Дефинициясы1. Қорғалатын аумақ – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен қоршаған ортаның соларда орналасқан экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды объектілері. Территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер». 2. Әзербайжан: müdafiə ərazisi 3. Қырғыз: айлануучу аймак 4. Өзбек: mudofaa hududi 5. Түрік: savunma bölgesi 6. Ағылшын: protected territory 7. Испан: territorio defendido 8. Неміс: verteidigungsgebiet 9. Француз: territoire défensif 10. Бекітілген нұсқасы: мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан); контрактная территория – келісімшарттық аумақ (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: оборона – қорғаныс; территория – территория; аумақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») «территория»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аумақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «территория», «аумақ» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «обороняемая территория» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғалатын аумақ» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Келте мылтық – қысқа, шолақ, оқ-дәрімен атылатын қару. Аңшылық кезінде және соғыста қолдану үшін жасалған. 2. Әзербайжан: cut 3. Қырғыз: мылтык 4. Өзбек: kesish 5. Түрік: taşma 6. Ағылшын: edge 7. Испан: edge 8. Неміс: Beschnitt 9. Француз: tranche 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: 12.Орыс тіліндегі «обрез» сөзі қазақ тіліне «келте мылтық» сөз тіркесімен аударылуы керек деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жалпыәскери штаб – әскерлерді басқару жөніндегі жалпы әскери командирдің органы. Штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ». 2. Әзербайжан: ümumqoşun qərargahı 3. Қырғыз: жалпы аскердик штабы 4. Өзбек: umumiy xavfsizlik markazi 5. Түрік: genel silah merkezi 6. Ағылшын: combined arms headquarters 7. Испан: sede de armas combinadas 8. Неміс: Generalstab 9. Француз: siège 10. Бекітілген нұсқасы: штаб – штаб (2016 жылғы 8 желтоқсан); войска – әскер (2016 жылғы 28 маусым); бронь – бронь; сауыт (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: общевойсковые операций – жалпы әскери операциялар; штаб – штаб 12. Орыс тіліне неміс тілінен енген (штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ») «штаб» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «штаб» сөзі бекітілсе, заңнамада «штаб» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «общевойсковой штаб» сөз тіркесі қазақ тіліне «жалпыәскери штаб» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқ ату өнімділігі – шығарылған оқтар, снарядтар санының уақыт бірлігіне қатынасы. 2. Әзербайжан: yanğın performansı 3. Қырғыз: ок атуучу куралдар 4. Өзбек: yong'in ishlashi 5. Түрік: yangın performansı 6. Ағылшын: fire performance 7. Испан: rendimiento de fuego 8. Неміс: Feuerleistung 9. Француз: performances de tir 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) производительность – өнімділік (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) производительность – өнімділік 12. Орыс тіліндегі «производительность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өнімділік» сөзі бекітілсе, заңнамада «өнімділік» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневая производительность» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату өнімділігі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқ ату ұясы – оқ ату нысаны. 2. Әзербайжан: atəş yuvası 3. Қырғыз: ок ату уясы 4. Өзбек: yong'in uyasi 5. Түрік: yangın yuvası 6. Ағылшын: fire nest 7. Испан: nido de fuego 8. Неміс: Feuer-Nest 9. Француз: prise de feu 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан); гнездо – ұя (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) 12.Орыс тіліндегі «гнездо» сөзі қазақ тіліне «ұя» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневое гнездо» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату ұясы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқ ату шебі – қарсыласты өткізбеу үшін жасалған бөгет, кедергі, қорғаныс, қамал. Әртүрлі жергілікті зат және табиғи кедергілер (төбешіктер, сайлар, тау жоталары, өзендер, тұрғын мекендер, тоғайлар, т.б.) шеп болуға лайық. 2. Әзербайжан: yanğın sərhəd 3. Қырғыз: ок ату чеги 4. Өзбек: yong'in chegarasi 5. Түрік: ateş hattı 6. Ағылшын: firing line 7. Испан: línea de fuego 8. Неміс: Schießstand 9. Француз: ligne de tir 10. Бекітілген нұсқасы: огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) 12.Орыс тіліндегі «огневой рубеж» сөз тіркесі заңнамада қазақ тіліне «оқ ату шебі» сөз тіркесімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огневой рубеж» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату шебі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Отшашар – жанғыш заттар қоспасын шашу арқылы жақын аралықтағы ұрыста қолданылатын қару. Отшашардың жұмыс істеуі оқ-дәрінің және жанғыш заттар коспасының жануынан пайда болған газдардың қысымына негізделген. 2. Әзербайжан: odadavamlı 3. Қырғыз: отко чыдамдуу 4. Өзбек: flamethrower 5. Түрік: alev makinesi 6. Ағылшын: flamethrower 7. Испан: lanzallamas 8. Неміс: Flammenwerfer 9. Француз: lance-flammes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: огнемет – отты қару; отшашар 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «огнемет» сөзі қазақ тіліне «отшашар» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жеке нысана – қарсыластың жойылуға белгіленген объектісі. Нысана кеңістікте орналасуына қарай жер үстіндегі, әуедегі, теңіздегі нысана, құрамына карай жеке (танк, ұшақ, кеме т.б.) және топтық, мөлшеріне карай – нүктелік, сызыктық, алаңдық; кызметіне қарай. активті, пассивті, қозғалыстағы, соның ішінде маневрдегі, қозғалмайтын, пайда болатын, қорғану дәрежесіне карай ашық жердегі, тасадағы, сауытты болып бөлінеді. 2. Әзербайжан: tək hədəf 3. Қырғыз: жеке нысана 4. Өзбек: yagona maqsad 5. Түрік: tek hedef 6. Ағылшын: single target 7. Испан: objetivo único 8. Неміс: Einzelziel 9. Француз: objectif unique 10. Бекітілген нұсқасы: одиночная камера – бір адамдық камера (2016 жылғы 7 желтоқсан); замена шпал одиночная – шпалды бірлі-жарым ауыстыру (2015 жылғы 14 желтоқсан); одиночная волна – дара толқын (1990) цель – нысана; мақсат 11. Заңнамадағы қолданысы: одиночный – жеке, бір, бір рет; жалғыз; цель – нысана; мақсат 12.Орыс тіліндегі «одиночный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «бір», «бірлі-жарым», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бір», «бір рет»; «жалғыз» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «частный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «жекеше»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «жалғыз», «бір»; «дербес», «дара», «жекеше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «собственный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «меншікті», «өздігінен»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті», «жеке меншік», «басыбайлы», «өзіндік» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «личный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «отдельный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бөлек», «дербес», «оқшау», «оңаша», «айырым», «ерекше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «индивидуальный» (individuum «бөлінбейтін») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке-дара», «жеке», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дара», «дербес» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «персональный» (реrsōnа – «бетперде, жасанды бет; тұлға, жеке тұлға») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дербес», «атаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «өзіндік», «дербес» сөздерімен және «өзіне тиесілі» сөз тіркесімен аударылған. Орыс тіліндегі «цель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мақсат», «нысана» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «мақсат», «нысана» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын, заңнамадағы қолданысын және терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге алсақ, «одиночная цель» сөз тіркесі қазақ тіліне «жеке нысана» сөз тіркесімен аударылады.

Дефинициясы1. Қарудан оқ ату – қандайда бір қару-жарақтан белгілі бір нысанға оқ ату. 2. Әзербайжан: silah atəşi 3. Қырғыз: чоо-жайын көрүү 4. Өзбек: qurol olovi 5. Түрік: silah ateşi 6. Ағылшын: gun fire 7. Испан: fuego de arma 8. Неміс: Kanonenfeuer 9. Француз: feu de Canon 10. Бекітілген нұсқасы: анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан); орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; огонь – атыс 12.Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау», «ату» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный огонь» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарудан оқ ату» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару есептобы – артиллериялық зеңбірекке қызмет көрсететін жауынгерлер тобы. артиллериялық қондырғыға тікелей қызмет көрсететін матростар (старшиналар) тобы. Есепті командир (офицер немесе старшина) басқарады. 2. Әзербайжан: silah hesablanması 3. Қырғыз: рудалык эсептөө 4. Өзбек: qurol hisoblash 5. Түрік: silah hesaplamasi 6. Ағылшын: gun crew 7. Испан: cálculo de armas 8. Неміс: Geschützbedienung 9. Француз: calcul des armes à feu 10. Бекітілген нұсқасы:орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); месячный расчетный показатель – айлық есептік көрсеткіш (2016 жылғы 8 желтоқсан); расчет наличный – қолма-қол есеп айырысу (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: боевой расчет – жауынгерлік есеп; боевой расчет – жауынгерлік есептоп; зенитное орудие – зениттік қару 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау», «ату» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «расчет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «есептік», «есеп айрысу» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «есеп», «есеп айырысу», «есептоп» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный расчет» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару есептобы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару отшашуы – артиллериялық қарудан немесе атыс қаруынан бос оқтармен рәсімдік ату. Салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық». 2. Әзербайжан: silah salatı 3. Қырғыз: Колдонулган адабияттар 4. Өзбек: qurolli salom 5. Түрік: silah selamı 6. Ағылшын: gun salute 7. Испан: saludo de armas 8. Неміс: Feuerwerk 9. Француз: salve 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; салют – отшашу 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық») «салют» сөзі қазақ тіліне заңнамада «отшашу» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «орудийный салют» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару отшашуы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару шеберханасы – қару-жарақты жөндеу бойынша қару шеберхана. Мастер – лат. magister «шебер, қожайын». 2. Әзербайжан: silah atelyesi 3. Қырғыз: курал-жарак цехи 4. Өзбек: qurol-yarog ' ustaxonasi 5. Түрік: silah atölyesi 6. Ағылшын: armory 7. Испан: taller de armas 8. Неміс: Waffenmeisterei 9. Француз: arsenal 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); автомастерская – автошеберхана (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; мастерская – шеберхана 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (мастер – лат. magister «шебер, қожайын») «мастерская» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шеберхана» сөзі бекітілсе, заңнамада «шеберхана» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейная мастерская» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару шеберханасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару шеберi – қару-жарақты жақсы күйде ұстау және жөндей алатын маман. Мастер – лат. magister «шебер, қожайын». 2. Әзербайжан: silah ustası 3. Қырғыз: soruzheyny кожоюн 4. Өзбек: qurol ishlab chiqaruvchi 5. Түрік: soruzheyny ana 6. Ағылшын: gunsmith 7. Испан: armero 8. Неміс: Büchsenmacher 9. Француз: armurier 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); автомастерская – автошеберхана (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; мастер – шебер 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (мастер – лат. magister «шебер, қожайын») «мастерская» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шеберхана» сөзі бекітілсе, заңнамада «шеберхана» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейный мастер» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару шебері» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару қоймасы – әскери жабдықтар қоймасы. 2. Әзербайжан: silah anbarı 3. Қырғыз: курал-жарак кампасы 4. Өзбек: qurol ombori 5. Түрік: silah deposu 6. Ағылшын: weapons storage 7. Испан: arsenal 8. Неміс: Waffenlager 9. Француз: armurerie 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); т таможенный склад – кеден қоймасы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; склад – қойма 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «склад» сөзі заңнамада «қойма» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «оружейный склад» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару қоймасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жарықшақ – қандай да бір қатты затты ұсақтау нәтижесінде пайда болған бөлік. 2. Әзербайжан: qəlpə 3. Қырғыз: сынык 4. Өзбек: Shard 5. Түрік: parça 6. Ағылшын: splinter 7. Испан: fragmento 8. Неміс: Scherbe 9. Француз: éclat 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколок» сөзі әскери салада қазақ тіліне «жарықшақ» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Снаряд жарықшағы – жарылыс кезінде нысана корпустың жарықшақтары және жарылыстың өнімдері, сондай-ақ соққы толқынымен жойылады. 2. Әзербайжан: mərmi parçası 3. Қырғыз: снаряддын сыныктары 4. Өзбек: marmar qismlari 5. Түрік: mermi parçası 6. Ағылшын: shell fragment 7. Испан: fragmento de proyectil 8. Неміс: Granatsplitter 9. Француз: éclat d'obus 10. Бекітілген нұсқасы:гимнастические снаряды –гимнастика снарядтары (2019 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; снаряд – снаряд; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Орыс тіліндегі «снаряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «снаряд» сөзімен бекітілсе, заңнамада «снаряд» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «осколок» сөзі заңнамада «сынық», «жарықшақ» сөздерімен аударылған Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколок снаряда» сөз тіркесі әскери салада қазақ тіліне «снаряд жарықшағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1.Жарықшақты қол гранаттары қарсыластың адам күшін жоюға арналған. Олар, әсіресе, жақынннан (шабуылда, окопта, орманда,тауда, паналарда) ұрыс жүргізгенде нәтиже береді. Жарықшақтарының ұшуына байланысты гранаттар шабуылдық және қорғаныстық болып бөлінеді. Граната – лат. granatus – «дәнді». 2. Әзербайжан: Nar qəlpəli 3. Қырғыз: чачыратуучу Гранат 4. Өзбек: fragmental anor 5. Түрік: parçalanmış el bombası 6. Ағылшын: fragmentation grenade 7. Испан: granada de fragmentación 8. Неміс: Splittergranate 9. Француз: Grenade à fragmentation 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: граната – граната; осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12.Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. granatus – «дәнді») «граната» сөзі заңнамада қазақ тілінде «граната» түрінде қолданылған. Орыс тіліндегі «осколок» сөзі заңнамада «сынық», «жарықшақ» сөздерімен аударылған Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколочная граната» сөз тіркесі әскери салада қазақ тіліне «жарықшақты гранат» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жарықшақты мина – қарсыластын адам күшін жарықшақпен жоятын жаяу әскерге қарсы мина. Айналмалы немесе бағытты жою минасы болып бөлінеді. Мина салмағы 0,45 – 4,5 кг, заряд салмағы – 20 – 680 г. Мина – франц. mine «кен, шахта; мина». 2. Әзербайжан: işıqlı mina 3. Қырғыз: көңдөй өт 4. Өзбек: nur koni 5. Түрік: ışık mayın 6. Ағылшын: light mine 7. Испан: mina de luz 8. Неміс: helle Mine 9. Француз: mine légère 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; мина – мина; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (мина – франц. mine «кен, шахта; мина») «мина» сөзі заңнамада «мина» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «осколок» сөзі заңнамада «сынық», «жарықшақ» сөздерімен аударылған Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколочная мина» сөз тіркесі әскери салада қазақ тіліне «жарықшақты мина» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жарықшақты-фугасты гранат – қарсыластың адам күшін және әскери техникасын жоюға, оның далалық қорғаныс құрылыстарын бұзуға, бөгеттерде және миналы алаңдарда өтпелер жасауға және басқа да міндеттерді орындауға арналған негізгі артиллериялық снаряд (мина). Жарықшақты фугасты снарядтын жарықшақты немесе фугастық әрекеті орындалатын міндеттің мақсаты мен сипатына сәйкес жарғыш түрімін және қондырғысымен анықталады. Граната – лат. granatus – «дәнді». 2. Әзербайжан: açıq fuqaslı nar 3. Қырғыз: жарык берүүчү гранаталар 4. Өзбек: engil yuqori portlovchi granata 5. Түрік: hafif yüksek patlayıcı el bombası 6. Ағылшын: light high-explosive grenade 7. Испан: granada de alto explosivo 8. Неміс: leichte Granate 9. Француз: Grenade explosive légère 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: осколки стекла – шыны сынықтары; осколки – жарықшақтар; мина – мина; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. granatus – «дәнді») «граната» сөзі заңнамада қазақ тілінде «граната» түрінде қолданылған. Орыс тіліне француз тілінен енген(fougasse) «фугас» сөзі заңнамада қазақ тілінде «фугас» түрінде қолданылған. Орыс тіліндегі «осколок» сөзі заңнамада «сынық», «жарықшақ» сөздерімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «осколочно-фугасная граната» сөз тіркесі әскери салада қазақ тіліне «жарықшақты-фугасты гранат» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Әскери техниканы қарап-тексеру – әскери техниканың жай-күйін және әртүрлі режимдерде пайдаланылуын бақылау мақсатында үлгілерін тексеру. Бөлімдердің командирлері мен басқа да лауазымды адамдары жарғыларда белгіленген мерзімде жүргізеді. Техника – techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік». 2. Әзербайжан: hərbi texnikaya baxış 3. Қырғыз: аскердик техниканы карап чыгуу 4. Өзбек: harbiy texnika inspeksiyasi 5. Түрік: askeri teçhizat muayene 6. Ағылшын: inspection of military equipment 7. Испан: inspección de equipo militar 8. Неміс: Inspektion der militärischen Ausrüstung 9. Француз: inspection du matériel militaire 10. Бекітілген нұсқасы:осмотр – қарап-тексеру (2017 жылғы 13 желтоқсан); осмотр – қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр таможенный – кедендік қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр – байқау (2015 жылғы 6 қазан) ориентирование на местности – жергілікті жерді бағдарлау (2019 жылғы 6 желтоқсан) военная полиция – әскери полиция (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная угроза – соғыс қатері (2016 жылғы 7 желтоқсан); юридическая техника – заң техникасы (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная опасность – соғыс қаупі (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: осмотр – қарап-тексеру; қарау; осмотр местности – жергiлiктi жердi қарап-тексеру; әуеайлаққа техникалық қызмет көрсету – техническое обслуживание аэродрома; военные действия – соғыс қимылдары; жауынгерлік техника – боевая техника 12. Орыс тіліндегі «осмотр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «военный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскери», «соғыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «әскери», «соғыс» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «осмотр военной техники» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «әскери техниканы қарап-тексеру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Жеке құрамды қарап-тексеру – әскери бөлім жеке құрамының командирдің тұрақты бақылауында жүруі. 2. Әзербайжан: şəxsi heyətin baxışı 3. Қырғыз: өздүк курамды кароо 4. Өзбек: xodimlarni tekshirish 5. Түрік: personel muayene 6. Ағылшын: inspection of personnel 7. Испан: inspección del personal 8. Неміс: Inspektion des Personals 9. Француз: inspection du personnel 10. Бекітілген нұсқасы: осмотр – қарап-тексеру (2017 жылғы 13 желтоқсан); осмотр – қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр таможенный – кедендік қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр – байқау (2015 жылғы 6 қазан) личный – жеке (2015 жылғы 15 желтоқсан); состав личный – жеке құрам (2016 жылғы 8 желтоқсан) состав – құрам 11. Заңнамадағы қолданысы: осмотр – қарап-тексеру; қарау; осмотр местности – жергiлiктi жердi қарап-тексеру; личный – жеке, дербес; дара; меншікті; состав – құрам 12. Орыс тіліндегі «осмотр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «личный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «собственный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «меншікті», «өздігінен»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дербес», «дара», «меншікті», «жеке меншік», «басыбайлы», «өзіндік» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «частный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «жекеше»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «жалғыз», «бір»; «дербес», «дара», «жекеше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «одиночный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке», «бір», «бірлі-жарым», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бір», «бір рет»; «жалғыз» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «отдельный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «бөлек», «дербес», «оқшау», «оңаша», «айырым», «ерекше» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «индивидуальный» (individuum «бөлінбейтін») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жеке-дара», «жеке», «дара»сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «дара», «дербес» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген «персональный» (реrsōnа – «бетперде, жасанды бет; тұлға, жеке тұлға») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дербес», «атаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жеке», «өзіндік», «дербес» сөздерімен және «өзіне тиесілі» сөз тіркесімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «состав» сөзі қазақ тіліне «құрам» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «осмотр личного состава» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «жеке құрамды қарап-тексеру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1.Қаруды қарап тексеруді әскери бөлім командирі, оның тікелей бастықтары, сондай-ақ әскерді инспекциялайтын адамдар жүзеге асырады. Тексеру нәтижелері жауынгерлік даярлық журналына енгізіледі және жеке құрамның назарына жеткізіледі. 2. Әзербайжан: silah yoxlama 3. Қырғыз: куралды кароо 4. Өзбек: qurolni tekshirish 5. Түрік: silah muayene 6. Ағылшын: inspection of weapons 7. Испан: inspección de armas 8. Неміс: Waffeninspektion 9. Француз: inspection des armes 10. Бекітілген нұсқасы: осмотр – қарап-тексеру (2017 жылғы 13 желтоқсан); осмотр – қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр таможенный – кедендік қарап тексеру (2010 жылғы 23 желтоқсан); осмотр – байқау (2015 жылғы 6 қазан) ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: осмотр – қарап-тексеру; қарау; осмотр местности – жергiлiктi жердi қарап-тексеру; огнестрельные оружия – атыс қарулары; автоматическоеоружие – автоматты қару 12. Орыс тіліндегі «осмотр» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қарап-тексеру» сөз тіркесімен, «байқау» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «осмотр оружия» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «қаруды қарап-тексеру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Ерекше бөлiм – әскери қарсы барлаудың атауы. 2. Әзербайжан: xüsusi şöbə 3. Қырғыз: Өзгөчө Бөлүм 4. Өзбек: maxsus bo'lim 5. Түрік: özel bölüm 6. Ағылшын: special department 7. Испан: departamento especial 8. Неміс: Besondere Abteilung 9. Француз: division spéciale 10. Бекітілген нұсқасы:отдел – бөлім (2016 жылғы 8 желтоқсан); особый счет – ерекше шот (2017 жылғы 10 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: отдел – бөлімк; особый – ерекше 12. Орыс тіліндегі «особый» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ерекше» сөзі бекітілсе, заңнамада «ерекше» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «отдел» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бөлім» сөзі бекітілсе, заңнамада «бөлім» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «особый отдел» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «ерекше бөлiм» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1.Оқтың ауытқуы – әскери істе-оқтың немесе артиллериялық снарядтың ұшу траекториясының ауытқуы (бұл тек ойық қаруға немесе тегіс ұңғылы қарудың арнайы оқ-дәрілеріне қатысты), оқпанның үстімен, еңіс шүмектер немесе оқ-дәрінің еңіс тұрақтандырғыштарымен, яғни гироскопиялық әсердің және магнус әсерінің салдарынан оқ атқанда үлкен ауданда снарядтар шашырайды. 2. Әзербайжан: rədd güllə 3. Қырғыз: көлмөнүн четтөөсү 4. Өзбек: o'qni rad etish 5. Түрік: mermi sapması 6. Ағылшын: deflection of the bullet 7. Испан: deflection of the bullet 8. Неміс: Kugel-Abweichung 9. Француз: déviation de balle 10. Бекітілген нұсқасы: минимальное отклонение – ең төменгі ауытқу (2017 жылғы 10 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: бронебойная пуля – сауыт бұзар потрон, коллекция пуль – оқ-дәрі қоймасы, пули и гильзы – оқтар мен гильзалар; автобронетанковая служба – автоброньдытанк қызметі; отклонение – ауытқу 12. Орыс тіліндегі «отклонение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауытқу» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауытқу» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «пуля» сөзі заңнамада «оқ-дәрі», «оқ» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «отклонение пули» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «оқтың ауытқуы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Шекарашылар отряды – жеке әскери бөлім, бұл мемлекеттік шекарасының белгілі бір бөлігін қорғауды қамтамасыз етуге арналған ұйымдастырушылық бөлім. 2. Әзербайжан: sərhədçilər dəstəsi 3. Қырғыз: чек ара отряды 4. Өзбек: chegarachilar otryadi 5. Түрік: sınır muhafızlarının ayrılması 6. Ағылшын: detachment of border guards 7. Испан: destacamento de guardias fronterizos 8. Неміс: Ablösung von Grenzschutzbeamten 9. Француз: détachement de gardes-frontières 10. Бекітілген нұсқасы: отряд – жасақ (1998); отряд специального назначения – арнайы жасақ (1998); пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: отряд – отряд; жасақ; пост пограничной охраны –шекаралық күзет бекеті 12. Орыс тіліндегі «отряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасақ» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «отряд», «жасақ» сөздеріменаударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «отряд пограничников» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекарашылар отряды» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Офицер – құқық қорғау органдарының қызметкері; әскери қызметке арнайы дайындалған адам; офицерлер құрамының тиiстi әскери атағы берiлген әскери қызметшi. Офицер – лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші». 2. Әзербайжан: zabit 3. Қырғыз: офицер 4. Өзбек: ofitser 5. Түрік: subay 6. Ағылшын: officer 7. Испан: oficial 8. Неміс: Offizier 9. Француз: officier 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: офицер – офицер 12. Заңнамдағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне латын тілінен енген (лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші») «офицер» сөзі қазақ тілінде «офицер» түрінде қолданылуы керек деп санаймыз.

Дефинициясы1. Байланыс офицерi – байланыс орнатуға және жүктелген міндеттерді орындау үшін жоғары штабқа, бағынысты және өзара әрекеттесетін құрылымдар мен бөлімшелердің штабына тағайындалған офицер. Офицер – лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші». 2. Әзербайжан: rabitə zabiti 3. Қырғыз: байланыш кызматкери 4. Өзбек: aloqa xodimi 5. Түрік: iletişim subayı 6. Ағылшын: liaison officer 7. Испан: agente de enlace 8. Неміс: Verbindungsoffizier 9. Француз: officier de liaison 10. Бекітілген нұсқасы: связь – байланыс (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: связь – байланыс; офицер – офицер 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші») «офицер» сөзі заңнамада «офицер» түрінде қолданылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі«связь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «байланыс» сөзі бекітілсе, заңнамада «байланыс» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «офицер связи» сөз тіркесі қазақ тіліне «байланыс офицерi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Офицерлiк барлау – офицерлердің тактикалық деңгейде (жаумен байланыста болатын құрамалар, бөлімдер мен бөлімшелер шегінде) әскери операцияларын қамтамасыз ететін әскери барлау. Офицер – лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші». 2. Әзербайжан: zabit kəşfiyyat 3. Қырғыз: офицердик чалгындоо 4. Өзбек: ofitser razvedkasi 5. Түрік: subay istihbaratı 6. Ағылшын: officer intelligence 7. Испан: inteligencia de oficiales 8. Неміс: Offiziers-Intelligenz 9. Француз: officier de renseignement 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: офицер – офицер; разведка – барлау 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. officiārius «лауазымды тұлға; қызметші») «офицер» сөзі заңнамада «офицер» түрінде қолданылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі«разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «офицерская разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «офицерлiк барлау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Палуба – кеменің архитектуралық элементі, корпустың немесе үстіңгі құрылыстың көлденең қабаттасуы, жақтары, сүйектері және пиллерлері (бар болса) және жиынтықтан тұрады. 2. Әзербайжан: göyərtə 3. Қырғыз: палуба 4. Өзбек: pastki 5. Түрік: güverte 6. Ағылшын: deck 7. Испан: cubierta 8. Неміс: Deck 9. Француз: pont 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: палуба – палуба 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «палуба» сөзі қазақ тіліне «палуба» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Парад – ұлттық мерекелер мен мемлекеттік маңызы бар оқиғалар құрметіне өткізілетін гарнизон әскерлерінің салтанатты рәсімі. Парадқа катысатын әскер түрлері, әскери парадтың болатын уақыты мен орны, киім нысаны, сапқа түру және шеру тарту тәртібі гарнизон бастығының бұйрығымен белгіленеді. Парад – исп. раrаdа «аялдама, баратын жер», раrаr «кідіру». 2. Әзербайжан: parad 3. Қырғыз: парад 4. Өзбек: parad 5. Түрік: geçit 6. Ағылшын: parade 7. Испан: desfile 8. Неміс: Parade 9. Француз: parade 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: парад – парад 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне испан тілінен енген (парад – исп. раrаdа «аялдама, баратын жер», раrаr «кідіру») «парад» сөзі қазақ тіліне «парад» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әскерлер парады – мерекелер мен мемлекеттік маңызды оқиғалар құрметіне өткізілетін гарнизон әскерлерінің салтанатты рәсімі. Парад – исп. раrаdа «аялдама, баратын жер», раrаr «кідіру». 2. Әзербайжан: Qoşunların paradı 3. Қырғыз: аскерлердин парады 4. Өзбек: harbiy parad 5. Түрік: asker geçit töreni 6. Ағылшын: parade of troops 7. Испан: desfile de tropas 8. Неміс: Truppenparade 9. Француз: défilé des troupes 10. Бекітілген нұсқасы: войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: парад – парад; войска – әскер 12.Орыс тіліне испан тілінен енген (парад – исп. раrаdа «аялдама, баратын жер», раrаr «кідіру») «парад» сөзі заңнамада «парад» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «парад войск» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскерлер парады» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Парашют – ауада тежелуге немесе белгілі бір жылдамдықпен баяулап төмен түсуге арналған құрылғы. Ұшу аппаратынан түскен адамның, тасталған жүктердің, ғарыштық аппараттардың түсірілетін бөліктері, сонымен қатар ұшақтың қону кезіндегі жолын қысқарту үшін тежеуге қолданылады. Парашют – фр. parachute, parer – «қорғау» + chute – «құлау». 2. Әзербайжан: paraşüt 3. Қырғыз: парашют 4. Өзбек: parashyut 5. Түрік: paraşüt 6. Ағылшын: parachute 7. Испан: paracaídas 8. Неміс: Fallschirm 9. Француз: parachute 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: парашют – парашют 12.Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне француз тілінен енген (парашют – фр. parachute, parer – «қорғау» + chute – «құлау») «парашют» сөзі қазақ тілінде «парашют» түрінде қолданылғаны дұрыс деп санаймыз.

Дефинициясы1. Парашюттiк десант – қарсыластың тылында ұрыс қимылдарын жүргізу үшін, сондай-ақ қонушы десанттгардың түсуін қамтамасыз ету мақсатында оның аэродромын басып алу үшін әскери-көліктік ұшақтардан парашютнен түсірілетін арнайы дайындалған әскерлер. Парашют – фр. parachute, parer – «қорғау» + chute – «құлау». Десант – лат. descendere – «бару». 2. Әзербайжан: paraşüt desantı 3. Қырғыз: парашюттук десант 4. Өзбек: parashyut parashyuti 5. Түрік: paraşüt iniş 6. Ағылшын: paratroopers 7. Испан: paracaídas 8. Неміс: Fallschirmjäger 9. Француз: parachutisme 10. Бекітілген нұсқасы: десантирование – десант түсіру (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: десант – десант; парашют – парашют 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (парашют – фр. parachute, parer – «қорғау» + chute – «құлау») «парашют» сөзі заңнамада «парашют» түрінде қолданылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (десант – лат. descendere – «бару») «десант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «десант» сөзі бекітілген, заңнамада «десант» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «парашютный десант» сөз тіркесі қазақ тіліне «парашюттiк десант» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқсауыт арқьшы оқ (снаряд), дәрі заряды және жандыру құралдары біртұтас біріктірілген атыс қаруы мен шағын калибрлі зеңбіректі оқ-дәрісі. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: patron 3. Қырғыз: патрон 4. Өзбек: kartrij 5. Түрік: patron 6. Ағылшын: cartridge 7. Испан: cartucho 8. Неміс: Patron 9. Француз: cartouche 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: патрон – патрон 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне латын тілінен енген (патрон – лат. patronus < лат. pater «әке») «патрон» сөзі «патрон» түрінде қолданылғаны жөн деп санаймыз.

Дефинициясы1. Атыс патроны – атыс қаруы мен артиллериялық қарудың оқ-дәрісі. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: döyüş patronu 3. Қырғыз: күжүрмөн патрон 4. Өзбек: jangovar kartrij 5. Түрік: kartuş savaş 6. Ағылшын: live cartridge 7. Испан: cartucho de combate 8. Неміс: Munition Kampf 9. Француз: cartouche de combat 10. Бекітілген нұсқасы: боевая задача – жауынгерлік тапсырма (1998); начальник боевого участка – әскери бөлімше бастығы (1999 жылғы 9 наурыз); боевая выучка – жауынгерлік машық (2015 жылғы 6 қазан); боевая готовность – ұрысқа әзірлік (2016 жылғы 7 желтоқсан); вес боевой – сайыскерлік салмақ (2019 жылғы 28 маусым); дистанция боевая – ұрыс арақашықтығы (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: патрон – патрон; служебная и боевая деятельность – қызметтiк-жауынгерлiк iс-әрекет; қызметтiк-жауынгерлiк iс-қимыл 12.Орыс тіліне латын тілінен енген (патрон – лат. patronus < лат. pater «әке») «патрон» сөзі заңнамада «патрон» түрінде қолданылғаны. Орыс тіліндегі «боевой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жауынгерлік», «ұрыстық», «әскери», «ұрыс», «атыс», «сайыскерлік» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жауынгерлік», «ұрыстық», «әскери», «ұрыс», «атыс», «соққы» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патрон боевой» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс патроны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жарық беретін патрон – түнде соғыс іс-қимылдары уақытында танктер мен артиллериялық құралдардың 1500 м-ге дейінгі қашықтықта атыс қаруынан дәлме-дәл атуды жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: ışıqlandırıcı patron 3. Қырғыз: жарык чагылган патрон 4. Өзбек: ultrium yoritish 5. Түрік: ayna aydınlatma 6. Ағылшын: lighting cartridge 7. Испан: portalámparas de iluminación 8. Неміс: Lampenfassung 9. Француз: cartouche d'éclairage 10. Бекітілген нұсқасы: аппарат осветительный – жарық түсіргі аппарат (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: патрон – патрон; осветительный прибор – жарық беретін аспап 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (патрон – лат. patronus < лат. pater «әке») «патрон» сөзі заңнамада «патрон» түрінде қолданылғаны. Сонымен қатар орыс тіліндегі «осветительный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарық түсіргі» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «жарық беретін» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патрон осветительный» сөз тіркесі қазақ тіліне «жарық беретін патрон» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жарқырағыш патрон – атыс қаруларына арналған оқ-дәрілердің арнайы дизайны, оның жарылыс элементтері (оқ) ұшып-жанып, ататын зат үшін айқын көрінетін із қалдырады (трек, демек атауы), атыс пен нысана бағытын реттеуге арналған. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: chuck parlaq 3. Қырғыз: жылтырак патрон 4. Өзбек: porlab kartuş 5. Түрік: ayna parlak 6. Ағылшын: shining cartridge 7. Испан: cartucho brillante 8. Неміс: Patrone glänzend 9. Француз: cartouche brillante 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: патрон – патрон; трассирующая пуля – жарқырағыш оқ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (патрон – лат. patronus < лат. pater «әке») «патрон» сөзі заңнамада «патрон» түрінде қолданылғаны. Сонымен қатар орыс тіліндегі «трассирующий» сөзі заңнамада «жарқырағыш» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патрон трассирующий» сөз тіркесі қазақ тіліне «жарқырағыш патрон» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқу-жаттығу патроны – ұнтақты зарядты және капсуланың қоздырғышы жоқ, атқышқа қаруды қалай түсіруге және түсіруге болатындығын үйретуге, сондай-ақ оның тетіктерінің өзара әрекетін көрсетуге арналған оқ-дәрі. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: training cartridge 3. Қырғыз: окутуу патрон 4. Өзбек: patron ta'lim 5. Түрік: patron eğitim 6. Ағылшын: training cartridge 7. Испан: patrón de entrenamiento 8. Неміс: Patrone Ausbildung 9. Француз: cartouche 10. Бекітілген нұсқасы: учебный отпуск – оқу демалысы (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: патрон – патрон; учебный – оқу 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (патрон – лат. patronus < лат. pater «әке») «патрон» сөзі заңнамада «патрон» түрінде қолданылғаны. Сонымен қатар орыс тіліндегі «учебный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оқу» сөзі бекітілсе, заңнамада «оқу» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патрон учебный» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқу-жаттығу патроны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқтама – ұңғыманың патрон орналасқан бөлімі. Оның формасы мен өлшемі жеңге сәйкес келеді. Ол оқтың мылтыққа біркелкі кесілуі үшін қажет (мылтық қаруында) оқтың кіреберісі арқылы қалған ұңғымамен жалғанады. Патрон – лат. patronus < лат. pater «әке». 2. Әзербайжан: chamber 3. Қырғыз: бөлмө 4. Өзбек: palatasi 5. Түрік: bölme 6. Ағылшын: chamber 7. Испан: cámara 8. Неміс: Kammer 9. Француз: chambre 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: патронник – оқтама 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патронник» сөзі қазақ тіліне «оқтама» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Патрульдеу – қарсыласты бақылау, әскерлерді қорғау және бойтасалау максатында жергілікті жердің (бағыттың) белгіленген бір бәлігіндегі патрульдің қимылы. Патруль – франц. patrouille «түнгі қадағалау», patrouiller «шолу жасау, күзету». 2. Әзербайжан: patrul 3. Қырғыз: патрульдөө 4. Өзбек: patrul xizmati 5. Түрік: devriye 6. Ағылшын: patrol 7. Испан: patrulla 8. Неміс: Polizeistreife 9. Француз: patrouille 10. Бекітілген нұсқасы: патруль – патруль (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: патруль – патруль; патрулирование – несение службы на определенном участке автомобильной дороги с целью организации периодического контроля за движением транспортных средств Вооруженных Сил – патрульдеу – Қарулы Күштердің көлік құралдарының қозғалысын кезең-кезеңімен бақылауды ұйымдастыру мақсатында автомобиль жолдарының белгілі бір учаскесінде қызмет өткеру 12.Орыс тіліне француз тілінен енген (патруль –франц. patrouille «түнгі қадағалау», patrouiller «шолу жасау, күзету») «патруль» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «патруль» сөзі бекітілген, заңнамада «патруль» сөзі қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «патрулирование» сөзі қазақ тіліне «патрульдеу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әскерлердi қайта топтастыру – авиация және әскери-теңіз күштерінің бір аймақтан екінші топқа ұйымдастырылған қозғалысы бар топтарды нығайту немесе жаңаларын құру. Группа – итальян. gruppa — «торап, желі, топ». 2. Әзербайжан: qoşunlarin yenidən qurulması 3. Қырғыз: аскердин кайра топтолуусу 4. Өзбек: qo'shinlarni qayta tashkil etish 5. Түрік: askerlerin yeniden düzenlenmesi 6. Ағылшын: the regrouping of troops 7. Испан: reagrupamiento de tropas 8. Неміс: Umgruppierung der Truppen 9. Француз: regroupement des troupes 10. Бекітілген нұсқасы: войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: войска – әскер; перегруппировка – қайтадан топтастыру 12. Орыс тіліндегі «перегруппировка» сөзі заңнамада «қайтадан топтастыру» сөз тіркесімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «перегруппировка войск» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскерлердi қайта топтастыру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Әскерлер қозғалысы – ұйымдастырылған қозғалыс, әртүрлі көлік құралдарын (автомобиль, теміржол, теңіз, өзен, әуе) пайдалана отырып тасымалдау немесе аралас түрдегі қозғалыс. 2. Әзербайжан: qoşunların hərəkəti 3. Қырғыз: аскерлердин жүрүшү 4. Өзбек: qo'shinlarning harakatlanishi 5. Түрік: askerlerin hareketi 6. Ағылшын: troop movement 7. Испан: movimiento de tropas 8. Неміс: Truppenbewegung 9. Француз: mouvements de troupes 10. Бекітілген нұсқасы: войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан); превентивное ограничение свободы передвижения – жүріп-тұру еркіндігін алдын ала шектеу (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: войска – әскер; передвижение – қозғалу 12. Орыс тіліндегі «передвижение» сөзі заңнамада «қозғалу» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «передвижение войск» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскерлер қозғалысы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Алдыңғы шеп – қарсыласты өткізбеу үшін жасалған бөгет, кедергі, қорғаныс, қамал. Әртүрлі жергілікті зат және табиғи кедергілер (төбешіктер, сайлар, тау жоталары, өзендер, тұрғын мекендер, тоғайлар және т.б.) шеп болуға лайық. 2. Әзербайжан: qabaqcıl 3. Қырғыз: алдыңкы жээк 4. Өзбек: chiqib ketish tomoni 5. Түрік: kesme kenarı 6. Ағылшын: forefront 7. Испан: borde de corte 8. Неміс: Vorderrand 9. Француз: tranchant 10. Бекітілген нұсқасы: левый край поля – алаңның сол қапталы (2019 жылғы 6 желтоқсан); край проезжей части – жүру бөлігінің шеті (2015 жылғы 14 желтоқсан); край – өлке (2003 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: передний – алдыңғы; край – өлке; қаптал 12. Орыс тіліндегі «передный» сөзі заңнамада «алдыңғы» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «край» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қаптал», «шет», «өлке» сөздері бекітілсе, заңнамада «өлке», «қаптал», «шеп» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «передний край» сөз тіркесі қазақ тіліне «алдыңғы шеп» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Алдыңғы бекініс – тұрақты әскері, қару-жарағы бар, қажетті азық-түлік және т.б. нәрселермен қамтамасыз етілген, әскери-стратегиялық тұрғыдан маңызды, жау қоршауында қалған жағдайда ұзақ уақыт қарсыласуға мүмкіндігі мол әскери тұрақ. Позиция – positio – «жағдай», «қалып», орналасу». 2. Әзербайжан: qabaqcıl mövqe 3. Қырғыз: алдыңкы позиция 4. Өзбек: oldinga pozitsiya 5. Түрік: ileri pozisyon 6. Ағылшын: advanced position 7. Испан: posición avanzada 8. Неміс: vorgeschobene Stellung 9. Француз: entrepôt de matériel militaire 10. Бекітілген нұсқасы: передовая группа – алдыңғы топ (2019 жылғы 6 желтоқсан); позиция – позиция(2018 жылғы 6 сәуір); позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: передний – алдыңғы; передовые позиции – алдыңғы бекініс, запасные позиции – қосалқы бекініс, провести разведку позиций противника – қарсыластың позицияларына барлау жүргізу; позиции – бекініс 12. Орыс тіліндегі «передный» сөзі заңнамада «алдыңғы» сөзімен аударылған. Орыс тілінен латын тілінен енген «позиция» сөзінің (positio – «жағдай», «қалып», орналасу») қазақ тіліндегі баламасы ретінде «позиция», «тұрғы» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «позиция», «бекініс» сөздеріменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «передовая позиция» сөз тіркесі қазақ тіліне «алдыңғы бекініс» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тосқауылшылар – әуе нысандарын жоюға арналған әскери ұшақтар. 2. Әзербайжан: interceptors 3. Қырғыз: Колдонулган адабияттар 4. Өзбек: tutqichlar 5. Түрік: ınterceptors 6. Ағылшын: interceptors 7. Испан: interceptores 8. Неміс: Abfangjaeger 9. Француз: intercepteurs 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: перехватчик – ұстап қалушы 12.Орыс тіліндегі «перехватчик» сөзі қазақ тіліне «тосқауылшы» деген сөзбен аудырылғаны дұрыс сияқты.

Дефинициясы1. Жаяу әскер – әскер түрлерінің бірі. Ежелгі заманнан бері ол құрлықтағы әскерлердің ең көп санды және негізгі түрі болып саналып келді. Қазіргі кезде жаяу әскерлер броньді әскер және механикаландырылған әскерлердің құрамына кіреді. 2. Әзербайжан: piyada 3. Қырғыз: күлүү аскер 4. Өзбек: piyoda 5. Түрік: Piyade 6. Ағылшын: infantry 7. Испан: infantería 8. Неміс: Infanterie 9. Француз: infanterie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пехота – жаяу әскер; морская пехота – теңiз жаяу әскерi 12. Орыс тіліндегі «пехота» сөзі заңнамада «жаяу әскер» сөз тіркесімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пехота» сөзі қазақ тіліне «жаяу әскер» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тапанша-оқшашар – атыс үшін тапанша патронын қолдана отырып, жеке қолмен автоматтық атыс қаруы. 2. Әзербайжан: tapança-pulemyot 3. Қырғыз: тапанча-пулемет 4. Өзбек: pulemyot qurollari 5. Түрік: hafif makineli tüfek 6. Ағылшын: submachine gun 7. Испан: pistola ametralladora 8. Неміс: Maschinenpistole 9. Француз: pistolet-mitrailleur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пулемет – пулемет, оқшашар; пистолет – пистолет, тапанша 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пиcтолет-пулемет» сөзі қазақ тіліне «тапанша-оқшашар» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Пилотаж – жауды жеңуге немесе ауада фигураларды орындауға бағытталған ұшақтың кеңістіктік маневрі. Пилота́ж (фр. pilotage). 2. Әзербайжан: şəhərim: 3. Қырғыз: пилотаж 4. Өзбек: aerobatika 5. Түрік: akrobasi 6. Ағылшын: pilotage 7. Испан: acrobacias aéreas 8. Неміс: Kunstflug 9. Француз: pilotage 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пилотаж – пилотаж 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пилотаж» сөзі қазақ тіліне «пилотаж» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қарақшылық – қылмыстық заңдар және халықаралық құқық бойынша күш қолдану немесе оны қолдану қаупін тудыра отырып, өзге мүлікті иелену мақсатында өзен немесе теңіз кемелеріне шабуыл жасау түрінде керінетін қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыс; ашық теңізде сауда, азаматтық кемелерді заңсыз басып алу, тонау немесе суға батыру. 2. Әзербайжан: piratlıq 3. Қырғыз: каракчылык 4. Өзбек: qaroqchilik 5. Түрік: korsanlık 6. Ағылшын: piracy 7. Испан: piratería 8. Неміс: Piraterie 9. Француз: piraterie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пиратство – қарақшылық 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пиратство» сөзі қазақ тіліне «қарақшылық» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тапанша арналуы бойынша ұрыстық, спорттық және дабылдық түрлерге, ал құрылысы бойынша автоматтық емес пен автоматтық (атыстың жекеленген және үздіксіздігі) түрлерге бөлінеді, ұрыстық (әскери) тапанша жеке қару болып келеді және қысқа қашыктықтағы (50-70 м-ге дейін) қарсыластың жанды күштерін жоюға арналады. Пистоле́т (фр. pistolet ← фр. pistole, чеш. píšťala - «сыбызғы», «сырнай». 2. Әзербайжан: bir gun 3. Қырғыз: тапанча 4. Өзбек: qurol 5. Түрік: tabanca 6. Ағылшын: gun 7. Испан: pistola 8. Неміс: Pistole 9. Француз: pistolet 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пистолет – пистолет, тапанша 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне чех тілінен енген (фр. pistolet ← фр. pistole, чеш. píšťala - «сыбызғы», «сырнай») «пиcтолет» сөзі қазақ тіліне «тапанша» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ұрыс жоспары – әскерилердің, бөлімдердің (ұшақтар, кемелер) және соғысушы тараптардың бөлімшелерінің ұйымдасқан қарулы қақтығысы үшін құрылған жоспар. План – лат. planta – «аяқтың ізі». 2. Әзербайжан: döyüş planı 3. Қырғыз: аскердик план 4. Өзбек: jang rejasi 5. Түрік: savaş planı 6. Ағылшын: battle plan 7. Испан: plan de batalla 8. Неміс: Kampfplan 9. Француз: plan de combat 10. Бекітілген нұсқасы:ближний бой – жақын ұрыс (2019 жылғы 28 маусым); бой встречный – қарсы сайыс (2019 жылғы 28 маусым); бой оборонительный – қорғаныс сайысы (2019 жылғы 28 маусым); закончить бой – ұрысты аяқтау (2019 жылғы 6 желтоқсан) план – жоспар (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: план – жоспар; бой – ұрыс; соғыс; шайқас; стратегиялық жоспарлау – стратегическое планирование, бюджеттік жоспарлау – бюджетное планирование 12. Орыс тіліндегі «бой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұрыс», «сайыс» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ұрыс», «сайыс» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліне көне грек тілінен енген (план – лат. planta – «аяқтың ізі») «план» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жоспар» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «план боя» сөз тіркесі қазақ тіліне «ұрыс жоспары» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Соғыс жоспары – жақындап келе жатқан соғыстың сипаты, соғыстың мақсатына жету үшін қажетті күштер мен құралдарды анықтау және әскерлер әскери операцияларды бастайтын бастапқы ұстанымды құру туралы алдын ала ойластыру. План – лат. planta – «аяқтың ізі». 2. Әзербайжан: müharibə planı 3. Қырғыз: согуш планы 4. Өзбек: urush rejasi 5. Түрік: savaş planı 6. Ағылшын: war plan 7. Испан: plan de guerra 8. Неміс: Kriegsplan 9. Француз: plan de guerre 10. Бекітілген нұсқасы:план – жоспар (2016 жылғы 8 желтоқсан); гражданская война – азамат соғысы (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: соғыс – война; план – жоспар 12. Орыс тіліндегі «война» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «соғыс» сөзі бекітілсе, заңнамада «соғыс» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне көне грек тілінен енген (план – лат. planta – «аяқтың ізі») «план» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жоспар» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «план войны» сөз тіркесі қазақ тіліне «соғыс жоспары» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Плац – қала аумағында (бұрын), бекіністе және әскери бөлімнің әскери қалашығының ресми аумағында орналасқан жер (орын). Плац – лат. platea «көше, алаң». 2. Әзербайжан: plase 3. Қырғыз: плац 4. Өзбек: yo'ldosh 5. Түрік: platz 6. Ағылшын: parade 7. Испан: plaza de armas 8. Неміс: Exerzierplatz 9. Француз: champ de manœuvre 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: плац – плац 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне латын тілінен енген (плац – лат. platea «көше, алаң») «плац» сөзі қазақ тіліне «плац» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Плацдарм – қарулы күштерді шоғырландыру және орналастыру базасы ретінде қарсылас аймағына басып кіруді дайындауда пайдаланылған бір немесе басқа мемлекеттің аумағы (немесе оның бір бөлігі) стратегиялық немесе жедел маңыздылыққа ие аймақ. Плац – лат. platea «көше, алаң». Дарм – көне грек. πλατεία «көше». 2. Әзербайжан: plasdarm 3. Қырғыз: плацдарм 4. Өзбек: ko'prik 5. Түрік: köprübaşı 6. Ағылшын: bridgehead 7. Испан: cabeza de puente 8. Неміс: Brückenkopf 9. Француз: tête de pont 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: плацдарм – плацдарм 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне латын және көне грек тілдерінен енген (плац – лат. platea «көше, алаң» + дарм – көне грек. πλατεία «көше») «плацдарм» сөзі қазақ тіліне «плацдарм» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тұтқын – соғыс майданында қолға түскен әскери адам (партизан немесе қарсыласу қозғалыстың мүшесі және т.б. кіреді). 2. Әзербайжан: əsir 3. Қырғыз: плен 4. Өзбек: asir 5. Түрік: esaret 6. Ағылшын: captivity 7. Испан: cautiverio 8. Неміс: Gefangenschaft 9. Француз: captivité 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: плен – тұтқын 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «плен» сөзі қазақ тіліне «тұтқын» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Пневматикалық мылтық – спортта қолданылатын қару түрінің бірі. Оның оғы тығыз ауаның қысымымен атылады. Көптеген құрылымдарда атушының өзі поршень серіппесін қысады, шүріппені басып тартқанда, поршень қозғала, оқтан ұңғысымен аралас камерада ауа қысымын туғызады, нәтижесінде атылады. Пневматика – көне грек. πνευματικός «дем алатын, желді, жанды». 2. Әзербайжан: pistolet pneumatique 3. Қырғыз: пневматикалук мылтык 4. Өзбек: pnevmatik qurol 5. Түрік: hava tabancası 6. Ағылшын: air gun 7. Испан: escopeta de aire comprimido 8. Неміс: Luftgewehr 9. Француз: pistolet pneumatique 10. Бекітілген нұсқасы: пневматика – пневматика (2019 жылғы 5 сәуір); затинное ружье – қара мылтық (әскери) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: пневматическое – пневматикалық; ружье – мылтық 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (көне грек. πνευματικός «дем алатын, желді, жанды») «пневматика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «пневматика» сөзі бекітілген, заңнамада «пневматика» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «ружье» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мылтық» сөзі бекітілсе, заңнамада «мылтық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пневматическое ружье» сөз тіркесі қазақ тіліне «пневматикалық мылтық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Көтерілісші – бір топ адамдардың мемлекеттік билікке қарсы тұруының ашық әрекеті. Көтерілістің маңызды формасы – қарулы көтеріліс. Көтеріліске қатысушыларды көтерілісшілер деп атайды. 2. Әзербайжан: üsyançı 3. Қырғыз: козголоңчу 4. Өзбек: isyonchi 5. Түрік: asi 6. Ағылшын: rebel 7. Испан: rebelde 8. Неміс: Rebell 9. Француз: rebelle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: монумент повстанцам-сарбазам – көтерілісші сарбаздар монументі 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «повстанец» сөзі қазақ тіліне «көтерілісші» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Погон – әртүрлі корпоративті белгілер мен айырмашылықтарды білдіру үшін кәсіпқой немесе ұқсас корпорацияны біркелкі (корпоративті) киімдегі айырым белгілері. Погон – польша. *роgоn, оgоn «құйрық». 2. Әзербайжан: çiyin qayışı 3. Қырғыз: погон 4. Өзбек: elkama-kamar 5. Түрік: omuz askısı 6. Ағылшын: shoulder strap 7. Испан: correa de hombro 8. Неміс: Schultergurt 9. Француз: bandoulière 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: погон – погон 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне польша тілінен енген (погон – польша. *роgоn, оgоn «құйрық») «погон» сөзі қазақ тілінде «погон» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Шекара заставасы – әскери бөлім (әскери лагерь) мемлекеттік шекараға жақын жерде, онда бөлім тікелей орналастырылады және әскери-қызметті жүзеге асырады. 2. Әзербайжан: sərhəd postu 3. Қырғыз: чек ара посту 4. Өзбек: chegara posti 5. Түрік: sınır sonrası 6. Ағылшын: frontier post 7. Испан: puesto fronterizo 8. Неміс: Grenzposten 9. Француз: poste frontière 10. Бекітілген нұсқасы:пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: Учебная пограничная застава Академии Пограничной службы– Шекара қызметі академиясының оқу шекара заставасы; шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «застава» сөзі заңнамада «застава» сөзіменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «пограничная застава» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара заставасы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық комендатура – құқық қорғау және әскери тәртіпке арналған әскери ұйым. Комендант – фр. commandant «командир». 2. Әзербайжан: sərhəd komendantı 3. Қырғыз: чек ара коменданты 4. Өзбек: chegara komendanti idorasi 5. Түрік: sınır komutanlığı ofisi 6. Ағылшын: border commandant's office 7. Испан: oficina del comandante de la frontera 8. Неміс: Büro des Grenzkommandanten 9. Француз: bureau du commandant des frontières 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; комендатура – комендатура 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне француз тілінен енген (фр. commandant «командир») «комендатура» сөзі заңнамада «комендатура» сөзіменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «пограничная комендатура» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық комендатура» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық операция – шекара кеңістігінде заңға қайшы әрекеттердің, террористік, контрабандалық және өзге де қылмыстық іс-қимылдың жолын кесу, шекаралық режимнің және көші-қон заңнамасының сақталуын қадағалау. Операция – лат. operatio – «әрекет». 2. Әзербайжан: sərhəd əməliyyatı 3. Қырғыз: чек ара операциясы 4. Өзбек: chegara operatsiyasi 5. Түрік: sınır operasyonu 6. Ағылшын: border operation 7. Испан: operación fronteriza 8. Неміс: Grenzoperation 9. Француз: opération aux frontières 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); операция – операция; амал (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; операция – операция 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (операция – лат. operatio – «әрекет») «операция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «операция» сөзі бекітілген, заңнамада «операция» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничная операция» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық операция» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық жолақ – адамдардың еркін жүріп-тұруы және олардың экономикалық қызметі шектелген мемлекет пен аумақтың шекарасы бойындағы жолақ түріндегі жер учаскесі. 2. Әзербайжан: sərhəd zolağı 3. Қырғыз: чек ара тилкеси 4. Өзбек: chegara chizig'i 5. Түрік: sınır şeridi 6. Ағылшын: border strip 7. Испан: franja fronteriza 8. Неміс: Randstreifen 9. Француз: bande de bordure 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); полоса – жолақ (2005 жылғы 14 шілде); полоса пропускания – өткізу жолағы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; полоса – жолақ, сызық, белдеу 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничная полоса» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық жолақ» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара қызметi – әскерлер мен органдардың мемлекеттің шекарасында қызметі. 2. Әзербайжан: sərhəd xidməti 3. Қырғыз: чек ара кызматы 4. Өзбек: chegara xizmati 5. Түрік: sınır servisi 6. Ағылшын: border service 7. Испан: servicio fronterizo 8. Неміс: Grenzdienst 9. Француз: service frontalier 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; караульная служба – қарауыл қызметі 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «деятельность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничная служба» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара қызметі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық күзет – мемлекеттің шекарасын бақылауды, барлық шетелдік тауарлардың кеден арқылы өткізілуін қамтамасыз етуді және тауарлардың жасырын тасымалдануын немесе контрабанданың алдын алуды мақсат етеді. 2. Әзербайжан: sərhəd gözətçisi 3. Қырғыз: чек арачы 4. Өзбек: chegara qo'riqchisi 5. Түрік: sınır muhafızı 6. Ағылшын: border guard 7. Испан: guardia fronteriza 8. Неміс: Grenzschutz 9. Француз: garde frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; стража – сақшы 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «взять под стражу» сөз тіркесі «тұтқынға алу» сөз тіркесімен, «пограничная стража» сөз тіркесі «шекаралық күзет» сөз тіркесімен, «содержать под стражей» сөз тіркесі «абақтыда ұстау», «қамауда ұстау» сөз тіркестерімен, «стоять на страже» сөз тіркесі «күзетте тұру» сөз тіркесімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «пограничная стража» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық күзет» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекарашы – құрлықта немесе суда мемлекеттің сыртқы шекарасын қорғауға, сондай-ақ шекара аймағында тиісті режимді сақтауға арналған мемлекеттік ұйым, орган, қарулы әскери бөлім. 2. Әзербайжан: sərhəd gözətçisi 3. Қырғыз: чек арачы 4. Өзбек: chegara qo'riqchisi 5. Түрік: sınır muhafızı 6. Ағылшын: border guard 7. Испан: guardia fronteriza 8. Неміс: Grenzschutz 9. Француз: garde frontière 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пограничник – шекарашы 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничник» сөзі қазақ тіліне «шекарашы» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық iз кесу – құқық бұзушылар мен іздеуде жүрген адамдарды іздестіру, қудалау және ұстау үшін іздерді табу, зерттеу, сақтау, бекіту және пайдалану үшін арнайы әдістер, әдістер мен ережелер жүйесі. 2. Әзербайжан: sərhəd araşdırması 3. Қырғыз: чек ара тергөө 4. Өзбек: chegarani tekshirish 5. Түрік: sınır araştırması 6. Ағылшын: border investigation 7. Испан: investigación fronteriza 8. Неміс: Grenzuntersuchung 9. Француз: enquête à la frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; следопытство – із кесушілік 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «следопытство» сөзі заңнамада «із кесушілік» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничное следопытство» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық iз кесу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара шебiндегi шайқас – соғыс театрында немесе соғыс театрында жағдайдың едәуір немесе аз өзгеруіне әкелетін және бүкіл операцияның немесе науқанның тағдырын анықтайтын екі армия немесе флоттың (әскерлер мен күштердің едәуір массасы) қақтығысы. 2. Әзербайжан: sərhəd döyüşü 3. Қырғыз: чек ара согушу 4. Өзбек: chegara jangi 5. Түрік: sınır savaşı 6. Ағылшын: frontier battle 7. Испан: batalla fronteriza 8. Неміс: Grenzschlacht 9. Француз: bataille de frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); сражение – ұрыс (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «сражение» сөзі қазақ тіліне «айқас», «қырғын», «соғыс», «ұрыс», «шайқас» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничное сражение» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара шебiндегi шайқас» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара әскерлерi – құрлықта немесе суда мемлекеттің сыртқы шекараларын қорғауға, сондай-ақ шекара аймағында тиісті режимді сақтауға арналған мемлекеттік ұйым, орган, қарулы әскери бөлім. 2. Әзербайжан: sərhəd qoşunları 3. Қырғыз: чек ара аскерлери 4. Өзбек: chegara qo'shinlari 5. Түрік: sınır birlikleri 6. Ағылшын: border troops 7. Испан: tropas fronterizas 8. Неміс: Grenztruppen 9. Француз: troupes frontalières 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; Командующий внутренними войсками – Iшкi әскерлер қолбасшысы 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничные войска» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара әскерлерi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара өкiлдерi – халықаралық шарттарына сәйкес мемлекеттік шекараның жекелеген учаскелеріне, мемлекеттік шекарасының сақталуына байланысты мәселелерді шешу және шекарадағы қақтығыстарды шешу үшін тағайындалған лауазымды адамдар. 2. Әзербайжан: sərhəd nümayəndələri 3. Қырғыз: чек ара өкүлдөрү 4. Өзбек: chegara vakillari 5. Түрік: sınır temsilcileri 6. Ағылшын: border representatives 7. Испан: representantes fronterizos 8. Неміс: Grenzvertreter 9. Француз: représentants frontaliers 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); представитель власти – билік өкілі (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі;представитель – өкіл 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «представитель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өкіл» сөзі бекітілсе, заңнамада «өкіл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничные представители» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара өкiлдерi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық уәкiлеттілер – мемлекеттік шекара күзетінің офицерлерінің қатарынан, мемлекеттерінің заңнамасына сәйкес мемлекеттік шекара режімін қамтамасыз етуге, сондай-ақ шекара оқиғаларын шешуге тағайындалған лауазымды адамдар. 2. Әзербайжан: sərhəd səlahiyyətli nümayəndələri 3. Қырғыз: чек арадагы ыйгарым укуктуу өкүлдөр 4. Өзбек: chegara vakolatli vakillari 5. Түрік: sınır toplantıları 6. Ағылшын: border plenipotentiaries 7. Испан: plenipotenciarios fronterizos 8. Неміс: Grenzbevollmächtigte 9. Француз: plénipotentiaires frontaliers 10. Бекітілген нұсқасы: : пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); уполномоченный прокурор – уәкілетті прокурор (2018 жылғы 6 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; уполномоченный – уәкілетті тұлға 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «уполномоченный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «уәкілетті» сөзі бекітілсе, заңнамада «уәкілетті» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничные уполномоченные» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық уәкiлеттілер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара белгiсі – жолдардың шекараларына, тіректердің қашықтықтарына, пандустарға және жұмыс бөлімдеріне, сондай-ақ оқтар іргелес жолдағы шығыс семафорының алдында қос жолды сызықтарға орналастырылған станцияларда орнатылған көрсеткіш. 2. Әзербайжан: sərhəd nişanı 3. Қырғыз: чек белгиси 4. Өзбек: chegara belgisi 5. Түрік: sınır işareti 6. Ағылшын: border mark 7. Испан: marca de borde 8. Неміс: Randmarke 9. Француз: marque frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); знак – таңба (2016 жылғы 28 маусым); знак сигнальный – сигналдық белгі (2016 жылғы 28 маусым); знак маркировки груза – жүкті таңбалау белгісі (2016 жылғы 28 маусым); знак товарный – тауар таңбасы (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; знак – белгі, таңба 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «знак» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «белгі», «таңба» сөздері бекітілсе, заңнамада «белгі», «таңба» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный знак» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара белгiсі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық оқыс оқиға – қарулы қақтығыс, авария немесе әскери қызметкерлердің аз санының қатысуымен немесе түсінбеушілік, олар әдейі немесе байқаусызда болуы мүмкін. Инцидент – лат. incidens, -entis, incidere «орын алу, болу». 2. Әзербайжан: sərhəd hadisəsi 3. Қырғыз: чек ара чатагы 4. Өзбек: chegara hodisasi 5. Түрік: sınır olayı 6. Ағылшын: border incident 7. Испан: incidente fronterizo 8. Неміс: Grenzvorfall 9. Француз: incident frontalier 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); инцидент – оқыс оқиға(2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; инцидент– инцидент; оқыс оқиға 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (лат. incidens, -entis, incidere «орын алу, болу») «инцидент» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оқыс оқиға» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «инцидент» сөзімен, «оқыс оқиға» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный инцидент» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық оқыс оқиға» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық айдауыл – белгілі бір аумақта немесе бағытта мемлекеттік шекараны қорғауға арналған екі немесе одан көп шекарашылардан тұратын шекара күзеті. Конвой – лат. conviāre «алып жүру». 2. Әзербайжан: sərhəd karvanı 3. Қырғыз: чек ара кербени 4. Өзбек: chegara kolonnasi 5. Түрік: sınır konvoyu 6. Ағылшын: border convoy 7. Испан: convoy fronterizo 8. Неміс: Grenzkonvoi 9. Француз: convoi frontalier 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); конвой – айдауыл (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі;конвой– айдауыл 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (лат. conviāre «алып жүру») «конвой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «айдауыл» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «айдауыл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный конвой» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық айдауыл» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық бақылау – мемлекеттік шекараны кесіп өту кезінде шекарашылардың кіру / шығу заңдарының сақталуын қамтамасыз ету үшін қабылданған шаралар кешені. Контроль – франц. contrôle – «тізім». 2. Әзербайжан: sərhəd nəzarəti 3. Қырғыз: чек ара көзөмөлү 4. Өзбек: chegara nazorati 5. Түрік: sınır kontrolü 6. Ағылшын: border control 7. Испан: control fronterizo 8. Неміс: Grenzkontrolle 9. Француз: contrôle aux frontières 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); контрольный пункт – бақылау пунктi (2016 жылғы 8 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; санитарно-контрольный пост – санитарлық бақылау бекеті, контрольный кабель – бақылау кабелі 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне француз тілінен енген (франц. contrôle – «тізім») «контроль» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бақылау» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «бақылау» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный контроль» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық бақылау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекарадағы қақтығыс – мемлекеттік шекарада адамдар тобының немесе көрші елдердің шекара бөлімшелерінің қақтығысы және оны бұзу. Конфликт – лат. conflictus, confligere «шайқасу, соғысу». 2. Әзербайжан: sərhəd qarşıdurması 3. Қырғыз: чек ара чатагы 4. Өзбек: chegara mojarosi 5. Түрік: sınır çatışması 6. Ағылшын: border conflict 7. Испан: conflicto fronterizo 8. Неміс: Grenzkonflikt 9. Француз: conflit frontalier 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); конфликт – жанжал, тартыс (2018 жылғы 6 сәуір); военный конфликт – әскери қақтығыс (2016 жылғы 7 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; конфликт – жанжал; қатығыс; дау 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (лат. conflictus, confligere «шайқасу, соғысу») «конфликт» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жанжал», «тартыс», «қақтығыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «жанжал», «тартыс», «қақтығыс», «дау» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный конфликт» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекарадағы қақтығыс» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара наряды – мемлекеттік шекараны күзету туралы бұйрықты орындайтын бір немесе бірнеше қызметкер. 2. Әзербайжан: sərhəd materialı 3. Қырғыз: чек ара кийими 4. Өзбек: chegara kiyimi 5. Түрік: sınır kıyafeti 6. Ағылшын: border outfit 7. Испан: traje de frontera 8. Неміс: Bordüre Outfit 9. Француз: tenue de frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); наряд – наряд (2016 жылғы 8 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; наряд – наряд 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «наряд» сөзі бекітілсе, заңнамада «наряд» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный наряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара наряды» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық округ – мемлекеттік шекараға жақын орналасқан белгілі бір бөлігінде орналасқан шекара бөлімшелерінің, бөлімдерінің және қызметтерінің әскери-әкімшілік бірлестігі. 2. Әзербайжан: sərhəd rayonu 3. Қырғыз: чек ара району 4. Өзбек: chegara tumani 5. Түрік: sınır bölgesi 6. Ағылшын: border district 7. Испан: distrito fronterizo 8. Неміс: Grenzbezirk 9. Француз: district frontalier 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); округ – округ (2016 жылғы 8 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; округ – округ 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «округ» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «округ» сөзі бекітілсе, заңнамада «округ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный округ» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық округ» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекара отряды – жедел-әскери, әкімшілік-әскери бөлім, шекара әскерлерінің негізгі байланысы. 2. Әзербайжан: sərhəd dəstəsi 3. Қырғыз: чек ара отряды 4. Өзбек: chegara otryadi 5. Түрік: sınır dekolmanı 6. Ағылшын: border detachment 7. Испан: desprendimiento fronterizo 8. Неміс: Grenzablösung 9. Француз: détachement de frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); отряд – жасақ (1998); отряд специального назначения – арнайы жасақ (1998) добровольные газоспасательные дружины – газдан құтқару ерікті жасақтары (2016 жылғы 9 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; отряд – отряд, жасақ 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «отряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасақ» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «отряд», «жасақ» сөздеріменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный отряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекара отряды» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шекаралық iздестiру – мемлекеттік шекараны бұзушыларды анықтау және ұстау (жою) мақсатында жедел және режимдік шаралармен үйлестірілген шекара әскерлерінің бөлімдері мен бөлімшелерінің әрекеттері. 2. Әзербайжан: sərhəd axtarışı 3. Қырғыз: чек ара издөө 4. Өзбек: chegara qidirish 5. Түрік: sınır arama 6. Ағылшын: border search 7. Испан: búsqueda en la frontera 8. Неміс: Grenzsuche 9. Француз: recherche de frontière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); поиск – іздеу, ізденіс (2016 жылғы 28 маусым); поиск информационный – ақпараттық іздестіру (2016 жылғы 8 желтоқсан) Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі;поиск судебных дел – сот істерін іздеу, поиски разведчиков – барлаушыларды іздеу; поиск – іздеу; іздестіру 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «поиск» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «іздеу», «ізденіс», «іздестіру» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «іздеу», «іздестіру» сөздеріменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный поиск» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық іздестіру» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз

Дефинициясы1. Шекаралық шлагбаум – жолдың арнайы учаскелерінде (теміржол өткелдері, қорғалатын аумақтарға өтетін жолдар, шекара бекеттері арқылы өтетін жерлер (көлік өткізу пункттері)), сондай-ақ кедергілер кейбір ұйымдардың жанында орналасқан. Шлагбаум – нем. Schlagbaum – schlagen – «ұру, соғу» + Baum «ағаш». 2. Әзербайжан: sərhəd baryeri 3. Қырғыз: чек ара тосмо 4. Өзбек: chegara to'sig'i 5. Түрік: sınır bariyeri 6. Ағылшын: border barrier 7. Испан: barrera fronteriza 8. Неміс: Grenzbarriere 9. Француз: barrière frontalière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: шекара бекеті – пограничный пост; старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі;шлагбаум – шлагбаум 12. Орыс тіліндегі «пограничный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шекаралық» сөзі бекітілсе, заңнамада «шекаралық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне неміс тілінен енген (нем. Schlagbaum – schlagen – «ұру, соғу» + Baum «ағаш») «шлагбаум» сөзі заңнамада «шлагбаум» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пограничный шлагбаум» сөз тіркесі қазақ тіліне «шекаралық шлагбаум» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сүңгуiр қайық – су астындағы және бетіндегі автономды әрекеттерді жасай алатын кемелер класы. 2. Әзербайжан: sualtı qayıq 3. Қырғыз: суу асты менен жүрүүчү кайык 4. Өзбек: suv osti kemasi 5. Түрік: denizaltı 6. Ағылшын: submarine 7. Испан: submarino 8. Неміс: U-Boot 9. Француз: sous-marin 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: подводная лодка - сүңгуiр қайық 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «подводная лодка» сөз тіркесі қазақ тіліне «сүңгуiр қайық» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Подполковник – әлемнің көптеген мемлекеттерінің қарулы күштеріндегі майор және полковник арасындағы аға офицерлердің атағы мен әскери атағы. Подполковник шені армияда әскери қызметке тағайындалды. 2. Әзербайжан: podpolkovnik 3. Қырғыз: подполковник 4. Өзбек: podpolkovnik 5. Түрік: teğmen albay 6. Ағылшын: lieutenant colonel 7. Испан: teniente coronel 8. Неміс: teniente Coronel 9. Француз: lieutenant-colonel 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: подполковник – подполковник 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «подполковник» сөзі қазақ тіліне «подполковник» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Далалық соғыс майданның тұрақты сызығы жоқ соғыс, және кең көлемді маневрлік операциялар құрлықтағы, судағы және ғарыштағы жедел өзгеретін өндірістік ортада басым рөл атқарады. 2. Әзербайжан: sahə müharibəsi 3. Қырғыз: талаа согушу 4. Өзбек: dala urushi 5. Түрік: saha savaşı 6. Ағылшын: field war 7. Испан: guerra de campo 8. Неміс: Feldkrieg 9. Француз: guerre sur le terrain 10. Бекітілген нұсқасы: полевая криминалистика – жорықтық криминалистика (2016 жылғы 7 желтоқсан); телефон полевой – далалық телефон (2016 жылғы 28 маусым) гражданская война – азамат соғысы (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: поле – алаң; өріс; соғыс – война 12. Орыс тіліндегі «поле» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өріс», «алаң» сөздері бекітілсе, заңнамада «алаң», «өріс» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «война» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «соғыс» сөзі бекітілсе, заңнамада «соғыс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полевая война» сөз тіркесі қазақ тіліне «далалық соғыс» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Далалық штаб – ұрыс қимылдарын дайындау және жүргізу немесе жауынгерлік кезекшілік кезінде қолбасшы (командир) штаб офицерлерімен бірге орналасып, әскерлерді (күштерді) басқаруды жүргізетін арнайы жабдықталған және техникалық құралдармен жарақталған орындар. Штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ». 2. Әзербайжан: sahə qərargahı 3. Қырғыз: талаа штабы 4. Өзбек: dala shtab-kvartirasi 5. Түрік: saha merkezi 6. Ағылшын: field headquarters 7. Испан: sede de campo 8. Неміс: Hauptquartier 9. Француз: siège sur le terrain 10. Бекітілген нұсқасы: полевая криминалистика – жорықтық криминалистика (2016 жылғы 7 желтоқсан); телефон полевой – далалық телефон (2016 жылғы 28 маусым); штаб – штаб (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: поле – алаң; өріс; штаб – штаб 12. Орыс тіліндегі «поле» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өріс», «алаң» сөздері бекітілсе, заңнамада «алаң», «өріс» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне неміс тілінен енген (штаб – нем. Stab – «жезл, таяқ, асатаяқ») «штаб» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «штаб» сөзі бекітілсе, заңнамада «штаб» сөзімен аударылған, Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полевой штаб» сөз тіркесі қазақ тіліне «далалық штаб» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Полигон – қару-жарақ пен әскери техникаға сынақ жүргізуге, әскерлердің (флот күштерінің) жауынгерлік дайындықтары бойынша шаралар және тактика аумағында зерттеулер жүргізуге арналған үстіндегі әуе кеңістігін қамтитын құрлықтағы немесе теңіздегі арнайы бөлінген және жабдықталған өңір; тәжірибелік және сериялық қару-жарақ пен әскери техника сынақ жүргізуге, әскерлердің (флот күштерінің) қатысуымен шаралар өткізуге арналған ғылыми-зерттеу (сынақтан өткізу) мекемесі (ұйымы). Полигондар тұрақты және уақытша (бір жолғы сипаттағы жеке міндеттерді орындау үшін), арналуыла қарай ғылыми-зерттеулік (сынақ жүргізу), оқу-жаттығулық (әскери, теңіз) және зауыттық, сынақтан өткізілетін құралдардың түріне қарай – ядролық,ракеталық,артиллериялық, зениттік, танкілік, атқыштар, авиациялық, торпедалық, инженерлік, автомобильдік, байланыс және т.б. болып бөлінеді. Полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш». 2. Әзербайжан: poliqon 3. Қырғыз: полигон 4. Өзбек: poligon 5. Түрік: zemin 6. Ағылшын: polygon 7. Испан: vertedero 8. Неміс: Deponie 9. Француз: décharge 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационный полигон – авиациялық полигон; воздушный авиационный полигон – әуе авиациялық полигоны 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне грек тілінен енген(полигон – грек. poly «көп») + gonos «үшбұрыш») «полигон» сөзі қазақ тлінде «полигон» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Мылтық ату полигоны – артиллериялық атыс және атысты бақылау ережелерінің және артиллериялық дайындық курсының талаптарына сәйкес модельдеу қондырғыларында артиллериялық бөлімшенің (топтың) атыс және атысты бақылау бойынша сабақтар мен жаттығулар өткізуге арналған полигон. Полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш». 2. Әзербайжан: tüfəng aralığı 3. Қырғыз: мылтык ату полигоны 4. Өзбек: miltiq oralig'i 5. Түрік: tüfek menzili 6. Ағылшын: rifle range 7. Испан: alcance del rifle 8. Неміс: Gewehrbereich 9. Француз: gamme de fusil 10. Бекітілген нұсқасы: винтовка спортивная – спорттық мылтық (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: винтовка – мылтық;авиационный полигон – авиациялық полигон; воздушный авиационный полигон – әуе авиациялық полигоны 12.Орыс тіліндегі «винтовка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мылтық» сөзі бекітілсе, заңнамада «мылтық» сөзімен аударылған Орыс тіліне грек тілінен енген (полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш») «полигон» сөзі заңнамада «полигон» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полигон винтовочный» сөз тіркесі қазақ тіліне «мылтық ату полигоны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Теңiз полигоны – кемелердi, әр түрлi қару-жарақтар мен әскери техникаларды сынауға немесе кемелердiң жауынгерлiк жаттығуларын өткiзуге арналған теңiз аймағы. Полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш». 2. Әзербайжан: dəniz poliqonu 3. Қырғыз: деңиз полигону 4. Өзбек: dengiz poligoni 5. Түрік: deniz çöplüğü 6. Ағылшын: vertedero marino 7. Испан: meeresdeponie 8. Неміс: Meeresdeponie 9. Француз: décharge marine 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: морская администрация порта – порттық теңiз әкiмшiлiгі; авиационный полигон – авиациялық полигон; воздушный авиационный полигон – әуе авиациялық полигоны 12. Орыс тіліндегі «море» сөзі заңнамада «теңіз» сөзімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш») «полигон» сөзі заңнамада «полигон» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полигон морской» сөз тіркесі қазақ тіліне «теңіз полигоны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Полигондық сынақтар – сынақ объектісінің сандық және (немесе) сапалық қасиеттерін объектіні модельдеу кезінде және (немесе) әсер ету кезіндегі оның әрекеті нәтижесінде, жұмыс істеуі кезінде эксперименттік айқындау. Полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш». 2. Әзербайжан: sahə testləri 3. Қырғыз: полигон сыноолору 4. Өзбек: dala sinovlari 5. Түрік: saha testleri 6. Ағылшын: field tests 7. Испан: pruebas de campo 8. Неміс: Feldversuche 9. Француз: tests sur le terrain 10. Бекітілген нұсқасы: лабораторные испытания – зертханалық сынаулар (2018 жылғы 14 желтоқсан); испытание заводское – зауыттық сынақ (2015 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: морская администрация порта – порттық теңiз әкiмшiлiгі; авиационный полигон – авиациялық полигон; воздушный авиационный полигон – әуе авиациялық полигоны; испытание – сынақ, сынау 12. Орыс тіліндегі «испытание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сынақ», «сынау» сөздері бекітілсе, заңнамада «сынақ», «сынау» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (полигон – грек. poly «көп» + gonos «үшбұрыш») «полигон» сөзі заңнамада «полигон» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полигонные испытания» сөз тіркесі қазақ тіліне «полигондық сынақтар» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Полк шеберханасы – бронетранспортерлер мен техникаларға техникалық қызмет көрсету және жөндеу бойынша жылжымалы шеберханалардың регламенттік жиынтығы. Мастер – лат. magister «шебер, қожайын». 2. Әзербайжан: regimental atelye 3. Қырғыз: полк шеберханасы 4. Өзбек: regimental ustaxonasi 5. Түрік: alay atölyesi 6. Ағылшын: regimental workshop 7. Испан: taller de regimiento 8. Неміс: Regimentswerkstatt 9. Француз: atelier régimentaire 10. Бекітілген нұсқасы: стремянный полк – атты әскер полкі (1971-1981); автомастерская – автошеберхана (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: командир полка – полк командирi; мастерская – шеберхана 12. Сонымен қатар орыс тіліндегі «полк» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «полк» сөзі бекітілген, заңнамада «полк» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (мастер – лат. magister «шебер, қожайын») «мастерская» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шеберхана» сөзі бекітілсе, заңнамада «шеберхана» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «полковая мастерская» сөз тіркесі қазақ тіліне «полк шеберханасы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Полковник – әскери дәрежедегі ең жоғары офицер атағы. Демек, бұл жоғары дәрежелі әскери қызметкер, ол шынымен ұрыс даласында пайда болды. 2. Әзербайжан: polkovnik 3. Қырғыз: полковник 4. Өзбек: polkovnik 5. Түрік: albay 6. Ағылшын: colonel 7. Испан: coronel 8. Неміс: Oberst 9. Француз: colonel 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: полковник – полковник 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «полковник» сөзі қазақ тіліне «полковник» сөзімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Полк резерві – әскерлердің бір бөлігі бастықтың (әскери) қарамағында қалу. Резерв – лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру». 2. Әзербайжан: alay ehtiyatı 3. Қырғыз: полктун запасы 4. Өзбек: polk zaxirasi 5. Түрік: alay rezervi 6. Ағылшын: regiment reserve 7. Испан: reserva del regimiento 8. Неміс: Regimentsreserve 9. Француз: réserve de régiment 10. Бекітілген нұсқасы: стремянный полк – атты әскер полкі (1971-1981); резерв – резерв(2017 жылғы 13 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: командир полка – полк командирi; резерв – резерв 12. Сонымен қатар орыс тіліндегі «полк» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «полк» сөзі бекітілген, заңнамада «полк» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») «резерв» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «резерв» сөзі бекітілсе, заңнамада «резерв» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «полковой резерв» сөз тіркесі қазақ тіліне «полк резерві» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Бақылау жолағы – үстіндегі рельефтің (су аймағы) және әуе кеңістігінің жолағы, оның ішінде қарсыластың оның күштері мен құралдары, топталуы және оның өзгерістері, іс-әрекеттің сипаты және т.б., сонымен қатар оның әскерлері (күштері) туралы ақпарат алуына бақылау жасалады. 2. Әзербайжан: müşahidə qrupu 3. Қырғыз: байкоо тобу 4. Өзбек: kuzatuv guruhi 5. Түрік: gözlem bandı 6. Ағылшын: observation band 7. Испан: banda de observación 8. Неміс: Beobachtungsband 9. Француз: bande d'observation 10. Бекітілген нұсқасы: полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым); наблюдение – байқау, бақылау (2017 жылғы 13 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; наблюдение – байқау, бақылау 12. Сонымен қатар орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар «наблюдение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «байқау», «бақылау» сөздері бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса наблюдения» сөз тіркесі қазақ тіліне «бақылау жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Шабуылдау жолағы – шабуыл сипатындағы жауынгерлік немесе жедел міндеттерін шешу үшін әскери құралымға бөлінген жердің нақты белгіленген учаскесі түсінілетін әскери термин. Жолақтардың барлық тереңдігінде бөлімшелердің қозғалысын реттеу жүргізілетін бастапқы, аралық (әрбір 100-200 метр сайын) және соңғы шептер белгіленеді. Жолақтар мен шептер көрсеткіштеріне ақ түсті жалаушалар (40 см х 20 см), ал анықталған жарылу қаупі бар заттарды белгілеу үшін көрсеткіштерге қызыл түсті жалаушалар бекітіледі. 2. Әзербайжан: hücum zolağı 3. Қырғыз: кордогон сызыгы 4. Өзбек: hujum chizig'i 5. Түрік: saldırgan şerit 6. Ағылшын: offensive lane 7. Испан: carril ofensivo 8. Неміс: Offensivspur 9. Француз: voie offensive 10. Бекітілген нұсқасы:полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым); шабуыл – наступление (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; наступление – шабуыл, шабуылдау 12. Сонымен қатар орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наступление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шабуыл»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «атака» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атака», «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл», сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «нападение» сөзі заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі«полоса наступления» сөз тіркесі қазақ тіліне «шабуылдау жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қорғаныс жолағы – қорғаныс үшін әскери бөлімге немесе ассоциацияға бөлінген алдын ала дайындалған жер, оның күштері мен техникасы орналасқан, өрт жүйесі ұйымдастырылған, инженерлік тосқауылдар мен бекіністер. 2. Әзербайжан: müdafiə xətti 3. Қырғыз: коргонуу сызыгы 4. Өзбек: mudofaa chizig'i 5. Түрік: savunma hattı 6. Ағылшын: defense line 7. Испан: línea de defensa 8. Неміс: Verteidigungslinie 9. Француз: ligne de défense 10. Бекітілген нұсқасы:полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; оборона – қорғаныс 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса обороны» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғаныс жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Оқ ату жолағы – барлық құралдарды дайындауға және атуға арналған қондырғыға белгіленген жолақ. Қапталда – аға командир көрсеткен атыс бойынша нұсқаулар бойынша; алдыңғы жағында – нақты, өрттің диапазоны; артқы жағынан - ең терең орналасқан атыс қаруы орналасқан шекара. 2. Әзербайжан: maneə 3. Қырғыз: от сызыгы 4. Өзбек: to'siq 5. Түрік: yangın şeritli 6. Ағылшын: barrage 7. Испан: bombardeo 8. Неміс: Sperrfeuer 9. Француз: barrage 10. Бекітілген нұсқасы: полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; обстрел – оқ ату 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«обстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ ату» сөз тіркесімен аудыралған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса обстрела» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Шегініс жолағы – жаулап алынған шекараларды (облыстарды) әскерлерінің тастап кетуі және кейінгі әскери операциялар үшін жаңа күштер мен құралдарды құру мақсатында олардың аумағының тереңдігінде жаңа шекараларға (аудандарға) шығару сызығы. 2. Әзербайжан: geri çəkilmə xətti 3. Қырғыз: чегинүү сызыгы 4. Өзбек: chekinish chizig'i 5. Түрік: geri çekilme hattı 6. Ағылшын: retreat line 7. Испан: línea de retirada 8. Неміс: Rückzugslinie 9. Француз: ligne de retraite 10. Бекітілген нұсқасы: полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; отступление – шегіну 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «отступление» сөзі қазақ тіліне заңнамада «шегіну» сөз тіркесімен аудыралған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса отступления» сөз тіркесі қазақ тіліне «шегініс жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Кедергiлер жолағы – әскери қызметшілерге ұрыс даласында өте жиі кездесетін кедергілер мен бөгеттерден өту тәсілдері мен әдістерін үйретуге арналған жергілікті жердегі арнайы жабдықталған алаңша. 2. Әзербайжан: maneə kursu 3. Қырғыз: тоскоолдук сызыгы 4. Өзбек: to'siq kursi 5. Түрік: engel kursu 6. Ағылшын: obstacle course 7. Испан: carrera de obstáculos 8. Неміс: Hindernisparcours 9. Француз: parcours d'obstacles 10. Бекітілген нұсқасы: полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым); препятствие – тосқауыл, кедергі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; препятствие – тосқауыл, кедергі 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «препятствие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тосқауыл», «кедергі» сөздері бекітілсе, заңнамада «тосқауыл», «кедергі» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса препятствий» сөз тіркесі қазақ тіліне «кедергiлер жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Бүркемелеужолағы – қарсыластың ықтимал соққысының жолында, негізгі қорғаныс сызығының алдында ораналасады. 2. Әзербайжан: örtük zolağı 3. Қырғыз: капкак тилкеси 4. Өзбек: qopqoq tasmasi 5. Түрік: kapak şeridi 6. Ағылшын: cover strip 7. Испан: tira de cubierta 8. Неміс: Abdeckstreifen 9. Француз: bande de couverture 10. Бекітілген нұсқасы:полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; прикрытие – авиациялық қалқалау, прикрытие уничтожителями – жойғыштармен қалқалау, боевое прикрытие – ұрыстық бүркемелеу 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «прикрытие» сөзі заңнамада «қалқалау» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса прикрытия» сөз тіркесі қазақ тіліне «бүркемелеу жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау жолағы – қарсыластың орналасуындағы бөлу сызықтарымен оң және сол жақтармен шектелген жер белдеуі. 2. Әзербайжан: kəşfiyyat zolağı 3. Қырғыз: чалгындоо сызыгы 4. Өзбек: razvedka tasmasi 5. Түрік: istihbarat şeridi 6. Ағылшын: intelligence strip 7. Испан: tira de inteligencia 8. Неміс: Geheimdienststreifen 9. Француз: bande de renseignement 10. Бекітілген нұсқасы:полоса задерживания – кідіру жолағы (2016 жылғы 28 маусым); радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – жолақ, сызық, белдеу; разведка – барлау 12. Орыс тіліндегі «полоса» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жолақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «жолақ», «сызық», «белдеу» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар «разведка»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «полоса разведки» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау жолағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Помпалық мылтық – атыс қаруы, оның ішінде жылжымалы алдыңғы тұтқасы (форде) болт тобын жылжытады, оған механикалық әсер ету кезінде артқа немесе алға қарай сырғанайды, патрон қорапшасын лақтырып тастайды және жаңа картридж жібереді. Помпа – лат. pompa – «салтанат», «сән», «салтнаттылық». 2. Әзербайжан: nasos hərəkət ov tüfəngi 3. Қырғыз: насос мылтык мылтык 4. Өзбек: nasos bilan ishlaydigan ov quroli 5. Түрік: pompalı av tüfeği 6. Ағылшын: pump action shotgun 7. Испан: escopeta de acción de la bomba 8. Неміс: Pump Action Shotgun 9. Француз: fusil à pompe 10. Бекітілген нұсқасы: затинное ружье – қара мылтық (әскери) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: помповое оружие – помпалық қару; ружье – мылтық 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. pompa – «салтанат», «сән», «салтнаттылық») «помповое» сөзі заңнамада «помпалық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «ружье» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мылтық» сөзі бекітілсе, заңнамада «мылтық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «помповое ружье» сөз тіркесі қазақ тіліне «помпалық мылтық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Понтон өткел – арнайы технологиялар мен білімді қажет ететін күрделі инженерлік процестің нәтижесі. Понтон – лат. ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір». 2. Әзербайжан: ponton bərə 3. Қырғыз: понтон паром 4. Өзбек: pontoon parom 5. Түрік: duba feribot 6. Ағылшын: pontoon ferry 7. Испан: ferry pontón 8. Неміс: Pontonfähre 9. Француз: ferry ponton 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: понтонные мосты – понтондық көпiрлер; паромная переправа – паром өткелі 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (понтон – ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір») «понтон» сөзі заңнамада «понтон» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «переправа» сөзі заңнамада «өткел» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «понтонная переправа» сөз тіркесі қазақ тіліне «понтон өткел» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Понтон көпiр – су үстіндегі құрылым. Мұндай нысандар төтенше жағдайда немесе стационарлық көпірлерді жөндеу кезінде соғыс уақытында және дауыл мен табиғи апаттардың салдарын жою жөніндегі жұмыста уақытша трансферттерді ұйымдастыру үшін пайдаланылды . Понтон – лат. ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір». 2. Әзербайжан: ponton körpüsü 3. Қырғыз: понтон көпүрөсү 4. Өзбек: ponton ko'prigi 5. Түрік: duba köprüsü 6. Ағылшын: pontoon bridge 7. Испан: puente pontón 8. Неміс: Pontonbrücke 9. Француз: pont de ponton 10. Бекітілген нұсқасы: мост измерительный – өлшеуші көпір (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: понтонные мосты – понтондық көпiрлер; паромная переправа – паром өткелі 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (понтон – ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір») «понтон» сөзі заңнамада «понтон» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «мост» сөзі заңнамада «көріп» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «понтонный мост» сөз тіркесі қазақ тіліне «понтон көпір» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Понтон паркі – инженерлік, жол және теміржол әскерлерінің қызмет көрсететін жабдықтары, паромдық және көпірлік өткелдерді жылдам ұйымдастыруға мүмкіндік беретін өткел қондырғысы. Понтон – лат. ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір». 2. Әзербайжан: ponton parkı 3. Қырғыз: понтон паркы 4. Өзбек: pontoon park 5. Түрік: duba parkı 6. Ағылшын: pontoon park 7. Испан: parque pontón 8. Неміс: Pontonpark 9. Француз: parc ponton 10. Бекітілген нұсқасы: дежурный парка – парк кезекшісі (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: понтонные мосты – понтондық көпiрлер; паромная переправа – паром өткелі; парк – парк; саябақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (понтон – ponto (pontōnis) «түбі жалпақ кеме, понтон», pons (pontis) «көпір») «понтон» сөзі заңнамада «понтон» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «парк» сөзі заңнамада «парк», «саябақ» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «понтонный парк» сөз тіркесі қазақ тіліне «понтон паркі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тұрақты қадағалау – арнайы мемлекеттік органдардың оларға бағынысты адамдарды қадағалау жөніндегі, мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануға болатын нормативтік құқықтық актілердің талаптарын бұзушылықтардың алдын алуға, анықтауға және жолын кесуге бағытталған қызметі. 2. Әзербайжан: davam edən nəzarət 3. Қырғыз: уланып жаткан көзөмөл 4. Өзбек: doimiy nazorat 5. Түрік: sürekli denetim 6. Ағылшын: ongoing supervision 7. Испан: supervisión continua 8. Неміс: laufende Überwachung 9. Француз: supervision continue 10. Бекітілген нұсқасы: постоянная величина – тұрақты шама (2016 жылғы 28 маусым); судебный қадағалау (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: постоянная – тұрақты; надзор – қадағалау 12. Орыс тіліндегі «постоянный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тұрақты» сөзі бекітілсе, заңнамада «тұрақты» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «надзор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қадағалау» сөзі бекітілсе, заңнамада «қадағалау» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «постоянный надзор» сөз тіркесі қазақ тіліне «тұрақты қадағалау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тұрақты нысана – тұрақты көздеу құралы немесе тұрақты көздеу нысан. 2. Әзербайжан: daimi mənzərə 3. Қырғыз: тынымсыз көрүү 4. Өзбек: doimiy ko'rish 5. Түрік: sürekli görüş 6. Ағылшын: constant sight 7. Испан: vista constante 8. Неміс: ständiger Anblick 9. Француз: vue constante 10. Бекітілген нұсқасы: постоянная величина – тұрақты шама (2016 жылғы 28 маусым); линия прицеливания – нысанаға алу сызығы (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: постоянная – тұрақты; нысана – цель; прицельно-навигационный комплекс (прицельно-навигационное оборудование) – көздеу-навигациялық кешен (жүйе) 12. Орыс тіліндегі «постоянный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тұрақты» сөзі бекітілсе, заңнамада «тұрақты» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «прицел» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нысана» сөзі бекітілсе, заңнамада «нысана» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «постоянный прицел» сөз тіркесі қазақ тіліне «тұрақты нысана» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жорық заставасы – жорық кезінде бөлімшелер мен бөлімдерді жорықтық күзететін орган. Бас жорық заставасы взводтан ротаға дейін құрамда жіберіледі, олар танктермен, танкіге қарсы артиллериямен, саперлермен және барлаушы-химиктермен күшейтілуі мүмкін. 2. Әзербайжан: düşərgə forpostu 3. Қырғыз: марш заставасы 4. Өзбек: lageri forposti 5. Түрік: kamp karakol 6. Ағылшын: camping outpost 7. Испан: puesto avanzado de camping 8. Неміс: Camping Außenposten 9. Француз: avant-poste de camping 10. Бекітілген нұсқасы: лагерь походный – жорық лагері (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: походный автоклуб – жорықтық автоклуб; кавалерийская застава – кавалериялық застава 12. Орыс тіліндегі «походный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жорық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жорықтық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «застава» сөзі заңнамада «застава» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «походная застава» сөз тіркесі қазақ тіліне «жорық заставасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жорық легi – құраманың, бөлімнің (бөлімшенің) бір бағыт бойынша жорықпен жылжуы үшін сапқа тұруы. Жорық легі ұзындығы бойынша жіктеледі. Жорық лекті ұрыстық жағдайда сапқа тұрғызу кезінде алдағы ұрыстың мәнісі ескерілуі және әскерлердің ұрыстық ретке тез жайылу мүмкіндігі қамтамасыз етілуі керек. 2. Әзербайжан: gediş sütunu 3. Қырғыз: марш мамы 4. Өзбек: marshrut ustuni 5. Түрік: yürüyen sütun 6. Ағылшын: marching column 7. Испан: columna de marcha 8. Неміс: Marschkolonne 9. Француз: colonne de marche 10. Бекітілген нұсқасы: лагерь походный – жорық лагері (2019 жылғы 6 желтоқсан); обсадная колонна – шегендеу бағаны (2018 жылғы 14 желтоқсан); колонна – мұнара (2006 жылғы 23 желтоқсан); колонна – колонна; бағана (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: походный автоклуб – жорықтық автоклуб; колонна – баған; ұстын; лек 12. Орыс тіліндегі «походный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жорық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жорықтық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «колонна» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «баған», «мұнара», «колонна», «бағана» сөздері бекітілсе, заңнамада «баған», «ұстын», «лек» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «походная колонна» сөз тіркесі қазақ тіліне «жорық легі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жорықтық сап – әскери қызметшілердің, бөлімшелер мен бөлімдердің жаяу ретте және машиналарда бірлесіп қимылдау үшін жарғымен белгіленуіне сай орналасуы. Сап жазылған және жорықтық болуы мүмкін. Сап әскери тәртіпті нығайтуға ықпал етеді, бөлімшелер мен болімдерді реттеп, басқаруга жағдай жасайды, олардың тез қайта орналасып, ұйымдасқан қимылдар жасауына мүмкіндік береді. 2. Әзербайжан: düşərgə sistemi 3. Қырғыз: марш тутуму 4. Өзбек: lager tizimi 5. Түрік: kamp sistemi 6. Ағылшын: camp system 7. Испан: sistema de campamento 8. Неміс: Lagersystem 9. Француз: système de camp 10. Бекітілген нұсқасы: лагерь походный – жорық лагері (2019 жылғы 6 желтоқсан); строй политический – саяси құрылым (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: походный автоклуб – жорықтық автоклуб; строй – құрылым; сап 12. Орыс тіліндегі «походный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жорық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жорықтық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «строй» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрылым» сөзі бекітілсе, заңнамада «құрылым», «сап» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «походный строй» сөз тіркесі қазақ тіліне «жорықтық сап» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Оқ ату қағидалары – атыс ережелеріне атысты дайындауға және өткізуге арналған негізгі ережелер мен ұсыныстар кіреді. Олар оқ-дәрілерді және уақытты аз тұтынатын өрт миссияларын сенімді түрде орындау үшін кез-келген жағдайда әртүрлі нысандарға оқ атуға басшылық жасайды. 2. Әзербайжан: atəş qaydaları 3. Қырғыз: атуу эрежелери 4. Өзбек: tortishish qoidalari 5. Түрік: atış kuralları 6. Ағылшын: shooting rules 7. Испан: reglas de tiro 8. Неміс: Schießregeln 9. Француз: règles de tir 10. Бекітілген нұсқасы: правило – қағида (2018 жылғы 6 сәуір); правила процедуры – ресім ережелерi (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: теориялық ережелер – теоритические правила, военная – әскери; правила воинского учета военнообязанных и призывников – әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды әскери есепке алу қағидалары, воинский учет военнообязанных – әскери міндеттілерді әскери есепке алу; стрелба – ату 12.Орыс тіліндегі «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Орыс тіліндегі «правила» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қағида», «ереже» сөздері бекітілсе, заңнамада «қағида», «ереже» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «правила стрельбы» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату қағидалары» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Прапорщик – әскердегі ең кіші офицерлік шен. 2. Әзербайжан: zabit 3. Қырғыз: прапорщик 4. Өзбек: kafolat xodimi 5. Түрік: emir subayı 6. Ағылшын: ensign 7. Испан: suboficial 8. Неміс: Warrant Officer 9. Француз: adjudant 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: прапорщик – прапорщик 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «прапорщик» сөзі қазақ тілінде «прапорщик» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Сақтандырғыш – қорғаныс функциясын орындайтын электрмен жабдықтау элементі. Ажыратқыштан айырмашылығы, әр операциядан кейін оны тізбекті бұзатын бөлікпен ауыстыру қажет. 2. Әзербайжан: qoruyucu 3. Қырғыз: жаргыч 4. Өзбек: sug'urta 5. Түрік: sigorta 6. Ағылшын: fuse 7. Испан: fusible 8. Неміс: Sicherung 9. Француз: fusible 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: предохранитель – сақтандырғыш 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «предохранитель» сөзі қазақ тіліне «сақтандырғыш» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Сақтандырушы ысырма – жабдықтар мен құбырларды массалық разрядтан, артық жұмыс ортасын төгу арқылы рұқсат етілмеген артық қысымнан, автоматты түрде қорғауға арналған арматура. 2. Әзербайжан: təhlükəsizlik klapanı 3. Қырғыз: коопсуздук клапаны 4. Өзбек: xavfsizlik valfi 5. Түрік: emniyet valfi 6. Ағылшын: safety valve 7. Испан: válvula de seguridad 8. Неміс: Sicherheitsventil 9. Француз: soupape de sécurité 10. Бекітілген нұсқасы: задвижка – ысырма (2015 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: предохранитель – сақтандырғыш; задвижка – ысырма 12.Орыс тіліндегі «предохранитель» сөзі заңнамада «сақтандырғыш» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «задвижка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ысырма» сөзі бекітілсе, заңнамада «ысырма» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «предохранительная задвижка» сөз тіркесі қазақ тіліне «сақтандырушы ысырма» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Сақтандырушы iлгек қауіпсіздік ысырмасы бірінші бөліктен және екінші бөліктен тұрады, кем дегенде беріктіктің бір жолымен бөлінген. Бірінші бөлімде кем дегенде бір тежегіш бар. Бірінші және екінші бөлік бір жазықтықта орналасады, ал әрбір тоқтатқыш осы жазықтықтан шығады. 2. Әзербайжан: təhlükəsizlik mandalı 3. Қырғыз: коопсуздук туткасы 4. Өзбек: xavfsizlik mandali 5. Түрік: güvenlik mandalı 6. Ағылшын: safety latch 7. Испан: pestillo de seguridad 8. Неміс: Sicherheitsriegel 9. Француз: loquet de sécurité 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: предохранитель – сақтандырғыш; магнитные защелки – магниттік ілгек 12.Орыс тіліндегі «предохранитель» сөзі заңнамада «сақтандырғыш» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «защелка» сөзі заңнамада «ілгек» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «предохранительная защелка» сөз тіркесі қазақ тіліне «сақтандырушы iлгек» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Дүмбi – қол қаруының әртүрлі түрлерінің құрылымдық элементі, сонымен қатар ол орнатылған затты пайдалану кезінде тұрақтылықты жоғарылатуға және / немесе тұрақтандыруға арналған эргономикалық қасиеттерін жақсартуға арналған кейбір құрылыс құралдары, кәсіби фото және видео жабдықтар, сондай-ақ басқа да құрылғылар. 2. Әзербайжан: butt 3. Қырғыз: тилден 4. Өзбек: dumba 5. Түрік: popo 6. Ағылшын: butt 7. Испан: a tope 8. Неміс: Hintern 9. Француз: fesses 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. Сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «приклад» сөзі қазақ тіліне «дүмбі» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Айлақ – ішкі су жолдарындағы жағалауға жақын өзен кемелерін айдау (қою) үшін арнайы жабдықталған орын. Жолаушыларды отырғызу және түсіру және навигация кезеңінде пайдалану операцияларына арналған. 2. Әзербайжан: Liman 3. Қырғыз: пристань 4. Өзбек: пиер 5. Түрік: iskele 6. Ағылшын: pier 7. Испан: embarcadero 8. Неміс: Anlegestelle 9. Француз: embarcadère 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: пристань – айлақ 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «пристан» сөзі қазақ тіліне «айлақ» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тіркеме – ауыр жүк тартатын автомобильге, тракторға тіркелетін бір, екі немесе көп осьті дөңгелекті, моторсыз көліктік құрал. Кәдімгі тіркеме жабық шанақпен немесе борттық платформамен жабдықталады, арнаулы тіркемелерге белгілі бір жүкті тасымалдауға арналған шанақ орнатылады. Өлшемі ұзын жүктерді тасымалдау үшін тартқышқа жүктің өзімен қосылатын бір (сирек жағдайда екі) осьті шағын тіркеме қолданылады. 2. Әзербайжан: qoşqu 3. Қырғыз: прицеп 4. Өзбек: treyler 5. Түрік: treyler 6. Ағылшын: trailer 7. Испан: remolque 8. Неміс: Anhänger 9. Француз: remorque 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: прицеп – тіркеме 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «прицеп» сөзі қазақ тіліне «тіркеме» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танкiге қарсы қорғаныс – танкілер шабуылы мен қарсыластың басқа сауытталған машина 12-630 ларына тойтарыс беру және оларды жою бойынша ұйымдастырылған шаралар жиынтығы мен әскерлердің ұрыс әрекеттері. Танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна». 2. Әзербайжан: tank əleyhinə müdafiə 3. Қырғыз: танкага каршы коргонуу 4. Өзбек: tankga qarshi mudofaa 5. Түрік: tank karşıtı savunma 6. Ағылшын: anti-tank defense 7. Испан: defensa antitanque 8. Неміс: Panzerabwehr 9. Француз: défense anti-char 10. Бекітілген нұсқасы: противодействие – қарсы әсер (2015 жылғы 11 желтоқсан); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); выстрел – ату әуе қорғанысы – противовоздушная оборона, әуе қорғанысы күштері – силы воздушной обороны 12.Орыс тіліндегі«оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс», «қорғану» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі«против» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарсы» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарсы» сөзімен аударылған. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «противотанковая оборона» сөз тіркесі қазақ тіліне «танкiге қарсы қорғаныс» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танкiге қарсы кедергi – ұрыс кезінде жау танкілерін уақытша тоқтату, қирату үшін немесе қарқының бәсендету үшін жасалатын кедергі. Екі түрлі болады: біріншісі – миналы алқап пен фугастар (ішінде жарылғыш заты бар миналар), екіншісі – шұңқырлар мен орлар (бөгеулер, бағаналар, орман үйінділері, су бөгеулері, ми батпақты жерлер, қар үйінділері, мұз басқан құламалар). Танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна». 2. Әзербайжан: tank əleyhinə maneə 3. Қырғыз: танкка каршы тоскоолдук 4. Өзбек: tankga qarshi to'siq 5. Түрік: tanksavar engeli 6. Ағылшын: anti-tank obstacle 7. Испан: obstáculo antitanque 8. Неміс: Panzerabwehrhindernis 9. Француз: obstacle antichar 10. Бекітілген нұсқасы: противодействие – қарсы әсер (2015 жылғы 11 желтоқсан); препятствие – тосқауыл, кедергі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: әуе қорғанысы – противовоздушная оборона, әуе қорғанысы күштері – силы воздушной обороны; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; препятствие – тосқауыл, кедергі 12. Орыс тіліндегі«против» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарсы» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарсы» сөзімен аударылған. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«препятствие»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тосқауыл», «кедергі» сөздері бекітілсе, заңнамада «тосқауыл», «кедергі» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «противотанковое препятствие» сөз тіркесі қазақ тіліне «танкiге қарсы кедергi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танкiге қарсы құралдар – қарсыластардың танктерін, бронды және құрыштанбаған техникаларын жоюға, сондай-ақ әртүрлі қорғаныстағы жұмыс күшін жоюға арналған қару түрлері. Танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна». 2. Әзербайжан: tank əleyhinə silahlar 3. Қырғыз: танкага каршы курал 4. Өзбек: tankga qarshi qurol 5. Түрік: tanksavar silahları 6. Ағылшын: anti-tank weapons 7. Испан: armas antitanque 8. Неміс: Panzerabwehrwaffen 9. Француз: armes antichars 10. Бекітілген нұсқасы: противодействие – қарсы әсер (2015 жылғы 11 желтоқсан); средство – қаражат; құрал 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; средство – қаражат; құрал 12. Орыс тіліндегі«против» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарсы» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарсы» сөзімен аударылған. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«средство»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал», «қаражат» сөздері бекітілсе, заңнамада «құрал», «қаражат» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «противотанковые средства» сөз тіркесі қазақ тіліне «танкiге қарсы құралдар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танкiге қарсы ор – қарсыластың танктерін тоқтатып, оларды танкке қарсы отпен жеңу үшін қорғаныс позициясының алдыңғы шетінен немесе қорғаныс тереңдігінен жыртылған кең және терең жердегі жасанды кедергі. Танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна». 2. Әзербайжан: tank əleyhinə mator 3. Қырғыз: танкка каршы арык 4. Өзбек: tankga qarshi zovur 5. Түрік: tanksavar hendek 6. Ағылшын: anti-tank ditch 7. Испан: zanja antitanque 8. Неміс: Panzerabwehrgraben 9. Француз: fossé anti-char 10. Бекітілген нұсқасы: противодействие – қарсы әсер (2015 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; ров – ор 12. Орыс тіліндегі«против» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарсы» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарсы» сөзімен аударылған. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«ров»сөзі заңнамада «ор» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «противотанковый ров» сөз тіркесі қазақ тіліне «танкiге қарсы ор» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды бомба – командалық бекеттердің, байланыс жүйелерінің және компьютерлік жабдықтардың электрондық жабдықтарын бұзатын жоғары қуатты радиотолқын генераторы. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». Бомба – көне грек. βόμβος «гуіл, шу, ызылдау». 2. Әзербайжан: elektron bomba 3. Қырғыз: радиоэлектрондук бомба 4. Өзбек: elektron bomba 5. Түрік: elektronik bomba 6. Ағылшын: electronic bomb 7. Испан: bomba electronica 8. Неміс: elektronische Bombe 9. Француз: bombe électronique 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан); электронная пушка – электрондық зеңбірек (2018 жылғы 30 қараша); бомбоубежище – бомбадан қорғанысжай (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар; бомба – бомба, бомбалық терроризм – бомбовый терроризм, бомбардировщики – бомбалаушы, бомбаж – бомбаж, истребительно-бомбардировочной – жойғыш-бомбалаушы 12.Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (бомба – көне грек. βόμβος «гуіл, шу, ызылдау») «бомба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бомба» сөзі бекітілсе, заңнамада «бомба» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронная бомба» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды бомба» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды қорғаныс – дұшпанның қасақана радио кедергілері, функционалдық бұзу қаруынан электромагниттік сәулелену, ядролық қаруды қолдану нәтижесінде пайда болатын электромагниттік және иондаушы сәулелену әсерінен электронды жабдықтың тұрақты жұмысын қамтамасыз етуге бағытталған электрондық соғыс құрамдас бөлігі. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». 2. Әзербайжан: elektron qoruma 3. Қырғыз: радиоэлектрондук коргоо 4. Өзбек: elektron himoya 5. Түрік: elektronik koruma 6. Ағылшын: electronic protection 7. Испан: protección electrónica 8. Неміс: elektronischer Schutz 9. Француз: protection électronique 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан); электронная пушка – электрондық зеңбірек (2018 жылғы 30 қараша); защита – қорғау (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар; защитные сооружения –қорғану құрылыстары 12. Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі«защита» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғау» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс», «қорғау», «қорғаныш» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронная защита» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды қорғаныс» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды бүркемелеу – жаудың радиотехникасын және радиолокациялық барлаудың тиімділігін төмендетуге бағытталған техникалық және ұйымдастырушылық шаралар кешені. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». 2. Әзербайжан: radioelektron maskalanması 3. Қырғыз: радиоэлектрондук маска 4. Өзбек: radioelektron kamuflaj 5. Түрік: elektronik maskeleme 6. Ағылшын: electronic camouflage 7. Испан: camuflaje electrónico 8. Неміс: elektronische Verkleidung 9. Француз: déguisement électronique 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар; костюм специальный маскировочный летний – арнайы бүркеме жазғы костюм 12. Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Орыс тіліне араб тілінен енген (маска – араб. maskharah – «мазақ ету») «маскировочные» сөзі заңнамада «бүркеме» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронная маскировка» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды бүркемелеу» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды құрал – пайдаланылуы радиотехника және электроника қағидаттарына негізделген өнім және / немесе оның компоненттері. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». 2. Әзербайжан: radioelektron vasitə 3. Қырғыз: радиоэлектрондук курал 4. Өзбек: radioelektron vositalar 5. Түрік: elektronik araç 6. Ағылшын: radio-electronic equipment 7. Испан: medios radioelectrónicos 8. Неміс: elektronische Mittel 9. Француз: avionique du véhicule 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан); средство – қаражат; құрал 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар 12. Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі«средство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал», «қаражат» сөздері бекітілсе, заңнамада ««құрал», «қаражат» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронное средство» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды құрал» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды құрылғы – радиотолқындарды беруге және (немесе) қабылдауға арналған, бір немесе бірнеше таратушы және (немесе) қабылдау құрылғыларынан не осындай құрылғылардың комбинациясынан тұратын және қосалқы жабдықты қамтитын техникалық құралдар. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». 2. Әзербайжан: radioelektron qurğu 3. Қырғыз: радиоэлектрондук түзүлүш 4. Өзбек: radioelektron qurilma 5. Түрік: радиоэлектронное cihazı 6. Ағылшын: radioelectronic device 7. Испан: dispositivo electrónico 8. Неміс: elektronische Vorrichtung 9. Француз: dispositif électronique 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан); цифровое устройство – цифрлық құрылғы (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар; защитные устройства – қорғану құрылғылары 12. Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «устройство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрылғы» сөзі бекітілсе, заңнамада «құрылғы» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронное устройство» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды құрылғы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Радийэлектронды кешен – өндіріс зауытында монтаж жұмыстары арқылы қосылмаған, интерфейстерді қолдана отырып орындалатын және радиоэлектронды құрылғылардың функционалды жиынтығы болып табылатын радиоэлектронды құралдар. Радийэлектронды – радий лат. radius – «сәуле» + электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь». Комплекс – лат. complexus «үйлесім, байланыс». 2. Әзербайжан: elektron kompleks 3. Қырғыз: электрондук комплекс 4. Өзбек: elektron kompleks 5. Түрік: elektronik kompleks 6. Ағылшын: electronic complex 7. Испан: complejo electronico 8. Неміс: elektronischer Komplex 9. Француз: complexe électronique 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектроника – радиоэлектроника (2018 жылғы 5 қазан); комплекс – кешен (2018 жылғы 29 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектроннные средства – радиоэлектронды құралдар; защитный комплекс – қорғану кешені 12. Орыс тіліне бірінші сыңары латын тілінен (радий лат. radius – «сәуле»), ал екінші сыңары көне грек тілінен (электр – көне грек. ἤλεκτρον «электр, жылтыр метал; янтарь») енген «радиоэлектроника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиоэлектроннные» сөзі «радиоэлектронды» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (комплекс – лат. complexus «үйлесім, байланыс») «комплекс» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кешен» сөзі бекітілсе, заңнамада «кешен» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиоэлектронный комплекс» сөз тіркесі қазақ тіліне «радийэлектронды кешен» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Әрекет ету радиусы – екі жақты әскери термин. Іс-әрекеттің жедел радиусы – кеменің қалыптасуы оның жанармай құюсыз қайту жағдайында ұрыс міндетін шешу үшін базадан алыстап кетуі мүмкін ең үлкен қашықтық. Радиус – лат. radius – «дөңгелектің шабағы», «нұр», «сәуле». 2. Әзербайжан: menzil 3. Қырғыз: иш-аракетинин радиусу 4. Өзбек: oralig'i 5. Түрік: eylemin yarıçapı 6. Ағылшын: radius of action 7. Испан: rango 8. Неміс: Reichweite 9. Француз: gamme 10. Бекітілген нұсқасы: радиус – радиус (2018 жылғы 5 қазан); действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); действие ударов – соққы әсерi (2019 жылғы 6 желтоқсан); следственное действие – тергеу амалдары (2018 жылғы 5 қазан); прекращение действия договора – шарттың қолданылуын тоқтату (2013); Военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: замысел действий – іс-қимылдың ой-ниеті; радиус – радиус 12. Орыс тіліне латын тілінен (радиус – лат. radius – «дөңгелектің шабағы», «нұр», «сәуле») енген «радиус» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиус» сөзімен аударылған. Сонымен қатар «действие» сөзі қазақ тіліне қолданылатын саласына және мәнмәтінге байланысты «әрекет», «іс-әрекет», «қимыл», «іс-қимыл», «амал» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және сөз тіркесін құраушы сөздердің түбірін негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиус действия» сөз тіркесі қазақ тіліне «әрекетету радиусы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Зақымдау радиусы – оқ-дәрілер жарылысының (эпицентрдің) орталығынан (снарядтар, миналар, әуе бомбалары және т.б.), объектілерге (нысандарға) берілген (қажет) ықтималдығы бар қашықтық. Радиус – лат. radius – «дөңгелектің шабағы», «нұр», «сәуле». 2. Әзербайжан: lezyon radiusu 3. Қырғыз: зыян радиусу 4. Өзбек: lezyon radiusi 5. Түрік: lezyon yarıçapı 6. Ағылшын: lesion radius 7. Испан: radio de la lesión 8. Неміс: Läsionsradius 9. Француз: rayon des lésions 10. Бекітілген нұсқасы: радиус – радиус (2018 жылғы 5 қазан); очаг поражения – зақымдану ошағы (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: замысел действий – іс-қимылдың ой-ниеті; поражение – жеңілу; зақымдау 12. Орыс тіліне латын тілінен (радиус – лат. radius – «дөңгелектің шабағы», «нұр», «сәуле») енген «радиус» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «радиоэлектроника» сөзі бекітілсе, заңнамада «радиус» сөзімен аударылған. Сонымен қатар «поражение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зақымдану» сөзі бекітілсе, заңнамада «зақымдану», «жеңілу» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «радиус поражения» сөз тіркесі қазақ тіліне «зақымдау радиусы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қаруды бөлшектеу – зерттеуге, таңдалған қаруды бөлек бөліктерге бөлу. 2. Әзербайжан: silahları sökmək 3. Қырғыз: куралдарды бөлүп салуу 4. Өзбек: qurollarni demontaj qilish 5. Түрік: silahların sökülmesi 6. Ағылшын: disassembling weapons 7. Испан: desmontaje de armas 8. Неміс: Waffen zerlegen 9. Француз: démontage des armes 10. Бекітілген нұсқасы: оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: разборка и сборка обслуживаемых моечных машин – қызмет көрсететін жуу машиналарын бөлшектеу және құрастыру; огнестрельные оружия – атыс қарулары 12. Орыс тіліндегі «разборка» сөзі заңнамада «бөлшектеу» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разборка оружия» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарудыбөлшектеу» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Жарамсыз деп тану – қандай да бір мәліметті жарамсыз екенін көрсету. 2. Әзербайжан: çeşidləmə 3. Қырғыз: иреттөө 4. Өзбек: saralash 5. Түрік: tasnif etmek 6. Ағылшын: sorting out 7. Испан: resolviendo 8. Неміс: aussortieren 9. Француз: trier 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: измерение и разбраковка по основным параметрам – негізгі өлшемдері бойынша өлшеу және жарамсыз ету 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разбраковка» сөзі қазақ тіліне «жарамсыз деп тану» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Броньды алып тастау – нақты ресурсты пайдаланудың аяқталғандығын процесс арқылы көрсететін жасырын операция. Броня – көне неміс. brunja – «сауыт». 2. Әзербайжан: planlaşdırma 3. Қырғыз: бронды алып тастоо 4. Өзбек: rejalashtirish 5. Түрік: razbronirovanie 6. Ағылшын: scheduling 7. Испан: programación 8. Неміс: Planung 9. Француз: ordonnancement 10. Бекітілген нұсқасы:бронь – бронь; сауыт (1971-1981); броня – берен (2004 жылғы 16 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: разбронирование материальных ценностей государственного материального резерва – мемлекеттік материалдық резервтің материалдық құндылықтарын броннан шығару 12.Орыс тіліне көне неміс тілінен (броня – көне неміс. brunja – «сауыт») енген «бронь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретіде «бронь», «сауыт», «берен» сөздері бекітілсе, заңнамада «бронь» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разбронирование» сөзі қазақ тіліне «броньды алып тастау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Атпен барлау – әскерлердің тактикалық деңгейде әскери әрекеттерін қамтамасыз ететін әскери атты пайдалана отырып барлау (құралымдар, бөлімдер мен жау бөлімдерінің шекараларында). 2. Әзербайжан: at zəkası 3. Қырғыз: ат чалгындоо 4. Өзбек: ot aql 5. Түрік: at zekası 6. Ағылшын: horse intelligence 7. Испан: inteligencia de caballo 8. Неміс: Intelligenz des Pferdes 9. Француз: intelligence de cheval 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведка – барлау; каска конная бархатная – ат үстінде киетін барқыт каска; конный спорт – ат спорты 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «конный» сөзі заңнамада «ат» сөзімен аударылады Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведка конная» сөз тіркесі қазақ тіліне «атпен барлау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1.Жергілікті жерді барлау – ұрыста жергілікті жерді зерделеп, барлау жүргізу және оны дұрыс бағалай білу, сонымен қатар оған ыңғайлана білу. 2. Әзербайжан: kəşf kizmati 3. Қырғыз: геологиялык аянт 4. Өзбек: razvedka xizmati 5. Түрік: araştırma alanı 6. Ағылшын: reconnaissance 7. Испан: reconocimiento 8. Неміс: Aufklärung 9. Француз: reconnaissance 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым); ориентирование на местности – жергілікті жерді бағдарлау (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведка – барлау; местности – жергілікті жер;осмотр местности – жергiлiктi жердi қарап-тексеру 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Сонымен қатар «местность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жергілікті жер» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «жергілікті жер» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведка местности» сөз тіркесі қазақ тіліне «жергілікті жерді барлау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлаушы – барлауға және әскери мамандыққа жіберілген әскери қызметші. 2. Әзербайжан: skaut 3. Қырғыз: чалгынчы 4. Өзбек: skaut 5. Түрік: izci 6. Ағылшын: scout 7. Испан: explorador 8. Неміс: Pfadfinder 9. Француз: éclaireur 10. Бекітілген нұсқасы:радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведка – барлау 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведчик» сөзі қазақ тіліне «барлаушы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау авиациясы – стратегиялық, майдандық (тактикалық) және әскери-теңіз флоты авиацияларының әскери іс-қимыл аймағы көлемінде қарсыластар туралы мәліметтер (олардың тактикалық, стратегиялық бағыттағы объектілері, жауынгерлік іс-әрекеттері және т.б.) алу мақсатымен әуе барлауын жүргізуге арналған түрі. Авиация – лат. avis – «құс». 2. Әзербайжан: kəşf təyyarələri 3. Қырғыз: чалгындоо учагы 4. Өзбек: razvedka samolyotlari 5. Түрік: keşif uçağı 6. Ағылшын: reconnaissance aircraft 7. Испан: avión de reconocimiento 8. Неміс: Aufklärungsflugzeuge 9. Француз: avion de reconnaissance 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); авиационные – авиациялық (2019 жылғы 5 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведка – барлау; разведывательная деятельность – барлау қызметі; авиация – авиация 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (авиация – лат. avis – «құс») «авиация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «авиация» сөзі бекітілсе, заңнамада «авиация» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательная авиация» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау авиациясы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау тобы – қарсыласушы немесе қарсылас болуы ықтимал жеке ел мен мемлекеттер коалицияларының әскери-саяси жағдайы, қарулы күштері мен экономикалық қуаты, әскери құрамдарының орналасуы және алға қойған мақсаттары жөнінде мәліметтер жинауға және зерттеуге бағытталған әскери әрекеттердің бір түрі. 2. Әзербайжан: kəşfiyyat qrupu 3. Қырғыз: чалгындоо тобу 4. Өзбек: razvedka guruhi 5. Түрік: istihbarat grubu 6. Ағылшын: intelligence group 7. Испан: grupo de inteligencia 8. Неміс: Geheimdienstgruppe 9. Француз: groupe de renseignement 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); группа этническая – этностық топ (2018 жылғы 5 қазан); группа – топ (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; боевая группа – жауынгерлік топ 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліне неміс тілінен енген (нем. Gruppe) «группа» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «топ» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «топ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательная группа» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау тобы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау ақпараты – барлау және ішінара қарсы барлау немесе олардың басшылығымен басқа мемлекеттік және жеке ұйымдар мен тұлғалар барлау мақсаттарына сәйкес алған басқа мемлекеттер (партиялар, ұйымдар және т.б.) туралы ақпарат. Инорфмация – лат. informātiō «түсіндіру, көрсету, бір нәрсе туралы ұғым». 2. Әзербайжан: kəşfiyyat məlumatları 3. Қырғыз: чалгындоо маалыматы 4. Өзбек: razvedka ma'lumotlari 5. Түрік: istihbarat bilgisi 6. Ағылшын: intelligence information 7. Испан: información de inteligencia 8. Неміс: Geheimdienstinformationen 9. Француз: informations de renseignement 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); поиск информационный – ақпараттық іздестіру (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; информация – ақпарат 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. informātiō «түсіндіру, көрсету, бір нәрсе туралы ұғым») «информация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ақапрат» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ақпарат» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательная информация» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау ақпараты» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау-оқ ату кешені – артиллериялық барлау, жою (соның ішінде жоғары дәлдіктегі оқ-дәрілер негізінде) құралдарын, автоматтандырылған өртке қарсы және атыс құралдарын біріктіретін жоғары жылдамдықтағы автономды артиллериялық кешен. 2. Әзербайжан: kəşf və yanğın kompleksi 3. Қырғыз: чалгындоо жана өрт комплекси 4. Өзбек: razvedka va yong'in kompleksi 5. Түрік: keşif ve yangın kompleksi 6. Ағылшын: reconnaissance and fire complex 7. Испан: complejo de reconocimiento y fuego 8. Неміс: Aufklärungs- und Feuerkomplex 9. Француз: complexe de reconnaissance et d'incendie 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан); комплекс – кешен (2018 жылғы 29 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы); защитный комплекс – қорғану кешені 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (комплекс – лат. complexus «үйлесім, байланыс») «комплекс»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кешен» сөзі бекітілсе, заңнамада «кешен» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательно-огневой комплекс» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау-оқ ату кешені» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау деректерi – қарулы немесе ықтимал дұшпандық қарулы күштер мен құралымдар туралы, әскери операциялардың қолданыстағы немесе болжанып жатқан аймақтары туралы ақпаратты өңдеу нәтижесі. 2. Әзербайжан: kəşfiyyat məlumatları 3. Қырғыз: чалгын маалыматы 4. Өзбек: aql ma'lumotlar 5. Түрік: istihbarat verileri 6. Ағылшын: intelligence 7. Испан: inteligencia 8. Неміс: Intelligenz 9. Француз: l'intelligence 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); статистические данные – статистикалық деректер (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; данные – деректер 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «данные» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «деректер» сөзі бекітілсе, заңнамада «деректер» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательные данные» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау деректерi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау мәлiметтерi – қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қарулы күштер, әскери операциялар, саясат немесе экономика саласында артықшылықтарға ие болу үшін жау немесе бәсекелес туралы ақпарат жинау. 2. Әзербайжан: kəşfiyyat məlumatları 3. Қырғыз: чалгын маалыматы 4. Өзбек: aql ma'lumotlar 5. Түрік: istihbarat bilgisi 6. Ағылшын: intelligence 7. Испан: inteligencia 8. Неміс: Intelligenz 9. Француз: l'intelligence 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); сведения конфиденциальные – құпия мәліметтер (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; данные – деректер 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «сведение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мәлімет» сөзі бекітілсе, заңнамада «мәлімет» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательные сведения» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау мәлiметтерi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Барлау отряды – әскерлердің тактикалық деңгейде әскери әрекеттерін қамтамасыз ететін әскери барлау (құралымдар, бөлімдер мен жау бөлімдерінің шекараларында). 2. Әзербайжан: kəşfiyyat bölməsi 3. Қырғыз: чалгындоо бөлүмү 4. Өзбек: razvedka bo'limi 5. Түрік: keşif birimi 6. Ағылшын: reconnaissance unit 7. Испан: unidad de reconocimiento 8. Неміс: Aufklärungseinheit 9. Француз: unité de reconnaissance 10. Бекітілген нұсқасы: разведывательный летательный аппарат – барлау ұшу аппараты (2015 жылғы 11 желтоқсан); отряд специального назначения – арнайы жасақ (1998) добровольные газоспасательные дружины – газдан құтқару ерікті жасақтары (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная деятельность – барлау қызметі; крупный отряд всех родов войск – барлық әскер түрінің ірі жасағы, передовой отряд – алғы шеп отряды 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «отряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасақ» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «отряд», «жасақ» сөздеріменаударылған. Сонымен қатар «дружина» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жасақ» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разведывательный отряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «барлау отряды» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қарауылды тарату – қарауылдық қызметін бастар алдында қарауылдарды күн сайынғы тексеру. Қарулы Күштерде қарауылды тарату кезінде қарауылдың қызметке даярлығы тексеріледі де, олар қарауылдар бойынша (бөлім бойынша) кезекшінің бағынышына өтіп, бұрынғы қарауылдармен алмасу құқығын алады. 2. Әзербайжан: fəxri qarovul 3. Қырғыз: ардактуу кароолчу 4. Өзбек: faxriy qorovul 5. Түрік: şeref kıtası 6. Ағылшын: guard of honor 7. Испан: guardia de honor 8. Неміс: Ehrengarde 9. Француз: garde d'honneur 10. Бекітілген нұсқасы: развод – тарату (2008 жылғы 22 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: развод суточного наряда – тәуліктік нарядты тарату; начальник караулы – қарауыл бастығы 12. Орыс тіліндегі «развод» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тарату» сөзі бекітілсе, заңнамада «тарату» сөзіменаударылған Орыс тіліне түркі тілінен енген (түркі – кaraul/karaɣul – «күзет») «караул» сөзі заңнамада «қарауыл» түрінде қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «развод караула» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарауылды тарату» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Талқандау– қандайда бір нысанды қыйрату. 2. Әзербайжан: məhv 3. Қырғыз: талкалоо 4. Өзбек: yo'q qilish 5. Түрік: imha 6. Ағылшын: rout 7. Испан: derrota 8. Неміс: Zerstörung 9. Француз: la destruction 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: разгром группировок войск противника – қарсыластың әскер топтарын талқандау 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разгром» сөзі қазақ тіліне «талқандау» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Минасыздандыру – жарылғыш-миналы бөгеттерді, миналар мен басқа да жарылу каупі бар заттарды тауып, залалсыздандыру және алып тастау не жойып жіберу шараларының жиынтығы. Мина – франц. mine «кен, шахта; мина». 2. Әзербайжан: mina təmizlənməsi 3. Қырғыз: минаны тазалоо 4. Өзбек: minalarni tozalash 5. Түрік: mayın temizleme 6. Ағылшын: mine clearance 7. Испан: remoción de minas 8. Неміс: Minenräumung 9. Француз: déminage 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: мина – мина; разминирование– минасыздандыру 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (мина – франц. mine «кен, шахта; мина») «мина» сөзі заңнамада «мина» сөзімен аударылса, «разминирование» сөзі «минасыздандыру» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Қарусыздану – мемлекеттің немесе оның белгілі бір аумағының қару-жарағын толық немесе белгілі мөлшерде шектеу. Қарусыздандыру халықаралық келісімдермен белгіленеді. 2. Әзербайжан: tərksilah 3. Қырғыз: куралсыздануу 4. Өзбек: qurolsizlanish 5. Түрік: silâhsızlanma 6. Ағылшын: disarmament 7. Испан: desarme 8. Неміс: Abrüstung 9. Француз: désarmement 10. Бекітілген нұсқасы: оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: разоружение – қарусыздану 12. Орыс тіліндегі «разоружение» сөзі заңнамада «қарусыздану» сөзімен аударылған.

Дефинициясы1. Жарғыш заряд – оқшашар немесе артиллериялық снарядтың ішінде өте жоғары жарылғыш зат; оны зымыран түтігі нысанаға тигенде немесе снаряд ұшып бара жатқанда, оның жауынгерлік миссиясына байланысты жағылады. 2. Әзербайжан: partlayış ittihamı 3. Қырғыз: жарылуу заряды 4. Өзбек: portlash zaryadi 5. Түрік: patlama ücreti 6. Ағылшын: bursting charge 7. Испан: carga explosiva 8. Неміс: Berstladung 9. Француз: charge d'éclatement 10. Бекітілген нұсқасы: заряд – заряд (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: патроны для оружия с разрывным зарядом – жарылғыш зарядты қару үшiн патрондар 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «разрывной заряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «жарғыш заряд» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Оғын алу – қаруды оқтау және оғын алу тәртібі. Қару бекетке шығар алдында оқталады. Бекеттен оралған соң қарудың оғы алынады. 2. Әзербайжан: axıdılması 3. Қырғыз: жүктөн бошотуу 4. Өзбек: tushirish 5. Түрік: deşarj 6. Ағылшын: discharge 7. Испан: descarga 8. Неміс: Entladung 9. Француз: décharge 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: заряжать и разряжать оружие – қаруды оқтауға және оқсыздандыруға жол берілмейді 12.Орыс тіліндегі «разряжать» сөзі қазақ тіліне «оғын алу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қарудың оғын алу – қаруды оқтау және оғын алу тәртібі. Қару бекетке шығар алдында оқталады. Бекеттен оралған соң қарудың оғы алынады. 2. Әзербайжан: silahları boşaltmaq 3. Қырғыз: куралдарды түшүрүү 4. Өзбек: qurollarni tushirish 5. Түрік: silahları boşalt 6. Ағылшын: unload weapons 7. Испан: descargar armas 8. Неміс: Waffen entladen 9. Француз: décharger les armes 10. Бекітілген нұсқасы: оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: заряжать и разряжать оружие – қаруды оқтауға және оқсыздандыруға жол берілмейді 12. Орыс тіліндегі «разряжать оружие» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарудың оғын алу» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қорғаныс ауданы – инженерлік құрылыстармен жабдықталған жергілікті жер ауданы. Қорғаныс аймағы құрамалар (бірлестіктер) ұрыстық ретке (операцияға тізілу) жайылып, қорғаныс ұрысын (шайқасын) жүргізеді. 2. Әзербайжан: müdafiə sahəsi 3. Қырғыз: коргонуу аянты 4. Өзбек: mudofaa maydoni 5. Түрік: savunma alanı 6. Ағылшын: defense area 7. Испан: área de defensa 8. Неміс: Verteidigungsbereich 9. Француз: zone de défense 10. Бекітілген нұсқасы:район выезда пожарной части – өрт бөлімінің баратын ауданы (1999 жылғы 9 наурыз); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: район – аудан; оборона – қорғаныс 12. Орыс тіліндегі «район» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аудан» сөзі бекітілсе, заңнамада «аудан» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі«оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «район обороны» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғаныс ауданы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Зымырандық қару – зымырандарды қолдана отырып, нысанаға қару-жарақ жеткізілетін ауқымды қарулар – реактивті қозғалтқышпен жабдықталған ұшқышсыз ұшу аппараттары; жер, әуе немесе теңіз нысандарын жоюға арналған әртүрлі зымыран жүйелерінің жиынтығы. Ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық». 2. Әзербайжан: raket silahı 3. Қырғыз: ракета куралы 4. Өзбек: raketa quroli 5. Түрік: roket silahı 6. Ағылшын: rocket weapon 7. Испан: arma cohete 8. Неміс: Raketenwaffe 9. Француз: arme de fusée 10. Бекітілген нұсқасы: баллистическая ракета – баллистикалық зымыран (2018 жылғы 14 желтоқсан); оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационная ракета – авиациялық зымыран; оружие – қару 12.Орыс тіліне итальян тілінен енген (ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») «ракета» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зымыран» сөзі бекітілсе, заңнамада «зымыран» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қару» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «ракетное оружие» сөз тіркесі қазақ тіліне «зымырандық қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Зымыран ұшақтары – сұйық зымырандық қозғалтқышы бар ұшу аппараттары. Ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық». 2. Әзербайжан: raket təyyarəsi 3. Қырғыз: ракета учагы 4. Өзбек: raketa samolyoti 5. Түрік: roket uçağı 6. Ағылшын: rocket aircraft 7. Испан: avión cohete 8. Неміс: Raketenflugzeuge 9. Француз: avion fusée 10. Бекітілген нұсқасы: баллистическая ракета – баллистикалық зымыран (2018 жылғы 14 желтоқсан); класс самолетов – ұшақтар класы (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационная ракета – авиациялық зымыран; самолет – ұшақ 12. Орыс тіліне итальян тілінен енген (ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») «ракета» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зымыран» сөзі бекітілсе, заңнамада «зымыран» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «самолет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшақ»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ұшақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «ракетные самолеты» сөз тіркесі қазақ тіліне «зымыран ұшақтары» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Зымыран кешені – белгілі бір типтегі функционалды және технологиялық өзара байланысты зымырандар жиынтығы, оларды пайдалануға, зымырандарды ұшыруға, ұшуды бағыттауға және басқа міндеттерді орындауға арналған техникалық құралдар мен құрылымдар (мысалы, ракетаны жау қаруының зақымдайтын факторларының әсерінен қорғау). Ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық». Комплекс – лат. complexus «үйлесім, байланыс». 2. Әзербайжан: raket sistemi 3. Қырғыз: ракеталык система 4. Өзбек: raketa tizimi 5. Түрік: füze sistemi 6. Ағылшын: missile system 7. Испан: sistema de misiles 8. Неміс: Raketensystem 9. Француз: système de missile 10. Бекітілген нұсқасы: баллистическая ракета – баллистикалық зымыран (2018 жылғы 14 желтоқсан); комплекс – кешен (2018 жылғы 29 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационная ракета – авиациялық зымыран; защитный комплекс – қорғану кешені 12. Орыс тіліне итальян тілінен енген (ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») «ракета» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зымыран» сөзі бекітілсе, заңнамада «зымыран» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (комплекс – лат. complexus «үйлесім, байланыс») «комплекс» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кешен» сөзі бекітілсе, заңнамада «кешен» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «ракетный комплекс» сөз тіркесі қазақ тіліне «зымыран кешені» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Зымыран снаряды – реакцияның беріктігіне байланысты қозғалатын қозғалыс. Ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық». 2. Әзербайжан: raket mərmi 3. Қырғыз: ракеталык снаряд 4. Өзбек: raketa raketasi 5. Түрік: roket fırlatma rampası 6. Ағылшын: rocket projectile 7. Испан: cohete 8. Неміс: Raketenwerfer 9. Француз: missile 10. Бекітілген нұсқасы: баллистическая ракета – баллистикалық зымыран (2018 жылғы 14 желтоқсан); гимнастические снаряды –гимнастика снарядтары (2019 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационная ракета – авиациялық зымыран; снаряд – снаряд 12. Орыс тіліне итальян тілінен енген (ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») «ракета» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зымыран» сөзі бекітілсе, заңнамада «зымыран» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «снаряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «снаряд»сөзі бекітілсе, заңнамада «снаряд» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «ракетный снаряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «зымыран снаряды» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қарауыл есептобы – жағдай күрт өзгерген жағдайда іс-қимылдарға қарауылдың күштері мен құралдарын бөлу. 2. Әзербайжан: qarovul hesablanması 3. Қырғыз: кароолдун эсеби 4. Өзбек: qo'riqchi hisoblash 5. Түрік: muhafız hesaplama 6. Ағылшын: calculation of the guard 7. Испан: cálculo de guardia 8. Неміс: Berechnung der Wache 9. Француз: calcul de la garde 10. Бекітілген нұсқасы: месячный расчетный показатель – айлық есептік көрсеткіш (2016 жылғы 8 желтоқсан); расчет наличный – қолма-қол есеп айырысу (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: караул – қарауыл; боевой расчет – жауынгерлік есептоп; расчет – есеп айырысу; есептеу 12. Орыс тіліне түркі тілінен енген (түркі – кaraul/karaɣul – «күзет») «караул» сөзі заңнамада «қарауыл» түрінде қолданылған. Орыс тіліндегі «рачсет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «есептік» сөзі, «есеп айырысу»сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «есептеу», «есептоп» сөздерімен, «есеп айырысу» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «расчет караула» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарауыл есептобы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Реактивтi қару-жарақ – қозғалтқыштың ағынына байланысты қару нысанаға жеткізілетін қару түрі. Реактивті қаруларға жердегі, авиациялық және теңіздегі бірнеше зымыран жүйелері (реактивті артиллерия) жатады. Реактивті – лат. reactio «кері әрекет», reagere, re- «кері, қайта, қайтадан, қарсы» + agere «қозғалысқа келтіру, қуу». 2. Әзербайжан: reaktiv silah 3. Қырғыз: реактивдүү курал 4. Өзбек: reaktiv qurollar 5. Түрік: Jet silah 6. Ағылшын: jet weapons 7. Испан: armamento a reacción 8. Неміс: Jet-Waffen 9. Француз: armes à réaction 10. Бекітілген нұсқасы: реактив – реактив (2014 жылғы 27 мамыр); вооружение – қару-жарақ, қаруландыру, қарулану (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: реактивное сопротивление – реактивтік кедергі;реактивное топливо – реактивтік отын; вооружение и военная техника – қару-жарақ пен әскери техника 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reactio «кері әрекет», reagere, re- «кері, қайта, қайтадан, қарсы» + agere «қозғалысқа келтіру, қуу») «реактив» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «реактив» сөзі бекітілсе, заңнамада «реактивное» сөзі «реактивтік» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «вооружение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару-жарақ», «қаруландыру», «қарулану» сөздері бекітілсе, заңнамада «қару-жарақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «реактивное вооружение» сөз тіркесі қазақ тіліне «реактивтi қару-жарақ» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Реактивтi ұшақтар – жылдам қондырғы (қозғалтқыш) көмегімен атмосферада ұшуға арналған, қозғалмайтын қанаты бар, ауадан ауыр ұшу аппараты. Реактивті – лат. reactio «кері әрекет», reagere, re- «кері, қайта, қайтадан, қарсы» + agere «қозғалысқа келтіру, қуу». 2. Әзербайжан: reaktiv təyyarələr 3. Қырғыз: реактивдүү самолеттор 4. Өзбек: reaktiv samolyotlar 5. Түрік: jet uçağı 6. Ағылшын: jet 7. Испан: avión reactivo 8. Неміс: Düsenflugzeug 9. Француз: avion à réaction 10. Бекітілген нұсқасы: реактив – реактив (2014 жылғы 27 мамыр); класс самолетов – ұшақтар класы (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: реактивное сопротивление – реактивтік кедергі;реактивное топливо – реактивтік отын; самолет – ұшақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reactio «кері әрекет», reagere, re- «кері, қайта, қайтадан, қарсы» + agere «қозғалысқа келтіру, қуу») «реактив» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «реактив» сөзі бекітілсе, заңнамада «реактивное» сөзі «реактивтік» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «самолет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «ұшақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «реактивные самолеты» сөз тіркесі қазақ тіліне «реактивтi ұшақтар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Револьвер – кішігірім барабанды ойықты оқатар қару. Ол 50-100 м қашықтықтағы адам қүші нысаналарын жоюға арналады. Қазіргі кезде барлық армияларда револьвердің орнына оқжатарлы (магазинді), өздігінен оқталатын немесе автоматты револьверлер колданылады. Револьвер – лат. revolvere «кері кету; қайта оралу», re- «кері, қайта, қарсу» + volvere «домалау, домалату». 2. Әзербайжан: revolver 3. Қырғыз: револьвер 4. Өзбек: revolver 5. Түрік: revolver 6. Ағылшын: revolver 7. Испан: revólver 8. Неміс: Revolver 9. Француз: revolver 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: военизированная охрана организаций вооружается винтовками (карабинами), пистолетами, револьверами по нормам, указанным в приложениях NN 5-20 – ұйымдардың әскерилендiрiлген күзетi винтовкалармен (карабиндермен), пистолеттермен, револьверлермен NN 5-20 қосымшаларда көрсетiлген нормалар бойынша қаруланады; Макаров тапаншасы – пистолет Макарова 12.Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне латын тілінен енген (лат. revolvere «кері кету; қайта оралу», re- «кері, қайта, қарсу» + volvere «домалау, домалату») «револьвер» сөзі қазақ тілінде «револьвер» түрінде қолданылу ықажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Өңірлік қолбасшылық – заңға сәйкес белгілі бір аумақта жұмыс істейтін әскери басқару және бақылаудың жедел-аумақтық органы. Командование – лат. *commandare, commendare – «кеңес беру», «сеніп тапсыру», «табыс ету». Регион – regio – «ел», «облыс». 2. Әзербайжан: regional komandanlıq 3. Қырғыз: регионалдык командование 4. Өзбек: mintaqaviy qo'mondonlik 5. Түрік: bölgesel komuta 6. Ағылшын: regional command 7. Испан: comando regional 8. Неміс: Regionalkommando 9. Француз: commandement régional 10. Бекітілген нұсқасы: региональные соглашения – өңірлік келісімдер (2016 жылғы 7 желтоқсан); производители региональные – аймақтық өндiрушiлер (2017 жылғы 10 қараша); региональная политика – өңірлік саясат (2019 жылғы 5 сәуір); высшее командование – жоғары қолбасшылық (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: республика өңірлеріндегі соғыс ардагерлері делигациясы – делигация ветеранов войны регионов республики, соғыс уақыты – военное время; соғыс – война; регионализация – аймақтандыру, регион – аймақ, регионы мира – әлем аймақтары; высшее командование – жоғары қолбасшылық 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (командование – лат. *commandare, commendare – «кеңес беру», «сеніп тапсыру», «табыс ету») «командование» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қолбасшылық» сөзі бекітілсе, заңнамада «қолбасшылық» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен (regio – «ел», «облыс») енген «регион» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өңір», «аймақ» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «өңір», «аймақ» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «региональное командование» сөз тіркесі қазақ тіліне «өңірлік қолбасшылық» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атыс режiмi – белгілі бір қару түрінен (зеңбірек, пулемет, мина атқыш және т.б.) белгілі бір уақыт аралығында қарудың материалдық бөлігіне, қауіпсіздігіне зиян келтірмей және атыс нәтижесін төмендетпей атудың неғүрлым көп мөлшері. Атыс режімін сақтамау үңғының шамадан тыс қызып, соның салдарынан істен шығуына, сондай-ақ атыс нәтижесінің төмендеуіне әкеп соғады. Режим – лат. regimen – «басқару». 2. Әзербайжан: atəşkəs rejimi 3. Қырғыз: от режими 4. Өзбек: yong'in rejimi 5. Түрік: yangın modu 6. Ағылшын: mode of fire 7. Испан: modo de fuego 8. Неміс: Feuer-Modus 9. Француз: mode feu 10. Бекітілген нұсқасы: международный режим – халықаралық режім (2018 жылғы 14 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огонь – атыс, ату; нарушение режима государственной границы – мемлекеттiк шекара режимiн бұзу 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (режим – лат. regimen – «басқару») «режим» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «режим», «режім» сөздері бекітілсе, заңнамада «режим», «режім» сөздері қолданылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «ат» (бұйрық рай формасындағы етістік), «ату» (тұйық етістік), «атыс» (зат есім) сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «режим огня» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс режiмi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ұшу режімі – тұрақты жылдамдықтағы ұшақтың режімі. Режим – лат. regimen – «басқару». 2. Әзербайжан: uçuş rejimi 3. Қырғыз: учуу режими 4. Өзбек: parvoz usullari 5. Түрік: uçuş modları 6. Ағылшын: flight mode 7. Испан: modos de vuelo 8. Неміс: Flugzustand 9. Француз: allure du vol 10. Бекітілген нұсқасы: международный режим – халықаралық режім (2018 жылғы 14 желтоқсан); 11. Заңнамадағы қолданысы: нарушение режима государственной границы – мемлекеттiк шекара режимiн бұзу; техническое сопровождение полетов – ұшуға техникалық қолдау көрсету 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (режим – лат. regimen – «басқару») «режим» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «режим», «режім» сөздері бекітілсе, заңнамада «режим», «режім» сөздері қолданылған. Орыс тіліндегі «полет» сөзі заңнамада «ұшу» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «режимы полета» сөз тіркесі қазақ тіліне «ұшу режімдері» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Резервтегі армия – әскери іс-қимыл үшін бір немесе бірнеше әскери құраманы, әскер түрлерін біріктіру; мемлекеттік қарулы күштердің жиынтығы; құрлықтағы қарулы күштер. Резерв – лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру». Армия – лат. armare – «қаруландыру». 2. Әзербайжан: ehtiyat ordusu 3. Қырғыз: камдык армия 4. Өзбек: zaxira armiyasi 5. Түрік: yedek ordu 6. Ағылшын: reserve army 7. Испан: ejército de reserva 8. Неміс: Reservearmee 9. Француз: armée de réserve 10. Бекітілген нұсқасы: резерв – резерв(2017 жылғы 13 желтоқсан); ударная армия – соққы беретін армия (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: резерв – резерв; армия – армия; әскер 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») «резерв» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «резерв» сөзі бекітілсе, заңнамада «резерв» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (армия – лат. armare – «қаруландыру») «армия» сөзі заңнамада «армия», «әскер» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «резервная армия» сөз тіркесі қазақ тіліне «резервтегі армия» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Резервтегі лек – әскери қару-жарақпен қамтамасыз етілген техниканың (танктердің, ұшақтардың) босалқы қордағы тізбегі. Резерв – лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру». 2. Әзербайжан: ehtiyat sütunu 3. Қырғыз: резерв колнона 4. Өзбек: zaxira ustun 5. Түрік: yedek sütun 6. Ағылшын: reserve column 7. Испан: columna de reserva 8. Неміс: Reservespalte 9. Француз: colonne de réserve 10. Бекітілген нұсқасы: резерв – резерв (2017 жылғы 13 желтоқсан); обсадная колонна – шегендеу бағаны (2018 жылғы 14 желтоқсан); колонна – мұнара (2006 жылғы 23 желтоқсан); колонна – колонна; бағана (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: резерв – резерв; колонна – баған; ұстын; лек 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») «резерв» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «резерв» сөзі бекітілсе, заңнамада «резерв» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «колонна» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «баған», «мұнара», «колонна», «бағана» сөздері бекітілсе, заңнамада «баған», «ұстын», «лек» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «резервная колонна» сөз тіркесі қазақ тіліне «резервтегі лек» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Резервтегі әскерлер – бейбіт уақытта далалық әскерлерге қарағанда кішігірім кадрда сақталған әскери бөлімдер. Резерв – лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру». 2. Әзербайжан: ehtiyat qoşunları 3. Қырғыз: резервдик аскерлер 4. Өзбек: zaxira kuchlari 5. Түрік: yedek birlikler 6. Ағылшын: reserve troops 7. Испан: fuerzas de reserva 8. Неміс: reservetruppen 9. Француз: forces de réserve 10. Бекітілген нұсқасы: резерв – резерв(2017 жылғы 13 желтоқсан); войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы:резерв – резерв; войска – әскер 12. 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») «резерв» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «резерв» сөзі бекітілсе, заңнамада «резерв» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «резервные войска» сөз тіркесі қазақ тіліне «резервтегі әскерлер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Рейд – соғыс әдісі. 2. Әзербайжан: basqın 3. Қырғыз: рейд 4. Өзбек: raid 5. Түрік: akin 6. Ағылшын: raid 7. Испан: incursión 8. Неміс: Razzia 9. Француз: raid 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: рейд – рейд 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне нидерленд тілінен енген (нидерл. rееdе «дайын») «рейд» сөзі қазақ тілінде «рейд» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Рота – мотоатқыштар, жаяу әскер, танк, әуе десанты, инженерлік автомобильдік байланыс, т.б. әскери бөлімше. Рота бірнеше взводтан құралады және ол батальон құрамына кіреді. Рота – нем. Rotte «тобыр», «жасақ». 2. Әзербайжан: rota 3. Қырғыз: рота 4. Өзбек: kompaniya 5. Түрік: bölük 6. Ағылшын: company 7. Испан: compañía 8. Неміс: Kompanie 9. Француз: compagnie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: командир роты – рота командирi 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне неміс тілінен енген (рота – нем. Rotte «тобыр», «жасақ») «рота» сөзі қазақ тілінде «рота» сөзімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ротация – персоналдың жұмыс орындарын ауыстыру; әскерлердің орналасқан жерін ауыстыру. Ротация – лат. rotatio – «айнала қозғалу, айналу». 2. Әзербайжан: hovuzda 3. Қырғыз: ротация 4. Өзбек: aylanish 5. Түрік: rotasyon 6. Ағылшын: rotation 7. Испан: rotación 8. Неміс: Rotation 9. Француз: rotation 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: плановая ротация руководителей – басшыларды жоспарлы ротациялау 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне латын тілінен енген (ротация – лат. rotatio – «айнала қозғалу, айналу») «ротация» сөзі қазақ тілінде «ротация» (зат есім) және «ротациялау» (етістік) сөздерімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шабуыл шебi – құрлықтағы күштерді жауынгерлік қолдану тәжірибесіндегі тактикалық термин, өрлеу құрамалары шабуылға шығатын жердің шартты орнын білдіреді. 2. Әзербайжан: hücum həddi 3. Қырғыз: чабуулдардын чек аралары 4. Өзбек: hujum chegarasi 5. Түрік: saldırı sınırı 6. Ағылшын: line of attack 7. Испан: ataque de frontera 8. Неміс: Grenze des Angriffs 9. Француз: frontière d'attaque 10. Бекітілген нұсқасы:атака – атака, шабуыл (1971-1981); 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) атака – шабуыл 12. Орыс тіліндегі «рубеж» сөзі заңнамада «шеп» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «атака» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атака», «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл», сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «нападение» сөзі заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наступление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шабуыл»сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рубеж атаки» сөз тіркесі қазақ тіліне «шабуыл шебi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атыс шебi – жергілікті жерде барлық қару түрінен атыс жүргізуге рұқсат етілетін (тыйым салынатын) шартты желі. Атысты ашу шебі қызыл жалаулармен (шамдармен), ал атысты тоқтату шебі ақ жалаулармен белгіленеді. 2. Әзербайжан: yanğın sərhəd 3. Қырғыз: оттуу мальба 4. Өзбек: yong'in chegarasi 5. Түрік: ateşin sınırı 6. Ағылшын: the line of fire 7. Испан: frontera de fuego 8. Неміс: Feuer-Grenze 9. Француз: la frontière du feu 10. Бекітілген нұсқасы:анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) огонь – атыс, ату, оқ ату 12. Орыс тіліндегі «рубеж» сөзі заңнамада «шеп» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «ат» (бұйрық рай формасындағы етістік), «ату» (тұйық етістік), «атыс» (зат есім) сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рубеж огня» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс шебi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Реттеу шебi – қарсыласты өткізбеу үшін жасалған бөгет, кедергі, қорғаныс, қамал. Регулирование – лат. regulo «реттеу, ретке келтіру». 2. Әзербайжан: tənzimləmə həddi 3. Қырғыз: жөнгө салуу чеги 4. Өзбек: tartibga solish chegarasi 5. Түрік: sınır düzenleme 6. Ағылшын: regulatory boundary 7. Испан: límite regulatorio 8. Неміс: Grenze der Regulierung 9. Француз: frontière réglementaire 10. Бекітілген нұсқасы: регулирование экономики – экономиканы реттеу (2017 жылғы 10 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) регулирование – реттеу 12. Орыс тіліндегі «рубеж» сөзі заңнамада «шеп» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. regulo «реттеу, ретке келтіру») «регулирование» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «реттеу» сөзі бекітілсе, заңнамада «реттеу» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рубеж регулирования» сөз тіркесі қазақ тіліне «реттеу шебi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жою шебі – әуе нысандарын жоюға арналған шекара. 2. Әзербайжан: məhv sərh 3. Қырғыз: кыруу чеги 4. Өзбек: yo'q qilish chegarasi 5. Түрік: imha sınırı 6. Ағылшын: the line of destruction 7. Испан: frontera de destrucción 8. Неміс: Grenze der Zerstörung 9. Француз: frontière de destruction 10. Бекітілген нұсқасы: выделение документов к уничтожению – құжаттарды жоюға бөлу (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огневой рубеж – оқ шебі, әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск, бой-ұрыс, огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) уничтожение отходов стойких органических загрязнителей – орнықты органикалық ластағыштардың қалдықтарынжою 12. Орыс тіліндегі «рубеж» сөзі заңнамада «шеп» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «уничтожение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жою» сөзі бекітілсе, заңнамада «жою» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рубеж уничтожения» сөз тіркесі қазақ тіліне «жою шебi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Мылтық – екі қолмен иық, тегіс немесе біріктірілген аяғымен ату кезінде ұстап тұруға және басқаруға арналған ұзын шынжырлы қару. 2. Әзербайжан: tüfəng 3. Қырғыз: мылтык 4. Өзбек: qurol 5. Түрік: tüfek 6. Ағылшын: rifle 7. Испан: escopeta 8. Неміс: Gewehr 9. Француз: fusil 10. Бекітілген нұсқасы: затинное ружье – қара мылтық (әскери) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: ружье – мылтық 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «ружье» сөзі қазақ тіліне «мылтық» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Румб – теңіз терминологиясында толық шеңбердің 1/32 бөлігі, сондай-ақ компастың бір бөлімі көтерілді (32 бөлікте көрсетілген) және сәйкесінше солтүстікке қатысты бағыттардың бірі. Румб – грек. rhymbos – «шеңбер», «айнала қозғалу». 2. Әзербайжан: rumb 3. Қырғыз: румб 4. Өзбек: rumb 5. Түрік: rumb 6. Ағылшын: point 7. Испан: rumbo 8. Неміс: Windstrich 9. Француз: aire de vent 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: румб – румб 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне грек тілінен енген (румб – грек. rhymbos – «шеңбер», «айнала қозғалу») «румб» сөзі қазақ тіліне «румб» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қол гранаты – қолмен лақтыру арқылы жаудың күштері мен жабдықтарын жоюға арналған жарылғыш оқ-дәрі. Граната – лат. granatus – «дәнді». 2. Әзербайжан: əl qumbarası 3. Қырғыз: кол гранатасы 4. Өзбек: qo'l bombasi 5. Түрік: el bombası 6. Ағылшын: hand grenade 7. Испан: granada de mano 8. Неміс: Handgranate 9. Француз: grenade à main 10. Бекітілген нұсқасы: двуручная хватка – қосқолдап ұстау (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: ручной – қол; қолға үйретілген; граната – граната 12. Орыс тіліндегі «ручной» сөзі қазақ тіліне «қол» сөзімен, «қолға үйретілген» сөз тіркесімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. granatus – «дәнді») «граната» сөзі заңнамада«граната» түрінде қолданылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «ручная граната» сөз тіркесі қазақ тіліне «қол гранаты» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қол оқшашары – атыс жасауға мүмкіндік беретін және оқпен жер, жер үсті және әуе нысандарын жоюға арналған кішкентай автоматты қару. 2. Әзербайжан: əl pulemyotu 3. Қырғыз: кол пулемет 4. Өзбек: al-pulemyot 5. Түрік: manuel makineli tüfek 6. Ағылшын: autorun 7. Испан: ametralladora ligera 8. Неміс: leichtes Maschinengewehr 9. Француз: mitrailleuse légère 10. Бекітілген нұсқасы: двуручная хватка – қосқолдап ұстау (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: ручной – қол; қолға үйретілген; пулемет – пулемет, оқшашар 12. Орыс тіліндегі «ручной» сөзі қазақ тіліне «қол» сөзімен, «қолға үйретілген» сөз тіркесімен аударылады. Орыс тіліндегі «пулемет» сөзі қазақ тіліне заңнамада«пулемет», «оқшашар» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «ручной пулемет» сөз тіркесі қазақ тіліне «қол оқшашары» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қатардағы жауынгер – Қарулы Күштер қатарында қызмет ететін адам. 2. Әзербайжан: sıravi 3. Қырғыз: жоокерлер 4. Өзбек: oddiy 5. Түрік: sıradan 6. Ағылшын: private 7. Испан: soldado raso 8. Неміс: Gewöhnlich 9. Француз: ordinaire 10. Бекітілген нұсқасы:рядовой солдат – қатардағы сарбаз (1998) 11. Заңнамадағы қолданысы:рядовой состав палубной команды – палубалық команданың қатардағы құрамы 12. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «рядовой» сөзі қазақ тіліне «қатардағы жауынгер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Отшашу (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық»)– белгілі бір мейрамның не мерекенің құрметіне арнап аспанға қарай атылатын оқ немесе жарылғыш ракеталар залпы; мерекелерде, салтанатты жиындарда құттықтау, құрмет көрсету, құрметпен қарсы алу кезінде жасалатын отшашу. 2. Әзербайжан: atəşfəşanlıq 3. Қырғыз: саламдашуу 4. Өзбек: o't o'chiruvchilar 5. Түрік: selam 6. Ағылшын: salute 7. Испан: fuegos artificiales 8. Неміс: Feuerwerk 9. Француз: feux d'artifice 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: почетный караул – группа сотрудников, назначенная для отдания почестей Государственному Флагу Республики Казахстан или флагу ОНБ, выносимому на траурное мероприятие, и производства салюта при погребении сотрудников ОНБ – құрметті қарауыл – қаралы іс-шараға шығарылатын Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туына немесе ҰҚО туына құрмет көрсету және ҰҚО қызметкерлерін жерлеу кезінде салют ату үшін тағайындалған қызметкерлер тобы мәдени-көпшілік іс-шараларды өткізуге арналған отшашулар, фейрверктер – салютов, фейерверков для проведения культурно-массовых мероприятий 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық») «салют» сөзі қазақ тіліне заңнамада «салют», «отшашу» сөздерімен аударылады. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «салют» сөзі қазақ тіліне «отшашу» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қару отшашуы (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық») – артиллериялық немесе атыс қаруымен оқсыз ату рәсімі. 2. Әзербайжан: silah salamı 3. Қырғыз: мылтыктын саламы 4. Өзбек: qurol salom 5. Түрік: silah selamı 6. Ағылшын: gun salute 7. Испан: saludo arma 8. Неміс: Waffengruß 9. Француз: salut d'armes à feu 10. Бекітілген нұсқасы: затинное ружье – қара мылтық (әскери) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: ружье – мылтық почетный караул – группа сотрудников, назначенная для отдания почестей Государственному Флагу Республики Казахстан или флагу ОНБ, выносимому на траурное мероприятие, и производства салюта при погребении сотрудников ОНБ – құрметті қарауыл – қаралы іс-шараға шығарылатын Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туына немесе ҰҚО туына құрмет көрсету және ҰҚО қызметкерлерін жерлеу кезінде салют ату үшін тағайындалған қызметкерлер тобы мәдени-көпшілік іс-шараларды өткізуге арналған отшашулар, фейрверктер – салютов, фейерверков для проведения культурно-массовых мероприятий 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (салют – лат. salus – «денсаулық тілеу», «денсаулық») «салют» сөзі қазақ тіліне заңнамада «салют», «отшашу» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «ружье» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мылтық» сөзі бекітілсе, заңнамада «мылтық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «салют ружейный» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару отшашуы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Нысана-ұшақ – оқу-жаттығу дайындығы кезінде нысана қызметін атқаратын ұшақ. 2. Әзербайжан: hədəf təyyarəsi 3. Қырғыз: hədəf təyyarəsi 4. Өзбек: maqsadli samolyotlar 5. Түрік: hedef uçak 6. Ағылшын: target aircraft 7. Испан: avión objetivo 8. Неміс: Zielflugzeug 9. Француз: avion cible 10. Бекітілген нұсқасы: класс самолетов – ұшақтар класы (2016 жылғы 9 желтоқсан); мишень – нысана (2018 жылғы 29 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: пассажирские самолеты – жолаушылар ұшақтары; мишень – искусственная цель, имитирующая наиболее характерные признаки реальной цели (размер, форму, цвет, иногда материал, способ и скорость передвижения) – нысана – нақты нысанаға анағұрлым тән белгілерді имитациялайтын жасанды нысана (көлемі, нысаны, түсі, кей кезде материал, қозғалу тәсілі мен жылдамдығы) 12. Орыс тіліндегі «самолет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «ұшақ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «мишень» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нысана» сөзі бекітілсе, заңнамада «нысана» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самолет-мишень» сөзі қазақ тіліне «нысана-ұшақ» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тасымалдағыш-ұшақ – әртүрлі жабдық (әскери қару, техника, азық-түлік және т.б.) тасымалдауға арналған ұшақ түрі. 2. Әзербайжан: daşıyıcı təyyarə 3. Қырғыз: aeronave portadora 4. Өзбек: tashuvchi samolyotlar 5. Түрік: uçak gemisi 6. Ағылшын: carrier aircraft 7. Испан: aeronave portadora 8. Неміс: Trägerflugzeuge 9. Француз: avion porteur 10. Бекітілген нұсқасы: класс самолетов – ұшақтар класы (2016 жылғы 9 желтоқсан); носитель информации – ақпаратты тасығыш (2018 жылғы 5 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: пассажирские самолеты – жолаушылар ұшақтары; носитель информации – материальный объект, содержащий (несущий) информацию, способный длительное время сохранять в своей структуре занесенную в/на него информацию – ақпаратты жеткізгіш – онда/оған салынған ақпаратты өзінің құрылымында ұзақ уақыт сақтауға қабілеті бар ақпаратты қамтитын (жеткізетін) материалдық объект 12. Орыс тіліндегі «самолет» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ұшақ» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ұшақ» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «носитель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тасығыш» сөзі бекітілсе, заңнамада «жеткізгіш» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самолет-носитель» сөзі қазақ тіліне «тасымалдағыш-ұшақ» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өздiгiнен оқталатын қару – ағытқыш механизмі бір оқтан атуға ғана мүмкіндік беретін автоматты қару. 2. Әзербайжан: özünü yükləyən silah 3. Қырғыз: өзүн-өзү жүктөөчү мылтык 4. Өзбек: o'zini o'zi o'qqa tutadigan qurol 5. Түрік: kendinden yüklemeli tabanca 6. Ағылшын: self-loading gun 7. Испан: pistola de carga automática 8. Неміс: Selbstladepistole 9. Француз: pistolet à chargement automatique 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); заряд – заряд (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; патроны для оружия с разрывным зарядом – жарылғыш зарядты қару үшiн патрондар 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «заряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «заряд» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самозарядное орудие» сөз тіркесі қазақ тіліне «өздiгiнен оқталатын қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өзiн-өзi жойғыш (ликвидация – лат. liquidus – «жою», «бір нәрсенің өмір сүруін тоқтатуы») – оқ-дәрідегі, артиллериялық снарядтардағы, инженерлік және теңіз миналарындағы және т.б. нысанаға тимей қалғанда, берілген траекториядан ауытқып кеткенде немесе жарамдылық мерзімі біткенде жоюға арналған құрылғы. 2. Әзербайжан: özünü ləğv edən 3. Қырғыз: өзүн-өзү өлтүргөн 4. Өзбек: o'zini o'zi tugatuvchi 5. Түрік: kendini katil 6. Ағылшын: self-liquidator 7. Испан: autoliquidante 8. Неміс: Selbstliquidator 9. Француз: auto-liquidateur 10. Бекітілген нұсқасы: ликвидатор – жоюшы; жойғыш (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: регламент государственной услуги «Выдача справок лицам, имеющим льготы (участникам Великой Отечественной войны, ликвидаторам Чернобыльской аварии, воинам-интернационалистам)» – «Жеңілдігі бар тұлғаларға (Ұлы Отан соғысына қатысушыларға, Чернобыль авариясын жоюшыларға, жауынгер-интернационалистерге) анықтамалар беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (ликвидация – лат. liquidus – «жою», «бір нәрсенің өмір сүруін тоқтатуы») «ликвидация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жоюшы», «жойғыш» сөздері бекітілсе, заңнамада «жоюшы» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самоликвидация» сөзі қазақ тіліне «өзін-өзі жойғыш» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өзiн-өзi қорғау – басқа мемлекеттің, заңды немесе жеке тұлғаның әрекетінен бұзылған өз құқықтарын қамтамасыз ету үшін қабылданатын жауап іс-әрекет. 2. Әзербайжан: özünü müdafiə 3. Қырғыз: өзүн коргоо 4. Өзбек: o'zini himoya qilish 5. Түрік: kendini savunma 6. Ағылшын: self defense 7. Испан: defensa personal 8. Неміс: Selbstverteidigung 9. Француз: auto-défense 10. Бекітілген нұсқасы: мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: оружия самообороны – өзін-өзі қорғау қарулары 12. Орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «самооборона» сөзі «өзін-өзі қорғау» сөзі тіркесімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самооборона» сөзі қазақ тіліне «өзін-өзі қорғау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Өздiгiнен жүретiн қару – өздігінен қозғалатын шассиі бар, жабық бекіністен атуға және танкілер мен жаяу әскердің тікелей атыс ұрысын қолдауға арналған артиллериялық қару саналатын соғыс мәшинесі. 2. Әзербайжан: özüyeriyən silah 3. Қырғыз: өзү жүрүүчү мылтык 4. Өзбек: o'ziyurar qurol 5. Түрік: kundağı motorlu tabanca 6. Ағылшын: self-propelled gun 7. Испан: arma autopropulsada 8. Неміс: selbstfahrende Waffe 9. Француз: canon automoteur 10. Бекітілген нұсқасы: орудие преступления – қылмыс құралы (2016 жылғы 7 желтоқсан); комбайн самоходный – өздігінен жүретін комбайн (2015 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зенитное орудие – зениттік қару; огонь – атыс; самоходные шасси – өздігінен жүретін шассилер 12. Орыс тіліндегі «орудие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «самоходный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өздігінен жүретін» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «өздігінен жүретін» сөз тіркесімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «самоходное орудие» сөз тіркесі қазақ тіліне «өздiгiнен жүретiн қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сапер (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу») – инженерлік, жол, теміржол және басқа да әскер түрлерінде және әскери-құрлыстық құралымдарда қызмет ететін маман, әскери атақ және мамандық. 2. Әзербайжан: sapçı 3. Қырғыз: сапер 4. Өзбек: saper 5. Түрік: kazmacı 6. Ағылшын: sapper 7. Испан: zapador 8. Неміс: Pionier 9. Француз: sapeur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: офицер-сапер – офицер-сапер 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне француз тілінен енген (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу») «сапер» сөзі қазақ тілінде «сапер» сөзімен қолданылуы керек деп санаймыз.

Дефинициясы1. Саперлер ротасы (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу»; рота – нем. Rotte «тобыр», «жасақ») – инженерлік, жол, теміржол және басқа да әскер түрлерінде әскери-құрлыстық жұмыстармен айналысатын әскери құрылым. 2. Әзербайжан: sapper şirkəti 3. Қырғыз: саппер компаниясы 4. Өзбек: sapper kompaniyasi 5. Түрік: sapper şirketi 6. Ағылшын: sapper company 7. Испан: empresa de zapadores 8. Неміс: Pionierfirma 9. Француз: compagnie de sapeur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: офицер-сапер – офицер-сапер; командир роты – рота командирi 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу») «сапер» сөзі заңнамада «сапер» сөзімен қолданылған. Орыс тіліне неміс тілінен енген (рота – нем. Rotte «тобыр», «жасақ») «рота» сөзі заңнамада «рота» сөзімен қолданылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «саперная рота» сөз тіркесі қазақ тілінде «саперлер ротасы» сөз тіркесімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Саперлер батальоны (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу»; батальон – bataіllоn – «әскери бөлімше») – инженерлік, жол, теміржол және басқа да әскер түрлерінде әскери-құрлыстық жұмыстармен айналысатын әскери құрылым. 2. Әзербайжан: döyüş mühəndis batalyonu 3. Қырғыз: инженердик батальон 4. Өзбек: jangovar muhandis bataloni 5. Түрік: savaş mühendisi taburu 6. Ағылшын: combat engineer battalion 7. Испан: batallón de ingenieros de combate 8. Неміс: Bataillon der Kampfingenieure 9. Француз: bataillon du génie de combat 10. Бекітілген нұсқасы: 11. Заңнамадағы қолданысы: офицер-сапер – офицер-сапер; бітімгершілік батальоны – миротворческий батальон 12. Орыс тіліне француз тілінен енген (сапер – франц. sapeur «сапёр», saper «ор қазу, астын үңгу») «сапер» сөзі заңнамада «сапер» сөзімен қолданылған. Орыс тіліне неміс тілінен енген (bataіllоn – «әскери бөлімше») «батальон» сөзі заңнамада «батальон» сөзімен қолданылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «саперный батальон» сөз тіркесі қазақ тілінде «саперлер батальоны» сөз тіркесімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қаруды жинау – атыс қаруының бөлшектерін тазалау мақсатында олардың құрылымын бөлшектеу және қайта құрастыру. 2. Әзербайжан: silah yığma 3. Қырғыз: курал-жарак чогултуу 4. Өзбек: qurol yig'ish 5. Түрік: silah montajı 6. Ағылшын: weapon assembly 7. Испан: ensamblaje de armas 8. Неміс: Waffenmontage 9. Француз: assemblage d'armes 10. Бекітілген нұсқасы: ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша); сборка – құрастырым (2016 жылғы 28 маусым); сборка космического аппарата – ғарыш аппаратын құрастыру (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: огнестрельные оружия – атыс қарулары; автоматическое оружие – автоматты қару; сборка и испытание водяного насоса – су сорабын құрастыру және сынау 12. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «сборка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрастыру», «құрастырым» сөздері бекітілсе, заңнамада «құрастыру» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сборка оружия» сөз тіркесі қазақ тіліне «қаруды жинау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Байланысшы – екі әскери нүкте арасында қатынасты орнатып, басқару ісін жүзеге асыруға себепкер болатын байланыс әскерінің қызметкері. 2. Әзербайжан: bağlıdır 3. Қырғыз: кабарчы 4. Өзбек: ulangan 5. Түрік: haberci 6. Ағылшын: connected 7. Испан: conectado 8. Неміс: verbunden 9. Француз: connecté 10. Бекітілген нұсқасы: связь – байланыс (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: связь – байланыс; связист – байланысшы 12. Орыс тіліндегі «связь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «байланыс» сөзі бекітілсе, заңнамада «байланыс» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «связной» сөзі қазақ тіліне «байланысшы» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сержант – әскерлер мен милиция қатарындағы кіші командирлерге берілетін үш дәрежелі атақ: аға сержант, сержант, кіші сержант. 2. Әзербайжан: çavuş 3. Қырғыз: сержант 4. Өзбек: serjant 5. Түрік: çavuş 6. Ағылшын: sergeant 7. Испан: sargento 8. Неміс: Sergeant 9. Француз: sergent 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: сержант – сержант 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сержант» сөзі қазақ тіліне «сержант» сөзімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сержаттар құрамы – әскери қызметкершілер мен әскерге міндеттілер санатына жататын әскерилер. 2. Әзербайжан: çavuş tərkibi 3. Қырғыз: сержант түзүлүшү 4. Өзбек: serjant tarkibi 5. Түрік: çavuş yapı 6. Ағылшын: sergeant structure 7. Испан: sargento composición 8. Неміс: Sergeant Zusammensetzung 9. Француз: sergent composition 10. Бекітілген нұсқасы: состав личный – жеке құрам (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: рядовой и сержантский составы – қатардағы және сержанттық құрам 12. Орыс тіліндегі «сержант» сөзі заңнамада «сержант» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «состав» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрам» сөзі бекітілсе, заңнамада «құрам» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сержантский состав» сөз тіркесі қазақ тіліне «сержаттар құрамы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сигналдық ракета (сигнал – лат. signum «белгі», «дабыл»; ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») – қысқа командалар, белгіленімдер, хабарламалер беру және өз әскерлерін, ұшақтарын, кемелерінтану, сондай-ақ атысқа дайындалу, оны ауыстыру және тоқтату сигналдарын беру үшін қолданылатын пиротехникалық көрінетін (кейде естілетін) сигнал беру құралы. 2. Әзербайжан: siqnal raket 3. Қырғыз: сигнальдүк ракета 4. Өзбек: signal raketa 5. Түрік: korna sesi roket 6. Ағылшын: signal rocket 7. Испан: señal cohete 8. Неміс: Signal Rakete 9. Француз: signal fusée 10. Бекітілген нұсқасы: знак сигнальный – сигналдық белгі (2016 жылғы 28 маусым); искажения сигнала – сигналды бұрмалау (2016 жылғы 28 маусым); навигационные сигналы стандартной точности – стандарттық дәлдіктегі навигациялық сигналдар (2018 жылғы 14 желтоқсан); сигнал – дабыл (2018 жылғы 6 сәуір); флажок сигнальный – белгі жалаушасы (2019 жылғы 6 желтоқсан); дежурный сигналист – кезекші сигналшы (2016 жылғы 7 желтоқсан) баллистическая ракета – баллистикалық зымыран (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сигнал – белгі, дабыл, сигнал; авиационная ракета – авиациялық зымыран 12. Орыс тіліне латын тілінен енген «сигнал» (signum «белгі», «дабыл») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сигнал», «дабыл», «белгі» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық «сигнал», «дабыл», «белгі» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне итальян тілінен енген (ракета – итальян – rocchetta, rocca «ұршық») «ракета» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «зымыран» сөзі бекітілсе, заңнамада «зымыран» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сигнальная ракета» сөз тіркесі қазақ тіліне «сигналдық зымыран» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Сигналдық қару (сигнал – лат. signum «белгі», «дабыл») – арнаулы сигналдық түрсті немесе түсті-дыбысты атыс оқ-дәрілерімен ататын, негізінен зымыран типті атыс қаруы. 2. Әзербайжан: siqnal silahı 3. Қырғыз: курал сигнал 4. Өзбек: signal quroli 5. Түрік: sinyal silahı 6. Ағылшын: signal weapon 7. Испан: arma de señal 8. Неміс: Signalwaffe 9. Француз: arme de signalisation 10. Бекітілген нұсқасы: знак сигнальный – сигналдық белгі (2016 жылғы 28 маусым); искажения сигнала – сигналды бұрмалау (2016 жылғы 28 маусым); навигационные сигналы стандартной точности – стандарттық дәлдіктегі навигациялық сигналдар (2018 жылғы 14 желтоқсан); сигнал – дабыл (2018 жылғы 6 сәуір); флажок сигнальный – белгі жалаушасы (2019 жылғы 6 желтоқсан); дежурный сигналист – кезекші сигналшы (2016 жылғы 7 желтоқсан) оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: сигнал – белгі, дабыл, сигнал; оружие – қару 12. Орыс тіліне латын тілінен енген «сигнал» (signum «белгі», «дабыл») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сигнал», «дабыл», «белгі» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық «сигнал», «дабыл», «белгі» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қару» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сигнальное оружие» сөз тіркесі қазақ тіліне «сигналдық қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қорғаныс жүйесi (система – грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») – қарулы күштердің (әскерлердің) қорғану іс-қимылына негізделген әскери (ұрыс) іс-қимылының түрі. 2. Әзербайжан: müdafiə sistemi 3. Қырғыз: коргонуу системасы 4. Өзбек: mudofaa tizimi 5. Түрік: savunma sistemi 6. Ағылшын: defense system 7. Испан: sistema de defensa 8. Неміс: Verteidigungssystem 9. Француз: système de défense 10. Бекітілген нұсқасы: система измерений – өлшем жүйесі (2018 жылғы 14 желтоқсан); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: информационные системы – ақпараттық жүйелер; огневой городок средств противовоздушной обороны – әуе шабуылына қарсы қорғаныстың оқ ату қалашығы 12. Орыс тіліне грек тілінен енген «система» (грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе» сөзі бекітілсе, заңнамада «жүйе» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «система обороны» сөз тіркесі қазақ тіліне «қорғаныс жүйесi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқ ату жүйесi (система – грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») – ұрыстық қақтығыс кезінде бірге қолдану мақсатында дайындалған атыс қаруларының мүмкін болатын барлық түрлерін үйлестіре қолдануға негізделген бөлімшенің (бөлімнің, құраманың) атыс құралдарын оңтайлы ұйымдастыру нысаны. 2. Әзербайжан: yanğın sistemi 3. Қырғыз: өрт тутуму 4. Өзбек: yong'in tizimi 5. Түрік: yangın sistemi 6. Ағылшын: fire system 7. Испан: sistema contra incendios 8. Неміс: Feuersystem 9. Француз: système d'incendie 10. Бекітілген нұсқасы: система измерений – өлшем жүйесі (2018 жылғы 14 желтоқсан); анфиладный огонь – қапталдан атқылау (әскери) (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: информационные системы – ақпараттық жүйелер; огонь – атыс, ату, оқ ату 12. Орыс тіліне грек тілінен енген «система» (грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе» сөзі бекітілсе, заңнамада «жүйе» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау», «ату» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «система огня» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату жүйесi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Қару жүйесі (система – грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») – ұрыстық қақтығыс кезінде бөлімшенің (бөлімнің, құраманың) атыс құралдарын оңтайлы ұйымдастыру нысаны. 2. Әзербайжан: silah sistemi 3. Қырғыз: курал тутуму 4. Өзбек: qurol tizimi 5. Түрік: silah sistemi 6. Ағылшын: weapon system 7. Испан: sistema de armas 8. Неміс: Waffensystem 9. Француз: système d'arme 10. Бекітілген нұсқасы: система измерений – өлшем жүйесі (2018 жылғы 14 желтоқсан); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: информационные системы – ақпараттық жүйелер; огнестрельные оружия – атыс қарулары; автоматическое оружие – автоматты қару 12. Орыс тіліне грек тілінен енген «система» (грек. systema – «құрамдас бөліктерден тұратын біртұтас нәрсе») сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жүйе» сөзі бекітілсе, заңнамада «жүйе» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «система оружия» сөз тіркесі қазақ тіліне «қару жүйесі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Артиллерияның ату жылдамдығы (артиллерия – лат. (artilleria – «әскери машина») – белгілі бір артиллериялық қарудың уақыт бірлігіне шаққанда ең көп оқ ату мүмкіндігі. 2. Әзербайжан: artilleriya dərəcəsi 3. Қырғыз: артиллерия курсу 4. Өзбек: artilleriya darajasi 5. Түрік: topçu oranı 6. Ағылшын: artillery rate 7. Испан: tasa de artillería 8. Неміс: Artillerie-Rate 9. Француз: taux d'artillerie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: артилерийская директриса – артиллериялық директриса 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (artilleria – «әскери машина») «артиллерия» сөзі заңнамада «артиллерия» сөзімен қолданылған. Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдамдық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жылдамдық» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «скорострельность артиллерии» сөз тіркесі қазақ тіліне «артиллерияның ату жылдамдығы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Қарудың ату жылдамдығы – белгілі бір қарудың уақыт бірлігіне шаққанда ең көп оқ ату мүмкіндігі. 2. Әзербайжан: silah dərəcəsi 3. Қырғыз: курал курсу 4. Өзбек: qurol darajasi 5. Түрік: silah oranı 6. Ағылшын: silah oranı 7. Испан: silah oranı 8. Неміс: Waffenrate 9. Француз: taux d'armes 10. Бекітілген нұсқасы: ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: огнестрельные оружия – атыс қарулары; автоматическое оружие – автоматты қару 12. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдамдық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жылдамдық» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «скорострельность оружия» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «қарудың ату жылдамдығы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Оқтың жылдамдығы – оқтың қару оқпанының ұңғысынан ұшып шығу қозғалысының уақытқа шаққандағы ең ұзақ жылдамдығы. 2. Әзербайжан: güllə sürəti 3. Қырғыз: ок ылдамдыгы 4. Өзбек: o'q tezligi 5. Түрік: mermi hızı 6. Ағылшын: bullet speed 7. Испан: velocidad de bala 8. Неміс: Geschossgeschwindigkeit 9. Француз: vitesse de balle 10. Бекітілген нұсқасы: скорость – жылдамдық (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: бронебойная пуля – сауыт бұзар потрон, коллекция пуль – оқ-дәрі қоймасы, пули и гильзы – оқтар мен гильзалар 12. Орыс тіліндегі «пуля» сөзі заңнамада «оқ-дәрі», «оқ» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «скорость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жылдамдық» сөзі бекітілсе, заңнамада «жылдамдық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «скорость пули» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «оқтың жылдамдығы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Әскери қатынас қызметi – теміржол, кеме және т.б. қатынас жолдарының әскери құрылымдары болып табылатын әскери хабарламалар органдары жүйесі. 2. Әзербайжан: hərbi xidmət 3. Қырғыз: аскердик кызмат каабары 4. Өзбек: harbiy xizmat 5. Түрік: askerlik xidmət 6. Ағылшын: military service 7. Испан: servicio militar 8. Неміс: Militärdienst 9. Француз: service militaire 10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан); военный – әскери, соғыс; военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981);военный конфликт – әскери қақтығыс (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная полиция – әскери полиция (2016 жылғы 28 маусым); военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981) военная опасность – соғыс қаупі (2016 жылғы 7 желтоқсан) сообщение – хабар, хабарлама; қатынас (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: караульная служба – қарауыл қызметі; сообщение – хабарлама; военная техника – боевые машины, военные корабли (катера и другие суда), военные воздушные суда и другие летательные аппараты, которыми оснащаются Вооруженные Силы Республики Казахстан, другие войска и воинские формирования – əскери техника – Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да əскерлер мен əскери құралымдар жарақтандырылатын жауынгерлік машиналар, әскери корабльдер (катерлер мен басқа да кемелер), әскери әуе кемелері мен басқа да ұшу аппараттары (Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7 қаңтардағы № 29 Заңы) 12. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «военный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскери», «соғыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «әскери», «соғыс» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «сообщение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «хабар», «хабарлама», «қатынас» сөздері бекітілсе, заңнамада «хабар», «хабарлама», «қатынас» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «служба военных сообщений» сөз тіркесі әскери салада қолданылатын мәнмәтінге байланысты қазақ тіліне «әскери қатынас қызметi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Азаматтық қорғаныс қызметi – әскери дау-жанжалдар немесе осындай дау-жанжалдардың салдары, сондай-ақ табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар кезіндегі қауіп-қатерден халықты, материалдық және мәдени құндылықтарды қорғауға дайындық және қорғау бойынша іс-шаралар жүйесін орындайтын құрамалар. 2. Әзербайжан: mülki müdafiə xidməti 3. Қырғыз: жарандык коргонуу кызматы 4. Өзбек: fuqaro mudofaasi xizmati 5. Түрік: sivil savunma servisi 6. Ағылшын: civil defense service 7. Испан: servicio de defensa civil 8. Неміс: Zivilschutzdienst 9. Француз: service de protection civile 10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан); гражданская война – азамат соғысы (1971-1981); гражданская служба – азаматтық қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: караульная служба – қарауыл қызметі; гражданская оборона – азаматтық қорғаныс 12. Орыс тіліндегі «гражданская служба» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «азаматтық қызмет» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «азаматтық қызмет» сөз тіркесімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «служба гражданской обороны» сөз тіркесі қазақ тіліне «азаматтық қорғаныс қызметi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Келiсiмшарт бойынша қызмет – әскерилердің келісімшарт бойынша атқаратын мемлекеттік қызметі, әскеридің кәсіптік өсуіне және оның өзінің, отбасының әлеуметтік қорғалуына мүмкіндік беретін қызмет түрі. 2. Әзербайжан: müqavilə xidməti 3. Қырғыз: контракт кызматы 4. Өзбек: shartnoma xizmati 5. Түрік: sözleşme servisi 6. Ағылшын: contract service 7. Испан: servicio por contrato 8. Неміс: Vertragsservice 9. Француз: service de contrat 10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан); контракт – келісімшарт (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: караульная служба – қарауыл қызметі; контракт – келісімшарт 12. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. contractus «бүгілген», «шектеулі»») «контракт» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «келісімшарт» сөзі бекітілсе, заңнамада «келісімшарт» сөзі қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «служба по контракту» сөз тіркесі қазақ тіліне «келiсiмшарт бойынша қызмет» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Әскерлердi ауыстыру – әртүрлі тапсырмаларды орындайтын жеке құрамды, бөлімшелерді немесе әскери бөлімдерді жүйелі түрде немесе ішінара ауыстыру. 2. Әзербайжан: qoşunların dəyişdirilməsi 3. Қырғыз: аскерлердин алмашуусу 4. Өзбек: qo'shinlarning o'zgarishi 5. Түрік: birlik değişikliği 6. Ағылшын: change of troops 7. Испан: cambio de tropas 8. Неміс: Truppenwechsel 9. Француз: changement de troupes 10. Бекітілген нұсқасы: смена – ауысым (1999 жылғы 6 қазан); войска – әскер (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: смена шины на гильзе голени – жіліншік гильзасында шинаны ауыстыру; смена прокладок, арматур – прокладкілерін, арматураларын ауыстыру; численность учащихся в общеобразовательных школах по сменам – жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар саны ауысымдар бойынша; отряд всех родов войск – барлық әскер түрінің ірі жасағы; общевойсковые операций – жалпы әскери операциялар 12. Орыс тіліндегі «смена» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауысым» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауысым», «ауыстыру» сөздерімен аударылған Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «смена войск» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскерлердi ауыстыру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қарауылды ауыстыру (қарауыл – түркі – кaraul/karaɣul – «күзет») – бөлімшеде, бөлімде кезекпен күзетте тұратын әскеридің қызмет орнын ауыстыру. 2. Әзербайжан: gözətçi dəyişikliyi 3. Қырғыз: сакчы алмашат 4. Өзбек: qorovul o'zgarishi 5. Түрік: nöbet değişikliği 6. Ағылшын: Changing of the Guard 7. Испан: cambio de guardia 8. Неміс: Wachwechsel 9. Француз: changement de garde 10. Бекітілген нұсқасы: смена – ауысым (1999 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: смена прокладок, арматур – прокладкілерін, арматураларын ауыстыру; численность учащихся в общеобразовательных школах по сменам – жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар саны ауысымдар бойынша; почетный караул – құрметті қарауыл 12. Орыс тіліндегі «смена» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауысым» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауысым», «ауыстыру» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне түркі тілінен енген (түркі – кaraul/karaɣul – «күзет») «караул» сөзі заңнамада «қарауыл» түрінде қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «смена караула» сөз тіркесі қазақ тіліне «қарауылды ауыстыру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Шақыру белгілерін ауыстыру – әртүрлі тапсырмаларды орындау үшін белгіленген құпия сигналдар жүйесін ауыстыру. 2. Әзербайжан: zəng işarəsi dəyişikliyi 3. Қырғыз: чалуу белгисин өзгөртүү 4. Өзбек: qo'ng'iroq belgisini o'zgartirish 5. Түрік: çağrı işareti değişikliği 6. Ағылшын: call sign change 7. Испан: cambio de señal de llamada 8. Неміс: Rufzeichenwechsel 9. Француз: changement d'indicatif d'appel 10. Бекітілген нұсқасы: смена – ауысым (1999 жылғы 6 қазан); позывной (радиостанция) – шақыру белгі (2008 жылғы 22 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: смена прокладок, арматур – прокладкілерін, арматураларын ауыстыру; численность учащихся в общеобразовательных школах по сменам – жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар саны ауысымдар бойынша; позывной в радиосети – радиожелiсiн танытатын шартты белгi; позывной ПТН – ТҚБ шақыру белгісі 12. Орыс тіліндегі «смена» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауысым» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауысым», «ауыстыру» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «позывной» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шақыру белгі» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «шақыру белгісі» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «смена позывных» сөз тіркесі қазақ тіліне «шақыру белгілерін ауыстыру» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қосарланған қондырғы – екі оқпаны бар (екі біроқпанды немесе бір екіоқпанды) зеңбіректен немесе екі немесе одан да көп оқшашардан тұратын оқшашар немесе зеңбірек қаруының түрі. 2. Әзербайжан: əkiz quraşdırma 3. Қырғыз: эгиз орнотуу 4. Өзбек: egizak o'rnatish 5. Түрік: ikiz kurulum 6. Ағылшын: twin installation 7. Испан: instalación doble 8. Неміс: Doppelinstallation 9. Француз: installation double 10. Бекітілген нұсқасы: испытательная установка – сынау қондырғысы (2018 жылғы 14 желтоқсан); душирующее устройство – ауа тазартқыш қондырғы (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: спаренная схема включения терминалов – терминалдарды қосудың қосарланған сұлбасы; установка – қондырғы 12. Орыс тіліндегі «спаренная» сөзі заңнамада «қосарланған» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «устройство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қондырғы» сөзі бекітілсе, заңнамада «қондырғы» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «спаренная установка» сөз тіркесі қазақ тіліне «қосарланған қондырғы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қосарланған оқшашар – көптеген танкілердің алдыңғы бөлігіне орнатылатын екі немесе одан да көп оқшашар қондырғысы. 2. Әзербайжан: koaksial pulemyot 3. Қырғыз: коаксиалдуу пулемёт 4. Өзбек: koaksiyal pulemyot 5. Түрік: koaksiyel makineli tüfek 6. Ағылшын: coaxial machine gun 7. Испан: ametralladora coaxial 8. Неміс: koaxiales Maschinengewehr 9. Француз: mitrailleuse coaxiale 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: спаренная схема включения терминалов – терминалдарды қосудың қосарланған сұлбасы; пулемет – пулемет, оқшашар 12. Орыс тіліндегі «спаренная» сөзі заңнамада «қосарланған» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «пулемет» сөзі қазақ тіліне заңнамада «пулемет», «оқшашар» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «спаренный пулемет» сөз тіркесі қазақ тіліне «қосарланған оқшашар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Құтқару салы – соғыс уақытында, өзендер бойымен ағаш тасымалдау және су туризмінде құтқару құралы ретінде қолданылатын құрылғы. 2. Әзербайжан: həyat salatı 3. Қырғыз: турмуш салты 4. Өзбек: hayot zali 5. Түрік: cankurtaran salı 6. Ағылшын: life raft 7. Испан: balsa salvavidas 8. Неміс: Rettungsfloß 9. Француз: radeau de sauvetage 10. Бекітілген нұсқасы: спасательный жилет – құтқару күртешесі (2019 жылғы 6 желтоқсан); плот туристский – туристер салы (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: спасательная служба – құтқару қызметі 12. Орыс тіліндегі «спасательный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құтқару» сөзі бекітілсе, заңнамада «құтқару» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «плот» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сал» сөзі бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «спасательный плот» сөз тіркесі қазақ тіліне «құтқару салы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Арнаулы даярлық (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») – әскери мамандықтар бойынша оқу-жаттығу сабақтары кешенінің жалпы атауы. 2. Әзербайжан: xüsusi təlim 3. Қырғыз: атайын даярдоо 4. Өзбек: maxsus mashg'ulot 5. Түрік: özel eğitim 6. Ағылшын: special training 7. Испан: entrenamiento especial 8. Неміс: spezielle Ausbildung 9. Француз: formation spéciale 10. Бекітілген нұсқасы: специальный комитет – арнайы комитет (2019 жылғы 5 сәуір); зона специальная – арнаулы аймақ (2016 жылғы 28 маусым) подготовка кадров – кадрлар даярлау (2016 жылғы 8 желтоқсан) огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: специальная экономическая зона – арнайы экономикалық аймақ; специальные коррекционные организации – арнаулы түзеу ұйымдары; огневая подготовка – оқ ату даярлығы 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») «специальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арнайы», «арнаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада «арнайы», «арнаулы» сөздері қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «подготовка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дайындық», «даярлық» сөздері бекітілсе, заңнамада «дайындық», «даярлық» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «специальная подготовка» сөз тіркесі қазақ тіліне «арнаулы даярлық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Арнаулы барлау (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») – жерүсті барлау құрылымдары, әуе құралдары және т.б. құрамалар арқылы жүргізілетін жедел барлаудың құрамдас бөлігі. 2. Әзербайжан: xüsusi kəşfiyyat 3. Қырғыз: атайын чалгындоо 4. Өзбек: maxsus razvedka 5. Түрік: özel zeka 6. Ағылшын: special intelligence 7. Испан: inteligencia especial 8. Неміс: besondere Intelligenz 9. Француз: intelligence spéciale 10. Бекітілген нұсқасы: специальный комитет – арнайы комитет (2019 жылғы 5 сәуір); зона специальная – арнаулы аймақ (2016 жылғы 28 маусым); радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: специальная экономическая зона – арнайы экономикалық аймақ; специальные коррекционные организации – арнаулы түзеу ұйымдары; разведка – барлау 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») «специальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арнайы», «арнаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада «арнайы», «арнаулы» сөздері қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «специальная разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «арнаулы барлау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Арнаулы тапсырма (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») – жерүсті барлау құрылымдары, әуе құралдары және т.б. құрамаларда қандай да бір мақсатта берілетін бұйрық, міндет түрі. 2. Әзербайжан: xüsusi tapşırıq 3. Қырғыз: атайын милдет 4. Өзбек: maxsus vazifa 5. Түрік: özel görev 6. Ағылшын: special task 7. Испан: tarea especial 8. Неміс: besondere Aufgabe 9. Француз: tâche spéciale 10. Бекітілген нұсқасы: специальный комитет – арнайы комитет (2019 жылғы 5 сәуір); зона специальная – арнаулы аймақ (2016 жылғы 28 маусым); задание – тапсырма (2016 жылғы 8 желтоқсан); поручение – тапсырма (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: специальная экономическая зона – арнайы экономикалық аймақ; специальные коррекционные организации – арнаулы түзеу ұйымдары; задание – тапсырма 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») «специальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арнайы», «арнаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада «арнайы», «арнаулы» сөздері қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «задание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «тапсырма» сөзімен аударылады. Сонымен қатар «тапсырма» сөзі «поручение» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «специальное задание» сөз тіркесі қазақ тіліне «арнаулы тапсырма» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Арнаулы әскерлер(специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») – Қарулы күштер түрлерінде әскери құрамаларда басқару, ұрыс немесе тылдық қамтамасыз ету немесе басқа да арнаулы тапсырмаларды орындауға арналған құралымдар (басқару органдары, бөлімшелер, бөлімдер, құрамалар, мекемелер және кәсіпорындар). 2. Әзербайжан: xüsusi qüvvələr 3. Қырғыз: атайын күчтөр 4. Өзбек: maxsus kuchlar 5. Түрік: özel kuvvetler 6. Ағылшын: special forces 7. Испан: fuerzas especiales 8. Неміс: Spezialeinheiten 9. Француз: forces spéciales 10. Бекітілген нұсқасы: специальный комитет – арнайы комитет (2019 жылғы 5 сәуір); зона специальная – арнаулы аймақ (2016 жылғы 28 маусым); войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: специальная экономическая зона – арнайы экономикалық аймақ; специальные коррекционные организации – арнаулы түзеу ұйымдары; войска – әскер 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») «специальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арнайы», «арнаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада «арнайы», «арнаулы» сөздері қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «специальные войска» сөз тіркесі қазақ тіліне «арнаулы әскерлер» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Арнаулы атақтар (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») – әскери құрылымдарда, құқық қорғау органдарында қызмет ететін қызметшілерге тағайындалатын атақ. 2. Әзербайжан: xüsusi rütbələr 3. Қырғыз: атайын рангдар 4. Өзбек: maxsus unvonlar 5. Түрік: özel rütbeler 6. Ағылшын: special ranks 7. Испан: rangos especiales 8. Неміс: besondere Ränge 9. Француз: rangs spéciaux 10. Бекітілген нұсқасы: специальный комитет – арнайы комитет (2019 жылғы 5 сәуір); зона специальная – арнаулы аймақ (2016 жылғы 28 маусым); почетные звания – құрметті атақтар (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: специальная экономическая зона – арнайы экономикалық аймақ; специальные коррекционные организации – арнаулы түзеу ұйымдары; звание – атақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (специальный – лат. speciālis «ерекше», sресiēs «ру, түр, тек», specere «қарау, көру») «специальный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «арнайы», «арнаулы» сөздері бекітілсе, заңнамада «арнайы», «арнаулы» сөздері қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «звание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «атақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «специальные звания» сөз тіркесі қазақ тіліне «арнаулы атақтар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Қалқыма мина (мина – франц. mine «кен, шахта; мина») – белгілі бір жағдайда немесе команда кезінде іске қосылатын жасырын орнатылған жарылғыш құрылғы. 1. 2. Әзербайжан: rafting mina 3. Қырғыз: рафтинг минасы 4. Өзбек: rafting minasi 5. Түрік: rafting mayını 6. Ағылшын: rafting mine 7. Испан: rafting mina 8. Неміс: rafting meins 9. Француз: mine de rafting 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: судоходные и сплавные реки – кеме жүретiн және сал ағызатын өзендер; ставные и сплавные сети – қойылмалы және сүзбелі сеткалар; осколочно-фугасные мины – жарықшақты-фугасты мина 12. Орыс тіліне француз тілінен енген(мина – франц. mine «кен, шахта; мина») «мина» сөзі заңнамада «мина» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «сплавная» сөзі заңнамада «сал ағызатын», «сүзбелі» сөздерімен аударылған Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сплавная мина» сөз тіркесі әскери салада қазақ тіліне «қалқыма мина» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Минасыздандыру құралдары (мина – франц. mine «кен, шахта; мина») – белгілі бір жағдайда немесе команда кезінде іске қосылатын жасырын орнатылған жарылғыш құрылғыны істен шығаруға арналған құралдар жиынтығы. 2. Әзербайжан: mina təmizlənməsi 3. Қырғыз: минаны тазалоо куралы 4. Өзбек: minalarni tozalash 5. Түрік: mayın temizleme 6. Ағылшын: mine clearance 7. Испан: remoción de minas 8. Неміс: Minenräumung 9. Француз: remoción de minas 10. Бекітілген нұсқасы: средство – қаражат; құрал 11. Заңнамадағы қолданысы: средство – қаражат; құрал; мина – мина; разминирование– минасыздандыру 12. Орыс тіліндегі «средство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал», «қаражат» сөздері бекітілсе, заңнамада «құрал», «қаражат» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне француз тілінен енген(мина – франц. mine «кен, шахта; мина») «мина» сөзі заңнамада «мина» сөзімен аударылса, «разминирование» сөзі «минасыздандыру» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «средства разминирования» сөз тіркесі қазақ тіліне «минасыздандыру құралдары» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Миналау құралдары (мина – франц. mine «кен, шахта; мина») – белгілі бір жағдайда немесе команда кезінде іске қосылатын жарылғыш құрылғыны ортануға арналған құралдар жиынтығы. 2. Әзербайжан: mədən alətləri 3. Қырғыз: миналоо шаймандары 4. Өзбек: kon asboblari 5. Түрік: madencilik araçları 6. Ағылшын: mining tools 7. Испан: herramientas de minería 8. Неміс: Bergbauwerkzeuge 9. Француз: outils de minage 10. Бекітілген нұсқасы: средство – қаражат; құрал 11. Заңнамадағы қолданысы: мина – мина 12. Сонымен қатар орыс тіліндегі «средство» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрал», «қаражат» сөздері бекітілсе, заңнамада «құрал», «қаражат» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне француз тілінен енген(мина – франц. mine «кен, шахта; мина») «мина» сөзі заңнамада «мина» сөзімен аударылса, «разминирование» сөзі «минасыздандыру» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «средства минирования» сөз тіркесі қазақ тіліне «миналау құралдары» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Аға лейтенант (лейтенант – көне нем. Leutenant «орынбасар») – лейтенант атағынан кейінгі офицерлік атақ, сондай-ақ осы атақты иеленген әскери қызметші. 2. Әзербайжан: baş leytenant 3. Қырғыз: улук лейтенант 4. Өзбек: katta leytenant 5. Түрік: kıdemli teğmen 6. Ағылшын: senior lieutenant 7. Испан: teniente mayor 8. Неміс: Oberleutnant 9. Француз: lieutenant principal 10. Бекітілген нұсқасы: диспетчер старший – аға диспетчер (2015 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; старший лейтенант – аға лейтенант 12. Орыс тіліндегі «старший» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аға» сөзі бекітілсе, заңнамада «аға», «жетекші» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне көне неміс тілінен енген (лейтенант – көне нем. Leutenant «орынбасар») «лейтенант» сөзі заңнамада «лейтенант» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «старший лейтенант» сөз тіркесі қазақ тіліне «аға лейтенант» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ұшқыштар ауысымының жетекшісі – ұшуды ұйымдастыру, жүргізу және бақылау үшін ұшқыштар құрамының арасынан ұшу ауысымына басшылық жасауға тағайындалған лауазымды тұлға. 2. Әзербайжан: böyük uçuş növbəsi 3. Қырғыз: улук учуу сменасы 4. Өзбек: katta parvoz smenasi 5. Түрік: kıdemli uçuş vardiyası 6. Ағылшын: senior flight shift 7. Испан: turno de vuelo senior 8. Неміс: Senior Flugschicht 9. Француз: quart de vol senior 10. Бекітілген нұсқасы: диспетчер старший – аға диспетчер (2015 жылғы 11 желтоқсан); смена – ауысым (1999 жылғы 6 қазан); 11. Заңнамадағы қолданысы: старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; старший лейтенант – аға лейтенант; смена прокладок, арматур – прокладкілерін, арматураларын ауыстыру; численность учащихся в общеобразовательных школах по сменам – жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар саны ауысымдар бойынша; 12. Орыс тіліндегі «старший» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аға» сөзі бекітілсе, заңнамада «аға», «жетекші» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «летчик» сөзі қазақ тіліне «ұшқыш» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «смена» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауысым» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауысым», «ауысу» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «старший летной смены» сөз тіркесі қазақ тіліне «ұшқыштар ауысымының жетекшісі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Аға сержант – әскердегі, полициядағы, құқық қорғау органдарындағы кіші басшылық құрамындағы атақ, сондай-ақ осы атақты иеленген әскери. 2. Әзербайжан: baş çavuş 3. Қырғыз: старший сержант 4. Өзбек: katta serjant 5. Түрік: kıdemli çavuş 6. Ағылшын: staff Sergeant 7. Испан: sargento mayor 8. Неміс: Oberfeldwebel 9. Француз: sergent supérieur 10. Бекітілген нұсқасы: диспетчер старший – аға диспетчер (2015 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: старший пограничного наряда – шекаралық наряд жетекшісі; старший лейтенант – аға лейтенант; смена прокладок, арматур – прокладкілерін, арматураларын ауыстыру; сержант – сержант 12. Орыс тіліндегі «старший» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аға» сөзі бекітілсе, заңнамада «аға», «жетекші» сөздерімен аударылған. Орыс тіліндегі «сержант» сөзі заңнамада «сержант» сөзімен аударылғаны. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «старший сержант» сөз тіркесі қазақ тіліне «аға сержант» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Старшина – әскердегі, полициядағы, құқық қорғау органдарындағы кіші басшылық құрамындағы атақ, сондай-ақ осы атақты иеленген әскери. 2. Әзербайжан: usta 3. Қырғыз: старшина 4. Өзбек: usta 5. Түрік: astsubay 6. Ағылшын: foreman 7. Испан: capataz 8. Неміс: Vorarbeiter 9. Француз: contremaître 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: старшина – старшина 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «старшина» сөзі қазақ тіліне «старшина» сөзімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Жауынгерлік әзірлік дәрежесі – әскерлердің (қарулы күштердің), нақты әскери құрылымның берілген мерзім ішіндегі ұрыстық міндеттерді орындауға кірісу қабілеті. 2. Әзербайжан: döyüş hazırlığı 3. Қырғыз: согуштук даярдык 4. Өзбек: jangovar tayyorgarlik 5. Түрік: savaşa hazır olma 6. Ағылшын: combat readiness 7. Испан: preparación para el combate 8. Неміс: Kampfbereitschaft 9. Француз: préparation au combat 10. Бекітілген нұсқасы: степень – дәреже (2015 жылғы 6 қазан); ближний бой – жақын ұрыс (2019 жылғы 28 маусым); бой встречный – қарсы сайыс (2019 жылғы 28 маусым); бой оборонительный – қорғаныс сайысы (2019 жылғы 28 маусым); закончить бой – ұрысты аяқтау (2019 жылғы 6 желтоқсан); боевая готовность – ұрысқа әзірлік (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: Боевое Знамя воинской части – Әскери бөлiмнiң Жауынгерлiк туы; әскердің ұрыс шептері – боевые позиции войск; Повышение боевой готовности Вооруженных Сил Республики Казахстан – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік әзірлігін арттыру 12. Орыс тіліндегі «степень» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дәреже» сөзі бекітілсе, заңнамада «дәреже» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «боевой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жауынгерлік», «ұрыстық», «әскери», «ұрыс», «атыс», «сайыскерлік» сөздері бекітілсе, заңнамада «жауынгерлік», «ұрыстық», «әскери», «ұрыс», «атыс», «соққы» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «готовность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дайындық», «әзірлік» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «дайындық», «әзірлік» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «степень боевой готовности» сөз тіркесі қазақ тіліне «жауынгерлік әзірлік дәрежесі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Күзетші – қандай да бір құрылымда, мекемеде әдетте мүлікті қорғау міндетін атқарушы адам. 2. Әзербайжан: gözətçi 3. Қырғыз: күзөтчү 4. Өзбек: qorovul 5. Түрік: bekçi 6. Ағылшын: the watchman 7. Испан: el vigilante 8. Неміс: der Wächter 9. Француз: le gardien 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген.

Дефинициясы1. Күзет заставасы – күзету қызметін атқаратын әскери бөлімше. 2. Әзербайжан: forpost 3. Қырғыз: күзөтчү заставасы 4. Өзбек: forpost 5. Түрік: ileri karakol 6. Ағылшын: outpost 7. Испан: puesto avanzado 8. Неміс: Außenposten 9. Француз: avant-poste 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник; Учебная пограничная застава Академии Пограничной службы – Шекара қызметі академиясының оқу шекара заставасы 12. Орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылған. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Сонымен қатар орыс тіліндегі «застава» сөзі заңнамада «застава» сөзіменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «сторожевая застава» сөз тіркесі қазақ тіліне «күзет заставасы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Күзет тізбегі – күзету қызметін атқаратын әскери бөлімше қызметкерлерінің реті. 2. Әзербайжан: saat zənciri 3. Қырғыз: саат чынжыры 4. Өзбек: soat zanjiri 5. Түрік: saat zinciri 6. Ағылшын: watch chain 7. Испан: cadena de reloj 8. Неміс: Uhrenkette 9. Француз: chaîne de montre 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан); цепь команд в управлении – басқарудағы командалар тізбегі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник; цепь – тізбек; шынжыр 12. Орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылған. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Сонымен қатар орыс тіліндегі «цепь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тізбек» сөзі бекітілсе, заңнамада «тізбек», «шынжыр» сөздеріменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «сторожевая цепь» сөз тіркесі қазақ тіліне «күзет тiзбегi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Күзет кемесі (судно – лат. vascellum «кішкентай ыдыс») – күзету қызметін атқаратын әскери және т.б. мақсаттарға арналған жүзетін құрылғы. 2. Әзербайжан: patrul qayığı 3. Қырғыз: кайык кайгуул 4. Өзбек: patrul qayig'i 5. Түрік: devriye botu 6. Ағылшын: patrol boat 7. Испан: bote patrulla 8. Неміс: Patrouillenboot 9. Француз: bateau de patrouille 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан); воздушное судно – әуе кемесі (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник; әуе кемелері – воздушные суды 12. Орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылған. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (судно – лат. vascellum «кішкентай ыдыс») «судно» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кеме» сөзі бекітілсе, заңнамада «кеме» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «сторожевое судно» сөз тіркесі қазақ тіліне «күзет кемесi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Күзет бекеті (пост – лат. positum «орналастырылған») – қандай да бір жерде орналасқан бөлімше құрамындағы күзеттік қорғау органының бөлімі. 2. Әзербайжан: mühafizə postu 3. Қырғыз: күзөт посту 4. Өзбек: qorovul posti 5. Түрік: nöbet yeri 6. Ағылшын: guard post 7. Испан: puesto de guardia 8. Неміс: Wachposten 9. Француз: poste de garde 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан); бекет – пост (2015 жылғы 6 қазан); бекетші – постовой (2015 жылғы 6 қазан); временное хранение – уақытша сақтау (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник; шекара бекеті – пограничный пост 12. Орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылған. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (пост – лат. positum «орналастырылған») «пост» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бекет» сөзі бекітілген, заңнамада «бекет» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «сторожевой пост» сөз тіркесі қазақ тіліне «күзет бекеті» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Күзет резерві (резерв – лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») – қандай да бір бөлімшенің қосымша күзеттік қорғау бөлімшелері. 2. Әзербайжан: saat ehtiyatı 3. Қырғыз: күзөт запасы 4. Өзбек: soat zaxirasi 5. Түрік: rezerv izle 6. Ағылшын: watch reserve 7. Испан: ver reserva 8. Неміс: Uhrenreserve 9. Француз: réserve de montre 10. Бекітілген нұсқасы: күзетші – охранник (2016 жылғы 8 желтоқсан); резерв – резерв (2017 жылғы 13 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: сторож – қарауыл; күзетші – охранник; резерв – резервс 12. Орыс тіліндегі «сторож» сөзі қазақ тіліне «күзетші» сөзімен аударылған. Алайда «күзетші» сөзі орыс тіліндегі «охранник» сөзінің баламасы ретінде бекітілген. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. reservare «сақтау, жинау, кейінге қалдыру») «резерв» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «резерв» сөзі бекітілсе, заңнамада «резерв» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «сторожевой резерв» сөз тіркесі қазақ тіліне «күзет резерві» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ату оқ-дәрілері – жаудың тірі күштерін және/немесе қару-жарағын және әскери техникасын зақымдауға, сондай-ақ арнаулы тапсырмаларды орындауға арналған қару-жарақ және сәкери техника құрауышы. 2. Әзербайжан: tüfəng sursatı 3. Қырғыз: мылтыктын ок 4. Өзбек: miltiq o'q-dorilari 5. Түрік: tüfek mühimmatı 6. Ағылшын: rifle ammunition 7. Испан: municiones de fusil 8. Неміс: Gewehrmunition 9. Француз: munitions de fusil 10. Бекітілген нұсқасы: дострел – жеткізе ату (2016 жылғы 28 маусым); дострел – қосымша атыс (2019 жылғы 6 желтоқсан); боеприпасы – оқ-дәрі (2003 жылғы 4 наурыз) 11. Заңнамадағы қолданысы: возвратный механизм стрелкового оружия – атыс қаруының қайтарымды тетігі; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; выстрелы – оқтар; выстрел – ату; оқ; выстрел холостой – оқсыз ату, бос оқ; ввоз боеприпасов – оқ-дәрі әкелу 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «боеприпасы» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «оқ-дәрі» сөзі бекітілген, заңнамада «оқ-дәрі» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрелковые боеприпасы» сөз тіркесі қазақ тіліне «ату оқ-дәрілері» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атқыштар корпусы (корпус – лат. corpus – «дене») – атқыштар әскерлерінің жоғары жалпы әскери тактикалық құрама. 2. Әзербайжан: tüfəng korpusu 3. Қырғыз: мылтык корпусу 4. Өзбек: miltiq korpusi 5. Түрік: tüfek kolordu 6. Ағылшын: rifle corps 7. Испан: cuerpo de fusil 8. Неміс: Gewehrkorps 9. Француз: corps de fusiliers 10. Бекітілген нұсқасы: дострел – жеткізе ату (2016 жылғы 28 маусым); дострел – қосымша атыс (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: возвратный механизм стрелкового оружия – атыс қаруының қайтарымды тетігі; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; выстрелы – оқтар; выстрел – ату; оқ; выстрел холостой – оқсыз ату, бос оқ; стрелковый огневой городок – оқ ату атыс қалашығы; стрелковая команда, атқыштар дивизиясы – стрелковая дивизия 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (корпус – лат. corpus – «дене») «корпус» сөзі заңнамада «корпус» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрелковый корпус» сөз тіркесі қазақ тіліне «атқыштар корпусы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Ату тирі (тир – франц. tir «атыс; оқу атуға арналған орын») – қарудан оқу атуға арналған әскери, оқу-жаттығу, спорттық құрылыс. 2. Әзербайжан: atış məsafəsi 3. Қырғыз: атуу аралыгы 4. Өзбек: tortishish maydoni 5. Түрік: atış menzili 6. Ағылшын: shooting range 7. Испан: campo de tiro 8. Неміс: Schießstand 9. Француз: champ de tir 10. Бекітілген нұсқасы: дострел – жеткізе ату (2016 жылғы 28 маусым); дострел – қосымша атыс (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: возвратный механизм стрелкового оружия – атыс қаруының қайтарымды тетігі; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; выстрелы – оқтар; выстрел – ату; оқ; выстрел холостой – оқсыз ату, бос оқ; стрелковый огневой городок – оқ ату атыс қалашығы; стрелковая команда, атқыштар дивизиясы – стрелковая дивизия; стрелковый тир – атыс тирі 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (франц. tir «атыс; оқу атуға арналған орын») «тир» сөзі заңнамада «тир» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрелковый тир» сөз тіркесі қазақ тіліне «ату тирі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атқыш – қарудан ату әрекетін орындай алатын адам. 2. Әзербайжан: atıcı 3. Қырғыз: атуучу 4. Өзбек: otishma 5. Түрік: atıcı 6. Ағылшын: shooter 7. Испан: tirador 8. Неміс: Schütze 9. Француз: tireur 10. Бекітілген нұсқасы: дострел – жеткізе ату (2016 жылғы 28 маусым); дострел – қосымша атыс (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: возвратный механизм стрелкового оружия – атыс қаруының қайтарымды тетігі; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар; выстрелы – оқтар; выстрел – ату; оқ; выстрел холостой – оқсыз ату, бос оқ; стрелковый огневой городок – оқ ату атыс қалашығы; стрелковая команда, атқыштар дивизиясы – стрелковая дивизия; стрелковый тир – атыс тирі; старший стрелок – аға атқыш 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрелок» сөзі қазақ тіліне «атқыш» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Көздеп ату – белгіленген нысананы қарудың қарауылы арқылы көздеп ату. 2. Әзербайжан: hədəf atəş 3. Қырғыз: багытталган атуу 4. Өзбек: maqsadli tortishish 5. Түрік: amaçlanan atış 6. Ағылшын: aimed shooting 7. Испан: tiro dirigido 8. Неміс: gezieltes Schießen 9. Француз: tir dirigé 10. Бекітілген нұсқасы: линия прицеливания – нысанаға алу сызығы (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: стрельба – ату; время на стрельбу – атуға берілетін уақыт; прицельно-навигационный комплекс – көздеу-навигациялық кешен 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «прицеливание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нысанаға алу» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «көздеу» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрельба прицельная» сөз тіркесі қазақ тіліне «көздеп ату» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тура көздеп ату – атыс бекінісінен байқалатын нысанаға оптикалық құрал арқылы көздеп ату. 2. Әзербайжан: birbaşa atəş 3. Қырғыз: тике от атуу 4. Өзбек: to'g'ridan-to'g'ri olov 5. Түрік: doğrudan ateş 6. Ағылшын: direct fire 7. Испан: fuego directo 8. Неміс: direktes Feuer 9. Француз: tir direct 10. Бекітілген нұсқасы: наводка – кезеу (2016 жылғы 28 маусым); прямые доказательства – тікелей дәлелдемелер (2016 жылғы 7 желтоқсан); выборы прямые – төте сайлау (2016 жылғы 7 желтоқсан); прямой и косвенный умысел – тура және жанама пиғыл (2018 жылғы 5 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: стрельба – ату; время на стрельбу – атуға берілетін уақыт; кезеу – наводка; наводчик – дәлдеуші; прямо – тура, тіке 12. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «наводка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кезеу» сөзі бекітілсе, заңнамада «кезеу» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «прямой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тікелей», «тура», «төте» сөздері бекітілсе, заңнамада «тікелей», «тура», «төте» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрельба прямой наводкой» сөз тіркесі қазақ тіліне «тура көздеп ату» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Мылтықпен ату – ұрыс кезінде мылтық қаруын пайдаланып ату әрекетін жүзеге асыру. 2. Әзербайжан: tüfəng atəşi 3. Қырғыз: мылтык атуу 4. Өзбек: miltiqdan otish 5. Түрік: tüfek atışı 6. Ағылшын: rifle shooting 7. Испан: tiro con rifle 8. Неміс: Gewehrschießen 9. Француз: tir au fusil 10. Бекітілген нұсқасы: затинное ружье – қара мылтық (әскери) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: стрельба – ату; время на стрельбу – атуға берілетін уақыт; ружье – мылтық 12. Орыс тіліндегі «ружье» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мылтық» сөзі бекітілсе, заңнамада «мылтық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада «ату» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Сонымен қатар орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «расстреливать», «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрельба ружейная» сөз тіркесі қазақ тіліне «мылтықпен ату» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атыс алаңы – оқ ату қаруынан оқу-жаттығу атысына және атыс дайындығы бойынша сабақтарға арналып арнаулы жабдықпен жабдықталған жер. 2. Әзербайжан: atış məsafəsi 3. Қырғыз: атуу аралыгы 4. Өзбек: tortishish maydoni 5. Түрік: atış menzili 6. Ағылшын: shooting range 7. Испан: campo de tiro 8. Неміс: Schießstand 9. Француз: champ de tir 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: стрельба в тирах, на стрельбищах и стрелковых стендах – тирлерде, атыс жүргiзетiн арнайы орындарда және атыс стендтерiнде атыс; войсковое стрельбище – участок местности, предназначенный для выполнения военнослужащими подразделений упражнений учебных и контрольных стрельб из стрелкового оружия, ручных, станковых и подствольных гранатометов, упражнений по метанию ручных боевых гранат – әскери атыс алаңы – бөлімшелер әскери қызметшілерінің атыс қаруынан, қол, станокты және ұңғыасты гранатаатқыштарынан оқу-жаттығу және бақылау оқ атулары жаттығуларын, жауынгерлік қол гранаталарын лақтыру бойынша жаттығуларды орындауы үшін арналған жергілікті жер учаскесі 12. Орыс тіліндегі «стрельбище» сөзі қазақ тіліне заңнамада «атыс жүргiзетiн арнайы орын», «атыс алаңы» сөз тіркестерімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «стрельбище» сөзі қазақ тіліне «атыс алаңы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Саптық жарғы – әскерилердің, бөлімшелерінің және бөлімдердің сап түзеу бойынша нормативтік талаптар жиынтығы. 2. Әзербайжан: qazma nizamnaməsi 3. Қырғыз: бургулоо уставы 4. Өзбек: burg'ulash nizomi 5. Түрік: matkap kiralama 6. Ағылшын: drill charter 7. Испан: chárter de perforación 8. Неміс: Bohrcharter 9. Француз: charte de forage 10. Бекітілген нұсқасы: строевой шаг – саптық адым (1998); строевым шагом марш – саппен адымда (1998); устав – жарғы (1998) 11. Заңнамадағы қолданысы: строевое упражнение – саптық жаттығу; устав – жарғы 12. Орыс тіліндегі «строевой» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «саптық», «саппен» сөздері бекітілсе, заңнамада «саптық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «устав» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жарғы» сөзі бекітілсе, заңнамада «жарғы» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «строевой устав» сөз тіркесі қазақ тіліне «саптық жарғы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әскери-далалық сот – төтенше әскери-сот органы, «белгілі бір мемлекетте қылмыстық заңнама нормаларынан тыс әрекет ететін ерекше, төтенше сот». 2. Әзербайжан: hərbi məhkəmə 3. Қырғыз: аскер соту 4. Өзбек: harbiy sud 5. Түрік: askeri mahkeme 6. Ағылшын: military court 7. Испан: corte militar 8. Неміс: Militärgericht 9. Француз: tribunal militaire 10. Бекітілген нұсқасы: судебный надзор – соттық қадағалау қадағалау (2016 жылғы 7 желтоқсан); административный суд – әкімшілік сот (2016 жылғы 7 желтоқсан); полевая криминалистика – жорықтық криминалистика (2016 жылғы 7 желтоқсан); телефон полевой – далалық телефон (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: поиск судебных дел – сот істерін іздеу; әскери сот – военный суд; военно-вспомогательный суд – әскери-көмекші сот; поле – алаң; өріс 12. Орыс тіліндегі «поле» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өріс», «алаң» сөздері бекітілсе, заңнамада «алаң», «өріс» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «военный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскери», «соғыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «әскери», «соғыс» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «суд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сот» сөзі бекітілсе, заңнамада «сот» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «суд военно-полевой» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскери-далалық сот» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Алқабилер соты – белгілі бір іске қатысты кездейсоқ таңдау әдісі арқылы іріктелген және құқық нормаларын шешетін алқабилер алқасынан тұратын сот жүйесі институты. 2. Әзербайжан: münsiflər heyəti 3. Қырғыз: арачылар соту 4. Өзбек: hay'at sudi 5. Түрік: jüri davası 6. Ағылшын: jury trial 7. Испан: juicio por jurado 8. Неміс: Gerichtsverfahren 9. Француз: procès devant jury 10. Бекітілген нұсқасы: судебный надзор – соттық қадағалау қадағалау (2016 жылғы 7 желтоқсан); административный суд – әкімшілік сот (2016 жылғы 7 желтоқсан); присяжный заседатель – алқаби (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: поиск судебных дел – сот істерін іздеу; әскери сот – военный суд; военно-вспомогательный суд – әскери-көмекші сот; присяжный заседатель – алқаби 12. Орыс тіліндегі «поле» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «өріс», «алаң» сөздері бекітілсе, заңнамада «алаң», «өріс» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «присяжный заседатель» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «алқаби» сөзі бекітілсе, заңнамада «алқаби» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «суд присяжных заседателей» сөз тіркесі қазақ тіліне «алқабилер соты» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Табелдік мүлік (табель – лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») – Қорғаныс министрлігі бекіткен бірыңғай нормалар, типтер, көлемдер және сапа бойынша әскерде болуға тиіс мүлік. 2. Әзербайжан: xidmət mülkü 3. Қырғыз: кызмат мүлкү 4. Өзбек: xizmat ko'rsatish mulki 5. Түрік: hizmet mülkü 6. Ағылшын: service property 7. Испан: propiedad de servicio 8. Неміс: Service-Eigenschaft 9. Француз: propriété de service 10. Бекітілген нұсқасы: учет табельный – табельдік есеп (2016 жылғы 8 желтоқсан); движимое имущество – жылжымалы мүлік (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: табельное оружие – табельдік қару; вещевое имущество – киім-кешек мүлкі 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») «табель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «табель» сөзі бекітілсе, заңнамада «табель» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «имущество» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мүлік» сөзі бекітілсе, заңнамада «мүлік» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «табельное имущество» сөз тіркесі қазақ тіліне «табельдік мүлiк» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Табельдік қару (табель – лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») – армия үлгісіндегі ату қаруы және мәртебесі бойынша тиісті азаматтық шендердің қаруы. 2. Әзербайжан: xidməti silah 3. Қырғыз: кызматтык курал 4. Өзбек: xizmat qurollari 5. Түрік: servis silahı 6. Ағылшын: service weapon 7. Испан: arma de servicio 8. Неміс: Dienstwaffe 9. Француз: arme de service 10. Бекітілген нұсқасы: учет табельный – табельдік есеп (2016 жылғы 8 желтоқсан); оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: табельное оружие – табельдік қару 12. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») «табель» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «табель» сөзі бекітілсе, заңнамада «табель» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «табельное оружие» сөз тіркесі қазақ тіліне «табельдік қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шақыру белгілері кестесі (таблица – лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») – техникалық байланыс құралдары арқылы ақпарат беру кезінде шынайы атауларды жаудан жасыру мақсатында байланыс тораптары тізбесінен, байланыс стансаларынан, құрамалардан, бөлімдерден (кемелерден, ұшақтардан), бөлімшелерден, командирлерден және басқа да лауазымдық тұлғалардан тұратын анықтамалық құжат. 2. Әзербайжан: zəng masası 3. Қырғыз: чакыруу столу 4. Өзбек: qo'ng'iroq stol 5. Түрік: çağrı tablosu 6. Ағылшын: call table 7. Испан: tabla de llamadas 8. Неміс: Tabelle aufrufen 9. Француз: table d'appel 10. Бекітілген нұсқасы: таблица – кесте (2018 жылғы 27 маусым); позывной (радиостанция) – шақыру белгі (2008 жылғы 22 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: таблица соотвестствия – сәйкестік кестесі; позывной в радиосети – радиожелiсiн танытатын шартты белгi; позывной ПТН – ТҚБ шақыру белгісі 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») «таблица» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кесте» сөзі бекітілсе, заңнамада «кесте» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «позывной» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шақыру белгі» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада «шақыру белгісі» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «таблица позывных» сөз тіркесі қазақ тіліне «шақыру белгілері кестесі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Атыс кестесi(таблица – лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») – атыс қаруынан жерүсті нысаналары бойынша атудың қосынды мәні. 2. Әзербайжан: atəş masası 3. Қырғыз: атуу стол 4. Өзбек: tortishish stoli 5. Түрік: atış masası 6. Ағылшын: shooting table 7. Испан: mesa de tiro 8. Неміс: Schießstand 9. Француз: table de tir 10. Бекітілген нұсқасы: таблица – кесте (2018 жылғы 27 маусым); 11. Заңнамадағы қолданысы: таблица соотвестствия – сәйкестік кестесі; стрельба – ату; Время на стрельбу – атуға берілетін уақыт; 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. лат. tabula – «тақта», «кесте») «таблица» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кесте» сөзі бекітілсе, заңнамада «кесте» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар «расстреливать» сөзі қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «стрелять» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «ату» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «выстрел» сөзі қазақ тіліне заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «оқ», «ату» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «таблица стрельбы» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс кестесі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық бірлік (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – өзіндік ұрыс міндеттерін шешуге қабілетті ең кіші әскери бөлім, мысалы, рота, эскадрон) 2. Әзербайжан: taktiki vahid 3. Қырғыз: тактикалык бирдик 4. Өзбек: taktik birlik 5. Түрік: taktik birim 6. Ағылшын: tactical unit 7. Испан: unidad táctica 8. Неміс: taktische Einheit 9. Француз: unité tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); астрономическая единица – астрономиялық бірлік (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; боевая единица – жауынгерлік бірлік 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Орыс тіліндегі «единица» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «бірлік» сөзі бекітілсе, заңнамада «бірлік» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическая единица» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық бiрлiк» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық мiндет(тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – әскери тапсырманы ең жоғарғы нәтижеге қол жеткізу мақсатында ұйымдастыруға бағытталған міндет. 2. Әзербайжан: taktiki tapşırıq 3. Қырғыз: тактикалык милдет 4. Өзбек: taktik vazifa 5. Түрік: taktik görev 6. Ағылшын: tactical task 7. Испан: tarea táctica 8. Неміс: taktische Aufgabe 9. Француз: tâche tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); боевая задача – жауынгерлік тапсырма (1998); боевая задача – жауынгерлік тапсырма (1998); задача – есеп (2013); мастер настраиваемых задач – бапталатын тапсырмалар шебері (2015 жылғы 6 қазан); задача – міндет (2019 жылғы 5 сәуір); задача спортсмена – спортшы міндеті (2019 жылғы 6 желтоқсан) обязанность – міндет (2016 жылғы 7 желтоқсан); обязанности свидетеля – куәның міндеттері (2016 жылғы 7 желтоқсан) задание – тапсырма (2016 жылғы 8 желтоқсан); поручение – тапсырма (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; оперативная задача – жедел міндет; боевая задача – задача, поставленная вышестоящим командиром (начальником) для достижения определенной цели в бою (операции) к установленному сроку – жауынгерлік міндет – ұрыста (операцияда) белгілі бір мақсатқа белгіленген мерзімде қол жеткізу үшін жоғары тұрған командир (бастық) қойған міндет (Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7 қаңтардағы № 29 Заңы) 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Сонымен қатар «задача» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тапсырма», «міндет», «есеп» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «тапсырма», «міндет», «есеп» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическая задача» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық міндет» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық тығыздық (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – жалпы әскери құрамалардың (дивизиялар, корпустар) іс-қимылы жолағындағы әскерлер және ұрыстық техниканың орташа көрсеткіші, әдетте 1 км майдан шебіндегі батальондар, қарулар мина атқыштар және танкілер санымен есептеледі. 2. Әзербайжан: taktiki sıxlıq 3. Қырғыз: тактикалык тыгыздык 4. Өзбек: taktik zichlik 5. Түрік: taktik yoğunluk 6. Ағылшын: tactical density 7. Испан: densidad táctica 8. Неміс: taktische Dichte 9. Француз: densité tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); высота по плотности – тығыздық бойынша биіктік (2018 жылғы 14 желтоқсан); плотность – тығыздық (1995) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; плотность – тығыздық 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «плотность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тығыздық» сөзі бекітілсе, заңнамада «тығыздық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическая плотность» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық тығыздық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық даярлық (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – командирлердің, штабтардың және әскерлердің алаңдық (ұрыстық) дағдысының негізін құрайтын, әскерлерді (флот күшін) үйрету пәні. 2. Әзербайжан: taktiki hazırlıq 3. Қырғыз: тактикалык машыгуу 4. Өзбек: taktik tayyorgarlik 5. Түрік: taktik eğitim 6. Ағылшын: tactical training 7. Испан: entrenamiento táctico 8. Неміс: taktisches Training 9. Француз: entraînement tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан); подготовка кадров – кадрлар даярлау (2016 жылғы 8 желтоқсан) огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневая подготовка – оқ ату даярлығы 12. Орыс тіліндегі «подготовка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дайындық», «даярлық» сөздері бекітілсе, заңнамада «дайындық», «даярлық» сөздерімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическая подготовка» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық даярлық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық барлау (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – әскерлердің ұрыстық іс-қимылын тактикалық тұрғыдан қамтамасыз ететін әскери барлау түрі (жаумен қатарлас орналасқан құрамалар, бөлімдер және бөлімшелер шегінде). 2. Әзербайжан: taktiki zəka 3. Қырғыз: тактикалык акыл 4. Өзбек: taktik razvedka 5. Түрік: taktik zeka 6. Ағылшын: tactical intelligence 7. Испан: inteligencia táctica 8. Неміс: taktische Intelligenz 9. Француз: intelligence tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; разведка – барлау 12. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическая разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық барлау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық сабақ (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – ұрыс, шайқас, жекелеген операциялар жүргізумен байланысты дағдыларды үйрету. 2. Әзербайжан: taktiki məşq 3. Қырғыз: тактикалык көнүгүү 4. Өзбек: taktik mashq 5. Түрік: taktik egzersiz 6. Ағылшын: tactical exercise 7. Испан: ejercicio táctico 8. Неміс: taktische Übung 9. Француз: exercice tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); занятие – сабақ; жұмыс (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; занятие адвокатской деятельностью – адвокаттық қызметпен айналысу; занятие вакантной административной государственной должности – бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасу; практическое занятие по «Огневой подготовке» (стрельба) – «Атыс даярлығы» бойынша практикалық сабақ (атыс) 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Орыс тіліндегі «заниятие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «сабақ», «жұмыс» сөздері бекітілсе, заңнамада «сабақ», «орналасу» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическое занятие» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық сабақ» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тактикалық оқу-жаттығу (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») – Қарулы күштердің ірі бөлімдері мен құрамаларының ауқымды кешенді оқу-жаттығу іс-қимылдары, білімнің қандай да бір саласының теориялық ережелерінің жиынтығы. 2. Әзербайжан: taktiki tədris 3. Қырғыз: тактикалык окутуу 4. Өзбек: taktik ta'lim 5. Түрік: taktik öğretim 6. Ағылшын: tactical teaching 7. Испан: enseñanza táctica 8. Неміс: taktischer Unterricht 9. Француз: enseignement tactique 10. Бекітілген нұсқасы: действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); учение – оқу-жаттығу (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая единица – тактикалық бірлік; Республиканское командно-штабное учение – республикалық командалық-штабтық жаттығуы 12. Орыс тіліндегі «учение» сөзі заңнамада «жаттығу» сөзімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (тактика – грек. taktika – «әскерлердің сап түзеу өнері», tasso – «сапқа тұрғызамын») «тактика» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тактика» сөзі бекітілсе, заңнамада «тактика» сөзімен қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тактическое учение» сөз тіркесі қазақ тіліне «тактикалық оқу-жаттығу» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танк легі (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна»; колонна – лат. columna «баған») – жауынгерлік мәшинелердің (танкілердің) тізбегі. 2. Әзербайжан: tank sütunu 3. Қырғыз: танк колонна 4. Өзбек: tank ustuni 5. Түрік: tank sütunu 6. Ағылшын: tank column 7. Испан: columna de tanque 8. Неміс: Tanksäule 9. Француз: colonne de réservoir 10. Бекітілген нұсқасы: обсадная колонна – шегендеу бағаны (2018 жылғы 14 желтоқсан); колонна – мұнара (2006 жылғы 23 желтоқсан); колонна – колонна; бағана (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); колонна – баған; ұстын; лек 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (колонна – лат. columna «баған») «колонна» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «баған», «мұнара», «колонна», «бағана» сөздері бекітілсе, заңнамада «баған», «ұстын», «лек» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковая колонна» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк легі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танк жиілігі (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») – жалпы әскери құрамалардың (дивизиялар, корпустар) іс-қимылы жолағындағы танкілердің орташа көрсеткіші. 2. Әзербайжан: tank sıxlığı 3. Қырғыз: бактын тыгыздыгы 4. Өзбек: tank zichligi 5. Түрік: tank yoğunluğu 6. Ағылшын: tank density 7. Испан: densidad del tanque 8. Неміс: Tankdichte 9. Француз: densité du réservoir 10. Бекітілген нұсқасы: высота по плотности – тығыздық бойынша биіктік (2018 жылғы 14 желтоқсан); плотность – тығыздық (1995) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «плотность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тығыздық» сөзі бекітілсе, заңнамада «тығыздық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және терминнің мағынасын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковая плотность» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк жиілігі» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танкімен барлау (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») – әскерлердің тактикалық тізбектегі ұрыс қимылдарын қамтамасыз ететін әскери барлау түрі. 2. Әзербайжан: tank kəşfiyyatı 3. Қырғыз: танк чалгындоо 4. Өзбек: tankni tekshirish 5. Түрік: tank keşfi 6. Ағылшын: tank reconnaissance 7. Испан: reconocimiento de tanques 8. Неміс: Panzeraufklärung 9. Француз: reconnaissance de chars 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); разведка – барлау 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковая разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «танкімен барлау» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танк техникасы (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна»; техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – ұрыстық және қосалқы (арнаулы) брондалған әскери мәшинелер. 2. Әзербайжан: tank avadanlığı 3. Қырғыз: танк жабдуулары 4. Өзбек: tank uskunalari 5. Түрік: tank ekipmanları 6. Ағылшын: tank equipment 7. Испан: equipo de tanque 8. Неміс: Tankausrüstung 9. Француз: équipement de réservoir 10. Бекітілген нұсқасы: юридическая техника – заң техникасы (2016 жылғы 7 желтоқсан); военная опасность – соғыс қаупі (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); вооружение и военная техника – қару-жарақ пен әскери техника; әуеайлаққа техникалық қызмет көрсету – техническое обслуживание аэродрома; военные действия – соғыс қимылдары; жауынгерлік техника – боевая техника 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковая техника» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк техникасы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танк қару-жарағы (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») – танкілерге орнатылатын атуды басқарудың автоматты жүйелері мен аспаптарының, зақымдау құралдарының кешені. 2. Әзербайжан: tank silahları 3. Қырғыз: танк куралдары 4. Өзбек: tank qurollari 5. Түрік: tank silahları 6. Ағылшын: tank weapons 7. Испан: armas de tanque 8. Неміс: Panzerwaffen 9. Француз: armes de char 10. Бекітілген нұсқасы: вооружение – қару-жарақ, қаруландыру, қарулану (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); вооружение и военная техника – қару-жарақ пен әскери техника 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліндегі «вооружение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару-жарақ», «қаруландыру», «қарулану» сөздері бекітілсе, заңнамада «қару-жарақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «танковое вооружение» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк қару-жарағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Танк әскерлері (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») – көптеген мемлекеттердің қарулы күштерінің әскер түрі. 2. Әзербайжан: tank qoşunları 3. Қырғыз: танк аскерлери 4. Өзбек: tank qo'shinlari 5. Түрік: tank birlikleri 6. Ағылшын: tank forces 7. Испан: tropas de tanques 8. Неміс: Panzertruppen 9. Француз: troupes de chars 10. Бекітілген нұсқасы: войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); войска – әскер 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «танковые войска» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк әскерлері» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Танк десанты (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна»; десант – лат. descendere – «бару») – ұрыс іс-қимылдарын бірлесіп жүргізу мақсатында танкілердің немесе өзі жүретін артиллериялық қондырғылардың корпустарында тасымалданатын атқыштар (мотоатқыштар) бөлімшесі. 2. Әзербайжан: tank enməsi 3. Қырғыз: танк конуу 4. Өзбек: tankning qo'nishi 5. Түрік: tanka iniş 6. Ағылшын: tank landing 7. Испан: aterrizaje del tanque 8. Неміс: Panzerlandung 9. Француз: atterrissage de réservoir 10. Бекітілген нұсқасы: десантирование – десант түсіру (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); десант – десант 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліне латын тілінен енген(десант – лат. descendere – «бару») «десант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «десант» сөзі бекітілген, заңнамада «десант» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковый десант» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк десант» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Танк корпусы (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна»; корпус – лат. corpus – «дене») – қарулы күштердің негізін танк құрамалары (дивизия, бригада) құрайтын құрлық әскерлерінің жедел-тактикалық құрамасы. 2. Әзербайжан: cuerpo de tanques 3. Қырғыз: танк корпусу 4. Өзбек: tank korpusi 5. Түрік: tank birlikleri 6. Ағылшын: tank corps 7. Испан: cuerpo de tanques 8. Неміс: Panzerkorps 9. Француз: corps de chars 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар («Пайдаланылмайтын әскери мүлікті «Қазақстан инжиниринг» (Kazakhstan Engineering) ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының акцияларын төлеуге беру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 мамырдағы № 346 қаулысы); корпус – корпус 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (корпус – лат. corpus – «дене») «корпус» сөзі заңнамада «корпус» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «танковый корпус» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк корпусы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Танк айлағы (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна»; дром – грек. dromos – «жүгіретін жер») – әскери қызметшілерді танкілерді, өздігінен жүретін артиллериялық және зениттік қондырғыларды, жауынгерлік машиналарды (ЖӘЖМ), дөңгелекті, шынжыр табан броньды транспотерларды және олардың базасындағы машиналарды жүргізуге оқытып-үйрету және дағдыларын жетілдіру үшін жабдықталған жергілікті жер учаскесі бар оқу-жаттығу объектісі. 2. Әзербайжан: tankodrom 3. Қырғыз: tankodrom 4. Өзбек: tankodrom 5. Түрік: tankodrom 6. Ағылшын: tankodrome 7. Испан: tankodrome 8. Неміс: Tankodrom 9. Француз: tankodrome 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: танкодром – учебный объект с участком местности, оборудованный для обучения и совершенствования навыков у военнослужащих в вождении танков, самоходно-артиллерийских и зенитных установок, боевых машин пехоты, колесных, гусеничных бронетранспортеров и машин на их базе– танк айлағы – әскери қызметшілерді танкілерді, өздігінен жүретін артиллериялық және зениттік қондырғыларды, жауынгерлік машиналарды (ЖӘЖМ), дөңгелекті, шынжыр табан броньды транспотерларды және олардың базасындағы машиналарды жүргізуге оқытып-үйрету және дағдыларын жетілдіру үшін жабдықталған жергілікті жер учаскесі бар оқу-жаттығу объектісі 12. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Орыс тіліне екінші сыңары грек тілінен енген (дром – грек. dromos – «жүгіретін жер») сөзден тұратын «вертодром» күрделісөз тіркесі қазақ тілінде «тікұшақ айлағы» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «танкодром» сөзі қазақ тіліне «танк айлағы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шабуыл қарқыны (темп – лат. tempus – «уақыт») – әскери шабуылдау кезіндегі жылдамдық деңгейі. 2. Әзербайжан: hücum tempi 3. Қырғыз: чабуул етту 4. Өзбек: hujumning sur'ati 5. Түрік: saldırı hızı 6. Ағылшын: pace of attack 7. Испан: ritmo de ataque 8. Неміс: Angriffstempo 9. Француз: rythme d'attaque 10. Бекітілген нұсқасы: опережающий темп – озыңқы қарқын (2014 жылғы 29 тамыз); замедление темпа – қарқынды бәсеңдету (2015 жылғы 14 желтоқсан) атака – атака, шабуыл (1971-1981); ладьи атакованные – шабуылданған ладьялар (2019 жылғы 6 желтоқсан) шабуыл – наступление (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: темп – қарқын; атака – шабуыл 12.Орыс тіліне латын тілінен енген (темп – лат. tempus – «уақыт») «темп» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарқын» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарқын» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «атака» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атака», «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл», сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «нападение» сөзі заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наступление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «темп атаки» сөз тіркесі қазақ тіліне «шабуыл қарқыны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Шабуылдау қарқыны (темп – лат. tempus – «уақыт») – әскерлердің жауға шабуыл жасау, оны талқандай мақсатындағы қозғалыс жылдамдығының деңгейі. 2. Әзербайжан: hücum tempi 3. Қырғыз: чабуул етту 4. Өзбек: hujumning sur'ati 5. Түрік: saldırı hızı 6. Ағылшын: pace of attack 7. Испан: ritmo de ataque 8. Неміс: Angriffstempo 9. Француз: rythme d'attaque 10. Бекітілген нұсқасы: опережающий темп – озыңқы қарқын (2014 жылғы 29 тамыз); замедление темпа – қарқынды бәсеңдету (2015 жылғы 14 желтоқсан) шабуыл – наступление (1971-1981) атака – атака, шабуыл (1971-1981); ладьи атакованные – шабуылданған ладьялар (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: темп – қарқын; наступление – шабуыл, шабуылдау 12.Орыс тіліне латын тілінен енген (темп – лат. tempus – «уақыт») «темп» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарқын» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарқын» сөзімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліндегі «наступление» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «атака» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атака», «шабуыл» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл», сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «нападение» сөзі заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «шабуыл» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «темп наступления» сөз тіркесі қазақ тіліне «шабуылдау қарқыны» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Атыс қарқыны (темп – лат. tempus – «уақыт») – автоматты режімде ату кезінде автоматты қарудың техникалық ату жылдамдығы. Мысалы, егер АК атыс қарқыны минутына 600 оқ болса, онда үздіксіз атқан кезде 30 патроны бар оқшантай үш секундта босап қалады. 2. Әзербайжан: atəş dərəcəsi 3. Қырғыз: оттун курсу 4. Өзбек: olov darajasi 5. Түрік: ateş hızı 6. Ағылшын: rate of fire 7. Испан: velocidad de disparo 8. Неміс: Feuerrate 9. Француз: cadence de tir 10. Бекітілген нұсқасы: опережающий темп – озыңқы қарқын (2014 жылғы 29 тамыз); замедление темпа – қарқынды бәсеңдету (2015 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: темп – қарқын; стрельба – ату; Время на стрельбу – атуға берілетін уақыт 12.Орыс тіліне латын тілінен енген (темп – лат. tempus – «уақыт») «темп» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қарқын» сөзі бекітілсе, заңнамада «қарқын» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «темп стрельбы» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс қарқыны» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Атыс теориясы (теория – грек. theoria – «қарастыру, зерттеу») қандай да бір нысананы жою үшін лақтыратын снарядқа берілетін кинетикалық, механикалық, электрлік, химиялық энергияның және т.б. күштің әсерінен болатын іс-қимылдың жүзеге асу процесін қамтиды. 2. Әзербайжан: atəş nəzəriyyəsi 3. Қырғыз: атуу теориясы 4. Өзбек: tortishish nazariyasi 5. Түрік: atış teorisi 6. Ағылшын: shooting theory 7. Испан: teoría de tiro 8. Неміс: Schusstheorie 9. Француз: théorie du tir 10. Бекітілген нұсқасы: теория – теория (2018 жылғы 27 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: теориялық ережелер – теоритические правила; стрельба – ату; Время на стрельбу – атуға берілетін уақыт 12. Орыс тіліндегі «стрельба», «расстрел» сөздері қазақ тіліне «ату» сөзімен аударылады. Орыс тіліндегі «огонь» сөзі қазақ тіліне «атыс», «атқылау» сөздерімен аударылады. Сонымен қатар орыс тіліне грек тілінен енген (theoria – «қарастыру, зерттеу») «теория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «теория» сөзі бекітілген, заңнамада «теория» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «теория стрельбы» сөз тіркесі қазақ тіліне «атыс теориясы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Термоядролық қару (сутек бомба) (термо – грек. therme «ыстық», «аптап» + ядро – грек. hadros – «күшті, мықты») – жеңіл элементтердің одан ауыр элементке ядролық синтездеу (мысалы, дейтерий атомының екі ядросынан гелий атомының бір ядросын синтездеу) реакциясының энергиясын пайдалануға негізделген қиратушы күш, ядролық қару түрі. 2. Әзербайжан: termoyadro silahı 3. Қырғыз: термоядролук курал 4. Өзбек: termoyadro quroli 5. Түрік: termonükleer silah 6. Ағылшын: thermonuclear weapon 7. Испан: arma termonuclear 8. Неміс: thermonukleare Waffe 9. Француз: arme thermonucléaire 10. Бекітілген нұсқасы: реактор термоядерный – термоядролық реактор (2019 жылғы 6 желтоқсан); оружие – қару (1971-1981); ядерное оружие – ядролық қару (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: международный термоядерный экспериментальный реактор – халықаралық термоядролық экспериментальдық реактор; огнестрельные оружия – атыс қарулары 12. Орыс тіліне грек тілінен (термо – грек. therme «ыстық», «аптап» + ядро – грек. hadros – «күшті, мықты») енген «термоядерный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «термоядролық» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «термоядролық» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «оружие» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару» сөзі бекітілсе, заңнамада «қару» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «термоядерное оружие» сөз тіркесі қазақ тіліне «термоядролық қару» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Термоядролық заряд (термо – грек. therme «ыстық», «аптап» + ядро – грек. hadros – «күшті, мықты») – жеңіл элементтердің одан ауыр элементке ядролық синтездеу (мысалы, дейтерий атомының екі ядросынан гелий атомының бір ядросын синтездеу) реакциясының энергиясын пайдалануға нәтижесінде алынатын қуат. 2. Әзербайжан: termoyadro yükü 3. Қырғыз: термоядролук заряд 4. Өзбек: termoyadro zaryadi 5. Түрік: termonükleer yük 6. Ағылшын: thermonuclear charge 7. Испан: carga termonuclear 8. Неміс: thermonukleare Ladung 9. Француз: charge thermonucléaire 10. Бекітілген нұсқасы: реактор термоядерный – термоядролық реактор (2019 жылғы 6 желтоқсан); заряд – заряд (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: международный термоядерный экспериментальный реактор – халықаралық термоядролық экспериментальдық реактор; патроны для оружия с разрывным зарядом – жарылғыш зарядты қару үшiн патрондар 12. Орыс тіліне грек тілінен (термо – грек. therme «ыстық», «аптап» + ядро – грек. hadros – «күшті, мықты») енген «термоядерный» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «термоядролық» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «термоядролық» сөзімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Орыс тіліндегі «заряд» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «заряд» сөзі бекітілсе, заңнамада «заряд» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «термоядерный заряд» сөз тіркесі қазақ тіліне «термоядролық заряд» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Аумақтық қорғаныс (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») – соғыс кезінде тұрғындарды, ел аумағындағы объектілер мен коммуникацияларды қорғау, диверсиялық-барлау топтарымен, террорлық күштер мен жаудың десанттарымен күресу үшін ұйымдастрылатын іс-шаралар кешені. 2. Әзербайжан: ərazi müdafiəsi 3. Қырғыз: аймактык коргонуу 4. Өзбек: hududiy mudofaa 5. Түрік: bölgesel savunma 6. Ағылшын: territorial defense 7. Испан: defensa territorial 8. Неміс: territoriale Verteidigung 9. Француз: défense territoriale 10. Бекітілген нұсқасы: контрактная территория – келісімшарттық аумақ (2016 жылғы 8 желтоқсан); мнимая оборона – жалған қорғаныс (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: оборона – қорғаныс; территория – территория; аумақ 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») «территория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аумақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «территория», «аумақ» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «оборона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қорғаныс» сөзі бекітілсе, заңнамада «қорғаныс» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «территориальная оборона» сөз тіркесі қазақ тіліне «аумақтық қорғаныс» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Аумақтық тұтастық (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») – қандай да бір мемлекеттің аумағына екінші бір мемлекет тарапынан әскери күш қолдану немесе күш қоланумен қатер төнгізу арқылы қол сұғылмауына негізделген халықаралық жария құқық қағидаты. 2. Әзербайжан: ərazi bütövlüyü 3. Қырғыз: аймактык бүтүндүгү 4. Өзбек: hududiy yaxlitlik 5. Түрік: bölgesel bütünlük 6. Ағылшын: territorial integrity 7. Испан: integridad territorial 8. Неміс: territoriale Integrität 9. Француз: intégrité territoriale 10. Бекітілген нұсқасы: контрактная территория – келісімшарттық аумақ (2016 жылғы 8 желтоқсан); целостность системы – жүйенің тұтастығы (2016 жылғы 8 желтоқсан); целостность документа – құжаттың бүтіндігі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: территория – территория; аумақ; государство обеспечивает целостность, неприкосновенность и неотчуждаемость своей территории – мемлекет өз аумағының тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлiнбеуiн қамтамасыз етедi 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (территория – лат. territorium «облыс, аумақ, қала маңындағы жер») «территория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аумақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «территория», «аумақ» сөздерімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «целостность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тұтастық», «бүтіндік» сөздері бекітілсе, заңнамада «тұтастық» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «территориальная целостность» сөз тіркесі қазақ тіліне «аумақтық тұтастық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Техникалық міндет (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – жеке құрамның әскери техниканы меңгеруге, оны техникалық тұрғыда сауатты пайдалану, жауынгерлік дайындықты және соғыс кезінде епті түрде қолдануды қолдауға қажетті дағдылар мен машықтарды қалыптастыруға қойылатын нормативтік талаптар. 2. Әзербайжан: texniki problem 3. Қырғыз: техникалык кыйынчылык 4. Өзбек: texnik qiyinchilik 5. Түрік: teknik zorluk 6. Ағылшын: technical challenge 7. Испан: desafío técnico 8. Неміс: technische Herausforderung 9. Француз: défi technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); боевая задача – жауынгерлік тапсырма (1998); задача – есеп (2013); мастер настраиваемых задач – бапталатын тапсырмалар шебері (2015 жылғы 6 қазан); задача – міндет (2019 жылғы 5 сәуір); задача спортсмена – спортшы міндеті (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: әуеайлаққа техникалық қызмет көрсету – техническое обслуживание аэродрома 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «техника» сөзі бекітілген, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Соымен қатар орыс тіліндегі «задача» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тапсырма», «міндет», «есеп» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «тапсырма», «міндет», «есеп» сөздерімен аударылған. Бұл жайт аталған сөздің қолданылған мәнмәтіндегі мағынасына байланысты туындап отыр. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническая задача» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық міндет» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Техникалық даярлық (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – жеке құрамды әскери техниканы меңгеруге, оны техникалық тұрғыда сауатты пайдалану, жауынгерлік дайындықты және соғыс кезінде епті түрде қолдануды қолдауға қажетті дағдылар мен машықтарды қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет. 2. Әзербайжан: texniki təlim 3. Қырғыз: техникалык окуу 4. Өзбек: texnik tayyorgarlik 5. Түрік: teknik eğitim 6. Ағылшын: technical training 7. Испан: entrenamiento tecnico 8. Неміс: technische Ausbildung 9. Француз: formation technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); подготовка кадров – кадрлар даярлау (2016 жылғы 8 желтоқсан); огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; огневая подготовка – оқ ату даярлығы 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «подготовка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «дайындық», «даярлық» сөздері бекітілсе, заңнамада «дайындық», «даярлық» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническая подготовка» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық даярлық» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Техникалық барлау (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – объектісі шет мемлекетердің ғылыми-техникалық мекемелері және ғылыми-техникалық әлеуеті болып табылатын сыртқы барлау түрі. 2. Әзербайжан: texniki zəka 3. Қырғыз: техникалык чалгындоо 4. Өзбек: texnik razvedka 5. Түрік: teknik zeka 6. Ағылшын: technical intelligence 7. Испан: inteligencia técnica 8. Неміс: technische Intelligenz 9. Француз: intelligence technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; разведка – барлау 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническая разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық барлау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Техникалық үйлесімділік (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – бұйымдардың, олардың құрамдас бөліктерінің, конструкциялық, жанар-жағар май материалдарының, дайындау және бақылау технологиялық процестерінің және т.б. үйлесуі. 2. Әзербайжан: texniki uyğunluq 3. Қырғыз: техникалык шайкештикс 4. Өзбек: texnik muvofiqligi 5. Түрік: teknik uyumluluk 6. Ағылшын: technical compatibility 7. Испан: техникалык шайкештик 8. Неміс: technische Kompatibilität 9. Француз: compatibilité technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); совместимость – үйлесімділік (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; тканевая совместимость – тіндік үйлесімділік 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «совместимость» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «үйлесімділік» сөзі бекітілсе, заңнамада «үйлесімділік» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническая совместимость» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық үйлесімділік» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Техникалық құрылым (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік»; структура – structūra «құрылым, құрылғы; құрамдас бөлшектердің байланысы немесе орналасуы») – қандай да бір техниканың, бұйымның және т.б. құрамдас бөліктерінің, құрылымының, құрылуының белгілі бір өзара байланысы, өзара орналасуы. 2. Әзербайжан: texniki quruluş 3. Қырғыз: техникалык түзүлүш 4. Өзбек: texnik tuzilishi 5. Түрік: teknik yapı 6. Ағылшын: technical structure 7. Испан: estructura tecnica 8. Неміс: technische Struktur 9. Француз: structure technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); подразделение структурное – құрылымдық бөлімше (іс жүргізу) (1971-1981); политическая структура – саяси құрылым (2018 жылғы 14 желтоқсан); 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; әскери құрылым – военная структура, организационная структура вооруженных сил – қарулы күштердің ұйымдық құрылымы 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (structūra «құрылым, құрылғы; құрамдас бөлшектердің байланысы немесе орналасуы») «структура» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «құрылым» сөзі бекітілген, заңнамада «құрылым» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническая структура» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық құрылым» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Техникалық қару-жарақ (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – жаудың тірі күштерін және объектілерін жоюға арналған техникалық құралдар кешені. 2. Әзербайжан: texniki silahlar 3. Қырғыз: техникалык курал 4. Өзбек: texnik qurollar 5. Түрік: teknik silahlar 6. Ағылшын: technical weapons 7. Испан: armas tecnicas 8. Неміс: technische Waffen 9. Француз: armes techniques 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); вооружение – қару-жарақ, қаруландыру, қарулану (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; вооружение и военная техника – қару-жарақ пен әскери техника 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «вооружение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қару-жарақ», «қаруландыру», «қарулану» сөздері бекітілсе, заңнамада «қару-жарақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «техническое вооружение» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық қару-жарақ» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Техникалық қамтамасыз ету (техника – грек. (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») – әскерлерді қару-жарақпен, әскери техникамен, зымырандармен, оқ-дәрімен және әскери-техникалық мүлікпен; оларды жұмыс істейтін және ұрысқа қолдануға дайын қалыпта ұстауды, бүлінген жағдайда қару-жарақ пен әскери техниканы қалпына келтіруді; жеке құрамның техникалық және арнаулы даярлығын қамтамасыз етуге арналған іс-шаралар жиынтығы. 2. Әзербайжан: texniki dəstək 3. Қырғыз: soporte tecnico 4. Өзбек: technischer Support 5. Түрік: teknik destek 6. Ағылшын: technical support 7. Испан: soporte tecnico 8. Неміс: technischer Support 9. Француз: support technique 10. Бекітілген нұсқасы: позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан); техническое условие – техникалық талап (2016 жылғы 28 маусым); обеспечение безопасности – қауіпсіздікті қамтамасыз ету (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: инженерлiк-техникалық – инженерно-технический; әскерлер күзететiн объектiлердi инженерлiк-техникалық құралдармен жабдықтау – оснащение инженерно-техническими средствами объектов, охраняемых войсками; обеспечение – қамтамасыз ету 12. Орыс тіліне грек тілінен енген (techne – «өнер», «кәсіп», «шеберлік») «техника» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы «техника» сөзімен бекітілсе, заңнамада «техника» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «обеспечение» сөзі қазақ тіліне «қамтамасыз ету» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «техническое обеспечение» сөз тіркесінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «техникалық қамтамасыз ету» сөз тіркесі қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Топографиялық карта (топография – (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын»; (карта – лат. charta – «папирус жапырағы, қағаз») – жергілікті мекендер егжей-тегжейлі бейнеленген әмбебап мақсаттағы географиялық карта. 2. Әзербайжан: topoqrafik xəritə 3. Қырғыз: топографиялык карта 4. Өзбек: topografik xarita 5. Түрік: topografik harita 6. Ағылшын: topographic map 7. Испан: mapa topográfico 8. Неміс: topografische Karte 9. Француз: carte topographique 10. Бекітілген нұсқасы: план топографический – топографиялық жоспар (2005 жылғы 14 шілде); цифровая навигационная карта – цифрлық навигациялық карта (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: топографическая съемка – топографиялық түсірім; карта - карта 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») «топографическая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «топографиялық» сөзі бекітілсе, заңнамада «топографиялық» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (карта – лат. charta – «папирус жапырағы, қағаз») «карта» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «карта» сөзі бекітілсе, заңнамада «карта» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «топографическая карта» сөз тіркесі қазақ тіліне «топографиялық карта» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Топографиялық барлау (топография – (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») – әскерлерді топогеодезиялық тұрғыдан қамтамасыз ету міндеттерін шешуге қажетті деректерді іздеу, жинау, өңдеу және жеткізу. 2. Әзербайжан: topoqrafik kəşfiyyat 3. Қырғыз: топографиялык чалгындоо 4. Өзбек: topografik razvedka 5. Түрік: topografik zeka 6. Ағылшын: topographic intelligence 7. Испан: inteligencia topográfica 8. Неміс: topografische Intelligenz 9. Француз: intelligence topographique 10. Бекітілген нұсқасы: план топографический – топографиялық жоспар (2005 жылғы 14 шілде); радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: топографическая съемка – топографиялық түсірім; разведка – барлау 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») «топографическая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «топографиялық» сөзі бекітілсе, заңнамада «топографиялық» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «топографическая разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «топографиялық барлау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Топографиялық қызмет (топография – (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») – геодезиялық, топографиялық және картогрфиялық жұмыстарды орындауға және әскерлерді топографиялық карталармен, елді мекендер туралы геодезиялық деректермен және басқа да мәліметтермен қамтамасыз етуге арналған құралым (арнаулы қызмет), арнаулы бөлімдер мен кәсіпорындар. 2. Әзербайжан: topoqrafik xidmət 3. Қырғыз: топографиялык кызмат 4. Өзбек: topografik xizmat 5. Түрік: topografik hizmet 6. Ағылшын: topographic service 7. Испан: servicio topografico 8. Неміс: topografischer Dienst 9. Француз: service topographique 10. Бекітілген нұсқасы: план топографический – топографиялық жоспар (2005 жылғы 14 шілде); служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: топографическая съемка – топографиялық түсірім; караульная служба – қарауыл қызметі 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») «топографическая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «топографиялық» сөзі бекітілсе, заңнамада «топографиялық» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «деятельность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «топографическая служба» сөз тіркесі қазақ тіліне «топографиялық қызмет» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Әскери топография (топография – (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») – ерлі мекенді бағалау әдістері мен құралдарын, әскерлердің жауынгерлік қызметін қамтамасыз ету үшін елді мекенге және далалық өлшеулер жүргізуге бағытталуды зерттейтін әскери іс пәні. 2. Әзербайжан: hərbi topoqrafiya 3. Қырғыз: аскердик топография 4. Өзбек: harbiy topografiya 5. Түрік: askeri topografya 6. Ағылшын: military topography 7. Испан: topografía militar 8. Неміс: militärische Topographie 9. Француз: topographie militaire 10. Бекітілген нұсқасы: план топографический – топографиялық жоспар (2005 жылғы 14 шілде); войска – әскер (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: топографическая съемка – топографиялық түсірім; Командующий внутренними войсками – Iшкi әскерлер қолбасшысы 12. Орыс тіліне көне грек тілінен енген (топо – көне грек. τόπος – «жер» + графия – көне грек. γράφω – «жазамын») «топография» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «топография» сөзі бекітілсе, заңнамада «топография» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «войска» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «әскер» сөзі бекітілсе, заңнамада «әскер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «топография военная» сөз тіркесі қазақ тіліне «әскери топография» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Торпеда (торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») – жау әскери кемелерін жою үшін қолданылатын су асты снаряды. 2. Әзербайжан: torpedo 3. Қырғыз: торпеда 4. Өзбек: torpedo 5. Түрік: torpil 6. Ағылшын: torpedo 7. Испан: torpedo 8. Неміс: Torpedo 9. Француз: torpille 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: торпеда – торпеда 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») «торпеда» сөзі заңнамада «торпеда» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «торпеда» сөзі қазақ тілінде «торпеда» сөзімен қолданылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Торпедамен ату (торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») – торпедо снарядын пайдаланып, жау объектілерін шабуылдау. 2. Әзербайжан: torpedo 3. Қырғыз: торпедолоо 4. Өзбек: torpedoлоу 5. Түрік: torpedoing 6. Ағылшын: torpedoing 7. Испан: torpedear 8. Неміс: Torpedieren 9. Француз: torpiller 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: торпеда – торпеда 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») «торпеда» сөзі заңнамада «торпеда» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «торпедирование» сөзі қазақ тіліне «торпедамен ату» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Торпедалы катер (торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу»; катер – нидерл. kater) – негізгі қаруы торпеда болып табылатын, тез жүретін көлемі шағын кеме түрі. 2. Әзербайжан: torpedo gəmisi 3. Қырғыз: торпедо кайыгы 4. Өзбек: torpedo qayig'i 5. Түрік: torpido botu 6. Ағылшын: torpedo boat 7. Испан: torpedero 8. Неміс: Torpedoboot 9. Француз: torpilleur 10. Бекітілген нұсқасы: катер – катер (2015 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: торпеда – торпеда; катер – катер 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») «торпеда» сөзі заңнамада «торпеда» сөзімен аударылған. Орыс тіліне нидерланд тілінен енген(катер – нидерл. kater) «катер» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «катер» сөзі бекітілсе, заңнамада «катер» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «торпедный катер» сөз тіркесі қазақ тіліне «торпедалы катер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Торпедатасығыш (торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») – теңіздегі және базалардағы ұрыс кемелерін, теңіз коммуникациясындағы көлікті торпедалармен жоюға, сондай-ақ миналық бөгеулер жеткізуге, теңіз десантын түсіруді қамтамасыз етуге, теңіз маңында әрекет ететін құрлық әскерлеріне қолдау көрсетуге арналған ұшақ түрі. 2. Әзербайжан: torpedo bombardmançı 3. Қырғыз: торпедо бомбалоочу 4. Өзбек: torpedo bombardimoni 5. Түрік: torpido bombardıman uçağı 6. Ағылшын: torpedo bomber 7. Испан: bombardero de torpedos 8. Неміс: Torpedobomber 9. Француз: bombardier torpille 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: торпеда – торпеда 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») «торпеда» сөзі заңнамада «торпеда» сөзімен аударылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «торпедоносец» сөзі қазақ тіліне «торпеда тасығыш» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Торпеда тасығыш авиация (торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу»; авиация – лат. avis – «құс») – теңіздегі және базалардағы ұрыс кемелерін, теңіз коммуникациясындағы көлікті торпедалармен жоюға, сондай-ақ миналық бөгеулер жеткізуге, теңіз десантын түсіруді қамтамасыз етуге, теңіз маңында әрекет ететін құрлық әскерлеріне қолдау көрсетуге арналған авиация. 2. Әзербайжан: torpedo təyyarəsi 3. Қырғыз: торпедо учагы 4. Өзбек: torpedo samolyoti 5. Түрік: torpido uçağı 6. Ағылшын: torpedo aircraft 7. Испан: avión torpedo 8. Неміс: Torpedoflugzeuge 9. Француз: avion torpille 10. Бекітілген нұсқасы: авиационные – авиациялық (2019 жылғы 5 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: торпеда – торпеда; авиационная часть–государственное учреждение, осуществляющее организацию и выполнение полетов воздушных судов государственной авиации, их эксплуатацию и хранение – авиациялық бөлім – мемлекеттік авиация әуе кемелерінің ұшуын ұйымдастыру мен орындауды, оларды пайдалануды және сақтауды жүзеге асыратын мемлекеттік мекеме 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(торпедо – лат. torpedo – «қатып қалу», «мелшиіп қалу») «торпеда» сөзі заңнамада «торпеда» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген(авиация – лат. avis – «құс») «авиация» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «авиация» сөзі бекітілсе, заңнамада «авиация» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «торпедоносная авиация» сөз тіркесі қазақ тіліне «торпеда тасығыш авиация» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Кезеу нүктесi – жабық атыс бекіністерінен оқ ату кезінде қарудың көлденең кезеу үшін қолданылатын жергілікті зат. 2. Әзербайжан: götürmə nöqtəsi 3. Қырғыз: кабыл алуу пункту 4. Өзбек: qabul qilish punkti 5. Түрік: toplama noktası 6. Ағылшын: pick-up point 7. Испан: punto de recogida 8. Неміс: Abholpunkt 9. Француз: point de ramassage 10. Бекітілген нұсқасы: точка безубыточности – залалсыздық нүктесі (2017 жылғы 14 желтоқсан); наводка – кезеу (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: точка – нүкте; кезеу – наводка; наводчик – дәлдеуші 12. Орыс тіліндегі «точка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нүкте» сөзі бекітілсе, заңнамада «нүкте» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «наводка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «кезеу» сөзі бекітілсе, заңнамада «кезеу» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «точка наводки» сөз тіркесі қазақ тіліне «кезеу нүктесi» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Оқ ату нүктесі – тактикалық түрде тиімді оқу ату бекінісінде қорғану мақсатында орналасқан, жауға оқ ату арқылы әсер етудің жеке құралын (оқшашар, мина атқыш, гранат атқыш, артиллериялық қару және т.б.) білдіретін термин. 2. Әзербайжан: atəş nöqtəsi 3. Қырғыз: аткан чекит 4. Өзбек: otish nuqtasi 5. Түрік: ateş noktası 6. Ағылшын: firing point 7. Испан: punto de disparo 8. Неміс: Brennpunkt 9. Француз: point de tir 10. Бекітілген нұсқасы: точка безубыточности – залалсыздық нүктесі (2017 жылғы 14 желтоқсан); огневая подготовка – атыс даярлығы (2010 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: точка – нүкте; огневая подготовка – оқ ату даярлығы; огневой рубеж – оқ ату шебі («Атыс тирлері (атыс орындары) мен стендтерін ашу және олардың жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 365 бұйрығы) 12. Орыс тіліндегі «точка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нүкте» сөзі бекітілсе, заңнамада «нүкте» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «огонь» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «атыс», «атқылау» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «атыс», «ату» сөздерімен, «огневой» сөзі «оқ ату» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «точка огневая» сөз тіркесі қазақ тіліне «оқ ату нүктесі» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Көздеу нүктесi – жабық атыс бекіністерінен оқ ату кезінде қарудың көлденең көздеу үшін қолданылатын нысаны. 2. Әзербайжан: hədəf nöqtəsi 3. Қырғыз: нысан чекит 4. Өзбек: maqsad nuqtasi 5. Түрік: nişan alma noktası 6. Ағылшын: aiming point 7. Испан: punto de puntería 8. Неміс: Zielpunkt 9. Француз: point de visée 10. Бекітілген нұсқасы: точка безубыточности – залалсыздық нүктесі (2017 жылғы 14 желтоқсан); линия прицеливания – нысанаға алу сызығы (2019 жылғы 6 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: точка – нүкте; прицельно-навигационный комплекс (прицельно-навигационное оборудование) – көздеу-навигациялық кешен (жүйе) 12. Орыс тіліндегі «точка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нүкте» сөзі бекітілсе, заңнамада «нүкте» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «прицел» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «нысана» сөзі бекітілсе, заңнамада «нысана» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «точка прицеливания» сөз тіркесі қазақ тіліне «көздеу нүктесi» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тiк траектория (траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») – снарядтың (зымыранның, оқтың) қарудың (іске қосу қондырғысының бағыттаушысынан немесе оқпанынан) оқпан ұңғысынан ұшып шығу нүктесінен нысанаға тию нүктесіне дейінгі қозғалу жолы. 2. Әзербайжан: dik yol 3. Қырғыз: тик жол 4. Өзбек: tik yo'l 5. Түрік: dik yol 6. Ағылшын: steep path 7. Испан: camino empinado 8. Неміс: steiler Weg 9. Француз: chemin escarpé 10. Бекітілген нұсқасы: фазовая траектория – фазалық траектория (2018 жылғы 30 қараша); крутогор – тікжар (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: траектория – траектория; крутой склон – тік беткей 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») «траектория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «траектория» сөзі бекітілсе, заңнамада «траектория» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «крутая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тік» сөзі бекітілсе, заңнамада «тік» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «траектория крутая» сөз тіркесі қазақ тіліне «тiк траектория» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Төмен траектория (траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») – снарядтың (зымыранның, оқтың) қарудың (іске қосу қондырғысының бағыттаушысынан немесе оқпанынан) оқпан ұңғысынан ұшып шығу нүктесінен нысанаға тию нүктесіне дейінгі қозғалу жолы. 2. Әзербайжан: aşağı yol 3. Қырғыз: төмөн жол 4. Өзбек: past yo'l 5. Түрік: alçak yol 6. Ағылшын: low path 7. Испан: camino bajo 8. Неміс: niedriger Weg 9. Француз: chemin bas 10. Бекітілген нұсқасы: фазовая траектория – фазалық траектория (2018 жылғы 30 қараша); низкоорбитальный – төменгі орбиталық (2018 жылғы 14 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: траектория – траектория; низкий – төмен; төменгі 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») «траектория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «траектория» сөзі бекітілсе, заңнамада «траектория» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «низкая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «төменгі» сөзі бекітілсе, заңнамада «төмен», «төменгі» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліндегі «траектория низкая» сөз тіркесі қазақ тіліне «төмен траектория» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп ойлаймыз.

Дефинициясы1. Ұшу траекториясы (траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») – снарядтың (зымыранның, оқтың) қарудың (іске қосу қондырғысының бағыттаушысынан немесе оқпанынан) оқпан ұңғысынан ұшып шығу нүктесінен нысанаға тию нүктесіне дейінгі қозғалу жолы. 2. Әзербайжан: uçuş yolu 3. Қырғыз: учуу жолу 4. Өзбек: parvoz yo'li 5. Түрік: uçuş yolu 6. Ағылшын: flight path 7. Испан: ruta de vuelo 8. Неміс: Flugbahn 9. Француз: trajectoire de vol 10. Бекітілген нұсқасы: фазовая траектория – фазалық траектория (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағы қолданысы: траектория – траектория; техническое сопровождение полетов – ұшуға техникалық қолдау көрсету 12. Орыс тіліне латын тілінен енген(траектория – лат. trajectorius – «орнын ауыстыруға жататын») «траектория» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «траектория» сөзі бекітілсе, заңнамада «траектория» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «полет» сөзі заңнамада «ұшу» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «траектория полета» сөз тіркесі қазақ тіліне «ұшу траекториясы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Танк тралы (трал – лат. tragula «невод» – «керме, үлкен ау»; танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») – синалық тралдың бір түрі: танкіге қарсы миналы бөгеулерді еңсеруне немесе тазартуға аналған танкінің, броньдалған тартықтың немесе арнаулы мәшиненің аспалы жабдығы. 2. Әзербайжан: tank trolu 3. Қырғыз: танк тралы 4. Өзбек: tank troli 5. Түрік: tank trol 6. Ағылшын: tank trawl 7. Испан: arrastre de tanques 8. Неміс: Tankschleppnetz 9. Француз: chalut de cuve 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: трал – трал; автобронетанковая служба – автоброньды танк қызметі; противотанковые выстрелы – танкіге қарсы оқтар 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (трал – лат. tragula «невод» – «керме, үлкен ау») «трал» сөзі заңнамада «трал» түрінде қолданылған. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген (танк – ағылшын. tank «бак», «цистерна») «танк» сөзі заңнамада «танк» түрінде қолданылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «трал танковый» сөз тіркесі қазақ тіліне «танк тралы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тралшы (трал – лат. tragula «невод» – «керме, үлкен ау») – теңіз миналарын іздеуге, табуға және жоюға және камелерді миналы бөгеулер арқылы өткізуге арналған арнаулы мақсаттағы кеме. 2. Әзербайжан: mədən işçisi 3. Қырғыз: Minesweeper 4. Өзбек: konchilar qo'riqchisi 5. Түрік: mayın tarama gemisi 6. Ағылшын: minesweeper 7. Испан: Buscaminas 8. Неміс: Minensuchboot 9. Француз: dragueur de mines 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: личный состав тральщиков – тралшыладның жеке құрамы 12. Орыс тіліне латын тілінен енген (трал – лат. tragula «невод» – «керме, үлкен ау») «трал» сөзі заңнамада «трал» түрінде қолданылған. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тральщик» сөзі қазақ тіліне «тралшы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Транспортер (транспортер – лат. transporto – «тасымалдаймын») – әскерлерді, әскери техниканы, материалдық қажеттіліктерді тасуға арналған шынжыр табанды немесе доңғалақты мәшине. 2. Әзербайжан: konveyer 3. Қырғыз: транспортер 4. Өзбек: konveyer 5. Түрік: konveyör 6. Ағылшын: conveyor 7. Испан: transportador 8. Неміс: Förderer 9. Француз: convoyeur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: при отсутствии транспортеров подноска бараночных изделий к рабочему месту, отвозка вагонеток в экспедицию и сдача готовой продукции – тасымалдағыш болмаған жағдайда тоқаш өнімдерін жұмыс орнына тасымалдау, вагоншаларды экспедицияға алып кету және дайын өнімді тапсыру 12. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне латын тілінен (транспортер – лат. transporto – «тасымалдаймын») «транспортер» сөзі қазақ тілінде «транспортер» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тубус (лат. tubus «тұрба», «құбыр») – жарықтандырғыш аспапқа қондырылатын қондырма. 2. Әзербайжан: boru 3. Қырғыз: тубус 4. Өзбек: naycha 5. Түрік: tüp 6. Ағылшын: tube 7. Испан: tubo 8. Неміс: Rohr 9. Француз: tube 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: тубус – тубус 12. Орыс тіліне латын тілінен (лат. tubus «тұрба», «құбыр») «тубус» сөзі қазақ тілінде «тубус» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тужурка (фр. toujours – «әрқашан») – әскерлер киетін нысанды күртке. 2. Әзербайжан: gödəkçə 3. Қырғыз: ашканада жакет 4. Өзбек: ko'ylagi 5. Түрік: karışıklık ceket 6. Ағылшын: jacket 7. Испан: chaqueta 8. Неміс: Jacke 9. Француз: veste 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: тужурка – тужурка 12. Орыс тіліне француз тілінен (фр. toujours – «әрқашан») «тужурка» сөзі қазақ тілінде «тужурка» түрінде қолданылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тыл базасы (база – лат. basis «негіз, іргетас, баурай») – ірі әскери бірлестіктердің (флот, авиация) әскери оперцияларын қамтамасыз етуге және әскерлерді барлық жабдық түрлерімен ағымдағы қамтамасыз етуге арналған материалдық, техникалық, азық-түлік және т.б. қор түрлері бар тыл мекемелерінің жиынтығы. 2. Әзербайжан: arxa baza 3. Қырғыз: арткы база 4. Өзбек: orqa taglik 5. Түрік: arka taban 6. Ағылшын: rear base 7. Испан: base trasera 8. Неміс: hintere Basis 9. Француз: base arrière 10. Бекітілген нұсқасы: база – база (2018 жылғы 27 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; база – база 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. basis «негіз, іргетас, баурай») «база» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «база» сөзі бекітілсе, заңнамада «база» түрінде қолданылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловая база» сөз тіркесі қазақ тіліне «тыл базасы» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тыл аймағы (зона – грек. zone – «белдеу») – қандай да бір жалпы белгілерімен сипатталатын белгілі бір кеңістік, жолақ, аудан. 2. Әзербайжан: arxa sahə 3. Қырғыз: арткы аймак 4. Өзбек: orqa qism 5. Түрік: arka alan 6. Ағылшын: rear area 7. Испан: área trasera 8. Неміс: hinterer Bereich 9. Француз: zone arrière 10. Бекітілген нұсқасы: пограничная зона – шекаралық аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; зона – аймақ 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліне грек тілінен енген (зона – грек. zone – «белдеу») «зона» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аймақ» сөзі бекітілсе, заңнамада «аймақ» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «тыловая зона» сөз тіркесі қазақ тіліне «тыл аймағы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тыл бекiнiсi (позиция – лат. (positio – «жағдай», «қалып», орналасу») – құралымның орналасқан жері. 2. Әзербайжан: arxa mövqe 3. Қырғыз: арткы абалда 4. Өзбек: orqa holatida 5. Түрік: arka konum 6. Ағылшын: rear position 7. Испан: posición trasera 8. Неміс: hintere Position 9. Француз: position arrière 10. Бекітілген нұсқасы: позиция – позиция (2018 жылғы 6 сәуір); позиция техническая – техникалық тұрғы (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; передовые позиции – алдыңғы бекініс, запасные позиции – қосалқы бекініс, провести разведку позиций противника – қарсыластың позицияларына барлау жүргізу; позиции – бекініс 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тілінен латын тілінен енген «позиция» сөзінің (positio – «жағдай», «қалып», орналасу») қазақ тіліндегі баламасы ретінде «позиция», «тұрғы» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «позиция», «бекініс» сөздеріменаударылған. Бекітілген терминдер сөздігіндегі нұсқаларын, заңнамадағы қолданысын және терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге алсақ, «тыловая позиция» сөз тіркесі қазақ тіліне қолданылатын саласына және мәнмәтінге байланысты «тыл бекiнiсi» сөз тіркесімен аударылады.

Дефинициясы1. Тылдық барлау – тыл құрамаларының, бөлімдерінің және ұйымдарының орналасқан аудандары және әскерлерді тылдық қамтамасыз ету ұйымдастыруға қажетті жұмыс жағдайлары туралы деректер жинау. 2. Әзербайжан: arxa kəşfiyyat 3. Қырғыз: арт чалгындоо 4. Өзбек: orqa razvedka 5. Түрік: arka istihbarat 6. Ағылшын: rear intelligence 7. Испан: inteligencia trasera 8. Неміс: hintere Intelligenz 9. Француз: intelligence arrière 10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронная разведка – радиоэлектрондық барлау (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; разведка – барлау 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «разведка» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «барлау» сөзі бекітілсе, заңнамада «барлау» сөзімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловая разведка» сөз тіркесі қазақ тіліне «тылдық барлау» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тылдық қызмет – тыл құрамаларының, бөлімдерінің және ұйымдарының орналасқан аудандары және әскерлерді тылдық қамтамасыз ету ұйымдастыруға қажетті жұмыс жағдайлары туралы деректер жинау қызметі. 2. Әзербайжан: arxa servis 3. Қырғыз: арткы кызмат 4. Өзбек: orqa xizmat 5. Түрік: arka servis 6. Ағылшын: rear service 7. Испан: servicio trasero 8. Неміс: hinterer Service 9. Француз: service arrière 10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; караульная служба – қарауыл қызметі 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «служба» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет» сөзі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліндегі «деятельность» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздері бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қызмет», «іс-қимыл», «әрекет» сөздерімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловая служба» сөз тіркесі қазақ тіліне «тылдық қызмет» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тылдық қамтамасыз ету – қарулы күштерді бейбіт және соғыс уақытында қару-жарақпен, оқ-дәрімен, отынмен, азық-түлікпен және т.б. қамтамасыз ету (жабдықтау), яғни мемлекеттің қарулы күштерінің қаржылық, материалдық-техникалық, шаруашылық, өртке қарсы, автокөлікпен, медициналық, сауда-тұрмыстық және т.б.қажеттіліктерін қанағаттандыруғаарналған іс-шаралар кешені. 2. Әзербайжан: arxa dayaq 3. Қырғыз: арткы колдоо 4. Өзбек: orqa qo'llab-quvvatlash 5. Түрік: arka destek 6. Ағылшын: rear support 7. Испан: soporte trasero 8. Неміс: hintere Stütze 9. Француз: support arrière 10. Бекітілген нұсқасы: обеспечение безопасности – қауіпсіздікті қамтамасыз ету (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; штурманское обеспечение государственной авиации –мемлекеттік авиациясын штурмандық қамтамасыз ету 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «обеспечение» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «қамтамасыз ету» сөз тіркесі бекітілсе, заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «қамтамасыз ету» сөз тіркесімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловое обеспечение» сөз тіркесі қазақ тіліне «тылдық қамтамасыз ету» сөз тіркесімен аударылғаны жөн деп есептейміз.

Дефинициясы1. Тыл госпиталы (госпиталь – лат. hospitalis – «қонақжай») – әскери қызметшілерге арналған емдеу мекемесі, аурухана. 2. Әзербайжан: arxa xəstəxana 3. Қырғыз: арткы оорукана 4. Өзбек: orqa kasalxona 5. Түрік: arka hastane 6. Ағылшын: rear hospital 7. Испан: hospital trasero 8. Неміс: hinteres Krankenhaus 9. Француз: hôpital arrière 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; госпиталь бастығы – начальник госпиталя 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (госпиталь – лат. hospitalis – «қонақжай») «госпиталь» сөзі қазақ тіліне «госпиталь» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловой госпиталь» сөз тіркесі қазақ тіліне «тыл госпиталы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Тыл ауданы (район –лат. radius – «радиус») – тылдық бөлімдер мен мекемелерді орналастыруға, әкелу мен көшіруді ұйымдастыруға, сондай-ақ жергілікті ресурстарды пайдалануға арналған аумақ. 2. Әзербайжан: arxa sahə 3. Қырғыз: арткы аймак 4. Өзбек: orqa qism 5. Түрік: arka alan 6. Ағылшын: rear area 7. Испан: área trasera 8. Неміс: hinterer Bereich 9. Француз: zone arrière 10. Бекітілген нұсқасы: район выезда пожарной части – өрт бөлімінің баратын ауданы (1999 жылғы 9 наурыз) 11. Заңнамадағы қолданысы: тыл – тыл; район – аудан 12. Орыс тіліндегі «тыл» сөзі заңнамада «тыл» сөзімен аударылған. Орыс тіліне латын тілінен енген (лат. radius – «радиус») «район» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «аудан» сөзі бекітілсе, заңнамада «аудан» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліндегі «тыловой район» сөз тіркесі қазақ тіліне «тыл ауданы» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.

Дефинициясы1. Ауыр артиллерия (артеллерия – орта ғасыр лат. artilleria – «әскери машина») – орнатылған жерден қозғалмайтын немесе бекінісіте ұзақ уақыт болатын барлық жабдықпен қамтамасыз етілген көлемдері әртүрлі ірі атыс құралымен жабдықталған әскер түрі. 2. Әзербайжан: ağır artilleriya 3. Қырғыз: оор артиллерия 4. Өзбек: og'ir artilleriya 5. Түрік: ağır toplar 6. Ағылшын: heavy artillery 7. Испан: artillería pesada 8. Неміс: schwere Artillerie 9. Француз: artillerie lourde 10. Бекітілген нұсқасы: тяжелая физическая работа – ауыр қол еңбегі (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: тяжелая атлетика – ауыр атлетика; зенитная артиллерия – зениттік артиллерия 12. Орыс тіліндегі «тяжелая» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «ауыр» сөзі бекітілсе, заңнамада «ауыр» сөзімен аударылған. Сонымен қатар орыс тіліне латын тілінен енген (орта ғасыр лат. artilleria – «әскери машина») «артиллерия» сөзі заңнамада «артиллерия» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып,орыс тіліне «тяжелая артиллерия» сөз тіркесі қазақ тіліне «ауыр артиллерия» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз.