ағылшынның «tion» (шн / situation), орыстың «ция» (ситуация) деп бітетін 50 мыңдай сөзі бар екен. біздің қазақ тіліне де осындай әмбебап жұрнақ табылмай ма екен? дәл табыла қоймас, бірақ қисынға келетін біреуін таңдап, бекітсе...
Ескерту! Хабарлама қалдыру үшін сайтқа кіру керек.
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті
ҚР Ішкі істер министрлігі
Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі
ҚР Сыртқы істер министрлігі
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі
ҚР Инвестициялар және даму министрлігі
ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігі
ҚР Ұлттық экономика министрлігі
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі
Сәлеметсіз бе! Пікіріңізге рақмет! Айтқан ойыңызды да қолдаймыз. Осы мәселген байланысты туыстас түркі тілдерінде -ция жұрнағының қолданысына назар аудардық. Мысалы, түрік тілінде станция-istation, деформация-deformasyon түрінде қолданылса, көршілес өзбек, қырғыз тілдерінде Толығырақ ... орыс тілінің жұрнағына басымдық берілген. Сіз айтқандай, қисынға келетін біреуін бекіту үшін негізге алатын құжат болуы керек. Қазіргі кезде шеттілдік терминдерді қазақ тіліне бейімдеу ережесін әзірлеу қолға алынып жатыр. Сонда бәрімізді мазалап жүрген біраз мәселе шешімін табады деген үміттеміз. Қазақ тілінде станция-станса деп бекітілді және қолданыста бар. Сол сияқты -ция жұрнағымен аяқталатын аударылмайтын шеттілдік терминдерді осы үлгімен бейімдесе болатын шығар. Бұл әбден талқылауды қажет ететін маңызды мәселе болғандықтан, асаығыс пікір айтуға болмайды.
Табылмаса да, бастысы – сөздерді қазақ тілінің дыбыстық және грамматикалық заңдылықтарына сай бейімдеу. Бұрынғы тәжірибеге сүйенсек, кірме сөздерді қазақшаға табиғи түрде икемдеуге болады. Мысалы, станция – ыстанса, индукция – үндіксе, инспекция – ініспексе деп өзгертілген.
Дұрыс айтасыз, ағылшынның «tion» (шн / situation), орыстың «ция» (ситуация) сөздерін, жер атауынан басқа, сөздің жуан жіңішкесіне қарай -са/-се жұрнағын алып қолдану керек деп есептеймін. Мысалы: Апелляция- апеләсе, Гравитация - гравитаса, индукция -индүксе, инновация- иноваса