Дефинициясы1. Аспалы беткей, аспалы блок – бұрғылау процесінде қолданылатын жабдықтың бір бөлігі. Ол әдетте бұрғылау құралы мен құбырларды ұстауға және басқаруға көмектесетін бұрғылау жүйесінің құрамдас бөлігі.
2. Этимологиясы: блок (фр. bloc) – «блок, бірігу, масса».
3. Өзбек: osilgan blok
4. Түрік: asılı blok
5. Ағылшын: hanging block
6. Неміс: block des Hanging
7. Бекітілген нұсқасы: блок – блок (2018), блок-схема – блок-сызба (2022), висячие пешки – аспалы сарбаздар (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 29 қыркүйектегі № 476 бұйрығы. ... аспалы арқан жолдарын орнату және ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 28 қаңтардағы N 74 Қаулысы. ... аспалы көпiрдi пайдалануға ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 3 желтоқсандағы № 432-V ҚРЗ. ... блоктар немесе жалпы кен орны ...
9. Ұсыныстар: «блок» термині бұрын бекітілгендіктен, сонымен бірге басқа тілдердегі аударманы ескере отырып, «аспалы блок» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Геологиялық блок – көп немесе аз бірдей геологиялық және өндірістік параметрлермен сипатталатын кен өрісінің, кен орнының учаскесі.
2. Этимологиясы: блок (фр. bloc) – «блок, бірігу, масса».
3. Өзбек: geologik blok
4. Түрік: jeolojik blok
5. Ағылшын: the block is geological
6. Неміс: geologischer Block
7. Бекітілген нұсқасы: блок
– блок (2018), блок-схема – блок-сызба (2022), запас геологический – геологиялық қор (көлік. қатынас.) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 125-VІ ҚРЗ. ... жер қойнауын геологиялық зерттеуге ...
Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ. ... геологиялық барлау жұмыстарын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ. ... бір блок шегінде орындалуы ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «геологиялық блок» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Аспалы қаптал, жатаған блок – кран бетінің астында орналасқан, ілулі-араластырғыштың үстінде орналасқан блок түрі.
2. Этимологиясы: блок (фр. bloc) – «блок, бірігу, масса».
3. Өзбек: yotgan blok (yotgan qanot)
4. Түрік: yaslanmış blok (kanat yaslanmış)
5. Ағылшын: recumbent block (recumbent wing)
6. Неміс: block liegend (Flügel liegend)
7. Бекітілген нұсқасы: блок – блок (2018), блок-схема – блок-сызба (2022), висячие пешки – аспалы сарбаздар (2020), стeлющаяся культура – жатаған дақыл (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Ұлттық экономика министрінің 2024 жылғы 21 ақпандағы № 4 бұйрығы. ... аспалы дестелегіштерден басқа ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 6 қаңтардағы № ҚР ДСМ-4 бұйрығы. ... Жатаған пальма препараты ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2020 жылғы 30 қаңтардағы No 10 шешімі. ... блоктарға біріктіріледі және олардың ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «жатаған блок» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Блок-диаграмма – жер қыртысының геологиялық қимасымен бірге жер бетінің қандай да бір учаскесінің перспективалық бейнесі. Ол негізінен рельеф пен геологиялық құрылымның байланысын зерттеуде қолданылады.
2. Этимологиясы: блок (англ. block) - "бөгет жасау, бұғаттау"; диагра́мма (еж. гр. Διάγραμμα (diagramma) – "бейне, кескін, сурет".
3. Өзбек: blok diagrammasi
4. Түрік: blok diyagramı
5. Ағылшын: block diagram
6. Неміс: blockdiagramm
7. Бекітілген нұсқасы: блок – блок (2018), диаграмма – диаграмма (2016), круговая диаграмма – шеңбер диаграмма (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10 шілдедегі N 1149 Жарлығы. ... блокты ұйымдастыру ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... блок- полистиролдың ...
Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚРЗ. ... диаграммалық дискiлермен немесе бұрын ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «блок диаграммасы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Батпақ – шамадан тыс ылғалмен, ылғал сүйгіш тірі жер жамылғысымен сипатталатын ландшафт аймағы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: botqoq
4. Түрік: bataklık
5. Ағылшын: swamp
6. Неміс: Sumpf
7. Бекітілген нұсқасы: болото – ми батпақ (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 13 желтоқсандағы N 94 Заңы. ... батпақты алқаптар туралы конвенцияға ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 19 шілдедегі № 718 Жарлығы. ... сулы-батпақты алқаптар туралы ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 9 шілдедегі N 481 Кодексі. ... сортаңданған, батпақты, артық ылғалды ...
9. Ұсыныстар: термин бұрын «ми батпақ» түрінде бекітілгенмен, «ми батпақ» пен «батпақтың» мағыналық реңкінде сәл де болса айырмашылық бар. Сол себепті басқа тілдердегі аударманы, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «батпақ» сөзін термин ретінде бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология, Биология

Дефинициясы1. Борат – бор қышқылының тұзы, суды жұмсарту үшін, кір жуғыш заттардың бөлігі ретінде шыны өнеркәсібінде қолданылады.
2. Этимологиясы: борат (лат. borax, араб. بورق‎, бӯрак) – «минерал,борат».
3. Өзбек: boratlar
4. Түрік: boratlar
5. Ағылшын: borates
6. Неміс: Borate
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ. ... Бораттар, оның ішінде бор ангидриті ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... бораттардан басқа, табиғи бораттар ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 9 қазандағы № 185 Жарлығы. ... борат рудаларының, жанғыш сланецтердің ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «бораттар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет, Химия

Дефинициясы1. Брахиантиклин – ол қысқа әрі симметриялы күмбезге ұқсас қатпарлы құрылымды білдіреді. Бұл құрылымда жыныс қабаттары дөңгеленіп немесе күмбез тәрізді көтеріліп, орталық бөліктен шетке қарай еңістенеді. Мұндай құрылымдар көбінесе мұнай мен газ жинақталған орындарда кездеседі, себебі олардың күмбез тәрізді пішіні мұнай мен газдың жоғары қарай көтерілуіне және жыныс қабаттарының жоғары бөлігінде шоғырлануына ықпал етеді.
2. Этимологиясы: брахиантиклин (гр. brachs + anti + klinein) – «қысқа» + «қарсы» + «еңкейту».
3. Өзбек: braxiantiklinal
4. Түрік: brakiantiklinal
5. Ағылшын: brachianticline
6. Неміс: brachiantiklinal
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: терминнің бекітілген нұсқасы, заңнамалық құжаттағы қолданысы кездеспеді. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «брахиантиклин» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Брахисинклинорий – геологиялық құрылым, ол бірнеше кішірек синклинальдардан тұратын, төмен қарай еңістенген кең ауқымды қатпарлы құрылым. Бұл құрылымда жыныс қабаттары орталық бөлікке қарай ойысып, төмен түседі. Брахисинклинорий құрылымы жер қабаттарының синклинальды (ойыс) қатпарлануымен сипатталады, бірақ «брахи-» префиксі оның салыстырмалы түрде қысқа, шағын ауқымда болатынын көрсетеді.
2. Этимологиясы: брахисинклинорий (гр. brachs+ synclinus) – «қысқа»+ «көлбеу».
3. Өзбек: braxisinklinoriy
4. Түрік: brakisinklinori
5. Ағылшын: brachysynclinorium
6. Неміс: brachisinclinum
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: терминнің бекітілген нұсқасы, заңнамалық құжаттағы қолданысы кездеспеді. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «брахисинклинорий» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Брахиқатпарлар – жер қабаттарының шағын, қысқа қатпарлары немесе күмбез тәрізді құрылымдары. «Брахи-» префиксі грек тілінен аударғанда «қысқа» деген мағынаны білдіреді, сондықтан бұл термин салыстырмалы түрде шағын және ауқымы үлкен емес қатпарлы құрылымдарды сипаттау үшін қолданылады. Брахиқатпарлар әдетте жер қабаттарының көлденең бағытта сығылуы немесе қысымға ұшырауы нәтижесінде пайда болады.
2. Этимологиясы: брахискладки (гр. brachs) – «қысқа».
3. Өзбек: braxikatlar
4. Түрік: brahikatlar, brakiyal kıvrımlar
5. Ағылшын: brachyfolds
6. Неміс: brachy Falten
7. Бекітілген нұсқасы: складка – қатпар (жер ғылымы) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... қолданумен алынған, қатпарлары бар ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 31 мамырдағы № 583 Жарлығы. ... бөлігі қатпарлары бар ...
Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шiлдедегi № 360-VI ҚРЗ Кодексі. ... қатпарларының семуіне ...
9. Ұсыныстар: аналитикалық тәсіл арқылы жасалған туынды терминнің бекітілген нұсқасы, заңнамалық құжаттағы қолданысы кездеспеді. Тек терминнің «қатпар» бөлігі бекітілген және заңнамалық құжаттарда бар. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «брахиқатпарлар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Формацияіштік шөгінді брекчиялар, формацияішілік шөгінді брекчиялар – шөгінді бассейннің ішінен материалдың эрозиясы, тасымалдануы және шөгуі нәтижесінде пайда болатын тау жынысы.
2. Этимологиясы: брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: intraformatsion cho'kindi breccias
4. Түрік: formasyon içi tortul breşler
5. Ағылшын: intra-formation sedimentary brecchias
6. Неміс: intraformative Sedimentbrekcia
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), формация – формация (2018), внутривидовая борьба – түрішілік күрес (2023), осадок – шөгінді, тұнба(хим) (2006), осадочные горные породы – шөгінді тау жыныстары (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы N 1402 Қаулысы. ... Кендену магмалық брекчияларға ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы N 1402 Қаулысы. ... аллювийлік-проллювийлік шөгінділермен ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 12 желтоқсандағы N 1224 Қаулысы. ... өнімдердің формациялық жүйесін ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің бекітілген сыңарларын, сондай-ақ заңнамалық құжаттардағы қолданылғандарды ескере отырып, «формацияішілік шөгінді брекчиялар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шөгінді брекчия – бұл шөгінді жыныстар, олардың құрамында ірі, өткір бұрышты сынықтар мен ұсақ бөлшектер (топырақ, құм, саз) болады. Шөгінді брекчия негізінен, басқа жыныстардың механикалық үгілуі, жарықтануы және тозуы нәтижесінде пайда болады, сондай-ақ, су, жел немесе мұз сияқты күштердің әсерінен тасымалданған.
2. Этимологиясы: брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: breccia cho'kindi
4. Түрік: tortul breşler
5. Ағылшын: sedimentary breccias
6. Неміс: sedimentäre Brekcia
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), осадок – шөгінді, тұнба (хим) (2006), осадочные горные породы – шөгінді тау жыныстары (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Кварцты цементпен кварцты брекчилер ...
Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... су түбіндегі шөгінділердің физикалық ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 7 маусымдағы N 259 Заңы. ... сулар қалдықтары мен шөгінділерін ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 2 ақпандағы № 121 Жарлығы. ... Шөгінділерді өңдеуге және кәдеге жаратуға ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің бекітілген сыңарларын, сондай-ақ заңнамалық құжаттардағы қолданылғандарды ескере отырып, «шөгінді брекчиялар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тұз күмбездерінің брекчиялары, тұз күмбездер брекчиясы – тұз күмбездерін (сабақтарын) қалыптастыру процесінде пайда болатын эпигенетикалық брекчияның бір түрі.
2. Этимологиясы: брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: tuzli gumbazli breccia
4. Түрік: tuz kubbeli breşler
5. Ағылшын: breccias of salt domes
6. Неміс: breccia Salzkuppeln
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), соли – тұздар (2023), купольная акробатика – күмбезді акробатика (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 113/НҚ бұйрығы. ... еритін тау жыныстарында - тас тұздарында ...
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 1 қыркүйектегі № 364 бұйрығы. ... тұз құрамы және өзге де ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 28 наурыздағы N 302 қаулысы. ... тұзды күмбездi құрылымдарды белгiлеуге ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркестің бекітілген сыңарларын, басқа тілдердегі аудармаларын, сондай-ақ заңнамалық құжаттардағы қолданылғандарды ескере отырып, «тұз күмбездер брекчиясы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шоқылық брекчиялар – балшық-алеврит массасындағы әртүрлі уақытта пайда болған тау жыныстарының өткір бұрышты сынықтарынан тұратын балшық жанартауларының өнімі.
2. Этимологиясы: брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: tepalik brechcias
4. Түрік: tepe breşleri
5. Ағылшын: hill breccias
6. Неміс: Hügelbrekzien
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), сопка
– шоқы (геог.) (1998)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Кварцты цементпен кварцты брекчилер ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 8 қарашадағы № 726 қаулысы. ... ұсақ шоқылы аумақта шығыстан ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2022 жылғы 5 желтоқсандағы № 729 бұйрығы. ... Баян-Қарқаралы оңтүстік ұсақшоқылы ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес бекітілмеген, заңнамалық құжаттарда қолданыста кездеспеді. Басқа тілдегі аудармаларды негізге ала отырып, «шоқылы брекчиялар» терминін бекітуді ұсынамыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тектоникалық брекчия(лар) – ақаулы аймақтарда тау жыныстарының сынғыш бұзылуы кезінде пайда болған брекчия.
2. Этимологиясы: тектоника (гр. τεκτονικός) – «құрылыс өнері»; брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: breccia tektonikasi
4. Түрік: tektonik breşler
5. Ағылшын: tectonic breccias
6. Неміс: tektonische Brekcia
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Кварцты цементпен кварцты брекчилер ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Альбитофирлер туфобрекчилер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381. ... сипатты тектоникалық құрылымдар ...
9. Ұсыныстар: бекітілген «жентек тас» термині дефинициясына толық сәйкес келмейді. Заңнамалық құжаттарда терминдік тіркес кездеспеді, терминдік тіркес сыңарлары қолданыста бар. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «тектоникалық брекчия» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Эпигенетикалық брекчия – негізгі жыныстарға қарағанда кеш пайда болған брекчиялар. Олар шөгінді жыныстардың әртүрлі химиялық түрленуі кезінде пайда болады (гидратация, ангидриттің гипске ауысуы, доломитизация, қайта кристалдану және басқалар).
2. Этимологиясы: эпигенетика (гр. ἐπί+γένεσις) – «үстінде, жоғары»+ «пайда болуы, бастапқы көзі, бастапқы»; брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: epigenetik breccia
Түрік: epigenetik breşler Ағыл epigenetic breccias Нем. epigenetische Brekcia
4. Түрік: epigenetik breşler
5. Ағылшын: epigenetic breccias
6. Неміс: epigenetische Brekcia
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия – жентек тас (кен ісі) (1971), эпигенетический – эпигенетикалық (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Кварцты цементпен кварцты брекчилер ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2023 жылғы 25 қаңтардағы № 29 бұйрығы. ... эпигенетикалық факторлардың рөлін анықтаумен ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... эпигенетикалық кен орындары ...
9. Ұсыныстар: бекітілген «жентек тас» термині дефинициясына толық сәйкес келмейді. Заңнамалық құжаттарда терминдік тіркес кездеспеді. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «эпигенетикалық брекчия» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Брекчиялар – көлемі 1 см немесе одан да көп әртүрлі құрамдағы тау жыныстарының бұрыштық сынықтарынан тұратын тұрпайы шөгінді тау жынысы. Бұл сынықтар бір-бірімен табиғи цемент арқылы байланысып, берік қатты жыныс түзеді. Брекчия көбінесе әртүрлі жыныс сынықтарынан тұрады, олардың арасында кварц, әктас, базальт сияқты минералдар кездеседі. Сынықтар цемент рөлін атқаратын табиғи материалмен (мысалы, әктас, саз немесе кремний) байланысады. Жер қыртысындағы тектоникалық қозғалыстардың әсерінен пайда болады.
2. Этимологиясы: брекчия (итальян. breccia) – "бұзылу, бұзу".
3. Өзбек: brekchiyalar
4. Түрік: palladyen döşeme
5. Ағылшын: breccia
6. Неміс: Brekzien
7. Бекітілген нұсқасы: брекчия
– жентек тас (кен ісі) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Автомобиль жолдары комитеті Төрағасының 2018 жылғы 21 желтоқсандағы № 118 бұйрығы. ... жентек тасты) ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы N 1402 Қаулысы. ... Кендену магмалық брекчияларға ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2021 жылғы 2 наурыздағы № 98 бұйрығы. ... Жабу мозаикалық (типті "Брекчия"...
9. Ұсыныстар: бекітілген «жентек тас» термині дефиницияға толық сәйкес келмейді. Заңнамалық құжаттағы қолданысында бірізділік жоқ. Басқа тілдегі аудармалардың негізінде «брекчиялар, брекчия» терминін бекіту ұсынылғанмен, мамандардың пікірі қажет.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Қайраң қабақшасы – қайраңның сыртқы шекарасын тереңдікте белгілейтін түбінің көлденең профилінің айқын иілуі (1-ден 3-7° немесе одан да көп).
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: shoalning chekkasi
4. Түрік: sığlığın kenarı
5. Ағылшын: the edge of the shoal
6. Неміс: rand der Untiefen
7. Бекітілген нұсқасы: отмель – қайраң (2005), шельф – қайраң (геогр.) (1998), бровка – атжарыс жолжиегі (2022), бровка – жарқабақ (геог.) (1998)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 113/НҚ бұйрығы. ... қастар арасындағы ені ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 28 тамыз N 1112. ... Каспий теңізі қайраңының қазақстандық бөлігін ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 15 наурыздағы № 473-V ҚРЗ. ... Құрылықтық қайраңда орналасқан ...
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжаттарда терминдік тіркес кездеспеді. Бірақ заңнамада терминдік тіркес құрамындағы «бровка» «қас» деп алынған, яғни бұл сәтсіз калька аударма екені белгілі. Сараптама қорытындысы «қайраң қабақшасы» деген терминді бекітуде мамандардың қорытындысы керек деп шешті.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Екінші оқпанды бұрғылау – басқа жөндеу әдістері тиімсіз болған жағдайларда қолданылатын ұңғымалардың жұмысын қалпына келтіру әдісі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ikkinchi barrelni burg'ulash
4. Түрік: ikinci namluyu delmek
5. Ағылшын: drilling of the second shaft
6. Неміс: bohren des zweiten Laufs
7. Бекітілген нұсқасы: зона разведки 2020 – барлау аймағы (2020), геологоразведочные работы – геологиялық барлау жұмыстары (индустрия) (2015), бурение – бұрғылау (көлік және қатынас жолдары) (2015), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), ствол – оқпан (өртке қарсы қызм.) (1995), клин ствола – оқпан сынасы (2020), ствол – оқпан (жер ғылымы) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... оқпанның көлденең учаскесі бар ұңғымаларды бұрғылау ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 16 қазандағы № 666 қаулысы. ... Барлау мақсатында бұрғылау ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы. ... бұрғылау шөгiндiсiн кәдеге жаратуды ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес сыңарлары жеке-жеке бекітілген. Терминдік тіркес күйінде заңнамалық құжаттарда кездеспеді. Сараптама қорытындысы «екінші оқпанды бұрғылау» терминін бекітуді ұсынады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Терең бұрғылау – 4500-6000 м тереңдікте жер қыртысында ұңғымалар салу.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: chuqur burg'ulash
4. Түрік: derin sondaj
5. Ағылшын: deep drilling
6. Неміс: tief bohren
7. Бекітілген нұсқасы: зона разведки – барлау аймағы (2020), геологоразведочные работы – геологиялық барлау жұмыстары (индустрия) (2015), бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), очистка сточных вод глубокая – ағынды суды тереңдей тазарту

(2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 1 сәуірде № 26-VII ҚРЗ. ... бұрғылау тереңдігі екі жүз метрден асатын ...
Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... терең бұрғылау (топырақтың орнықтылығын ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 1 тамыздағы № 607 Жарлығы. ... бұрғылау құбырларының өндірісін құру жолымен ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «терең бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Карталық бұрғылау, карталау бұрғылауы – таяз бұрғылау (тау жыныстарына дейін, яғни бірнеше ондаған метр тереңдікте). Осы мақсатта жылдамдықты өздігінен жүретін бұрғылау қондырғылары қолданылады. 100 м-ден асатын тереңдікте тірек горизонттар пайда болған жағдайда, аумақтық (әсіресе құрылымдық) түсірілім кезінде құрылымдық бұрғылау қолданылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: kartirovka burg'ulash
4. Түрік: haritalama sondajı
5. Ағылшын: mapping drilling
6. Неміс: Kartierungsbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: зона разведки – барлау аймағы (2020), геологоразведочные работы – геологиялық барлау жұмыстары (индустрия) (2015), бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), топографическая карта – топографиялық карта (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... карталық бұрғылау ұңғымаларында және ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 113/НҚ бұйрығы. ... одан әрі карталық құрамдау ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 18 мамырдағы № 342 бұйрығы. ... терең және геологиялық-минералогиялық карталау жатады ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған термин заңнамалық құжаттарда «карталық бұрғылау», «карталау» түрінде берілген. Таяз жерді бұрғылайтын өздігінен жүретін бұрғылау қондырғылары картаның көмегін пайдаланатын болуы керек. Мамандар қолдаса, «карталық бұрғылау» емес «карта көмегімен бұрғылау» деген дұрыс шығар. Талқылау керек.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тасбағандық бұрғылау, кернді бұрғылау – бұрғылау қондырғысы тау жыныстарын жою мақсатында айналмалы қозғалыстарды жүзеге асыратын процедура.
2. Этимологиясы: керн (нем. Kern) – «тау жыныстарының цилиндрлік үлгісі».
3. Өзбек: yadro burg'ulash
4. Түрік: karot sondajı
5. Ағылшын: core drilling
6. Неміс: kernbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2022 жылғы 21 маусымдағы № 357 бұйрығы. ... жынысөзекті бұрғылау ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 16 қазандағы № 666 қаулысы. ... Барлау мақсатында бұрғылау...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 мамырдағы № 381 бұйрығы. ... кернді сақтау мен тасымалдаудың ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... жынысөзексіз бұрғылауда – 59 – дан 346 мм – ге дейін ...
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжатта «бурение керновое» терминін «жынысөзекті бұрғылау» деп беріпті. Басқа тілдердегі аудармалар «бағандық бұрғылау» деген мағынаны білдіреді. Мамандардың пікірі сәйкес келсе, «жынысөзектік бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Құбырлы бұрғылау – жылдам айналмалы бұрғылау түрі, онда тау жыныстарының бұзылуы бүкіл кен алаңында емес, сақина құбырлы бұрғылау, бағаналы бұрғылау бойымен жүреді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ustunli burg'ulash
4. Түрік: karot sondajı
5. Ағылшын: core drilling
6. Неміс: kernbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), колонка – бағанша (көлік және қатынас жолдары) (2015), колонка бензораздаточная – бензин тарату бағаншасы (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы ... бағаналар бұрғылауында 59 – дан 151 мм – ге дейін ... Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... ... Механикалық бағаналы бұрғылау ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «бағаналы бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Бұталы бұрғылау – бұл мұнай немесе газ кен орындарында бірнеше ұңғыманы бір алаңда топтап бұрғылау әдісі. Мұндай әдіс көбіне кен орнынан мұнай мен газды неғұрлым тиімді алу үшін қолданылады. Топтық бұрғылаудың негізгі ерекшеліктері мен артықшылықтары: 1) Құрылыс пен инфрақұрылым шығындарын азайтады: Барлық ұңғымалар бір жерден бұрғыланатындықтан, жол, электр желілері, құбырлар сияқты инфрақұрылымды бір алаңда шоғырландыруға мүмкіндік береді. 2) Экологиялық әсерді азайтады: Бір алаңда топтап бұрғылау жер бетінің аз аумағын қамтиды, яғни табиғатқа зиянды әсер азаяды. 3) Жұмыстарды жеделдетеді: Әр ұңғымаға жеке алаң құрмай-ақ, бірнеше ұңғыманы қатар бұрғылауға мүмкіндік бар. Топтық бұрғылау әсіресе мұнай өндіру көлемі жоғары кен орындарында, кен қабаттары көп және тығыз орналасқан аймақтарда кеңінен қолданылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: Bush burg'ulash
4. Түрік: çalı sondajı
5. Ағылшын: cluster drilling
6. Неміс: buschbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), кустарник – бұта (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: терминнің заңнамадағы қолданысы кездеспеді. Дефинициясын басшылыққа алсақ, калька аударма болса да, «бұталы бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Мұнай мен газға теңіздік бұрғылау – ішкі су бассейндерінің акваториясында іздестіру, барлау және пайдалану ұңғымаларын бұрғылау.
2. Этимологиясы: газ (еж.гр. хάος) – «хаос, ретсіз».
3. Өзбек: dengiz neft va gaz burg'ulash
4. Түрік: petrol ve gaz deniz sondajı
5. Ағылшын: offshore oil and gas drilling
6. Неміс: offshore-Öl- und Gasbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), нефть – мұнай (2023), газ – газ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... теңіз бұрғылау құрылғыларында) ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы. ... бұрғылау (соның iшiнде теңiз шельфтерi ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 28 наурыздағы N 302 қаулысы. ... шағын көлемде теңiздiк бұрғылау ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «мұнай мен газға теңіздік бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады. «Мұнай мен газды теңіздік бұрғылау» нұсқасын да қарастыруға болады. Мамандардың пікірі артық етпейді.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Еңіс ұңғымаларды бұрғылау – ұңғыманы алдын ала белгіленген қисық бойымен тігінен ауытқумен жүргізу.
2. Этимологиясы: скважина (көне слав. скважьнь) - "жарылған жер, үңгір, шұңқыр".
3. Өзбек: eğimli quduqlarni burg'ulash
4. Түрік: eğimli kuyu sondajı
5. Ағылшын: drilling of inclined wells
6. Неміс: geneigte Bohrlöcher bohren
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), наклон – көлбеу (мат.) (2015), скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... көлбеу бұрғылау, ұңғыма бұрғылау аяқталғаннан кейін ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығы. ... көлбеу ұңғыма бұрғылап және ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «көлбеу ұңғымаларды бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Бағдарлы бұрғылау – табиғи қисықтық заңдылықтарын қолдана отырып, ұңғымаларды бұрғылау және ұңғыманы белгілі бір нүктеге шығару үшін технологиялық әдістер мен техникалық құралдарды қолдану.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yo'nalishli burg'ulash
4. Түрік: yönlü sondaj
5. Ағылшын: directional drilling
6. Неміс: bohren gerichtet
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), направленное освещение – бағытталған жарық (2021), данные ориентировочные – бағдарлы деректер (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... Бағытты көп оқпанды ұңғымаларды бұрғылау ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «бағыттық бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тіректік бұрғылау – жабдықты орнатуға, қысымды бақылауға және бұрғылау қондырғыларының тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қызмет ете алатын тірек ұңғымаларын жасау үшін қолданылатын әдіс.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qo'llab-quvvatlash burg'ulash
4. Түрік: destek sondajı
5. Ағылшын: support drilling
6. Неміс: stützbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), опора – тірек (2016), опорная прямая – тірек түзу (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... тіреу құрылғысынан бұрғылау кезінде ..., ... басқа тіреуіштерде – бұрғылау ...
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжаттағы қолданысы әртүрлі нұсқада берілген. Қарастыра келе, «тіректі бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Параметрлік бұрғылау – неғұрлым перспективалы іздеу жұмыстарын жасау қою үшін мұнай-газ жинақтау аймақтарының геологиялық-геофизикалық параметрлерін анықтау және алу мақсатында мұнай-газ аумақтарында ұңғымаларды жүргізу.
2. Этимологиясы: параметр (еж.гр. παραμετρέω) – «өлшегіш, өлшеуіш».
3. Өзбек: parametrik burg'ulash
4. Түрік: parametrik sondaj
5. Ағылшын: parametric drilling
6. Неміс: parametrische Bohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), параметр
– параметр
(2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... жоғары бұрғылау параметрлерін ...
9. Ұсыныстар: «параметрлік бұрғылаудың» заңнамалық құжаттардағы қолданысы табылмады. Терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқалары, басқа тілдегі аудармалары негізінде «параметрлік бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Іздеу бұрғылауы – мұнай немесе газ сияқты пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын іздейтін аумақты зерттеу мақсатында ұңғымаларды бұрғылау.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qidiruv burg'ulash
4. Түрік: arama sondajı
5. Ағылшын: exploratory drilling
6. Неміс: suchbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), поиск – іздеу (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы №402 бұйрығы. ... іздеу бұрғылауының ұңғымалары жатады ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 29 желтоқсандағы №1449 Қаулысы. ... бұрғылық iздеуге дайындау кезеңінде ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «іздеу бұрғылауы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Ұңғыманы бұрғылау, ұңғыма бұрғылау – бұл жер асты сулары, тұзды ерітінді, табиғи газ немесе мұнай сияқты табиғи ресурстарды өндіру, жер бетінен жер асты қабатына сұйықтық айдау немесе жер асты қабаттарын бағалау немесе бақылау үшін жердегі ұңғымаларды бұрғылау процесі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: quduqlarni burg'ulash
Түрік: kuyu sondajı Ағыл kuyu sondajı нем. Bohrlochbohrungen
4. Түрік: kuyu sondajı
5. Ағылшын: drilling wells
6. Неміс: Bohrlochbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), скважина 1995 – ұңғыма (жер ғылымы) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... саңылауы мен ұңғыманы бұрғылау ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... бұрғылау ұңғымаларының, құдықтардың ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «ұңғыманы бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Құрылымдық бұрғылау – бұл әртүрлі тапсырмалар мен аспектілерді зерттеу мақсатында орындалатын бұрғылаудың ерекше түрі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: strukturaviy burg'ulash
4. Түрік: structural drilling
5. Ағылшын: structural drilling
6. Неміс: strukturelle Bohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), структурное звено полимеров – полимерлердің құрылымдық буыны (2023), структура


– құрылым (мем. сатып алу) (1999)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... құрылымды – ... іздеу бұрғылауының ұңғымалары ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... құрылымдық бұрғылауды ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «құрылымдық бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Соқпалы-айналмалы бұрғылау – бұрғылау снарядының осьтік жүктемесі соққымен айналмалы бұрғылау мен айналу жиілігінің шамалары көмекші рөл атқарып, сыну мен ұсақтауды анықтайтын соққы жүктемелері арқылы ұңғыманың кенжарындағы тау жыныстарын жоюдың жоғары өнімді механикалық әдісі.
2. Этимологиясы: бур (нем. Bohrer) - "бұрғы, тескіш құрал"
3. Өзбек: impact-rotatsion burg'ulash
4. Түрік: darbeli döner delme
5. Ағылшын: impact-rotational drilling
6. Неміс: Stoßdrehbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), измельчители ударного действия – соқпалы ұсақтағыш

(2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... пневмосоққылы бұрғылауға уақыт мөлшерлерімен айналмалы бұрғылауда оларды алып шығу ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... соққы-айналмалы бұрғылау станоктарын пайдалану кезінде ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, қазақ тілі сөз тіркесінің табиғатына сәйкес «соққымен айналмалы бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Соқпалы бұрғылау, соққылы бұрғылау – сыну мен ұсақтауды орындайтын соққы жүктемелері арқылы ұңғыманың кенжарындағы тау жыныстарын жоюдың жоғары өнімді механикалық әдісі.
2. Этимологиясы: бур (нем. Bohrer) - "бұрғы, тескіш құрал"
3. Өзбек: burg'ulash zarbasi
4. Түрік: darbeli delme
5. Ағылшын: impact drilling
6. Неміс: schlagbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), измельчители ударного действия – соқпалы ұсақтағыш
(2022), удар – соққы
(2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... Соққы-арқанды бұрғылау ... соққылы-айналымды, дірілдеткіш немесе дірілсоққылы бұрғылау ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 21 тамыздағы № 131 шешімі. ... соққылы-айналымды бұрғылау кезінде ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 8 қарашадағы № 775 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2018 жылғы 10 қарашадағы № 64 бірлескен бұйрығы. ... соққылық және соққылы айналдыру ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, калька аударманы басшылыққа алмай, «соққымен бұрғылау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шарқашаулы бұрғылау – бұрғылау жабдықтарының маңызды элементі шарқашауды қолдану арқылы ұңғымаларды бұрғылау бұрғылау әдісі.
2. Этимологиясы: бур (нем. Bohrer) - "бұрғы, тескіш құрал"
3. Өзбек: to'p biti bilan burg'ulash
Түрік: bilyalı uçlu matkap ucu Ағыл sharoshechnoe drilling нем. bohren kugelförmig
4. Түрік: bilyalı uçlu matkap ucu
5. Ағылшын: sharoshechnoe drilling
6. Неміс: bohren kugelförmig
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное
– айналмалы бұрғылау (2021), сегмент шара – шар сегменті (2023), долото
– қашау (көлік және қатынас жолдары) (2015), долото шарошечное – шаржылы қашау (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... Шар тәрізді бұрғылау станоктарының ... ... шарошты бұрғылау кезінде ... Шар тәрізді және соққы-айналмалы бұрғылау станоктарын пайдалану ...
9. Ұсыныстар: жан-жақты қарастыра келе, сараптама қорытындысы «шарқашаумен бұрғылау» терминін бекітуді ұсынады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шанақты бұрғылау – бұзылған тау жынысын ұңғымадан жер бетіне шнекпен айналмалы бұрғылау түрі.
2. Этимологиясы: шнек (нем. Schnecke) - «ұлу».
3. Өзбек: burg'ulash
4. Түрік: burgu sondajı
5. Ағылшын: auger drilling
6. Неміс: bohren Auger
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), кузов – шанақ (2016), бункер – шанақ (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы. ... ақаулары бар шнектермен бұрғылауға; ... иірмектермен бұрғылауды қабылдау мақсатты ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған термин калька аударма бойынша алынған. «Шанақтың» бұрын бекітілген нұсқалары да бар. Дефинициясында шнек құралының көмегімен бұрғылау әдісі туралы айтылған. Табылған бір ғана заңнамалық құжатта «шнекпен бұрғылау», «иірмекпен бұрғылау» деп екі нұсқада берілген. Сала мамандарының пікірі керек. Сараптама қорытындысы «шнекпен бұрғылау» терминін бекітуді ұсынады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Игерім бұрғылауы, игерімдік бұрғылау, пайдалану бұрғылауы –тәжірибелік және пайдаланым бұрғылауы тәжірибелік-өнеркәсіптік пайдалану жоспарлары бар игерудің технологиялық схемаларына (жобаларына) сәйкес өндіруші, айдау, бақылау және басқа ұңғымаларды бұрғылау процесі.
2. Этимологиясы: бур (нем. Bohrer) - "бұрғы, тескіш құрал"
3. Өзбек: operatsion burg'ulash
4. Түрік: operasyonel sondaj
5. Ағылшын: operational drilling
6. Неміс: betriebsbohrungen
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (жер ғылымы) (1995), бурение вращательное – айналмалы бұрғылау (2021), опытная эксплуатация объекта информатизации – ақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалану
(2022), эксплуатация
– пайдалану (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 31 мамырдағы № 223 бұйрығы. ... пайдалану мақсатындағы бұрғылау ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 394 бұйрығы. ... жеке бұрғылау процестерi бойынша орташа пайдалану бұрғылауы ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, термин мазмұндық жағынан түсінікті, қысқа да нұсқа болуы үшін «пайдаланым бұрғылауы» терминін бекітуді ұсынады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Бұрғылау сорғысы – бұрғылау қондырғысының айналма жүйесінің бөлігі болатын қондырғы.
2. Этимологиясы: насос (лат. nasus) – «сорғыш»
3. Өзбек: burg'ulash nasosі
4. Түрік: sondaj pompası
5. Ағылшын: drilling pump
6. Неміс: bohrpumpe
7. Бекітілген нұсқасы: насос – сорғы (2021), буровой раствор – бұрғылау ерітіндісі (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: 2024 жылғы 16 шілдедегі № 125-VIII Қазақстан Республикасының Заңы ... бұрғылау ...
«Жылу энергетикасы туралы» 2024 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы ... сорғы ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 14 тамыздағы № 651 қаулысы ... бұрғылау ...
9. Ұсыныстар: құқықтық актілер мен тиісті салаларда қолданылу аясын негізге алып, «бұрғылау сорғысы» деген баламасы ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология

Дефинициясы1. Вакка – базальт пен саздың ортасындағы тозығы жеткен негізгі тау жыныстарының және басқаларының ескірген атауы. Вака көбінесе құмтас сияқты болады, бірақ оның құрамында лайлы, құмды және ұсақ түйіршікті материалдар араласқан. Мұндай жыныстарды сипаттайтын ерекшеліктердің бірі - минералдардың әртүрлілігі мен құрамындағы материалдардың біркелкі болмауы.
2. Этимологиясы: вакка (нем. Wacke) – «сиыр», «тау жынысы».
3. Өзбек: vakka
4. Түрік: vakka
5. Ағылшын: vacca
6. Неміс: vakkas
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2015 жылғы 21 сәуірдегі № 30 шешімі. ... Дамалаканта Вакка ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 7 қарашадағы № 1413 Қаулысы. ... Дамалаканта вакка шегiрткесi ...
9. Ұсыныстар: заңнамалық құжаттардағы қолданысы басқа сала бойынша берілді. Мұнай-газ саласы бойынша заңнамада кездеспеді, терминдік тіркес құрамында бекітілмеген. «Вакка» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тасдөңбектер – диаметрі 0,256 метр немесе одан да көп (мұздан шыққан тастар 7-9 метрге жетеді) үлкен көлемді тас сынықтары. Әдетте, тасдөңбектер мұз дәуірінде мұздықтар мен су ағындары арқылы орын ауыстырып, жердің әртүрлі аймақтарына жеткен. Мұндай тастар табиғи эрозия нәтижесінде де пайда болуы мүмкін. Тасдөңбектер көлемі мен салмағы әртүрлі болады және кейде олардың салмағы бірнеше тоннаға жетеді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: toshlar
4. Түрік: aşıntı kaya
5. Ағылшын: boulder
6. Неміс: Felsblock
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 113/НҚ бұйрығы. ... жоспар масштабында көрінетін біліктер болса ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 желтоқсандағы № 879 қаулысы. ... орлар, қойтастар, бетон ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... малтатас және кремень ...
9. Ұсыныстар: дефиницияда берілген тастың көлеміне қарай заңнамалық құжатта қолданылған (міндетті түрде көпше түрде қолдану керек болса) «қойтастар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Биология

Дефинициясы1. Дөңбектастар, ірітас – тастардан тұратын борпылдақ (цементтелмеген) сынған тау жынысы – үлкен (диаметрі 10-20 см және одан үлкен) дөңгелектелген қатты жыныстардың сынықтары, олардың арасында ұсақ сынған агрегат болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: tosh
4. Түрік: kayası
5. Ағылшын: the boulder
6. Неміс: felsbrocken
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2023 жылғы 29 наурыздағы № 113/НҚ бұйрығы. ... Малта тастар мен біліктердің шекаралары ...
9. Ұсыныстар: термин бұрын бекітілмеген. Басқа тілдегі аудармалары «тас», «жартас» мағынасын береді. Заңнамалық құжатта орыс тілінен «білік» деп аударылған. Осындай әртүрлілікті сараптай келе, жалпы халыққа түсінікті «дөңбектасты» термин ретінде бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Биология

Дефинициясы1. Игеру варианты –проблемаларды шешу жолдарын ұсыну. Опциялар пайдалану объектілерін таңдауда, ұңғымалардың торларын игеру нұсқасы орналастыру және тығыздау жүйелерінде, қабатқа әсер ету әдістері мен агенттерінде, оларды пайдалану режимдері мен тәсілдерінде, мұнай өндіруді арттыру әдістерінің жиынтығы мен көлемінде ерекшеленеді.
2. Этимологиясы: вариант (лат.varians) – «өзгеретін».
3. Өзбек: rivojlanish varianti
4. Түрік: geliştirme seçeneği
5. Ағылшын: development option
6. Неміс: system-Option
7. Бекітілген нұсқасы: вариант – нұсқа (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а 2024 жылғы 16 тамыздағы № 294 бұйрығы. ... кен орнын игеру нұсқасын бекітуге ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы. ... игеру нұсқасына сәйкес айқындалады ... Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... ұсынылатын игеру нұсқасының техникалық ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «игеру нұсқасы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Игеру жүйесінің варианты, өндіру жүйесінің нұсқасы – қазба учаскесінің құрылымдық элементтерінің белгілі бір жиынтығымен кенді жерасты тазарту қазбасының тәртібі мен технологиясы.
2. Этимологиясы: вариант (лат.varians) – «өзгеретін».
3. Өзбек: rivojlanish tizimining varianti
4. Түрік: geliştirme sisteminin seçeneği
5. Ағылшын: development system variant
6. Неміс: variante des Entwicklung systems
7. Бекітілген нұсқасы: вариант – нұсқа (2020), временная инвариантность – уақыт инвариантылығы (2021), разработка – әзірлеу (іс қағаздары); игеру; қазу (кен ісі) (2020), система – жүйе (2020), экологическая система


– экологиялық жүйе (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 9 сәуірдегі № 497-V ҚРЗ. ... жүйесін құру бойынша ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 25 желтоқсандағы № 984 Жарлығы. ... игеру жөніндегі жобаларды ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы 1999 жылғы 8 қаңтар N 15. ... кеңейтілген нұсқасын әзірлеп ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «игеру жүйесінің нұсқасы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Кілкіме, қалқыма су (1995) – ауалану белдемінде, яғни ауа еркін енетін белдемде, шамалы тереңдікте орналасатын жерасты суы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suzuvchi suv des Wasser
4. Түрік: yüzen su
5. Ағылшын: floating water
6. Неміс: schwimmendes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: верховодка – қалқыма су (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2022 жылғы 21 қыркүйектегі № 620 бұйрығы. ... Ташкент үкi шабақтектес ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы. ... батпақтану, қалқыма сулар кең дамыған ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 25 сәуірдегі № 505-V ҚРЗ. ... қалқымалы бұрғылау қондырғыларының ...
9. Ұсыныстар: термин бұрын бекітілгенмен, осы салада «қалқымалы бұрғылау» термині қолданыста бар екен. Ал «кілкіме су» термині геология саласында кездеседі. Сараптама қорытындысы қарастырылып отырған сала бойынша «кілкіме су» терминін бекітуді ұсынады.

Дефинициясы1. Түзілімөлшеу таразылары, седиментациялық таразы – нан пісіруге арналған бидайдың сапа көрсеткіштерін зерттеудің химиялық әдісінде қолданылатын таразы түрі.
2. Этимологиясы: седиментация (лат.sedimentum) – «шөгу».
3. Өзбек: cho'kindi tarozilar
4. Түрік: sedimantasyon terazileri
5. Ағылшын: sedimentation scales
6. Неміс: sedimentgewichte
7. Бекітілген нұсқасы: весы – таразы (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... одан да жоғары таразылардан ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 28 қазандағы № ҚР ДСМ-165/2020 бұйрығы. ... Седиментациялық төзімділік ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 11 қарашадағы № 999 қаулысы. ... таспалы таразыларды қолданатын ... ... таразылы мөлшерлеуіштермен ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «седиментациялық таразы» терминін бекіту ұсынылады. Ал «түзілімөлшеу таразылары» терминін мамандармен талқылау ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет, Химия

Дефинициясы1. Суспензиялық таразылар – аспалы механизм арқылы әдетте үлкен және ауыр заттардың массасын өлшеу үшін қолданылатын таразы түрі. Олар күшті жіпке немесе шынжырға ілінген раковинадан тұрады, оған салмақты дене бекітіледі.
2. Этимологиясы: суспензия (лат. suspensio) – «ілу».
3. Өзбек: suspenziya tarozilari
4. Түрік: üspansiyon terazileri
5. Ағылшын: suspension scales
6. Неміс: suspension-Gewichte
7. Бекітілген нұсқасы: весы – таразы (көлік және қатынас жолдары) (2015), суспензия – суспензия (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... одан да жоғары таразылардан ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 348 бұйрығы. ... ауыр суспензиядағы байыту аппараттарының ... Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2022 жылғы 20 мамырдағы № 159 және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Сауда және интеграция министрінің 2022 жылғы 20 мамырдағы № 233-НҚ бірлескен бұйрығы. ... суспензиялар және өзгелер ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «суспензиялық таразылар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Дозатор-таразылар – қатты материалдардың, пасталардың, сұйықтықтардың немесе газдардың қажетті массасын немесе көлемін автоматты түрде дозалауға арналған құрылғы.
2. Этимологиясы: дозатор (франц. dose) - "доза, мөлшер, өлшем".
3. Өзбек: tarozi-dispenser
4. Түрік: ölçekler-dağıtıcı
5. Ағылшын: hopper scales
6. Неміс: waage-spender
7. Бекітілген нұсқасы: дозатор – дозалағыш (2024), весы – таразы (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі N 302 Заңы ... қауіп деңгейін, дозасын (концентрациясын) айқындауды ...
Қазақстан Республикасының 2022 жылғы 11 маусымдағы № 125 Заңы ... сәулелену дозасы ...
Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 4 мамырдағы № 275-IV Заңы ... орташа дозасы бір килограмм ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 26 шілдедегі N 312 Заңы ... тиеу-түсіру техникасымен және таразы жабдығымен ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 21 шілдедегі № 336-V ҚРЗ ... таразы жабдығы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... тұрмыстық таразылар ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «дозалағыш таразы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Шайыртасты-шайырлы заттектер, асфальтты-шайырлы заттектер – құрамында көміртегі, сутегі, оттегі, күкірт және көбінесе азот пен металдар бар мұнайдың ең жоғары молекулалық гетерорганикалық заттары.
2. Этимологиясы: асфальт (гр. asphaltos) – «шайыр».
3. Өзбек: asfalt-qatronli moddalar
4. Түрік: asfalt reçineli maddeler
5. Ағылшын: asphalt-resinous substances
6. Неміс: die Stoffe sind asphaltharzig
7. Бекітілген нұсқасы: вещество – заттек (2021), жидкий асфальт – сұйық асфальт (2023), смола – шайыр (хим.) (2006), катионитовая смола – катионитті шайыр (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1200 қаулысы. ... асфальтбетон қоспаларында (агрегат ретінде) ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 23 қарашадағы № 1024 қаулысы. ... асфальт-шайырлы майлар ең ... ... асфальт-шайырлы компоненттердің ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы. ... Асфальттан немесе ұқсас бұйымдардан ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы. ... байланыстырғыш заттекпен ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «асфальт-шайырлы заттектер» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Гуминді заттар, гумин заттектер – өліп бара жатқан организмдердің органикалық заттарының минералдану процесінің аралық кезеңдерінде түзілетін, өзгеретін және ыдырайтын жоғары молекулалық салмақтағы органикалық қосылыстар.
2. Этимологиясы: гумин (лат.humus) – «жер».
3. Өзбек: humik moddalar
4. Түрік: hümik maddeler
5. Ағылшын: humic substances
6. Неміс: huminstoffe
7. Бекітілген нұсқасы: вещество – заттек (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Павлодар облысы әкімдігінің 2024 жылғы 25 сәуірдегі № 92/1 қаулысы. ... гуминді заттары-37...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2016 жылғы 23 мамырдағы № 231 бұйрығы. ... табиғи түрдегі гумини қышқылдары ...
Атырау облыстық мәслихатының 2003 жылғы 6 маусымдағы N№302-ІІ шешімі. ... заттек шығарындыларының ТШО-да ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, термин ықшамдылығы талаптарына сәйкес «гумин заттектер» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Химия, Биология

Дефинициясы1. Саз тозаңы, сазды заттек – саз жыныстарының ең жұқа фракциясы. Бұл, әдетте, саз түзетін минералдар кешені. Олардың ішіндегі ең бастысы-каолинит, иллит (гидрослюда), монтмориллонит.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: loy moddasi
4. Түрік: killi madde
5. Ағылшын: clay substance
6. Неміс: die Substanz ist tonig
7. Бекітілген нұсқасы: вещество – заттек (2021), альтерация ладовая 2019
грунт пылеватоглинистый
шаңдақ-сазды топырақ 2021
– саздық альтерация (2019), грунт пылеватоглинистый – шаңдақ-сазды топырақ (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 29 желтоқсандағы № 1251 қаулысы. ... құмды-сазды шөгінділермен ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 8 қарашадағы № 775 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2018 жылғы 10 қарашадағы № 64 бірлескен бұйрығы.. ... сазды және қатты қоспаларды ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2022 жылғы 22 ақпандағы № 64 бұйрығы. ... ылғалды сазды топырақтың ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «сазды заттек» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шашыранды органикалық заттек – табиғатта тәуелсіз минералдар мен концентрацияланған кен орындары түрінде іс жүзінде кездеспейтін химиялық элементтер, әртүрлі минералдардағы қоспалар түрінде ғана кездеседі. Шоғырланбаған органикалық қосылыстарды сипаттау үшін қолданылатын термин.
2. Этимологиясы: органика (гр. ὀργανικός) - "құралдармен жабдықталған, аспаптық".
3. Өзбек: organik tarqalgan modda
4. Түрік: organik dağınık madde
5. Ағылшын: organic dispersed substance
6. Неміс: organischer Stoff, zerstreut
7. Бекітілген нұсқасы: вещество – заттек (2021), органическое выветривание – органикалық үгілу (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1203 қаулысы. ... ұшпа органикалық қосылыстар ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 4 наурыздағы N 217 Қаулысы. ... кез келген органикалық зат ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығы. ... шашыранды ағысты беру арқылы ...
9. Ұсыныстар: терминдік тіркес құрамында бекітілген нұсқаларын, басқа тілдегі аудармаларын, заңнамалық құжаттардағы қолданысын қарастыра келе, «шашыранды органикалық заттек» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қаусырма – тік түскен ығыстырғыш бойымен (көкжиекке 45° - тан жоғары бұрышта орналасқан жарықтар) жылжитын жарылғыш тектоникалық тау жынысының бір түрі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: ko'tarilish
4. Түрік: geri tepmek
5. Ағылшын: uplift
6. Неміс: wurf
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2019 жылғы 21 қазандағы № 561 бұйрығы. ... аркат қаусырмаларын құрастыру ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2015 жылғы 27 ақпандағы № 18-03/157 бұйрығы. ... салмақты қысқышты, қаусырманы)...
9. Ұсыныстар: терминнің бекітілген нұсқасы жоқ. Заңнамалық құжаттарда аталған «қаусырма» термині басқа салаларда «заправка-қаусырма», «плашка-қаусырма» ретінде қолданылған. Ұсынылған термин дефинициясына сәйкес келмейді. Мамандардың талқылауы керек.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Сумен тоғыту түрі, сутоғыту түрі – қабаттың ішкі қысымын ұстап тұру және мұнайды ұңғыманың кенжарына итеру үшін мұнай қабатына су айдау түрі, қабаттың ішкі энергиясын қалпына келтіру және қолдау әдісі. Олардың түрлері: контурлық; контурлық кезде; контурішілік.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: immersion turi
4. Түрік: daldırma tipi
5. Ағылшын: type of dive
6. Неміс: Art des Tauchgangs
7. Бекітілген нұсқасы: внешний вид – сыртқы түр (2021), вид – түр, көрініс (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... контур жанындағы әсер ету (сулану) қалыптасады ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 355 бұйрығы. ... Су басу әдісі (контурдан тыс, контурда, контур ішінде, алаңдық, ошақтық, блоктық, күрделі, тегіс, циклдық) ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы. ... су басу үшін қабат суларын дайындау жөніндегі ...
9. Ұсыныстар: орыс тіліндегі заңнамалық құжаттардағы «заводнение» терминінің орнына қазақ тілінде «сулану-смачивание», «су басу-затопление» деп берілген, яғни аударма мәтінінде қателік кеткен. Себебі бұл терминдер дефиницияға сәйкес келмейді. Термин мағынасына жақын «сумен тоғыту» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Кірікпелер, қосындылар – тау жыныстары мен минералдарда қоршалған қатты, сұйық, газ тәрізді немесе гетерофазалық заттар. Магмалық тау жыныстарында қосындылар біртекті (біртекті) және ксеногендік болып бөлінеді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qo'shimchalar
4. Түрік: katkı maddeleri
5. Ағылшын: additives
6. Неміс: Additive
7. Бекітілген нұсқасы: клеточные включения – жасуша қосындылары (2023), присадки – кірікпелер (хим.) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2023 жылғы 22 ақпандағы № 75 бұйрығы. ... кірікпелер мен жаңа жаралымдар ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 302 бұйрығы. ... қосындыларын және олардан ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы. ... газдық немесе мұнай кен орындарының ...
9. Ұсыныстар: «присадки-кірікпелер» медицина саласының термині болғандықтан, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «қосындылар» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Ұңғыма ылғалметриясы – заттардың сулылығы мен ылғалдылық мөлшерінің өзгеруін білдіретін метрология саласы.
2. Этимологиясы: метрия (гр. metreō) – «өлшеймін».
3. Өзбек: quduqning namlik o'lchagichi
4. Түрік: kuyu nemi ölçümü
5. Ағылшын: well moisture measurement
6. Неміс: hydrometrie des Brunnens
7. Бекітілген нұсқасы: скважина
газовая скважина газ ұңғымасы2024
– ұңғыма (жер ғылымы) (1995), газовая скважина – газ ұңғымасы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ. ... ылғалдылығын өзгертуге арналған аспаптармен ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығы. ... ұңғымаларды бұрғылау технологиялары ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 5 мамырдағы № 163 бұйрығы. ... ылғал өлшеуішпен өлшенеді ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аудармасын, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «ұңғыма ылғалөлшеуіші» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Газдың абсолюттік ылғалдылығы – стандартты жағдайларға келтірілген газ көлеміндегі су буының жаппай құрамы. Г/м3 өлшенеді.
2. Этимологиясы: газ (еж.гр. хάος) – «хаос, ретсіз»; абсолют ( лат. absolutus) – «шартсыз».
3. Өзбек: gaz namligi mutlaq
4. Түрік: mutlak gaz nemi
5. Ағылшын: absolute gas humidity
6. Неміс: absolute Luftfeuchtigkeit des Gases
7. Бекітілген нұсқасы: абсолютная влажность воздуха – абсолютті ылғалдылық (2021), абсолютная влажность воздуха 2023
газ – газ (2023), абсолютная влажность воздуха 2023
абсолют – абсолют (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы. ... газдың бастапқы геологиялық ... Қазақстан Республикасының Қоршаған орта және су ресурстары министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығы. ... кезіндегі газдың ылғалдығы ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 349 бұйрығы. ... Абсолюттік белгі ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «газдың абсолюттік ылғалдылығы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Газдың салыстырмалы ылғалдылығы – газдағы су буының нақты құрамының қысым мен температура деректеріндегі оның мүмкін болатын ең жоғары мөлшеріне қатынасы.
2. Этимологиясы: газ (еж.гр. хάος) – «хаос, ретсіз».
3. Өзбек: gaz namligi nisbiy
4. Түрік: gaz bağıl nemi
5. Ағылшын: relative humidity of the gas
6. Неміс: relative Luftfeuchtigkeit des Gases
7. Бекітілген нұсқасы: относительная влажность – салыстырмалы ылғалдылық (2018), газ – газ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қоршаған орта және су ресурстары министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығы. ... кезіндегі газдың ылғалдығы ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы. ... Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2020 жылғы 7 тамыздағы № 184 бұйрығы. ... ауаның салыстырмалы ылғалдылығын ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2024 жылғы 30 шілдедегі № 611 Жарлығы. ... газдың жеткілікті ресурстық ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «газдың салыстырмалы ылғалдылығы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Адсорбциялық су, сіңіру суы – минералдардың құрамына кіретін су молекулалардың қабаттары немесе олардың бөлшектерінің бетіне адсорбцияланған пленкалар түрінде болатын су түрі.
2. Этимологиясы: адсорбция ( лат. аd+sorbeo) – «кезінде»+ «сіңіремін».
3. Өзбек: adsorbsion suv
4. Түрік: adsorpsiyon suyu
5. Ағылшын: adsorption water
6. Неміс: adsorptionswasser
7. Бекітілген нұсқасы: адсорбционная слой – адсорбциялық қабат (2018), адсорбция – адсорбция (механика және машинатану) (2015), адсорбция – апталу(хим) (2006), вода подпочвенная
– топырақасты суы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 25 тамыздағы № ҚР ДСМ-89 бұйрығы. ... Атомдық-адсорбциялық ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 717 бұйрығы. ... адсорбциялық материал ...
Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2024 жылғы 17 маусымдағы № 123 бұйрығы. ... сіңірулерін ұлғайтудың ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды, заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «адсорбциялық су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Жоғарғы су, беткейсу, үстіңгі су – пайдалану объектісінің үстінде жатқан таза сулы горизонтқа орайластырылған су.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yuqori suv
4. Түрік: üst su
5. Ағылшын: upper water
6. Неміс: wasser Obere
7. Бекітілген нұсқасы: верхняя полая вена – жоғарғы қуыс вена (2017), вода парообразная – буланған су (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... беткейлердің көлбеуі мен экспозициясы ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 469-II Заңы. ... төменге қарай беткей бойымен ...
Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығы. 1995 жылғы 15 маусым N 2331. ... су ағынының ортасы ...
9. Ұсыныстар: басқа тілдердегі аудармада «жоғарғы су» терминдік тіркес сыңары да «жоғарғы» деп бекітілген. Аталған термин заңнамалық құжаттарда кездеспеді. «Вода нижняя» деген терминді де еске ала отырып, бірізді болуы үшін «жоғарғы су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Қайтадан туындаған су – 1) шөгінді пайда болғаннан кейін тау жыныстарының тесіктерінде болған бос сулардың белгілі бір тереңдікке түсіп, сулы горизонт құрауы; 2) Саз түзілімдерінен үстіңгі жыныстардың салмағының әсерінен сығылған сулар. Бұл физикалық тұрғыдан су қоймасының түбіндегі шөгінділермен байланысты, олар белгілі бір тереңдікке ауысып, еркін күйге көшеді; 3) кристалдану, цеолит немесе конституциялық сулар түрінде тікелей кристалдық тормен үлкен тереңдікке тасымалданатын және минерал құрылымының бұзылуы нәтижесінде бос күйге өткен сулар.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: uyg'onish suvi
4. Түрік: yeniden doğuş suyu
5. Ағылшын: water of rebirth
6. Неміс: das Wasser der Wiedergeburt
7. Бекітілген нұсқасы: вода техногенная – техногендік су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексі. ... ызасудың тұру деңгейіне ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған терминнің бекітілген нұсқасы жоқ. Заңнамалық құжаттардағы қолданысы да кездеспеді. Бірнеше нұсқадағы дефинициясын зерделей келе, «қайта тірілген су» терминін бекіту ұсынылады. Дегенмен мамандардың пікірі керек.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Грунт суы, ыза су – жер астында тау жыныстары мен топырақтың кеуекті кеңістіктерінде, сондай-ақ тау жыныстарының жарықтарында болатын су.
2. Этимологиясы: грунт (нем. Grund) – «топырақ, негіз».
3. Өзбек: yer osti suvlari
4. Түрік: yeraltı suyu
5. Ағылшын: ground water
6. Неміс: Grundwasser
7. Бекітілген нұсқасы: вода грунтовая – ыза су (2015), вода подземная – жерасты суы (көлік және қатынас жолдары) (2015), грунт – топырақ (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 9 шілдедегі N 481 Кодексі. ... жер асты және жер үсті сулары немесе...
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы. 2003 жылғы 10 ақпан N 1019. ... ыза суларының ... солтүстiк бөлiгiнде ыза сулар деңгейiнiң...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 10 желтоқсандағы N 487 Жарлығы. ... Топырақ қабаты суларының ...
9. Ұсыныстар: ұсынылған «жерасты суы» бекітілген, анықтамасы: «Жер қыртысының жоғарғы бөлігіндегі тау жыныстарының қалыңдығында орналасқан сулар». Оның түрлері: грунт суы (ыза су), қабатаралық су, «минералды су». Заңнамалық құжаттарда екі нұсқада қолданылғанмен, жоғарыдағы дәлелдермен «грунт (топырақ) суы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Желілік су, тастамыр суы – тектоникалық ақаулармен және олармен бірге жүретін жарықтармен шектелген жер асты сулары.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suv tomirlari
4. Түрік: damar suyu
5. Ағылшын: vein water
6. Неміс: fließendes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: вода дренажная – дренаж суы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 9 шілдедегі N 481 Кодексі. ... жер асты және жер үсті сулары немесе ...
Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 20 шілдедегі № 546 бұйрығы. ... ағынды суларды қабылдау ...
Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығы. 1995 жылғы 15 маусым N 2331. ... су ағынының ортасындағы ...
9. Ұсыныстар: аталған терминнің бекітілген нұсқасы да, заңнамадағы қолданысы да (терминдік тіркестің «су» сыңарынан басқа) кездеспеді. Ұсынылған «тастамыр суында» бейнелілік басым, «желілік» ақпараттық салада әбден орныққан термин. Сондықтан «тарам су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Шектеусырттық су, контурсырты суы – мұнай немесе газ кен орнының контурдан тыс бөлігінде орналасқан қабат суы. Бұл жағдайда су шөгінділердің периметрі бойынша мұнайдың сыртқы контурының артына орналастырылған арнайы айдау ұңғымалары арқылы су қабатқа айдалады.
2. Этимологиясы: контур ( лат. сontornare, com-, con-, cor-+ tornāre) – «бірге» + «қайрау; айналдыру (токарлық станокта).
3. Өзбек: tashqarida kontur suvi
4. Түрік: dışarıdaki kontur suyu
5. Ағылшын: contour outside water
6. Неміс: konturwasser außen
7. Бекітілген нұсқасы: воды шахтные – шахта суы (2024), вода межмерзлотная – тоңаралық су (2024), контур – контур (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ. ... контурлары негізге алына отырып ... Контур сыртында суландыру – 100-1000 м ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 9 шілдедегі N 481 Кодексі. ... шегінде жер асты суларын шығару ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... контур сыртындағы және контур аймағындағы су тасқыны ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды заңнамалық құжаттардағы қолданысты ескере отырып, «контурсырты суы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Қазба су – мыңдаған жылдар бойы қандай да бір таза кеңістікте, әдетте сулы горизонттағы жер асты суларында сақталған ежелгі су айдыны.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qazilma suv
4. Түрік: fosil su
5. Ағылшын: fossil water
6. Неміс: fossiles Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: выработка – қазынды, қазба (индустрия) (2015), горючие полезные ископаемые – жанғыш пайдалы қазбалар (2023), вода иловая – шөгінді су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 20 шiлдедегi № 527 бұйрығы. ... қазбалар қорлары жөніндегі ... Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 26 қыркүйектегі № 591 қаулысы. ... жер қойнауындағы су ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 21 қыркүйектегі № 821 қаулысы. ... Жерасты сулары сапасының көрсеткіштері ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы,бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «қазба су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Капиллярлық су, капилляр суы – тау жынысындағы капиллярлық бос жерлерді толтыратын бос немесе әлсіз байланысқан су.
2. Этимологиясы: капиллярлар( лат. capillaris) –"шаштан немесе оған ұқсас".
3. Өзбек: kapillyar suv
4. Түрік: kılcal su
5. Ағылшын: capillary water
6. Неміс: Wasser Kapillare
7. Бекітілген нұсқасы: капилляры – қылтамырлар (2023), капиллярная влага – капиллярлық ылғал (2021), вода иловая – шөгінді су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2011 жылғы 09 наурыздағы № 127 бұйрығы. ... қабаты каппилярлы немесе ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жылғы 27 маусымдағы № 87 шешімі. ... Үш капиллярлық бағанды ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1201 қаулысы. ... капиллярлық, пленкалық және гигроскопиялық ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «капиллярлық су» терминін бекіту ұсынылады. Ал «каппиляр суы» термині «каппилярдың суы» деген мағынада жұмсалады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Конденсатогендік су, конденсаторлық су – табиғи газ сұйықтығындағы су буының конденсациясы кезінде пайда болатын гидрокарбонат-натрий сулары.
2. Этимологиясы: конденсат (лат. сondensatus+ гр. γένεσις) –«тығыздалған, қоюландырылған» + «"пайда болуы,; бастапқы көзі, бастапқы".
3. Өзбек: kondensatlangan suv
4. Түрік: yoğuşmalı su
5. Ағылшын: condensate water
6. Неміс: kondensatogenes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: конденсат – шық (хим.) (2006), конденсат – конденсат (2015), эпигенетический

– эпигенетикалық (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 21 қыркүйектегі № 821 қаулысы. ... конденсацияланған хладагент орналасқан су ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 26 желтоқсандағы N 1265 Қаулысы. ... капиллярлық және конденсаттық ылғалданудан ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 360 бұйрығы. ... суыту суы және ...
9. Ұсыныстар: «конденсаторлық су» - тұрмыстық қызмет саласының термині. Дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «конденсатгендік су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Шектеулік су, контур суы – мұнай кен орнының сыртқы контурының артында жатқан сулар. ·
2. Этимологиясы: контур ( лат. сontornare, com-, con-, cor-+ tornāre) – «бірге» + «қайрау; айналдыру (токарлық станокта).
3. Өзбек: konturli suv
4. Түрік: konturlu su
5. Ағылшын: contour water
6. Неміс: konturiertes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: контур
– контур (2021), вода запертая – қамау су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ. ... контурлары негізге алына отырып ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... контурлық суландырудың ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 мамырдағы № 386 бұйрығы. ... дренажды суағарлардың деңгейін немесе контурын ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «контурлық су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Жоғары шеттік су, жоғарғы шеткі су – қабаттың мұнай бөлігі жер бетіне шығарылған жағдайларда пайда болатын су.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yuqori chekka suv
4. Түрік: marjinal üst su
5. Ағылшын: marginal upper water
6. Неміс: wasserkante oben
7. Бекітілген нұсқасы: защитник крайний – шеткі қорғаушы (2019), вода малая – тартылған су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы N 226 Заңы. ... жерасты суларын барлау және өндiру ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы. ... ұңғымалардың шеткі қатарынан ...
Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 10 желтоқсандағы N 487 Жарлығы. ... жерасты суларын тазалайтын ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «жоғары шеттік су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Төменгі шеттік су, төменгі шеткі су – мұнай қабатының төменгі жағында орналасқан және мұнайды төменнен қоршап тұрған су.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: pastki chetidagi suv
4. Түрік: alt kenar suyu
5. Ағылшын: lower edge water
6. Неміс: untere Randwasser
7. Бекітілген нұсқасы: вода техническая – техникалық су (2024), поле – шеткі жол, жиекжол (2019), нижний колонтитул
– төменгі колонтитул (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 125-VІ ҚРЗ. ... су айдындары, су ағындары түбінен төмен ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 360 бұйрығы. ... төменгі шектің рұқсат етілетін шамасынан ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2012 жылғы 19 наурыздағы № 25-02-02/110 Бұйрығы. ... төменгі бөлігінің ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «төменгі шеттік су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Қойнауқатаралық су – екі су өткізбейтін қабаттың арасында орналасқан сулы горизонттар.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qatlamlararo suv
4. Түрік: ara katman suyu
5. Ағылшын: inter-layer water
6. Неміс: zwischenschichtwasser
7. Бекітілген нұсқасы: воды шахтные – шахта суы (2024), пласт – жeр қыртысы (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 10 желтоқсандағы N 487 Жарлығы... Топырақ қабаты суларының ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 348 бұйрығы. ... судың жұқа қабатында ... ... Контур жанындағы суландыру ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «қабатаралық су» терминін бекіту ұсынылады. «Қойнауқат» термин болуға лайықты сөз, мамандардың талқылауы керек.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тоғытылма су, тоғытатын су – қабатқа айдалатын су.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: pompalanadigan suv
4. Түрік: pompalanan su
5. Ағылшын: pressurized water
6. Неміс: unter Druck stehendes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: карстовая вода

– оқпасу (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы. ... айдау суының бітелуін жоюға немесе азайтуға ...
9. Ұсыныстар: бір ғана заңнамалық құжатта «айдау суы» термині қолданылған және дефинициясы да сәйкес келеді. Осыны ескеріп, «айдау суы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Тұзүсті суы – тұз үстіндегі тау жыныстарында қозғалатын сулар мен тұзды ерітінділер.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: tuz ustida suv
4. Түрік: tuz üstü su
5. Ағылшын: supersalt water
6. Неміс: wasser über Salz
7. Бекітілген нұсқасы: вода подпочвенная – топырақасты суы (2024), регуляторы водно-солевого и кислотно-основного баланса – сулы-тұзды және қышқылды-сілтілі балансты реттеуіштер (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы. 2003 жылғы 10 ақпан N 1019. ... натрий хлоридінің тұзды суы ...
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 6 қыркүйектегі № 379 бұйрығы. ... жерүсті су объектілеріне ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы. ... арнайы тұзды сулы қабатына ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «тұзүсті суы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Арынды (артезиандық) су – су өткізбейтін қабаттар арасындағы тау жыныстарының сулы қабаттарында қоршалған қысымды жер асты сулары.
2. Этимологиясы: артезиан (Artesium) – Францияның Артуа провинциясының латынша атауы.
3. Өзбек: bosim suvi (artezian)
4. Түрік: basınçlı su (Artezyen)
5. Ағылшын: pressure water (artesian)
6. Неміс: druckwasser (artesisches Wasser)
7. Бекітілген нұсқасы: вода гравитационная – гравитациялық су (көлік және қатынас жолдары) (2015), водонапорная башня


– арынды су мұнарасы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы. ... артезиан бассейндерінің шеткі бөліктеріндегі ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «арынды (артезиандық) су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Төменгі су – өнімді мұнай-газ қабаттарының астында жатқан сулы горизонт сулары.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: pastki suv
4. Түрік: alt su
5. Ағылшын: lower water
6. Неміс: das Wasser ist niedriger
7. Бекітілген нұсқасы: дистиллированная вода – дистилляцияланған су (2021), нижняя атмосфера – төменгі атмосфера (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы. ... ағын судың төменгі учаскесіндегі ... тазарту бағанының төменгі жағындағы ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «төменгі су» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Жаңадан жаралған су – органикалық заттардың тотығуы немесе организмдердің метаболизмі сияқты химиялық реакциялар нәтижесінде пайда болатын су.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: yangi hosil bo'lgan suv
4. Түрік: yeni oluşan su
5. Ағылшын: newly formed water
6. Неміс: neu gebildetes Wasser
7. Бекітілген нұсқасы: вода известковая – әкті су (2021), новообразование – жаңа өскіндер, жаңа ісіктер, жаңа өспелер
(2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 11 наурыздағы № 209 қаулысы. ... кемелердің аумақтық суларда (теңізде), ішкі суларда ...
Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 125-VІ ҚРЗ. ... су айдындары мен ағын сулардың ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1997 жылғы 30 қазан N 177-I. ... Табиғи көздерден бастау алатын су ...
Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2024 жылғы 30 мамырдағы № 133 қаулысы. ... көпсалалы су тоғаны ...




9. Ұсыныстар: заңнамалық құжаттағы қолданысы кездеспеді. Дефинициясын басшылыққа алып, екі терминді талқылап, біреуін бекіту ұсынылады: «жаңа су» немесе «жаңа пайда болған су».
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қойнауқаттық су – бұл әр түрлі дәрежеде минералданған су және онда еріген жанғыш газ бар қабат сұйықтығы.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: qatlamli suv
4. Түрік: katmanlı su
5. Ағылшын: reservoir water
6. Неміс: Lagerstättenwasser
7. Бекітілген нұсқасы: водоносный пласт – сулы қабат (2024), вода обессоленная – тұзсыздандырылған су (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы. ... қабатты су құрамындағы технологиялық ... ... сарқынды суларды ... ... жер асты суларына қатысты ...су бетiнiң шектеулi ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а 2024 жылғы 16 тамыздағы № 294 бұйрығы... қабат суы мен қабат жыныстарының Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 348 бұйрығы. ... судың жұқа қабатында ...
9. Ұсыныстар: дефинициясын басшылыққа алып, басқа тілдердегі аударманы, бекітілген нұсқаларды ескере отырып, «қабаттық су» терминін бекіту ұсынылады. «Қойнауқат» термин болуға лайықты сөз, мамандардың талқылауы керек.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Айналдырғыш – айналмалы қозғалыс жасау үшін қолданылатын механикалық құрылғы, ол өнеркәсіптің әртүрлі салаларында, соның ішінде бұрғылау, машина жасау және құрылыс жұмыстарында айналдыру функциясын атқарады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: neft va gaz salohiyati mezoni
4. Түрік: döndürücü
5. Ағылшын: rotator
6. Неміс: Dreher
7. Бекітілген нұсқасы: фазовращатель – фазаайналдырғыш (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 18 шілдедегі № 88 шешімі...
... бұрғылау құбырының айналдырғышы...
9. Ұсыныстар: құқықтық актілер мен тиісті салаларда қолданылу аясын негізге алып, «айналдырғыш» деген баламасы ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология

Дефинициясы1. Мұнайжұрынды газды жатын – көлемі мен геологиялық қорлары екі фазалы кен орнының газ (газ конденсаты) бөлігінен әлдеқайда аз газ-мұнай кен орнының мұнай бөлігіндегі кенжатын.
2. Этимологиясы: газ (көне грек. χάος) - "бейберекет қозғалыс, тұңғиық, шексіз кеңістік".
3. Өзбек: neft bilan qoplangan gaz koni
4. Түрік: petrol kenarlı gaz yatağı
5. Ағылшын: gas deposit with an oil rim
6. Неміс: lagere gas mit einem ölrand ein
7. Бекітілген нұсқасы: залежь – кенжатын (2018), нефтяная оторочка – мұнай жұлындысы (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... көмірсутектер кенжатынының (кен орнының) ең жоғарғы нүктесі ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 9 наурыздағы № 14-VII ҚРЗ ... кенжатындар жиынтығын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 165-VII ҚРЗ ... көмірсутектер кенжатындарының төменгі нүктесінің тереңдігі ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұнай жұлындысы бар газды кенжатын» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Геотермиялық градиент – жер қыртысы тереңдігіндегі температураның өзгеруін көрсететін көрсеткіш. Мұнай-газ саласында көмірсутектердің орналасу жерін және әлеуетті қорларын бағалауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: градиент (лат. gradus) – "дәреже" , "белсенділік"
геотермика ( грек. geo – "жер", (thermos) – "ыстық"
3. Өзбек: geotermal gradient
4. Түрік: jeotermal gradyan, yer ısısı
5. Ағылшын: geothermal gradient
6. Неміс: Geothermischer Gradient
7. Бекітілген нұсқасы: градиент – градиент (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Ақмола облысы Қосшы қаласы мәслихатының 2023 жылғы 29 желтоқсандағы № 86/19-8 шешімі ... "Градиент Килби" ЖШС ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 11 маусымдағы № 337/НҚ бұйрығы ... вертикаль градиенті ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 2 маусымдағы № 172 бұйрығы ... пьезометриялық градиенттер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «геотермикалық градиент» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Математика, Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Ұңғымадағы геофизикалық зерттеулер – бұрғылау ұңғымасы тесіп өткен қимаға тән таужыныстар мен пайдалы қазбалардың физикалық қасиеттерін зерттеу жиынтығы.
2. Этимологиясы: геофизика (көне грек. γῆ , φύσις ) – "жер" және "табиғат".
3. Өзбек: quduqlarni geofizik tadqiq qilish
4. Түрік: kuyuların jeofizik araştırması
5. Ағылшын: geophysical Research in the well
6. Неміс: geophysikalische Studien von Brunnen
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2020 жылғы 2 қыркүйектегі № 291 бұйрығы. ... геофизикалық жұмыстар ... .
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2019 жылғы 2 қазандағы № 322 бұйрығы. ...сейсмикалық барлау жұмыстары; геофизикалық жұмыстар ... .
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2021 жылғы 25 қарашадағы № 367 бұйрығы. ... кәсіпшілік зерттеулер ... .
9. Ұсыныстар: тіркес құрамындағы сөздердің заңнама құжаттарында, салалық әдебиеттерде қолданысын негізге ала отырып, ұсынылған терминді қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Иілгіш саздар – құрамында су, минералдар, органикалық заттар бар табиғи материал. Иілгіш саздар әртүрлі құрылымдар мен формаға оңай бейімделуге қабілеті бар. Олар көбінесе құрылыс, керамика, фарфор өндірісінде, мүсіндер мен басқа да өнер туындыларын жасау үшін қолданылады.
2. Этимологиясы: саз (үндоевр. glina) – «балшық»
3. Өзбек: gil plastmassa
4. Түрік: kil plastik
5. Ағылшын: clay plastic
6. Неміс: ton kunststoff
7. Бекітілген нұсқасы: гибкость – иілгіштік (2015), глина – саз (топырақ) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... иілгіш құбырлар ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... белсендендірілген саздар ...
Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрінің м.а. 2024 жылғы 16 қаңтардағы № 18 бұйрығы ... каолинді саздар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «иілгіш саздар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия, Ауыл шаруашылығы

Дефинициясы1. Тұзды саздар – натрий хлориді (ас тұзы) мен басқа минералдардан тұратын тұзды топырақтардың бір түрі. Олар көбінесе шөлді және жартылай шөлді аймақтарда кездеседі. Сонымен қатар құрамында тұздар мен минералдардың басқа түрлері де болуы мүмкін. Топырақтардың құрылымы мен құрамы олардың агрономиялық қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді, әрі өсімдіктердің өсуіне әсер етеді. Тұзды саздар көбінесе құнарсыз болып келеді, себебі оларда маңызды қоректік заттар аз.
2. Этимологиясы: саз (үндоевр. glina) – «балшық»
3. Өзбек: tuzlangan loy
4. Түрік: tuzlu kil
5. Ағылшын: salted clay
6. Неміс: gesalzener ton
7. Бекітілген нұсқасы: глины – саз (топырақ) (2005), соли – тұздар (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрінің 2024 жылғы 15 мамырдағы № 170 бұйрығы ... Бентонитті саздар ...
азақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 31 қаңтардағы № 63 қаулысы ... қыш саздар, минералды ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ...
саздар мен топырақтар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тұзды саздар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия, Сәулет және құрылыс

Дефинициясы1. Ұсақдисперсиялы саздар – бөлшектерінің көлемі 2 микрометрден аз болатын саздар. Мұндай саздар жоғары созылмалы икемділігімен, суды ұстап тұру қабілетіне орай, оларды құрылыс және өнеркәсіптікте қолдану қолайлы. Сонымен қатар, ұсақдисперсиялы саздарды керамика, фарфор өндірісінде, топырақты өңдеу және экогеоэкологиямен байланысты түрлі технологияларда кеңінен қолданылады. Олардың қасиеттері минералогиялық құрамына және қалыптасу жағдайларына байланысты өзгеріп отыруы мүмкін.
2. Этимологиясы: саз (үндоевр. glina) – «балшық»
дисперсия (лат. dispersio) – "таралу", "бөліну"

3. Өзбек: yupqa dispersli gillar
4. Түрік: İnce dağılmış killer
5. Ағылшын: thinly dispersed clays
6. Неміс: dünn dispergierter ton
7. Бекітілген нұсқасы: aнализ дисперсионный – дисперсиялық талдау (2015), глина – саз (топырақ) (2005), диспергирование – дисперсиялау (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... белсендендірілген саздар мен топырақтар ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1200 қаулысы
... гиббсит-каолинит саздары ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 21 қыркүйектегі № 821 қаулысы
... дисперсиялық өнімдер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұсақдисперсиялы саздар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Физика және астрономия, Математика, Химия

Дефинициясы1. Жұтаң саздар – суды бірден өткізбейтін, құрамында органикалық заттар, керамзит немесе басқа да жеңіл компоненттер аз кездесетін, минералды материалдардың көптігімен сипатталатын топырақ түрі.
2. Этимологиясы: саз (үндоевр. glina) – «балшық»
3. Өзбек: gillar oriq
4. Түрік: killer sıskadır
5. Ағылшын: clays are skinny
6. Неміс: lehm ist dünn
7. Бекітілген нұсқасы: глина – саз (топырақ) (2005), пoчва глинистая – саз тoпырақ (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 9 желтоқсандағы № 507-IV Заңы ... мұрасының жұтаңдануының ...
Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 3 желтоқсандағы № 505-ІV Заңы ... табиғи ресурстардың жұтаңдануы ...

Жамбыл облысы Байзақ ауданы әкімдігінің 2013 жылғы 19 наурыздағы № 189 қаулысы ... Саздар Басқа жерлер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жұтаң саздар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Ең үлкен төмендеу тереңдігі – көбінесе су астындағы және жердегі ұңғымалардың тереңдігін сипаттау үшін қолданылады. Бұл көрсеткіш геологиялық ресурстарды игеруде, әсіресе мұнай мен газды өндіруде өте маңызды. Су астында мұнай мен газды өндіру үшін ұңғымалардың тереңдігі бірнеше мың метрге жетуі мүмкін. Мысалы, Мексика шығанағында және басқа да мұхиттық аймақтарда тереңдіктер 3000-4000 метрге дейін жетеді.
2. Этимологиясы: максималь (лат. «maximus») – «ең үлкен», «ең жоғары»
3. Өзбек: maksimal suvga cho'mish chuqurligi
4. Түрік: maksimum daldırma derinliği
5. Ағылшын: depth of maximum immersion
6. Неміс: tiefe des maximalen eintauchens
7. Бекітілген нұсқасы: наибольший общий делитель – ең үлкен ортақ бөлгіш (матем.) (2015), глубина моря – теңіз тереңдігі (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 474-II Заңы ... төмен төмендеуіне алып келуі ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 29 желтоқсандағы № 1251 қаулысы ...
ең үлкен қауіп тудырады ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 2 шiлдедегi № 168-VІ ҚРЗ ... тереңдігі мен қарқындылығын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ең үлкен төмендеу тереңдігі» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Химия

Дефинициясы1. Тереңдік ағымметриясы – бұрғылау және өндіріс кезінде сұйықтық немесе газ ағымын санау мен бақылау үшін пайдаланылады. Бұл технология, әсіресе, терең ұңғымаларда сапалы мәліметтер жинақтауға және өндіріс барысын тиімді басқаруға көмектеседі. Сонымен қатар, ұңғымалардағы сұйықтық немесе газ ағымының жылдамдығын, көлемін және қысымын өлшеуге мүмкіндік береді. Бұл деректер өндіру тиімділігін бағалауға және өндірістік процесті оңтайландыруға жол ашады.
2. Этимологиясы: метрия (грек. тmetron (μέτρον) – «өлшем», «өлшеу»
3. Өзбек: chuqur oqim
4. Түрік: derin akış
5. Ағылшын: deep flow
6. Неміс: tiefströmung
7. Бекітілген нұсқасы: глубиномер – гереңдікөлшеуіш (2015), геометрия отливки – құйма геометриясы (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі N 306 Заңы ... үлкен тереңдікте пайдалануға ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-192/2020 бұйрығы ... эндоскопиялық әдіспен тәуліктік РН метриясы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 12 желтоқсандағы № 279-VІ ҚРЗ ... үлкен тереңдікке ағызу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тереңдік ағымметриясы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Тереңдік мұнайының сынамасы – мұнайдың қасиеттерін зерттеу және талдау әдісі, ол жер қыртысының терең қабаттарынан, яғни көмірсутектердің қорлары орналасқан жерлерден үлгілерді алу арқылы жүзеге асырылады. Осы процесс геологтарға және инженерлерге мұнайдың ерекшеліктерін бағалауға мүмкіндік береді, мысалы, оның тығыздығы, вискоздығы, құрамы және басқа да физика-химиялық қасиеттері. Бұл мәліметтер мұнайды өндіру және өңдеу жоспарын жасау үшін маңызды.
2. Этимологиясы: мұнай (араб. (مُنَى) – «арнайы орын», «жер асты суы», (парсы. (مانا) – «май», «сұйық»
3. Өзбек: chuqur moy sinovi
4. Түрік: derin yağ testi
5. Ағылшын: deep oil test
6. Неміс: tiefenöltest
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), проба воздуха – ауа сынамасы (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ ... тереңдікке дейін созылып жатқан ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... Мұнай мен табиғи көмірсутек газы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 12 желтоқсандағы № 279-VІ ҚРЗ ... Мұнай өңдеу және газ өңдеу зауыттары ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тереңдік мұнайының сынамасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Терең жарылымдар – мұнай-газ өнеркәсібі контекстінде маңызды құрылымдық элементтер болып табылады, отын-энергетикалық ресурстардың миграциясына және мұнай, газдың қалыптасуы мен жинақталуына елеулі әсер ете алады. Терең жарылымдар сипаттамалары мен геологиялық контекстіне қарай углеводородтардың миграциясы үшін кедергілер немесе жолдар қызметін атқарады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: chuqur yoriqlar
4. Түрік: derin kırıklar
5. Ағылшын: deep fractures
6. Неміс: tiefe frakturen
7. Бекітілген нұсқасы: фильтр глубинный – терең сүзгі (2022), разлом – жарылым (жер ғыл.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 15 мамырдағы N 1-I Заңы ... интеграцияны тереңдету ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 17 мамырдағы № 388 қаулысы ... жарылымдардан басқа ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 13 тамыздағы № 327 бұйрығы ... Жарылым аймақтарында ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «терең жарылымдар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сулы көкжиек – су жинап, оны беруге қабілетті қабаттар мен жыныстарды білдіреді. Су көкжиектері көбінесе құм, саз, әктас немесе басқа шөгінді жыныстар секілді кеуектік және өткізу қабілеті жоғары материалдардан пайда болады, мұнда су қозғала алады.
2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара»
3. Өзбек: suvli qatlam gorizonti
4. Түрік: akifer horizonu
5. Ағылшын: aquifer horizon
6. Неміс: aquifer-horizont
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), водоносный пласт – сулы қабат (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... сарысулы майды ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 8 желтоқсандағы № 1101 қаулысы ... қабатты сүзгілеу ...
Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2024 жылғы 21 мамырдағы № 112 бұйрығы ... Көкжиек-Горизонт ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сулы көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Қайтарма горизонт – газ бен мұнай саласында көмірсутектерді қайтадан алу мүмкіндігі бар геологиялық қабат. Яғни, бұрыннан игерілген, бірақ болашақта қосымша ресурстар алуға мүмкіндік беретін аудан. Сонымен қатар, жаңа өндіру әдістері көмірсутектерді көбірек алу мүмкіндігін береді және қысым, температура немесе химиялық құрамдағы өзгерістер қалған қорларды өндіруге мүмкіндік туғызады.




2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара»
3. Өзбек: qaytish gorizonti
4. Түрік: dönüş ufku
5. Ағылшын: return horizon
6. Неміс: rückführungshorizont
7. Бекітілген нұсқасы: возвратный механизм – қайтармалы механизм (2020), горизонт – көкжиек (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 22 мамырдағы № 216 бұйрығы ... Көкжиек-Горизонт ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 469-II Заңы ... қашықтық горизонтқа түсiрiлген ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а 2024 жылғы 16 тамыздағы № 294 бұйрығы ... өнімді көкжиектердің ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қайтарма көкжиек» нұсқасын ұсынамыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Машинажасау, Химия

Дефинициясы1. Танымал горизонт – геология мен мұнай-газ барлау жұмыстарына қатысты қолданылады және ол белгілі бір қабат немесе геологиялық шекараны білдіреді, ол мұнай немесе газ қорларының орналасуында және қабаттың жоғарғы немесе төменгі шекарасы мұнай мен газдың таралуы, жиналуы үшін маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара» марка ла. marca) – «шамамен өлшем, белгі»
3. Өзбек: horizon belgisi
4. Түрік: ufuk İşaretleme
5. Ағылшын: horizon marking
6. Неміс: horizontmarkierung
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), марка – таңба (2018), целевая функция – нысаналық функция (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 15 қазандағы № 242-V ҚРЗ ... нысаналы қоры туралы ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 469-II Заңы ... қашықтық горизонтқа ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 27 тамыздағы № 630 қаулысы ... вертикалі мен горизонталі ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2016 жылғы 31 тамыздағы № 639 бұйрығы ... терең горизонттарды жете барлауды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «танымал көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Тірек горизонт – табиғи газдың немесе басқа минералды ресурстардың орналасуын анықтауға көмектесетін, белгілі бір тұрақты немесе негізгі қабат. Яғни, мұнай-газ қорларын табу және анықтау мақсатында басты белгілерді білдіретін қабат. Бұл қабат газдың қозғалуына немесе жиналуына жағдай жасайтын элемент ретінде қарастырылуы мүмкін. Мысалы, газ өздігінен таралмай, осы опорный горизонтта шоғырланып, белгілі бір аймаққа жинақтала алады.
2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара»
3. Өзбек: gorizontni qo'llab-quvvatlash
4. Түрік: horizon desteği
5. Ағылшын: basic horizon
6. Неміс: Basishorizont
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), опора – тірек (2016), опорная прямая – тірек түзу (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2002 жылғы 7 қыркүйек N 986 ... горизонттың құрылысын салу ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 25 желтоқсандағы № 282-VІ ҚРЗ ... Тірек нүктесінің нөмірі ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 11 шілдедегі № 89-VI ҚРЗ ... желiлерiнің тіректерін ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тіректі көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Электрлік тіректі горизонт – электрлік немесе сейсмикалық әдістермен жер қабаттарын зерттеу кезінде, белгілі бір геологиялық қабат немесе шекара анықталады. Мұндай горизонтты зерттеу арқылы геофизиктер, көбінесе, жер қабаттарының қасиеттері мен қалыңдығын, сондай-ақ мұнай мен газдың орналасу аймақтарын анықтайды. Мысалы, қабатаралық өткізгіштік немесе индуктивтік қасиеттер белгілі бір горизонтты анықтауға мүмкіндік береді, тіректі горизонт сол қабаттың нақты орналасуын және оның электрлік қасиеттерін анықтау үшін негізгі базалық қабат ретінде қызмет етеді.
2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою» электр (грек. ἤλεκτρον (ēlektron) – "янтарь"
3. Өзбек: tayanch elektr gorizont
4. Түрік: destek elektrik ufku
5. Ағылшын: support electric horizon
6. Неміс: unterstützen den elektrischen horizont
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), электрическая индукция – электрлік индукция (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2023 жылғы 7 қыркүйектегі № 331 бұйрығы ... горизонттарға көшу немесе қабаттарды енгізу ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... электрлік емес ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 11 сәуірдегі № 187-V ҚРЗ ... тірек тақталар ....
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «электрлік тіректі көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Өнімді горизонт – маңызды көмірсутек қорларын, мысалы, мұнай мен табиғи газды сақтайтын геологиялық қабат. Мұндай қабаттарда көмірсутектердің жиналуы мен тұтқындауы жүреді, сондықтан олар мұнай мен газ кен орындарын игеруге арналған маңызды нысандарға айналады.
Негізгі аспектілер:
Геология: Литология, құрылым және жыныстардың жасы зерттеледі, бұл көмірсутек қорының бар-жоғын анықтауға көмектеседі.
Ұңғымаларды бұрғылау: Өнімді горизонттарға қол жеткізу үшін мұнай мен газ ұңғымалары бұрғыланады, бұл үшін горизонттың орналасуы мен ерекшеліктері туралы толық ақпарат қажет.
2. Этимологиясы: горизонт (гр. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара»
3. Өзбек: samarali ufqlar
4. Түрік: Üretken ufuklar
5. Ағылшын: productive horizons
6. Неміс: produktionshorizonte
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), продуктивность почвы – топырақ өнімділігі (бот.) (1981)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі N 302 Заңы ... орама - химиялық өнімді ...
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 11 ақпандағы N 344-I Заңы ... өнімді тасымалдауды ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... ұңғымалардың өнімділігі төмен ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «өнімді көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Барлаудың базалық горизонты – зерттеулер мен барлау жұмыстарын жүргізуге арналған кеңістікті білдіреді. Бұл горизонттар жер қойнауындағы пайдалы қазбаларды, оның ішінде мұнай мен газды іздеу үшін маңызды. Мұнай мен газ құрамын анықтау үшін сейсмикалық зерттеулер жүргізіледі. Бұл әдісте жер сілкіністері немесе басқа да механикалық толқындар жіберіліп, олардың кері толқындарының анализі арқылы жердің құрылымын анықтайды. Сондай-ақ, зерттеу нәтижелеріне байланысты бұрғылар жүргізіледі. Бұл мұнай мен газдың бар екенін, сондай-ақ олардың мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: горизонт (грек. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара» базис (грек. basis (βασις) – «негіз», «тұғыр»
3. Өзбек: razvedka gorizonti asosiy
4. Түрік: keşif ufku temel
5. Ағылшын: intelligence horizon basic
6. Неміс: Intelligence horizont basis
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), базовая ставка – базалық мөлшерлеме (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а 2024 жылғы 16 тамыздағы № 294 бұйрығы ... базалық жобалау ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... базалық кеңістіктік ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 469-II Заңы ... қашықтық горизонтқа ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «барлаудың базалық көкжиегі» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Бесенелі горизонт – белгілі бір қабатты немесе геологиялық шекараны белгілеу үшін қолданылады. Мұндай горизонттар көбінесе геологиялық және геофизикалық зерттеулерде маңызды рөл атқарады, себебі олар мұнай мен газ қорларының орналасуын анықтауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: горизонт (гр. ὀρίζων (orizon) – «шек қою», «шекара»
репер (лат. reper) – «белгі», «нұсқаушы»
3. Өзбек: horizon repertuari
4. Түрік: horizon repertuarı
5. Ағылшын: horizon repertory
6. Неміс: horizon repertory
7. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016), репер – репер (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі N 469-II Заңы ... қашықтық горизонтқа түсiрiлген ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің Құрылыс және тұрғын үй коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 88-нқ бұйрығы ... реперден жобалық белгiге қазықшалардың ...
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2017 жылғы 4 шілдедегі № 191 бұйрығы ... фунттық реперлерді ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «репер көкжиек» нұсқасын қолдаймыз.

Дефинициясы1. Кенбөлісімдік акт – жер қойнауын пайдалану құқығын беретін және жер қойнауындағы пайдалы қазбаларды игеруге (мұнай, газ, және т.б.) рұқсат ететін акт. Кенбөлісімдік акт, әдетте, жергілікті атқарушы органдармен немесе басқа да уәкілетті мекемелермен беріледі және зерттеу жұмыстарын, игеру, тасымалдау және пайдалану жұмыстарын жүргізуге негіз болады.
2. Этимологиясы: акт (араб. عقد) – «байланыс», «шарт», «келісім»
3. Өзбек: konchilik akti
4. Түрік: madencilik yasası
5. Ағылшын: mining allotment act
6. Неміс: Gebirgsauszugakt
7. Бекітілген нұсқасы: влажность горной породы (грунта) – тау-кен жынысы (топырақ) ылғалдылығы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1996 жылғы 16 қазан N 38-I ... мұнай кен орнын оңалту жобасы ...
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 13 шілдедегі № 414-I Заңы ... ашық кен жұмыстарында ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 19 сәуірдегі № 249-VІ ҚРЗ ... актілеріне өзгерістер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «кенбөлісімдік акт» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Машинажасау, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Горст – геологиялық құрылым, ол жер қыртысының көтерілуінен пайда болған шоғыр, бұл процесс тектоникалық әрекеттердің нәтижесінде қалыптасады. Мұнай-газ геологиясы тұрғысынан алғанда, горсттар углеводородтар (мұнай мен газ) жиналатын және шоғырланатын маңызды құрылымдар. Горсттар көбінесе углеводородтардың тұтылып қалатын (traps) геологиялық құрылымдарымен байланысады. Мұндай жағдайда, егер қажетті қабаттар, мысалы, мұнай мен газдың шығу көзі болып табылатын жыныстар мен мұнайды және газды ұстап тұратын өткізгіш және өткізбейтін қабаттар шоғыры.
2. Этимологиясы: горст (праславян. gъrsta) – "шоғыр", "уыс", "горсть".
3. Өзбек: bir hovuch
4. Түрік: horst
5. Ағылшын: horst
6. Неміс: Horst
7. Бекітілген нұсқасы: скопление – шоғыр (2018), плеяда – шоғыр (хим.) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «горст» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Ауыл шаруашылығы

Дефинициясы1. Грабен – геологиялық құрылым, жер қыртысының көрші аймақтарға қатысты төмендеген бөлігін білдіреді. Нефтегаз геологиясында грабендер көмірсутектердің жиналып, қалыптасуы үшін маңызды құрылымдар.
2. Этимологиясы: грабен (еж. слав. грабъ) – "ағаш"
3. Өзбек: graben
4. Түрік: graben
5. Ағылшын: graben
6. Неміс: graben
7. Бекітілген нұсқасы: грабен – опырық (геогр.) (1971)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 19 сәуірдегі N 433 қаулысы ... грабенiнiң батыс ернеуiнде ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «грабен» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Механика және машинатану, Машинажасау

Дефинициясы1. Гравиметрия – жердің ауырлық күшін және оның өзгерістерін өлшейтін геофизикалық ғылымның бір саласы. Бұл ғылым жердің құрылымын, геологиялық құрылымдарды және жер бетінің өзгерістерін зерттеуге мүмкіндік береді. Гравиметрияда ауырлық күші басқа физикалық параметрлермен бірге пайдаланылады, ол жердің ішкі құрылымын және геодезиялық өлшемдерді анықтау үшін маңызды.
2. Этимологиясы: гравио (лат. gravitas) – "ауырлық", "ауыр"
метрия (гр. metria) – "өлшеу"
3. Өзбек: gravitatsiya
4. Түрік: ciddiyet
5. Ағылшын: gravity
6. Неміс: schwerkraft
7. Бекітілген нұсқасы: измерение – өлшеу (матем.) (2015), гравиметр – гравиметр (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ...
гравиметриялық есептеу жүйесі ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 11 маусымдағы № 337/НҚ бұйрығы ... гравиметриялық желісі пункттерінде ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 30 қыркүйектегі № 692 қаулысы ... геодезиялық гравиметрия ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гравиметрия» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Гравитациялық барлау – жердің үсті мен астындағы құрылымдарды зерттеу үшін ауырлық күшінің өзгерістерін пайдалану қағидаты бойынша жұмыс істейтін геофизикалық әдіс. Мұнай және газ саласында гравиразведка жер асты құрылымдарын, минералдық ресурстарды іздеу, құрылыс алаңдарын зерттеу, сондай-ақ су көздерін анықтау үшін қолданылады.
2. Этимологиясы: гравио (лат. gravitas) – "ауырлық", "ауыр"
3. Өзбек: gravitatsiyaviy tadqiqotlar
4. Түрік: yerçekimi keşfi
5. Ағылшын: gravity exploration
6. Неміс: Gravimetermessungen
7. Бекітілген нұсқасы: разведчик – барлаушы (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... гравитациялық өрісін ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 8 желтоқсандағы № 1101 қаулысы ... Геологиялық барлау ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 27 наурыздағы № 107/НҚ бұйрығы ... оның сыртқы гравитациялық ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гравитациялық барлау» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Әскери іс, Геология, геодезия және география, Экология

Дефинициясы1. Арын градиенті – жер астындағы сұйықтар мен газдардың қозғалысы мен қысым жағдайларын зерттеуге арналған әдіс. Яғни жер астындағы қабаттардағы сұйықтар мен газдардың ағынды қысымының тереңдікке байланысты өзгеруін сипаттайтын көрсеткіш.
2. Этимологиясы: градиент (лат. gradus) – "дәреже" , "белсенділік"
3. Өзбек: bosim gradienti
4. Түрік: basınç gradyanı
5. Ағылшын: pressure gradient
6. Неміс: luftdruckgradient
7. Бекітілген нұсқасы: градиент – градиент (2021), водонапорная башня – арынды су мұнарасы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығы ... төмендету градиенті ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 29 желтоқсандағы № 1252 қаулысы ...
концентрация градиенті ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2021 жылғы 27 желтоқсандағы № 411 бұйрығы ... градиентінің ұйғарынды мәні ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «арын градиенті» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Экология

Дефинициясы1. Тектоникалық қозғалыстар градиенті – мұнай-газ саласында жер қыртысындағы тектоникалық қозғалыстардың әсерін зерттеу үшін қолданылатын термин. Бұл көрсеткіш жердің немесе қабаттардың қозғалысына байланысты жер бетінде немесе жер астында пайда болатын кернеу мен деформацияларды сипаттайды. Мұндай градиенттер тектоникалық процестердің ықпалында пайда болатын жер асты қабаттарындағы өзгерістерді бағалауға мүмкіндік береді, сонымен қатар көмірсутек қорларының орналасуы мен таралуын болжауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: градиент (лат. gradus) – "дәреже" , "белсенділік"
тектоника (грек. τεκτονικός (tektonikos) – «құрылыс», «құрылысшы»

3. Өзбек: tektonik harakatlarning gradienti
4. Түрік: tektonik hareketlerin gradyanı
5. Ағылшын: gradient of tectonic movements
6. Неміс: steigung der tektonischen bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: градиент – градиент (2021), движения качательные – тербелмелi қозғалыстар (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоқсандағы N 204 Заңы ... опырылыстар, тектоникалық жарықтар ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... геологиялық құрылым мен тектоникалық құбылыстардың ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы ... амплитудалы тектоникалық бұзушылықтарды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тектоникалық қозғалыстар градиенті» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Кен ісі және металлургия, Экология, Биология

Дефинициясы1. Градиент-зонд – құрылғы немесе әдіс жер қыртысының геофизикалық зерттеулерінде қолданылады, әсіресе тереңдіктегі температура мен қысымды өлшеу үшін. Градиент-зондтың негізгі мақсаты — жер астындағы температура мен қысымның өзгеруін анықтап, мұнай-газ көздерін бағалау, көмірсутек ресурстарын анықтау және олардың орналасу тереңдігін болжамдау.
2. Этимологиясы: градиент (лат. gradus) – "дәреже" , "белсенділік"
зонд (лат. sondus) – «дыбыс», «сигнал»
3. Өзбек: gradient probi
4. Түрік: gradyan probu
5. Ағылшын: gradient probe
6. Неміс: gradientensonde
7. Бекітілген нұсқасы: градиент – градиент (2021), зонд – зонд (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 2 маусымдағы № 172 бұйрығы ... пьезометриялық градиенттер ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 19 қазандағы № ҚР ДСМ-136/2020 бұйрығы ... Дуоденалды зондтау ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2020 жылғы 11 тамыздағы № 100 шешімі ... жылдамдық градиентін білдіреді ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «градиент-зонд» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия

Дефинициясы1. Боме градусы – сұйықтықтардың тығыздығын және әртүрлі ерітінділердің мықтылығын өлшеу үшін қолданылатын бірлік. Мұнай-газ саласында негізінде жер асты қабаттарындағы температура мен қысым деңгейлерін сипаттайтын шкала орналасқан. Бұл өлшем бірлігі негізінен геотермиялық зерттеулер кезінде пайдаланылады, яғни жер қыртысының тереңдіктегі температурасын бағалау мақсатында қолданылады.
2. Этимологиясы: градус (лат. gradus) – "баспалдақ", "бөлік", "дәреже"
Боме (фр. Antoine Baumé) – Антуан Боме француз химигі.
3. Өзбек: Bome darajasi
4. Түрік: derece Bome
5. Ағылшын: degree Bome
6. Неміс: grad Bome
7. Бекітілген нұсқасы: градус – градус (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 4 мамырдағы № 275-IV Заңы ... Цельсий градусын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 18 маусымдағы № 210-V ҚРЗ ... градусы төмен ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 21 қыркүйектегі № 647 қаулысы ... градусы бойынша бағаны ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «Боме градусы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Жинауыш қойнауқаттың сүйірлене тамамдалу шекарасы – су, газ немесе мұнай сияқты флюидтердің геологиялық формациялардағы ағынды қозғалысын сипаттайды. Бұл шекара, көбінесе, мұнай және газ бассейндерінде қойнауқат үшін маңызды, өйткені ол коллектордың (яғни, флюидтерді сақтау және тасымалдау қабілеті бар геологиялық қабаттың) тиімділігі мен өнімділігін анықтайды.
2. Этимологиясы: граница (славян. граничити) – «шек», «шекара»
пласт (лат. plasta) – "жатық, тегіс қабаттар"
коллектор (лат. collectio) – "жинақтау", "топтау"
3. Өзбек: plastik kollektor lyukining chegarasi
4. Түрік: plastik kollektör kuluçka sınırı
5. Ағылшын: plastic collector hatching boundary
6. Неміс: kunststoffsammler schlüpfen grenze
7. Бекітілген нұсқасы: красная граница фотоэффекта – фотоэффектінің қызыл шекарасы (2023), граница – шекара (көлік. қатынас.) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 12 маусымдағы N 438-II Заңы ... сулардың жинауышын рекультивациялай ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 349 бұйрығы ... ағындылардың жинауыштарына ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 12 маусымдағы № 461 қаулысы ...
шекарасына кіретін ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жинауыш қойнауқаттың сүйірлене тамамдалу шекарасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Машинажасау, Химия

Дефинициясы1. Конрад шекарасы – мұнай және газ қорларын бағалау және пайдалану кезінде маңызды факторлардың бірі. Конрад шекарасы теңізден немесе жер бетінен тереңдікте орналасқан мұнай мен газдың табиғи шекараларын анықтайды.
2. Этимологиясы: граница (славян. граничити) – «шек», «шекара»
конрад (еж.герм. kuoni) – «батыл», «данышпан"
3. Өзбек: konrad chegarasi
4. Түрік: Conrad'ın sınırı
5. Ағылшын: Conrad's border
6. Неміс: Konrads grenze
7. Бекітілген нұсқасы: красная граница фотоэффекта – фотоэффектінің қызыл шекарасы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 2 қарашадағы № 345-IV Заңы ... Конрад Аденауэр атындағы ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2017 жылғы 4 тамыздағы № 92 шешімі ... кедендік шекарасы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «Конрад шекарасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география

Дефинициясы1. Шағылысу шекарасы – сұйықтар мен газдардың фазалық шекарасын немесе интерфейсін білдіреді. Бұл термин, әсіресе, мұнай-газ қорларының геологиясында, резервуарлардың құрылымдарын зерттегенде, сонымен қатар жерасты қабаттарының сипаттамаларын анықтаған кезде жиі қолданылады.
2. Этимологиясы: граница (славян. граничити) – «шек», «шекара»
3. Өзбек: reflektor chegara
4. Түрік: yansıtıcı kenarlık
5. Ағылшын: reflective border
6. Неміс: reflektierende grenze
7. Бекітілген нұсқасы: полное внутреннее отражение – толық ішкі шағылысу (физ.) (1995), границы налогообложения – салық салу шекарасы (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 15 маусымдағы № 73-VІ ҚРЗ ... шағылысуы немесе оларға зиян ...
Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі № 339-IV Заңы ... шекарасын кесiп өтетін ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... кеңістіктік шекаралары ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шағылысу шекарасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Сейсмикалық шекара – жер қыртысындағы терең құрылымдарды зерттеу мен талдауға негізделген ғылым саласы. Сейсмикалық әдістер мен химиялық процестердің өзара байланысын зерттеу мақсатында сейсмикалық зерттеулер газ саласында да маңызды рөл атқарады. Газ кен орындарын іздеуде сейсмикалық әдістер (мысалы, рефракция және рефлексия әдістері) пайдаланылады.
2. Этимологиясы: граница (лат. gradus) – «қадам», сейсмика (грек. seismos (σεισμός) – "дүмпу", "сілкініс"
3. Өзбек: seysmik chegara
4. Түрік: sismik sınır
5. Ағылшын: seismic boundary
6. Неміс: seismische grenze
7. Бекітілген нұсқасы: сейсмическая волна – сейсмикалық толқын

(2022), граница – шекара

(2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоқсандағы N 204 Заңы ... кеңiстiк шекаралары ...
Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 18 желтоқсан N 1787-ХІІ Заңы ... аймақтарының шекаралары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 1 шілдедегі № 107-VIII ҚРЗ ... сейсмикалық орнықтылығы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сейсмикалық шекара» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Эрозиялық шекара – геологияда және геоморфологияда қолданылатын термин, ол жер бетіндегі эрозиялық процестердің әсерінен пайда болған немесе өзгерген аймақтар арасындағы шекараны білдіреді. Бұл шекараның мәні – эрозияның белсенділігі немесе әсерінің өзгеруі. Әртүрлі табиғи факторларға байланысты эрозиялық процестер әр жерде әртүрлі қарқынмен жүреді, сондықтан эрозияның әсері жердің әртүрлі аймақтарында әртүрлі болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: граница (лат. gradus) – «қадам», эрозия — (грек. ἐροσία) – «бұзу», «күйдіру», «тоздыру»
3. Өзбек: eroziya chegarasi
4. Түрік: erozyon sınırı
5. Ағылшын: erosion boundary
6. Неміс: erosionsgrenze
7. Бекітілген нұсқасы: граница


– шекара (2015), эрозия – эрозия (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ ... географиялық шекараларының ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 2 қаңтардағы № 183-VII ҚРЗ ... генетикалық эрозия ...
Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 12 ақпандағы N 132-IV Заңы ... шекарасы, көлемі мен ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «эрозия шекарасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Граувакка – құм мен ұсақ қиыршық тас (гравий) секілді минералды бөлшектердің қоспасы, көбінесе қатты және шөгінділермен араласқан түрде табылатын тау жынысынан шыққан атау, түзілуі қиыршық тас пен құмның бірігуінен болған жер қабатының түрін сипаттайды.
2. Этимологиясы: грау (нем. grau) – «сұр» , вакка (нем. wacke) – «қоспа», «ұсақ бөлшектердің араласуы»
3. Өзбек: chigirtka
4. Түрік: grauvakka
5. Ағылшын: graywackle
6. Неміс: Grauwacke
7. Бекітілген нұсқасы: –
8. Заңнамадағы қолданысы: –
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «граувакка» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Геофизикалық параметрлер графигі – жердің физикалық қасиеттері немесе геофизикалық параметрлерін (мысалы, сейсмикалық толқындардың жылдамдығы, магнит өрісі, жердің тығыздығы және т.б.) график түрінде көрсету арқылы бейнелейтін құралды білдіреді. Бұл график әртүрлі геофизикалық зерттеулер мен өлшеулердің нәтижелерін визуализациялау үшін пайдаланылады, оларды түсінуді жеңілдетеді.
2. Этимологиясы: график (грек.γράφειν) – "жазу", "сурет салу" гео (грек. γῆ) – «жер»,
физика (грек. φυσικός) – «табиғи» параметр (грек.παραμέτρος) – «шекті өлшем»

3. Өзбек: geofizik parametrlar jadvali
4. Түрік: jeofizik parametreler tablosu
5. Ағылшын: geophysical parameters chart
6. Неміс: karte der geophysikalischen parameter
7. Бекітілген нұсқасы: геофизическое опасное явление – геофизикалық қауіпті құбылыс (2024), параметр – параметр (2018), график – график (іс жүрг.) (1981)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 9 наурыздағы № 14-VII ҚРЗ ... геологиялық, геофизикалық, гидродинамикалық ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 8 шілдедегі № 120-VIII ҚРЗ ... параметрлерге сәйкес келуі ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 13 маусымдағы № 157-VІ ҚРЗ ... өтеу графигіне сәйкес ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «геофизикалық параметрлер графигі" нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Сейсмикалық барлаудағы топтастыру – сейсмикалық деректерді өңдеу және талдау кезінде ақпаратты белгілі бір категорияларға немесе топтарға бөлу процесі. Бұл процесстер сейсмикалық ақпаратты тиімдірек зерттеп, жер асты құрылымдарын, мұнай-газ кен орындарын немесе басқа минералдық ресурстарды іздеуде маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: сейсмика (грек. seismos (σεισμός) – "дүмпу", "сілкініс"
3. Өзбек: seysmik qidiruvda guruhlash
4. Түрік: sismik araştırmalarda gruplandırma
5. Ағылшын: grouping in seismic exploration
6. Неміс: gruppierung in der seismischen exploration
7. Бекітілген нұсқасы: сейсморазведочные работы – сейсмикалық барлау жұмыстары (индустрия) (2015), консолидация – топтастыру (саяси) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 23 ақпандағы № 64-VIII ҚРЗ ... жол бермеу және (немесе) сейсмикалық ...
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы N 441-II Заңы ... сейсмикалық қауіпті аймақтарында ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 15 қарашадағы № 703 қаулысы ... геологиялық барлау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сейсмикалық барлаудағы топтастыру» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Сейсмоқабылдағыштарды топтастыру – сейсмикалық толқындарды қабылдайтын және тіркейтін құрылғылар. Олар жер сілкіністері мен басқа сейсмикалық құбылыстарды зерттеу кезінде қолданылады. Сейсмоқабылдағыштарды топтастыру әртүрлі критерийлерге негізделеді. Бұл критерийлерге құрылғының жұмыс істеу принципі, қолдану саласы, техникалық ерекшеліктері және басқа да факторлар жатады.
2. Этимологиясы: сейсмо – (грек Σείω (seíō) — «тебу», «дірілдеу», «қозғалу»; қабылдағыш (орыс. приемник) – "қабылдаушы", "қабылдаушы құрылғы"
3. Өзбек: seysmograf guruhi
4. Түрік: sismograf grubu
5. Ағылшын: multiple seismometering, seismometer grouping
6. Неміс: seismographengruppe
7. Бекітілген нұсқасы: сейсмометр – сейсмометр (2018), приемник – қабылдағыш (2021), перегруппировка – қайта топтастыру (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 14 желтоқсан N 270-ІІ ... сейсмологиялық мониторингтi ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 24 қазандағы N 76-IV Заңы ... сейсмотұрақтылығын күшейту ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... су қабылдағыш құрылыстарды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сейсмоқабылдағыштарды топтастыру» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың топтық құрамы – мұнайдың құрамындағы негізгі компоненттер мен олардың сандық қатынастары. Мұнай – күрделі органикалық қоспа, оның құрамында көмірсутектер мен басқа да қосылыстар болады. Мұнайдың топтық құрамын түсіну оның сапасын, өңдеудегі мүмкіндіктерін және мұнай-химия өндірісінде қолдану аясын анықтауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: мұнай (араб. منا) – «май», «майлы сұйықтық»
3. Өзбек: neftning guruh tarkibi
4. Түрік: yağın grup bileşimi
5. Ағылшын: group composition of oil
6. Неміс: gruppenzusammensetzung von Öl
7. Бекітілген нұсқасы: фонтан нефтяной открытый – мұнайдың ашық фонтаны(өртке қарсы қызм.) (1999), нефть – мұнай (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ ... мұнай және газ саласындағы ...
Қазақстан Республикасының Заңы. 2002 жылғы 27 желтоқсан N 368-II ... мұнай, газ және минералдық қорлар ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жылғы 15 тамыздағы № 114 шешімі ... топтық құрамын анықтау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнайдың топтық құрамы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Мұнай көмірсутектерінің топтық құрамы – көміртек (C) және сутек (H) атомдарынан тұратын органикалық қосылыстардың күрделі қоспасы. Мұнайдың құрамындағы көмірсутектер түрлі топтарға бөлінеді, олар өздерінің химиялық құрылымдары мен қасиеттеріне байланысты топталады. Мұнайдың топтық құрамын түсіну оның өңдеу әдістері мен пайдалану мүмкіндіктерін анықтауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: neft uglevodorodlarining guruh tarkibi
4. Түрік: petrol hidrokarbonlarının grup bileşimi
5. Ағылшын: group composition of petroleum hydrocarbons
6. Неміс: gruppenzusammensetzung von mineralölkohlenwasserstoffen
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), углеводороды – көмірсутектер (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 28 мамырдағы N 35-IV Заңы ... аумағы арқылы мұнайды ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 28 мамырдағы N 35-IV Заңы ... сұйық көмірсутектері ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 15 сәуiр N 218 ... көмірсутектерін, газды және электр ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнай көмірсутектерінің топтық құрамы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Қорлардың топтары – белгілі бір белгілер немесе сипаттамалар бойынша қорларды (ресурстарды) топтарға бөлу жүйесі. Мұндай топтастыру қорлардың табиғаты, сапасы, игерілетіндігі, экономикалық тиімділігі, геологиялық жағдайлары мен басқа да факторлар негізінде жүргізіледі. Мұнай, газ, көмір, су және басқа табиғи ресурстарды бағалауда қорлардың әртүрлі топтарда бөлінуі олардың өндірілуі мен пайдалану стратегиясын әзірлеуге маңызды болып табылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: aktsiyalar
4. Түрік: envanter grubu
5. Ағылшын: inventory group
6. Неміс: Vorratsgruppen
7. Бекітілген нұсқасы: основные средства – негізгі қорлар (2017), агрегатные группы – агрегаттық топтар (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 29 маусым N 235 ... емес қорлардың ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 5 шілдедегі № 30-V Заңы ... Жинақтаушы зейнетақы қорларының ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 26 қыркүйектегі № 29-VIII ҚРЗ ... топтарын бірлескен материалдық-техникалық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қорлардың топтары» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Бұрғылау балшығы – мұнай мен газ ұңғымаларын бұрғылау барысында қолданылатын арнайы сұйықтық. Ол бұрғылау жұмыстары кезінде ұңғымадан шығарылатын тұнбалар мен бөлшектерді жинап, ұңғыманың тазалығын сақтап, бұрғылау процесін жеңілдететін құрал ретінде қызмет атқарады. Бұрғылау сұйықтығының құрамында әртүрлі химиялық қосылыстар мен минералды заттар болуы мүмкін, олар оның тиімділігін арттырады.
2. Этимологиясы: балшық (қаз.) – "дымды", "жерасты сазды", "шымды"
3. Өзбек: loy burg'ulash
4. Түрік: sondaj çamuru
5. Ағылшын: drill cuttings
6. Неміс: Bohrgut, Bohrschlamm, Bohrschmant
7. Бекітілген нұсқасы: бурение – бұрғылау (2015), глинозем – жербалшық(хим.) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... бұрғылау жұмыстарына ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... бұрғылау, қалыптау ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... қопсығышталған балшықтарды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «бұрғылау балшығы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гуминокериттер – органикалық қосылыстардың түрі, көбінесе балшықты немесе көмірлі жыныстарда кездеседі. Олар органикалық материалдың метаморфизм процесінде пайда болып, қара түсті немесе қоңыр-сары болып келеді. Гуминокериттер геологияда маңызды рөл атқарады, өйткені олар көмір немесе мұнай көздерін зерттеуде пайдалы индикаторлар болуы мүмкін. Бұл заттар негізінен органикалық шөгінділердің өзгеруінен пайда болады және олардың құрамында гумин қышқылдары мен басқа да органикалық қосылыстар бар. Олар көмір мен мұнайдың түзілу процесіне қатысып, геологиялық уақыт бойынша өзгерістерге ұшырайды.
2. Этимологиясы: гумино (лат. humus) – «жер», «топырақ», «тыңайтқыш»; керит (грек. keros) – «балқымалы»
3. Өзбек: huminokers
4. Түрік: huminokers
5. Ағылшын: huminokers
6. Неміс: hummeln
7. Бекітілген нұсқасы: плавкие предохранители – балқымалы сақтандырғыштар (2023), удoбрeния, туки – тыңайтқыштар (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Ақмола облысы әкімдігінің 2023 жылғы 16 қарашадағы № А-11/519 қаулысы
... Гумин қышқылдары ...
Атырау облысы әкімдігінің 2023 жылғы 25 мамырдағы № 87 қаулысы ... қышқылдар және гумин ...
Маңғыстау облысы әкімдігінің 2022 жылғы 30 мамырдағы № 79 қаулысы ... гумин қышқылдары ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гуминокериттер» нұсқасын қолдаймыз
10. Қолданылу саласы: Медицина, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Гуминдену – органикалық заттардың топырақта ыдырап, гумусқа (қарашірікке) айналуы процесі. Бұл процесс арқылы қоректік заттар топыраққа қайта оралып, өсімдіктер үшін қажетті минералдар мен элементтер пайда болады. Гуминдену геология саласында маңызды, өйткені ол көмір, торф, мұнай және басқа да органикалық шөгінділердің түзілуінде негізгі рөл атқарады. Осы процес барысында органикалық материалдың ыдырауы және оны өзгерту нәтижесінде шөгінді жыныстардың құрамында гумин қышқылдарының деңгейі артады, бұл сол аймақтың көмір немесе мұнай қорларының қалыптасуына әсер етуі мүмкін.
2. Этимологиясы: гумино (лат. humus) – «жер», «топырақ», «тыңайтқыш»; фикация (грек. -fication ) – «құру», «жасау»
3. Өзбек: gumifikatsiya
4. Түрік: sakızlaştırma
5. Ағылшын: gumification
6. Неміс: gummierung
7. Бекітілген нұсқасы: грунт – топырақ (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 қаңтардағы № 102-VII ҚРЗ ... минералдық тыңайтқыштар ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 10 маусымдағы № 90-VIII ҚРЗ ... органикалық тыңайтқыштарды ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2022 жылғы 26 қазандағы № 342 бұйрығы ... топырақты бонитерлеуді ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гуминдену» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Барлау торабының жиілігі (тығыздығы) – барлау жұмыстары кезінде қолданылатын өлшеу стансалары немесе бақылау нүктелерінің бірлік ауданға (мысалы, 1 км²) шаққандағы саны. Бұл жиілік зерттеу аймағында барлау жұмыстарының қаншалықты жиі жүргізілетінін көрсетеді.
2. Этимологиясы: торап – (слав. сеть) – "жүйе", "тор", "кептеліс"
3. Өзбек: razvedka tarmog'ining zichligi
4. Түрік: İstihbarat ağı yoğunluğu
5. Ағылшын: intelligence network density
6. Неміс: netzwerkdichte der Intelligenz
7. Бекітілген нұсқасы: узел – торап; түйін (2016), плотность раствора – ерітінді тығыздығы (2023), густота движения – қозғалыс жиілігі (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 12 қазандағы № 354-V ҚРЗ ... торабын беру шарттары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 29 маусым N 243 ... барлауының және радиоэлектрондық ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 5 шілдедегі N 567 Заңы ... барлау қызметі ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 8 желтоқсандағы № 1101 қаулысы ... геологиялық барлау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «барлау торабының жиілігі (тығыздығы)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Жер қойнауындағы қысым – жер қабаттарының тереңдігіндегі тау жыныстары мен сұйықтардың, газдардың немесе минералды ерітінділердің беткі қабаттар мен атмосфераның қысымынан жоғары болатын күш әсері.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: er ichidagi bosim
4. Түрік: dünyanın içindeki basınç
5. Ағылшын: pressure inside the earth
6. Неміс: druck in der Erde
7. Бекітілген нұсқасы: недра – жер қойнауы (2015), давление – Қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 126-VI ҚРЗ ... жер қойнауын пайдалану ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы ... жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 23 қаңтардағы № 24 қаулысы ... жоғары қысымды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «Жер қойнауындағы қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Газ қысымы – газ молекулаларының қозғалысы мен соқтығысуы нәтижесінде белгілі бір бетке (мысалы, ыдыстың қабырғасына) түсетін күш. Газ молекулалары үнемі қозғалыста болғандықтан, олар бір-бірімен және ыдыстың қабырғаларымен соқтығысады, осы соқтығысулардан пайда болатын күш – газ қысымы деп аталады.
2. Этимологиясы: газ (франц.gaz) – «газ» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gaz bosimi
4. Түрік: gaz basıncı
5. Ағылшын: gas pressure
6. Неміс: gasdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), газ – газ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 9 қаңтардағы № 532-IV Заңы ... температурасы, қысымы және аспаптардың ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ... Газ центрифeгалары ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2020 жылғы 30 қыркүйектегі № 340 бұйрығы ... газдың артық қысымы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «газ қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Геостатикалық қысым – жер қабаттарының өз салмағының әсерінен, жер бетінде немесе жер қабаттарында пайда болатын тұрақты қысым. Бұл қысым жер қойнауындағы тау жыныстарының бір-біріне әсер етуінен туындайды және жер астындағы тұтқырлықты, жыныстардың тығыздығын және тереңдігін ескергенде маңызды геологиялық ұғым болып табылады.
2. Этимологиясы: гео (грек. γῆ ) – «жер», статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты», қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: geostatik bosim
4. Түрік: jeostatik basınç
5. Ағылшын: geostatic pressure
6. Неміс: geostatischer druck
7. Бекітілген нұсқасы: статика – статика (2023), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 7 мамырдағы № 253-VІ ҚРЗ ... термостатикалық арматура ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... геостатикалық әдістері ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... гидродинамикалық сипаттамаларын (қабат қысымы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «геостатикалық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия, Сәулет және құрылыс

Дефинициясы1. Геотектоникалық қысым – жер қыртысының құрылымдық өзгерістері мен қозғалыстарының нәтижесінде пайда болатын қысым. Бұл қысым көбінесе тектоникалық плиталардың қозғалысы, олардың бір-біріне қарсы қақтығысы немесе ажырауы нәтижесінде жер қыртысында, тауларда немесе жер асты құрылымдарында байқалады.
2. Этимологиясы: гео (грек. γῆ ) – «жер», тектоника (грек.τεκτονικός (tektonikos) – «құрылыс» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: geotektonik bosim
4. Түрік: jeotektonik basınç
5. Ағылшын: geotectonic pressure
6. Неміс: geotektonischer druck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 12 қаңтардағы № 442-V ҚРЗ ... геотектоникалық, геологиялық және геофизикалық ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 30 қыркүйектегі № 1048 қаулысы ... алаңның геотектоникалық ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ ... тектоникалық ерекшеліктері ....
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «геотектоникалық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Машинажасау, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қойнауқатты гидравликалық жарғылау қысымы – жер қойнауына, яғни қойнауқатқа гидравликалық жарғылау әдісімен жоғары қысыммен сұйықтық енгізген кезде туындайтын қысым. Бұл процессте арнайы сұйықтық жоғары қысыммен жер қабаттарына айдалып, тасымалдау немесе өндіру үшін ұңғымаларды ашу немесе газ, мұнай алу мақсатында қолданылатын жарылыстарды тудырады.
2. Этимологиясы: пласт (араб. خزانة) – «қойма» гидравлика (грек.ὕδωρ) – «су», (грек.ἀγείρω) – «қозғалу», «ағу» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gidravlik yorilish bosimi
4. Түрік: hidrolik kırılma basıncı
5. Ағылшын: hydraulic fracturing pressure
6. Неміс: hydraulischer bruchdruck
7. Бекітілген нұсқасы: гидравлика – Гидравлика (механика және машинатану) (2015), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 12 ақпандағы N 132-IV Заңы ... гидравликалық жағынан ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 30 маусымдағы № 215-V ҚРЗ ... гидравликалық мақсаттарға ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 23 қарашадағы № 453 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2018 жылғы 23 қарашадағы № 77 бірлескен бұйрығы ... қойнауқат бойынша ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қойнауқатты гидравликалық жарғылау қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Машинажасау, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Шартты гидростатикалық қысым – белгілі бір шарттар немесе жағдайлар бойынша есептелетін немесе сипатталатын гидростатикалық қысым. Бұл термин көбінесе мұнай-газ және инженерлік геологияда қолданылады, гидростатикалық қысым сұйықтықтың белгілі бір тереңдікке дейінгі өз салмағынан туындайтын қысым көрсеткіші.
2. Этимологиясы: шарт (араб.شرط (šarṭ) – «қойылған талап» гидро (грек ὕδωρ (hýdor) – «су», статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты», қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gidrostatik shartli bosim
4. Түрік: Hidrostatik şartlı basınç
5. Ағылшын: hydrostatic conditional pressure
6. Неміс: hydrostatischer bedingter Druck
7. Бекітілген нұсқасы: гидростатическое давление – гидростатикалық қысым (2021), гидростатика – гидростатика (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... гидростатикалық қысымға қабаттық ...
азақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 358 бұйрығы ... шартты қысым – стандартты ...
азақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы ... гидростатикалық сынаулары ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шартты гидростатикалық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Химия

Дефинициясы1. Тау-кен қысымы – жер қойнауындағы тау-кен жұмыстарымен байланысты туындайтын қысым. Бұл қысым тау жыныстарының өзара әсерінен, жер астындағы жүктемеден, қазба жұмыстарынан немесе жер қойнауын бұрғылау, шахта қазу сияқты процесстерден туындайды.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: tog' bosimi
4. Түрік: dağ basıncı
5. Ағылшын: mountain pressure
6. Неміс: bergischer druck
7. Бекітілген нұсқасы: горная масса – тау-кен массасы (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы N 222 Заңы ... пайдалануды; тау-кен, мұнай-химия ...
Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 10 қаңтардағы № 383-IV Заңы ... тау-кен қазындыларының ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2018 жылғы 13 сәуірдегі № 124 бұйрығы ... қысымы бар қайраң кен орындарын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тау-кен қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Жекеленген қысым – физикада немесе инженерияда белгілі бір нүктедегі қысымның өзгерісін немесе айырмасын сипаттайтын ұғым. Бұл термин көбінесе сұйықтар мен газдар динамикасында қолданылады, сондай-ақ сұйықтық ағындары, ағынды құрылғылар мен жүйелерді талдауда пайдаланылады.


2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
дифференция (лат. differentia "dis") – "бөліп көрсету", "ажырату" , (ferre) – "тасымалдау", "әкелу"
3. Өзбек: differentsial bosim
4. Түрік: diferansiyel basınç
5. Ағылшын: differential pressure
6. Неміс: differenzdruck
7. Бекітілген нұсқасы: робот с дифференциальным приводом – дифференциялық жетекті робот (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 10 қаңтардағы № 383-IV Заңы ... жер қыртысы қысымын ұстау ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 16 қарашадағы № 780 бұйрығы ... жекеленген санаттарын ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы ... жекеленген телімдер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жекеленген қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Электроника, радиотехника және байланыс, Химия

Дефинициясы1. Құбырсырттық қысым – құбырдың сыртқы бетіне әсер ететін қысым. Бұл қысым көбінесе сұйық немесе газ ағыны құбыр арқылы өткенде құбыр қабырғасына (немесе сыртқы бетіне) әсер етеді. Құбырдың сыртқы қабатындағы қысым құбыр ішінде ағып жатқан сұйықтықтың немесе газдың қысымына, сыртқы орта факторларына (мысалы, атмосфералық қысым, температура және басқа да сыртқы әсерлер) байланысты өзгеруі мүмкін. Құбырсырттық қысым нақты инженерлік есептеулерде және өндірістік процестерде маңызды болып табылады, әсіресе құбырлар арқылы мұнай, газ немесе басқа сұйықтықтарды тасымалдау кезінде құбырдың құрылымы мен қауіпсіздігіне қатысты.
2. Этимологиясы: құбыр (араб. قُوْبُر (қубур) – «түтік», «құбыр» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: bosim trubkasi
4. Түрік: dairesel basınç
5. Ағылшын: casing pressure
6. Неміс: Ringraumdruck
7. Бекітілген нұсқасы: трубопровод – құбыр (техн.) (1981), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 22 маусымдағы № 21-V Заңы ... құбырлардың желілік бөлігі ...
Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 14 мамырдағы N 160-IV Заңы ... газ құбырын салудағы ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 9 қаңтардағы № 532-IV Заңы ... газ құбыры – тасымалданатын газдың қысымын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «құбырсырттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гидростатикалық артынды қысым – сұйықтықтың белгілі бір тереңдігіне байланысты пайда болатын қысым, әсіресе сұйықтықтың төменгі бөліктерінде немесе құрылымның артқы жағына әсер етеді. Бұл қысым сұйықтықтың өз салмағының әсерінен пайда болады, және ол тереңдікке байланысты өседі.
2. Этимологиясы: гидро (грек ὕδωρ (hýdor) – «су» статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gidrostatik ortiqcha bosim
4. Түрік: hidrostatik aşırı basınç
5. Ағылшын: hydrostatic excess pressure
6. Неміс: hydrostatischer Überdruck
7. Бекітілген нұсқасы: избыток – артықтық(хим) (2006), гидростатическое давление – гидростатикалық қысым (2021), давление избыточное – артық қысым (2015), гидростатика – гидростатика (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... гидростатикалық қысымға қабаттық ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2022 жылғы 1 қарашадағы № 342 бұйрығы ... гидростатикалық қағидатқа ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 29 наурыздағы № 121 және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі орынбасарының - Сауда және интеграция министрінің м.а. 2023 жылғы 31 наурыздағы № 129-НҚ бірлескен бұйрығы ...гидростатикалық принципке ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гидростатикалық артынды қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Математика, Химия

Дефинициясы1. Капиллярлық қысым – сұйықтықтың жұқа түтікшелерде немесе саңылауларда өз бетімен көтеріліп, төмен түсуі немесе тұрақтау үшін қажет болатын қысым. Бұл құбылыс, әсіресе, сұйықтықтардың (мысалы, су немесе өсімдіктердің суларын тасымалдау) өте тар кеңістіктерде немесе түтіктерде жоғары немесе төмен жылжуын сипаттайды.
2. Этимологиясы: капилляр (лат.capillus) – «шаш» , «жұқа» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: kapillyar bosim
4. Түрік: kılcal basınç
5. Ағылшын: capillary pressure
6. Неміс: kapillardruck
7. Бекітілген нұсқасы: капилляр – капилляр (2018), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 358 бұйрығы ... қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жылғы 15 тамыздағы № 114 шешімі ... капиллярлық газ хроматографиясы ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2021 жылғы 29 қарашадағы № 162 шешімі ... қысым толқындарын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «капиллярлық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Орташа сындарлы қысым – материалдардың немесе құрылымдардың сыртқы күштерге немесе қысымдарға қалай жауап беретінін, әсіресе бұзылу, өзгеру қабілетін сипаттайтын көрсеткіш. Бұл терминде «орташа» сөзі, әдетте, сол құрылым немесе материал үшін барлық мүмкін болатын сындарлы қысым мәндерінің орташа (немесе орташа мәні) көрсеткішін білдіреді.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: kritik o'rtacha bosim
4. Түрік: kritik ortalama basınç
5. Ағылшын: critical average pressure
6. Неміс: kritischer mitteldruck
7. Бекітілген нұсқасы: критическая технология – сындарлы технология (индустрия, инновация) (2014), критическое давление – шекті қысым (2021), скорость средняя – орташа жылдамдық (физ.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2014 жылғы 17 наурыздағы № 197 бұйрығы ... атмосфералық қысым ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... сындарлы диалог жүргізу ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2014 жылғы 17 наурыздағы № 197 бұйрығы ... орташа деңгейінен ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «орташа сындарлы қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Химия

Дефинициясы1. Ұңғыма ернеуіндегі қысым – ұңғыманың жоғарғы шекарасында, яғни ұңғыманың ауызындағы немесе ернеуіндегі қысым деңгейі. Бұл қысым көбінесе жер асты қабатындағы сұйықтық немесе газ қысымына байланысты болады және ол ұңғыманың сыртқы бетіне (яғни ернеуіне) әсер етеді. Ұңғыма ернеуіндегі қысым мұнай, газ, суды ұңғымадан шығару немесе бақылау кезінде өте маңызды, себебі ұңғымадағы қысымның деңгейі ұңғыманың жұмыс істеу жағдайларын, сондай-ақ қауіпсіздік шараларын анықтайды.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: og'izga bosim
4. Түрік: ağız üzerine baskı
5. Ағылшын: tubing head pressure
6. Неміс: Kopfdruck
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 22 қарашадағы N 89 Заңы ... ұңғымалары мен берiлiс ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 19 қарашадағы N 85-IV Заңы ... ұңғымалар тобын ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 2 ақпандағы № 31 қаулысы ... Ұңғыма ернеуінің қысымын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғыма ернеуіндегі қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия, Сәулет және құрылыс

Дефинициясы1. Қанығу қысымы – сұйықтықтың, газдың белгілі бір температура мен жағдайларда өзінің қанығу деңгейіне жеткенде пайда болатын қысым. Бұл – сұйықтың буға айналу үшін қажетті қысым немесе газдың конденсациялануынан кейін пайда болатын қысым. Қанығу қысымы кезінде сұйық пен оның буы тепе-теңдік жағдайында болады, яғни сұйықтықтың булану жылдамдығы мен буының конденсациялану жылдамдығы бірдей болады.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: to'yinganlik bosimi
4. Түрік: doygunluk basıncı
5. Ағылшын: saturation pressure
6. Неміс: Sättigungsdruck
7. Бекітілген нұсқасы: қанығу – насыщение (2016), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2023 жылғы 7 қыркүйектегі № 331 бұйрығы ... қанығу қысымынан ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а 2024 жылғы 16 тамыздағы № 294 бұйрығы ... суға қанығу қисығы ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығы ... қабат қысымы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қанығу қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың қанығу қысымы – мұнайдың белгілі бір температура мен тереңдіктегі газ және сұйық фаза арасындағы тепе-теңдікке жету үшін қажет қысым. Қанығу қысымы — мұнайдың сұйық күйінен бу күйіне өту үшін қажетті минималды қысым деңгейін білдіреді.Мұнайдың қанығу қысымы түрлі геологиялық жағдайларға байланысты өзгереді, себебі жер астындағы қабаттардағы температура мен қысым деңгейлері мұнайдың фазалық күйін анықтайды. Егер қысым қанығу қысымынан төмен болса, мұнайдың сұйық фаза мен газ фаза арасындағы тепе-теңдігі бұзылып, бу фазасы пайда болады. Бұл жағдайда мұнай газға айнала бастайды.
2. Этимологиясы: мұнай (ар. منا ) – «май», «майлы сұйықтық»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: yog 'to'yinganlik bosimi
4. Түрік: yağ doygunluk basıncı
5. Ағылшын: oil saturation pressure
6. Неміс: Ölsättigungsdruck, Sättigungsdruck des Öls
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), давление – қысым (2016), водонасыщение горных пород – тау жыныстарының сумен қанығуы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2023 жылғы 7 қыркүйектегі № 331 бұйрығы ... қанығу қысымынан ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы ... кенжаттағы мұнайдың, ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 21 қарашадағы № 195-VІ ҚРЗ ... технологиялық мұнайдың мәртебесін ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнайдың қанығу қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың газбен қанығу қысымы – мұнайдың құрамындағы газдың (әдетте, табиғи газ) толық еріген күйінен газ фазасына (буға) айналуы үшін қажетті қысым. Бұл жағдайда газ мұнайдан бөлініп шығып, газ күйінде немесе бу фазасында тұруы. Мұнайдағы газдардың еріген күйден газ фазасына өтуі үшін қысым қанығу қысымынан төмен болмауы керек. Газбен қанығу қысымы сұйық мұнай мен газ арасындағы тепе-теңдік жағдайын анықтайды және мұнайдың түрлі тереңдіктерде немесе геологиялық жағдайларда қай күйде болатынын болжауға мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: мұнай (ар. منا ) – «май», «майлы сұйықтық»
газ (фр. gaz) – «газ»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gaz bilan to'yinganlik bosimi
4. Түрік: gaz doygunluk basıncı
5. Ағылшын: gas saturation pressure
6. Неміс: gassättigungsdruck
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), газ – газ (2023), давление – қысым (2016), водонасыщение горных пород – тау жыныстарының сумен қанығуы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 85-V Заңы ... мұнайдың және мұнай ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2023 жылғы 7 қыркүйектегі № 331 бұйрығы ... қанығу қысымынан ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 1 сәуірдегі № 239-VІ ҚРЗ ... табиғи газбен үздіксіз ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнайдың газбен қанығу қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Конденсаттанудың басталу қысымы – газдың сұйыққа айналу үшін қажетті минималды қысым деңгейін білдіретін термин. Мұнда газ буы конденсация процесін бастау үшін белгілі бір температурада және қысымда сұйық фазамен тепе-теңдікке келеді. Конденсацияның басталу қысымы газдың сұйыққа айналуы үшін қажетті жағдайды сипаттайды, яғни бұл қысым газдың молекулалары бір-біріне жақындап, сұйық күйге өту процесін бастайтын сәт.
2. Этимологиясы: конденсация (лат. condensatio) – «қоюландыру», «қысу» қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: kondensatsiyaning boshlang'ich bosimi
4. Түрік: yoğuşma başlangıç basıncı
5. Ағылшын: condensation starting pressure
6. Неміс: kondensationsstartdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), конденсат – шық (хим.) (2006), конденсат – конденсат (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 9 сәуірдегі № 500-V ҚРЗ ... газ конденсатын қайта өңдеу өнімдері...
Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 20 шілдедегі № 463-IV Заңы ... шикi мұнайды және (немесе) газ конденсатын ....
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 22 маусымдағы № 21-V Заңы ... тұрақсыз конденсатты ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «конденсаттанудың басталу қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Шөгінді сығылмалар (экзосығылмалар) – шөгінді жыныстардың сыртқы қысым әсерінен тығыздалу немесе сығылу процесі. Бұл процесс геологиялық өзгерістер, мұнай мен газ қорларын өндіру және қойнауқаттық процестерді түсіну үшін маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: экзо (грек (ἔξω) – «сыртқы», «тыс»
3. Өзбек: cho'kindi bosimi (eksodiklar)
4. Түрік: tortul basınç (ekzodikes)
5. Ағылшын: sedimentary pressure (exodikes)
6. Неміс: sedimentdruck (Exodiken)
7. Бекітілген нұсқасы: вода иловая – шөгінді су (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 14 қаңтардағы № 444-V ҚРЗ ... мырыш шөгінділері, бағалы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 19 сәуірдегі № 33-VII ҚРЗ ... катодты металл және мырыш шөгінділері ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 7 наурыздағы № 141 бұйрығы ... қар және мұз шөгінділерімен ұшып кетпеуін ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2022 жылғы 31 қазандағы № 351 бұйрығы ... жартасты жарлар мен жартастар; сығылмалар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шөгінді сығылмалар (экзосығылмалар)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Электроника, радиотехника және байланыс, Химия

Дефинициясы1. Осмотикалық қысым – ерітінділердің осмоз процесі кезінде жоғары концентрациялы ерітіндінің төмен концентрациялы ерітіндіге қарай сұйықтықты өткізуін тоқтату үшін қолданылатын қысым. Басқаша айтқанда, осмотикалық қысым – жартылай өткізгіш мембрана арқылы еріткіштің төмен концентрациялы ерітіндіден жоғары концентрациялы ерітіндіге өтуіне қарсы тұратын қысым.
2. Этимологиясы: осмос (гр. ὠσμός (osmós) – "сезіну", "иіс",«тарту»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»

3. Өзбек: osmotik bosim
4. Түрік: ozmotik basınç
5. Ағылшын: osmotic pressure
6. Неміс: osmotischer druck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-221/2020 бұйрығы ... осмотикалық резистенттілігін ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2020 жылғы 11 тамыздағы № 100 шешімі ... осмотикалық қысымына жиынтық ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 26 наурыздағы № 305-VІ ҚРЗ ... төмен қысымды газбен ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «осмотикалық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Парциалық қысым (серпінділік) – газдың белгілі бір қоспасындағы сол газдың жеке компоненті үшін өлшенген қысым. Газдар қоспасында әрбір газдың өзіндік қысымы болады, ол белгілі бір температура мен көлемде қоспаның қалған бөлігінен тәуелсіз есептеледі.
2. Этимологиясы: парциал (лат. partialis) – «бөліктік» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: qisman bosim (elastiklik)
4. Түрік: kısmi basınç (elastikiyet)
5. Ағылшын: partial pressure (elasticity)
6. Неміс: partialdruck (elastizität)
7. Бекітілген нұсқасы: динамичность – серпінділік (2018), давление – қысым (2016), упругость – серпімділік (2021), парциальный объем – парциалдық көлем (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 5 қарашадағы № 157-VII ҚРЗ ... екінші бөлігіндегі "қысым жасайтын" ...
Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 28 қыркүйектегі № 220 бұйрығы ... серпінділік қатары ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 6 қаңтардағы № 527-IV Заңы ... серпінді дамуын қамтамасыз ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «парциалық қысым (серпімділік)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия, Биология

Дефинициясы1. Қойнауқаттық қысым – жер астындағы табиғи ресурстарды, әсіресе мұнай мен газды, сақтау мен шығару үшін маңызды параметр болып табылады. Бұл қысым геологиялық құрылымдармен, температурамен және тау-кен процестерімен тығыз байланысты. Қойнауқаттық қысымды дұрыс басқару мұнай мен газдың тиімді өндіріліп алуына және кен орындарын дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: qatlam bosimi
4. Түрік: katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure
6. Неміс: schichtdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), пласт – жeр қыртысы (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 31 мамырдағы № 201 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 1 маусымдағы № 95 бірлескен бұйрығы ... қысыммен айдау ұңғымасы ...
Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 10 қаңтардағы № 383-IV Заңы ... жер қыртысы қысымын ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы ... жер қойнауын пайдаланушының ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қалыпты жағдайдан төмен мөлшерлі қойнауқаттық қысым – жер қабаттарындағы қойнауқаттық қысымның қалыпты деңгейден төмен болған жағдайды білдіреді. Мұндай жағдай көбінесе мұнай мен газ кеніштерінде немесе геологиялық құрылымдарда қойнауқаттық қысымның төмендеуі нәтижесінде пайда болады. Қалыпты жағдайдан төмен мөлшерлі қысым геологиялық процестердің немесе өндірістік әрекеттердің әсерінен болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
мөлшер (ар.مقدار (miqdār) – "өлшем", "мөлшер", "көлем"
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»

3. Өзбек: g'ayritabiiy yuqori qatlam bosimi
4. Түрік: anormal derecede yüksek tabaka basıncı
5. Ағылшын: abnormally high layer pressure
6. Неміс: ungewöhnlich hoher schichtdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), жидкость аномальная – аномал сұйықтық (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2019 жылғы 30 қазандағы № 578 бұйрығы ... түрлерін қысыммен газ ...
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2019 жылғы 22 қазандағы № 562 бұйрығы ... төменгі қысымды брикетті ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы ... қысымды тұрғызып ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, "аномал жоғары қойнауқаттық қысым" нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қалыпсыз қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауларында (әдетте мұнай, газ немесе басқа да минералды ресурстар сақталатын қабаттарда) қалыпты немесе күтілген қойнауқаттық қысымнан ауытқып, оның тым жоғары немесе тым төмен болуын сипаттайтын термин. Бұл жағдай геологиялық процестердің, өндірістік әрекеттердің немесе табиғи жағдайлардың әсерінен пайда болуы мүмкін. Қалыпсыз қысым жер асты қабаттарында сұйықтықтың немесе газдың сақталуы мен қозғалуын күрделендіруі мүмкін.


2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»

3. Өзбек: qatlam bosimi anomal
4. Түрік: katman basıncı anormal
5. Ағылшын: layer pressure anomalous
6. Неміс: schichtdruck anomal
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), пласт – жeр қыртысы (2022), аномальная дисперсия – аномал дисперсия (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 қазандағы № 1072 Қаулысы ...
қойнауқаттық қысым және мұнайдағы күкіртсутегінің ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... қысымға шыдайтын ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы № 63 бұйрығы ... қойнауқаттық қысымды ұстап тұру ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қалыпсыз қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Тоғыту белдеміндегі қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауларындағы қысымның ерекше түрі, ол жер қабаттарының өзара қабаттасуы немесе қиылысу аймақтарында (тоғыту белдемелерінде) пайда болады. Бұл құбылыс көбінесе мұнай мен газ кеніштерінің геологиялық құрылымдарына тән болып келеді, мұнда жер асты қабаттарының қозғалысы және түрлі құрылымдық өзгерістер жиі байқалады.
2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: stress zonasida qatlam bosimi
4. Түрік: stres bölgesinde katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure in the stress zone
6. Неміс: schichtdruck in der belastungszone
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), зона экологической катастрофы – экологиялық апат аймағы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 23 қарашадағы № 453 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2018 жылғы 23 қарашадағы № 77 бірлескен бұйрығы ... қысыммен айдау ұңғымасы ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 31 мамырдағы № 201 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 1 маусымдағы № 95 бірлескен бұйрығы ... әрбір қысыммен айдау ұңғымасы ....
Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 20 ақпандағы № 47-VІ ҚРЗ ... тоғытуға арналған ыдыстар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тоғыту белдеміндегі қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Өндіру белдеміндегі қойнауқаттық қысым – мұнай, газ немесе басқа ресурстар өндіру процесі кезінде қойнауқаттағы қысымның деңгейі. Өндіру белдемі — мұнай мен газдың алынуы, сонымен қатар олардың сұйықтық ретінде сақталуы мен қозғалуына әсер ететін геологиялық аймақ. Бұл аймақта қысым әдетте қалыпты жағдайдан өзгереді, себебі қойнауқаттағы сұйықтық немесе газ шығарылып, жер асты құрылымындағы қысымға әсер етеді. Қойнауқаттық қысымды бақылау мен басқару өндірістің тұрақтылығын қамтамасыз етіп, қауіпсіздікті арттырады.
2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»

3. Өзбек: tanlash zonasida qatlam bosimi
4. Түрік: seçim bölgesindeki katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure in the selection zone
6. Неміс: schichtdruck in der auswahlzone
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), добыча – өндіру (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 27 қарашадағы № 423-V ҚРЗ ... органикалық өнім өндірудің ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 24 маусым N 398-I ... химиялық қаруды әзірлеуге, өндіруге ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 9 сәуірдегі № 500-V ҚРЗ ... мұнай өнімдерін өндірушілер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «өндіру белдеміндегі қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Игерім белдеміндегі қойнауқаттық қысым – мұнай, газ немесе басқа да пайдалы қазбалар өндіріліп жатқан аймақтағы қойнауқаттың қысымы. Бұл термин негізінен геология мен мұнай-газ өнеркәсібінде қолданылып, жер асты қойнауларында ресурстарды игеру немесе өндіру кезінде қойнауқаттағы қысымның жағдайын сипаттайды.
2. Этимологиясы: қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
этимология (фр.exploitation) – «пайда алу», «ресурстарды пайдалану»

3. Өзбек: ish joyidagi qatlam bosimi
4. Түрік: operasyon alanındaki katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure in the operating area
6. Неміс: schichtdruck im arbeitsbereich
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2022 жылғы 29 қарашадағы № 382 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қарашадағы № 101 бірлескен бұйрығы ... қысыммен айдау ұңғымасы ...
Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 17 шілдедегі № 220 бұйрығы ... қойнауқаттық қысымды ұстап тұру ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ... қысымды корпусты дайындауға ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «игерім белдеміндегі қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гидростатикалық қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауларында сұйықтықтың (мысалы, мұнай, су немесе газды қамтитын сұйықтар) салмағынан туындайтын қысымның түрі. Ол гидростатика заңдарына сәйкес анықталады, яғни сұйықтықтың тереңдігі мен тығыздығына, сондай-ақ жер асты қабаттарының геометриясына байланысты болады. Бұл қысым көбінесе геологиялық зерттеулерде және мұнай-газ өнеркәсібінде өте маңызды, себебі ол қойнауқаттағы сұйықтықтар мен газдардың қозғалысы, сондай-ақ ұңғымаларды бұрғылау кезінде қауіпсіздік пен тиімділікті анықтайды.
2. Этимологиясы: гидро (грек ὕδωρ (hýdor) – «су», статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты»
қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: gidrostatik qatlam bosimi
4. Түрік: hidrostatik tabaka basıncı
5. Ағылшын: hydrostatic layer pressure
6. Неміс: hydrostatischer Schichtdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... гидростатикалық қысымға қабаттық ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 16 тамыздағы № 398 бұйрығы ... қысыммен жұмыс істейтін ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2022 жылғы 1 қарашадағы № 342 бұйрығы ... гидростатикалық қағидатқа ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гидростатикалық қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гидростатикалық қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауларында сұйықтықтың (мысалы, мұнай, су немесе газды қамтитын сұйықтар) салмағынан туындайтын қысымның түрі. Ол гидростатика заңдарына сәйкес анықталады, яғни сұйықтықтың тереңдігі мен тығыздығына, сондай-ақ жер асты қабаттарының геометриясына байланысты болады. Бұл қысым көбінесе геологиялық зерттеулерде және мұнай-газ өнеркәсібінде өте маңызды, себебі ол қойнауқаттағы сұйықтықтар мен газдардың қозғалысы, сондай-ақ ұңғымаларды бұрғылау кезінде қауіпсіздік пен тиімділікті анықтайды.
2. Этимологиясы: гидро (грек ὕδωρ (hýdor) – «су»
статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты»
қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: dinamik qatlam bosimi (ishlab chiqaruvchi qatlamda)
4. Түрік: dinamik katman basıncı (üretken katmanda)
5. Ағылшын: dynamic layer pressure (in the productive layer)
6. Неміс: dynamischer Schichtdruck (in der produktiven Schicht)
7. Бекітілген нұсқасы: динамика – динамика; серпін (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 17 шілдедегі N 187-IV Заңы ... динамикалық және геномдық белгілері ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 15 наурыздағы № 145-VІ ҚРЗ ... динамикалық қағидатына негізделген кемені ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы ... динамикалық қағидатына негізделген кемені ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2022 жылғы 29 қарашадағы № 382 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қарашадағы № 101 бірлескен бұйрығы ... өнімді қабаттарды дербес ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «динамикалық қойнауқаттық қысым (өнімді қойнауқаттағы)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Математика, Химия

Дефинициясы1. Динамикалық қойнауқаттық қысым (ұңғымадағы) – қойнауқаттағы сұйықтықтың немесе газдың ұңғыма арқылы қозғалысы нәтижесінде туындайтын қысымның динамикалық түрі. Бұл қысым өндіру немесе айдау процестерінің тиімділігін, қауіпсіздігін және өнімділігін анықтайтын маңызды параметр болып табылады. Дұрыс басқарылған динамикалық пластовое давление өндіріс кезінде жер асты ресурстарының тиімді алынуына және ұңғыманың қауіпсіз жұмыс істеуіне кепілдік береді.
2. Этимологиясы: динамика (грек. δυναμικός (dynamikos) – «күшке, қозғалысқа қатысты»
қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: dinamik qatlam bosimi (quduqda)
4. Түрік: dinamik Katman Basıncı (kuyuda)
5. Ағылшын: dynamic layer pressure (in the well)
6. Неміс: dynamischer Schichtdruck (in der Bohrung)
7. Бекітілген нұсқасы: давление динамическое – динамикалық қысым (2015), динамика – динамика; серпін (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... динамикалық оперативті ...
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2018 жылғы 21 қыркүйектегі № 401 бұйрығы ... динамикалық теңгермелеуді ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а 2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 297 бұйрығы ... ұңғымадағы сұйықтықтарды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «динамикалық қойнауқаттық қысым (ұңғымадағы)» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Артынды қойнауқаттық қысым – гидростатикалық қысымнан жоғары болатын қойнаудағы қосымша қысым. Ол геологиялық процестер мен қабаттардың қозғалысы нәтижесінде пайда болады және мұнай-газ өндіру жұмыстарында, бұрғылау кезінде, сондай-ақ қойнауқаттың құрылымдық ерекшеліктерін зерттегенде үлкен маңызға ие. Артынды қысымның деңгейін бақылау және басқару ұңғымалардың қауіпсіздігін, өнімділігін және тиімділігін қамтамасыз ету үшін қажет.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»

3. Өзбек: qatlam bosimining ortiqcha
4. Түрік: Katman basıncı fazlalığı
5. Ағылшын: layer pressure excess
6. Неміс: Schichtdrucküberschuss
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 31 мамырдағы № 201 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 1 маусымдағы № 95 бірлескен бұйрығы ... қысыммен айдау ұңғымасы ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 қазандағы № 1072 Қаулысы ...
қойнауқаттық қысым және мұнайдағы ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2015 жылғы 31 шілдедегі № 19-1/718 бұйрығы ... Қойнауқаттық қысымды ұстап тұру ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «артынды қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Бастапқы қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауындағы сұйықтық немесе газ қабатының табиғи, өзгермеген жағдайындағы алғашқы қысым. Бұл қысым қойнауқаттағы сұйықтықтың немесе газдың бастапқы деңгейін, яғни өндіру жұмыстары басталмаған кездегі, қойнауқаттағы бірінші кезеңдегі қысымын сипаттайды. Бұл параметр мұнай, газ немесе басқа табиғи ресурстарды өндіру кезінде өте маңызды болып табылады, өйткені ол қойнауқаттың өнімділігін, ағып шығу жылдамдығын және өндіріс стратегиясын анықтайды.
2. Этимологиясы: қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»


3. Өзбек: qatlamning dastlabki bosimi
4. Түрік: katman başlangıç basıncı
5. Ағылшын: layer initial pressure
6. Неміс: schichtanfangsdruck
7. Бекітілген нұсқасы: первоначальный – бастапқы (2021), давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 21 қыркүйектегі № 821 қаулысы ... бастапқы шарттар ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 19/1-274 бұйрығы ... судың бастапқы есебінің ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 26 наурыздағы № 305-VІ ҚРЗ ... қысымды газбен жабдықтау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «бастапқы қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Бір шамаға келтірілген қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауында сұйықтықтың немесе газдың қысымын белгілі бір стандартты өлшемдер мен шарттарға сәйкес реттеу немесе өлшеу. Мұндай әдіс қойнауқаттың геологиялық және өндірістік жағдайларын ескеріп, тұрақты және салыстырмалы көрсеткіштер алу үшін қолданылады.
2. Этимологиясы: қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»

3. Өзбек: qatlam bosimi
4. Түрік: katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure
6. Неміс: schichtdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), величина – шама (матем.) (2015), приведенный объем – келтірілген көлем (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 маусымдағы N 558 Заңы ... шама бiрлiктерiнiң ...
азақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы № 63 бұйрығы ... қойнауқаттық қысымды ұстап тұру ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 23 қарашадағы № 1024 қаулысы ... шикі мұнай – қойнауқаттық және стандарттық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «бір шамаға келтірілген қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гидростатикалық қысымнан өзгеше қойнауқаттық қысым – жер асты қойнауындағы қысымның гидростатикалық қысымнан жоғары немесе төмен болуы. Мұндай қысымдар тек қана табиғи геологиялық процестердің, тектоникалық қозғалыстардың, қабаттардың құрылымдық ерекшеліктерінің немесе сұйықтық пен газдың жиналуынан туындайды. Бұл қысым түрлері геологиялық зерттеулерде, мұнай-газ өндіруде және қойнауқаттың динамикасын бақылауда үлкен маңызға ие.
2. Этимологиясы: гидро (гр. ὕδωρ (hýdor) – «су»,
статика (гр.στατικός (statikos) – «тұрақты»
қысым (ар. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
3. Өзбек: qatlam bosimi, gidrostatikdan farq qiladi
4. Түрік: hidrostatikten farklı katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure, different from hydrostatic
6. Неміс: schichtdruck, anders als hydrostatisch
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), гидростатика – гидростатика (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... гидростатикалық қысымға қабаттық ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы ... гидростатикалық сынаулары ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 29 наурыздағы № 121 және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі орынбасарының - Сауда және интеграция министрінің м.а. 2023 жылғы 31 наурыздағы № 129-НҚ бірлескен бұйрығы ... гидростатикалық принципке негізделген ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гидростатикалық қысымнан өзгеше қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Гидростатикалық қысымға сәйкес келетін қойнауқаттық қысым – бұл тереңдікте жатқан жер асты қойнауында сұйықтық немесе газдың салмағына байланысты туындайтын қысым. Бұл қысым геологиялық және физикалық заңдылықтарға сәйкес, қойнаудың тереңдігі мен сұйықтықтың тығыздығына байланысты анықталады.
2. Этимологиясы: гидро (грек ὕδωρ (hýdor) – «су», статика (грек.στατικός (statikos) – «тұрақты» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу» » қойнауқат (лат. plastrum) – «жұқалау», «қабат», «жабын»
3. Өзбек: gyrostatikga mos keladigan qatlam bosimi
4. Түрік: jiroskopiğa karşılık gelen katman basıncı
5. Ағылшын: layer pressure corresponding to the gyrostatic
6. Неміс: schichtdruck entsprechend dem Gyrostatic
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), гидростатика – гидростатика (2018), гидростатическое давление – гидростатикалық қысым (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... гидростатикалық қысымға қабаттық қысымның ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2022 жылғы 29 қарашадағы № 382 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қарашадағы № 101 бірлескен бұйрығы ... қысыммен айдау ұңғымасы ...
Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы № 63 бұйрығы ... қойнауқаттық суларды ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «гидростатикалық қысымға сәйкес келетін қойнауқаттық қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Жарып өту қысымы – жер асты қойнауында немесе ұңғыма қабырғасында сұйықтықтың немесе газдың қабаттан немесе қоршаған ортадан өтуіне қажетті физикалық қысым. Бұл құбылыс геология мен мұнай-газ өндірісі саласында маңызды болып табылады, себебі ол жер асты процестерін, ұңғыма жұмысының тиімділігін және қабаттың тұрақтылығын анықтайды.
2. Этимологиясы: қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: o'tish bosimi
4. Түрік: atılım baskısı
5. Ағылшын: breakthrough pressure
6. Неміс: durchbruchsdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 10 сәуір N 176-II ... жарып алу операцияларының ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 356 бұйрығы ... жарып шығуы ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің м.а. 2024 жылғы 16 тамыздағы № 324 және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Ұлттық экономика министрінің 2024 жылғы 16 тамыздағы № 66 бірлескен бұйрығы ... газ қысымы жоқ ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жарып өту қысымы» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Жалған сындарлы қысым, жалған критикалы қысым – мұнай және газ кен орындарын игеру мен геология саласында қолданылатын техникалық терминдер. Олар жер асты қойнауындағы газдар мен сұйықтықтар, сондай-ақ ұңғымалардағы қысымның белгілі бір шарттармен өзгеруін сипаттайды.
2. Этимологиясы: критика (гр. κριτικός (kritikos) – «шешуші» қысым (араб. ضغط (дағт) – «қысым», «қысу»
3. Өзбек: bosim psevdo-kritik
4. Түрік: basınç sözde kritik
5. Ағылшын: pressure pseudo-critical
6. Неміс: druck pseudokritisch
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), конструктивный фидбэк (критика) – сындарлы кері байланыс (сын) (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2021 жылғы 11 қаңтардағы № 4 бұйрығы ... жалған бағыттау сигналдарының ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 25 наурыздағы № 475-V ҚРЗ ... сындарлы саяси диалог ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 3 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-229/2020 бұйрығы ... бақылаудың сындарлы нүктелері ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығы ... қысымы кезінде ауа ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жалған сындарлы қысым» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Шық ноқаты қысымы, шық нүктесі қысымы – газ бен сұйықтықтың фазалық өзгерісіне қатысты маңызды ұғымдар. Бұл қысымдар газдың сұйық күйге ауысуын немесе сұйықтықтың газға айналуын бақылауға мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: нүкте (ар. نقطة (nuqṭa) – "нүкте"
қысым (ар. ضغط (дағт) – "қысым", "қысу"
3. Өзбек: shudring nuqtasi bosimi
4. Түрік: çiğlenme noktası basıncı
5. Ағылшын: dew point pressure
6. Неміс: Taupunktdruck
7. Бекітілген нұсқасы: давление – қысым (2016), точка росы – шық нүктесі (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 17 наурыздағы № 207 бұйрығы ... температурасы мен қысымына ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2021 2 қыркүйектегі № 473 бұйрығы ... шығу нүктесіне дейін ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... ноқатты көкөнiстер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шық нүктесі қысымы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың (газдың) ламинарлық қозғалысы – сұйықтықтың немесе газдың ағындары біркелкі және параллель қабаттармен қозғалғанда пайда болатын қозғалыс түрі. Ламинарлық қозғалыс кезінде сұйықтық немесе газ молекулалары тәртіппен, бұзылмай, бір-біріне параллель бағытта қозғалады, ал ағынның әр қабаты өзінен төменгі қабатпен салыстырғанда әртүрлі жылдамдықпен қозғалады.
2. Этимологиясы: газ (фр.gaz) – «газ»
ламинар (лат. lamina) – «қабат»
3. Өзбек: suyuq (gaz) laminarning harakati
4. Түрік: sıvı (gaz) laminerin hareketi
5. Ағылшын: movement of liquid (gas) laminar
6. Неміс: bewegung von flüssigem (Gas) laminar
7. Бекітілген нұсқасы: завихрение жидкости – сұйықтың құйындауы (2015), газ – газ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ...
газдың айналу ағынына ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 10 қаңтардағы № 6 бұйрығы ... ламинарлық ағыны ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы ... шикізаттың ламинарлық ағынын қамтамасыз ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың (газдың) ламинарлық қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың (газдың) турбулентті (құйынды) қозғалысы, сұйықтың (газдың) турблент (құйын түріндегі) қозғалысы – хаостық және тәртіпсіз қозғалыс, ол вихрьдердің пайда болуымен және жылдамдық пен қысымдағы ауытқулармен сипатталады. Ламинарлы (тәртіпті) ағыннан айырмашылығы, мұнда сұйықтық немесе газ қабаттары бір-бірінің жанынан үлкен араласусыз өтсе, турбулентті ағынында қарқынды араласу және энергияның ыдырауы орын алады.
2. Этимологиясы: газ (гр. kάγιον) – “түтін,ауа”
турбулент (лат. turbulentus) – “бұзылған,қозғалатын”
құйын (слав. вихрь) – "дауыл", "торнадо", "бұрқасын"

3. Өзбек: suyuqlik (gaz) harakati turbulent (vorteks)
4. Түрік: sıvı (gaz) hareketi türbülanslı (vorteks)
5. Ағылшын: fluid (gas) movement turbulent (vortex)
6. Неміс: flüssige (Gas-) Bewegung turbulent (Wirbel)
7. Бекітілген нұсқасы: движение жидкости – сұйықтықтың қозғалысы (мех.) (2015), турбулентный период – турбуленттік кезең (2024), газ – газ (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы ... мұнай мен газ алудың ...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2019 жылғы 25 қарашадағы № 963 бұйрығы ... әуе қозғалысын басқару ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің м.а. 2010 жылғы 15 қазандағы № 454 Бұйрығы ... әуе қозғалысына қызмет көрсету ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың (газдың) турблент (құйын түріндегі) қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология, Ауыл шаруашылығы

Дефинициясы1. Сұйықтың құйынды қозғалысы, сұйықтың құйын түріндегі қозғалысы – сұйықтың айналмалы (құйынды) қозғалысы. Бұл термин гидродинамикада қолданылады және сұйықтың белгілі бір аймақтағы бөлшектерінің айналмалы қозғалысын білдіреді. Мұндай қозғалыста сұйық бөлшектері бір ортақ айналу осіне қатысты айналады, яғни олар белгілі бір орталықтан айналып, спиральды немесе циклдық траекторияда қозғалады.
2. Этимологиясы: құйын (слав. вихрь) – "дауыл", "торнадо", "бұрқасын"
3. Өзбек: suyuqlik harakati girdobi
4. Түрік: akışkan Hareket Girdabı
5. Ағылшын: fluid motion vortex
6. Неміс: fluidbewegung Wirbel
7. Бекітілген нұсқасы: завихрение жидкости – сұйықтың құйындауы (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 355 бұйрығы ... сұйықтың сағаның және ұңғыманың ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 6 шілдедегі N 636 Қаулысы ... құйынды түтiктердi дайындау ...
Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрінің 2024 жылғы 29 тамыздағы № 312 бұйрығы ... құйынды фрезерлік өңдеу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың құйын түріндегі қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың капиллярлық қозғалысы – сұйықтың тар өзектерде (капиллярларда) немесе жұқа түтікшелерде көтерілу немесе төмен түсу құбылысы. Бұл қозғалыс сұйықтың молекулалық күштерінің (адгезия және когезия) әсерінен пайда болады және көбінесе капиллярлық әсер деп аталады.
2. Этимологиясы: капилляр (лат.capillus) – «шаш» , «жұқа»
3. Өзбек: kapillyar suyuqlik harakati
4. Түрік: kılcal sıvı hareketi
5. Ағылшын: capillary fluid movement
6. Неміс: kapillarflüssigkeitsbewegung
7. Бекітілген нұсқасы: завихрение жидкости – сұйықтың құйындауы (2015), капилляр – капилляр (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жылғы 27 маусымдағы № 87 шешімі ... капиллярлық бағанды ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 345 бұйрығы ... сұйықтықты апаттық жинаққа ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2019 жылғы 8 қазандағы № 169 шешімі ... капиллярлық электрофорезды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың капиллярлық қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың арынды қозғалысы, сұйықтың тегеуірінді қозғалысы – сұйықтың жоғары жылдамдықпен, турбулентті (бұзылған) түрде ағып кетуі. Бұл қозғалыс сұйықтың бөлшектері арасындағы күрделі өзара әрекеттесулер мен ағынның хаотикалық сипатын көрсетеді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati kuchli
4. Түрік: fkışkan hareketi güçlü
5. Ағылшын: fluid movement forceful
6. Неміс: flüssige Bewegung
7. Бекітілген нұсқасы: поток напорный грунтовый – арынды ызасу (геогр) 2005 (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2019 жылғы 8 тамыздағы № 114 шешімі... берілуді және арынды ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2017 жылғы 6 қаңтардағы № 2 бұйрығы ... арынды су жолдары ...
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің м.а. 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 216 Бұйрығы ... өңделмеген сұйықтықты жинауға ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың арынды қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың әрқалыпты қозғалысы – жылдамдық немесе ағын бағыты уақыт пен кеңістік бойынша өзгеретін қозғалыс. Бұл әртүрлі факторларға байланысты болуы мүмкін, мысалы:
1. Қысымның өзгеруі: Әртүрлі қысым деңгейлері ағынның жылдамдығын теңсіз бөлінуіне әкелуі мүмкін.
2. Арнаның пішіні мен өлшемдері: Егер сұйықтық арна арқылы өтсе және оның көлденең қимасы өзгерсе (мысалы, тарылу немесе кеңейту), ағын жылдамдығы әртүрлі болады.
3. Сыртқы факторлардың әсері: Температураның, сұйықтықтың тұтқырлығы немесе бөгеттердің болуы да бірқалыпсыздыққа әкелуі мүмкін.
4. Шекарадағы ағындар: Екі орта (мысалы, сұйықтық пен ауа) арасында шекарада вихрьдер мен басқа күрделі қозғалыстар пайда болуы мүмкін.

2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati notekis
4. Түрік: sıvı hareketi düzensiz
5. Ағылшын: fluid movement uneven
6. Неміс: flüssige Bewegung ungleichmäßig
7. Бекітілген нұсқасы: движение винтовое – бұрандалы қозғалыс (мех.) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 21 тамыздағы № 130 шешімі ... сұйықтың қысым күшін бұрғылау ...
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2019 жылғы 29 мамырдағы № 484 бұйрығы ... сұйықтың тығыздығы ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ... сұйықтың әсерiнен болатын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, "сұйықтың әрқалыпты қозғалысы" нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың тұрақтанбаған қозғалысы – қозғалыс күйі, мұнда сұйықтықтың параметрлері (мысалы, жылдамдық, қысым, тығыздық және басқалары) кеңістіктің белгілі бір нүктесінде уақыт өте өзгеріп отырады. Орныққан ағыннан айырмашылығы, онда осы параметрлер тұрақты болып қалады, ал орнықпаған қозғалыс уақытша тербелістер мен өзгерістермен сипатталады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati aniqlanmagan
4. Түрік: algılanmayan sıvı hareketi
5. Ағылшын: fluid movement undetected
6. Неміс: fluidbewegung nicht erkannt
7. Бекітілген нұсқасы: вертикальный сдвиг ветра – желдің тік қозғалысы (2019), сұйықтықтың қозғалысы (мех.) – движение жидкости (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2024 жылғы 19 сәуірдегі № 74-VIII ҚРЗ ... сұйықтықтардың айналымы ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығы ... әуе кеңістігіндегі қозғалысы ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығы ... тұрақтанбаған жылдамдығы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың тұрақтанбаған қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың жартылай арынды қозғалысы – сұйықтық құбырлар немесе арналар арқылы қысым айырмашылығы әсерінен қозғалып, бірақ толық қысымға жетпейтін күй. Жартылай арынды қозғалыс режимінде сұйықтық ауырлық күші немесе шағын насостардың көмегімен ағуы мүмкін, ал жүйедегі қысым атмосфералықтан айтарлықтай төмен болуы мүмкін.Ол кейбір жағдайларда, мысалы, суару жүйелерінде, сұйықтық деңгейі өзгеріп тұратын, немесе дренаждық жүйелерде қолданылады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati yarim bosim
4. Түрік: akışkan hareketi yarı basınç
5. Ағылшын: fluid movement semi-pressure
6. Неміс: halbdruck der Fluidbewegung
7. Бекітілген нұсқасы: движение жидкости – сұйықтықтың қозғалысы (мех.) (2015), жидкость – сұйықтық (көлік және қатынас жолдары) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ... сұйықтың әсерiнен болатын ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 6 қыркүйектегі № 429 бұйрығы ... жартылай тіркеме бірлік ...
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2015 жылғы 17 маусымдағы № 348 бұйрығы ... сору құбыртүтігі 4 жыл дана 2 40 Арындық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың жартылай арынды қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың бірқалыпты қозғалысы, сұйықтың біркелкі қозғалысы – барлық бөлшектерінің көлемдік (немесе сызықтық) жылдамдықтары уақыт бойынша және сұйықтық көлемінің барлық бөлігінде тұрақты болып қалатын қозғалыс. Мұндай жағдайда ағынның сипаттамалары, мысалы, жылдамдық пен қысым, кеңістік пен уақыт бойынша өзгермейді.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati bir xil
4. Түрік: sıvı hareketi tekdüzedir
5. Ағылшын: fluid movement is uniform
6. Неміс: fluidbewegung ist gleichmäßig
7. Бекітілген нұсқасы: равномерное движение материальной точки по окружности – материялық нүктенің шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалысы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 14 қаңтардағы № 544-IV Заңы ... бірқалыпты өтуде ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... бірқалыпты ағартылған және талшықтың ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... массада бірқалыпты ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың бірқалыпты қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Сұйықтың тұрақтанған қозғалысы – сұйықтық ағынының күйі, мұнда жылдамдық және басқа параметрлер (мысалы, қысым, температура) уақыт өте өзгермейді. Яғни, егер біз кеңістіктің нақты бір нүктесін алсақ, ағынның барлық сипаттамалары (жылдамдық, қысым және т.б.) уақыт бойы тұрақты болады.Тұрақтанған қозғалыс тұрақтанбаған қозғалысқа қарама-қарсы тұрады, мұнда ағын параметрлері уақыт өткен сайын өзгеріп отырады. Тұрақты ағын ламинарлы (тәртіпті) немесе турбулентті (хаостық) болуы мүмкін, бірақ екі жағдайда да оның негізгі сипаттамалары белгілі бір уақыт аралығында тұрақты болады.
2. Этимологиясы: –
3. Өзбек: suyuqlik harakati
4. Түрік: akışkan hareketi
5. Ағылшын: fluid movement
6. Неміс: flüssige Bewegung
7. Бекітілген нұсқасы: движение жидкости – сұйықтықтың қозғалысы (мех.) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің м.а. 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 216 Бұйрығы ... тұрақтандырғыштың қаптамасының ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2017 жылғы 6 қаңтардағы № 2 бұйрығы ... оттықтағы жану тұрақтанған ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 26 қыркүйектегі № 29-VIII ҚРЗ ... арнайы сұйықтықтардың ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «сұйықтың тұрақтанған қозғалысы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Экология, Химия

Дефинициясы1. Тік тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысының жоғары немесе төмен қозғалу түрі. Вертикальды тектоникалық қозғалыстар әртүрлі геологиялық құбылыстарды, соның ішінде тау жүйелерінің, мұнаралар, үстірттер және ойпаттардың қалыптасуын тудыруы мүмкін.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: vertikal tektonik harakatlar
4. Түрік: düşey tektonik hareketler
5. Ағылшын: vertical tectonic movements
6. Неміс: vertikale tektonische Bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: архитектоника – архитектоника (2018), движения качательные – тербелмелi қозғалыстар (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381 ... тектоникалық құрылымдар ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... құрылым мен тектоникалық ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 27 мамырдағы № 299/НҚ бұйрығы ... тектоникасы мен сейсмикасының ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тік тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Терең тектоникалық қозғалыстар – жердің ішкі қабаттарында орын алатын процестер, олар жер қыртысының құрылымы мен формаларының өзгеруіне әкеледі. Терең тектоникалық қозғалыстар әртүрлі геологиялық құбылыстарды, мысалы, тау массивтерінің пайда болуы, жер бедерінің өзгеруі, жер сілкіністері мен жанартау атқылауларының пайда болуы сияқты оқиғаларды туындатуы мүмкін.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: chuqur tektonik harakatlar
4. Түрік: derin Tektonik Hareketler
5. Ағылшын: deep tectonic movements
6. Неміс: tiefe tektonische Bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 29 маусымдағы N 245 Заңы ... ұйымдар мен қозғалыстарды ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 7 мамырдағы № 253-VІ ҚРЗ ... тереңдетудің маңызды екенін ...
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің м.а. 2024 жылғы 17 сәуірдегі № 150 бұйрығы ... құрылымдық және тектоникалық сипаттамалар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «терең тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Көлбеу (тангенциалдық) тектоникалық қозғалыстар – горизонтальды жазықтық бойымен болатын орын ауыстырулар. Бұл қозғалыстар Жердің ішкі процестеріне байланысты болып, жарылымдар, бүктемелер және басқа геологиялық құрылымдардың қалыптасуына әкелуі мүмкін. Көлбеу қозғалыстар Жердің динамикасы мен әртүрлі геологиялық құрылымдардың қалыптасу процестерін түсіну үшін маңызды.
2. Этимологиясы: тангенциал (лат. tangens) – “қол жеткізу,қосылу”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”

3. Өзбек: gorizontal (tangensial) tektonik harakatlar
4. Түрік: yatay (teğetsel) tektonik hareketler
5. Ағылшын: horizontal (tangential) tectonic movements
6. Неміс: horizontale (tangentiale) tektonische Bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: наклонная – көлбеу (мат.) (2015), касательная сила – жанама (тангенциал) күш (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 1 қарашадағы № 71-VII ҚРЗ ... желдің көлбеу көшіруге ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 29 қыркүйектегі № 475 бұйрығы ... тангенциалдық штангензубомер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 1 қарашадағы № 71-VII ҚРЗ ... көлбеу көшіруге және тігінен ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «көлбеу (тангенциалдық) тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Механика және машинатану, Математика, Химия

Дефинициясы1. Жекеленген тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысының құрылымындағы өзгерістер, олар тектоникалық процестер нәтижесінде пайда болады. Бұл процестер литосфералық плиталардың қозғалысымен байланысты, ол жер бетінде әртүрлі деформациялар мен өзгерістер тудыруы мүмкін. Жекеленген тектоникалық қозғалыстар жер сілкіністері, жанартау әрекеті және басқа геологиялық құбылыстарды тудыруы мүмкін. Олар жер бедерін қалыптастыруда және жердің геологиялық тарихында маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: differensial tektonik harakatlar
4. Түрік: diferansiyel tektonik hareketler
5. Ағылшын: differential tectonic movements
6. Неміс: unterschiedliche tektonische Bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: движения качательные – тербелмелi қозғалыстар (2019), архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы ... тау-тектоникалық соққылардың ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы № 496 бұйрығы ... жекелеген қолданыстардағы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 30 желтоқсан N 340-I ... жекелеген қару түрлерінің ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жекеленген тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Изостатикалық тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысының массасы өзгерген кезде оның орнының өзгеруіне байланысты процестер. Бұл қозғалыстар геологиялық уақыт аралығында орын алады және олар көбінесе масса өзгерісіне, мысалы, эрозия, шөгінділердің жинақталуы, мұздықтардың еруі немесе жанартау әрекеті нәтижесінде болуы мүмкін. Осылайша, тектоникалық изостатикалық қозғалыстар жер бедерін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады және Жердегі геологиялық процестерді түсінуде үлкен маңызы бар.
2. Этимологиясы: изостатика (грек. ἰσος) – “тең”, (грек. στάσις) – “тұрақтылық,күй”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”

3. Өзбек: tektonik harakatlar izostatik
4. Түрік: tektonik hareketler izostatik
5. Ағылшын: tectonic movements isostatic
6. Неміс: Tektonische Bewegungen sind isostatisch
7. Бекітілген нұсқасы: статика – статика (2023), вихревое движение – құйынды қозғалыс 2018 (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 26 ақпандағы № 131 бұйрығы ... ыстық изостатикалық престер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381 ... тектоникалық құрылымдар ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы ... айрықша тектоникалық құрылымдар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «изостатикалық тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Тербелмелі тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысында жүретін процестерге байланысты тербелістер, олар тектоникалық плиталардағы өзгерістерге және әртүрлі геологиялық құрылымдардың пайда болуына әкелуі мүмкін. Осылайша, тербелмелі тектоникалық қозғалыстар әртүрлі процестер мен құбылыстарды қамтиды, олар жер қыртысының құрылымында және күйінде динамикалық өзгерістерге алып келеді.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: tektonik tebranishlar
4. Түрік: tektonik salınımlar
5. Ағылшын: tectonic oscillations
6. Неміс: tektonische Schwingungen
7. Бекітілген нұсқасы: колеблющаяся пластина – тербелмелі пластина (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381 ... тектоникалық құрылымдар ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы ... тербелмелі қозғалыс ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы № 496 бұйрығы ... тербелмелі қозғалыстың теңдеуі ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тербелмелі тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Математика, Химия

Дефинициясы1. Конседименттік тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысындағы шөгінді жыныстардың пайда болу және орын ауыстыру процестері мен оларға қатысты тектоникалық қозғалыстардың жиынтығы. Бұл қозғалыстар шөгінді жыныстардың жинақталуына, олардың тығыздалуына, сонымен қатар кейбір жағдайларда жыныстардың қайта құрылуына (метаморфизм) әкелетін геологиялық процестерді қамтиды.Бұл процестер геологиялық уақыт масштабында аса маңызды рөл атқарады және жердің құрылымын, жер бедерін, сондай-ақ пайдалы қазбалардың орналасуын анықтайды.
2. Этимологиясы: конседимент (лат. sedimentum) – “төгілген, шөгілген, құлаған”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar
4. Түрік: tektonik hareketler
5. Ағылшын: tectonic movements
6. Неміс: tektonische bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: композиция движений – қозғалыстар композициясы (2023), архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоқсандағы N 204 Заңы ... тектоникалық жарықтар, грифондар, көшкiндер ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2022 жылғы 20 мамырдағы № 159 және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Сауда және интеграция министрінің 2022 жылғы 20 мамырдағы № 233-НҚ бірлескен бұйрығы ... седиментация көрсеткіші ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 мамырдағы № 374 бұйрығы ... седименттеу және конденсаттау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «конседименттік тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Қыртыстық тектоникалық қозғалыстар – жердің қыртысындағы құрылымдық өзгерістер мен қозғалыстарды сипаттайтын геологиялық процестер. Олар жердің бетінде және тереңдегі материалдардың қозғалысына, қайта құрылуына, деформациясына әкеледі. Бұл қозғалыстар жер сілкіністері, таулардың пайда болуы, жыралардың түзілуі, тектоникалық плиталардың қозғалысы сияқты табиғи құбылыстарды қамтиды.Бұл қозғалыстар жердің құрылымын, табиғатын және климатын өзгертуге әсер етеді.
2. Этимологиясы: тектоника (гр. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: yer qobig'ining tektonik harakatlari
4. Түрік: yer kabuğunun tektonik hareketleri
5. Ағылшын: tectonic movements of the earth's crust, tectonic crustal movements
6. Неміс: tektonische bewegungen der erdkruste
7. Бекітілген нұсқасы: задержка движения – қозғалыс кідірісі (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы ... тектоникалық құрылымдар ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 30 қарашадағы № 260 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қарашадағы № 102 бірлескен бұйрығы ... қыртыстық сақтандырғыш ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 15 желтоқсандағы № 1206 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 814 бірлескен бұйрығы ... қыртыстық сақтандырғыш ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қыртыстық тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қайталанбайтын тектоникалық қозғалыстар – жердің ішкі құрылымындағы өзгерістер мен қозғалыстар, олар жер қыртысының қалыптасуына, өзгеруіне және дамуынан көрінеді. Бұл қозғалыстар әртүрлі масштабтарда, уақыт кезеңдерінде және механизмдермен жүзеге асырылуы мүмкін және бұл қозғалыстар көбінесе миллиондаған жылдар бойы созылады.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar qaytarilmas
4. Түрік: tektonik hareketler geri döndürülemez
5. Ағылшын: tectonic movements irreversible
6. Неміс: tektonische Bewegungen unumkehrbar
7. Бекітілген нұсқасы: ациклические движения – қайталанбайтын қимылдар (2019), архитектоника – архитектоника (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі N 242 Заңы ... опырылыстар, тектоникалық жарықтар ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы ... литосфераның тектоникалық қозғалыстары ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы ... Жердің тектоникалық құрылысы ...


9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қайталанбайтын тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Орогендік тектоникалық қозғалыстар (орогенез) – жердің қабығындағы таулар мен белестердің қалыптасуына әкелетін геологиялық процестердің жиынтығы. Бұл қозғалыстар жердің литосфералық плиталарының әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады. Орогенездің нәтижесінде тау жоталары, сөнген вулкандар, альпілік және басқа да таулы жүйелер пайда болады. Олардың зерттелуі геология, геоморфология, және табиғи ресурстарды тиімді пайдалану тұрғысынан маңызды.
2. Этимологиясы: ороген (грек. ὄρος) – “тау”, (грек. γένesis) – ”туылу,пайда болу”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
орогенез (грек. ὄρος) – “тау”, (грек. γένesis) – “пайда болу,түзу”

3. Өзбек: orogenik tektonik harakatlar (orogenez)
4. Түрік: tektonik hareketler orojenik (orojenez)
5. Ағылшын: tectonic movements orogenic (orogenesis)
6. Неміс: tektonische Bewegungen orogenisch (Orogenese
7. Бекітілген нұсқасы: движения качательные – тербелмелi қозғалыстар (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ ... тектоникалық ерекшеліктері ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... тектоникалық құбылыстардың ...
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің м.а. 2024 жылғы 17 сәуірдегі № 150 бұйрығы ... тектоникалық сипаттамалар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «орогендік тектоникалық қозғалыстар (орогенез)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия, Биология

Дефинициясы1. Қыртысастық тектоникалық қозғалыстар, қыртыс астындағы тектондық қозғалыстар – жердің жоғарғы қабатындағы (литосфера) тектондық плиталардың қозғалыстары мен өзара әрекеттесулерінің нәтижесінде пайда болатын геологиялық процестер. Бұл қозғалыстар жер қыртысының құрылымын, пішінін және қасиеттерін өзгертеді. Осындай қозғалыстар планетамыздың геологиялық тарихында маңызды рөл атқарады, жер бедерін, пайдалы қазбалардың таралуын, сондай-ақ тіршілік формаларының эволюциясын қалыптастырады.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: tektonik subkortikal harakatlar
4. Түрік: tektonik subkortikal hareketler
5. Ағылшын: tectonic subcortical movements
6. Неміс: tektonische subkortikale Bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: текстура – қыртыс (хим) (2006), кора – қыртыс (геол.) (1981)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... жер қыртысының ...
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 28 желтоқсандағы № 343 бұйрығы ... қыртыс флюидінің құрамы ...
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 1 сәуірдегі № 123 бұйрығы ... тектоникалық қозғалыстары ..

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қыртыс астындағы тектондық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Химия, Биология

Дефинициясы1. Жыртатын тектоникалық қозғалыстар, жыртық тондық қозғалыстары, айырылымды тектоникалық қозғалыстар, айырмалы тектондық қозғалыстар – жердің қабаттарының қозғалысы мен деформациясына қатысты геологиялық процестер. Бұл қозғалыстар жер қыртысындағы плиталардың, яғни тектондық плиталардың оң және теріс тетікпен айырылу, бір-бірінен алыстау немесе жақындау нәтижесінде пайда болады. Осындай қозғалыстар жерсілік (эпицентрлік) аймақтарда, яғни жер сілкіністері, вулканизм, таулардың пайда болуы сияқты процесстермен тікелей байланысты. Бұл қозғалыстар жердің тарихы мен геологиясында маңызды рөл атқарып, жер бедері мен экологияға әсер етеді.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar yorilib ketadi
4. Түрік: tektonik hareketler yırtılıyor
5. Ағылшын: tectonic movements rupture
6. Неміс: tektonische Bewegungen brechen
7. Бекітілген нұсқасы: реактивное движение – реактивті қозғалыс (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... тектоникалық құбылыстардың ...
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің м.а. 2024 жылғы 17 сәуірдегі № 150 бұйрығы ... тектоникалық сипаттамалар ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығы ... кеңістігіндегі қозғалысы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «айырмалы тектондық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Бедерқалыптастырушы тектоникалық қозғалыстар, бедерлегіш тектондық қозғалыстар – жер бетінің құрылымының және рельефінің өзгеруіне себеп болатын тектондық процестер. Бұл қозғалыстар жер қабаттарының әртүрлі бағыттарда жылжуы, олардың деформациясы немесе созылуы арқылы жүзеге асырылып, жердің бедерінің қалыптасуына ықпал етеді.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar
4. Түрік: tektonik hareketler
5. Ағылшын: tectonic movements
6. Неміс: tektonische bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: рельеф – бедер (жер ғылымы) (2018), оттиск – бедер (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 12 ақпандағы N 132-IV Заңы ... бедері нысанында сулардың ...
Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2023 жы лғы 31 қаңтардағы № 13 шешімі ... бедерлеуге арналған ...
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2021 жылғы 4 қазандағы № 366 бұйрығы ... бедерлерін металлографика ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «бедерқалыптастырушы тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Синорогендік тектоникалық қозғалыстар,синорегендік тектондық қозғалыстар – геологиялық процестердің бір түрі, олар жердің қыртысындағы құрылымдардың өзгеруімен, әдетте тектоникалық плиталардың қозғалысымен байланысты. Бұл қозғалыстар барысында жер бетіндегі тау жоталарының, аңғарлардың және басқа геоморфологиялық формалардың пайда болуы немесе өзгеруі мүмкін. Синорегендік қозғалыстардың негізгі түрлері, мысалға, көтерілу, шөгу, қатпарлану және жыртылу болып табылады. Бұл процестер жер бетіндегі құрылымдар мен ландшафттардың эволюциясына әсер етеді және жердің геологиялық тарихы мен құрылымын зерттеу үшін маңызды.
2. Этимологиясы: синороген (грек. syn) – “бірге, қатар”, (грек. orgen) – "пайда болуы”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”

3. Өзбек: tektonik harakatlar sinorogen (sinorogen)
4. Түрік: tektonik hareketler Sinorojenik (Sinorojen)
5. Ағылшын: tectonic movements sinorogenic (sinorogene)
6. Неміс: tektonische Bewegungen sinorogen (sinorogen)
7. Бекітілген нұсқасы: движения качательные – тербелмелi қозғалыстар (2019), строение – құрылыс (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоқсандағы N 204 Заңы ... тектоникалық жарықтар ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоқсандағы N 204 Заңы ... опырылыстар, тектоникалық жарықтар ...
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі N 242 Заңы ... тектоникалық жарықтар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «синорогендік тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Қатпарлы тектоникалық қозғалыстар,қатпарлы тектондық қозғалыстар – жердің беткі қабатында, яғни литосферада, болатын құрылымдық өзгерістер мен қозғалыстарды білдіреді. Бұл қозғалыстар жер қабығының пластиналарының (плиталардың) өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады. Қатпарлы қозғалыстар көбінесе екі мұнай жыныстарының (плиталардың) бір-біріне қарсы не бір-бірінен алшақтау барысындағы қысым мен кернеу әсерінен туындайды.Бұл қозғалыстар жер бедерінің формасын өзгертеді, жаңа тау жоталарын, алқаптарды, аңғарларды қалыптастыруға, және жер сілкіністері мен вулканизм процестеріне әкелуі мүмкін.
2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar
4. Түрік: tektonik hareketler
5. Ағылшын: tectonic movements
6. Неміс: tektonische bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: слоеный – қатпарлы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 7 мамырдағы № 253-VІ ҚРЗ ... қысымды қатпарлы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 399-VI ҚРЗ ... қатпарлы газ, көмір қабаттарындағы ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы ... Қатпарлық қарапайым ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қатпарлы тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Электроника, радиотехника және байланыс, Химия

Дефинициясы1. Қазіргі тектоникалық қозғалыстар,қазіргі тектондық қозғалыстар – жер қыртысының қозғалыстары мен деформацияларын білдіреді, олар қазіргі уақытта болып жатқан геологиялық процестерді сипаттайды. Бұл қозғалыстар плиталық тектоника теориясына негізделеді, онда жердің қыртысы бірнеше үлкен плиталарға бөлініп, олардың қозғалысы нәтижесінде жер сілкіністері, вулкандық әрекеттер, таулардың түзілуі және басқа да геологиялық құбылыстар пайда болады.
Қазіргі тектоникалық қозғалыстар әлемдегі жер сілкіністерінің, вулканизмнің және басқа да геодинамикалық процестердің себебі болып табылады. Плиталардың қозғалыстары әр түрлі бағытта болуы мүмкін: конвергентті (плиталар жақындаса), дивергентті (плиталар алыстаса) және трансформды (плиталар бір-біріне тазартылған кезде).

2. Этимологиясы: тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakatlar
4. Түрік: tektonik hareketler
5. Ағылшын: tectonic movements
6. Неміс: tektonische bewegungen
7. Бекітілген нұсқасы: архитектоника, – архитектоника, көркемдік құрылыс (әдеб.) (1981)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің м.а. 2024 жылғы 17 сәуірдегі № 150 бұйрығы ... тектоникалық сипаттамалар ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы ... тектоникалық бұзушылықтарды ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 27 мамырдағы № 299/НҚ бұйрығы ... тектоникалық жағдайларды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қазіргі тектоникалық қозғалыстар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Тафрогендік тектоникалық қозғалыстар (тафрогенез) – жер бетінде немесе жер қыртысының үстіңгі қабатында пайда болатын жер сілкіністері мен жердің деформациясы нәтижесінде туындайтын геологиялық процестер. Бұл қозғалыстар көбінесе белгілі бір тектоникалық жағдайларда, яғни жер қыртысының плиталарының өзара әрекеттесуі, созылу, сығылу және басқа да механикалық күштердің әсерінен орын алады.Тафрогенез процессі кезінде геологиялық құрылымдар мен формациялардың өзгеруіне, жер бедерінің трансформациясына, таулардың көтерілуі немесе орнынан жылжу сияқты құбылыстарға әкеледі. Бұл процестер жер тарихында маңызды рөл атқарады, себебі олар жердің геологиялық құрылымын, пайдалы қазбалар қорын және экосистеманың дамуын анықтайды.
2. Этимологиясы: тафрогенез (гр. таϕρóς) – “жыра, ойыс”, (гр. γένesis) – “пайда болу, қалыптасу”
тектоника (гр. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”

3. Өзбек: tektonik harakatlar tafrogenetik (tafrogenez)
4. Түрік: tektonik hareketler taphrogenetic (taphrogenesis)
5. Ағылшын: tectonic movements taphrogenetic (taphrogenesis)
6. Неміс: tektonische bewegungen taphrogenetik (taphrogenese)
7. Бекітілген нұсқасы: движения качательные – ербелмелi қозғалыстар (2019), овраг – жыра (жер ғыл.) (1995)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... геологиялық құрылым мен тектоникалық ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 1 қарашадағы № 71-VII ҚРЗ ...
жыраларды, тоннельдерді ...
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы ... жыралар қазу кезiнде ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тафрогендік тектоникалық қозғалыстар (тафрогенез)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Эпейорогендік тектоникалық қозғалыстар (эпейорогенез) – жердің үсті және төменгі қабаттарының ұзақ мерзімді қозғалысы мен деформациясы. Бұл қозғалыстардың нәтижесінде жердің бетінде алып құрлықтық немесе теңіз бассейндері пайда болады, таулар мен жоталар қалыптасады. Эпейорогенез көбінесе геологиялық уақытscale-ында орын алады және тектоникалық плиталардың қозғалуымен тығыз байланысты. Эпейорогендік қозғалыстар ұзақ уақыт кезеңінде, мыңдаған немесе миллиондаған жылдар бойы өтеді және жердің геологиялық тарихында маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: эпейорогенез (грек. ἐπί) – “үстінде, жоғарыда”, (грек. ὄρος) – “тау, таулы аймақ”
тектоника (грек. tεκτονική) – “құрылыс өнері, құрастыру”

3. Өзбек: tektonik harakatlar epi orojenik (epi orogenez)
4. Түрік: tektonik hareketler epiorojenik (epiorogenez)
5. Ағылшын: tectonic movements epiorogenic (epiorogenesis)
6. Неміс: Tektonische Bewegungen Epiriogenese (Epiriogenese)
7. Бекітілген нұсқасы: органоиды движения – қозғалыс органоидтары (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381 ... тектоникалық құрылымдар, сирек кездесетiн тау ...
Түркістан облысы Түлкібас аудандық мәслихатының 2022 жылғы 28 қарашадағы № 25/3-07 шешімі ... таулы аймақтардан бастау алады ...
Жамбыл облысы Т. Рысқұлов аудандық мәслихатының 2020 жылғы 20 сәуірдегі № 53-12 шешімі ... таулы аймақтар мен тауларда ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «эпейорогендік тектоникалық қозғалыстар (эпейорогенез)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Тектоникалық қозғалыстар – жер қыртысының тектоникалық плиталардың белсенділігі нәтижесінде орын алатын орын ауыстыру және өзгеру процесі. Бұл қозғалыстар әртүрлі жылдамдықпен және әртүрлі бағыттарда болуы мүмкін және олар Жердің рельефін қалыптастырудағы негізгі механизм болып табылады. ектоникалық процестер Жердің көптеген аспектілеріне, оның ішінде таулардың пайда болуы, жанартау әрекеті және жер сілкіністеріне әсер етеді. Бұл құбылыстар климатқа, экожүйелерге және адамдардың өміріне айтарлықтай әсер етеді.
2. Этимологиясы: тектоника (гр. tεκτονική) – “құрылыс өнері,құрастыру”
3. Өзбек: tektonik harakat
4. Түрік: tektonik hareket
5. Ағылшын: tectonic movement
6. Неміс: tektonische bewegung
7. Бекітілген нұсқасы: архитектоника – архитектоника (2018), задержка движения – қозғалыс кідірісі (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің м.а. 2024 жылғы 11 қаңтардағы № 13/НҚ бұйрығы ... тектоникалық құбылыстардың ...
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің м.а. 2024 жылғы 17 сәуірдегі № 150 бұйрығы ... тектоникалық сипаттамалар ...
Қазақстан Республикасының Заңы 1999 жылғы 11 мамыр N 381 ... сипатты тектоникалық құрылымдар ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тектоникалық қозғалыс» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Кремний қостотығы (оксиды) – кремний мен оттектен тұратын химиялық қосылыстың бірі. Ол табиғатта кең таралған минерал, көбінесе кварц түрінде кездеседі. Кремний қостотығы мөлдір немесе ақ, қатты зат болып табылады және көптеген өнеркәсіптік және құрылыс материалдарының құрамында болады.Кремний қостотығының физикалық және химиялық тұрғыдан маңызды қасиеттері бар. Мысалы, ол жоғары температураға төзімді, химиялық инертті, және электр жүргізбейтін сипаттамаларына ие. Сондықтан кремний қостотығы құрылыс, электроника, шыны өндірісі, керамика, және тағы басқа көптеген салаларда қолданылады.
2. Этимологиясы: кремний (лат. silicium) – «тасты», «қатты тас»
оксиген (грек. oxus) - "қышқыл", (genes) - "тұратын") , яғни "қышқыл дәріні түзетін"
3. Өзбек: silikon dioksid
4. Түрік: silikon dioksit
5. Ағылшын: silicon dioxide
6. Неміс: siliziumdioxid
7. Бекітілген нұсқасы: кремний – кремний (2023), двуокись – қостотық (хим) (2006), оксид – оксид (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Қоршаған орта және су ресурстары министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығы ... кремний қосындылары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 401-VI ҚРЗ ... кремний жыныстарын ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 517 бұйрығы ... қостотықты барий, барий асқын тотығы ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «кремний қостотығы (оксиды)» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Химия

Дефинициясы1. Ұңғыманың сусыз (газсыз) дебиті – мұнай немесе газ кенішінен алынады және ұңғымадан уақыт бірлігінде (әдетте, сағат немесе тәулікте) өндірілетін сусыз немесе газсыз өнімнің мөлшерін көрсетеді. Бұл көрсеткіш әлеуетті өндіру деңгейін, сондай-ақ кен орнын пайдалану тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Сусыз дебит көбінесе мұнай өндіру индустриясында маңызды рөл атқарады, өйткені ол ұңғыманың өнімділігін және экономикалық көрсеткіштерін анықтауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: дебит – (лат. debitum) – “қарыз, төлем”
газ (гр. kάγιον) – “түтін, ауа”

3. Өзбек: quduq oqim tezligi
suvsiz (gazsiz) quduqning oqim tezligi
4. Түрік: kuyu akış hızı susuz (gazsız)
5. Ағылшын: well flow rate anhydrous (gasless)
6. Неміс: brunnendurchsatz wasserfrei (gaslos)
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), дегазация – газсыздандыру (2015), ланолин безводный – сусыз ланолин (2021), дебит – дебит (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 27 желтоқсандағы № 1202 қаулысы ... ұңғыманың схемалық бейнесі ...
Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 22 қарашадағы N 89 Заңы ... ұңғымалары мен берiлiс құрылғыларын ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 355 бұйрығы ... ұңғыма өнімін алдын ала сусыздандыру ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғыманың сусыз (газсыз) дебиті» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Ұңғыманың меншікті дебиті, ұңғыманың меншікті шығымы – ұңғыма арқылы белгілі бір уақыт аралығында өндірілетін мұнай, газ немесе судың көлемі. Ол әдетте м³/тәулік немесе тонна/тәулік сияқты бірлікте өлшенеді. Меншікті дебит ұңғыманың өнімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіш болып табылады және кен орнының игерілуін, технологиялық процестерді және экологиялық жағдайды бағалауда маңызды рөл атқарады. Ұңғыманың меншікті дебиті көптеген факторларға байланысты, соның ішінде геологиялық жағдайлар, мұнайдың немесе газдың физикалық-химиялық қасиеттері, ұңғыма конструкциясы, және жиі пайдаланылатын өндіру технологиялары.

2. Этимологиясы: дебит (лат. debitum) – “қарыз, төлем”
3. Өзбек: quduqning o'ziga xos oqim tezligi
4. Түрік: kuyu akış hızına özel
5. Ағылшын: well flow rate specific
6. Неміс: brunnendurchflussrate spezifisch
7. Бекітілген нұсқасы: дебит – дебит (2017), скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), собственный – меншікті (2020), удельная проводимость – меншікті өткізгіштік (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 19 қарашадағы N 85-IV Заңы ... ұңғымалар тобын ...
Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 2022 жылғы 21 қыркүйектегі № 26 бұйрығы ... ұңғыманың сағасында өлшенген ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 15 желтоқсандағы № 1206 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 814 бірлескен бұйрығы ... ұңғыма қатарының "дүмпусіз жануының" ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғыманың меншікті дебиті» нұсқасын қолдаймыз.

10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Дебитограмма – негізінен су ресурстарын зерттеу және басқару саласында қолданылатын график немесе диаграмма, ол белгілі бір уақыт аралығында су ағымының (дебиттің) өзгерістерін көрсетеді. Дебитограмма арқылы судың ағынының динамикасын, теңгерімділігін және көлемін талдауға болады. Бұл ақпарат су қоймаларын, өзендерді, көлдерді, сондай-ақ су мұқтаждықтарын жоспарлауға және экологиялық мониторинг жүргізуге көмектеседі. Сондай-ақ, дебитограмма түрлі географиялық, климаттық және басқа да факторларға байланысты судың ағымының қалай өзгеретінін визуалдауға мүмкіндік береді.
2. Этимологиясы: дебитограмма (лат. debitum) – “қарыз, төлем”, (лат. γράμμα) – “жазба, құжат, сурет”
3. Өзбек: debitgram
4. Түрік: borç gramı
5. Ағылшын: debitgram
6. Неміс: debitkarte
7. Бекітілген нұсқасы: дебит – дебит (2017), анализ сейсмограмм – сейсмограммалар талдауы (2024), гистограмма – гистограмма (30)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 1 шiлдедегi № 457 қаулысы ... дебиторларының банктік ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 1 шiлдедегi № 457 қаулысы ... төлем жүйелері ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 30 желтоқсандағы № 96-VII ҚРЗ ... мұнай газы үшін дебиторлық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «дебитограмма» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Статистика, стандарттау және зияткерлік меншік, Энергетика, Химия

Дефинициясы1. Дебит өлшеуіш – белгілі бір уақыт ішінде сұйықтықтың немесе газдың ағу көлемін өлшеуге арналған құрылғы. Дебит өлшеуіштер әртүрлі салаларда, мысалы, су шаруашылығында, өнеркәсіпте және энергетикада, pipeline (трубопровод) жүйелерінде қолданылады. Бұл құрылғылардың көмегімен операторлар ағымдағы дебитті мониторингтеп, процестерді басқаруға мүмкіндік алады.
2. Этимологиясы: дебит (лат. debitum) – “қарыз, төлем”
3. Өзбек: oqim o'lchagich
4. Түрік: metresı
5. Ағылшын: flow meter
6. Неміс: durchflussmesser
7. Бекітілген нұсқасы: дебит – дебит (2017), гигрометр – ылғалөлшеуіш (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы ... дебитін айқындау ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 29 мамырдағы № 402 бұйрығы ... белгіленген өлшеуіштермен ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 15 желтоқсан N 273-ІІ ... мекемелердің дебиторлық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «дебит өлшеуіш» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Статистика, стандарттау және зияткерлік меншік, Энергетика, Химия

Дефинициясы1. Девон кезеңі – палеозой заманын құрайтын алты кезеңнің төртіншісі және үстіңгі палеозой субзаманының алғашқысы. 416 млн жыл бұрын басталып, 359,2 млн жыл бұрын аяқталған. Еуропада теңіздік пен құрылықтық фацияларының екеуі де бар. Құрылықтық фациясы кәрі қызыл құмдақ деген атымен белгілі. Девон деген жерде орналасқан тау жаныс аймағының есімімен аталғанына қарамастан, теңіздік девон стратиграфиялық жағынан Бельгияның Арден деген жеріндегі қазбалы сүйекке бай шөгінділер негізінде айқындалған қабаттарға бөлінеді.
2. Этимологиясы: девон (ағыл. devon) – “девон графтығы”
3. Өзбек: devon davri
4. Түрік: devon dönemi
5. Ағылшын: the devon period
6. Неміс: die devon zeit
7. Бекітілген нұсқасы: точка; период – нүкте; кезең (2021), период колебаний – тербелiстер кезеңі (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2023 жылғы 28 желтоқсандағы № 52-VIII ҚРЗ ... барлау кезеңі ...
Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 қарашадағы N 207-IV Заңы ... қолданылу кезеңі ...
Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 10 желтоқсандағы № 153-V Заңы ... салық кезеңі ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «девон кезеңі» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Девон жүйесі – геологиялық тарихтың кезеңдерінің бірі, ол шамамен 419-359 миллион жыл бұрын болған. Девон кезеңі палеозой эрасы құрамында орналасқан және ол дәуірдің төртінші кезеңі болып табылады. Бұл кезең көбіне «балықтар дәуірі» деп аталады, өйткені балықтар мен су жануарларының алуан түрлілігі жоғарылап, дамыды. Девон жүйесінде бірінші рет әлдеқайда дамыған балықтар пайда болды, сонымен қатар алғашқы жер үсті өсімдіктері мен амфибиялардың (екі өмірлік формалары) пайда болуы байқалады. Кезеңнің соңында жер бетінде алғашқы рептилиялардың шығу процесі де жүрді.
2. Этимологиясы: девон (ағыл. devon) – “девон графтығы”
3. Өзбек: devon tizimi
4. Түрік: devon Sistemi
5. Ағылшын: the devon system
6. Неміс: das devon system
7. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 24 қазандағы N 75-ІV Заңы ... жүйесінің күштері ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... үйлестірілген жүйесі ...
Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 қарашадағы N 201-IV Заңы ... бірыңғай жүйесі ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «девон жүйесі» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Математика, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың газсыздануы, мұнайды газсыздау – мұнай құрамындағы газдардың, әсіресе табиғи газдың, бөлініп шығуын және оны мұнайдан ажыратуды білдіретін процесс. Бұл процесс әдетте мұнай кеніштерінде және өңдеу зауыттарында жүзеге асырылады.
2. Этимологиясы: газ (гр. kάγιον) – “түтін, ауа”
мұнай (араб. منا ) – «май», «майлы сұйықтық»
3. Өзбек: neftni gazsizlantirish
4. Түрік: petrolün gazdan arındırılması
5. Ағылшын: oil degasification
6. Неміс: Ölentgasung
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), дегазация – газсыздандыру (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 12 мамырдағы № 273 бұйрығы ... мұнайдың төгілуін ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 18 наурыздағы № 474-V ҚРЗ ... мұнайдың төгілуіне әкелетін ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 21 қарашадағы № 195-VІ ҚРЗ ... мұнайдың мәртебесін айқындау ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнайдың газсыздануы» нұсқасын қолдаймыз.


10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Химия

Дефинициясы1. Газсызданған мұнай – мұнай өндіру процесінде газдың көп бөлігінен немесе барлық газынан тазартылған мұнай. Газсыздандыру процесі мұнайдың құрамындағы табиғи газды, су мен басқа да түрлі компоненттерді жоюға бағытталған, бұл мұнайды өңдеу және тасымалдау үшін қажетті сапаға жеткізу мақсатында жүргізіледі. Газсыздандырудың бірнеше әдісі бар, олардың ішінде термиялық, механикалық және химиялық әдістер пайдаланылады. Газсызданған мұнай көбінесе одан әрі өңдеу үшін (мысалы, мұнайды рафинирлеу) немесе тасымалдау үшін дайындауға пайдаланылады. Мұндай мұнайдың сапасы, әдетте, құрамындағы газ бен судың болмауына байланысты жоғары болады.
2. Этимологиясы: газ (гр. kάγιον) – “түтін,ауа”
мұнай (араб. منا ) – «май», «майлы сұйықтық»
3. Өзбек: degazlangan yog'
4. Түрік: gazdan arındırılmış yağ
5. Ағылшын: degassed oil
6. Неміс: entgastes Öl
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023), дегазация – газсыздандыру (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 25 сәуірдегі № 505-V ҚРЗ ... мұнайдың теңізге ...
Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 6 қазандағы № 343-IV Заңы ... мұнайдың және мұнай өнімдерінің ...
Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 18 қазандағы № 344-IV Заңы ... газсыздандыру пакеті қорап ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «газсызданған мұнай» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Ұңғыма деректемесі – геологиялық, геофизикалық және эксплуатациялық мәліметтері жинақталған ақпарат, ол ұңғыманың (мысалы, мұнай немесе газ ұңғымасының) сипаттамаларын анықтауға және бағалауға арналған. Ұңғыма деректемесі әдетте ұңғыманың тереңдігі, диаметрі, геологиялық қабаттардың құрамы, ұңғыманың өндірістік көрсеткіштері, су, газ және мұнай қабаттарының орналасуы туралы мәліметтерді қамтиды. Сонымен қатар, ұңғыма деректемесі ұңғыманы жобалау, бұрғылау, сынақ өткізу, эксплуатациялау және мониторинг жасау үшін қажет. Бұл деректер геологтар, инженерлер және өндіріс мамандары үшін маңызды болып табылады, өйткені олар жер астындағы ресурстарды тиімді пайдалану және экологияны қорғау бойынша шешімдер қабылдауға көмектеседі.
2. Этимологиясы: скважина (ескі орыс. "скваж") – "тесік", "саңылау")
3. Өзбек: quduq ishi
4. Түрік: kuyu davası
5. Ағылшын: the well case
6. Неміс: der Fall Well
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), досье – деректеме (2018), таможенное дело – кеден ісі (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 121-VI ҚРЗ ... ұңғыма сұйықтығының өлшегіш ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 12 қазандағы № 355-V ҚРЗ ... деректемесінің құрылымына ...
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2024 жылғы 15 мамырдағы № 160 бұйрығы ... құдықтар (ұңғымалар) бойынша ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғыма деректемесі» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Шығанақ атырауы – су мен жердің арасында орналасқан, өзеннің немесе теңіздің ағып жатқан суының үлкен ернеулері мен жанындағы су ағыстарының жиналатын жері. Әдетте, атырау – өзеннің, көлдің немесе теңіздің ағысының жермен бірігетін, су мен құрлықтың шекаралас аймағы. Шығанақ атыраулары экосистемалардың байлығымен, әртүрлі тіршілік түрлерімен ерекшеленеді. Олар балық шаруашылығы, туризм, экология және мәдениет салаларында маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: дельта (гр. Δέλτα) – "төртінші әріп"
бухта (нем. bucht) – "құт"
3. Өзбек: delta ko'rfazi
4. Түрік: delta Körfezi
5. Ағылшын: delta bay
6. Неміс: delta bay
7. Бекітілген нұсқасы: залив – шығанақ (2022), дельта реки – өзен атырауы (2015), бухта – айлақ (2019), бухта – қойнау (геог.) (1998)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті төрағасының м.а. 2015 жылғы 24 шілдедегі № 190 бұйрығы ... шығанақтарды байланыстыратын ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 желтоқсандағы № 1022 қаулысы ... шығанақтардың бөлініп ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2002 жылғы 20 наурыз N 307-ІІ ... САТ атырауында және оның маңындағы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шығанақ атырауы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Делювий – геологиялық уақыттың кезеңі, жердің тарихында қазіргі заманға дейінгі уақыттың бір бөлігі. Делювий кезеңі бор дәуірінен кейінгі, яғни шамамен 66 миллион жыл бұрын басталып, қазіргі заманға дейінгі уақытты қамтиды. Бұл кезеңде жердің беткі қабатының өзгерістері, климаттың өзгеруі, флора мен фаунаның эволюциясы орын алды. Делювийдің алдында динозаврлар дәуірі болған, ал одан кейінгі кезеңдерде сүтқоректілер мен құстардың эволюциясы басталды.
2. Этимологиясы: делювий (ағыл. diluvium) – “су тасқыны, су апаты”
3. Өзбек: deluviy
4. Түрік: deluvya dili
5. Ағылшын: deluvian
6. Неміс: deluvian
7. Бекітілген нұсқасы: впадина делювиальная – делювийлі ойпат (төтенше жағдай) (2015)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 1998 жылғы 29 сәуiрдегi N 392 ... су тасқынының зардаптарын ...
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 28 тамыздағы № 523/НҚ бұйрығы ... су тасқыны және басқалар ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 28 тамыздағы № 695 қаулысы ... су тасқыны жағдайы ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «делювий» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Экология, Химия

Дефинициясы1. Ұңғымадағы қысымның сылбырлануы – ұңғымадағы сұйықтық немесе газдың қысымының баяу өзгеру процесі. Бұл құбылыс көбінесе ұңғымадан шикізат шығару кезінде байқалады, әсіресе мұнай мен газ өндіру кезінде. Ұңғымадағы қысым сылбырлануы көптеген факторларға байланысты болуы мүмкін, мысалы, ұңғымадағы сұйықтық деңгейі, геологиялық құрылым, ұңғыманың өткізу қабілеті және т.б. Бұл құбылыс ұңғыманың жұмысын, өнімділігін және эксплуатациялық тиімділігін бағалау кезінде маңызды болып табылады. Мысалы, егер қысым тым баяу болмаса, онда бұл ұңғыманың жарамдылығын, тиімділігін немесе оның болашағын көрсететін белгі болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: депрессия (лат. depressio) – “төмен түсіру", "қысым жасау”

3. Өзбек: quduqdagi bosimning pasayishi
4. Түрік: kuyuda basınç çöküntüsü
5. Ағылшын: pressure depression in the well
6. Неміс: druckabfall im Brunnen
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), давление – қысым (2016), депрессия – депрессия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... қысымның қатынасы ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2020 жылғы 2 қыркүйектегі № 291 бұйрығы ... қабаттық қысым мен температураны өлшеу) және ұңғымадағы ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2019 жылғы 2 қазандағы № 322 бұйрығы ... қысым мен температураны өлшеу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғымадағы қысымның сылбырлануы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Ұңғыма оқпанындағы сылбырлану – ұңғыманың ішіндегі сұйықтықтың немесе газдың қозғалысындағы баяу немесе тоқтап қалу жағдайы. Ол ұңғыманың өнімділігіне, оның жұмыс тиімділігіне, әрі мұнай, газ немесе судың өндірілуіне кері әсер етуі мүмкін. Сылбырлану көбіне ұңғымадағы қысымның төмендеуі, өзге де механикалық бөгеттер немесе қоректік қабаттың жетіспеушілігінен пайда болады. Ұңғыма жүйесінің тиімді жұмыс істеуі үшін сылбырланудың себептерін жою және ұңғыманың өнімділігін арттыру маңызды болып табылады.
2. Этимологиясы: депрессия (лат. depressio) – “төмен түсіру, қысым жасау”
ұңғыма (праслав. skvažiti, ор. скважина ) – "тесу", "жару"
3. Өзбек: so'yish qudug'ida tushkunlik
4. Түрік: katliam kuyusunda depresyon
5. Ағылшын: depression on the slaughter well
6. Неміс: auf dem Schlachthof geht es gut
7. Бекітілген нұсқасы: скважина – ұңғыма (жер ғылымы) (1995), ствол – оқпан (жер ғылымы) (1995), депрессия – депрессия (2017)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 29 желтоқсандағы № 174-VII ҚРЗ ... ұңғыманың оқпанындағы сұйықтықтың ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2024 жылғы 24 қыркүйектегі № 337 бұйрығы ... ұңғыманың оқпанындағы сұйықтықтың ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 маусымдағы № 239 бұйрығы ... ұңғыманың оқпанындағы сұйықтықтың ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ұңғыма оқпанындағы сылбырлану» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Таужыныстар деформациясы,таужыныстарының деформациясы – таужыныстардың механикалық жүктемелер нәтижесінде өзгеру процесі. Бұл процесс таужыныстардың физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеруіне әкелуі мүмкін. Деформациялар тек физикалық жүктемелер (мысалы, жер сілкінісі, вулканизм) кезінде ғана емес, сонымен қатар температура мен қысымның өзгеруі кезінде де пайда болуы мүмкін. Деформацияның нәтижесінде жаңадан таужыныстар мен геологиялық құрылымдар пайда болуы, сондай-ақ кеңістіктегі пішімдердің өзгеруі орын алуы мүмкін.
2. Этимологиясы: деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”
3. Өзбек: tosh deformatsiyasi
4. Түрік: kaya deformasyonu
5. Ағылшын: rock deformation
6. Неміс: felsverformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), деформация – пішінсіздену (хим) (2018), горные породы – тау жынысы (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 402-VI ҚРЗ ... жанасқан таужыныстары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 271-V ҚРЗ ... жанас таужыныстары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... деформацияларын зерделеу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «таужыныс деформациясы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Дизьюнктив деформация – геологиялық процестер нәтижесінде болатын жер crust-тың бөлінуі, яғни оның құрылымының өзгеруі. Мұндай деформациялар қатты жыныстардың сынуы немесе ығысуы арқылы жүзеге асырылады. Дизьюнктивтік деформацияның негізгі түрлері – сынықтар, жылжымалар және басқа да механикалық өзгерістер. Бұл процестер жер қабаттарының әртүрлі қозғалыстарын және қысымдарды сезінген кезде пайда болады, және олар жер бетінде түрлі геологиялық құрылымдар мен ландшафттардың қалыптасуына себепші болады.
2. Этимологиясы: дизьюнктив (лат. dis) – “бөліну,бөлу”, (лат. junctio) – қосылу, жалғау
деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”

3. Өзбек: disjunktiv deformatsiya
4. Түрік: ayrık deformasyon
5. Ағылшын: disjunctive deformation
6. Неміс: disjunktive Verformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – пішінсіздену (хим) (2018), деформация – деформация (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... деформацияланған орамдардағы бұйымдар ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі N 306 Заңы ... деформацияланбай көтеруге жеткілікті ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... қозғалыстары мен деформацияларын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «дизьюнктив деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Кен ісі және металлургия, Экология, Химия, Биология

Дефинициясы1. Қалдық деформация – материал немесе құрылым механикалық кернеу немесе жүктеме әсерінен бастапқы пішінін өзгертіп, бірақ жүктеме алынғаннан кейін қайта қалпына келмейтін деформация. Яғни, материал бастапқы қалпына келе алмайды, және оның пішіні, мөлшері немесе құрылымы өзгеріп қалады. Қалдық деформация көбінесе материалдың пластикалық қасиеттерімен байланысты, және бұл құбылыс инженерия, құрылыс, машина жасау, және басқа да салаларда маңызды рөл атқарады. Мысалы, темір, металдар немесе полимерлер сияқты материалдар белгілі бір жүктеме мөлшеріне жеткенде, оларды қалпына келтіре алмайтын деформацияға ұшырауы мүмкін.
2. Этимологиясы: деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”
3. Өзбек: qoldiq deformatsiya
4. Түрік: artık deformasyon
5. Ағылшын: residual deformation
6. Неміс: restverformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), остаток – қалдық (2021), водоем остаточный – қалдық суайдын (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... ұнтағы және қалдықтары ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2021 жылғы 28 мамырдағы № 183 бұйрығы ... радиоактивті қалдықтарды ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... деформацияларын зерделеу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қалдық деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Машинажасау, Химия

Дефинициясы1. Пликатив деформация – материалдардың механикалық қасиеттерін зерттеуде қарастырылатын термин. Ол материалдың сыртқы күштердің әсерінен өзгеруі, яғни деформациялануы процессін сипаттайды.Пликативтік деформация, әсіресе, пластикалық деформация кезеңінде байқалады, материалдың құрылымы мен формасының өзгеруіне байланысты.Пликативтік деформация материалдың ішіндегі атомдар мен молекулалардың орналасу тәртібінің өзгеруімен байланысты, және ол материалда қалдық деформацияның пайда болуына себеп болуы мүмкін. Бұл процесс материалдың механикалық беріктігі, серпімділігі, және жалпы қасиеттері бойынша маңызды роль атқарады.
2. Этимологиясы: пликатив (лат. plicativus) – “қисықтау, бүктеу”
деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”


3. Өзбек: plikativ deformatsiya
4. Түрік: plikatif deformite
5. Ағылшын: plicative deformity
6. Неміс: plausible Deformation
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), деформация – пішінсіздену (хим) (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2018 жылғы 25 мамырдағы № 393 бұйрығы ... пликативті көшірулер ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2002 жылғы 6 мамыр N 319-ІІ ... толығымен деформацияланатын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... қазіргі қозғалыстары мен деформацияларын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «пликатив деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Экология, Химия, Биология

Дефинициясы1. Жыртылу деформациясы, жыртық деформация – материалдың немесе құрылымның механикалық жүктеме әсерінен жыртылу, яғни бойынан созылу немесе қысылу арқасында пайда болатын деформация түрі. Бұл деформация кезінде материалдың ішкі құрылымы өзгеріп, оның физикалық қасиеттеріне әсер етеді. Жыртылу деформациясы көбінесе материалдың беріктігіне, оның созылуға және қысылуға төзімділігіне, сондай-ақ температураға және басқа да сыртқы факторларға байланысты болады. Мысалы, металдар мен полимерлерде жыртылу деформациясы әртүрлі сипатта болады, сондықтан инженерлік жобалар мен конструкцияларды құруда бұл көрсеткіштерді ескеру өте маңызды.
2. Этимологиясы: деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”
3. Өзбек: yirtilgan deformatsiya
4. Түрік: yırtılmış deformasyon
5. Ағылшын: ruptured deformation
6. Неміс: gebrochene deformation
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), разрывность – үзіктілік (2023), разрыв – ажырау (байланыс) (2007)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2022 жылғы 30 қыркүйектегі № ҚР ДСМ-108 бұйрығы ... табанның деформациясы ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 24 сәуірдегі № 277 бұйрығы ... тозуы немесе деформациясы байқалса ...
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2024 жылғы 5 шiлдедегi № 37 қаулысы ... жыртықтары бар ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жыртық деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Экология, Химия

Дефинициясы1. Қатпарлы деформация – геологияда және геофизикада қолданылатын термин, ол кезінде жер қыртысындағы немесе басқа да қатты материалдардағы, мысалы, таулар немесе тау жыныстарының қабаттарының физикалық параметрлерінің өзгеруін білдіреді. Бұл процесс, әдетте, ұзақ уақыт бойы жұмсақ және қатты жыныстардың механикалық әсерлеріне, температураға және қысымға ұшырау нәтижесінде жүзеге асады. Бұл процесс, соңында, жер бетінде альпілік тау орындарынан, сланец сияқты жыныс қабаттарының түзілуіне дейін әртүрлі геологиялық құрылымдарды қалыптастыруға әкелуі мүмкін.
2. Этимологиясы: деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”
3. Өзбек: katlama deformatsiyasi
4. Түрік: katlama deformasyonu
5. Ағылшын: folding deformation
6. Неміс: faltverformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), деформация – пішінсіздену (хим) (2018), слоеный – қатпарлы (2024)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 359 бұйрығы ... деформациясы тежегіш ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 9 қаңтардағы № 532-IV Заңы ... қатпарлы газ, көмір қабаттарындағы ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 399-VI ҚРЗ ... табиғи, ілеспе, қатпарлы газ ....
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «қатпарлы деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Механика және машинатану, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Серпінді деформация – материалдың бастапқы пішіні мен көлемінің өзгеруін сипаттайтын процесс, әсіресе, күш немесе қысым әсер еткен кезде. Мұндай деформация кезінде материал белгілі бір шекке дейін күштің әсеріне төтеп бере алады, сосын ол өзінің бастапқы күйіне оралуы немесе жаңа пішін алу мүмкін. Серпінді деформацияның басты ерекшелігі – материалдың жүктеме жойылғаннан кейін бастапқы пішініне қайта оралуы. Мысалы, серпінді материалдар, мысалы, резеңке немесе металл спиральдері, қысылған кезде деформациялана алады, бірақ күш жойылғанда бастапқы қалпына келеді.
2. Этимологиясы: деформация (лат.de) – “жоғары өзгерту”, (лат. formare) – “құру, пішін беру”
3. Өзбек: elastik deformatsiya
4. Түрік: elastik deformasyon
5. Ағылшын: elastic deformation
6. Неміс: elastische Verformung
7. Бекітілген нұсқасы: деформация – деформация (2021), волна упругая – серпінді толқын (физ.) (1995), упругая среда – серпiмдi орта (2018)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 1 желтоқсандағы № 162-VII ҚРЗ ... серпінді жекеше сектор ...
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 2 сәуірдегі N 172 Заңы ... серпінді түрде дамуын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... қозғалыстары мен деформацияларын ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «серпімді деформация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Машинажасау, Химия

Дефинициясы1. Әуебейнетүсірімдерді бажайлау, әуебейнетүсірімдерді айқындау, аэрофототүсірімдерді айқындау (2005) – авиациялық немесе дрондық фотосуреттерді талдау және өңдеу процесі. Мұндай түсірілімдер географиялық ақпарат жүйелерінде (ГАЖ) және картографияда кеңінен қолданылады. Аэрофототүсірімдердің көмегімен жер бедері, ландшафт, құрылыс нысандары, ауыл шаруашылығы және басқа да объектілер туралы ақпарат жинауға болады.Аэрофототүсірімдерді айқындаудың негізгі мақсаты – алынған суреттерден объектілерді, олардың орналасуын, өлшемдерін және сипаттамаларын анықтау. Бұл процесс геодезия, экология, қала құрылысы, табиғат ресурстарын басқару және басқа да салаларда маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: аэрофото (гр. ἀήρ) – “ауа”, (гр. φωτός) – “жарық”
дешифр (фр. dé) – “бөлу, бұзу”, (фр. chiffrer) – “кодтау”
3. Өзбек: aerofotosuratlar shifrini ochish
4. Түрік: hava fotoğraflarının şifresinin çözülmesi
5. Ағылшын: decryption of aerial photos
6. Неміс: entschlüsselung von luftbildern
7. Бекітілген нұсқасы: аэрофотосъемки – аэрофототүсірілім (индустрия) (2015), аэрофотосьемки – аэрофототүсірілім (2015), оперативная установка – жедел айқындау (2022), дешифрирование аэрофотоснимков – аэрофототүсірімдерді айқындау (геодезия) (2005)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 30 маусымдағы № 59-VII ҚРЗ ... аэрофотосуреттер шифрын ашу ...
Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 25 қаңтардағы № 548-IV Заңы ... аэрофототүсірілім – жер иеліктерінің ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ...
аэрофототүсiруге немесе ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «әуебейнетүсірімдерді бажайлау» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Кен ісі және металлургия, Экология, Химия

Дефинициясы1. Ғарыштық түсірімдерді бажайлау, ғарыштық түсiрiмдердi әйгілеу, ғарыштық суреттерді дешифрлеу, ғарыштық түсiрiмдердi айқындау – ғарыштан түсірілген суреттерді (яғни, спутниктік немесе аэрофотосуреттер) талдау және өңдеу процесі. Дешифрлеу процессі геоинформациялық жүйелер (ГИС), статистикалық әдістер және компьютерлік бағдарламалар арқылы жүзеге асырылады.
2. Этимологиясы: аэрофото (грек. ἀήρ) – “ауа”, (грек. φωτός) – “жарық”
дешифр (фр. dé) – “бөлу, бұзу”, (фр. chiffrer) – “кодтау”
3. Өзбек: kosmik tasvirlarning shifrini ochish
4. Түрік: uzay görüntülerinin şifresinin çözülmesi
5. Ағылшын: decryption of space images
6. Неміс: entschlüsselung von weltraumbildern
7. Бекітілген нұсқасы: космический полет – ғарыштық ұшу (2018), выяснение – айқындау (іс жүргізу) (2010)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 30 қазандағы № 379 бұйрығы ... аэрофототүсірімдер мен ғарыштық түсірімдерді дешифрлеу ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 29 желтоқсандағы № 1789 Қаулысы ... ғарыштық iске қосулар ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2022 жылғы 8 сәуірдегі № 126 бұйрығы ... ғарыштық түсірімдерді дешифрлеу ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «ғарыштық суреттерді дешифрлеу» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Жарықтардың диаграмма-розасы, жарқышақтың күлше-диаграммасы, сызаттың күлше-диаграммасы – температуралық, қысымды, немесе химиялық реакцияларды визуалдау үшін қолданылатын графикалық әдіс. Бұл диаграмма физикалық немесе химиялық жүйенің әртүрлі фаза күйлерін, сондай-ақ бұл жүйеде жүретін процестерді көрсету үшін қолданылады. Күлше-диаграммасы көбінесе термодинамикада, материалтануда және инженерлік ғылымдарда пайдаланылады. Ол әртүрлі фазалардың (сұйық, газ, қатты) болып қалу аймақтарын, олардың арасындағы трансформация процестерін, сондай-ақ температура мен қысымның әсерін көрсетеді.
2. Этимологиясы: диаграмма (гр. διάγραμμα) “сурет, жазба”
3. Өзбек: grafik - rose yoriqlari
4. Түрік: grafik -gül çatlakları
5. Ағылшын: chart - rose cracks
6. Неміс: chart - rose cracks
7. Бекітілген нұсқасы: диаграмма – диаграмма (2016), кульча – күлше (2023), rерамика трещиноватая – сызатты қыш (хим) (2006)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28 ақпандағы N 410-IV Заңы ... А-1 диаграммасы ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 6 ақпандағы N 113 Қаулысы ... жарықтардың немесе жарық қайтарғыш ...
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2021 жылғы 27 желтоқсандағы № 411 бұйрығы ... жарықтардың ашылуының ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 352 бұйрығы ... диаграмма ортасына ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «жарықтардың диаграмма-розасы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Математика, Информатика және есептеуіш техника, Химия

Дефинициясы1. Дизъюнктивтік дислокациялар, дизъюнктивтік орналасу – геология мен тектоникада қолданылатын термин, ол жер қыртысындағы белгілі бір бұзылу түрін көрсетеді. "Дизъюнктивтік" термині дислокация айналасындағы құрылымдардың арасындағы байланыссыздықты, яғни бөлек-бөлек орналасуын білдіреді. Нәтижесінде, жер бетінде жарықтар немесе жарылмалар пайда болуы мүмкін.Дизъюнктивтік дислокациялар әртүрлі геологиялық процестер нәтижесінде пайда болуы мүмкін, мысалы, тектоникалық қозғалыстар, қысым немесе температураның өзгеруі. Олар көбінесе жарықтардың пайда болуымен қатар жүреді, бұл олардың орналасқан аймағының тектоникалық құрылымына және сейсмикалық белсенділігіне әсер етуі мүмкін.


2. Этимологиясы: дизъюнктив (лат. disjunctio) – “бөлу, ажырату”
дисклокация (лат. dislocatio) – “қозғалу, орын ауыстыру”

3. Өзбек: dislokativ dislokatsiyalar
4. Түрік: dislokasyonlar ayrık
5. Ағылшын: dislocations disjunctive
6. Неміс: dislokationen disjunktiv
7. Бекітілген нұсқасы: расположение – орналасу (2020), дислокация – орналасу (2020), эффективность месторасположения – орналасу орнының тиімділігі (2022)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 9 қаңтардағы № 4 бұйрығы ... дислокациялар тірек-қимыл аппараты ...
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 25 қаңтардағы № 46 бұйрығы ... дислокацияларды және созылуларды ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2022 жылғы 21 желтоқсандағы № 166-VII ҚРЗ ... орналасуы геодезиялық координаттарды ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «дизъюнктив дислокация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Пликативтік дислокациялар, пликативтік орналасу –жыныстардың механикалық қасиеттерінің өзгеруімен және сыртқы күштердің әсерінен болатын өзгерістер. Геологияда пликативтік дислокациялар жыныс қабаттарының бүгілуі, сығылуы, жарылуы немесе қабаттарының бір-біріне қатысты орын ауыстыруы арқылы жүзеге асырылады. Пликативтік дислокациялар геологиялық құрылымдардың пайда болуына, жер бедерінің қалыптасуына, және геологиялық ресурстардың, мысалы, мұнай мен газдың шоғырлануына әсер етеді.
2. Этимологиясы: пликатив (лат. plicativus) – “бүктеу, бұру”
дисклокация (лат. dislocatio) – “қозғалу, орын ауыстыру”

3. Өзбек: plikativ dislokatsiyalar
4. Түрік: plikatif çıkıklar
5. Ағылшын: plicative dislocations
6. Неміс: plausibilitätsverschiebungen
7. Бекітілген нұсқасы: дислокация – орналасу (2020), репликативная вилка – репликациялық айырша (2019)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2022 жылғы 28 желтоқсандағы № 343 бұйрығы ... дислокациялау орындарымен ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 13 желтоқсандағы № 1330 қаулысы ... орналасқан (дислокацияланған) және төтенше ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2018 жылғы 25 мамырдағы № 393 бұйрығы ... пликативті көшірулер ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «пликатив дислокациялар» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Математика, Химия

Дефинициясы1. Тұз дислокациялары, тұздың орналасуы – тұз кристалдарының құрылымындағы ақаулар, яғни олардың кристалдық торындағы атомдардың немесе иондардың орын ауыстырып, нормадан тыс жағдайларға түсуі. Бұл ақаулар кристалдың физикалық және химиялық қасиеттеріне әсер етеді.Дислокациялар кристал құрылымындағы энергияны төмендетуге, механикалық қасиеттерінің өзгеруіне, және тұздың ерігіштігі мен басқа да қасиеттеріне әсер етуі мүмкін. Тұз кристалдары, мысалы, натрий хлориді (NaCl), иондық байланыс арқылы байланысты, сондықтан дислокациялардың әсері кристалдың құрылымдық бүтіндігіне де айтарлықтай әсер ете алады.
2. Этимологиясы: дисклокация (лат. dislocatio) – “қозғалу, орын ауыстыру”
3. Өзбек: tuz dislokatsiyasi
4. Түрік: tuz çıkıkları
5. Ағылшын: salt dislocations
6. Неміс: salzabbau
7. Бекітілген нұсқасы: дислокация – орналасу (2020), соли – тұздар (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 3 желтоқсандағы № 505-ІV Заңы ... (дислокациялау орнын) айқындау ...
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 3 мамырдағы N 363 Қаулысы ... тұз төрттiгi ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 355 бұйрығы ... тұз шөгінділері ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тұз дислокациясы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Энергетика, Физика және астрономия, Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Тангенциялық дислокациялар, тангенстік орналасу – материалдардың пластикалық деформациясы барысында пайда болатын құрылымдық ақау. Дислокация – бұл кристалдық тордағы атомдардың орналасуындағы бұзылу немесе ауытқу. Тангенциялық дислокация – бір кристалдық жазықтықтан екінші кристалдық жазықтыққа ауысып, кристалдың деформациясына себеп болатын дислокацияның бір түрі. Материалдардың механикалық қасиеттерін, әсіресе пластикалық деформация мен беріктігін зерттеуде тангенциялық дислокациялардың рөлі өте маңызды. Олар материалдардың беріктігін арттыру мен қайта құрылымдау процестерінде маңызды фактор болып табылады.
2. Этимологиясы: тангенция (лат. tangere) – “қию, тию, сипау”
дисклокация (лат. dislocatio) – “қозғалу, орын ауыстыру”

3. Өзбек: tangensial dislokatsiyalar
4. Түрік: teğetsel çıkıklar
5. Ағылшын: tangential dislocations
6. Неміс: tangentialverschiebungen
7. Бекітілген нұсқасы: дислокация – орналасу (2020), зуб тангенциальный – тангенциал тіс (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 29 маусым N 243 ... дислокациясының негiзгi орнынан ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 20 шiлдедегi № 525 бұйрығы ... тангенциялды кіру тесігі бар ...
Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2023 жылғы 9 маусымдағы № 424 бұйрығы ... бірнеше тангенциялды ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «тангенциал дислокация» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Физика және астрономия, Механика және машинатану, Химия

Дефинициясы1. Шөгінділердің дисперсиялылығы, шөгіндінің дисперстілігі – шөгінді материалдардағы бөлшектердің өлшемі мен құрылымы туралы мәліметтерді сипаттайтын көрсеткіш. Дисперстілік шөгіндідің бөлшектерінің өлшемдері мен олардың таралуының әртүрлілігіне байланысты болады. Шөгіндінің дисперстілігі төмен болса, онда бөлшектердің өлшемдері бір-біріне жақын және гомогенді, ал дисперстілігі жоғары болса, онда бөлшектердің мөлшері әртүрлі, яғни шөгінді құрамында ірі және ұсақ бөлшектер болуы мүмкін.
2. Этимологиясы: дисперсия (лат. dispersio) – “тарату, шашырау”
3. Өзбек: yog'ingarchilikning tarqalishi
4. Түрік: yağış dağılımı
5. Ағылшын: precipitation dispersion
6. Неміс: niederschlagsdispersion
7. Бекітілген нұсқасы: осадок – шөгінді, тұнба (хим.) (2006), дисперсия – дисперсия (2018), дисперсность – дисперстілік (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 7 маусымдағы N 259 Заңы ... қалдықтары мен шөгінділерін ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 14 қаңтардағы № 444-V ҚРЗ ... мырыш шөгінділері ...
Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 24 ақпандағы № 191 бұйрығы ... дисперсиялылығына байланысты ...

9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «шөгінділердің дисперсиялылығы» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Су шаруашылығы, Геология, геодезия және география, Кен ісі және металлургия, Химия

Дефинициясы1. Мұнай дистилаттары – шикі мұнайды өңдеу процесінде алынатын өнімдер. Олар мұнайды дистиляциялау (буландыру) арқылы бөлінеді және түрлі температуралық диапазонда конденсацияланатын компоненттерден тұрады. Мұнай дистилаттарының әртүрлі түрлері өнеркәсіпте, транспортта, энергетикада және химия саласында кеңінен пайдаланылады. Олар энергетикалық ресурстар ретінде және химиялық шикізат ретінде маңызды рөл атқарады.
2. Этимологиясы: дистилат (лат. distillare) – “тамшылау”
3. Өзбек: neft distillatlari
4. Түрік: yağ distilatları
5. Ағылшын: oil distillates
6. Неміс: Öldestillate
7. Бекітілген нұсқасы: нефть – мұнай (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2018 жылғы 21 қарашадағы № 195-VІ ҚРЗ ... мұнайдың мәртебесін айқындау ...
Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 85-V Заңы ... мұнайдың және мұнай ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 401-VI ҚРЗ ... мұнайдың төгілуіне сезімталдық ...
9. Ұсыныстар: жоғарыда берілген деректерді басшылыққа ала отырып, «мұнай дистилаттары» нұсқасын қолдаймыз.
10. Қолданылу саласы: Көлік және қатынас жолдары, Энергетика, Химия

Дефинициясы1. Мұнайды дистилаттау – фракциялардың құрамына кіретін заттарды химиялық өзгертпестен, өнімдерді әртүрлі интервалдармен қайнату арқылы көп сатылы фракцияларға бөлу.
2. Этимологиясы: дистилляция (лат. distillatio) - "тамшылау, ағу".
3. Өзбек: neftni distillash
4. Түрік: petrol damıtma
5. Ағылшын: distillation of oil
6. Неміс: destillation von öl
7. Бекітілген нұсқасы: дистилляция – айдау (хим) (2006), нефть – мұнай (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... жүзім шарабын дистилляциялау ...
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 3 ақпандағы N 525 Заңы ... дистилляция әдiсiмен айдалатын ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы ... түпкiлiктi дистилляция ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұнайды дистилаттау» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың жекелене газсыздануы – ерітіндіден бөлінген фракцияларды жүйеден шығару кезіндегі қысымның жоғарылауы салдарынан ауыр фракциялардың қалып, шығарылатын газдың азаю процесі.
2. Этимологиясы: газ (көне грек. χάος) - "бейберекет қозғалыс, тұңғиық, шексіз кеңістік", дифференция (лат. differentia) - "айырмашылық, өзгешелік".
3. Өзбек: differentsial neftni gazsizlantirish
4. Түрік: petrolün diferansiyel gazdan arındırılması
5. Ағылшын: differential degassing of oil
6. Неміс: differentielle Entgasung von öl
7. Бекітілген нұсқасы: дифференцирование – дифференциалдау (2023), нефть – мұнай (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 9 маусымдағы № 288-IV Заңы ... дифференциалды айқындау үшін ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 5 шілдедегі N 67-IV Заңы ... дифференциал – мәміле бағасын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 29 маусымдағы № 352-VI ҚРЗ ... дифференциалды айқындауға қажетті ақпаратты ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұнайдың дифференциалды газсыздануы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдың жекелене газдан арылуы – әр уақыт аралығындағы қысымның төмендеуіне сәйкес қабаттағы мұнайдан газдың бөліну процесі.
2. Этимологиясы: дифференция (лат. differentia) - "айырмашылық, өзгешелік".
3. Өзбек: differentsial neftning tarqalishi
4. Түрік: petrolün diferansiyel olarak çözülmesi
5. Ағылшын: differential oil degassing
6. Неміс: differentielle Entgasung von öl
7. Бекітілген нұсқасы: дифференцирование – дифференциалдау (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 9 маусымдағы № 288-IV Заңы ... дифференциалды айқындау үшін ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 5 шілдедегі N 67-IV Заңы ... дифференциал – мәміле бағасын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 29 маусымдағы № 352-VI ҚРЗ ... дифференциалды айқындауға қажетті ақпаратты ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұнайдың газдан дифференциалды арылуы» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Мұнайдағы газдың жекелене еруі – белгілі бір қысым мен температурада резервуардағы мұнай көлемінің бірлігіндегі газдың жойылу процесі.
2. Этимологиясы: дифференция (лат. differentia) - "айырмашылық, өзгешелік".
3. Өзбек: neftdagi gazning differentsial erishi
4. Түрік: gazın petrolde diferansiyel çözünmesi
5. Ағылшын: differential dissolution of gas in oil
6. Неміс: differentielle Auflösung von Gas in öl
7. Бекітілген нұсқасы: дифференцирование – дифференциалдау (2023)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 9 маусымдағы № 288-IV Заңы ... дифференциалды айқындау үшін ...
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 5 шілдедегі N 67-IV Заңы ... дифференциал – мәміле бағасын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2020 жылғы 29 маусымдағы № 352-VI ҚРЗ ... дифференциалды айқындауға қажетті ақпаратты ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «мұнайдағы газдың дифференциалды еруі» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Геологиялық құжаттама – далалық геологиялық зерттеулер кезінде жүргізілетін және бастапқы геологиялық материал болып табылатын әртүрлі операциялар тіркелген геологиялық бақылау күнделіктері, топографиялық карталар (аэрофототүсірілім материалдары, фототүсірілімдер, фотошиптер және т.б.), бақылаушының өзі жасаған карталары, тау жыныстарының табиғи және жасанды өсінділерінің схемалары мен фотосуреттері тіркелген журналдарды қамтиды.
2. Этимологиясы: геология (көне грек. γῆ) - "жер", (көне грек. λόγος) - "ілім, ғылым".
3. Өзбек: geologik hujjatlar
4. Түрік: jeolojik belgeler
5. Ағылшын: geological documentation
6. Неміс: geologische dokumentation
7. Бекітілген нұсқасы: радиогеология – радиогеология (2018), документация геодезическая – геодезиялық құжаттама (2016)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 209 Заңы ... қабаттардың геологиялық-физикалық сипаттамасы ...
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 желтоқсандағы N 11-IV Заңы ... геологиялық іздестірулерді жүргізуге байланысты ..., кәсіпшілік жұмыстарын жүргізу ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 27 желтоқсандағы № 126-VI ҚРЗ ... геологиялық зерттеу үшін пайдалану ... кәсіпшілік зерттеулер ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «геологиялық құжаттама» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия

Дефинициясы1. Әкті доломит – Вишняковтың (1933) классификациясы бойынша құрамында 25-тен 50 пайызға дейін кальцит, яғни әктас бар кез-келген доломит түрі.
2. Этимологиясы: доломит (франц. dolomite) - "француз ғалымы, геолог Деода де Доломьёнің құрметіне қойылған".
3. Өзбек: ohak dolomiti
4. Түрік: kalkerli dolomit
5. Ағылшын: limestone dolomite
6. Неміс: kalk dolomit
7. Бекітілген нұсқасы: вода известковая – әкті су (2021)
8. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 5 қаңтардағы № 407-VI ҚРЗ ... әктасты-доломит жыныстары ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... тақталарға бөлінген доломит ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 401-VI ҚРЗ ... әктас-доломит жыныстарын ...
Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 24 ақпандағы № 461-V ҚРЗ ... әкті немесе цементті дайындау үшін пайдаланылатын әктас және өзге де әктасты тас ...
9. Ұсыныстар: заңнама құжаттарында берілу ретін, бекітілген терминдерді, басқа тілдегі аудармасын ескере отырып, «әкті доломит» терминін бекіту ұсынылады.
10. Қолданылу саласы: Геология, геодезия және география, Химия