# | Қазақша нұсқасы | Орысша нұсқасы | Рейтинг | |
---|---|---|---|---|
1. | саяси үнқатысу | диалог политический | диалог политическийсаяси үнқатысуСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыгрек. dialog – «әңгіме, сөйлесу» және еж.-грек. πολιτικός – «азаматтық, мемлекеттік, қоғамдық» Дефинициясысубъектілердің саяси пікірін, көзқарасын, бағасын, стильдерін көпшілік алдында білдірудің тәсілі. Саяси диалог барысында субъектілер арасында келісімге қол жеткізіледі, саяси қызмет бағдарламасы мен тетіктері құрылады. Саяси үнқатысу – демократиялық саяси жүйе дамуының шешуші шарты болып табылады. Саяси үнқатысудың мынадай негізгі формалары бар: 1) полемика – кез келген саяси мәселелер бойынша қарама-қайшы пікірлердің күресі; 2) дискуссия – саяси мәселелер бойынша пікір алмасу, пікірталас барысында саясик келісім, консенсус жасау үшін негіздеме іздеу. 2. Әзербайжан:siyasi dialoq 3. Қырғыз:саясий диалог 4. Өзбек:siyosiy muloqot 5. Түрік:siyasi diyalog 6. Ағылшын:political dialogue 7. Испан:diálogo político 8. Неміс:politischer Dialog 9. Француз:dialogue politique 10. Заңнамадағы қолданысы: Политический диалог-саяси пiкiр алысу 11. Бекітілген: | -1 |
2. | мадақ | дифирамб | дифирамбмадақСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы(грек.διθύραμβος) — ежелгі грек поэзиясының жанры. ДефинициясыМадақ — жүзім жинау мерекесі кезінде табиғаттың өнім және шарап беретін құдайы Дионистің құрметіне орай, киім киген сатиралардың қарқынды оргиялық сипаттағы халықтық әнұраны («дифирамб» деген сөздің өзі — осы құдайға берілген эпитеттің бірі). 2. Әзербайжан:dithyramb 3. Қырғыз: 4. Өзбек:dithyramb 5. Түрік:ditiramp 6. Ағылшын:dithyramb 7. Испан:ditirambo 8. Неміс:Dithyramb 9. Француз:dithyrambe 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: мадақ | -4 |
3. | догма,қасаң қағида | догма | догмадогма,қасаң қағидаСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыеж.-грек. δόγμα (ілік септігі δόγματος) – «пікір; ой») немесе догмат Дефинициясыбелгілі бір ілім шеңберінде қабылданатын, дәлелдеуді қажет етпейтін белгілі бір ілімнің негізгі қағидасы. | +3 |
4. | жорамал | домысел | домыселжорамалСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы Дефинициясы1. қандай да бір болжамдарға негізделген болжам. 2. Әзербайжан:zənn etmə 3. Қырғыз:ойлонуу 4. Өзбек:gumon 5. Түрік:spekülasyon 6. Ағылшын:conjecture 7. Испан:conjetura 8. Неміс:Vermutung 9. Француз:conjecture 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: жорамал | +5 |
5. | сократқа дейiнгiлер | досократики | досократикисократқа дейiнгiлерСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы Дефинициясы1. Жаңа заманда қабылданған, ерте кезеңдегі (б.э. дейінгі. VII-V ғасырлар) ежелгі философтардың, сондай-ақ аттикалық сократтық және сопылық дәстүрлерді арнадан тыс жасаған б.э. дейінгі IV ғ. ізбасарларының шартты түрдегі атауы. 2. Әзербайжан:əvvəlcədən Sokratiklər 3. Қырғыз: 4. Өзбек:oldingi Sokratiklar 5. Түрік:Sokrates öncesi 6. Ағылшын:pre-Socratics 7. Испан:presocráticos 8. Неміс:Vorsokratiker 9. Француз:pré-socratique 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: сократқа дейiнгiлер | +2 |
6. | ібіліс | дьявол | дьяволібілісСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыгрекше– «албасты», «шайтан» Дефинициясыдіни ұғымда көктен қуылып, адамдарды Аллаһтың ақ жолынан тайдыратын, күнәға ұшырататын перінің есімі. Ібілісті басқаша - шайтан (шайтандардың - барлық қара ниеттердің басшысы), «Аллаһтың жауы» немесе жай ғана «дұшпан» деп атайды. Әдетте, мұсылмандардың сиынулары шайтанға қарсы сөздерден басталады. Раджим - «таспен атқыланған» (күнәлі немесе ақ жолдан тайған) - Құранда жиі кездесетін Ібіліске байланысты қолданылатын эпитет. Ібіліске қарсы дұға Құранның соңғы сүрелерінде келтірілғен. Құран сөзінде Ібіліс Аллаһтың тілін алмаған, Адам атаның алдында тізе бүгуден бас тартып «Мен одан артықпын, Сен мені оттан, оны топырақтан жаратқансың»деп қарсы шықты. Міне осы әрекеті үшін ол көктен қуылып, тозақ отынатүсуге ұйғарылды. Алайда, Ібіліс Аллаһтан жазасын Қиямет қайымға дейін кешіктіруін жалбарынып сұрады және ол өзіне іштей Аллаһқа жерде қастық істеуге және адамдарды теріс жолға азғыруға уәде берді. Ібіліс өзінің Адамнан жоғары екендігін дәлелдеу үшін, алғашқы пенде - Адам атаны да азғырды. Жұмаққа кіріп алған ол Адам ата мен Хауа ананы Аллаһты тыңдамауға иландырды. Ібіліс Пайғамбарларды жолдан тайдыруға әрекет жасады. Ол Мұхаммедтің (с.а.у.) оқуына да үнемі кедергі жасап отырған. | +2 |
7. | iнжiл | евангелие | евангелиеiнжiлСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыгрек.εὐαγγέλιον «жақсы жаңалық»; εὖ «жақсылық, игілік» + ἀγγελία «жаңалық» Дефинициясыбарлық жаңа өсиеттің тұтас атауы. Құран дерегі бойынша Иса (ғ.с.) пайғамбарға жолданған қасиетті кітап. Қасиетті Құран Кәрімге дейін Құдайдан түскені хақ деп білетін қасиетті үш кітаптың (Забур, Тәурат, Інжіл) бірі. Құранда Аллаһтың дін үшін шейіт болғандарды жұмаққа жіберетінін дәлелдеу үшін Інжілге сілтеме жасалады. Құрандағы жазу бойынша Інжілде Хазірет Мұхаммед(Аллаһтың Оған игілігі мен сәлемі болсын) пайғамбардың дүниеге келетіндігі жайлы алдын ала айтылған. Інжілде аты аталатын, өмірлері жайлы деректер келтірілетін пайғамбарлар мен оқиғалар Құранда да кездеседі. Інжілдің Құдай тарапынан келгені шындық болғанымен, соңғы пайғамбар келіп, Хазіретті Мұхаммедке (Аллаһтың Оған игілігі мен сәлемі болсын) Құран Кәрімнің түсуімен оған дейінгі кітаптар мансұқталған болып саналады. | +2 |
8. | дiндестер | единоверцы | единоверцыдiндестерСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы Дефинициясы1. 1800 ж. 27 қазанындағы Ережені мойындаған ескі дәстүршілдер, ол ережеде құдайға құлшылық етудің ескі жорасын және ескі кітаптарды патр. Никонның түзетуінсіз сақтауға рұқсат етілді, ал оның орнына олар – православ архиерейлерді өздеріне қабылдауға келісім берулері керек болды. | +2 |
9. | күпіршіліктер | ереси | ересикүпіршіліктерСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыеж. грек αἵρεσις — «таңдау, бағыт, мектеп, ілім, секта» Дефинициясықандай да бір адамның дұрыс деп есептейтін діни ілімінен саналы түрде ауытқу, діни ілімнің басқа тәсілін ұсыну. | 0 |
10. | күпiрлік, дiннен безгендiк, сандырақ | ересь | ереськүпiрлік, дiннен безгендiк, сандырақСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыеж. грек αἵρεσις — «таңдау, бағыт, мектеп, ілім, секта» Дефинициясықандай да бір адамның дұрыс деп есептейтін діни ілімінен саналы түрде ауытқу, діни ілімнің басқа тәсілін ұсыну. Осылайша екі дін ілімінің өкілі бір-бірін дінбұзарлық деп айыптауы мүмкін. | +1 |
11. | дінбұзар, мүртет | еретик | еретикдінбұзар, мүртетСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыез.-грек. αἱρετικός - «таңдаушы; сектант, еретик» Дефинициясы1) дінбұзарлықты жақтаушы; 2) үстемдік ететін немесе жалпы қабылданған пікір, ереже, қағидалардан бас тартатын адам. | +2 |
12. | жаһилдік, надандық | жахилия | жахилияжаһилдік, надандықСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясыараб. جاهلية Дефинициясыисламдағы мәдениетсіз өрескелдік және ислам қабылданғанға дейін орын алған надандық. Кең мағынада алғанда, «табиғи жағдайдың» аналогы: заңсыздық және қаталдық. 2. Әзербайжан:jab 3. Қырғыз: 4. Өзбек:jab 5. Түрік:zhahiliya 6. Ағылшын:jab 7. Испан:jab 8. Неміс:jab 9. Француз:jab 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: жаһилдік | +2 |
13. | құрбан шалу, тасаттық, жан қию | жертвоприношение | жертвоприношениеқұрбан шалу, тасаттық, жан қиюСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы Дефинициясы1. — көптеген дінде бар діни культ формасы; мақсаты – жеке адамның немесе тұлғаның құдайларға немесе басқа да тылсым тіршілік иелеріне нақты немесе символдық құндылығы бар заттарды сыйға беру арқылы олармен байланыс орнату немесе байланысты нығайту. | +2 |
14. | ғұмырнама | жизнеописание | жизнеописаниеғұмырнамаСаласыФилософия және саясаттану Этимологиясы Дефинициясы1. Әлдебіреудің өмірі туралы, биография жазу. 2. Әзербайжан:tərcümeyi-hal 3. Қырғыз:өмүр баяны 4. Өзбек:biografiya 5. Түрік:biyografi 6. Ағылшын:biography 7. Испан:biografía 8. Неміс:Biographie 9. Француз:biographie 10. Заңнамадағы қолданысы: жизнеописание-өмірлік сипатама 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: ғұмырнама | +2 |
"Домысел" терминін "жорамал" сөзімен берілгені дұрыс-ақ! Бірақ дефинициясын беруде "қандай да бір болжамдарға негізделген болжам" деген анықтаманы былайша берсе қалай болар екен: "қандай да бір ойша пайымдау, ішкі түйсікке негізделген болжам"
"Дифирамб" терминін "мадақ" десек, "ода" сөзін де "мадақ өлең" деп алып жүрміз ғой. Өзбек, түрік ағайындар сияқты "дифирамбты" түпнұсқа тілінде қалдырып, айтылуы мен жазылуын өзіміздің тілімізге икемдеп, сындырып айтсақ, дұрыс Толығырақ ...болар: дисирәмп. Дефинициясын беруде де түсініксіз жерлері бар, "киім киген сатиралардың (?) қарқынды оргиялық сипаттағы халықтық әнұраны". Мұндағы "киім киген сатиралардың" тіркесі терминнің дефинициясын ашуда қандай қызмет атқарып тұрғаны белгісіз.