1. | вывод | шығару; шықпа; қорытынды | вывод шығару; шықпа; қорытынды Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шығару - компьютерге сыртқы әлеммен, атап айтқанда, пайдаланушылармен өзара әрекеттесу мүмкіндігін беретін компьютердің типтік архитектурасының компоненті. 2. Әзербайжан: çıxış 3. Қырғыз: чыгаруу 4. Өзбек: chiqish 5. Түрік: çıktı 6. Ағылшын: output 7. Испан: producción 8. Неміс: Ausgabe 9. Француз: production 10. Бекітілген нұсқасы: вывод – шықпа (2016 жылғы 28 маусым) ввод-вывод - енгізу-шығару (2013) данные выходные - шығыс мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан) шығыс шама - величина выходная (2016 жылғы 28 маусым) өкілдік шығыстар - представительские расходы (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: вывод – шықпа, шығару, қорытынды 12. Орыс тіліндегі «вывод» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздері бекітілсе, заңнамада «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және мәнмәтіндегі мағынасын негізге алсақ, орыс тіліндегі «вывод» сөз тіркесі қазақ тіліне «шықпа», «шығару», «қорытынды» сөздерімен аударылды. Ақпараттық және есептеуіш техника саласында мәнмәтінге байланысты «шығару», «шықпа» сөздері қолданылғаны дұрыс деп санаймыз. | +7 |
2. | выходные данные | шығу деректері | выходные данные шығу деректері Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шығу деректері - ақпаратты өңдеуші (мысалы, компьютер) мен сыртқы әлем арасындағы өзара әрекеттесу, оны адам (субъект) де, ақпаратты өңдеудің кез келген басқа жүйесі де ұсына алады. 2. Әзербайжан: çıxış 3. Қырғыз: чыгаруу 4. Өзбек: chiqish 5. Түрік: çıktı 6. Ағылшын: output 7. Испан: producción 8. Неміс: Ausgabe 9. Француз: production 10. Бекітілген нұсқасы: данные выходные - шығыс мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан); сведения конфиденциальные - құпия мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан); мәлімет – сводка (2016 жылғы 8 желтоқсан 11. Заңнамадағы қолданысы: данные – деректер, мәліметтер 12. Орыс тіліндегі «выход» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шығу», «шығыс», сөздері бекітілсе, заңнамада «шығу», «шығыс» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «данные» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «деректер» сөзі бекітілген, заңнамада «деректер», «мәліметтер» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «выходные данные» сөз тіркесі қазақ тіліне «шығу деректері» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +7 |
3. | парадокс | парадокс | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Парадокс – 1. Логикада - ойлаудың логикалық дұрыстығын сақтау кезінде пайда болатын формальды-логикалық қайшылықтар. Парадокс екі өзара ерекше (қарама-қайшы) пайымдаулар бірдей дәлелденген кезде пайда болады. 2. Музыкада - дәстүрлі дыбыстан ерекшеленетін таңдаулы, таңқаларлық туындылар немесе фрагменттер. Парадокс – грек. para «қарсы» + doxa «пікір». 2. Әзербайжан: paradoks 3. Қырғыз: парадокс 4. Өзбек: paradoks 5. Түрік: paradoks 6. Ағылшын: paradox 7. Испан: paradoja 8. Неміс: Paradox 9. Француз: paradoxe 10. Бекітілген нұсқасы: парадокс – парадокс (2003 жылғы 24 желтоқсан) гравитационный парадокс - гравитациялық парадокс (2018 жылғы 29 қараша); космологический парадокс - космологиялық кереғарлық (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: парадокс – парадокс 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. para «қарсы» + doxa «пікір») «парадокс» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «парадокс» сөзі бекітілсе, заңнамада «парадокс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «парадокс» сөзі қазақ тіліне «парадокс» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +7 |
4. | патент | патент | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Патент – 1. Мемлекеттің құзыретті органы беретін, ұсынысты өнертабыс деп тануды, өнертабыстың басымдығын, авторлығын және өнертабысқа айрықша құқықты куәландыратын құжат. 2. Билік беретін атағы, дәрежесі, атағы туралы куәлік. 3. Белгілі бір қызметпен айналысуға рұқсат беру. 4. Бірқатар тарихи заңнамалық құжаттардың атауы. Патент – лат. patens «ашық, айқын». 2. Әзербайжан: patent 3. Қырғыз: патент 4. Өзбек: patent 5. Түрік: patent 6. Ағылшын: patent 7. Испан: patentar 8. Неміс: Patent 9. Француз: brevet 10. Бекітілген нұсқасы: патент консульский - консулдық патент (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: патент – патент 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. patens «ашық, айқын») «патент» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «патент» сөзі бекітілсе, заңнамада «патент» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «патент» сөзі қазақ тіліне «патент» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
5. | философия | философия | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Философия - 1. Табиғат, адамзат қоғамы мен ойлау қозғалысының және дамуының әмбебап заңдары туралы ғылым. 2. Кез келген ғылымның негізін құрайтын теориялық, әдіснамалық принциптер (ғылыми). 3. Абстрактылы ойлау, шамадан тыс пайымдау (ауызекі). 4. Бұрын: діни семинарияның үш сыныбындағы ортаңғысының атауы (риторика, философия, теология). Философия – көне грек. φιλοσοφία - «пәлсапа; даналыққа деген махаббат». 2. Әзербайжан: fəlsəfə 3. Қырғыз: философия 4. Өзбек: falsafa 5. Түрік: felsefe 6. Ағылшын: philosophy 7. Испан: filosofía 8. Неміс: Philosophie 9. Француз: philosophie 10. Бекітілген нұсқасы: философия социальная - әлеуметтiк философия (2019 жылғы 5 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: философия – философия 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. φιλοσοφία - «пәлсапа; даналыққа деген махаббат») «философия» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «философия» сөзі бекітілсе, заңнамада «философия» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «философия» сөзі қазақ тіліне «философия» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
6. | доказательство | дәлелдеме | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәлел – 1. (логика) шындықты анықтау процесі (әдісі), пайымдау ақиқатын негіздеу; фактілер мен соған байланысты пайымдаулар арқылы тұжырымның ақиқатын негіздеудің логикалық процедурасы. 2. (мат.) кез келген тұжырымның ақиқатын негіздеу мақсатында пайымдау (теоремалар). 3. (философ.) қандай да бір болжамның, тұжырымның, гипотезаның немесе теорияның ақиқатын негіздейтін белгілі бір логикалық ережелер бойынша пайымдау. 4. (заң.) көзделген тәртіппен алынған фактілер туралы мәліметтер, олардың негізінде істі дұрыс қарау және шешу үшін маңызы бар мән-жайлардың болуы немесе болмауы анықталады. 2. Әзербайжан: dəlil 3. Қырғыз: далил 4. Өзбек: dalil 5. Түрік: kanıt 6. Ағылшын: evidence 7. Испан: evidencia 8. Неміс: Beweise 9. Француз: preuve 10. Бекітілген нұсқасы: доказательство – дәлелдеме (2016 жылғы 7 желтоқсан) доказательство апагогическое - апогогикалық дәлел (2018 жылғы 30 қараша) дәлел – довод (2005 жылғы 14 шілде) 11. Заңнамадағы қолданысы: доказательство – дәлелдеме 12. Орыс тіліндегі «доказательство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дәлелдеме», «дәлел» сөздері бекітілген, заңнамада «дәлелдеме» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «доказательство» сөзі қазақ тіліне «дәлелдеме» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +7 |
7. | радиально-базисная функция | радиалды базистік функция | радиально-базисная функция радиалды базистік функция Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радиалды базистік функция - контекстке байланысты жасанды жүйке желісінің бір қабатында немесе басқа жағдайда активация функциясы ретінде пайдаланылатын бірдей типтегі радиалды функциялар жиынтығындағы функция. Радиаль – лат. radialis «сәулелі». Базис – грек. βάσις «негіз». Функция - лат. functio «орындау». 2. Әзербайжан: radial əsas funksiyası 3. Қырғыз: радиалдык негиз функциясы 4. Өзбек: radial asos funktsiyasi 5. Түрік: radyal temel işlevi 6. Ағылшын: radial basis function 7. Испан: funcion de base radial 8. Неміс: Radialbasisfunktion 9. Француз: fonction de base radiale 10. Бекітілген нұсқасы: зазор радиальный - радиал саңылау (2015 жылғы 14 желтоқсан) ставка базисная - базистiк мөлшерлеме (2017 жылғы 10 қараша) функция – функция (2020 жылғы 25 маусым) референтная функция – референттік қызмет (2020 жылғы 25 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: функция – функция; қызмет; радиально-кольцевая структура - радиалдық-шеңберлі құрылым; базисная - базистiк 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. radialis «сәулелі») «радиальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «радиал» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиалдық» сөзімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. βάσις «негіз») «базисная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «базистік» сөзі бекітілсе, заңнамада «базистік» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. functio «орындау, міндет, жарна») «функция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «функция», «қызмет» сөздері бекітілген, заңнамада «функция», «қызмет» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «радиально-базисная функция» сөз тіркесі қазақ тіліне «радиалды базистік функция» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +6 |
8. | наклонный ответ | жанама жауап; жалтарма жауап | наклонный ответ жанама жауап; жалтарма жауап Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жанама жауап; жалтарма жауап - жанама немесе әдейі жаңылыстыратын кері байланыс. 2. Әзербайжан: əyik cavab 3. Қырғыз: кыйгач жооп 4. Өзбек: oblik javob 5. Түрік: eğik cevap 6. Ағылшын: oblique answer 7. Испан: respuesta oblicua 8. Неміс: schräge Antwort 9. Француз: réponse oblique 10. Бекітілген нұсқасы: дорожка наклонная - еңiс жол (2019 жылғы 6 желтоқсан); лестница наклонная - көлбеу саты (2019 жылғы 6 желтоқсан) ответ – жауап (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: подземная наклонная горная выработка - жер асты көлбеу тау-кен өнімдері; устья вертикальных и наклонных стволов, шурфов и штолен - тік және көлбеу оқпандардың, шыңыраулар мен штольнялардың сағалары; установка наклонной камеры - қиғаш камера орнату; ответ - жауап 12. Орыс тіліндегі «наклонная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «еңіс», «көлбеу» сөздері бекітілген, заңнамада «көлбеу», «қиғаш» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «ответ» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жауап» сөзі бекітілген, заңнамада «жауап» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «наклонный ответ» сөз тіркесі қазақ тіліне «жанама жауап» немесе «жалтарма жауап» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +2 |
9. | алгоритм случайного леса | кездейсоқ үлестірім алгоритмі; кездейсоқ орман алгоритмі | алгоритм случайного леса кездейсоқ үлестірім алгоритмі; кездейсоқ орман алгоритмі Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ үлестірім алгоритмі; кездейсоқ орман алгоритмі - Лео Брейман мен Адель Катлер ұсынған машиналарды оқыту алгоритмі шешуші ағаштар комитетін (ансамблін) қолданудан тұрады. Негізгі идея шешуші ағаштардың үлкен ансамблін қолдану болып табылады, олардың әрқайсысы жіктеудің өте төмен сапасын береді, бірақ олардың көптігіне байланысты нәтиже жақсы болады. Алгоритм - лат. algorithmi Ортаазиялық математик Әл-Хорезми атымен байланысты. 2. Әзербайжан: təsadüfi meşə alqoritmi 3. Қырғыз: туш келди токой алгоритми 4. Өзбек: tasodifiy o`rmon algoritmi 5. Түрік: rastgele orman algoritması 6. Ағылшын: random forest algorithm 7. Испан: algoritmo de bosque aleatorio 8. Неміс: zufälliger Waldalgorithmus 9. Француз: algorithme de forêt aléatoire 10. Бекітілген нұсқасы: алгоритм – алгоритм (2016 жылғы 28 маусым) закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) лесное хозяйство - орман шаруашылығы (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: алгоритм – алгоритм; случайный – кездейсоқ; лес – орман 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. algorithmi – ортаазиялық математик Әл-Хорезми атына қойылған») «алгоритм» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «алгоритм» сөзі бекітілген, заңнамада «алгоритм» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «лес» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «орман» сөзі бекітілген, заңнамада «орман» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және мамандардың пікірін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «алгоритм случайного леса» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ үлестірім алгоритмі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +6 |
10. | генератор случайных чисел | кездейсоқ сандар генераторы | генератор случайных чисел кездейсоқ сандар генераторы Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ сандар генераторы - берілген көлемнен кездейсоқ сандардың санын немесе тізбегін құруға мүмкіндік беретін қызмет. Генератор - лат. generator «өндіруші». 2. Әзербайжан: təsadüfi say generatoru 3. Қырғыз: кокустук сандар генератору 4. Өзбек: tasodifiy sonlar generatori 5. Түрік: rastgele numara üreticisi 6. Ағылшын: random number generator 7. Испан: generador de números aleatorios 8. Неміс: Zufallszahlengenerator 9. Француз: générateur de nombres aléatoires 10. Бекітілген нұсқасы: генератор – генератор (2015 жылғы 6 қазан) закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) авогадро число - авогадро саны (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: генератор – генератор; случайный – кездейсоқ; число – сан, мөлшер 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. generator «өндіруші») «генератор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «генератор» сөзі бекітілген, заңнамада «генератор» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «число» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сан» сөзі бекітілген, заңнамада «сан», «мөлшер» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «генератор случайных чисел» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ сандар генераторы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
11. | случайный процесс | кездейсоқ процесс | случайный процесс кездейсоқ процесс Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ процесс - белгілі бір параметрмен индекстелген кездейсоқ шамалар тобы, көбінесе уақыт немесе координат рөлін атқарады. Процесс - лат. prōcēssus «алға жылжу». 2. Әзербайжан: təsadüfi proses 3. Қырғыз: туш келди процесс 4. Өзбек: tasodifiy jarayon 5. Түрік: rastgele süreç 6. Ағылшын: random process 7. Испан: proceso aleatorio 8. Неміс: zufälliger Prozess 9. Француз: processus aléatoire 10. Бекітілген нұсқасы: закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) процесс - процесс (2017 жылғы 15 ақпан) 11. Заңнамадағы қолданысы: случайный – кездейсоқ; Процесс – Процесс, үдеріс 12. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. prōcēssus «алға жылжу») «процесс» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «процесс» сөзі бекітілген, заңнамада «процесс», «үдеріс» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «случайный процесс» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ процесс» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
12. | случайная величина | кездейсоқ шама | случайная величина кездейсоқ шама Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ шама - жағдайға байланысты белгілі бір ықтималдығы бар белгілі бір мәндерді алатын шама. 2. Әзербайжан: təsadüfi dəyər 3. Қырғыз: туш келди маани 4. Өзбек: tasodifiy qiymat 5. Түрік: rastgele değer 6. Ағылшын: random value 7. Испан: valor aleatorio 8. Неміс: zufälliger Wert 9. Француз: valeur aléatoire 10. Бекітілген нұсқасы: закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: случайный – кездейсоқ; величина – шама 12. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «величина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шама» сөзі бекітілген, заңнамада «шама» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «случайная величина» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ шама» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +4 |
13. | случайное блуждание | кездейсоқ кезу | случайное блуждание кездейсоқ кезу Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ кезу – «стохастикалық» немесе «кездейсоқ процесс» деп аталатын математикалық объект, ол кез келген математикалық кеңістіктегі кездейсоқ қадамдар тізбегінен тұратын жолды сипаттайды (мысалы, бүтін сандар жиынында). 2. Әзербайжан: təsadüfi gəzinti 3. Қырғыз: туш келди басуу 4. Өзбек: tasodifiy yurish 5. Түрік: rastgele yürüyüş 6. Ағылшын: random walk 7. Испан: caminata aleatoria 8. Неміс: zielloser Spaziergang 9. Француз: marche aléatoire 10. Бекітілген нұсқасы: закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: случайный – кездейсоқ 12. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «случайное блуждание» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ кезу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +4 |
14. | перемешивание | алмастыру; араластыру | перемешивание алмастыру; араластыру Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алмастыру; араластыру – 1. (инф.) ашық және шифрланған ақпараттың статистикалық қасиеттерінің байланысын қиындататын ашық ақпаратты түрлендіру. 2. (хим.) біртекті қоспаларды алу және(немесе) химиялық аппаратурада жылу және масса алмасуды қарқындату тәсілі. 3. (метал.) гидрометаллургияда біртекті қоспаларды алу және (немесе) механикалық, пневматикалық, дірілді және басқа да құрылғыларды пайдалана отырып, жүйеге әсер ету арқылы металлургиялық аппараттардағы жылу және масса алмасуды қарқындату. 2. Әзербайжан: qarışdırmaq 3. Қырғыз: аралаштыруу 4. Өзбек: aralashtirish 5. Түрік: karıştırma 6. Ағылшын: mixing 7. Испан: mezcla 8. Неміс: Mischen 9. Француз: mélange 10. Бекітілген нұсқасы: аралас шарт - смешанный договор (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: перемешивание и просеивание вольфрамового ангидрида - вольфрамды ангидридті алу, сіңіру, араластыру және елеу 12. Орыс тіліндегі «смешанный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аралас» сөзі бекітілген, заңнамада «перемешивание» сөзі «араластыру» сөзімен аударылған. Мамандардың пікірін негізге ала отырып, «перемешивание» сөзі «алмастыру» сөзімен аударылғаны дұрыс деп есептейміз. | +4 |
15. | рандомизация | рандомизация | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рандомизация - 1. Шешім кездейсоқ қабылданатын статистикалық әдіс. 2. Экспериментте сыртқы айнымалыларды бақылау үшін кездейсоқтықты қолдану. Рандомизация - ағылш. random «кездейсоқ». 2. Әзербайжан: təsadüfi seçim 3. Қырғыз: рандомизация 4. Өзбек: tasodifiy 5. Түрік: rastgeleleştirme 6. Ағылшын: randomization 7. Испан: aleatorización 8. Неміс: Randomisierung 9. Француз: randomisation 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: рандомизация - процесс распределения субъектов исследования по группам лечения или контроля случайным образом, позволяющий свести к минимуму субъективность - рандомизация - зерттелетін субъектілерді емдеу және кездейсоқ түрде бақылау топтарына бөлу процесі, ол субъективтілікті азайтуға мүмкіндік береді 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (ағылш. random «кездейсоқ») «рандомизация» сөзі заңнамада «рандомизация» сөзімен аударылған. | +7 |
16. | вирус-вымогатель | бопсалаушы вирус | вирус-вымогатель бопсалаушы вирус Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бопсалаушы вирус - өз іс-әрекеттерімен компьютердің дұрыс жұмыс істеуіне кедергі келтіретін және ақпаратқа қалыпты қол жеткізуді қайтару үшін ақша талап ететін зиянды бағдарламалардың түрі. Вирус - лат. virus «у». 2. Әзербайжан: fidyə proqramı virusu 3. Қырғыз: вирустук доочулук 4. Өзбек: ransomware virusi 5. Түрік: fidye yazılımı virüsü 6. Ағылшын: ransomware virus 7. Испан: virus ransomware 8. Неміс: Ransomware-Virus 9. Француз: virus ransomware 10. Бекітілген нұсқасы: вирус – вирус (2018 жылғы 27 маусым) вымогательство – құнерездік (2000 жылғы 25 қаңтар); вымогательство – бопсалау (2008 жылғы 22 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: вирус – вирус; вымогательство – қорқытып алушылық 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. virus - «у») «вирус» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «вирус» сөзі бекітілген, заңнамада «вирус» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «вымогательство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құнерездік», «бопсалау» сөздері бекітілген, заңнамада «қорқытып алушылық» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «вирус-вымогатель» сөз тіркесі қазақ тіліне «бопсалаушы вирус» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +4 |
17. | быстрое прототипирование | жылдам прототиптеу, жылдам түптүрлілеу | быстрое прототипирование жылдам прототиптеу, жылдам түптүрлілеу Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жылдам протиптендіру; жылдам түптүрлілеу - жылдам «макеттеу» технологиясы, тапсырыс берушіге көрсету немесе іске асыру мүмкіндігін тексеру үшін тәжірибелік үлгілерді немесе жұмыс істейтін жүйе моделін жылдам құру. Прототип – көне грек. πρῶτος «бірінші» + τύπος «саусақ ізі, таңба» 2. Әзербайжан: sürətli prototipləşdirmə 3. Қырғыз: тез прототиптөө 4. Өзбек: tez prototiplash 5. Түрік: hızlı prototipleme 6. Ағылшын: rapid prototyping 7. Испан: creación rápida de prototipos 8. Неміс: Rapid-Prototyping 9. Француз: prototypage rapide 10. Бекітілген нұсқасы: активные шахматы, быстрые шахматы, рапид - белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид (2010 жылғы 23 желтоқсан) прототип – прототип, түптұлға (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: быстрое – жылдам, тез; прототипирование изделий - бұйымдарды прототиптеу 12. Орыс тіліндегі «быстрое» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдам» сөзі бекітілген, заңнамада «жылдам», «тез» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. πρῶτος «бірінші» + τύπος «саусақ ізі, таңба») «прототип» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «прототип», «түптұлға» сөздері бекітілген, заңнамада «прототипирование» сөзі «прототиптеу» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «быстрое прототипирование» сөз тіркесі қазақ тіліне «жылдам прототиптеу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
18. | быстрое исследование случайного дерева (rrt) | кездейсоқ дарақты жылдам зерттеу (rrt) | быстрое исследование случайного дерева (rrt) кездейсоқ дарақты жылдам зерттеу (rrt) Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кездейсоқ дарақты жылдам зерттеу (RRT) - дөңес емес, көп өлшемді кеңістікті тиімді іздеуге арналған алгоритм, кездейсоқ түрде ағашты толтыру кеңістігін жасайды. 2. Әзербайжан: təsadüfi bir ağacın sürətli araşdırılması 3. Қырғыз: туш келди бакты тез изилдөө 4. Өзбек: tasodifiy daraxtni tezda o`rganish 5. Түрік: rastgele bir ağacın hızlı keşfi 6. Ағылшын: quick exploration of a random tree 7. Испан: exploración rápida de un árbol aleatorio 8. Неміс: schnelle Erkundung eines zufälligen Baumes 9. Француз: exploration rapide d`un arbre aléatoire 10. Бекітілген нұсқасы: закон распределения случайных величин - кездейсоқ шаманың таралу заңы (2016 жылғы 28 маусым) активные шахматы, быстрые шахматы, рапид - белсенді шахмат, жылдам шахмат, рапид (2010 жылғы 23 желтоқсан) исследование – зерттеу (2016 жылғы 28 маусым) дерево мировое - әлемдiк ағаш (2018 жылғы 29 қараша); дерево расчета - шахматтық есептеу (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: быстрое – жылдам, тез; исследование – зерттеу; случайный – кездейсоқ; дерево – ағаш 12. Орыс тіліндегі «быстрое» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдам» сөзі бекітілген, заңнамада «жылдам», «тез» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «исследование» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зерттеу» сөзі бекітілсе, заңнамада «зерттеу» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «случайный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кездейсоқ» сөзі бекітілген, заңнамада «кездейсоқ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «дерево» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ағаш» сөзі бекітілсе, заңнамада «ағаш» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «быстрое исследование случайного дерева» сөз тіркесі қазақ тіліне «кездейсоқ дарақты жылдам зерттеу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
19. | соотношение | арақатынас; ара салмақ | соотношение арақатынас; ара салмақ Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арақатынас – бір типтегі (заттар, әрекеттер, құбылыстар, қасиеттер (белгілер), ұғымдар, нысандар, мысалы, адамдар (студенттер), шай қасықтар, бірдей өлшемдегі бірліктер) екі санның арасындағы байланыс, әдетте «А-дан В-ға» немесе А: В, кейде бірінші санда екінші санның (міндетті түрде бүтін емес) қанша рет болатындығын тікелей көрсететін екі санның өлшемсіз қатынасы (бөлу нәтижесі) арифметикалық көрінісі. 2. Әзербайжан: nisbət 3. Қырғыз: катыш 4. Өзбек: nisbat 5. Түрік: oran 6. Ағылшын: ratio 7. Испан: proporción 8. Неміс: Verhältnis 9. Француз: rapport 10. Бекітілген нұсқасы: соотношение сигнал/шум - сигнал/шуыл арақатынасы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: соотношение - арақатынас 12. Орыс тіліндегі «соотношение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арақатынас» сөзі бекітілсе, заңнамада «арақатынас» сөзімен аударылған. | +7 |
20. | рациональный агент | ұтымды агент; рационалды агент | рациональный агент ұтымды агент; рационалды агент Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұтымды агент; рационалды агент - ең жақсы күтілетін нәтижеге қол жеткізу үшін оңтайлы әрекет ететін агент. Рациональ – лат. ratio «ақыл». Агент - лат. agens «әрекет». 2. Әзербайжан: rasional agent 3. Қырғыз: акылдуу агент 4. Өзбек: ratsional agent 5. Түрік: rasyonel ajan 6. Ағылшын: rational agent 7. Испан: agente racional 8. Неміс: rationaler Agent 9. Француз: agent rationnel 10. Бекітілген нұсқасы: решение рациональное - ұтымды шешім (2016 жылғы 8 желтоқсан) уравнение рациональные – рациональды теңдеу (2015 жылғы 6 қазан) агент – агент (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: рациональный – ұтымды; рациональды; агент – агент 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. ratio «ақыл») «рациональное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұтымды», «рациональды» сөздері бекітілген, заңнамада «ұтымды», «рациональды» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. agens «әрекет») «агент» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «агент» сөзі бекітілген, заңнамада «агент» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рациональный агент» сөз тіркесі қазақ тіліне «ұтымды агент» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
21. | рациональность | ұтымдылық | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұтымдылық – 1. (филос.) рационализмге немесе рационалистерге тән, рационализмге қатысты. 2. (матем.) жай бөлшек түрінде ұсынылған, яғни бүтін санның натурал санға қатынасы; сондай-ақ осындай шамалармен әрекеттерге қатысты. Рациональ – лат. ratio «ақыл». 2. Әзербайжан: rasionallıq 3. Қырғыз: сарамжалдуулук 4. Өзбек: ratsionallik 5. Түрік: rasyonellik 6. Ағылшын: rationality 7. Испан: racionalidad 8. Неміс: Rationalität 9. Француз: rationalité 10. Бекітілген нұсқасы: решение рациональное - ұтымды шешім (2016 жылғы 8 желтоқсан) уравнение рациональные - уравнение рациональные (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: рациональность назначения лекарственных средств - дәрілік заттарды тағайындау ұтымдылығы 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. ratio «ақыл») «рациональное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұтымды», «рациональды» сөздері бекітілген, заңнамада «рациональность» сөзі «ұтымдылық» сөзімен аударылған. | +4 |
22. | трассировка лучей | сәулелерді трассалау; сәулелерді жолсызбалау | трассировка лучей сәулелерді трассалау; сәулелерді жолсызбалау Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сәулелерді трассалау, сәулелерді жолсызбалау - сандық мазмұндағы табиғи көлеңкелердің, тірі жарықтың және шағылудың құпиясы. Технология фильмдер жасауда және 3D модельдеуде бұрыннан бері қолданылып келеді: ол суреттің тірі көрінуіне көмектеседі. Трасса – ағылш. trace «із». 2. Әзербайжан: ray izləmə 3. Қырғыз: нур издөө 4. Өзбек: nurni kuzatish 5. Түрік: işın izleme 6. Ағылшын: ray tracing 7. Испан: trazado de rayos 8. Неміс: Raytracing 9. Француз: tracé laser 10. Бекітілген нұсқасы: трассировка – жолсызбалау (2016 жылғы 28 маусым) сведение лучей - сәулелерді ұштастыру (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: трассировка – трассировка, трассалау; луч – сәуле 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (ағылш. trace «із») «трассировка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолсызбалау» сөзі бекітілген, заңнамада «трассировка», «трассалау» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «луч» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сәуле» сөзі бекітілсе, заңнамада «сәуле» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «трассировка лучей» сөз тіркесі қазақ тіліне «сәулелерді трассалау» немесе «сәулелерді жолсызбалау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +3 |
23. | достижимое множество | қолжетімді жиын | достижимое множество қолжетімді жиын Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қолжетімді жиын N бағалы қағаздар тобынан құрылуы мүмкін барлық портфельдерді білдіреді. Бұл N бағалы қағаздардан құрылуы мүмкін барлық портфельдер шекарада немесе қолжетімді жиынтықта болатындығын білдіреді. 2. Әзербайжан: əlçatan dəst 3. Қырғыз: жеткиликтүү топтом 4. Өзбек: erishish mumkin bo`lgan to`plam 5. Түрік: ulaşılabilir set 6. Ағылшын: reachable set 7. Испан: conjunto alcanzable 8. Неміс: erreichbares Set 9. Француз: ensemble accessible 10. Бекітілген нұсқасы: множество – жиын (2015 жылғы 6 қазан) алгебра множеств - жиын алгебрасы (1971-1981) достижимая точка - жетерлік нүкте (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: непересекающиеся подмножества - қиылыспайтын бірнеше тораптар; непересекающиеся множества - қиылыспайтын жиындар; на минимальном практически достижимом уровне - практикалық тұрғыдан қол жетімді ең төмен деңгейде 12. Орыс тіліндегі «достижимая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жетерлік» сөзі бекітілсе, заңнамада «қол жетімді» сөз тіркесімен аударылған. Орыс тіліндегі «множество» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жиын» сөзі бекітілсе, «непересекающиеся множества» сөз тіркесі заңнамада «қиылыспайтын жиындар» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «достижимое множество» сөз тіркесі қазақ тіліне «қолжетімді жиын» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +4 |
24. | реактивное колесо | реактивті доңғалақ; реактивті дөңгелек | реактивное колесо реактивті доңғалақ; реактивті дөңгелек Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Реактивті доңғалақ; реактивті дөңгелек - көбінесе зымырандарды немесе сыртқы крутящий аппликаторларды қажет етпейтін үш бағытты басқару осіне арналған ғарыш аппараттары қолданатын сермердің бір түрі. Реактив - франц. réactif «реактивті». 2. Әзербайжан: reaktiv təkər 3. Қырғыз: реактивдүү дөңгөлөк 4. Өзбек: reaktiv g`ildirak 5. Түрік: jet çarkı 6. Ағылшын: jet wheel 7. Испан: rueda de chorro 8. Неміс: Jet Wheel 9. Француз: roue à réaction 10. Бекітілген нұсқасы: реактивные самолеты - реактивтi ұшақтар (2020 жылғы 9 қазан) колесо гипоидное - гипоид доңғалақ (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: реактивные – реактивтi; колесо – доңғалақ, дөңгелек 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (франц. réactif «реактивті») «реактивные» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «реактивті» сөзі бекітілген, заңнамада «реактивті» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «колесо» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «доңғалақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «доңғалақ», «дөңгелек» сөздімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «реактивное колесо» сөз тіркесі қазақ тіліне «реактивті доңғалақ» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +7 |
25. | постоянное запоминающее устройство (пзу) | тұрақты жадтау құрылғысы (тжқ) | постоянное запоминающее устройство (пзу) тұрақты жадтау құрылғысы (тжқ) Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұрақты жадтау құрылғысы (ТЖҚ) - өзгермейтін деректер массивін сақтау үшін қолданылатын энергиядан тәуелсіз жад. 2. Әзербайжан: yalnız oxumaq üçün yaddaş 3. Қырғыз: окуу үчүн гана сактагыч 4. Өзбек: faqat o`qish uchun joy 5. Түрік: salt okunur depolama 6. Ағылшын: read-only storage 7. Испан: almacenamiento de solo lectura 8. Неміс: Nur-Lese-Speicher 9. Француз: stockage en lecture seule 10. Бекітілген нұсқасы: электрическая постоянная - электрлік тұрақты (2018 жылғы 30 қараша) бортовое запоминающее устройство - борттық жадтаушы құрылғы; борттық жадыда сақтау құрылғысы (2019 жылғы 5 сәуір) оперативное запоминающее устройство - жедел жадтау құрылғысы (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: постоянное – тұрақты; запоминающее устройство - жадтау құрылғысы 12. Орыс тіліндегі «постоянная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тұрақты» сөзі бекітілген, заңнамада «тұрақты» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «запоминающее устройство» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жадтаушы құрылғы», «жадыда сақтау құрылғысы» сөз тіркестері бекітілген, заңнамада «жадтау құрылғысы» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «постоянное запоминающее устройство» сөз тіркесі қазақ тіліне «тұрақты жадтау құрылғысы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +6 |
26. | система реального времени | шынайы уақыт жүйесі; нақты уақыт жүйесі | система реального времени шынайы уақыт жүйесі; нақты уақыт жүйесі Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шынайы уақыт жүйесі; нақты уақыт жүйесі - жүйеге сыртқы ортадағы оқиғаларға жауап беруі немесе қажетті уақыт шектеулері аясында қоршаған ортаға әсер етуі керек жүйе. Система – грек. systema - «құрамдас бөліктерден құралған тұтас нәрсе». Реальный – лат. realis «шынайы, заттарға қатысты», res «зат, іс». 2. Әзербайжан: real vaxt sistemi 3. Қырғыз: реалдуу убакыт тутуму 4. Өзбек: real vaqt tizimi 5. Түрік: gerçek zamanlı sistem 6. Ағылшын: real time system 7. Испан: sistema de tiempo real 8. Неміс: Echtzeitsystem 9. Француз: système en temps réel 10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020 жылғы 17 маусым) режим реального времени - нақты уақыт режимі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: система – жүйе; в режиме реального времени - нақты уақыт режимінде 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (грек. systema - «құрамдас бөліктерден құралған тұтас нәрсе») «система» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе» сөзі бекітілсе, заңнамада «жүйе» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. realis «шынайы, заттарға қатысты», res «зат, іс») «реальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нақты» сөзі бекітілсе, заңнамада «нақты» сөзімен аударылған, «режим реального времени» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нақты уақыт режимі» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «нақты уақыт режимі» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «система реального времени» сөз тіркесі қазақ тіліне «шынайы уақыт жүйесі» сөз немесе «нақты уақыт жүйесі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +4 |
27. | полнота | толықтық | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Толықтық – 1. (логика мен дедуктивті ғылымдарда) аксиоматикалық теорияға қойылатын және оның экспрессивті және дедуктивті құралдарының белгілі бір мақсаттар үшін жеткіліктілігін сипаттайтын логикалық әдіснамалық талап. 2. (инф.) ақпараттық іздеудің нәтижелілігінің көрсеткіші-табылған тиісті құжаттардың базадағы тиісті құжаттардың жалпы санына қатынасы. 2. Әзербайжан: dolğunluq 3. Қырғыз: толуктук 4. Өзбек: to`liqlik 5. Түрік: dolgunluk 6. Ағылшын: fullness 7. Испан: plenitud 8. Неміс: Fülle 9. Француз: plénitude 10. Бекітілген нұсқасы: полнота судебного решения – сот шешімінің толықтығы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: полнота – толықтық 12. Орыс тіліндегі «полнота» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «толықтық» сөзі бекітілген, заңнамада «толықтық» сөзімен аударылған. | +5 |
28. | приемник | қабылдағыш | Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қабылдағыш - электроакустикалық түрлендіргіштің шығысы мен сигналдарды сандық өңдеу блогы немесе акустикалық жабдықтың басқа түйіндерінде қолданылатын, сигналдарды күшейтуге арналған, индикатор кірісі арасында орналасқан электронды қондырғы. 2. Әзербайжан: alıcı 3. Қырғыз: кабыл алгыч 4. Өзбек: qabul qiluvchi 5. Түрік: alıcı 6. Ағылшын: receiver 7. Испан: receptor 8. Неміс: Empfänger 9. Француз: destinataire 10. Бекітілген нұсқасы: приемник канала передачи данных – ақпарат беру арнасының қабылдағышы, ақпарат беру арнасының қабылдауышы (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: приемник – қабылдағыш 12. Орыс тіліндегі «приемник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қабылдағыш» сөзі бекітілген, заңнамада «қабылдағыш» сөзімен аударылған. | +6 |
29. | прямоугольник | тікбұрыш; тіктөртбұрыш | прямоугольник тікбұрыш; тіктөртбұрыш Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тікбұрыш; тіктөртбұрыш - төртбұрыш, оның барлық бұрыштары түзу (90 градусқа тең). 2. Әзербайжан: düzbucaqlı 3. Қырғыз: тик бурчтук 4. Өзбек: to`rtburchak 5. Түрік: dikdörtgen 6. Ағылшын: rectangle 7. Испан: rectángulo 8. Неміс: Rechteck 9. Француз: rectangle 10. Бекітілген нұсқасы: пирамида прямоугольная – тікбұрышты пирамида (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: прямоугольник - тікбұрыш 12. Орыс тіліндегі «прямоугольник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тікбұрыш» сөзі бекітілген, заңнамада «тікбұрыш» сөзімен аударылған. | +6 |
30. | выпрямленный линейный блок (relu) | түзетілген желілік блок (relu) | выпрямленный линейный блок (relu) түзетілген желілік блок (relu) Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түзетілген желілік блок (Relu) - нейрондық желілерде жиі қолданылатын активация функциясы. Ол қадамдық функцияның биологиялық шабытын сақтайды (нейрон кіріс сигналы шекті мәннен асқан кезде ғана іске қосылады), бірақ кіріс сигналы оң болған кезде туынды нөлге тең болмайды, бұл градиент негізінде оқытуға мүмкіндік береді (x = 0 болса да, туынды анықталмайды). Блок - нем. Block». Линия – лат. linea (linea restis) «зығыр жібі, бау; сызық». 2. Әзербайжан: düzəldilmiş xətti vahid 3. Қырғыз: оңдолгон сызыктуу бирдик 4. Өзбек: rektifikatsiyalangan chiziqli birlik 5. Түрік: rektifiye doğrusal birim 6. Ағылшын: rectified linear unit 7. Испан: unidad lineal rectificada 8. Неміс: gleichgerichtete Lineareinheit 9. Француз: unité linéaire rectifiée 10. Бекітілген нұсқасы: выпрямленный ток - түзетілген ток (2018 жылғы 14 желтоқсан) изолятор линейный – желілік оқшаулағыш (2016 жылғы 28 маусым) линейный арбитр – сызықтық төреші (2020 жылғы 17 маусым) блок – блок (2018 жылғы 27 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: выпрямленный ток - түзетілген ток; линейный – желілік, сызықтық; блок – блок 12. Орыс тіліндегі «выпрямленный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «түзетілген» сөзі бекітілген, заңнамада «түзетілген» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. linea (linea restis) «зығыр жібі, бау; сызық») «линейный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «желілік», «сызықтық» сөздері бекітілсе, заңнамада «желілік», «сызықтық» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне неміс тілінен енген (нем. Block») «блок» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «блок» сөзі бекітілген, заңнамада «блок» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және терминдік сөз тіркесінің мағынасын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «выпрямленный линейный блок» сөз тіркесі қазақ тіліне «түзетілген желілік блок» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +5 |
Рандомизация деген терминді "рандомизейшн" деп қазақшалау -- мазақ.
Рандомизация орыс тіліне ағылшын тілінен енген кірме термин. Ағылшынша "randomization" - "random" - "кездейсоқ таңдалған" деген мағынаны білдіреді. Орыс терминологтары бұл терминдерді орыс тілінің ыңғайына сәйкес қабылдап отыр. Ендеше Толығырақ ...біз неге сол төлнұсқа тілден орыс терминологтарының озық тәжірибесіне сүйене отырып, өз тіліміздің заңдылықтарына нұқсан келтірмей "рандомизейшн" деп қабылдамаймыз. Тіпті "рандомизейшін" деп қабылдаса дұрысырақ болар еді
Сая бикені қолдаған болар едім - лингвосқасаңдықты осылай ғана бұзамыз, әйтпесе орыс тілінің бодандығында әлі бір ғасыр кемі дингвободандық әнұранын шырқап жүре бермекпіз