдықтау). | +1 |
| 81. | Активизация | Белсендіру | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: француздың activation «активация», actif «активный» сын есімінен, әрі қарай латынның activus «действующий», әрі қарай actus «действие» agere туындаған: (1) белсенділікті күшейту немесе қозу; әрекет ету қалпына ауыстыру; тыныштық қалпынан қозғалысқа, дамуға өтуі; (2) жасанды-радиобелсенді изотопты алу үшін ядролық бөлшек (нейрон, протон және т.б.) заттегімен қандай да бір сәуле алуы; (3) молекуланың қозуы, химиялық әрекетке жеңілдікпен енетін қалыпқа молекуланы ауыстыру; (4) газ, сұйықтықты жұту қабілеті жоғары болуы үшін сүрек көмірі не өзге де қуық денелерді арнайы өңдеу. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: canlandırma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: дем берүү 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: jonlantirish 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: yoğunlaştırma 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Activation; stirring up – белсенді ету; energization - қозу, белсенді ету 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: revitalización 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Revitalisierung; Die Aktivierung - белсендіру, белсенді ету, шақыру, белсенділік, қоск; die Potenzierung инициация, белсенді ету, дәрежеге жеткізу 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: revitalisation 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) белсенді шаралары шеңберінде нұсқасы қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) белсенді дамыды нұсқасы қолданылған. 11. Ұсыныстар: Активизация – белсендіру нұсқасына қатысты айтарымыз: аудармасы түрлі нысанда: белсенді қылу; активтендіру; жандандыру; жандану деп аударылған. Не себепті белсендіру деген нұсқаны ұсынғаны түсініксіз, жалпы қазақ тілбілімінде белсендіру деген (зат есім формасындағы, біздің жағдайда тұйық етітік формасы деп алатын болсақ та) сөз жоқ. Сондықтан, еген бекітуге ұсынған жақтың өзіндік дәйекті көзқарасы болған жағдайда түсініктеме берілуі қажет деп санаймыз. Ал бір нұсқасы ретінде белсен+ді+лік туынды зат есім нұсқасын ұсынамыз. | -2 |
| 82. | Активизировать | Белсенді ету | Активизировать Белсенді ету СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: француздың activation «активация», от прил. actif «активный», әрі қарай латын тілінің activus «действующий», әрі қарай actus «действие» agere деген сөзден шыққан. Ояту, белсенділікке деген үмітін ояту, қызмет, әрекетті күшейте отырып белсенділігін арттыру. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Addım 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: катуулоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Qadamini bos 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Yukarı çık 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Step up; Activate – белсенді ету, қосу, радиобелсенді ету, бөлікке қосу, қалыптастыру әрі жинақтау; promote – әсер ету, қолдау, демеу, қолпаштау, жарнамалау, белсенді ету; stir up – белсенді ету, ояту, қоздыру, тірілту, қоздыру, үрлеу; render active – белсенді ету; 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Intensificar 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Steig auf; in Gang setzen – белсенді ету, іске қосу, қозғалыс жасау; aktivieren - белсендірету, белсенді ету; in Bewegung setzenим – белсенді ету, іске қосу, қозғалту 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Intensifie 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) белсенді шаралары шеңберінде нұсқасы қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) белсенді дамыды нұсқасы қолданылған. 11. Ұсыныстар: Активизировать - белсенді ету нұсқасының түрлі сөздіктегі аудармасы ретінде мына сөздер: белсенді қылу; жандандыру; жеделдету; қарқындату; тездету ұсынылған. Ал семантикалық әрі мағыналық тұрғыдан орыс тіліндегі сөздің мағынасын толықтай аша алып тұр. | 0 |
| 83. | Активность фигуры | Фигураның (тастың) белсенділігі | Активность фигуры Фигураның (тастың) белсенділігі СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Активный сын есімінен туындаған, әрі қарай латын тілінің activus «действующий», әрі қарай actus «действие» agere «приводить в движение, гнать» (түп төркінін праүндіеуропалық тілден алған*ag- «гнать, двигать»). роисходит от латын тілінің figūrа «тас, образ», Сөздің пайда болуына негіз болған етістік: fingere «прикасаться; формировать, ваять; выдумывать», әрі қарай праиндоевр. *dheigh- «мазать глиной, лепить из глины, месить тесто». Орыстың тас (бастапқы мағынасы «пластическая тас») — Петр I ең алғаш 1701 жылы әкелген. Поляк тілінің сөзінен туындаған деген пікір де бар: figurа. Тастың белсенділігі оның белгілі бір позицияда атқаратын функцияларына байланысты. Әрине, ең белсендісі - жаудың патшасын жұбататын тас. Әрине, цифрлар белсенді, олар қарсыластардың ұпайларын алу арқылы шешуші артықшылық береді. Алайда, қозғалыстардың көпшілігі тексерушіге немесе түсірілімге байланысты емес. Үлкен қателіктер жібермейтін, аз немесе аз тәжірибелі шахматшылардың ойында ойын эволюциялық жолмен дамиды және күрес ұзаққа созылады. Сондықтан, егер қарапайым, күнделікті ортада әрекет ететін әр түрлі қайраткерлердің әрекеттерін салыстыруды үйренбейінше, әрекет принципін қолдану туралы байыпты айтуға болмайды. Бұл өте қиын мәселе, өйткені бірдей тастың белсенділігі позициядан позицияға дейін әртүрлі болады. Біз осы кезеңде талқылау тақырыбы тек цифрлардың орташа белсенділігі болатындығымен келісеміз. Шығарманың орташа белсенділігі оның еркін тақтадағы белсенділігіне, алғашқы «күшіне» байланысты болады деп ойлау қисынды. Осындай тәсілмен біз нақты жағдайлардан деректерді шығарып, барлық тастарды бірдей жағдайға келтіреміз. Өз кезегінде, еркін тақтадағы бөліктің белсенділігі оны басқаратын өрістердің санына қарай бағалануы мүмкін. Бөлшектің маневрлігі, басқаша айтқанда, тақтаның бір бөлімінен екінші бөлімге жылдам өту мүмкіндігі, бақыланатын өрістер санына да байланысты. Орталықтандырылған патшайымның 27 өрісті басқаратындығына сенімді болу оңай, ал крек 14-тен тұрады. Патшайымның орташа белсенділігі шамамен екі есе жоғары деп болжауға болады. Епископ рок сияқты бірдей өрістерді басқарады, бірақ соңғысының айқын артықшылығы бар, өйткені оған кез-келген түсті өрістер қол жетімді. Жылқы бар пілді салыстыру қиынырақ. Піл жылқыны бақыланатын өрістердің санынан асып түседі және, сәйкесінше, маневр жасау мүмкіндігінде, бірақ жылқының кез-келген түсті өрістері бар. Сонымен қатар, ат өте айлакер, стандартты емес секіреді. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Şəkil fəaliyyəti 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Кыймылы жок көрсөткүч 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Shakl faoliyati 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Şekil etkinliği 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Figure activity 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Actividad de la figura 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Figurenaktivität 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Activité de la figure 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде фигура-фигура нұсқасында еш аударылмай 2 рет, фигура – тас нұсқасында бірнеше формада 152 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) белсенді шаралары шеңберінде нұсқасы қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) белсенді дамыды нұсқасы қолданылған. 11. Ұсыныстар: Активность фигуры - Фигураның (тастың) белсенділігі. Ең бастысы, талдауға түсіп отырған терминдер, сөздер шахмат саласына қатысты болғандықтан екіұшты мағына болмайтындай, қандай да сөздің аудармасы ретінде бірігей сөздер тадалғаны абзал. Осы тұрғыдан келгенде ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде фигура-фигура нұсқасында еш аударылмай 2 рет, фигура – тас нұсқасында бірнеше формада 152 рет қолданылғанын басшылыққа ала отырып, (неліктен екі мәрте фигура аударылмағаны түсініксіз) бірауыздан тас деген нұсқаны ғана алу керек деп санаймыз. Қазақ тілінен хабардар кез келген адам тас деген сөздің шахмат терминдері аясында фигура+ны білдіретінін түсінеді, ал жалпы көпшілікке түсінікті болуы үшін кез келген оқулық, құрал және т.б. баспа өніміне глоссарий бере кету рәсімін ұстануға әбден болады. Талдауға түсіп отырған тіркестің түрлі тілге аударылуына қатысты туатын ойдың бірі - неміс тіліндегі сөздерді біріктіріп беретін жол. бұны қазақ тіліндегі терминді қалыптастырудың өнімді жол деп тани аламыз. Мәселен, біздің жағдайда екі сөздің бірігуінен жасалған сөз – Figurenaktivität- Figuren+aktivität, неміс тілінде бұл тәсіл композита деп аталады. Бұл бірігудің негізгі принципі – қазақ тіл біліміндегі қиысу тәсілі арқылы біріккен кез келген сөздің жасалу жолымен ұштас. Ең бастысы қазақ тілінің заңдылығына жақын. Басыңқы сөз соңында, ал бағыныңқы жұптары алдында келеді. Figuren+aktivität – тастың белсенділігі – тас+белсенділік. Осы тезге салып сөз, термин жасауды ұсныуға болады. Осы орайда айта кетер бір жәйт, белгілі салаға қатысты терминді жасау жолында қолданылар тәсіл болғандықтан, белгілі түсініктемені сөздіктің басы, не соңында бере кету керек деп санаймыз. Ұсынымысыз: активность фигуры – тасбелсенділік. Біріккен сөз қабылданбаған жағдайда тастың белсенділігі нұсқасын ұсынамыз. | 0 |
| 84. | Активные шахматы, быстрые шахматы, рапид | Белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид | Активные шахматы, быстрые шахматы, рапид Белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Активный сын есімінен туындаған, әрі қарай латын тілінің activus «действующий», әрі қарай actus «действие» agere «қозғалту, айдау» етісігіне өткен (түп төркінін праүндіеуропалық тілден алған*ag- «гнать, двигать»). Этимологиялық сөздіктердің басым көпшілігінде «шахмат» сөзінің түп-төркіні парсы тіліндегі «шах» және «мат» сөздерінен шыққан деген пікір бар, ол тура аударылғанда «әмірші өлді» дегенді білдіреді. Парсы тілінің شاه (šāh) «хан, патша шах» сөзінен бастау алған, әрі қарай дами келе көне парсы тілінің хšāуаθiуа- «властелин» сөзіне өткен. Орыс тіліндегі бастапқы мағынасы («парсы монархы» деген мағынадағы) қолданысқа Котошихин кезінде қолданысқа енді. Сонымен қатар шахмат термині ретінде көне орыс тілінің шахы көптік мағынада «дойбы ойнау/игра в шашки» түрінде бекіген, бұл сөз негізінен поляк тілінің szachy —сөзі арқылы айналымға өтуі мүмкін деген тұжырым бар. Уақыт өте келе өзге де маңынасында түрік тілінің šаẋ сөз арқылы немесе жаңа парсы тіліндегі сөздер арқылы айналымға түсті деген ғылыми тұжырым бар. Этимологиялық сөздіктердің басым көпшілігінде «шахматы» сөзінің парсылық төркіні бары айтылады, нақтыраө айтар болсақ, «шах» және «мат» сөздерінің бірігуінен туындаған, тура баламасы ретінде айтар болсақ, «әмірші өлді» дегенді білдіреді. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Aktiv şahmat, sürətli şahmat, sürətli 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Аракети: шахмат, тез шахмат, Rapid 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Faol shaxmat, tez shaxmat, tezkor 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Aktif satranç, hızlı satranç, hızlı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Active chess, rapid chess, rapid 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ajedrez activo, ajedrez rápido, rápido 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Aktives Schach, schnelles Schach, schnelles Schach 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Échecs actifs, échecs rapides, rapides 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) белсенді шаралары шеңберінде нұсқасы қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) белсенді дамыды нұсқасы қолданылған. 11. Ұсыныстар: Активные шахматы, быстрые шахматы, рапид - Белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид нұсқасын еш өзгертпей қабылдауға болады деп санаймыз. Орыс тіліндегі мағынасын ашып тұр. Аталмыш мысалда неміс тіліндегі композита тәсілін қолдануға болмайды. Себебі сөздердің бірігуіне дәнекер болатыны зат есім+сын есім; зат есім+үстеу; зат есім+тұйық етістік формалары, алайда сапалық сын есіммен зат есім бірге жазылмайды, яғни біріккен сөз жасалмайды. Сондықтан біздің осы жағдайымызға да ол тәсілдің қажеттілігі жоқ. Ұсынысымыз: Активные шахматы, быстрые шахматы, рапид - Белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид. | +2 |
| 85. | Анализ | Талдау | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Көне грек тілінен бастау алған сөз: ἀνάλυσις « ауыз екі сөйлеу тілінің «сложение, растворение», из ἀνά «вверху, вверх, обратно» + λύσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «связывание», ауыз екі сөйлеу тілінің «решение, освобождение; «растворение» сөздерінен туындаған. Еуропа елдерінің біраз тілінде де туынды, өзге тілден келген деп саналады, оның түп төркіні латын тілінің analysis сөзінен шыққан деседі. Орыс тілінің анализ (көне нұсқасы анализис) —Петр I заманынан бастап болжауларға сүйнесек XVIII ғасыр басында француз тілінің analyse сөзінен шығуы ықтимал. Ана́лиз (көне грек тілінің ἀνάλυσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «положение, расчленение», ауыз екі сөйлеу тілінің «сборка») — зерттеу нысандарының жеке бөліктерін бөлу әрі зерттеумен ерекшеленетін зерттеу әдісі. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Təhlil 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: талдоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Tahlil 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: analizi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Analysis; Analysis - талдау, зерттеу, сараптау, психоанализ, бөлу, сына; assay - талдау, сынама, сынақ, сандық талдау, сынамалау, тексеру; test - тест, сынақ, талдау, тексеру, критерий, сынама; parsing - талдау, сараптама, грамматикалық талдау; breakdown - тесу, бөліну, бұзылу, таралу, сыну, талдау; scan - сканирлеу, қарау, бұзу, іздеу, сараптау, лексикалық талдау; sifting - үгу, сараптау, себелеу, үккіштеу; dissection - бөлу, диссекция, жару, талдау, кесу, сараптау; anatomy- анатомия, анатомиялау, сараптау, қаңқа, түбегейлі талдау, құр сүлдері; resolution - резолюция, рұқсат, шешім, шешімділік, батылдық, талдау. 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Análisis 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Analyse; Der Analyse - талдау, сараптама; die Probe - тексеру, даярлық, үлгі, сынама, сынақ, талдау; die Auswertung – көрсеткіш, бағалау, талдау, өңдеу, қорытынды шығару, сараптау; Die Aufschluss - түсініктеме, түсіндіру, талдау; der Betrachtung - сүйсіну, қарау, қарап шығу, сығалау, талдау. 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Analyse; l`essai - эссе, тәжірибе, мүмкіндік, тексеру, очерк, талдау; l`épreuve - қобалжу, сынақ, қыр, жасанды, ену, кіру, сараптау; ladécomposition - масқара, бұзылу, бөлу, бұзу, шіру, талдау; l`analyse - зерделеу, талдау, сынама, химиялық құрам, зерттеу, сараптама; ladétermination - негіздеме, анықтама, шешім, сараптама, талдау. 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында анализ-талдау сөзі жеке түрлі формада тұрып 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) анализ-талдау нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талдау нұсқасы 2 рет, талдамалық нұсқасы 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында анализ-талдау нұсқасында қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде анализ-талдау нұсқасында қолданылған. 11. Ұсыныстар: Анализ – талдау деген нұсқасы ұсынылған. Анализдің – талдау; анализ; саралау (тұтасты құрамдас бөліктеріне ойша мүшелеу арқылы ғылыми-зерттеу; заттектің құрамы мен қасиеттерін анықтау) деген аудармасы бар. Алайда шахмат саласындағы ойынға қатысты анализ+ді талдау деп алуға негіз жеткілікті. Ұсыныс: анализ - талдау. | +2 |
| 86. | Анализ партии | Партияны талдау | Анализ партии Партияны талдау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Көне грек тілінен бастау алған сөз: ἀνάλυσις « ауыз екі сөйлеу тілінің «сложение, растворение», из ἀνά «вверху, вверх, обратно» + λύσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «связывание», ауыз екі сөйлеу тілінің «решение, освобождение; «растворение» сөздерінен туындаған. Еуропа елдерінің біраз тілінде де туынды, өзге тілден келген деп саналады, оның түп төркіні латын тілінің analysis сөзінен шыққан деседі. Орыс тілінің анализ (көне нұсқасы анализис) —Петр I заманынан бастап болжауларға сүйнесек XVIII ғасыр басында француз тілінің analyse сөзінен шығуы ықтимал. Ана́лиз (көне грек тілінің ἀνάλυσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «положение, расчленение», ауыз екі сөйлеу тілінің «сборка») — зерттеу нысандарының жеке бөліктерін бөлу әрі зерттеумен ерекшеленетін зерттеу әдісі. Француз тілінің partie деген сөзінен шыққан, кейіннен латын тіліндегі partīta, әрі қарай partīre «бөлу» деген түсінікті білдіреді. Орыс тілінің партия сөзі — XVII ғасырдан бастап поляк тілінің partja немесе неміс тілінің Partie сөз арқылы француз тіліне көшкендігі анықталды. Шахмат ойынын талдау және талдау сіздің дағдыларыңызды жетілдірудің жақсы әдістерінің бірі болып табылады. Егер сіз шахмат ережесімен танысып, оның негізгі ойындарын білетін болсаңыз, онда әйгілі гроссмейстердің жұмыстарын сараптауға жүгінетін кез келді. Бұл бөлімде сіз бейнеге жазылған кәсіби түсініктемелері бар ең жақсы бөлшектерді таба аласыз, бұл қабылдау үшін өте ыңғайлы. Сонымен қатар, жиналыстар арнайы плеерде жазылады. Біздің сайтымызда сіз өткен және қазіргі кездегі ең ірі шахматшылардың, соның ішінде шахмат бойынша әлем чемпиондарының ойындарын таба аласыз. Бұл ойындар ірі шахмат турнирлерінде ойналды және тарихта мәңгі қалды. Біз сондай-ақ ұзақ уақыт бойы адамдардан күшті ойнайтын шахмат бағдарламаларының онлайн ойындарын қостық. Олардың талдауын түсіну біршама қиын, бірақ шеберлердің, бірінші дәрежелі ойыншылардың немесе одан да төменгі деңгейдегі шахматшылардың ойындарын көруден гөрі пайдалы. Шарлауды жеңілдету үшін тегтерді немесе жоғарғы оң жақ бұрыштағы іздеу формасын пайдалануды ұсынамыз. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batch təhlili 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: партиялык талдоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Paketni tahlil qilish 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Parti analizi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batch analysis 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Análisis por lotes 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Chargen+analyse 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Analyse de lots 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында анализ-талдау сөзі жеке түрлі формада тұрып 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) анализ-талдау нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талдау нұсқасы 2 рет, талдамалық нұсқасы 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында анализ-талдау нұсқасында қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде анализ-талдау нұсқасында қолданылған. 11. Ұсыныстар: Анализ партии – партияны талдау деген нұсқасы ұсынылған. Анализдің – талдау; анализ; саралау (тұтасты құрамдас бөліктеріне ойша мүшелеу арқылы ғылыми-зерттеу; заттектің құрамы мен қасиеттерін анықтау) деген аудармасы бар. Алайда шахмат саласындағы ойынға қатысты анализ+ді талдау деп алуға негіз жеткілікті. Ұсыныс: анализ партии – партияны талдау. | +2 |
| 87. | Анализ позиции | Позицияны талдау | Анализ позиции Позицияны талдау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Көне грек тілінен бастау алған сөз: ἀνάλυσις « ауыз екі сөйлеу тілінің «сложение, растворение», из ἀνά «вверху, вверх, обратно» + λύσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «связывание», ауыз екі сөйлеу тілінің «решение, освобождение; «растворение» сөздерінен туындаған. Еуропа елдерінің біраз тілінде де туынды, өзге тілден келген деп саналады, оның түп төркіні латын тілінің analysis сөзінен шыққан деседі. Орыс тілінің анализ (көне нұсқасы анализис) —Петр I заманынан бастап болжауларға сүйнесек XVIII ғасыр басында француз тілінің analyse сөзінен шығуы ықтимал. Ана́лиз (көне грек тілінің ἀνάλυσις «ауыз екі сөйлеу тілінің «положение, расчленение», ауыз екі сөйлеу тілінің «сборка») — зерттеу нысандарының жеке бөліктерін бөлу әрі зерттеумен ерекшеленетін зерттеу әдісі. Позицияны талдау - шахмат ойыны кезінде тақтада пайда болған ереженің ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін жан-жақты зерттеу, әрі қарай ойнау жоспарын анықтау. Қозғалысты таңдаудағы негізгі фактор. Оған опцияларды есептеу және ойыншы ұмтылатын соңғы позицияны анықтау кіреді. ... шахмат саласындағы барлық бағалар шахматшының тақтадағы тәжірибесіне негізделеді ... Бұл бағалау ... басшылыққа алынады. Олар комбинациялар мұхитында жүзетін шахматшы үшін компас ретінде қызмет етеді. Позиция элементтеріне ерекше назар аударған алғашқы адам позициялық мектептің негізін қалаушы Вильгельм Штайниц болды. Оның іліміне сәйкес, шахматшы позициясын синтездеу арқылы жалпы бағалауды алу үшін талдау арқылы позицияны оның элементтеріне бөліп алуы керек, бұл өз кезегінде ойын жоспарын анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай элементтер көп болмаса да, шахмат теоретиктері оларды басқаша анықтайды. Осыған қарамастан, олардың бәрі бірдей нақты элементтің рөлі әр түрлі мағынаға ие болуы мүмкін деген пікірмен біріктірілген. Мысал ретінде, біз тұрақты және уақытша артықшылықтары бар Котов позициясының элементтерін жүйелеуді келтіреміз. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Vəzifə təhlili 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: орду талдоо 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Lavozimni tahlil qilish 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Pozisyon analizi 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Position analysis 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Análisis de posición 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: **Positions+analyse 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Analyse de position 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында анализ-талдау сөзі жеке түрлі формада тұрып 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) анализ-талдау нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) талдау нұсқасы 2 рет, талдамалық нұсқасы 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талдамалық нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында анализ-талдау нұсқасында 3 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында анализ-талдау нұсқасында қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде анализ-талдау нұсқасында қолданылған. 11. Ұсыныстар: Анализ позиции – позицияны талдау деген нұсқасы ұсынылған. Анализдің – талдау; анализ; саралау (тұтасты құрамдас бөліктеріне ойша мүшелеу арқылы ғылыми-зерттеу; заттектің құрамы мен қасиеттерін анықтау) деген аудармасы бар. Алайда шахмат саласындағы ойынға қатысты анализ+ді талдау деп алуға негіз жеткілікті. Ұсыныс: анализ позиции – позицияны талдау. | +2 |
| 88. | Арбитр, судья | Төреші | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Латын тілінің arbiter «бақылаушы, куәгер; арбитр» сөзінен бастау алған, әрі қарай ad «к, на» + baetere «идти» сөздері қосылған. Праславян тілдерінен бастау алған деген пікір бар: *sǫdi, осы сөзден барып, туындаған өзге де сөздердің ішінен шыққаны: көне орыстың суди, судии, судиıа, көне славян тілінің сѫди (Мар., Зогр., Клоц., Савв.), сѫдии (δικαστής, κριτής; Мар., Зогр.), орыс тілінің судья́, украин тілінің суддя́, белорус тілінің судзя́, болгар тілінің съдия́, серб тілінің әрі хорват тілінің су̀диjа, словен тілінің sȯ́dij, чех тілінің sudí, көне поляк тілінің sędziá (вин. п. sędzia) шыққан. Праславяндар тілінің *sǫdi бастапқы жалғауының әсерінен туындаған -īs от *sǫdъ (см. суд). Көне үнді тілдеріндегі сөздерге сәйкес қалыптасқан нұсқасы rathī́ṣ м. «возница/арба» ráthas м. «колесница/арба» сөзінен туындаған. Сот саласындағы емес жарыс, келіссөз кезінде төрешілік атқаратын делдал, третей соты. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hakim, hakim 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Калыс, сот 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hakam, sudya 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hakem, hakim 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Referee, judge 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Árbitro, juez 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Schieds+richter, Richter 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Arbitre, juge 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) өтініштерді қарау кезінде төрешіл+дік көріністеріне және әуре-сарсаңға салуға жол бермеу нұсқасында 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) Сот төрелігі секторын институционалдық нығайту жобасын жүзеге асыру нәтижелерінің бірі болып табылады 1рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде арбитр-төреші нұсқасында бірнеше формада түрлі септікте 115 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Арбитр, судья – төреші нұсқасы жоғарыда келтірілген мысалдарға негіздей келе ұтымды деп санаймыз. | +2 |
| 89. | Атака | Шабуыл | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Әскери терминдердің басым көпшілігінің негізі болған неміс тілінен шыққан. неміс тілінің сөзі - Attacke — «атака» сөзі француз тілінен бастау алады attaque от глагола attaquer «нападать, атаковать»; француз тілінен шыққан сөз өз кезегінде итальян тілінен шыққан attaccare — «шабуылды бастау» тіркесі, сөзінен туындайды. Сөз батыс еуропа елдер тілінен алынған, ғалымдардың пікіріне сүйенсек неміс тілінен алынған, ал кейіннен француз тіліне ауысқан деген тұжырым бар. Этимологиялық тұрғыдан «атака/шабуыл» сөзі итальян тіліндегі attaccare battaglia – «соғысты/шабуылды бастау» деген attaccare (бастапқыда «байлау, жегу, бастау») бастау алған деген ғылыми тұжырым бар. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде атака-шабуыл нұсқасында бірнеше формада түрлі септікте 9 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: атака – шабуыл. | +2 |
| 90. | Атака комбинационная | Комбинациялық шабуыл | Атака комбинационная Комбинациялық шабуыл СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Әскери терминдердің басым көпшілігінің негізі болған неміс тілінен шыққан. неміс тілінің сөзі - Attacke — «атака» сөзі француз тілінен бастау алады attaque от глагола attaquer «нападать, атаковать»; француз тілінен шыққан сөз өз кезегінде итальян тілінен шыққан attaccare — «шабуылды бастау» тіркесі, сөзінен туындайды. Сөз батыс еуропа елдер тілінен алынған, ғалымдардың пікіріне сүйенсек неміс тілінен алынған, ал кейіннен француз тіліне ауысқан деген тұжырым бар. Этимологиялық тұрғыдан «атака/шабуыл» сөзі итальян тіліндегі attaccare battaglia – «соғысты/шабуылды бастау» деген attaccare (бастапқыда «байлау, жегу, бастау») бастау алған деген ғылыми тұжырым бар. Латын тіліндегі мына сөзден пайда болуы мүмкін деген ғылыми тұжырым бар combinare — «соединять, сочетать». Комбинация (шахматта) (Көне латы тіліндегі мына сөзден шыққан combinatio — соединение/қосу) — мақсатқа жету үшін маневрді кейіннен қарқынды ету үшін материалды (пешка/тас, тас, сапа және т.т.) құрбандыққа шалу. Әр комбинацияның өзіндік ерекшеліктері болады: (1) Комбинацияны жүргізу үшін мүмкіндікті көрсетіп беретін уәжі не жағдаят; (2) Идея — комбинацияны жүзеге асыру тәсілі; (3) Мақсат — қол жеткізген нәтижелер. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Raman hücumu 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: кол Түз 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Raman hujumi 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Raman saldırısı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Raman attack 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ataque Raman 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Raman-Angriff 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Attaque Raman 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде атака-шабуыл нұсқасында бірнеше формада түрлі септікте 9 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) Тапсырыс берушінің (құқық қорғау органдарының) комбинация+сы кіре алады сөйлемінде аталмыш нұсқа1 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Атака комбинационная - Комбинациялық шабуыл. Комбинацияны – белгілі бір жағдайға орай түрлі жолды таңдау деп түсіне отырып, осы нұсқасында қалдыруға негізбар деп есептейміз. | +2 |
| 91. | Атака пешечного меньшинства | Сарбаздар азшылығының шабуылы | Атака пешечного меньшинства Сарбаздар азшылығының шабуылы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Әскери терминдердің басым көпшілігінің негізі болған неміс тілінен шыққан. неміс тілінің сөзі - Attacke — «атака» сөзі француз тілінен бастау алады attaque от глагола attaquer «нападать, атаковать»; француз тілінен шыққан сөз өз кезегінде итальян тілінен шыққан attaccare — «шабуылды бастау» тіркесі, сөзінен туындайды. Сөз батыс еуропа елдер тілінен алынған, ғалымдардың пікіріне сүйенсек неміс тілінен алынған, ал кейіннен француз тіліне ауысқан деген тұжырым бар. Этимологиялық тұрғыдан «атака/шабуыл» сөзі итальян тіліндегі attaccare battaglia – «соғысты/шабуылды бастау» деген attaccare (бастапқыда «байлау, жегу, бастау») бастау алған деген ғылыми тұжырым бар. Түп төркіні пеший сын есімі, православтық сөзге көшкен, одан әрі қарай өзге де өзгерістер арасында кһне орыс тілінің, көне славян тілінің пѣшь (көне грек тілінің πεζός) туындаған, салыстырамыз: украин тілінің пі́ший, беларусь тілінің пе́шы, болгар тілінің пеш, пе́ши, сербі тілінің және хорват тілінің пjе̏ше «пешком», словен тілінің ре̣̑šji, чех тілінің, словак тілінің pěší, поляк тілінің рiеszу, в.-луж. pěši, н.-луж. ре̌šу сөзінен туындаған. Сонымен қатар салыстырамыз: чех тілінің pěchý. Ғалымдар пікіріне сүйенсек, одан әрі дами келе *pēdsi̯os туынды сөзінен болған, ол сөзге дінекер болғаны *рēd- «нога (ступня)», латын тілінің рēs, реdis (м.) «нога», әдеби тілдегі pėdà (вин. pė́dą) «стопа, след ноги», pėdė «ступня (чулка)», латын тілінің мына сөзінен туындаған pęds м. «след ноги», pęda «подошва, стопа», көне үнді тілінің раdám «след ноги, стопа», дор. πώς «нога (ступня)», готск. fōtus «нога, шаг», әдеби тілдегі pė́sčias, pė́ksčias «пеший, пешком» (*pēdti̯os), др.-әдеби тілдегі pėstomis үстеуі дәрежесіне өткен. Сонымен қатар, аталмыш сөз өзгере келе ауыз екі сөйлеу тілінің *pěхъ пайда болған-мыс. Осы соңғы сөз еркін қысқарған сөздің бір нұсқасы болуы әбден мүмкін (осыдан барып, әрине, пехота сөзі туындаған). Ауыз екі сөйлеу тілінің калькасы ретінде (неміс тілінің Мinderheit сөзі іспеттес) француз тілінің minorité сөзі, одан орта ғасыр латын тілініәң minoritās сөзі пайда болды деген деректер бар. Бұл сөздің кеңінен жайылуы әрі таралуына Француз Ұлы революциясы дәнекер болды, әрине. Сарбаздар азшылықтың шабуылы - бұл әдеттегі стратегиялық жоспар, жаудың позициясының әлсіреуін негізінен патшайым жағасында тудырады. Іс жүзінде сарбаз азшылыққа шабуыл көбінесе қара сарбаздың a7 (a6) - b7 - c6 - d5 қара сарбазына «а» және «b» ақ лақтырумен жүзеге асырылады. Мұндай шабуыл сәтті болса, Блэк әлсіз сарбазды құруға және жаудың лагерінде ақ бөліктердің жарылуына әкеледі. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Azlıqların hücumu 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Attack пешке азчылык 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ozchilikka hujum 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Azınlık saldırısı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Minority attack 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ataque Minoritario 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Minder+heiten+angriff 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Attaque minoritaire 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде атака-шабуыл нұсқасында бірнеше формада түрлі септікте 9 рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде пешка-пешка нұсқасында аударылмастан бірнеше формада түрлі септікте 47 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Атака пешечного меньшинства - Сарбаздар азшылығының шабуылы. Талдауға түсіп отырған тіркестің түрлі тілге аударылуына қатысты туатын ойдың бірі - неміс тіліндегі сөздерді біріктіріп беретін жол. бұны қазақ тіліндегі терминді қалыптастырудың өнімді жол деп тани аламыз. Мәселен, біздің жағдайда үш сөздің бірігуінен жасалған сөз - Minderheitenangriff - Minder+heiten+angriff, неміс тілінде бұл тәсіл композита деп аталады. Бұл бірігудің негізгі принципі – қазақ тіл біліміндегі қиысу тәсілі арқылы біріккен кез келген сөздің жасалу жолымен ұштас. Ең бастысы қазақ тілінің заңдылығына жақын. Басыңқы сөз соңында, ал бағыныңқы жұптары алдында келеді. Minder+heiten+angriff – Сарбаздар+азшылығының+шабуылы. Осы тезге салып сөз, термин жасауды ұсныуға болады. Осы орайда айта кетер бір жәйт, белгілі салаға қатысты терминді жасау жолында қолданылар тәсіл болғандықтан, белгілі түсініктемені сөздіктің басы, не соңында бере кету керек деп санаймыз. Талдауға түсіп отырған тіркестегі атака сөзі атау тұлғадағы зат есім болғанымен екі мысалда екі түрлі аударылған – бірінші жағдайда чья атака?– (не+нің) шабуыл+ы (матаса тіркескен) зат есім; екінші мысалда атака чего?(не+ні) шабу+ыл+да+у (меңгеріле тіркескен) тұйық етістік. Сондықтан сөздердің аудармасын берудегі бірізділік қатаң сақталғаны абзал. Орыс тіліндегі нұсқаны атака маленьких, малых, меньших нұсқалары көздеген мақсатты жеткізе алмайды. Сондықтан меньшинство нұсқасы алынған, оны қазақ тіліне тура аударудың да қажеттілігі шамалы. Яғни аз сарбаз+дың шабу+ыл+ы деген нұсқаны ұсынуға әбден болады. Қазақ тіл білімінде кім+нің, не+нің аз+шыл+ы+ғы деген нұсқа қолданылмайды. Аз+шы+лық/көп+ші+лік сөздері жеке тұрып қана қолданылады. Ол үшін бастапқы сөйлемде олар (аз+ы/кө(п)+б+і) туралы мәлімет беріледі. Мәселен, Алаңға көп адам жиналды, олардың көп+шілі(к)г+і құрылысшы болатын. Ұсыныс: Атака пешечного меньшинства – немесе азсарбаздықшабуыл (композита) – немесе аз сарбаз+дық шабуыл – немесе аз сарбаз+дың шабуылы. | -1 |
| 92. | Атака слабого пункта | Әлсіз шаршыны шабуылдау | Атака слабого пункта Әлсіз шаршыны шабуылдау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Әскери терминдердің басым көпшілігінің негізі болған неміс тілінен шыққан. неміс тілінің сөзі - Attacke — «атака» сөзі француз тілінен бастау алады attaque от глагола attaquer «нападать, атаковать»; француз тілінен шыққан сөз өз кезегінде итальян тілінен шыққан attaccare — «шабуылды бастау» тіркесі, сөзінен туындайды. Сөз батыс еуропа елдер тілінен алынған, ғалымдардың пікіріне сүйенсек неміс тілінен алынған, ал кейіннен француз тіліне ауысқан деген тұжырым бар. Этимологиялық тұрғыдан «атака/шабуыл» сөзі итальян тіліндегі attaccare battaglia – «соғысты/шабуылды бастау» деген attaccare (бастапқыда «байлау, жегу, бастау») бастау алған деген ғылыми тұжырым бар. Праславян тілінен бастау алған, кейіннен басқада сөздермен қосу туындауы мүмкін деген пікір бар:: көне орыс тілінің слабъ, көне славян тілінің слабъ (ἀγενής, ἄνανδρος; Супр.), орыс тілінің слабый, украин тілінің слаби́й, беларусь тілінің сла́бы, болгар тілінің слаб, -а, -о, сербі тілінің және хорват тілінің сла̏б, сла̏ба, сла̏бо, словен тілінің slàb, slába, чех тілінің slabý, sláb, поляк тілінің, в.-луж., н.-луж. słaby; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *slap-, -b-. Әдеби тілмен туыстас екені де анықталды: slõbti, slobstù, slobaũ «слабеть, терять сознание», латын тілінің мына сөзінен туындаған slãbt «обмякнуть, поникнуть», әдеби тілдегі жем. slãbnas «слабый», slambù, slàbti «слабнуть», одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі slaf «слабый, вялый», салыстырамыз:-нж.-неміс тілінің, нж.-неміс тілінің slap — бұл нұсқаға да ұқсас деген пікір бар, готск. slēраn «спать», көне исладния тіліндегі мына сөзге ауысады slápr «ленивый человек», одан әрі дами келе көне латын тіліндегі мына сөзге өтуі мүмкін деген ғылыми тұжырым бар lābor, lāpsus sum, lābī «скользить, проскальзывать». Латын тіліндегі мына сөзден пайда болуы мүмкін деген ғылыми тұжырым ба: punctum «укол, точка, пункт», из pungere «колоть», әрі қарай дами келе праүндіеуропа тілдерінің бірінен, нақты айтсақ, мына сөзден туындаған деген тұжырым бар *peug- «колоть». Орыс тіліндегі пункт —Ф. Прокоповичтен бастау алған, 1698ж.; поляк тілінің punkt немесе неміс тілінің Punkt (1571ж.) сөзі арқылы кірікке сөз деген тұжырым бар. Әлсіз өріс, сонымен қатар әлсіз жер - шахматта сарбаз шабуылдай алмайтын өріс. Бұл шахмат стратегиясы мен тактикасындағы негізгі ұғымдардың бірі. Ойыншы үшін әлсіз ұпай деп атау әдеттегідей, егер ойыншы бұл алаңға сарбазымен шабуыл жасай алмаса, керісінше, бұл ұпай қарсылас үшін күшті болып саналады. Сондай-ақ, әлсіз деп саналады, бұл сарбазға шабуыл жасауы мүмкін, бірақ мұндай шабуыл позицияның күрт нашарлауымен байланысты. Жалпы мағынада - қарсыластың бөлшектерін басып алуға болатын өріс. Әлсіз нүкте, әдетте, қарсыласқа шабуыл жасау үшін ыңғайлы, ал оның қолайсыздығы болып табылады. Бұл өрісте қарсылас өзінің жеке бөлігін орналастыра алады, ол қол жетпейтін немесе қиын болуы мүмкін, ол тақтаның осы бөлімінде қарсыласқа артықшылық бере алады, мысалы: кеңістіктегі артықшылық, позицияның тығыздығы, ойыншы бөліктерінің дамуына кедергі жасау. Сарбазбен қорғалатын әлсіз алаңдағы қарсыластың лагеріндегі тас әдетте застава деп аталады. Заставадағы тас жоғарыда айтылған себептерден басқа тағы бір артықшылығы болуы мүмкін - оның алмасуы көбінесе қарсыластың әлдеқайда озық сарбазға ие болу қаупімен байланысты. Белгілі міндет - әлсіз жақтардан арылу проблемасы, өйткені бұл, әдетте, сарбаз құрылымындағы созылмалы ақау және тіректердің қозғалғыштығының жоқтығынан, бүкіл ұстаным. Өтеуге, мысалы, әлсіз сарбазды көрші вертикалдан жаудың кескінін немесе сарбазды алу арқылы қорғауға немесе әлсіз нүктеге бақылауды күшейту арқылы қол жеткізуге болады. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Zəif nöqtəyə hücum 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Алсыз жерин кол 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Zaif hujum 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Zayıf Nokta Saldırısı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Weak Point Attack 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ataque de punto débil 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Schwach+punktan+griff 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Attaque au point faible 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде атака-шабуыл нұсқасында бірнеше формада түрлі септікте 9 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ халықтың әлеуметтік жағынан әлсіз топтарына нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында пункт нұсқасы аударылмастан 14 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында пункт нұсқасы еш аударылмастан 15 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында пункт-тармақ нұсқасында 1 рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде пункт-тармақ нұсқасында 1 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Талдауға түсіп отырған тіркестің түрлі тілге аударылуына қатысты туатын ойдың бірі - неміс тіліндегі сөздерді біріктіріп беретін жол. бұны қазақ тіліндегі терминді қалыптастырудың өнімді жол деп тани аламыз. Мәселен, біздің жағдайда үш сөздің бірігуінен жасалған сөз - Schwach+punkt+angriff - Schwachpunktangriff, неміс тілінде бұл тәсіл композита деп аталады. Бұл бірігудің негізгі принципі – қазақ тіл біліміндегі қиысу тәсілі арқылы біріккен кез келген сөздің жасалу жолымен ұштас. Ең бастысы қазақ тілінің заңдылығына жақын. Басыңқы сөз соңында, ал бағыныңқы жұптары алдында келеді. Schwach+punkt+angriff - Әлсіз+шаршыны+шабуылдау. Осы тезге салып сөз, термин жасауды ұсныуға болады. Осы орайда айта кетер бір жәйт, белгілі салаға қатысты терминді жасау жолында қолданылар тәсіл болғандықтан, белгілі түсініктемені сөздіктің басы, не соңында бере кету керек деп санаймыз. Аудармасы ретінде ұсынылған нұсқаның бастапқы қателігі - орыс тіліндегі түпнұсқаның қазақ тіліне дұрыс аударылмауы. Орыс тіліндегі Атака слабого пункта қазақ тіліне әлсіз шаршыны шабуылдау деп аударылған. Негізінде Әлсіз шаршы+ның шабуылы немесе әлсіз шаршы шабуыл+ы болуы тиіс. ЕСКЕРТУ: осы (шахмат) салада пункт әрі клетка сөздері шаршы деп аударылады. Осы мәселеге назар аударылуы керек. Пункт+тің ұтымды аудармасы табылмаған жағдайда пункт қалпында (шахмат термині ретінде ғана) қалдыру керек болар. Ұсыныс: Атака слабого пункта - Әлсіз шаршы+ның шабуылы немесе әлсіз шаршы шабуыл+ы. | 0 |
| 93. | Античитерская комиссия | Античитерлік комиссия | Античитерская комиссия Античитерлік комиссия СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Ағылшын тіліндегі сөзден туындаған, ол сөз: cheater «мошенник/ала аяқ, плут/қу», әрі қарай cheat «конфисковать выморочное имущество/ұрланған мүлікті тәркілеу» (кейіннен, уақыт өте келе — «жульничать, мошенничать, ловчить»), көне француз тілінің escheat «конфискованое имущество/тәркіленген мүлік», échoir «выпадать на долю, доставаться; случаться», әрі қарай латын тілінің excadere, әрі қарай ex «из, вне», содан соң праүндіеур.опа тілінің *eghs «вне», + cadere «падать/құлау, сүріну» сөзінен, праүндіеуропалық тілдегі *kad- «падать» сөзінен шыққан. Латын тілінен шыққан, ол сөз: commissio «состязание; соединение», из cum (нұсқалары: com-, con-, cor-) «с, вместе» + missio «посылка, отправление», әрі қарай mittere «бросать/, метать; выпускать; посылать», әрі қарай бекітілмеген формадан туындаған. Орыс тілінің комиссия — І Петр заманынан бері «бәрінен хабардар адамдар тобы» нұсқасы 1698 жылдан бастап қолданысқа енген. Поляк тілінің komisja сөзінен туындаған деген пікір де бар. Алаяқ - бұл арам ойын ойнап жүрген адам, яғни «алаяқ». Бұл ағылшынша етістіктен алдау дегенді білдіреді, ол сөздің кең мағынасында «ережелер бойынша ойнау» деп аударылады және ағылшын тілінде, ойынға араласудан басқа, мысалы, неке адалдығын бұзады. Компьютерлік ойындар әлемінде алаяқтар өте қатал және зиянды, сондықтан сіз алдауды бастамас бұрын, әсер ету салдары туралы үш рет ойлаңыз. Латын тілінің «комиссио» матч; қосылу» сөздерінен шыққан, (опциялар: com-, con-, cor-)«бірге»+ missio «жіберу», содан кейін«лақтыру»; босату; жіберу» белгісін жіберіңіз, одан кейін белгісіз түрде. Орыс тілінде Петр I кезінен бастап; құны бойынша 1698 жылдан бері «білімді адамдар тобы» деген мағынаны үстеді. Алаяқтыққа қарсы комиссия алдаудың алдын-алу және жалған айыптауларды таратудың алдын алу болып табылады. Бұл нәтижеге жету үшін: жүйені және алаяқтыққа қарсы ережелерді үнемі қадағалап отыру керек; төрешілер мен ұйымдастырушылар үшін тренингтер өткізу; Ойыншылар мен турнирлерді кездейсоқ тексеруді орындаңыз; Шағымдарды қабылдау анықталған жағдайларды қарастыру; ФИДЕ-нің басқа комиссияларына ұсыныстар енгізеді және шахмат ойыны ережелеріне, турнир ережелеріне, рейтинг туралы ережеге және разрядтар туралы ережеге өзгерістер енгізуді ұсынады. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Aldatma əleyhinə komissiya 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: комиссия анти-шоп 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Chetga qarshi komissiya 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hile karşıtı komisyon 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Anti-cheating commission 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Comisión anti-trampa 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Anti-Cheating-Kommission 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Commission anti-triche 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде следовать античитер+ским правилам или руководствам - античитерс қағидаларын немесе нұсқаулықтарын орындауы нұсқасында 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында комиссия сөзі жеке түрлі формада тұрып 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасы түрлі формада 16 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) Тапсырыс берушінің (құқық қорғау органдарының) комиссия аталмыш нұсқада 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) комиссия нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ комиссия нұсқасында 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасы бірнеше түрлі формада 25 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасында 4 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында комиссия нұсқасында аударылмастан 24 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Античитерская комиссия - Античитерлік комиссия. | +2 |
| 94. | Аппеляционная комиссия | Апелляциялық комиссия | Аппеляционная комиссия Апелляциялық комиссия СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Латынның appellatio «обращение/жүгіну, воззвание/шақырау», appellāre «заговаривать, называть» етістігінен туындаған, әрі қарай күшейткіш етісті пайда болған: appellеre «пригонять/айдау; придвигать/жылжыту; направлять/бағыттау, приводить/келтіру», әрі қарай ad «к, на» + pellere «бить/ұру, толкать/итеру, двигать/қозғау» (праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *pel- «трясти») сөздерінен туындаған. Орыс тілінің апелля́ция — І Петр кезінен бастап поляк тілінің apelacja сөзінен туындаған. Латын тіліндегі мына сөзден пайда болуы мүмкін деген ғылыми тұжырым бар commissio «состязание; соединение», из cum (варианты: com-, con-, cor-) «с, вместе» + missio «посылка, отправление», сөз әрі қарай дами келе мына нұсқаға көшкен: mittere «бросать, метать; выпускать; посылать», сөз әрі қарай дами келе мына нұсқаға көшкен: неустановленной формы. Орыс тілінің комиссия — І Петр заманынан бастап «группа сведущих лиц/хабардар тұлғалар тобы» деген нұсқада 1698 жылдан бастап қолданылған. Поляк тілінің komisja сөзінен шыққан деген де тұжырым бар. Толық апелляциялық шағыммен сот ісі маңызды жаңа сот отырысынан тұрады. Сонымен қатар, апелляциялық сот бірінші сатыдағы сот шешімдерінің дұрыстығын тексеріп қана қоймай, істі мәні бойынша шешеді. Апелляцияның бұл түрі Францияның, Италияның, Англияның, Ресейдің революцияға дейінгі азаматтық іс жүргізу процестеріне тән. Толық апелляцияның мақсаты - соттың қателіктерін жою және тараптардың жіберген кемшіліктерін түзету. Тараптар жаңа айғақтарды шектеусіз ұсынуға құқылы, өйткені апелляциялық сатыда істің нақты жағы толық зерттелуде. Апелляциялық сот істі мәні бойынша шешуі керек. Апелляциялық іс қозғау бірінші сатыдағы соттың шешімінсіз мүмкін емес, оның заңдылығы мен негізділігі іске қатысушы адамдар тарапынан сұралады. Бұл күмән шағымның дәлелдерінде, осы адамдардың сот шешімін дұрыс емес деп санаған негіздерінде көрінеді. Осыған байланысты, іске қатысатын адамдар соттың заңды күшіне енбеген шешімін тексеруді сұрап, жоғары сатыдағы сотқа жүгінеді. Апелляциялық сот апелляция негізінде апелляциялық іс қозғағаннан кейін, істі қайталап қарау арқылы тексеру қызметін жүзеге асырады. Толық емес шағым түскен жағдайда дәлелдеу процесі бірінші сатыдағы сотта шоғырланған. Апелляциялық сот соттың шешімін соттың тараптары ұсынған нақты материалдар негізінде тексеріп, мәні бойынша шешім қабылдауы керек. Апелляциялық сатыдағы сотқа жаңа дәлелдемелерді ұсынуға жол берілмейді (ереже бойынша) немесе заңмен белгіленген жағдайларда рұқсат етіледі (өте шектеулі). Аяқталмаған апелляция бар, мысалы, Австрия мен Германиядағы азаматтық іс бойынша. Iстi апелляциялық сатыдағы соттың қайталап қарауы заң қатаң белгiленген шарттарда, мысалы, сот төрелiгiнiң қателесуi салдарынан бірінші сатыдағы сотта тергеу жүргізілмеген, заңсыз және негізсіз шешім қабылдауға әкелген дәлелдерді қабылдауға және зерттеуге мүмкіндік берген кезде ғана мүмкін. Бұл жағдайда істі екінші рет қарау апелляциялық сотпен толық көлемде жүргізілмейді, тек істің дұрыс шешілуі үшін маңызды мән-жайдың бар немесе жоқтығын анықтауға мүмкіндік беретін жаңа дәлелдемелерді зерттеу бөлігінде ғана жүзеге асырылады. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Apellyasiya Şurası 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Даттануу Board 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Apellyatsiya kengashi 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Temyiz Kurulu 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Board of Appeal 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Sala de Recurso 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Beschwerde+kammer 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Chambre de recours 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде апелляция-апелляция нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында комиссия сөзі жеке түрлі формада тұрып 16 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңында(2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасы түрлі формада 16 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) Тапсырыс берушінің (құқық қорғау органдарының) комиссия аталмыш нұсқада 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) комиссия нұсқасы түрлі формада 4 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ комиссия нұсқасында 15 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасы бірнеше түрлі формада 25 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) комиссия нұсқасында 4 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында комиссия нұсқасында аударылмастан 24 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Аппеляционная комиссия - Аппеляциялық комиссия | +2 |
| 95. | Аутсайдер | Аутсайдер | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Ағылшын тілінің outsider «сырттағы, тыс жерде болатын қандай да бір дүние; бөгде тұлға; чужак», әрі қарай дами келе outside «сырт дүние/внешний мир; снаружи/сыртта» деген сөз туындаған, уақыт өте келе out + side сөздері пайда болды деген көөзқарас бар. Аутсайдер (ағылшын тілінің outsider — сырттан келген адамның екі негізгі мағынасы болады): белгілі бір объектіден немесе категориядан тыс нәрсе. соңғы нәрсе. Бұл сөзді келесі кәсіби салаларда қолдануға болады: спортта - соңғы орынды иеленген немесе соңғы қатарда тұрған қатысушы. әлеуметтануда оның әлеуметтенуінде артта қалған адам. экономикада - монополиялық бірлестіктердің мүшелері болып табылмайтын және олармен қатал бәсекелестікке түсетін капиталистік кәсіпорындар. Бәсекелестік нәтижесінде бөтен адамдар көбінесе монополияларға еніп кетеді. Монополиямен нарықтық жағдайға әсер ету үшін өздерінің бәсекелесі ретінде әрекет ететін жасырын келісімдері бар жалған аутсайдерлер бар. Сырттан келгендерді кәсіби биржалық трейдерлер емес биржалық алыпсатарлар деп атайды. белгілі бір уақыт пен кеңістіктегі инсайдерлер тобына / категориясына жататын субъектілердің немесе объектілердің критерийлерінен тыс нысаны немесе мазмұны бар субъект немесе объект. Аз орын алатын әлеуметтік топтың мүшесі. Underdog - бұл спорттағы белгілі бір жарыста жеңіске жету мүмкіндігі төмен команда немесе спортшы. «Underdog» термині нені білдіретінін түсіну жақсы, ол синоним сөз - сырттан келген адамға көмектеседі. Қарама-қарсы ойын - бұл сүйікті команда, яғни белгілі бір матчтағы жеңісі стадионшыларға да, Б.К. үшін де айқын көрінетін команда.Футболдан тысқары күш, шеберлік және сынып бойынша қарсыласынан артта қалған команда (клуб). Қарсыластарының мүмкіндіктері бірдей тең болған матчтарда ашық астерлер (аутсайдерлер) мен фавориттер жоқ. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Kənar 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: чоочун аял 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Tashqarida 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: yabancı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Outsider; Outsider - аутсайдер, бөтен адам, сырттан бақылаушы, бөгде тұлға, маман емес, профан 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Forastero 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Außen+seiter; Der Außenseiter – жеке тұлға, аутсайдер, бөтен адам, der Outsider - аутсайдер 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Outsider 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): 11. Ұсыныстар: Аутсайдер – Аутсайдер. | +2 |
| 96. | Балл | Балл | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Француз тіліндегі balle «шарик» деген сөз. «Балл» деген сөз бізге Петр І-нің кезінде келді. Алайда Ресей императорының қайта құрылуынан бұрын ол Еуропада кеңінен танымал болған. Сөздің шығу тегі өте құрметті: ескі француз тілінде «балла» «доп» дегенді білдіреді. Уақыт өте келе, оның көптеген «ұрпақтары» көптеген тілдерде дәлелдеді. Себебі, дауыс беру кезінде шарлар бір кездері қолданылған. Олар бюллетеньдер емес, бюллетеньдер жәшіктерге түсірілді. Шарлар екі түсті болды: ақ «үшін» лақтырылды, қара - «қарсы». Ақ доптарды көп жинаған - «ұпайлар» жеңіп алды. Әрі қарай «ұпай» сөзінің мағынасы кеңейе түсті. Бұл «бағалау», «белгі», содан кейін «өлшем бірлігі». Ағылшын тіліне аударылған «доп» футбол, гандбол және баскетбол сияқты қазіргі тілдің қазіргі заманғы сөздерінің негізіне айналды. Ұпай - бір нәрсенің дәрежесін, құбылыстың қарқындылығын бағалауға арналған шартты (өлшемсіз) бірлік - мысалы, теңіз толқыны, жел, жер сілкінісі; оқушының жетістігі мен мінез-құлқының сандық белгісі; спорттағы жетістіктерді бағалау. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hesab 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: белги 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Hisob 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: işaret 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Score; Point - нүкте, балл, сәт, пункт, ұпай, іс; mark - баға, белгі, бедер, марка, із, балл 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Puntuación 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Punktzahl; Die Zähler- есептеуіш, тақ, ұпай, балл; der Grad - градус, ұпай, дәреже; die Zensur - баға, цензура, балл, белгі; die Note - баға, нота, ұпай, дыбыстау, белгі; der Punkt- орын, ұпай, сәт, пункт, бап, балл 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Score; Ledegré - инстанция, саты, деңгей, градус, ереже, балл; lanote - ескерту, жазу, баяндаухат, нота, шот, ұпай; lepoint - ілмек, орын, өрнек, градус, ұпай, балл 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында балл-балл нұсқасында аударылмастан 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында балл-балл нұсқасында 3 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Балл – Балл. | +2 |
| 97. | Батарейный мат | Батареялы мат | Батарейный мат Батареялы мат СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Француз тіліндегі мына сөзден шыққан, ол: batterie от battre «бить»; әрі қарай пайдаболған латын тіліндегі сөз: battuere. Орыс тілінің батарея сөзі 1697 жылы І Петр кезінде таныстырлыған болатын; неміс тілінің Batterie сөзінен немесе француз тіліндегі сөзден шыққан. -ея жалғауы кітаби сөздегі -ия жалғауының орнына шығу тегі жағынан халықтық деп саналуына толықтай мүмкіндік бар. Бұл сөз француз тіліндегі mat (échec et mat) сөзінен шыққан, «шах және мат» сөздеріның шығу тегі араб тілінен бастайды деген пікір қалыптасты aš-šāh māta «король умер/әмірші өлді». Орыс тіліндегі мат сөзі XVIII ғасырда француз тілінен шыққан. Бір түстегі екі қарама-қарсы тастың бір сызығында болуы (ашу). Сонымен қатар, тастың алдыңғы жағындағы (ашылу, алдыңғы) сызықтан шығу сол сызықта тұрған (қашықтықта, артында) ұзақ қашықтықтағы тастың әрекетін қосуға мүмкіндік береді, бұл батареяны тексеруге әкеледі. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batareya mat 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: батареянын килемче 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batareya mot 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Akü altlığı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Battery mat 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Alfombrilla 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batterie+matte 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Tapis de batterie 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде мат-мат нұсқасында аударылмастан 15 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Батарейный мат – батареялы мат. Бұл аудармадағы қателік +лы/+лі және лық/лік жұрнақтарын ауыстырып қолданудың салданынан болып тұр. Қазіргі қазақ тіл білімінде +лы/лі жұрнағы деректі зат есімге жалғанады да, заттың бар/жоқ екендігінен хабар береді. Яғни батареясы бар мат деген мағынаны білдіреді. Сондықтан батареялы мат емес, батареялық мат нұсқасы болуы тиіс. Заряд беретін емес, батарея ретінде тігінен тұра қалып мат қойылған әрекетті білдіреді. Ұсыныс. Батарейный мат – батарея+лық мат. | +2 |
| 98. | Батарея | Батарея | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Француз тіліндегі мына сөзден шыққан, ол: batterie от battre «бить»; әрі қарай пайдаболған латын тіліндегі сөз: battuere. Орыс тілінің батарея сөзі 1697 жылы І Петр кезінде таныстырлыған болатын; неміс тілінің Batterie сөзінен немесе француз тіліндегі сөзден шыққан. -ея жалғауы кітаби сөздегі -ия жалғауының орнына шығу тегі жағынан халықтық деп саналуына толықтай мүмкіндік бар. Бұл сөз француз тіліндегі mat (échec et mat) сөзінен шыққан, «шах және мат» сөздеріның шығу тегі араб тілінен бастайды деген пікір қалыптасты aš-šāh māta «король умер/әмірші өлді». Орыс тіліндегі мат сөзі XVIII ғасырда француз тілінен шыққан. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batareya 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: батарея 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batareya 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: pil 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Battery; Battery - аккумулятор, батарея, батарейка, побои, гальванический элемент, оскорбление действием; radiator - радиатор, излучатель, батарея; pile - куча, груда, свая, ворс, стопка, батарея; troop - отряд, войска, толпа, труппа, стая, батарея; range - диапазон, ряд, круг, дальность, область, батарея; bench - скамейка, скамья, станок, верстак, уступ, батарея 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batería 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Batterie; Die Batterie - батарейка, батарея, аккумулятор 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: La batterie; Labatterie - Батарея, змеевик; legroupe - партия, отдел, команда, батарея, агрегат, отряд; leradiateur - батарея, радиатор 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): 11. Ұсыныстар: Батарея – батарея. | +1 |
| 99. | Безопасность | Қауіпсіздік | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Сөз опасный/қауіпті сын есімінен туындаған, әрі қарай православян тілінен шыққан, өзге де сөздердің қатарынан бастау алған: көне орыс тілінің опасно/қауіпті «внимательно/мұқият, осторожно/қауіпті, тщательно/мұқият», шіркеу славян тілінің опасьнъ «осторожный/қауіпті, порядочный/ұқыпты, старательный/тырысатын», көне орыс тілінің опас(ь)наıа грамота «охранная грамота/мақтау қағазы» (1392 жылдан бастап), украин тілінің о́пас м. «опасность, опасение, охрана, охранное свидетельство». пасу́, пасти сөзімен байланысты́. Қауіпсіздік - жеке адамның, қоғамның, мемлекеттің өмірлік мүдделерін ішкі және сыртқы қауіптерден қорғау, немесе объектінің, құбылыстың немесе процестің деструктивті әсерге төтеп беру мүмкіндігі. Қауіпсіздік - сыртқы және ішкі факторлардың әрекеті осы кезеңде қол жетімді қажеттіліктерге, білімге және идеяларға сәйкес осы күрделі жүйеге қатысты теріс деп саналатын процестерге әкелмеген кезде күрделі жүйе орналасқан жағдайлар. Ресейде «қауіпсіздік» ұғымы заңнамалық деңгейде алғаш рет 1992 жылы «Қауіпсіздік туралы» заңмен құрылды. Заң жеке адамдардың, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігінің құқықтық негізін біріктірді, қауіпсіздік жүйесі мен оның функцияларын анықтады, қауіпсіздік органдарын ұйымдастыру және қаржыландыру тәртібін, сондай-ақ олардың қызметінің заңдылығын бақылау мен қадағалауды белгіледі. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Təhlükəsizlik 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: коопсуздук 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Xavfsizlik 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: emniyet 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Security; Security - қауіпсіздік, қорғау, қамсыздану, қорғаныс, беріктік, кепілдік; safety - қауіпсіздік, сақтық, беріктілік; safeness - қауіпсіздік 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Seguridad 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Sicherheit; Das Geborgensein - қауіпсіздік, қауіпсіздік сезімі, қорғандық; die Sicherheit - кепіл, сенімділік, қауіпсіздік, беріктік, қамтамасыз ету, сенімділік; der Geborgenheit - қауіпсіздік, қорғандылық; die Gefahrlosigkeit – қауіпсіздік. 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: La sécurité; Lasûreté - сақтау, сенімділік, қауіпсіздік, сенімділік, қамтамасыз ету, кепілдік; lasécurité – сенімді пайдалану, қауіпсіздік, беріктік, беріктік қоры, сенімділік. 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында безопасность-қауіпсіздік сөзі жеке түрлі формада тұрып 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңында (2017.28.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) безопасность-қауіпсіздік түрлі формада 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңында (2020.01.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) безопасность-қауіпсіздік нұсқасы 1 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметін жетілдіру сұрақтары бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жобасының тұжырымдамасында (жарияланған күні: 13 қыркүйек 2018) безопасность-қауіпсіздік нұсқасы түрлі формада 5 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы (жарияланған күні /жаңартылған күні: 27 тамыз 2018) безопасность-қауіпсіздік нұсқасы 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ безопасность-қауіпсіздік нұсқасында түрлі формада 24 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) талқылау нұсқасы 1 рет, талқылауға нұсқасы 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 - 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңында (2019.22.10. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) безопасность-қауіпсіздік нұсқасында түрлі формада 29 рет қолданылған. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (жарияланған күні: 10 мамыр 2018) талқылаулар нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3-шілдедегі № 228-V ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында безопасность-қауіпсіздік нұсқасында 3 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 13-желтоқсандағы редакциясы № 280-VI ҚРЗ Дене тәрбиесі мен спорт туралы Заңында безопасность-қауіпсіздік нұсқасында 5 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Безопасность – қауіпсіздік. | +2 |
| 100. | Белопольный | Ақ шаршылы | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Үндіеуропа тілінен туындаған жалпы славян тілі сөзі: (литва тілінің balti, латын тілінің bals, көне үнді тілінің bhalam). Көне орыс тілінің – бълый, бьль. Жалпы славян тілінің – belъ (белый), Үнді еуропа тілінің – bhel- (белый). «Ақ» сөзі өте көне кезеңнен белгілі, көне орыс ескерткіштерінде XI ғасырдан бастап қолданысқа енген. Көне орыс тілінің бълый (-ъ, -а, -о) көне славян тілінің бълъ, бълый сөзінен туындаған және жалпы славянның belъ сөзінен шыққан және әрі қарай дами келе үндіеуропа тілдерінің негізінде bhel- – «белый/ақ» сөзі туындаған. Орыс тілінен туындаған аталмыш сөз өз тілдегі үндес сөздермен түбірлес екенін еш бүкпесіз айта аламыз. Праславян тілінің сөзінен шыққан, онымен бірге қатарлас басқа да сөздермен бірге туындағаны: көне орыс тілінің поле, көне славян тілінің поле (көне грек тілінің πεδίον, κάμπος), орыс тілінің, украин тілінің по́ле, болгар тілінің поле́, сербі тілінің және хорват тілінің по̏ље, словен тілінің роljе̑, чех тілінің, словак тілінің, поляк тілінің роlе, в.-луж. роlо, н.-луж. рólо, полабск. Рülǘ пайда болған. Көне орыс тілінің полъ «открытый, свободный, полый» шыққан және латын тілінің раlаm «открыто, явно» түбірлес, fala «равнина, пустошь», Falun, жаңа ғасырдағы неміс тілінің West-falen, Ost-falen. Возм., сонымен қатар көне орыс тілінің Раlwе, раlwе — шөлді, шөлейтті, ормансыз, жыртылмаған жерді, албан тіліндегі shpall «ашамын» деген сөзінен шыққан. Әрі қарай осы сөзге украин тілінің полонина́ «плоскогорье, пастбище в горах», болгар тілінің планина́ «гора», сербі тілінің және хорват тілінің, словен тілінің planína «гора», чех тілінің, словак тілінің planina «равнина», поляк тілінің, в.-луж. płonina «сухая, бесплодная земля», шв. fjäll. шыққан. Әрі қарай дами келе feld «поле» көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі. Көне славян тілінің полѣти, пламѩ (пали́ть, по́ломя) бастапқы мағынасы «выжженная равнина», а сонымен қатар со словен тілінің péljati «гнать, вести» (Бодуэн де Куртенэ) шыққан. По́ле сөзінен полева́ть «охотиться», поляк тілінің роlоwаć — шыққан; салыстырамыз: көне орыс тілінің польничати «охотиться» сөзі шыққан деген тұжырым бар. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Ağ sahə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: жарык, чакмак- 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Oq-dala 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Işık kare 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: White-field 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Campo blanco 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Weißes Feld 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Champ blanc 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде белополый нұсқасында 2 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Белопольный – ақ шаршылы. | +2 |
| 101. | Белые | Ақтар | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Үндіеуропа тілінен туындаған жалпы славян тілі сөзі: (литва тілінің balti, латын тілінің bals, көне үнді тілінің bhalam). Көне орыс тілінің – бълый, бьль. Жалпы славян тілінің – belъ (белый), Үнді еуропа тілінің – bhel- (белый). «Ақ» сөзі өте көне кезеңнен белгілі, көне орыс ескерткіштерінде XI ғасырдан бастап қолданысқа енген. Көне орыс тілінің бълый (-ъ, -а, -о) көне славян тілінің бълъ, бълый сөзінен туындаған және жалпы славянның belъ сөзінен шыққан және әрі қарай дами келе үндіеуропа тілдерінің негізінде bhel- – «белый/ақ» сөзі туындаған. Орыс тілінен туындаған аталмыш сөз өз тілдегі үндес сөздермен түбірлес екенін еш бүкпесіз айта аламыз. «Ақ» сөзі ежелден бері белгілі, ол ежелгі орыс ескерткіштерінде XI ғасырдан бері кездеседі. Ескі орыс ақ (-а, -а, -о) ескі славян тілінен ақ, ақ түстерден алынады және бүкіл славян белдеуіне, содан кейін үнді-еуропалық негізге бхел - “ақ” түседі. Орыс сөзі көптеген басқа тілде бірдей мағынасы бар сөздермен үндеседі. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: ağ 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: ак 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: oq 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: beyaz 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: white; White - ақ, боз, сұр, күмістей, түссіз, ашық; Caucasian - кавказдық, ақ; whitey - ақ, ақшыл, honkyи- ақ, lily - ақ, тізбектік; blanch - күмістей, ақ 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blanco 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: weiß; Weiß - ақ, аппақ 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blanc; Blanc - бос, суық, ағарған, ақ, ақшылт, ағарған. 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде белый-ақтар нұсқасында 25 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Белые – ақтар. | +2 |
| 102. | Бешеная пешка | Құтырған тас (пешка) | Бешеная пешка Құтырған тас (пешка) СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Түп нұсқадағы сөз бесить етістігінен шыққан, әрі қарай бес зат есімі, праславян тілінің *běsъ шыққан, одан әрі өзге де сөздердің қатарынан: көне славян тілінің бѣсъ (көне грек тілінің δαίμων, πνεῦμα, δαιμόνιον), орыс тілінің бес, украин тілінің біс, болгар тілінің бесъ́т, сербі тілінің және хорват тілінің би̏jес «ярость», словен тілінің bė̑s «злой дух», чех тілінің běs, поляк тілінің bies, бұрын bias жергілікті қолданыста Biasowice деген сөз туындаған. Әдеби тілмен туыстас екені де анықталды: baisà «страх», baisùs «отвратительный, мерзкий, ужасный», латын тілінің foedus «мерзкий», грек тілінің πίθηκος «обезьяна» сөздері де туыстас деп танылғае. Траутманның көзқарасына сүйенсек, әдеби тілдегі baidýti «пугать» и орыс тілінің бояться сөзінен шыққан. Латын тілінің figūrа «тас/бедер, об ауыз екі сөйлеу тілінің/бейне», содан әрі қарай дами келе fingere «тигізу; қалыптастыру, илеу; ойдан, қиялдан шығару» етісітігі туындай келе, соның салдарынан праүндіеуропа тілінің *dheigh- «балшықпен майлау, сылау, балшықтан илеу, қамыр илеу» тіркестері туындаған. Орыс тіліндегі тас («пластикалық сұлба/тас» деген бастапқы мағынасы болған) — І Петрдің 1701 жылы поляк тілінің figurа сөзінен туындауы мүмкін деген тұжырым бар. Қарсылас бөлшегіне шабуыл жасайтын қорғалмаған тас. Әдетте, «ашуланшақ тас» патшаға шабуыл жасайды, оған шах жариялап, жоғалу қаупі төнген жаққа «мәңгілік шабуыл» («мәңгілік шах») арқылы жеңіске жетуге мүмкіндік береді. Көбінесе «тырнақ бөлігі» - бұл тырнау. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Dəli fiqur 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: кутурган көрсөткүч 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Aqldan ozgan odam 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Deli figür 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Mad figure 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Figura loca 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Verrückte Figur 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Figure folle 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде пешка-пешка нұсқасында аударылмастан бірнеше формада түрлі септікте 47 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Бешеная пешка – құтырған тас (пешка). Жоғарыда атап өткеніміздей бір ғана нұсқасын қалдыру керек. Сондықтан тас (пешка) деп түсіндіре кетудің қажеттілігі шамалы. Ұсыныс: «Бешеная» пешка – «құтырған» тас. | 0 |
| 103. | Битое поле | Соғылған шаршы | Битое поле Соғылған шаршы СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Прославян тілінің *biti сөзінен туындаған, оған қоса өзге де сөздермен бірге шыққан сөздер де жетерлік: көне орыс тілінің, көне славян тілінің бити, украин тілінің би́ти, болгар тілінің би́я, сербі тілінің және хорват тілінің би̏ти би̏jе̑м, словен тілінің bíti bȋjem, чех тілінің bít biji, поляк тілінің bić biję, в.-луж. bić biju, н.-луж. biś bijom; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *bheyǝ-. Одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі bīhal «топор», сонымен бірге bil, арм. bir «дубинка, палка», көне гректің φιτρός «ствол дерева, кол, колода», ирл. benim (*bhināmi) «режу, бью», biail «топор». (праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды. *bieiti/*boiti жұрнкақтары *bhei-/*bhoi-/*bhi- «бить, бой») туындаған. Праславян тілінің сөзінен шыққан, онымен бірге қатарлас басқа да сөздермен бірге туындағаны: көне орыс тілінің поле, көне славян тілінің поле (көне грек тілінің πεδίον, κάμπος), орыс тілінің, украин тілінің по́ле, болгар тілінің поле́, сербі тілінің және хорват тілінің по̏ље, словен тілінің роljе̑, чех тілінің, словак тілінің, поляк тілінің роlе, в.-луж. роlо, н.-луж. рólо, полабск. Рülǘ пайда болған. Көне орыс тілінің полъ «открытый, свободный, полый» шыққан және латын тілінің раlаm «открыто, явно» түбірлес, fala «равнина, пустошь», Falun, жаңа ғасырдағы неміс тілінің West-falen, Ost-falen. Возм., сонымен қатар көне орыс тілінің Раlwе, раlwе — шөлді, шөлейтті, ормансыз, жыртылмаған жерді, албан тіліндегі shpall «ашамын» деген сөзінен шыққан. Әрі қарай осы сөзге украин тілінің полонина́ «плоскогорье, пастбище в горах», болгар тілінің планина́ «гора», сербі тілінің және хорват тілінің, словен тілінің planína «гора», чех тілінің, словак тілінің planina «равнина», поляк тілінің, в.-луж. płonina «сухая, бесплодная земля», шв. fjäll. шыққан. Әрі қарай дами келе feld «поле» көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі. Көне славян тілінің полѣти, пламѩ (пали́ть, по́ломя) бастапқы мағынасы «выжженная равнина», а сонымен қатар со словен тілінің péljati «гнать, вести» (Бодуэн де Куртенэ) шыққан. По́ле сөзінен полева́ть «охотиться», поляк тілінің роlоwаć — шыққан; салыстырамыз: көне орыс тілінің польничати «охотиться» сөзі шыққан деген тұжырым бар.Шахматта ұрылған өрісті қарсыластың немесе сарбаздың соққысындағы өріс деп атайды. Әдетте шахмат термині «өту-өту» ережесін білдіреді. ұрылған өріс - сарбаз шабуылдаған өріс, бастапқы локте жау ломбасының алдында тігінен. Шахматта «ұрылған өріс» және жолдағы ереже XV ғасырда күшіне енді, шамамен бір уақытта алғашқы сарбазға екі өрісті жасауға рұқсат етілген тағы бір ереже. Сарбаздың қосымша мүмкіндіктері шахмат тақтасында жау оны ұрып-соғылған алаңнан өткен кезде алуға құқылы болды. Жаяу жүру - шахматтың ерекше жағдайы, бұл жағдайда сарбаз қарсыластың сарбазын ұрып, орнына түспейді. Жолда басып алу ақ сарбаз бастапқы күйде болған кезде, ал қара төртінші көлденеңінде болған кезде пайда болуы мүмкін; басқа жағдайда: қара - бастапқы қалыпта, ақ - бесінші көлденеңде. Сарбазды ұрылған өріс арқылы жасап, ережелер қарсыластарға сарбазды бір өрісті алға жылжытқандай алуға мүмкіндік береді. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Döyülən sahə 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: сынган талаасы 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Kaltaklangan maydon 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Dayak alanı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Beaten field 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Campo batido 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Geschlagenes Feld 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Champ battu 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде поле-шаршы нұсқасында 57 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Битое поле – соңылған шаршы. | -1 |
| 104. | Бить | Соғу | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Прославян тілінің *biti сөзінен туындаған, өзге де сөздердің ішінен әрі қарай пайда болған сөзі: көне орыс тілінің, көне славян тілінің бити, украин тілінің би́ти, болгар тілінің би́я, сербі тілінің және хорват тілінің би̏ти би̏jе̑м, словен тілінің bíti bȋjem, чех тілінің bít biji, поляк тілінің bić biję, в.-луж. bić biju, н.-луж. biś bijom; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *bheyǝ-. Одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі: bīhal «топор», сонымен бірге bil, арм. bir «дубинка, палка», көне грек тілінің φιτρός «ствол дерева, кол, колода», ирл. benim (*bhināmi) «режу, бью», biail «топор». (праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *bieiti/*boiti суффиксі арқылы *bhei-/*bhoi-/*bhi- «бить, бой») туындаған. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Döymək üçün 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: уруу 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Urish uchun 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Yenmek için 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Beat 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Para vencer 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Zu schlagen 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Battre 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): 11. Ұсыныстар: Бить – соғу. | 0 |
| 105. | Бланк для записи партии | Партияны жазу бланкісі | Бланк для записи партии Партияны жазу бланкісі СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1.Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Француз тіліндегі сөзден бастау алджы деген тұжырым бар: blanc «белый», әрі қарай *blancus «белый», одан соң прагерман тілінің формасында *blangkaz дамыған, өзге де сөздің арасында пайда болғаны: франкск. *blank, көне скандинав тілінің blakkr, одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі: blanc, blanch және неміс тілінің blank; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *bhel- «сиять». Сөздің бастапқы түбірі записать етістігінен туындаған, ол за- + писать, одан әрі праславян тіліндегі *pьsā́tī сөзінен туындаған, өзге де сөздің арасынан туындаған біздің жағдайдағы сөз төркіні: көне орыс тілінің писати, көне славян тілінің пьсати, пишѫ (көне грек тілінің γράφειν), орыс тілінің писа́ть, украин тілінің писа́ти, беларусь тілінің пісаць, болгар тілінің пи́ша, сербі тілінің және хорват тілінің пи́сати, пи̑ше̑м, словен тілінің písati, píšеm, чех тілінің psát, píši, словак тілінің písať, поляк тілінің, в.-луж. pisać, н.-луж. pisaś; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды *peik`- «писать, пестрить». Мына пёстрый сөзімен туыстас; сонымен қатар пёс сөзімен салыстырыңыз. Әрі қарай осы сөздерге қатысты бар деген тұжырым ретінде әдеби тілдегі piešiù, piẽšti «рисовать, чертить (углем)», paišýti, pаišаũ «чертить, рисовать, набрасывать», piẽšos, paĩšоs, puĩšоs ж. мн. «сажа», көне орыс тілінің pеisāi «они пишут», pеisātоn «написанное», көне үнді тілінің piṃc̨áti «украшает, придаёт об ауыз екі сөйлеу тілінің, выкраивает», pḗс̨аs «вид, форма, цвет», авест. paēsа- м. «украшение», др.-перс. ni-pišta- «записанное», авест. frapiẋšta- «украшенное», тохар. Piііṅkam «пишет», грек тілінің ποικίλος «пёстрый», одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі, fe^h — бұл нұсқаға да ұқсас деген пікір бар, готск. filu-faihs «весьма многооб ауыз екі сөйлеу тілініңный», а сонымен қатар латын тілінің pingo, -еrе «рисовать, вязать иглой» сөзінен шыққан. Француздан шыққан, әрі қарай латын тілінің «бөлісуге» сөзі. Шахмат ойынын жазу шахмат ережелері мен ойындарының ажырамас бөлігі болып табылады. Ойынды дұрыс жаза білу - бұл жетістіктің кепілі ғана емес, сонымен қатар судьяның күлкілі жағдайлары мен ескертулерінен, кейде тіпті жеңілістерден де құтылу мүмкіндігі. Бұл мақала екі бөлікке бөлінеді, осыған байланысты тақтада ойнағанда шахмат ойынын қалай дұрыс жазу керектігі туралы сөйлесеміз. Екінші бөлімде біз тек дұрыс жазу әдісіне тоқталамыз. Осы мақаланы жазуда қолданылатын ережелерден үзінділер Ресей Федерациясының Спорт Министрлігінің 2017 жылғы 17 маусымдағы № 654 бұйрығымен бекітілген, Ресей Федерациясының Спорт Министрлігінің 2017 жылғы 19 желтоқсандағы № 1087 бұйрығымен өзгертілген. 8 және 16-баптар шахмат ойынын шахмат ережелеріне жазуға арналған. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Partiya qeyd forması 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Партия жазуу үчүн бош 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Partiya yozuvlari shakli 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Parti Kayıt Formu 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Party Record Form 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Formulario de registro de fiesta 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Party Record Form 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Formulaire d`enregistrement du parti 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында партия-партия нұсқасында 1 рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде партия-партия нұсқасында еш аударылмастан 119 рет қолданылған. «Қазақстандық Шахмат Федерациясы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің (жаңа редакциясы) Алматы-2019 жылғы Жарғысында бланк-бланк нұсқасында аударылмастан 1 рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде бланк для записи партии - партияны жазуға арналған бланк нұсқасы, сонымен қатар бланк сөзі еш аударылмастан 23 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Бланк для записи партии - Партияны жазу бланкісі. | +2 |
| 106. | Ближняя оппозиция | Жақын оппозиция | Ближняя оппозиция Жақын оппозиция СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Праславян тілінің *bliz-, өзге де сөздің арасынан туындаған біздің жағдайдағы сөз төркіні: көне славян тілінің близь, близъ, орыс тілінің, украин тілінің близь, болгар тілінің бли́зо, бли́зу «близко», сербі тілінің және хорват тілінің бли́зу, словен тілінің blìz, blízi, blízu; көне чех тілінің bliz, поляк тілінің диал. blizo «близко». Родственно латын тілінің мына сөзінен туындаған blaîzît «давить, жать, бить, тереть», bliêzt «рубить, бить», латын тілінің flīgere «бить» сөзінен шыққан. Салыстырамыз: әдеби тілдегі blýžoti «лежать недвижимо (о больном)», грек тілінің ἄγχι «близко»: ἄγχω «завязываю», француз тілінің près, итальян тілінің presso, appresso «поблизости»: латын тілінің pressus «сжатый» сөзінен шыққан. Латын тілінің oppositio «противопоставление/қарсыластық; возражение/қарсыластық», opponere етістігінің «ставить против, противопоставлять» мағынасын береді, кейіннен ob «к, против, перед» + pōnere «класть, ставить», праүндіеуропа елінің тіліндегі *po-s(i)nere сөзіне өткен. Саясаттағы оппозиция (латын оппозициясы «оппозиция, оппозиция») - басым партияға немесе партиядағы немесе топтағы көпшілік қолдайтын пікірге қарсы қозғалыс, партия, топ немесе тұлға деген сөзін білдіреді. Бұл сондай-ақ биліктің бағытына қарсы келетін және билік партиясымен (партиялармен) мемлекеттік билік үшін күрес жүргізетін партиялардың, топтардың және қозғалыстардың саяси белсенділігі. Сонымен қатар әдебиетте - оппозициялық партия, оппозициялық топ (партияда) және тағы басқа атаулар бар. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Müxalifət yaxınlığında 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: жанында каршылык 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Qarshilik yaqinida 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Muhalefete yakın 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Near opposition 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Cerca de la oposición 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Nahe der Opposition 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Quasi opposition 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): Қазақстан Республикасының 2020 – 2022 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Заңы 2019 жылғы 4 желтоқсандағы № 276-VІ ҚРЗ ближайщий - жақын нұсқасында 2 рет қолданылған. ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде ближайщий нұсқасында 2 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы (2020.02.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) заңында ближайщий родственник – жақын туысы формасында тұрып 1 рет қолданылған. Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Заңында (2020.10.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен) ближайщий родственник – жақын туысы нұсқасында түрлі формада 4 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Ближняя оппозиция – жақын оппозиция. | +2 |
| 107. | Блиц | Блиц | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Неміс тілінің Blitz «молния» сөзінен шыққан. Блиц (неміс тілінің blitz — молния): Блиц - бұл суретке түсіру үшін қысқа мерзімді жарқыл шығаратын құрылғы. Блиц - шахматта, дойбы ойындарында және басқа ойындарда: уақытты өте жылдам басқаратын ойын. «Блиц» - Ұлыбританияның Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі стратегиялық бомбалау. «Блиц» - бұл Халықаралық лазерлік диапазонды анықтау қызметі пайдаланатын Информатика ғылыми-зерттеу институтының микросерігі. Блиц - бұл тақта ойыны (шет елде ол Dutch Blitz, Ligretto деген атпен белгілі). 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blits 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: блиц 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blits 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: hava saldırısı 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blitz 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: bombardeo 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blitz 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blitz 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде блиц нұсқасында еш аударылмастан 5 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Блиц – Блиц. | +2 |
| 108. | Блиц-турнир | Блиц-турнир | СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Сөздің бастапқы шығу төркіні: неміс тілінің Blitz «молния». Блиц (неміс тілінің blitz — молния): Блиц - бұл суретке түсіру үшін қысқа мерзімді жарқыл шығаратын құрылғы. Блиц - шахматта, дойбы ойындарында және басқа ойындарда: уақытты өте жылдам басқаратын ойын. «Блиц» - Ұлыбританияның Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі стратегиялық бомбылау. «Блиц» - бұл Халықаралық лазерлік диапазонды анықтау қызметі пайдаланатын Информатика ғылыми-зерттеу институтының микросерігі. Блиц - бұл тақта ойыны (шет елде ол Dutch Blitz, Ligretto деген атпен белгілі). Спорттық жарыс (әдетте шахмат) қысқа мерзімде өтті 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blits turniri 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы:блиц-турнир 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blits musobaqasi 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blitz Turnuvası 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blitz tournament 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Torneo Blitz 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blitz Turnier 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Tournoi Blitz 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): ФИДЕ шахмат ойнау (2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енген) ережелерінде блиц нұсқасында еш аударылмастан 5 рет қолданылған. 11. Ұсыныстар: Блиц-турнир – Блиц-турнир. | +1 |
| 109. | Блокада, блокировка | Блокада, қоршау | Блокада, блокировка Блокада, қоршау СаласыЗаңнама Этимологиясы Дефинициясы 1. Түпкі тілде (нақты қай тіл екенін көрсету қажет) таңбалануы мен білдіретін мағынасы: Неміс тілінің Blockade «блокада», blockieren «блокировать» етістігінен, әрі қарай bloc «глыба, масса сөздері туындаған; блок», неміс тілінің Block немесе нидерланды тілінің blok, әрі қарай прагерман тілі формасы *blukką, өзге де тілдердің ішінен туындағаны: одан әрі қарай дами келе көне неміс тіліндегі сөзбен түйіседі: bloh және неміс тілінің Block «колода, чурбан; глыба», салыстырамыз: нидерланды тілінің bloc және нидерланды тілінің blok; праүндуеуропа тілдерінен бастау алатыны белгілі болды, ол сөз - *bhlugo- деген мағынаны білдіреді. Блокада - шахматты алаңға бірден қарсыластың сарбазының (сарбаздың) алдына қоюдан тұратын стратегиялық шахмат әдісі. Бітелетін бөлік мұндай сарбаздың қозғалысын тоқтатады және сонымен бірге бұл сарбаз қарсыластың ол орналасқан вертикальға шабуылынан қорғалған. Блокаторлардың рөлі жеңіл бөлшектермен - атпен жақсы үйлеседі деп есептеледі, өйткені сарбаздың алдындағы позициясы сарбаздың жанындағы өрістерге немесе сарбаздың бүкіл тізбегінің қозғалысына кедергі келтіретін пілге оқ атуға мүмкіндік береді. Блокада - бұл өткен сарбазбен күресудің тиімді әдісі. Блокада, атап айтқанда бірнеше тіректерді қоршау ұзақ мерзімді позициялық салдарға әкелуі мүмкін - позицияның тығыздығы және оқшауланған жақта маневр жасау қиындықтары. 2. Әзірбайжан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blokada; tıxanma 3. Қырғыз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: блокада; бекитчү 4. Өзбек тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: blokajı; kilitleme 5. Түрік тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blokada; to`sib qo`yish 6. Ағылшын тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blockade; blocking 7. Испан тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Bloqueo; bloqueo 8. Неміс тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blockade; Blockieren 9. Француз тіліндегі баламасы мен білдіретін мағынасы: Blocus; blocage 10.Заңнамадағы қолданысы (мүмкіндігінше соңғы жылдары қабылданған кодекстер мен заңдар басшылыққа алынуы қажет): 11. Ұсыныстар: Блокада, блокировка – блокада, қоршау. Блокада+ны – бөгет, блокировка+ны + бұғат+та+у деп алу дұрыс деп санаймыз. |
Әсілінде, бұны дауысқа салуға мүлдем болмайды. Қазақша баламалары түрліше беріліп жүрген жоқ, қайта әр жағдайға бабымен келе қалған,
В условиях карантина - карантин жағдайында, наше условие такова - біздің қояр талабымыз мынадай, главное условие не пропустить - өткізіп алмау шарт т.б.