1. | наводчик | дәлдеуші | наводчикдәлдеушіӘскери салаДефинициясы1. Дәлдеуші – нысананы атыс қаруымен ашық, диоптриялық немесе оптикалық көздеуіш арқылы тікелей нысанаға атушы. 2. Әзербайжан:gunner 3. Қырғыз: наводчик 4. Өзбек: gunner 5. Түрік: topçu 6. Ағылшын: gunner 7. Испан: apuntador 8. Неміс: Richtschütze 9. Француз: artilleur 10. Бекітілген нұсқасы: наводка – кезеу (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: кезеу – наводка; наводчик – дәлдеуші 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «наводчик» сөзі қазақ тіліне «дәлдеуші» сөзімен аударылуы қажет деп есептейміз. | +11 |
2. | наган | алтыатар | наганалтыатарӘскери салаДефинициясы1. Алтыатар – оқ ұяларына бірден алты оқ салынып оқталатын тапанша мылтық. Отының санына қарай алтыатар аталып кеткен. Наган – тапаншаны ойлап тапқандардың тегіне аталған – Эмиль және Леон Наган (франц. Nagant). 2. Әзербайжан: nagan 3. Қырғыз: наган 4. Өзбек: nagan 5. Түрік: nagan 6. Ағылшын: nagan 7. Испан: nagan 8. Неміс: Nagan 9. Француз: revolver 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: 12. Орыс тіліндегі «наган» сөзі қазақ тіліне «алтыатар» сөзімен аударылуы қажет деп есептейміз. | +8 |
3. | наездник | шабандоз | наездникшабандозӘскери салаДефинициясы1. Шабандоз – ат бәйгесіне қатысатын спортшы. Шабандоз төзімді, епті, атқа жақсы отыратын болуы керек. Шабандоз бәйге басталардан бұрын дәрігерлік бақылаудан өтеді де, денсаулығы туралы анықтама қағазын төрешілер алқасына тапсырады. Шабандоздың киімі жеңіл, ықшамды болуы қажет. 2. Әзербайжан: atlı 3. Қырғыз: таануучу 4. Өзбек: chavandoz 5. Түрік: atlı 6. Ағылшын: rider 7. Испан: jinete 8. Неміс: Reiter 9. Француз:cavalier 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: наездник – шабандоз 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «наездник» сөзі қазақ тіліне «шабандоз» сөзімен аударылуы қажет деп есептейміз. | +11 |
4. | нарушение режима границы | шекара режімін бұзу | нарушение режима границышекара режімін бұзуӘскери салаДефинициясы1. Шекара режімін бұзу – мемлекеттік аумақты белгілейтін шектерді бұзу. Режим – лат. regimen – «басқару». 2. Әзербайжан: sərhəd rejiminin pozulması 3. Қырғыз: чек ара режимин бузуу 4. Өзбек: chegara rejimini buzish 5. Түрік: sınır modu ihlali 6. Ағылшын: violation of the border regime 7. Испан: violation of the border regime 8. Неміс: verletzung des Grenzmodus 9. Француз: violation de la frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пересечение границы – шекарадан өту (2016 жылғы 28 маусым); нарушение – жөнсiздiк‚ бұзу, бұзушылық (2016 жылғы 8 желтоқсан); режим экономии – үнем режімі (2017 жылғы 10 қараша); государственная граница – мемлекеттік шекара(2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: нарушение режима государственной границы – мемлекеттiк шекара режимiн бұзу 12. Орыс тіліндегі «нарушение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жөнсiздiк»‚ «бұзу», «бұзушылық» сөздерімен бекітілсе, заңнамада «бұзу», «бұзылу» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (режим – лат. regimen – «басқару») «режим» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «режим», «режім» сөздері бекітілсе, заңнамада «режим», «режім» сөздері қолданылған. Орыс тіліндегі «граница» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекара» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекара» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «нарушение режима границы» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара режімін бұзу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +9 |
5. | нарушители границы | шекара бұзушылар | нарушители границышекара бұзушыларӘскери салаДефинициясы1. Шекара бұзушылар – мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттерінен тыс немесе өткізу пункттерінде солар арқылы, бірақ шекарадан өтудің белгіленген ережелерін кез келген әдіспен бұзып өткен немесе өтуге тырысқан адамдар. 2. Әзербайжан: sərhəd pozucuları 3. Қырғыз: чек араны бузуучулар 4. Өзбек: chegara buzuvchilar 5. Түрік: sınır ihlalleri 6. Ағылшын: trespasser 7. Испан: intrusos fronterizos 8. Неміс: Grenzverletzer 9. Француз: les fauteurs de troubles 10. Бекітілген нұсқасы: пересечение границы – шекарадан өту (2016 жылғы 28 маусым); нарушение – жөнсiздiк‚ бұзу, бұзушылық (2016 жылғы 8 желтоқсан); государственная граница – мемлекеттік шекара(2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: нарушение режима государственной границы – мемлекеттiк шекара режимiн бұзу 12. Орыс тіліндегі «нарушение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жөнсiздiк»‚ «бұзу», «бұзушылық» сөздерімен бекітілсе, заңнамада «бұзу», «бұзылу» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «граница» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекара» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекара» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «нарушители границы» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара бұзушылар» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +10 |
6. | наряд караулов | қарауылдар наряды | наряд карауловқарауылдар нарядыӘскери салаДефинициясы1. Қарауылдар наряды – қарауылдар наряды қарауылдар кестесі негізінде жүргізіледі. Қарауылдар әрбір тәулік сайын ауысып отыруы қажет. 2. Әзербайжан: mühafizəçilərin materialı 3. Қырғыз: кароолдор наряды 4. Өзбек: qo'riqchi kiyimlari 5. Түрік: muhafız kıyafeti 6. Ағылшын: guard duty 7. Испан: traje de guardia 8. Неміс: Wachen-Outfit 9. Француз: tenue des gardes 10. Бекітілген нұсқасы: наряд – наряд (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост, уақытша – временный; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; караул – қарауыл 12. Орыс тіліне түркі тілінен енген (түркі – кaraul/karaɣul – «күзет») «караул» сөзі заңнамада «қарауыл» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «наряд» сөзі бекітілсе, заңнамада «наряд» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «наряд караулов» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарауылдар наряды» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
7. | начальная военная подготовка | бастапқы әскери даярлық | начальная военная подготовкабастапқы әскери даярлықӘскери салаДефинициясы1. Бастапқы әскери даярлық – әскери iс және адамның қауіпсіздігі мен тұрмыс-тiршiлiгiн қамтамасыз ету негіздерi бойынша мiндеттi оқыту пәнi (оқу пәнi). 2. Әзербайжан: ibtidai hərbi hazırlıq 3. Қырғыз: баштапкы аскердик даярдык 4. Өзбек: dastlabki harbiy tayyorgarlik 5. Түрік: ilk askeri eğitim 6. Ағылшын: initial military training 7. Испан: entrenamiento militar inicial 8. Неміс: anfängliche militärische Ausbildung 9. Француз: formation militaire initiale 10. Бекітілген нұсқасы: начальная температура – бастапқы температура (2018 жылғы 14 желтоқсан); военный – әскери, соғыс; военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981);военный конфликт – әскери қақтығыс (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная полиция – әскери полиция (2016 жылғы 28 маусым); военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981) военная опасность – соғыс қаупі (2016 жылғы 7 желтоқсан) подготовка кадров – кадрлар даярлау (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: военная техника – боевые машины, военные корабли (катера и другие суда), военные воздушные суда и другие летательные аппараты, которыми оснащаются Вооруженные Силы Республики Казахстан, другие войска и воинские формирования – əскери техника – Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да əскерлер мен əскери құралымдар жарақтандырылатын жауынгерлік машиналар, әскери корабльдер (катерлер мен басқа да кемелер), әскери әуе кемелері мен басқа да ұшу аппараттары (Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7 қаңтардағы № 29 Заңы) 12. Орыс тіліндегі «начальная» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бастапқы» сөзі бекітілсе, заңнамада «бастапқы» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «военный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскери», «соғыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «әскери», «соғыс» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «подготовка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дайындық», «даярлық» сөздері бекітілсе, заңнамада «дайындық», «даярлық» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «начальная военная подготовка» сөз тіркесі қазақ тіліне «бастапқы әскеридаярлық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
8. | начальник гарнизона | гарнизон бастығы | начальник гарнизонагарнизон бастығыӘскери салаДефинициясы1. Гарнизон бастығы карауыл және күзет кызметтері жөнінен осы гарнизонға карасты барлық құрама мен бөлімдердің командирлеріне (әскери оку орындары мен ұйымдарының бастықтарына) тікелей басшылық етеді. Гарнизон бастығы гарнизондағы жұмыстардың дұрыс ұйымдастырылуына, қарулы күштердің жергілікті объектілерін қорғау жұмыстарынын жүргізілуіне, әскерлердің күнделікті өмірі мен жауынгерлік дайындығына жағдай жасауға, өртке қарсы ұйымдастырылган күзет және гарнизон жұмыстарына әскерлерді қатыстыруға жауапты. Гарнизон – көне фр. garnison garnir – «жабдықтау», «қаруландыру». 2. Әзербайжан: qarnizon rəisi 3. Қырғыз: гарнизондун зардалы 4. Өзбек: garnizon boshlig'i 5. Түрік: garnizon şefi 6. Ағылшын: garrison commander 7. Испан: jefe de la guarnición 8. Неміс: Chef der Garnison 9. Француз: chef de garnison 10. Бекітілген нұсқасы: начальник – бастық (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: гарнизон – гарнизон; начальник – бастық 12. Орыс тіліне көне француз тілінен енген (көне фр. garnison garnir – «жабдықтау», «қаруландыру») «гарнизон» заңнамада «гарнизон» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «начальник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бастық» сөзі бекітілсе, заңнамада «бастық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «начальник гарнизона» сөз тіркесі қазақ тіліне «гарнизон бастығы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +10 |
9. | начальник штаба | штаб бастығы | начальник штабаштаб бастығыӘскери салаДефинициясы1. Штаб бастығы – штабтың барлық жұмысына басшылық ететін және тиісті командирдің 1-орынбасары болып табылатын әскери қызмет адамы. Ол қарамағындағы әскери бөлімдерге командир атынан жарлық (бұйрық) беруге құқылы. Штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ». 2. Әзербайжан: icra başçısı 3. Қырғыз: штаб башчысы 4. Өзбек: boshliq 5. Түрік: kurmay başkanı 6. Ағылшын: chief of staff 7. Испан: jefe de estado mayor 8. Неміс: Stabschef 9. Француз: major généra 10. Бекітілген нұсқасы: начальник – бастық (2016 жылғы 8 желтоқсан); штаб – штаб (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: начальник штаба – штаб бастығы 12. Орыс тіліне неміс тілінен енген (штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ») «штаб» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «штаб» сөзі бекітілсе, заңнамада «штаб» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «начальник» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бастық» сөзі бекітілсе, заңнамада «бастық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «начальник штаба» сөз тіркесі қазақ тіліне «штаб бастығы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +9 |
10. | невоеннообязанный | әскери мiндеттi емес | невоеннообязанныйәскери мiндеттi емесӘскери салаДефинициясы1. Әскери міндетті емес азаматтар әскери есепке алуға жатпайды. Заң бойынша (23 және 53-баптар) бұл адзаматтарға: денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылуына байланысты әскери міндетін атқарудан босатылған ерлер; бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жүрген адамдар; әскери-есептік мамандығы жоқ әйелдер; ҚР шегінен тыс тұрақты тұратын азаматтар; шекті жасына жеткен адамдар жатады. 2. Әзербайжан: qeyri-toxunma 3. Қырғыз: аскерге милдети эмес 4. Өзбек: harbiy bo'lmagan 5. Түрік: ilgisiz 6. Ағылшын: non-military 7. Испан: no obligado 8. Неміс: nichtmilitärisch 9. Француз: non-militaire 10. Бекітілген нұсқасы: военный – әскери, соғыс; военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981);военный конфликт – әскери қақтығыс (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная полиция – әскери полиция (2016 жылғы 28 маусым); военная опасность – соғыс қаупі (2016 жылғы 7 желтоқсан) обязанность воинская – әскери міндет (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: правила воинского учета военнообязанных и призывников – әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды әскери есепке алу қағидалары, воинский учет военнообязанных – әскери міндеттілерді әскери есепке алу 12. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «невоеннообязанный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскери мiндеттi емес» сөз тіркесі қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
11. | незаконный въезд | заңсыз кiру | незаконный въездзаңсыз кiруӘскери салаДефинициясы1. Заңсыз кiру – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес Мемлекеттік күзет қызметі, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң, Iшкi iстер министрлiгiнiң, Қорғаныс министрлiгiнiң органдары мен бөлiмшелерi күзететiн объектiге, сондай-ақ жеке күзет ұйымы күзететін қауіпті өндірістік объектіге заңсыз кіру. 2. Әзербайжан: qanunsuz giriş 3. Қырғыз: мыйзамсыз кирүү 4. Өзбек: noqonuniy kirish 5. Түрік: yasadışı giriş 6. Ағылшын: illegal entry 7. Испан: entrada ilegal 8. Неміс: illegale Einreise 9. Француз: entrée irrégulière 10. Бекітілген нұсқасы:въезд запрещен – кіруге тыйым салынады (2016 жылғы 9 желтоқсан); незаконные вооруженные формирования – заңсыз қарулы құралымдар (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: въезд – кіру; незаконный – заңсыз 12. Орыс тіліндегі «въезд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кіру» сөзі бекітілсе, заңнамада «кіру» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «незаконный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «заңсыз» сөзі бекітілсе, заңнамада «заңсыз» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «незаконный въезд» сөз тіркесі қазақ тіліне «заңсыз кіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +11 |
12. | нерушимость границы | шекараның мызғымастығы | нерушимость границышекараның мызғымастығыӘскери салаДефинициясы1.Шекараның мызғымастығы соғыс пен бейбітшілік мәселелерін шешудегі ұзақмерзімді тәрбиемен қамтамасыз етілгенімен айқындалады. 2. Әзербайжан: sərhəd toxunulmazlığı 3. Қырғыз: чектердин бузулбагандыгы 4. Өзбек: chegaraning daxlsizligi 5. Түрік: sınırın yıkılmazlığı 6. Ағылшын: inviolability of the border 7. Испан: inviolabilidad de la frontera 8. Неміс: Unzerstörbarkeit der Grenze 9. Француз: l'inviolabilité de la frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пересечение границы – шекарадан өту (2016 жылғы 28 маусым); нерушимость – мызғымастық (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: нарушение режима государственной границы – мемлекеттiк шекара режимiн бұзу; нерушимость – мызғымастық 12. Орыс тіліндегі «нерушимость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мызғымастық» сөзімен бекітілсе, заңнамада «мызғымастық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «граница» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекара» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекара» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «нерушимость границы» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекараның мызғымастығы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +9 |
13. | неукоснительное исполнение | мүлтіксіз орындау | неукоснительное исполнениемүлтіксіз орындауӘскери салаДефинициясы1. Мүлтіксіз орындау – барлық жауынгерлердің заң мен әскери жарғыда белгіленген тәртіп пен ережені бұлжытпай орындауы. 2. Әзербайжан: qüsursuz icra 3. Қырғыз: кыйшаюусуз аткаруу 4. Өзбек: кыйшаюусуз аткаруу 5. Түрік: titiz yürütme 6. Ағылшын: strict execution 7. Испан: strict execution 8. Неміс: rigorose Ausführung 9. Француз: exécution rigoureuse 10. Бекітілген нұсқасы: мүлтіксіз – неукоснительный (2003 жылғы 11 желтоқсан); исполнение бюджета – бюджеттің атқарылуы (2016 жылғы 7 желтоқсан); исполнение норм права – құқық нормаларын орындау (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: неукоснительное исполнение– мүлтіксіз орындау 12. Орыс тіліндегі «неукоснительное» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мүлтіксіз» сөзімен бекітілсе, заңнамада «мүлтіксіз» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «исполнение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атқару», «орындау» сөздері бекітілсе, заңнамада «атқару», «орындау» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «неукоснительное исполнение» сөз тіркесі қазақ тіліне «мүлтіксіз орындау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +11 |
14. | обойма | оқжатар | обоймаоқжатарӘскери салаДефинициясы1. Оқжатар – атыс қаруындағы патрондар орналасатын және оны ұңғыға жіберу алдында айдауыш сызығына жылжытатын арнайы құрылғы. Оқжатардың пайда болуы қарудың ату жылдамдығын айтарлықтай көтерді. 2. Әзербайжан: divar kağızı 3. Қырғыз: обойма 4. Өзбек: klip 5. Түрік: şarjör 6. Ағылшын: holder 7. Испан: anillo 8. Неміс: Patronenstreifen 9. Француз: chargeur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: обойма – оқжатар; магазин – оқтізер 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «обойма» сөзі қазақ тіліне «оқжатар» түрінде аударылуы керек деп есептейміз. | +3 |
15. | оборонные объекты | қорғаныс объектілері | оборонные объектықорғаныс объектілеріӘскери салаДефинициясы1. Қорғаныс объектілері – Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың мемлекеттік мекемелеріне жедел басқару құқығымен бекітіліп берілген жылжымайтын мүлік; басқару пункттерi, жеке тұрған және қосып салынған паналайтын жерлер, радиацияға қарсы жасырын паналар, азаматтық қорғаныс мүлкiн сақтауға арналған қойма үй-жайлары. Объект – лат. objectum – «зат». 2. Әзербайжан: müdafiə obyektləri 3. Қырғыз: коргоо объекттери 4. Өзбек: mudofaa ob'ektlari 5. Түрік: savunma tesisleri 6. Ағылшын: defense facilities 7. Испан: instalaciones de defensa 8. Неміс: Verteidigungsanlagen 9. Француз: installations de défense 10. Бекітілген нұсқасы: мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан); объект – объект 11. Заңнамадағы қолданысы: оборона – қорғаныс; объект – объект 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (объект – лат. objectum – «зат») «объект»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «объект» сөзі бекітілсе, заңнамада «объект» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оборонные объекты» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғаныс объектілері» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
16. | обороняемая территория | қорғалатын аумақ | обороняемая территорияқорғалатын аумақӘскери салаДефинициясы1. Қорғалатын аумақ – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен қоршаған ортаның соларда орналасқан экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды объектілері. Территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер». 2. Әзербайжан: müdafiə ərazisi 3. Қырғыз: айлануучу аймак 4. Өзбек: mudofaa hududi 5. Түрік: savunma bölgesi 6. Ағылшын: protected territory 7. Испан: territorio defendido 8. Неміс: verteidigungsgebiet 9. Француз: territoire défensif 10. Бекітілген нұсқасы: мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан); контрактная территория – келісімшарттық аумақ (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: оборона – қорғаныс; территория – территория; аумақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») «территория»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аумақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «территория», «аумақ» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «обороняемая территория» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғалатын аумақ» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
17. | обрез | келте мылтық | обрезкелте мылтықӘскери салаДефинициясы1. Келте мылтық – қысқа, шолақ, оқ-дәрімен атылатын қару. Аңшылық кезінде және соғыста қолдану үшін жасалған. 2. Әзербайжан: cut 3. Қырғыз: мылтык 4. Өзбек: kesish 5. Түрік: taşma 6. Ағылшын: edge 7. Испан: edge 8. Неміс: Beschnitt 9. Француз: tranche 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: 12.Орыс тіліндегі «обрез» сөзі қазақ тіліне «келте мылтық» сөз тіркесімен аударылуы керек деп санаймыз. | +4 |
18. | общевойсковой штаб | жалпыәскери штаб | общевойсковой штабжалпыәскери штабӘскери салаДефинициясы1. Жалпыәскери штаб – әскерлерді басқару жөніндегі жалпы әскери командирдің органы. Штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ». 2. Әзербайжан: ümumqoşun qərargahı 3. Қырғыз: жалпы аскердик штабы 4. Өзбек: umumiy xavfsizlik markazi 5. Түрік: genel silah merkezi 6. Ағылшын: combined arms headquarters 7. Испан: sede de armas combinadas 8. Неміс: Generalstab 9. Француз: siège 10. Бекітілген нұсқасы: штаб – штаб (2016 жылғы 8 желтоқсан); войска – әскер (2016 жылғы 28 маусым); бронь – бронь; сауыт (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: общевойсковые операций – жалпы әскери операциялар; штаб – штаб 12. Орыс тіліне неміс тілінен енген (штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ») «штаб» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «штаб» сөзі бекітілсе, заңнамада «штаб» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «общевойсковой штаб» сөз тіркесі қазақ тіліне «жалпыәскери штаб» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +10 |
19. | огневая производительность | оқ ату өнімділігі | огневая производительностьоқ ату өнімділігіӘскери салаДефинициясы1. Оқ ату өнімділігі – шығарылған оқтар, снарядтар санының уақыт бірлігіне қатынасы. 2. Әзербайжан: yanğın performansı 3. Қырғыз: ок атуучу куралдар 4. Өзбек: yong'in ishlashi 5. Түрік: yangın performansı 6. Ағылшын: fire performance 7. Испан: rendimiento de fuego 8. Неміс: Feuerleistung 9. Француз: performances de tir 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) производительность – өнімділік (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) производительность – өнімділік 12. Орыс тіліндегі «производительность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өнімділік» сөзі бекітілсе, заңнамада «өнімділік» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневая производительность» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату өнімділігі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +3 |
20. | огневое гнездо | оқ ату ұясы | огневое гнездооқ ату ұясыӘскери салаДефинициясы1. Оқ ату ұясы – оқ ату нысаны. 2. Әзербайжан: atəş yuvası 3. Қырғыз: ок ату уясы 4. Өзбек: yong'in uyasi 5. Түрік: yangın yuvası 6. Ағылшын: fire nest 7. Испан: nido de fuego 8. Неміс: Feuer-Nest 9. Француз: prise de feu 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан); гнездо – ұя (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) 12.Орыс тіліндегі «гнездо» сөзі қазақ тіліне «ұя» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневое гнездо» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату ұясы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +3 |
21. | огневой рубеж | оқ ату шебі | огневой рубежоқ ату шебіӘскери салаДефинициясы1. Оқ ату шебі – қарсыласты өткізбеу үшін жасалған бөгет, кедергі, қорғаныс, қамал. Әртүрлі жергілікті зат және табиғи кедергілер (төбешіктер, сайлар, тау жоталары, өзендер, тұрғын мекендер, тоғайлар, т.б.) шеп болуға лайық. 2. Әзербайжан: yanğın sərhəd 3. Қырғыз: ок ату чеги 4. Өзбек: yong'in chegarasi 5. Түрік: ateş hattı 6. Ағылшын: firing line 7. Испан: línea de fuego 8. Неміс: Schießstand 9. Француз: ligne de tir 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) 12.Орыс тіліндегі «огневой рубеж» сөз тіркесі заңнамада қазақ тіліне «оқ ату шебі» сөз тіркесімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневой рубеж» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату шебі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +2 |
22. | огнемет | отшашар | огнеметотшашарӘскери салаДефинициясы1. Отшашар – жанғыш заттар қоспасын шашу арқылы жақын аралықтағы ұрыста қолданылатын қару. Отшашардың жұмыс істеуі оқ-дәрінің және жанғыш заттар коспасының жануынан пайда болған газдардың қысымына негізделген. 2. Әзербайжан: odadavamlı 3. Қырғыз: отко чыдамдуу 4. Өзбек: flamethrower 5. Түрік: alev makinesi 6. Ағылшын: flamethrower 7. Испан: lanzallamas 8. Неміс: Flammenwerfer 9. Француз: lance-flammes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: огнемет – отты қару; отшашар 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огнемет» сөзі қазақ тіліне «отшашар» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +6 |
23. | одиночная цель | жеке нысана | одиночная цельжеке нысанаӘскери салаДефинициясы1. Жеке нысана – қарсыластың жойылуға белгіленген объектісі. Нысана кеңістікте орналасуына қарай жер үстіндегі, әуедегі, теңіздегі нысана, құрамына карай жеке (танк, ұшақ, кеме т.б.) және топтық, мөлшеріне карай – нүктелік, сызыктық, алаңдық; кызметіне қарай. активті, пассивті, қозғалыстағы, соның ішінде маневрдегі, қозғалмайтын, пайда болатын, қорғану дәрежесіне карай ашық жердегі, тасадағы, сауытты болып бөлінеді. 2. Әзербайжан: tək hədəf 3. Қырғыз: жеке нысана 4. Өзбек: yagona maqsad 5. Түрік: tek hedef 6. Ағылшын: single target 7. Испан: objetivo único 8. Неміс: Einzelziel 9. Француз: objectif unique 10. Бекітілген нұсқасы: одиночная камера – бір адамдық камера (2016 жылғы 7 желтоқсан); замена шпал одиночная – шпалды бірлі-жарым ауыстыру (2015 жылғы 14 желтоқсан); одиночная волна – дара толқын (1990) цель – нысана; мақсат 11. Заңнамадағы қолданысы: одиночный – жеке, бір, бір рет; жалғыз; цель – нысана; мақсат 12.Орыс тіліндегі «одиночный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «бір», «бірлі-жарым», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бір», «бір рет»; «жалғыз» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «частный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «жекеше»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «жалғыз», «бір»; «дербес», «дара», «жекеше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «собственный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «меншікті», «өздігінен»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті», «жеке меншік», «басыбайлы», «өзіндік» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «личный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «отдельный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бөлек», «дербес», «оқшау», «оңаша», «айырым», «ерекше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «индивидуальный» (individuum «бөлінбейтін») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке-дара», «жеке», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дара», «дербес» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «персональный» (реrsōnа – «бетперде, жасанды бет; тұлға, жеке тұлға») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дербес», «атаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «өзіндік», «дербес» сөздерімен және «өзіне тиесілі» сөз тіркесімен аударылған. Орыс тіліндегі «цель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мақсат», «нысана» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «мақсат», «нысана» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын, заңнамадағы қолданысын және терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге алсақ, «одиночная цель» сөз тіркесі қазақ тіліне «жеке нысана» сөз тіркесімен аударылады. | +9 |
24. | орудийный огонь | қарудан оқ ату | орудийный огоньқарудан оқ атуӘскери салаДефинициясы1. Қарудан оқ ату – қандайда бір қару-жарақтан белгілі бір нысанға оқ ату. 2. Әзербайжан: silah atəşi 3. Қырғыз: чоо-жайын көрүү 4. Өзбек: qurol olovi 5. Түрік: silah ateşi 6. Ағылшын: gun fire 7. Испан: fuego de arma 8. Неміс: Kanonenfeuer 9. Француз: feu de Canon 10. Бекітілген нұсқасы: анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан); орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; огонь – атыс 12.Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау», «ату» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный огонь» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарудан оқ ату» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
25. | орудийный расчет | қару есептобы | орудийный расчетқару есептобыӘскери салаДефинициясы1. Қару есептобы – артиллериялық зеңбірекке қызмет көрсететін жауынгерлер тобы. артиллериялық қондырғыға тікелей қызмет көрсететін матростар (старшиналар) тобы. Есепті командир (офицер немесе старшина) басқарады. 2. Әзербайжан: silah hesablanması 3. Қырғыз: рудалык эсептөө 4. Өзбек: qurol hisoblash 5. Түрік: silah hesaplamasi 6. Ағылшын: gun crew 7. Испан: cálculo de armas 8. Неміс: Geschützbedienung 9. Француз: calcul des armes à feu 10. Бекітілген нұсқасы:орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); месячный расчетный показатель – айлық есептік көрсеткіш (2016 жылғы 8 желтоқсан); расчет наличный – қолма-қол есеп айырысу (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: боевой расчет – жауынгерлік есеп; боевой расчет – жауынгерлік есептоп; зенитное орудие – зениттік қару 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау», «ату» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «расчет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «есептік», «есеп айрысу» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «есеп», «есеп айырысу», «есептоп» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный расчет» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару есептобы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
26. | орудийный салют | қару отшашуы | орудийный салютқару отшашуыӘскери салаДефинициясы1. Қару отшашуы – артиллериялық қарудан немесе атыс қаруынан бос оқтармен рәсімдік ату. Салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық». 2. Әзербайжан: silah salatı 3. Қырғыз: Колдонулган адабияттар 4. Өзбек: qurolli salom 5. Түрік: silah selamı 6. Ағылшын: gun salute 7. Испан: saludo de armas 8. Неміс: Feuerwerk 9. Француз: salve 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; салют – отшашу 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық») «салют» сөзі қазақ тіліне заңнамада «отшашу» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный салют» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару отшашуы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +6 |
27. | оружейная мастерская | қару шеберханасы | оружейная мастерскаяқару шеберханасыӘскери салаДефинициясы1. Қару шеберханасы – қару-жарақты жөндеу бойынша қару шеберхана. Мастер – лат. magister «шебер, қожайын». 2. Әзербайжан: silah atelyesi 3. Қырғыз: курал-жарак цехи 4. Өзбек: qurol-yarog ' ustaxonasi 5. Түрік: silah atölyesi 6. Ағылшын: armory 7. Испан: taller de armas 8. Неміс: Waffenmeisterei 9. Француз: arsenal 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); автомастерская – автошеберхана (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; мастерская – шеберхана 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (мастер – лат. magister «шебер, қожайын») «мастерская» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шеберхана» сөзі бекітілсе, заңнамада «шеберхана» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейная мастерская» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару шеберханасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
28. | оружейный мастер | қару шеберi | оружейный мастерқару шеберiӘскери салаДефинициясы1. Қару шеберi – қару-жарақты жақсы күйде ұстау және жөндей алатын маман. Мастер – лат. magister «шебер, қожайын». 2. Әзербайжан: silah ustası 3. Қырғыз: soruzheyny кожоюн 4. Өзбек: qurol ishlab chiqaruvchi 5. Түрік: soruzheyny ana 6. Ағылшын: gunsmith 7. Испан: armero 8. Неміс: Büchsenmacher 9. Француз: armurier 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); автомастерская – автошеберхана (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; мастер – шебер 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (мастер – лат. magister «шебер, қожайын») «мастерская» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шеберхана» сөзі бекітілсе, заңнамада «шеберхана» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейный мастер» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару шебері» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
29. | оружейный склад | қару қоймасы | оружейный складқару қоймасыӘскери салаДефинициясы1. Қару қоймасы – әскери жабдықтар қоймасы. 2. Әзербайжан: silah anbarı 3. Қырғыз: курал-жарак кампасы 4. Өзбек: qurol ombori 5. Түрік: silah deposu 6. Ағылшын: weapons storage 7. Испан: arsenal 8. Неміс: Waffenlager 9. Француз: armurerie 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); т таможенный склад – кеден қоймасы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; склад – қойма 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «склад» сөзі заңнамада «қойма» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейный склад» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару қоймасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
30. | осколок | жарықшақ | осколокжарықшақӘскери салаДефинициясы1. Жарықшақ – қандай да бір қатты затты ұсақтау нәтижесінде пайда болған бөлік. 2. Әзербайжан: qəlpə 3. Қырғыз: сынык 4. Өзбек: Shard 5. Түрік: parça 6. Ағылшын: splinter 7. Испан: fragmento 8. Неміс: Scherbe 9. Француз: éclat 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколок» сөзі әскери салада қазақ тіліне «жарықшақ» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +11 |