| 1. | точность | дәлдік | точностьдәлдікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәлдік (информатикада) - әдетте битпен өлшенеді, бірақ кейде ондық сандармен өлшенетін нақтылау өлшемі.
2. Әзербайжан: dəqiqlik
3. Қырғыз: тактык
4. Өзбек: aniqlik
5. Түрік: doğruluk
6. Ағылшын: accuracy
7. Испан: exactitud
8. Неміс: Richtigkeit
9. Француз: précision
10. Бекітілген нұсқасы: точность удвоенная – қосарланған дәлдік (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы: точность – дәлдік
12. Орыс тіліндегі «точность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дәлдік» сөзі бекітілген, заңнамада «дәлдік» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «точность» сөзі қазақ тіліне «дәлдік» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +11 |
| 2. | аккуратность
| мұқияттылық, ұқыптылық
| аккуратность
мұқияттылық, ұқыптылық
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мұқияттылық (лат. accuratus, accurare қамқор болу, мұқият жасау) - дәлдікке, тәртіпке, ұқыптылыққа және еңбекқорлыққа бейімділік.
Аккуратность – accuratus, accurare – лат. «қамқор болу», «мұқият жасау».
Пунктуальность» - лат. punctum — «нүкте».
2. Әзербайжан: dəqiqlik
3. Қырғыз: тактык
4. Өзбек: aniqlik
5. Түрік: doğruluk
6. Ағылшын: accuracy
7. Испан: exactitud
8. Неміс: Richtigkeit
9. Француз: précision
10. Бекітілген нұсқасы: аккуратность – ұқыптылық (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: аккуратность – нақтылық; ұқыптылық; ұқыптылық – ресми статистикалық ақпаратты жариялау күнінен бастап жоспарлы күнге дейінгі уақыт тежелісімен шартталған өлшемшарт – пунктуальность – критерий, обусловленный временем задержки со дня публикации официальной статистической информации до запланированного дня.
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (accurare – лат. «қамқор болу», «мұқият жасау») «аккуратность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұқыптылық» сөзі бекітілген, заңнамада «нақтылық», «ұқыптылық» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «ұқыптылық» сөзі орыс тіліне «пунктуальность» (лат. punctum — «нүкте») сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аккуратность» сөзі қазақ тіліне «мұқияттылық» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +9 |
| 3. | функция активации
| белсендіру функциясы, активация функциясы
| функция активации
белсендіру функциясы, активация функциясы
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белсендіру функциясы (ағыл. activation function) өлшенген кіріс мәнінің жиынтығы нәтижесіне және шекті мәнге байланысты нейронның шығыс мәнін анықтайды.
Активация – activation – франц. activation «белсендіру».
Функция – function – лат. functio «орындау, міндет, жарна».
2. Әзербайжан: aktivləşdirmə funksiyası
3. Қырғыз: жандандыруу функциясы
4. Өзбек: faollashtirish funktsiyasi
5. Түрік: aktivasyon fonksiyonu
6. Ағылшын: activation function
7. Испан: función de activación
8. Неміс: Аktivierungsfunktion
9. Француз: fonction d`activation
10. Бекітілген нұсқасы: активация – белсендіру (2016 жылғы 28 маусым)
функция – қызмет, функция (2016 жылғы 8 желтоқсан); функция – функция (2020 жылғы 25 маусым); референтная функция – референттік қызмет (2020 жылғы 25 қараша)
11. Заңнамадағы қолданысы: активация – жандандыру; активация; белсендіру; функция – функция; қызмет
12. Орыс тіліне француз тілінен енген (франц. activation «активация») «активация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «белсендіру» сөзі бекітілген, заңнамада «жандандыру», «активация», «белсендіру» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. functio «орындау, міндет, жарна») «функция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «функция», «қызмет» сөздері бекітілген, заңнамада «функция», «қызмет» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «функция активации» сөз тіркесі қазақ тіліне «белсендіру функциясы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +5 |
| 4. | деятельность в области повседневной
жизни
| күнделікті өмір саласындағы
қызмет
| деятельность в области повседневной
жизни
күнделікті өмір саласындағы
қызмет
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Күнделікті өмір саласындағы қызмет - денсаулықты және тәуелсіз өмірді сақтау үшін маңызды өзін-өзі күту қызметі.
2. Әзербайжан: gündəlik həyat fəaliyyəti
3. Қырғыз: күнүмдүк жашоо иш-аракеттери
4. өзбек: kundalik hayot faoliyati
5. түрік: günlük yaşam aktiviteleri
6. ағылшын: activities of daily living
7. испан: actividades de la vida diaria
8. неміс: Аktivitäten des täglichen lebens
9. француз: activités de la vie quotidienne
10. Бекітілген нұсқасы: товары повседневного спроса – күнделікті сұраныс тауарлары (2017 жылғы 10 қараша)
11. Заңнамадағы қолданысы: деятельность – қызмет; область – облыс, сала; аумақ; повседневная – күнделікті; жизнь – өмір; тіршілік
12. Орыс тіліндегі «деятельность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздері бекітілсе, заңнамада «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «область» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «облыс», «сала», «аумақ» сөздері бекітілсе, заңнамада «облыс», «сала», «аумақ» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «повседневная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «күнделікті» сөзі бекітілсе, заңнамада «күнделікті» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «жизнь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өмір» сөзі бекітілсе, заңнамада «өмір» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «деятельность в области повседневной жизни» сөз тіркесі қазақ тіліне «күнделікті өмір саласындағы қызмет» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +4 |
| 5. | исполнительное устройство, актуатор
| атқарушылық құрылғы, актуатор
| исполнительное устройство, актуатор
атқарушылық құрылғы, актуатор
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атқарушылық құрылғы, актуатор (ағыл. actuator) - объектіге келетін энергия немесе материалдар ағынын өзгерту арқылы басқару объектісіне әсер ететін автоматты басқару жүйесінің функционалды элементі.
Актуатор – лат. actualis «әрекетті; жарамды».
2. Әзербайжан: aktuator
3. Қырғыз: аткаруучу
4. Өзбек: aktuator
5. Түрік: aktüatör
6. Ағылшын: actuator
7. Испан: solenoide
8. Неміс: Аktuator
9. Француз: actionneur
10. Бекітілген нұсқасы: исполнительная власть – атқарушы билік (2016 жылғы 7 желтоқсан)
устройство – құрылғы (2020 жылғы 25 қараша)
11. Заңнамадағы қолданысы: исполнительная – атқарушы; орындаушы; устройство – құрылғы
12. Орыс тіліндегі «исполнительное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атқарушы» сөзі бекітілсе, заңнамада «атқарушы», «орындаушы» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «устройство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрылғы» сөзі бекітілсе, заңнамада «құрылғы» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «исполнительное устройство» сөз тіркесі қазақ тіліне «атқарушылық құрылғы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. actualis «әрекетті; жарамды») «актуатор» сөзі қазақ тілінде «актуатор» сөзімен қолданылғаны дұрыс деп санаймыз.
| +8 |
| 6. | адаптивное управление
| бейімді басқару
| адаптивное управление
бейімді басқару
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бейімді басқару (лат. adaptare «бейімдеу, ыңғайлау») - басқару объектісі параметрлерінің өзгеруіне немесе басқару объектісіне әсер ететін сыртқы бұзылуларға байланысты реттегіш параметрлерін немесе реттегіш құрылымын өзгерту мүмкіндігі бар басқару жүйелерін синтездеуге мүмкіндік беретін басқару теориясы әдістерінің жиынтығы.
Адаптивное – аdaptare - лат. «бейімдеу, ыңғайлау».
2. Әзербайжан: adaptiv idarəetmə
3. Қырғыз: жемкорлук башкаруу
4. Өзбек: adaptiv boshqaruv
5. Түрік: uyarlanabilir kontrol
6. Ағылшын: adaptive control
7. Испан: control adaptativo
8. Неміс: Аdaptive steuerung
9. Француз: contrôle adaptatif
10. Бекітілген нұсқасы: культура адаптивная – бейiмдi мәдениет (2018 жылғы 30 қараша)
управление – басқарма, басқару (2016 жылғы 8 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: адаптивная физическая культура – бейімдік дене шынықтыру; динамическая адаптивная маршрутизация - динамикалық адаптивті маршруттау; управление – басқарма, басқару
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (аdaptare - лат. «бейімдеу, ыңғайлау») «адаптивное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бейiмдi» сөзі бекітілген, заңнамада «бейiмдiк», «адаптивті» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «управление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «басқарма», «басқару» сөздері бекітілсе, заңнамада «басқарма», «басқару» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «адаптивное управление» сөз тіркесі қазақ тіліне «бейімді басқару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +8 |
| 7. | прибавление
| қосу, қостыру
| прибавление
қосу, қостыру
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қосу, қостыру - бір санды екіншісіне қосу жағынан қосудың арифметикалық әрекетін білдіріледі.
2. Әзербайжан: əlavə
3. Қырғыз: кошумча
4. Өзбек: qo`shish
5. Түрік: ilave
6. Ағылшын: addition
7. Испан: adición
8. Неміс: Zusatz
9. Француз: une addition
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: путем прибавления наценки - үстеме бағасын қосу арқылы
12. Орыс тіліндегі «прибавление» сөзі заңнамада «қосу» сөзімен аударылған.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «прибавление» сөзі қазақ тіліне «қосу», «қостыру» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +8 |
| 8. | аддитивные технологии
| аддитивті технологиялар, қоспалы өндіріс
| аддитивные технологии
аддитивті технологиялар, қоспалы өндіріс
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аддитивті технологиялар (Additive Manufacturing – аддитивтілік – «үстемелеу» сөзінен) - компьютерлік 3D технологиялардың көмегімен объектінің қабаттық құрылуы және синтезі.
Аддитив – additive – лат. additivus «қосымша, артық».
Технология – грек. τέχνη «өнер, шеберлік, дағды» + λόγος «сөз; ой, мағына, түсінік».
2. Әзербайжан: əlavə istehsalı
3. Қырғыз: кошумча өндүрүш
4. Өзбек: qo`shimcha ishlab chiqarish
5. Түрік: katmanlı üretim
6. Ағылшын: additive manufacturing
7. Испан: fabricación aditiva
8. Неміс: additive fertigung
9. Француз: la fabrication additive
10. Бекітілген нұсқасы: помеха аддитивная – аддитивті бөгеуіл (2016 жылғы 28 маусым)
технология – технология (2017 жылғы 15 ақпан)
қоспалы өткiзгiштiк - проводимость примесная (2016 жылғы 28 маусым)
өндіріс; өндіру – производство (2020 жылғы 25 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы: аддитивные технологии производства - өндірістегі аддитивті технологиялар; қоспалы алюминий - алюминий нелегированный; өндіріс – производство
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. additivus «қосымша, артық») «аддитивный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аддитивті» сөзі бекітілген, заңнамада «аддитивті» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. τέχνη «өнер, шеберлік, дағды» + λόγος «сөз; ой, мағына, түсінік») «технология» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «технология» сөзі бекітілген, заңнамада «технология» сөзімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «қоспалы» сөзі орыс тіліндегі «примесная» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «нелегированный» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «өндіріс» сөзі орыс тіліндегі «производство» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «производство» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аддитивные технологии» сөз тіркесі қазақ тіліне «аддитивті технологиялар» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 9. | состязательное (вредоносное)
обучение
| бәсекелесе (зиянды) оқыту, жарыстаса оқыту; бәсекелестік дайындығы
| состязательное (вредоносное)
обучение
бәсекелесе (зиянды) оқыту, жарыстаса оқыту; бәсекелестік дайындығы
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Бәсекелестік (зиянды) оқыту, жарыстаса оқыту - модельдерді жаңылыстыратын мәліметтер беру арқылы алдауға тырысатын машиналық оқыту әдісі.
2. Әзербайжан: müxalif təlim
3. Қырғыз: атаандаштык окуу
4. Өзбек: qarama-qarshi ta`lim
5. Түрік: tartışmalı öğrenme
6. Ағылшын: adversarial learning
7. Испан: aprendizaje contradictorio
8. Неміс: Widersprüchliches lernen
9. Француз: apprentissage contradictoire
10. Бекітілген нұсқасы: состязательность и равноправие сторон – тараптардың жарыспалылығы мен тең құқықтылығы (2016 жылғы 7 желтоқсан)
дистанционное обучение – қашықтан оқыту (2020 жылғы 25 маусым)
жосықсыз бәсекелестік - недобросовестная конкуренция (2016 жылғы 7 желтоқсан)
жұмылдыру дайындығы – мобилизационная готовность (2016 жылғы 8 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: бәсекелестiк қағидаты - принцип состязательности; состязательный процесс - жарыс процесі; экономический порог вредоносности - экономикалық зияндылық шегі; обучение – оқыту, үйрету, меңгерту
12. Орыс тіліндегі «состязательность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарыспалылық» сөздері бекітілсе, заңнамада «состязательный» сөзі «жарыс», «бәсекелестiк» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «вредоносное» сөзі заңнамада «зияндылық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «обучение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оқыту» сөздері бекітілсе, заңнамада «оқыту», «үйрету», «меңгерту» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «бәсекелестiк» сөзі орыс тіліндегі «конкуренция» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «конкуренция» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «дайындық» сөзі орыс тіліндегі «готовность» сөзінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «готовность» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «состязательное (вредоносное) обучение» сөз тіркесі қазақ тіліне «бәсекелесе (зиянды) оқыту» немесе «жарыстаса оқыту» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 10. | аффективные вычисления
| аффективтік анықтау
| аффективные вычисления
аффективтік анықтау
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аффективтік анықтау (affective computing) (лат. affectus.) - адамның аффектісін тануға, түсіндіруге, өңдеуге және модельдеуге болатын жүйелер мен құрылғыларды зерттеу және әзірлеу.
Аффект – affective – лат. affectus «жан толқуы, құмарлық».
2. Әзербайжан: effektiv hesablama
3. Қырғыз: аффективдүү эсептөөлөр
4. Өзбек: affektiv hisoblash
5. Түрік: duygusal bilgisayar kullanımı
6. Ағылшын: affective computing
7. Испан: computación afectiva
8. Неміс: affektives rechnen
9. Француз: informatique affective
10. Бекітілген нұсқасы: вычисление – есептеп шығару (2010 жылғы 23 желтоқсан)
вычисление адреса – адресті анықтау (2015 жылғы 6 қазан)
11. Заңнамадағы қолданысы: органические (аффективные) расстройства - органикалық (аффектілік) бұзылулар; вычисление – есептеп шығару, есептеу; анықтау
12. Орыс тіліндегі «вычисление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «анықтау» сөзі, «есептеп шығару» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «анықтау», «есептеу» сөздерімен, «есептеп шығару» сөз тіркесімен аударылған.
Орыс тіліндегі «аффективные вычисления» (аффект – лат. affectus «жан толқуы, құмарлық») сөз тіркесі қазақ тіліне «аффективтік анықтау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 11. | аффинное преобразование
| аффиндік түрлендіру
| аффинное преобразование
аффиндік түрлендіру
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аффиндік түрлендіру (лат. affinis «жанасатын, жақын, іргелес») – параллель түзулер параллель түзулерге, қиылысатыны – қиылысатынға, айқасатыны – айқасатын сызықтарға өтетін жазықтықты немесе кеңістікті бейнелеу.
Аффин – affinis - лат. «жанасатын, жақын, іргелес».
2. Әзербайжан: afin transformasiyası
3. Қырғыз: аффиндик трансформация
4. Өзбек: afinaning o`zgarishi
5. Түрік: afin dönüşüm
6. Ағылшын: affine transformation
7. Испан: transformacion afin
8. Неміс: affektives rechnen
9. Француз: transformation affine
10. Бекітілген нұсқасы: цифровые преобразования – цифрлық түрлендіру (2018 жылғы 6 сәуір)
11. Заңнамадағы қолданысы: цифровые преобразования – цифрлық түрлендіру (2018 жылғы 6 сәуір)
12. Орыс тіліндегі «преобразование» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «түрлендіру» сөзі бекітілсе, заңнамада «түрлендіру» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «аффинное преобразование» (аффин – affinis - лат. «жанасатын, жақын, іргелес») сөз тіркесі қазақ тіліне «аффиндік түрлендіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +7 |
| 12. | гибкая разработка программного обеспечения
| икемді бағдарламалық қамтылым әзірлемесі, икемді бағдарламалық
жасақтама
| гибкая разработка программного обеспечения
икемді бағдарламалық қамтылым әзірлемесі, икемді бағдарламалық
жасақтама
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Икемді бағдарламалық қамтылым әзірлемесі (ағыл. agile software development, agile-әзірлеме) - бағдарламалық қамтылымды икемді әзірлеу манифестінің құндылықтарына және оның негізіндегі 12 қағидатқа негізделген бірқатар тәсілдер мен тәжірибелерге арналған жалпылама термин.
Программа – грек. programma – «хабарландыру», pro – «алдында, ерте» + gramma – «жазылған», graphein – «жазу»
2. Әзербайжан: çevik proqram inkişafı
3. Қырғыз: ийкемдүү программалык камсыздоону иштеп чыгуу
4. Өзбек: tezkor dasturiy ta`minotni ishlab chiqish
5. Түрік: çevik yazılım geliştirme
6. Ағылшын: agile software development
7. Испан: desarrollo ágil de software
8. Неміс: agile software entwicklung
9. Француз: développement logiciel agile
10. Бекітілген нұсқасы: программное обеспечение – бағдарламалық жасақтама, бағдарламалық қамтым, бағдарламалық қамту (2019 жылғы 28 маусым)
разработка – әзірлеу (іс қағаздары); игеру; қазу (кен ісі) (2020 жылғы 17 маусым)
тариф гибкий – икемді трафик (2017 жылғы 10 қараша)
11. Заңнамадағы қолданысы: гибкая организационная структура - икемді ұйымдастыру құрылымы; разработка – әзірлеу; әзірлеме, игеру; қазу; программное обеспечение – бағдарламалық қамтылым
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. programma – «хабарландыру», pro – «алдында, ерте» + gramma – «жазылған», graphein – «жазу») «программа» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «программа», «бағдарлама» сөздері бекітілген, заңнамада «программа», «бағдарлама» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «гибкий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «икемді» сөзі бекітілсе, заңнамада «икемді» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «разработка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әзірлеу» (іс қағаздары); «игеру»; «қазу» (кен ісі) сөздері бекітілсе, заңнамада «әзірлеу»; «әзірлеме», «игеру»; «қазу» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр.
Орыс тіліндегі «программное обеспечение» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бағдарламалық жасақтама», «бағдарламалық қамтым», «бағдарламалық қамту» сөз тіркестері бекітілсе, заңнамада «бағдарламалық жасақтама»; «бағдарламалық қамтылым» сөз тіркестерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «гибкая разработка программного обеспечения» сөз тіркесі қазақ тіліне «икемді бағдарламалық қамтылым әзірлемесі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 13. | воздушный зазор
| ауа саңылауы
| воздушный зазор
ауа саңылауы
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Ауа саңылауы (ағыл. air gap - «ауа саңылауы») - қауіпсіз компьютерлік желі қауіпті желілерден: интернет пен қауіпсіздігі төмен жергілікті желілерден физикалық түрде оқшауланған ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларының бірі.
2. Әзербайжан: hava boşluğu
3. Қырғыз: аба боштугу
4. Өзбек: havo oralig`i
5. Түрік: hava boşluğu
6. Ағылшын: air gap
7. Испан: luftspalt
8. Неміс: Entrehierro
9. Француз: trou d`air
10. Бекітілген нұсқасы: воздушные силы – әуе күштері (2020 жылғы 25 маусым)
воздушная яма – ауа шұңқыры (2018 жылғы 29 қараша)
зазор бандажа – шентемір саңылауы (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы: воздушный – әуе; ауа; зазор – саңылау
12. Орыс тіліндегі «воздушный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауа» , «әуе» сөздері бекітілсе, заңнамада «ауа» , «әуе» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «зазор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «саңылау» сөзі бекітілсе, заңнамада «саңылау» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «воздушный зазор» сөз тіркесі қазақ тіліне «ауа саңылауы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +9 |
| 14. | алгебра
| алгебра
| алгебра
алгебра
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Алгебра (араб. اَلْجَبْرُ әл-джабр «толықтыру») – арифметиканы жалпылау және кеңейту ретінде сипаттауға болатын математиканың бір саласы; бұл бөлімде сандар мен басқа да математикалық нысандар әріптермен және басқа символдармен белгіленеді, бұл олардың қасиеттерін жалпы түрде жазуға және зерттеуге мүмкіндік береді.
Алгебра – әл-джабр - араб. اَلْجَبْرُ «толықтыру».
2. Әзербайжан: cəbr
3. Қырғыз: алгебра
4. Өзбек: algebra
5. Түрік: cebir
6. Ағылшын: algebra
7. Испан: álgebra
8. Неміс: algebra
9. Француз: algèbre
10. Бекітілген нұсқасы: алгебра множеств – жиын алгебрасы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: алгебра – алгебра
12. Орыс тіліне араб тілінен енген (әл-джабр - араб. اَلْجَبْرُ «толықтыру») «алгебра» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «алгебра» сөзі бекітілген, заңнамада «алгебра» сөзімен аударылған.
| +9 |
| 15. | алюминий
| алюминий
| алюминий
алюминий
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Алюминий (Al,) - химиялық элементтердің периодтық кестесінің 13-ші тобының элементі (ескірген классификация бойынша - III топтың негізгі кіші тобының элементі), периодтық жүйенің ІІІ тобында, атомдық нөмірі 13.
Алюминий – aluminium - лат. alumen «ашудас», әдеби «ащы тұз».
2. Әзербайжан: alüminium
3. Қырғыз: алюминий
4. Өзбек: alyuminiy
5. Түрік: alüminyum
6. Ағылшын: aluminum
7. Испан: aluminio
8. Неміс: aluminium
9. Француз: aluminium
10. Бекітілген нұсқасы: диск алюминиевый – алюминий табақша (2019 жылғы 6 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: алюминий – алюминий
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. alumen «ашудас», әдеби «ащы тұз») «алюминий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «алюминий» сөзі бекітілген, заңнамада «алюминий» сөзімен аударылған.
| +9 |
| 16. | окружающий интеллект
| қоршаған интеллект
| окружающий интеллект
қоршаған интеллект
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Қоршаған интеллект (зият) (лат. intellectus - ақыл) - адамдардың қатысты болуын білдіретін, электрондық құрылғылары көп болатын қоршаған ортаға қатысты термин.
Интеллект – intellectus - лат. «ақыл».
2. Әзербайжан: ətraf mühitin zəkası
3. Қырғыз: айланадагы интеллект
4. Өзбек: atrof-muhit razvedkasi
5. Түрік: ortam zekası
6. Ағылшын: ambient intelligence
7. Испан: inteligencia ambiental
8. Неміс: ambient intelligence
9. Француз: intelligence ambiante
10. Бекітілген нұсқасы: мониторинг окружающей среды – қоршаған орта мониторингі (2016 жылғы 8 желтоқсан)
интеллект – интеллект (2018 жылғы 27 маусым)
интеллект тренера – жаттықтырушы зияты (2019 жылғы 6 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: окружающий – қоршаған; искусственный интеллект - жасанды интеллект; интеллектуальная собственность - зияткерлік меншік
12. Орыс тіліндегі «окружающий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қоршаған» сөзі бекітілсе, заңнамада «қоршаған» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (intellectus - лат. «ақыл») «интеллект» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «интеллект», «зият» сөздері бекітілген, заңнамада «интеллект», «зияткерлік» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «окружающий интеллект» сөз тіркесі қазақ тіліне «қоршаған интеллект» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +3 |
| 17. | окружающее освещение
| қоршаған жарық көздері
| окружающее освещение
қоршаған жарық көздері
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қоршаған жарық көздері - тұрғын үй-жайда, көшелерде жасанды жарық беретін техникалық жабдық.
2. Әзербайжан: ətraf mühitin işıqlandırılması
3. Қырғыз: айланадагы жарык
4. Өзбек: atrof muhitni yoritish
5. Түрік: ortam ışıklandırması
6. Ағылшын: ambient lighting
7. Испан: iluminación ambiental
8. Неміс: umgebungsbeleuchtung
9. Француз: éclairage ambiant
10. Бекітілген нұсқасы: мониторинг окружающей среды – қоршаған орта мониторингі (2016 жылғы 8 желтоқсан)
искусственное освещение – жасанды жарықтандыру (2018 жылғы 14 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: окружающий – қоршаған; освещение – жарықтандыру
12. Орыс тіліндегі «окружающий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қоршаған» сөзі бекітілсе, заңнамада «қоршаған» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «освещение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарықтандыру» сөзі бекітілсе, заңнамада «жарықтандыру» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «окружающее освещение» сөз тіркесі қазақ тіліне «қоршаған жарық көздері» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +3 |
| 18. | амплитудная модуляция
| амплитудалық модуляция
| амплитудная модуляция
амплитудалық модуляция
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Амплитудалық модуляция (AM, ағылш. AM - amplitude modulation) - тасымалдаушы сигналдың өзгеретін параметрі оның амплитудасы болатын модуляция түрі.
Амплитуда – лат. amplitudo «көлемі, маңыздылығы».
Модуляция – лат. modulatio «бірқалыптылық, ырғақтылық».
2. Әзербайжан: genlik modulyasiyası
3. Қырғыз: амплитудалык модуляция
4. Өзбек: amplituda modulyatsiya
5. Түрік: genlik modülasyonu
6. Ағылшын: amplitude modulation
7. Испан: amplitud modulada
8. Неміс: amplitudenmodulation
9. Француз: la modulation d`amplitude
10. Бекітілген нұсқасы: амплитудная модуляция – амплитудалық модуляция (2018 жылғы 29 қараша
11. Заңнамадағы қолданысы: паразитная амплитудная модуляция - паразитті амплитудалық модуляция
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. amplitudo «көлемі, маңыздылығы») «амплитуда» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «амплитуда» сөзі бекітілген, заңнамада «амплитуда» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. modulatio «бірқалыптылық, ырғақтылық») «модуляция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «модуляция» сөзі бекітілген, заңнамада «модуляция» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «амплитудная модуляция» сөз тіркесі қазақ тіліне «амплитудалық модуляция» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +9 |
| 19. | аналоговый вход
| аналогтық кіріс
| аналоговый вход
аналогтық кіріс
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аналогтық кіріс (ағылш. analogue input) - бағдарламаланатын контроллерлер жүйесінде жұмыс істеу үшін үздіксіз сигналды дискретті көп биттік екілік санға түрлендіретін құрылғы.
Аналог – analogue – грек. αναλογία «сәйкестік».
2. Әзербайжан: analoq giriş
3. Қырғыз: аналогдук киргизүү
4. Өзбек: analog kirish
5. Түрік: analog giriş
6. Ағылшын: analog input
7. Испан: entrada analogica
8. Неміс: analoger eingang
9. Француз: entrée analogique
10. Бекітілген нұсқасы: аналоговый сигнал – аналогты дабыл (2015 жылғы 6 қазан)
вход – кіру (2015 жылғы 11 желтоқсан)
кіріс шама - величина входная (2016 жылғы 28 маусым)
входное гнездо – кіріс ұясы (2004 жылғы 31 наурыз)
кеден кірісі - таможенные доходы (2016 жылғы 8 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: аналогы – тектестер; аналоговый аудио монитор - ұқсас аудио монитор; аналоговый канал – аналогтық арна; вход – кіріс; кіру
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (analogue – грек. αναλογία «сәйкестік») «аналоговый» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аналогты» сөзі бекітілген, заңнамада «тектес», «ұқсас», «аналогтық» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «вход» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кіру», «кіріс» сөздері бекітілсе, заңнамада «кіру», «кіріс» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «кіріс» сөзі орыс тіліндегі «доход» сөзінің баламасы ретінде де бекітіліп, заңнамада «доход» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аналоговый вход» сөз тіркесі қазақ тіліне «аналогтық кіріс» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +9 |
| 20. | аналоговый выход
| аналогтық шығыс
| аналоговый выход
аналогтық шығыс
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аналогтық шығыс (ағылш. analogue output) - бағдарламаланатын контроллерлер жүйесінен үздіксіз сигналға көп биттік екілік санды түрлендіретін құрылғы.
Аналог – analogue – грек. αναλογία «сәйкестік».
2. Әзербайжан: analoq çıxış
3. Қырғыз: аналогдук чыгаруу
4. Өзбек: analog chiqish
5. Түрік: analog çıkış
6. Ағылшын: analog output
7. Испан: salida analógica
8. Неміс: analogausgang
9. Француз: sortie analogique
10. Бекітілген нұсқасы: аналоговый сигнал – аналогты дабыл (2015 жылғы 6 қазан)
выход – шығу (2015 жылғы 11 желтоқсан)
данные выходные - шығыс мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан);
шығыс шама - величина выходная (2016 жылғы 28 маусым)
өкілдік шығыстар - представительские расходы (2016 жылғы 8 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: аналогы – тектестер; аналоговый аудио монитор - ұқсас аудио монитор; аналоговый канал – аналогтық арна; выход – шығыс, шығу, шықпа
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (analogue – грек. αναλογία «сәйкестік») «аналоговый» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аналогты» сөзі бекітілген, заңнамада «тектес», «ұқсас», «аналогтық» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «выход» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шығу», «шығыс», сөздері бекітілсе, заңнамада «шығу», «шығыс» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «шығыс» сөзі орыс тіліндегі «расход» сөзінің баламасы ретінде де бекітіліп, заңнамада «расход» сөзінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аналоговый выход» сөз тіркесі қазақ тіліне «аналогтық шығыс» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +7 |
| 21. | аналогово-цифровой преобразователь
| аналогтық-цифрлық
түрлендiргiш
| аналогово-цифровой преобразователь
аналогтық-цифрлық
түрлендiргiш
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аналогтық-цифрлық түрлендiргiш (ағыл. Analog-to-digital converter, ADC) - кіріс аналогтық сигналды дискретті кодқа (сандық сигнал) түрлендіретін құрылғы.
Аналог – грек. αναλογία «сәйкестік».
Цифр – cifra, араб. ṣifr «бос, нөл».
2. Әзербайжан: rəqəmsal çeviriciyə analog
3. Қырғыз: санариптик конвертерге аналог
4. Өзбек: raqamli konvertorga analog
5. Түрік: analogtan dijitale dönüştürücü
6. Ағылшын: analog to digital converter
7. Испан: conversor analógico a digital
8. Неміс: analog-digital-wandler
9. Француз: convertisseur analogique-numérique
10. Бекітілген нұсқасы: вый сигнал – аналогты дабыл (2015 жылғы 6 қазан)
цифровое устройство – цифрлық құрылғы (2016 жылғы 28 маусым)
преобразователь – түрлендіргіш (2018 жылғы 14 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: аналогы – тектестер; аналоговый аудио монитор - ұқсас аудио монитор; аналоговый канал – аналогтық арна; цифровой – цифрлық, сандық; преобразователь – түрлендіргіш
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (analogue – грек. αναλογία «сәйкестік») «аналоговый» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аналогты» сөзі бекітілген, заңнамада «тектес», «ұқсас», «аналогтық» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне араб тілінен енген (cifra, араб. ṣifr «бос, нөл») «цифр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «цифр», «сан» сөздері бекітілген, заңнамада «цифр», «сан» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «преобразователь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «түрлендіргіш» сөзі бекітілсе, заңнамада «түрлендіргіш» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аналогово-цифровой преобразователь» сөз тіркесі қазақ тіліне «аналогтық-цифрлық түрлендiргiш» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +8 |
| 22. | аномалия
| аномалия; ауытқу
| аномалия
аномалия; ауытқу
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аномалия, ауытқу (грек. ανωμαλία - тегіс; орташа) - нормадан, жалпы заңдылықтан ауытқу, қателік.
Аномалия – ανωμαλία - грек. «тегіс; орташа».
2. Әзербайжан: anomaliya
3. Қырғыз: аномалия
4. Өзбек: anomaliya
5. Түрік: anomali
6. Ағылшын: anomaly
7. Испан: anomalía
8. Неміс: Anomalie
9. Француз: anomalie
10. Бекітілген нұсқасы: аномалии – аномалиялар (2019 жылғы 30 қазан)
оқтың ауытқуы - отклонение пули (2020 жылғы 9 қазан); сөйлеудің дербес ауытқулары - индивидуальные отклонения речи (2020 жылғы 9 қазан)
жиілік ауытқуы - девиация частоты (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы:аномалия – аномалия, ауытқу; ауытқу – отклонение, девгация
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (ανωμαλία - грек. «тегіс; орташа») «аномалия» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аномалия» сөзі бекітілген, заңнамада «аномалия», «ауытқу» сөздерімен аударылған.
Сонымен қатар қазақ тіліндегі «ауытқу» сөзі орыс тіліндегі «отклонение», «девиация» сөздерінің баламасы ретінде бекітілсе, заңнамада «отклонение», «девиация» сөздерінің баламасы ретінде алынған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы және информатика саласындағы мағыналық қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «аномалия» сөзі қазақ тіліне «аномалия» немесе «ауытқу» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +4 |
| 23. | выявление аномалий, обнаружение
выбросов
| аномалияларды анықтау, ауытқуларды анықтау;
шығарындыларды анықтау
| выявление аномалий, обнаружение
выбросов
аномалияларды анықтау, ауытқуларды анықтау;
шығарындыларды анықтау
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Аномалияларды анықтау, ауытқуларды анықтау; шығарындыларды анықтау (грек. ανωμαλία - тегіс; орташа) - көптеген мәліметтерден айтарлықтай айырмашылыққа байланысты күдік тудыратын сирек кездесетін деректердің, оқиғалардың немесе бақылаулардың деректерін талдау кезіндегі тану.
Аномалия – ανωμαλία - грек. «тегіс; орташа».
2. Әзербайжан: anomaliyanın aşkarlanması
3. Қырғыз: аномалияны аныктоо
4. Өзбек: anomaliyani aniqlash
5. Түрік: anomali tespiti
6. Ағылшын: anomaly detection
7. Испан: detección de anomalías
8. Неміс: anomalieerkennung
9. Француз: détection d`une anomalie
10. Бекітілген нұсқасы: аномалии – аномалиялар (2019 жылғы 30 қазан)
выявление – анықтау, табу (2010 жылғы 23 желтоқсан)
коммерческое обнаружение – коммерциялық табу (2015 жылғы 6 қазан)
система обнаружения – анықтау жүйесі (1999 жылғы 9 наурыз)
выброс гравия – қиыршықтас лақтырындысы (2015 жылғы 6 қазан)
предельно допустимый (выброс) – шектеулі рұқсат, шығарынды (2017 жылғы 13 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы:аномалия – аномалия, ауытқу; выявление – анықтау, табу; обнаружение – табу; шығарынды - выброс
12. Орыс тіліне грек тілінен енген (ανωμαλία - грек. «тегіс; орташа») «аномалия» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аномалия» сөзі бекітілген, заңнамада «аномалия», «ауытқу» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «выявление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «анықтау», «табу» сөздері бекітілсе, заңнамада «анықтау», «табу» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «обнаружение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «анықтау», «табу» сөздері бекітілсе, заңнамада «табу» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «выброс» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «лақтырынды» сөзі бекітілсе, заңнамада «шығарынды» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы және информатика саласындағы мағыналық қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «выявление аномалий» сөз тіркесі қазақ тіліне «аномалияларды анықтау» немесе «ауытқуларды анықтау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «обнаружение выбросов» сөз тіркесі қазақ тіліне «шығарындыларды анықтау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 24. | муравьиный алгоритм
| «құмырсқа» алгоритмі
| муравьиный алгоритм
«құмырсқа» алгоритмі
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Құмырсқа» алгоритмі (ағылш. ant colony optimization, ACO) - коммивояжер есебінің жуық шешімдерін табуға, сондай-ақ бағандарда маршруттарды іздеудің ұқсас мәселелерін шешуге арналған тиімді полиномдық алгоритмдердің бірі.
Алгоритм – лат. algorithmi — ортаазиялық математик «әл-Хорезмидің есімімен байлансты.
2. Әзербайжан: qarışqa alqoritmi
3. Қырғыз: кумурска алгоритми
4. Өзбек: chumolilar algoritmi
5. Түрік: karınca algoritması
6. Ағылшын: ant colony optimization algorithm
7. Испан: algoritmo de hormiga
8. Неміс: ameisenalgorithmus
9. Француз: algorithme de fourmi
10. Бекітілген нұсқасы: алгоритм – алгоритм (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы:алгоритм – алгоритм; муравьиновая кислота – құмырсқа қышқылы
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. algorithmi — ортаазиялық математик «әл-Хорезмидің есімімен байлансты») «алгоритм» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «алгоритм» сөзі бекітілген, заңнамада «алгоритм» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «муравьиновая кислота» сөз тіркесі заңнамада «құмырсқа қышқылы» сөз тіркесімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «муравьиный алгоритм» сөз тіркесі қазақ тіліне «»құмырсқа» алгоритмі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 25. | фильтр сглаживания, фильтр
подавления наложения спектров
| тегістеу сүзгісі, спектрлердің қабаттасуын
азайтатын сүзгі
| фильтр сглаживания, фильтр
подавления наложения спектров
тегістеу сүзгісі, спектрлердің қабаттасуын
азайтатын сүзгі
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Тегістеу сүзгісі, спектр қабаттасуын азайтатын сүзгі (лат. filtrum – «киіз») - айнымалы тоқты түзеткеннен кейін импульстарды тегістеуге арналған құрылғы.
Фильтр – filtrum – лат. «киіз».
Спектр - лат. spectrum «түсінік, міндет, мақсат».
2. Әзербайжан: yumuşatma əleyhinə filtr
3. Қырғыз: жеңилдетүүгө каршы чыпка
4. Өзбек: yumshatishga qarshi filtr
5. Түрік: kenar yumuşatma filitresi
6. Ағылшын: anti-aliasing filter
7. Испан: filtro antiplegamiento
8. Неміс: kantenglättungsfilter
9. Француз: filtre anti-crénelage
10. Бекітілген нұсқасы: фильтр сглаживающий – тегiстеуші сүзгі (2016 жылғы 28 маусым)
подавление обратной связи – кері байланысты басу (2004 жылғы 31 наурыз)
наложение – қабаттасу (2016 жылғы 28 маусым)
спектр – спектр (2018 жылғы 27 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы:фильтр – сүзгі; фильтр; спектр – спектр; сезонное сглаживание статистических показателей - статистикалық көрсеткіштерді маусымдық тегістеу; подавлению и обезвреживанию выбросов - шығарындыларды басу және залалсыздандыру; наложение – қолдану, спектр – спектр
12. Орыс тіліне латын тілінен енген (filtrum – лат. «киіз») «фильтр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сүзгі» сөзі бекітілген, заңнамада «сүзгі», «фильтр» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. spectrum «түсінік, міндет, мақсат») «спектр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «спектр» сөзі бекітілген, заңнамада «спектр» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліндегі «сглаживание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тегістеу» сөзі бекітілсе, заңнамада «тегістеу» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «подавление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «басу» сөзі бекітілсе, заңнамада «басу» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «наложение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қабаттасу» сөзі бекітілсе, заңнамада «қолдану» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «фильтр сглаживания» сөз тіркесі қазақ тіліне «тегістеу сүзгісі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «фильтр подавления наложения спектров» сөз тіркесі қазақ тіліне «спектрлердің қабаттасуын азайтатын сүзгі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +5 |
| 26. | антивирусная программа
| вирусқа қарсы бағдарлама
| антивирусная программа
вирусқа қарсы бағдарлама
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Вирусқа қарсы бағдарлама (анти. + вирус - лат. virus - «у») - компьютерлік вирустарды, сондай-ақ қажетсіз (зиянды деп саналатын) бағдарламаларды анықтауға және осындай бағдарламалармен залалданған (түрлендірілген) файлдарды қалпына келтіруге және файлдарды немесе операциялық жүйені зиянды кодпен жұқтырудың (түрлендірудің) алдын алуға арналған мамандандырылған бағдарлама.
Анти – көне грек. ἄντα (ἀντί) «қарсы, қарсы алдында».
Вирус - лат. virus - «у».
2. Әзербайжан: antivirus proqramı
3. Қырғыз: антивирус программасы
4. Өзбек: antivirus dasturi
5. Түрік: antivirüs yazılımı
6. Ағылшын: antivirus software
7. Испан: software antivirus
8. Неміс: antiviren software
9. Француз: logiciel antivirus
10. Бекітілген нұсқасы: вирус – вирус (2018 жылғы 27 маусым)
программа маркетинга – маркетинг бағдарламасы (2017 жылғы 10 қараша)
11. Заңнамадағы қолданысы:антивирусная программа - вирусқа қарсы бағдарлама
12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. ἄντα (ἀντί) «қарсы, қарсы алдында») «анти» қосымшасының қазақ тіліндегі баламасы ретінде «анти» сөзі бекітілген, заңнамада «анти», «қарсы» сөздерімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. virus - «у») «вирус» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «вирус» сөзі бекітілген, заңнамада «вирус» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. programma – «хабарландыру», pro – «алдында, ерте» + gramma – «жазылған», graphein – «жазу») «программа» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «программа», «бағдарлама» сөздері бекітілген, заңнамада «программа», «бағдарлама» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «антивирусная программа» сөз тіркесі қазақ тіліне «вирусқа қарсы бағдарлама» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 27. | апостроф
| апостроф
| апостроф
апостроф
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Апостроф (көне грек. ἀπόστροφος) - грек жазуының (ежелгі грек заманынан бастап ХХ ғасырдың аяғына дейінгі реформаларға дейін қолданылған саяси орфографияда) және кириллицалық шіркеу славян жазуының жол үстіндегі диакритикалық белгісі.
Апостроф – ἀπόστροφος - көне грек. «апостроф».
2. Әзербайжан: apostrof
3. Қырғыз: апостроф
4. Өзбек: apostrof
5. Түрік: kesme işareti
6. Ағылшын: apostrophe
7. Испан: apóstrofe
8. Неміс: Apostroph
9. Француз: apostrophe
10. Бекітілген нұсқасы: апостроф – апостроф, дәйекше (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы:апостроф – апостроф, дәйекше
12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (ἀπόστροφος - көне грек. «апостроф») «апостроф» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «апостроф», «дәйекше» сөздері бекітілген, заңнамада «апостроф», «дәйекше» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «апостроф» сөзі қазақ тіліне «апостроф» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +7 |
| 28. | арифметическое кодирование
| арифметикалық кодтау
| арифметическое кодирование
арифметикалық кодтау
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Арифметикалық кодтау (ағыл. Arithmetic coding) - ақпаратты жоғалтпай сығу алгоритмі, ол кодтау кезінде кесіндіден нақты санды мәтінге сәйкес келтіреді.
Арифметика – arithmetic – көне грек. ἀριθμητική «санау өнері, сандар туралы ілім, арифметика».
Код – coding – лат. codex «түбір, жазу тақтасы».
2. Әзербайжан: aritmetik kodlaşdırma
3. Қырғыз: арифметикалык коддоо
4. Өзбек: arifmetik kodlash
5. Түрік: aritmetik kodlama
6. Ағылшын: arithmetic coding
7. Испан: codificación aritmética
8. Неміс: arithmetische codierung
9. Француз: codage arithmétique
10. Бекітілген нұсқасы: корень арифметический – арифметикалық түбір (2015 жылғы 6 қазан)
11. Заңнамадағы қолданысы:кодирование – шартты белгілеу, кодтау; арифметическое – арифметикалық
12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. ἀριθμητική «санау өнері, сандар туралы ілім, арифметика») «арифметический» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арифметикалық» сөзі бекітілген, заңнамада «арифметикалық» сөзімен аударылған.
Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. codex «түбір, жазу тақтасы») «код» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «код» сөзі бекітілсе, «кодирование» сөзі заңнамада «шартты белгілеу», «кодтау» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «арифметическое кодирование» сөз тіркесі қазақ тіліне «арифметикалық кодтау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +6 |
| 29. | искусственная нейронная сеть
| жасанды нейрондық торап
| искусственная нейронная сеть
жасанды нейрондық торап
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Жасанды нейрондық торап (ағылш. artificial neural networks, ANN) - математикалық модель, сонымен қатар биологиялық нейрондық тораптарды – тірі ағзаның жүйке жасушаларының желілерін ұйымдастыру және жұмыс істеу принципіне негізделген оның бағдарламалық немесе аппараттық нұсқасы.
Нейрон – neural – көне грек. νεῦρον «тамыр, талшық, нерв».
2. Әзербайжан: süni sinir şəbəkəsi
3. Қырғыз: жасалма нейрон тармагы
4. Өзбек: sun`iy neyron tarmoq
5. Түрік: yapay sinir ağı
6. Ағылшын: artificial neural network
7. Испан: red neuronal artificial
8. Неміс: künstliche neuronale netz
9. Француз: réseau neuronal artificiel
10. Бекітілген нұсқасы: искусственное освещение – жасанды жарықтандыру (2018 жылғы 14 желтоқсан)
сеть электрическая – электр желісі (2016 жылғы 28 маусым)
сеть библиотек – кітапханалар торабы (1971-1981)
оросительная сеть - суару жүйесі (ауыл шар.) (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы:искусственное – жасанды; нейрон – нейрон; сеть – желі, торап
12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. νεῦρον «тамыр, талшық, нерв») «нейрон» сөзі заңнамада «нейрон» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «искусственное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасанды» сөзі бекітілсе, заңнамада «жасанды» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «сеть» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «желі», «торап», «жүйе» сөздері бекітілсе, заңнамада «желі», «торап» сөздерімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «искусственная нейронная сеть» сөз тіркесі қазақ тіліне «жасанды нейрондық торап» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +7 |
| 30. | язык ассемблера
| ассемблер тілі
| язык ассемблера
ассемблер тілі
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1.Ассемблер тілі (ағылш. assembly language) - адамның қабылдауына ыңғайлы машиналық командаларды жазу форматы болып табылатын төмен деңгейлі бағдарламалау тілінің түрі.
Ассемблер – assembly – ағылш. assembler «жинаушы».
2. Әзербайжан: məclis dili
3. Қырғыз: ассамблея тили
4. Өзбек: assambleya tili
5. Түрік: assembly dili
6. Ағылшын: assembly language
7. Испан: lenguaje ensamblador
8. Неміс: assemblersprache
9. Француз: langue d`assemblage
10. Бекітілген нұсқасы: язык – тіл (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы:язык – тіл; ассемблерирование - ассемблерлеу
12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (ағылш. assembler «жинаушы») «ассемблерирование» сөзі заңнамада «ассемблерлеу» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «язык» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тіл» сөзі бекітілсе, заңнамада «тіл» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «язык ассемблера» сөз тіркесі қазақ тіліне «ассемблер тілі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.
| +8 |
Исполнительное устройство - атқарушы құрылғы
Прибавление - үстемелеу, қосу - сложение
Аддитивнаятехнология. Дефинициясы
1. Аддитивті технологиялар (Additive Manufacturing – аддитивтілік – «үстемелеу» сөзінен) - компьютерлік 3D технологиялардың көмегімен объектінің қабаттық құрылуы және синтезі.
Аддитив – additive – лат. additivus «қосымша, артық».
Басқа пікірлерді көрсету