# | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
---|---|---|---|---|
1. | АГРОЭКОСИСТЕМЫ | АГРОЭКОЖҮЙЕЛЕР | АГРОЭКОСИСТЕМЫАГРОЭКОЖҮЙЕЛЕРСаласыэкология Этимологиясыеж.грек. ἀγρός «егістік, жыртылған жер; ауыл», әрі қарай еж. үнді-еур. *aǵro- «егістік» + (еж. грек. οἶκος — «мекен, баспана, үй, мүлік» + еж. грек. σύστημα «бөлшектерден құралған бүтін; бірігу») (ауылшаруашылық экожүйелер, мәдени бірлестіктер Дефинициясыадамның ауылшаруашылық қызметі (жер жырту, шөп шабу, жайылым) нәтижесінде пайда болатын жасанды экожүйелер | +3 |
2. | АДАПТАЦИИ МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ | МОРФОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУ | АДАПТАЦИИ МОРФОЛОГИЧЕСКИЕМОРФОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыорганизм құрылысындағы өзгерістер. Мысалы, шөл далада өсетін өсімдік жапырақтарының түрлерінің өзгеруі | +3 |
3. | АНАЭРОБЫ ОБЛИГАТНЫЕ | ОБЛИГАТТЫ АНАЭРОБТАР | АНАЭРОБЫ ОБЛИГАТНЫЕОБЛИГАТТЫ АНАЭРОБТАРСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыоттегі бар ортада тіршілік ете алмайтын организмдер (кейбір бактериялар) | +2 |
4. | АНАЭРОБЫ ФАКУЛЬТАТИВНЫЕ | ФАКУЛЬТАТИВТІ АНАЭРОБТАР | АНАЭРОБЫ ФАКУЛЬТАТИВНЫЕФАКУЛЬТАТИВТІ АНАЭРОБТАРСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыоттегі бар ортада да, оттегі жоқ жерде де тіршілік ете алатын организмдер (кейбір бактериялар мен грибоктар) | +2 |
5. | АНТРОПОСФЕРА | АНТРОПОСФЕРА | АНТРОПОСФЕРААНТРОПОСФЕРАСаласыэкология Этимологиясыгрек. anthropos — «адам» + sphaira — «шар» Дефинициясыадамзат тіршілік ететін және уақытша кіретін (жерсеріктер және т.б. арқылы) Жер сферасы. «Антропосфера» ұғымын адамзаттың және оның шаруашылық қызметінің кеңістіктегі жағдайын сипаттау үшін қолданады. | +2 |
6. | АУТВЕЛЛИНГ | АУТВЕЛЛИНГ | АУТВЕЛЛИНГАУТВЕЛЛИНГСаласыэкология Этимологиясыағылш. out — «тыс» + well — «сау ете түсу» Дефинициясытұщысу және теңіз экожүйелері (эстуарий, қойнау, өзеннің сағасы, жағалау маңындағы мүйіс және т.б.) арасындағы экотондар түрінде болып келетін биогенді элементтерді құрлықтан жағалау маңындағы су қоймаларына қосу | +2 |
7. | АЦИДОФИЛЫ | АЦИДОФИЛДЕР | АЦИДОФИЛЫАЦИДОФИЛДЕРСаласыэкология Этимологиясылат. acidus – "қышқыл" + грек. fileo «жақсы көру» ДефинициясырН < 6,7 тең топырақта өсетін өсімдіктер | +2 |
8. | АДАПТИВНАЯ РАДИАЦИЯ | БЕЙІМДЕЛЕТІН РАДИАЦИЯ | АДАПТИВНАЯ РАДИАЦИЯБЕЙІМДЕЛЕТІН РАДИАЦИЯСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыәртүрлі жерлерді мекендейтін әртүрлі форманың көпшілігінің бастапқы формаға жататын біреуінің эволюциясы. Бейімделетін радиацияның классикалық мысалы ұрықжолдасты сүтқоректілердің эволюциясы бола алады. Терминді американдық ғалым Г. Осборн 1915 ж. ұсынған болатын, алайда бейімделетін радиация туралы ойды бұрындары Ч. Дарвин сөз еткен болатын, бұл процесті ол дивергенция деп атаған. | +3 |
9. | АККЛИМАТИЗАЦИЯ | АККЛИМАТИЗАЦИЯ | АККЛИМАТИЗАЦИЯАККЛИМАТИЗАЦИЯСаласыэкология Этимологиясылат. ac (ad) – «арналған» және еж. грек. κλίμα «полюс бағыты бойынша экватордан көлбеу, төмендеу (Жерден)», κλίνω «еңкейтемін» Дефинициясыорганизмдер тобын, популяцияны тұрақты түрде көбейтуге байланысты аумақтық, жасанды немесе табиғи түрде орындарын ауыстырғаннан кейін организмдердің жаңа жағдайға бейімделуі; акклиматизацияның жеке жағдайы реакклиматизация болып табылады, яғни, адамның шаруашылық қызметі нәтижесінде дербес организмдердің және осы организм түрінің бастапқы ареалының уақытша қысқаруынан (анағұрлым ұзақ мерзімде) кейін олардың санын қалпына келтіру. | +2 |
10. | АККУЛЬТУРАЦИЯ | ҚҰРЫЛУ | АККУЛЬТУРАЦИЯҚҰРЫЛУСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясықазіргі мағынада мәдениеттердің өзара әрекет ету процесі, оның барысында мәдениеттер өзгереді, олар жаңа элементтерді игереді, әртүрлі мәдени салт-дәстүрлердің араласуы нәтижесінде түбегейлі жаңа мәдени синтездің түзілуі. | 0 |
11. | АЛЛОХТОНЫ | АЛЛОХТОНДАР | АЛЛОХТОНЫАЛЛОХТОНДАРСаласыэкология Этимологиясыгрек. ἀλλος — «басқа» + χθον — «жер», яғни басқа жерде пайда болған Дефинициясыэволюция барысында пайда болған жерлерден жаңа жерлерге орналасу (миграция) кезінде сол аймаққа енген тірі организмдер. Осылайша, солтүстік америкалық опоссум — Солтүстік Америка аллохтоны, өйткені ол мұнда Оңтүстік Америкадан келген. | +2 |
12. | АНТИГЕНЫ | АНТИГЕНДЕР | АНТИГЕНЫАНТИГЕНДЕРСаласыэкология Этимологиясыағылш. antigen antibody-generator — «антидене өндіру» Дефинициясықанда және басқа тіндерде антиденелердің құрылуына әсер ететін, организм үшін бөтен заттар | +3 |
13. | АНТРОПОГЕННОЕ ВОЗДЕЙСТВИЕ | АНТРОПОГЕНДІ ӘСЕР | АНТРОПОГЕННОЕ ВОЗДЕЙСТВИЕАНТРОПОГЕНДІ ӘСЕРСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыадамзаттың қоршаған ортаға тікелей (қырып-жою, тасып әкелу және акклиматизация) және жанама (ландшафтты және оның жеке компоненттерін өзгерту, жерді жырту, өнеркәсіптік игеру және т.б.) әсер етуі | +3 |
14. | АНТРОПОГЕННОЕ ЗАГРЯЗНЕНИЕ | АНТРОПОГЕНДІ ЛАСТАУ | АНТРОПОГЕННОЕ ЗАГРЯЗНЕНИЕАНТРОПОГЕНДІ ЛАСТАУСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыантропогенді ластаушы қалдықтардың салдарынан табиғи заттардың құрамы мен концентрациясына тікелей немесе жанама әсер ететін адамдардың шаруашылық қызметі салдарынан туындайтын қоршаған ортаны ластау | +2 |
15. | АДАПТАЦИИ ФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕ | ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУ | АДАПТАЦИИ ФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУСаласыэкология Этимологиясы Дефинициясыорганизмдердің физиологиясындағы өзгерістер. Мысалы, түйенің май қорын қышқылдау арқылы организмін сумен қамтамасыз ете алу қабілеті | +3 |
"Акклиматизация" сөзінің дефинициясында "организмдер тобын, популяцияны тұрақты түрде көбейтуге байланысты аумақтық, жасанды немесе табиғи түрде орындарын ауыстырғаннан кейін организмдердің жаңа жағдайға бейімделуі" деген анықтама берілген. Ал көшпелі қазақ мұны ежелден Толығырақ ...жерсіну, егер адамдардың қатысымен бейімдеу болса, жерсіндіру деп атайды. Қазақ әдеби тілінің сөздігінде: "Жерсін -ет. Өсімдіктің, жануарлардың жаңа орта табиғатына бейімделуі. Бір жерден екінші жерге аударғанда қой жылдам жерсінеді (М. Ермеков, Қазақст.)" 2014 жылы шыққан "Қазақша-орысша ауылшаруашылығы сөздігінде: "Акклиматизация-жерсіндіру, жерсіну" делінген. Олай болса, терминнің дефинициясын толық аша алатын, сөздікте берілген қазақша атау тұрғанда, оның басқа тілдегі нұсқасы неге ұсынылғаны түсініксіз.