array(0) { }
# | Орысша нұсқасы | Қазақша нұсқасы | Рейтинг | |
---|---|---|---|---|
1. | а бокко кьюза | а бокко кьюза | а бокко кьюзаа бокко кьюзаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А бокко кьюза (ит. а bocca chiusa; ит. bocca «ауыз») – жабық ауызбен әнайту. 2. Әзербайжан: və boko kyuza3. Қырғыз: а боккокьюза 4. Өзбек: vaboko kyuza 5. Түрік: ve boko kyuza6. Ағылшын: аbocca chiusa 7. Испан: y boko kyuza8. Неміс: undBoko Kyuza 9.Француз: etboko kyuza 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.абокко кьюза – а бокко кьюза Дефинициясы | +4 |
2. | а воче пиена | а воче пиена | а воче пиенаа воче пиенаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А воче пиена (ит. а voce piena; ит. piena «толық, дауысты») – бардауыспен ән айту. 2. Әзербайжан: a tam giriş3. Қырғыз: а вочепиена 4. Өзбек: a to'liq kirish5. Түрік: а tam giriş6. Ағылшын: а full entry7. Испан: а entrada completa8. Неміс: Ein voller Eintrag9. Француз: une entrée complète10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а воче пиена – авоче пиена Дефинициясы | +4 |
3. | а воче соло | а воче соло | а воче солоа воче солоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А воче соло (ит. а voce sola; ит. sola «бір, жалғыз») – бірыңғайдауыспен жеке ән салу. 2. Әзербайжан: tək səs3. Қырғыз: а воче соло4. Өзбек: bitta ovoz5. Түрік: а tek ses6. Ағылшын: а single voice7. Испан: einnrödd 8. Неміс: Eineeinzelne Stimme 9. Француз: une voix unique10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а воче соло – авоче соло Дефинициясы | +4 |
4. | а дуэ корде | а дуэ корде | а дуэ кордеа дуэ кордеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А дуэ корде (итал.адуэ корде; итал. – «екі ішекте») – ноталық сілтеме, екі ішекті музыкалық құралдың сол жағынбасу. 2. Әзербайжан: və dude corda 3. Қырғыз: а дуэ корде4. Өзбек: ikkisatr bilan 5. Түрік: iki telli6. Ағылшын: with two strings7. Испан: condos cuerdas 8. Неміс: mit zwei Saiten9. Француз: avecdeux cordes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а дуэ корде – адуэ корде Дефинициясы | +4 |
5. | а капелла | а капелла | а капеллаа капеллаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акапелла(ит. а cappella «капелладағысияқты) – ешбір жетекшісіз хормен ән айту. 2. Әзербайжан: achapel 3. Қырғыз: акапелла 4. Өзбек: a chapel 5. Түрік: bir şapel6. Ағылшын: аchapel 7. Испан: capillа8. Неміс: eine Kapelle9. Француз: une chapelle10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а капелла – акапелла Дефинициясы | +4 |
6. | а мецце воче | а мецце воче | а мецце вочеа мецце вочеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А мецце воче (ит. а mezza voce; ит. mezza voce «жарты дауыспен»)– жарты дауыспен ән салу. 2. Әзербайжан: a yarım səs3. Қырғыз: а меццевоче 4. Өзбек: a yarim ovoz 5. Түрік: а yarım ses6. Ағылшын: аhalf voice 7. Испан: una media voz8. Неміс: Eine halbe Stimme9. Француз: une demi voix10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а мецце воче – амецце воче Дефинициясы | +4 |
7. | а прима виста | а прима виста | а прима вистаа прима вистаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А прима виста (ит. а prima vista «бір көргеннен») – параққа қарапойнау. 2. Әзербайжан: bir prima vista3. Қырғыз: а примависта 4. Өзбек: prima vista5. Түрік: bir prima vista6. Ағылшын: a prima vista7. Испан: una prima vista8. Неміс: Ein Prima Vista9. Француз: une prima vista10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а прима виста –а прима виста Дефинициясы | +1 |
8. | а секко | а секко | а секкоа секкоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А секко (итал. al secco, a secco «құрғақтай, құрғақ затқа салынған(сурет)») – фрескадан айырмашылығы, кептіріліп, құрғатылған, екінші ретдымқылданған қатты сылаққа салынған қабырғалық қолөнер суреті. 2. Әзербайжан: quru 3. Қырғыз: а секко 4. Өзбек: quruq5. Түрік: kuru6. Ағылшын: asecco 7. Испан: seco8. Неміс: Trocken9. Француз: sec10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а секко – асекко Дефинициясы | +4 |
9. | а темпо | а темпо | а темпоа темпоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А темпо (а tempo (лат.tempus «уақыт») – бұрынғыдай екпінмен. 2. Әзербайжан: və tempi3. Қырғыз: а темпо 4. Өзбек: va temp5. Түрік: ve tempo6. Ағылшын: andtempo 7. Испан: yel tempo 8. Неміс: und Tempo9. Француз: ettempo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а темпо – а темпо Дефинициясы | +4 |
10. | а темпо либеро | а темпо либеро | а темпо либероа темпо либероСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. А темпо лидеро (ит. а tempo libero «еркін екпінмен») – ешбіркүштеусіз; тікелей еркін екпінмен. 2. Әзербайжан: və tempi libero3. Қырғыз: а темполиберо 4. Өзбек: va temp-libero5. Түрік: ve tempo libero6. Ағылшын: tempo libero7. Испан: tempo libero8. Неміс: Unddas Tempo Libero 9. Француз: et le tempo libero10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. а темпо либеро –а темпо либеро Дефинициясы | +4 |
11. | аб иницио | аб иницио | аб инициоаб инициоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аб иницио (лат. аb initio «басынан») – басынан бастап. 2. Әзербайжан: ab initialo3. Қырғыз: абиницио 4. Өзбек: ab initialo5. Түрік: ab initialo6. Ағылшын: ab initialo7. Испан: ab initialo8. Неміс: ab Initialo9. Француз: ab initialo10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аб иницио – абиницио Дефинициясы | +4 |
12. | аббандонаменто | аббандонаменто | аббандонаментоаббандонаментоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббандонаменто (итал.abbandonatamente «қысылған, басылып тасталған») – ешбірқарсылықсыз өз сезіміне ерік беру. 2. Әзербайжан: abbandonatamente 3. Қырғыз: аббандонаменто 4. Өзбек: abbandonatamente 5. Түрік: abbandonatamente 6. Ағылшын: abbandonatamente 7. Испан: abbandonatamente 8. Неміс: Abbandonatamente 9. Француз: abbandonatamente 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббандонаменто – аббандонаменто Дефинициясы | +4 |
13. | аббассаменто | аббассаменто | аббассаментоаббассаментоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббассаменто(ит. аbbassamento «түсіру,дауысты төмендету») –дауысты төмендету. 2. Әзербайжан: abbassamento3. Қырғыз: аббассаменто 4. Өзбек: abbassamento5. Түрік: abbassamento6. Ағылшын: abbassamento7. Испан: abbassamento8. Неміс: Abbassamento9. Француз: abbassamento10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббассаменто –аббассаменто Дефинициясы | +4 |
14. | аббелендо | аббелендо | аббелендоаббелендоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аббелендо (ит.аbbeltendo) – туындыны әшекейлермен безендіру. 2. Әзербайжан: abbelendo 3. Қырғыз: аббелендо 4. Өзбек: abbelendo 5. Түрік: abbelendo 6. Ағылшын: abbelendo 7. Испан: abbelendo 8. Неміс: Abbelendo 9. Француз: abbelendo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. аббелендо –аббелендо Дефинициясы | +4 |
15. | абболиционизм | абболиционизм | абболиционизмабболиционизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Абболиционизм (ағылш.abolitionism; лат.abolitio «бас тарту») – авторлыққұқықтан бас тарту іс-әрекеті. 2. Әзербайжан: abbolisizm3. Қырғыз: абболиционизм 4. Өзбек: abbolisizm5. Түрік: abbolitsionizm6. Ағылшын: abbolitionism7. Испан: abbolitionism8. Неміс: Abbolitionismus 9.Француз: abolitionnisme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. абболиционизм– абболиционизм
Дефинициясы | +4 |
16. | абсурдизм | абсурдизм | абсурдизмабсурдизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Абсурдизм (абсурд –латын. absurdum – «жөнсіздік», «мағынасыздық») – XX ғасырдың ортасында пайдаболған драматургия мен театрдағы эстетикалық ағым. 2. Әзербайжан: absürdizm 3. Қырғыз: орунсуз 4. Өзбек: absurdizm 5. Түрік: anlamsızlık 6. Ағылшын: absurdism 7. Испан: absurdo 8. Неміс: Absurdismus 9. Француз: absurdisme 10.Бекітілген нұсқасы: абсурд –абсурд(1971-1981; 2018 жылғы 27 маусым); приведение к абсурду – абсурдқа келтіру(1971-1981) 11.Заңнамадағықолданысы: абсурд – абсурд 12. абсурдизм –абсурдизм Дефинициясы | +4 |
17. | аванложа | алғыложа | аванложаалғыложаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алғыложа (аван – француз.avant – «алды» + ложа – француз. loge – «ложа») – театр ложасына кіретінкездегі кішкентай бөлме. 2. Әзербайжан: təcili yardım 3. Қырғыз: аванложа 4. Өзбек: avanlozha 5. Түрік: avanlozha 6. Ағылшын: avanlozha 7. Испан: avanlozha 8. Неміс: Avanlozha 9. Француз: avanlozha 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аванложа –алғыложа Дефинициясы | +2 |
18. | авансцена | алғысахна | авансценаалғысахнаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алғысахна (авансцена –француз. avant-scène) –көрермендер залына біраз жылжытылған сахнаның алдыңғы, ашық бөлігі. 1. 2.Әзербайжан:proscenium 2. 3.Қырғыз: авансцена 3. 4.Өзбек:proscenium 4. 5.Түрік:sahne önü 5. 6.Ағылшын:proscenium 6. 7.Испан:proscenio 7. 8.Неміс:Proscenium 8. 9.Француз:proscenium 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. авансцена –алғысахна Дефинициясы | 0 |
19. | аванти поко | аванти поко | аванти покоаванти покоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аванти поко (авантипоко– итал. poco avanti – «біраз жылдамдата») – музыка термині. 2. Әзербайжан: аvanti вarışı 3. Қырғыз: аванти калган 4. Өзбек: аvanti tinchlik 5. Түрік: аvanti рeace 6. Ағылшын: аvanti рeace 7. Испан: аvanti paz 8. Неміс: аvanti-Frieden 9. Француз: вvanti рeace 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағықолданысы: - 12. аванти поко – аванти поко Дефинициясы | +4 |
20. | аввивандо | аввивандо | аввивандоаввивандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аввивандо (аввивандо – итал.avvivando – «жандана») – музыкатермині. 2. Әзербайжан: avvivando 3. Қырғыз: аввивандо 4. Өзбек: avvivando 5. Түрік: avvivando 6. Ағылшын: avvivando 7. Испан: avvivando 8. Неміс: Avvivando 9. Француз: avvivando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аввивандо – аввивандо Дефинициясы | +4 |
21. | авлос | авлос | авлосавлосСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авлос (грек. αὐλός,лат. aulos – «түтікшелер») – әртүрлі үлгідегі үрмелі тілдік музыкалықаспаптардың ежелгі грек атауы (соның ішінде, 2 оқпанды). 2. Әзербайжан: avlos 3. Қырғыз: авлос 4. Өзбек: avlos 5. Түрік: avlos 6. Ағылшын: avlos 7. Испан: avlos 8. Неміс: Avlos 9. Француз: avlos 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. авлос – авлос Дефинициясы | +4 |
22. | автогравюра | автогравюра; төлнақыш | автогравюраавтогравюра; төлнақышСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Автогравюра,төлнақыш (авто– грек. autуs «өзім» + гравюра – француз. gravure«нақыштау») – ағашта, линолеумда немесе металда баспа пішінін композицияавторы өзі орындайтын нақыш. 2. Әзербайжан: avtoyürə 3. Қырғыз: сугаткапайдаланылат 4. Өзбек: otogravür 5. Түрік: otomatik gravür 6. Ағылшын: avvivando 7. Испан: autograbado 8. Неміс: Autogravur 9. Француз: avvivando 10. Бекітілген нұсқасы: авто– авто; гравюра – гравюра (1971-1981) 11. Заңнамадағықолданысы: авто – авто; гравюра – гравюра 12. автогравюра – автогравюра Дефинициясы | +3 |
23. | автография | автография; төлжазба | автографияавтография; төлжазбаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Автография, төлжазба(авто– грек. autos «өзім» + графия – грек. graphein «жазу») – литографиялық баспаформаларын қолмен жасаудың тәсілі. 2. Әзербайжан: avtoqrafiya 3. Қырғыз: сүйүн 4. Өзбек: autografiya 5. Түрік: asıl nüsha 6. Ағылшын: autografo 7. Испан: autografía 8. Неміс: Autographie 9. Француз: autographes 10. Бекітілген нұсқасы: радиоавтография– радийавтография (2018 жылғы 29 қараша); автограф – қолтаңба(1971-1981); авто – авто 11.Заңнамадағықолданысы: автограф – автограф 12. автография – автография Дефинициясы | +4 |
24. | автолитография | автолитография | автолитографияавтолитографияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Автолитография (авто –грек. auto – «өзім» + лито – грек. litho – «тас» + графия – грек. grafo –«жазамын») – 1. Суретшінің баспалық түрді литографиялық таста, мырыш немесеалюминий пластинада өзі жасайтын литография, ал репродукциялықлитографияда полиграфистер баспалық түрді суретшінің түпнұсқасынандайындайды. 2. Суретші дайындаған литографиялық баспалық түрі барбаспа-таңба. 2. Әзербайжан: autolitoqrafiya 3. Қырғыз: автолитография 4. Өзбек: autolitografi 5. Түрік: autolithography 6. Ағылшын: autolithography 7. Испан: autolitografía 8. Неміс:Аutolithographie 9. Француз:autolithographie 10. Бекітілген нұсқасы: авто– авто; литография – литография (2016жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағықолданысы: авто – авто; литография – литография 12. автолитография– автолитография Дефинициясы | +4 |
25. | автопортрет | автопортрет | автопортретавтопортретСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Автопортрет (авто – грек. αὐτός«өзі, ол» + портрет – француз. portrait, portraire «кескінін түсіру») –сурет авторының өзінің сурет бейнелеген шығармасы. 2. Әзербайжан: avtoportret 3. Қырғыз: автопортрет 4. Өзбек: o'z-o'zidanportret 5. Түрік: otoportre 6. Ағылшын: selfportrait 7. Испан: autorretrato 8. Неміс: Selbstbildnis 9. Француз: autoportrait 10. Бекітілген нұсқасы: авто– авто; портрет – портрет 11. Заңнамадағықолданысы: авто – авто; портрет – портрет 12. автопортрет– автопортрет Дефинициясы | +3 |
26. | авторская заявка | авторлық өтінім | авторская заявкаавторлық өтінімСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авторлық өтінім (автор –лат. аuctor «жасаушы, құрастырушы») – автордың ойлағаннемесе орындаған шығармасының (шығармаларының) баспаға ұсынылатынсипаттамасынан тұратын, жазған түсіндірме жазбасы. 2. Әзербайжан: müəllif müraciəti 3. Қырғыз: автордук өтүнмө 4. Өзбек: muallifningarizasi 5. Түрік: telif hakkıuygulaması 6. Ағылшын: author'sapplication 7. Испан: solicitudde autor 8. Неміс: Copyright-Anwendung 9. Француз: demanded'auteur 10. Бекітілген нұсқасы: автор– автор; заявка – өтінім 11. Заңнамадағықолданысы: автор – автор; заявка – өтінім 12. авторскаязаявка – авторлық өтінім Дефинициясы | +4 |
27. | авторская концепция | авторлық тұжырымдама | авторская концепцияавторлық тұжырымдамаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авторлық тұжырымдама (автор –лат. аuctor «жасаушы, құрастырушы»; концепция – лат. conceptio – «біріктіру,сомасы; сөзбе-сөз айтылымы») – бұл жүйеге келтірілген ойдың жиынтығы, яғниболашақ жұмыстың моделі. 2. Әзербайжан: müəllifkonsepsiyası 3. Қырғыз: жазуучунунконцепциясы 4. Өзбек: mualliftushunchasi 5. Түрік: yazar kavramı 6. Ағылшын: author'sconcept 7. Испан: concepto deautor 8. Неміс:Copyright-Konzept 9. Француз: conceptd'auteur 10. Бекітілген нұсқасы: автор– автор; концепция – тұжырымдама 11. Заңнамадағықолданысы: автор – автор; концепция – тұжырымдама 12. авторскаяконцепция – авторлық тұжырымдама Дефинициясы | +4 |
28. | авторская поправка | авторлық түзету | авторская поправкаавторлық түзетуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авторлық түзету (автор –лат. аuctor - «жасаушы, құрастырушы») – әдеби шығарманың авторы немесеқұрастырушысының түпнұсқа мәтінінен шегіністе енгізген түзетуі. 2. Әзербайжан: müəllifin düzəlişi 3. Қырғыз: жазуучунунтолуктоо 4. Өзбек: мuallifningtuzatmasi 5. Түрік: yazarındeğişikliği 6. Ағылшын: author'samendment 7. Испан: enmienda delautor 8. Неміс: Аutorenänderung 9. Француз: amendement del'auteur 10. Бекітілген нұсқасы: автор– автор; поправка – түзету 11. Заңнамадағықолданысы: автор – автор; поправка – түзету 12. авторская поправка – авторлық түзету Дефинициясы | +4 |
29. | авторский коллектив | авторлар ұжымы | авторский коллективавторлар ұжымыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авторлар ұжымы (автор –лат. аuctor - «жасаушы, құрастырушы»; коллектив – лат. collectivus «жинақтық,силлогистикалық») – бір ой мен жоспар бойынша бірлесіп жұмыс жасау үшінбіріккен адамдар тобы. 2. Әзербайжан: müəlliflərqrupu 3. Қырғыз: дизайнкомандасы 4. Өзбек: mualliflarjamoasi 5. Түрік: yazarlar ekibi 6. Ағылшын: team of authors 7. Испан: equipo deautores 8. Неміс: аutorenteam 9. Француз: équiped'auteurs 10. Бекітілген нұсқасы: автор– автор; коллектив – ұйым 11. Заңнамадағықолданысы: автор – автор; коллектив – ұйым 12. авторскийколлектив – авторлар ұжымы Дефинициясы | +4 |
30. | агенство новостей | жаңалықтар агенттігі | агенство новостейжаңалықтар агенттігіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жаңалықтар агенттігі (агент –лат. agens, agent - «мәнерлі, белсенді; талапкер; ревизор») – жаңалықрепортаждарын жинайтын және оларды газеттер, журналдар, радио жәнетелевизиялық хабар таратушылар сияқты жаңалықтар ұйымдарына сататын ұйым.Жаңалықтар агенттігі желілік қызмет, жаңалықтар лентасы немесе жаңалықтарқызметі ретінде де атап өтілуі мүмкін. 2. Әзербайжан: xəbər agentliyi 3. Қырғыз: маалыматагенттиги 4. Өзбек: axborotagentligi 5. Түрік: haber ajansı 6. Ағылшын: news agency 7. Испан: agencia denoticias 8. Неміс: Agencianoticias 9. Француз: agence depresse 10. Бекітілген нұсқасы: агенство– агенттік; новость – жаңалық 11.Заңнамадағықолданысы: агенство – агенттік; новость – жаңалық 12. агенствоновостей – жаңалықтар агенттігі Дефинициясы | +4 |
31. | агитация наглядная | көрнекі үгіт-насихат | агитация нагляднаякөрнекі үгіт-насихатСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көрнекі үгіт-насихат (агитация– лат. agitatio - «қозғалысқа келтіру») – адамның санасына және мінез-құлқынакөрнекі құралдар (плакаттар, транспаранттар, фотомонтаждар және т.б.)көмегімен әсер ету формасы. 2. Әзербайжан: əyani təşviqat 3. Қырғыз: көрүү үгүт 4. Өзбек: ingl.ajitatsiya 5. Түрік: görselajitasyon 6. Ағылшын: visualagitation 7. Испан: agitaciónvisual 8. Неміс: visuelleErregung 9. Француз: agitationvisuelle 10. Бекітілген нұсқасы: агитация– үгіт-насихат; наглядная – көрнекі 11. Заңнамадағықолданысы: агитация – үгіт-насихат; наглядная – көрнекі 12. агитациянаглядная – көрнекі үгіт-насихат Дефинициясы | +3 |
32. | агитбригада | үгiт-насихат бригадасы | агитбригадаүгiт-насихат бригадасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Үгiт-насихат бригадасы (агитация- лат. agitatio «қозғалыс, үздіксіз қызмет» + бригада – француз. brigade«бригада») – халық арасында үгіт және мәдени ағартушылық жұмыспен айналысатыншағын, көркемөнерпаздық немесе кәсіби ұжым. 2. Әзербайжан: təbliğat qrupu 3. Қырғыз: пропагандакомандасы 4. Өзбек: tashviqotjamoasi 5. Түрік: propagandaekibi 6. Ағылшын: propaganda team 7. Испан: equipo depropaganda 8. Неміс: Рropagandaтeam 9. Француз: équipe depropagande 10. Бекітілген нұсқасы: агитация– үгіт-насихат; бригада – бригада 11. Заңнамадағықолданысы: агитация – үгіт-насихат; бригада – бригада 12. агитбригада– үгiт-насихат бригадасы Дефинициясы | +3 |
33. | агиткультбригада | мәдени үгiт-насихат бригадасы | агиткультбригадамәдени үгiт-насихат бригадасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Мәдени үгiт-насихат бригадасы (агитация– лат. agitatio «қозғалыс, үздіксіз қызмет») + культ – лат. cultus «өңдеу,күтім,мәдениет»+ бригада– француз.brigade «бригада») – мәдени-ағарту және үгіт жұмыстарымен айналысатын шағын,кәсіби немесе көркемөнерпаздық театр ұжымы (КСРО-да). 2. Әзербайжан: agitculturalbriqadası 3. Қырғыз:агиткультбригада 4. Өзбек: agitarkazibrigada 5. Түрік: tarımsal tugay 6. Ағылшын: agitculturalbrigade 7. Испан: brigadaagrícola 8. Неміс: agitkulturelleBrigade 9. Француз: brigaded'agriculture 10. Бекітілген нұсқасы: агитация– үгіт-насихат; культура – мәдениет; бригада – бригада 11. Заңнамадағықолданысы: агитация – үгіт-насихат; культура – мәдениет;бригада – бригада 12. агиткультбригада– мәдени үгiт-насихат бригадасы Дефинициясы | +4 |
34. | агогика | агогика | агогикаагогикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Агогика (аготика –грек. agōgē –«алыпкету») – музыкалық орындаудағы көркем мәнерлілік мақсаттарына бағынышты темппен метрден аздаған ауытқулар (баяулау, үдеу). 2. Әзербайжан: agogics 3. Қырғыз: агогика 4. Өзбек: агогика 5. Түрік: agogics 6. Ағылшын: agogika 7. Испан: agogika 8. Неміс: аgogika 9. Француз: аgogika 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. агогика – агогика Дефинициясы | +4 |
35. | ад ун тратто | ад ун тратто | ад ун траттоад ун траттоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ад ун тратто (ад унтратто– итал. ad un tratto – «бір уақытта») – музыка термині. 2. Әзербайжан: cəhənnəm tratto 3. Қырғыз: жарнама гидолбоорлору 4. Өзбек: jahannam tratto 5. Түрік: lanet olsun 6. Ағылшын: hell un tratto 7. Испан: hell un tratto 8. Неміс: Нölle un тratto 9. Француз: enfer un tratto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағықолданысы: - 12. ад ун тратто– ад ун тратто Дефинициясы | +4 |
36. | адажио | адажио | адажиоадажиоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адажио (адажио – итал.аdagio, «ада́джо» – «баяу, байсалды») – баяу музыкалық темп,негізгі музыкалық қозғалыстардың екінші дәрежесі, ларгоға қарағанда жылдам(ең баяу қарқыны), бірақ андантеден баяулау. 2. Әзербайжан: adagio 3. Қырғыз: адажио 4. Өзбек: adagio 5. Түрік: ağır olarak 6. Ағылшын: adagio 7. Испан: adagio 8. Неміс: Adagio 9. Француз: adagio 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: - 12. адажио – адажио Дефинициясы | +3 |
37. | адажио ассай | адажио ассай | адажио ассайадажио ассайСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адажио ассай (адажиоассай– итал. аdagio assai – «өте баяу») – музыка термині. 2. Әзербайжан: adagio təhlili 3. Қырғыз: адажио тамганы 4. Өзбек: adagio tahlili 5. Түрік: adagio deneyi 6. Ағылшын: adagio assay 7. Испан: ensayo deadagio 8. Неміс: аdagio-аssay 9. Француз: dosage adagio 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адажио ассай – адажио ассай Дефинициясы | +4 |
38. | адажио ма нон троппо | адажио ма нон троппо | адажио ма нон троппоадажио ма нон троппоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адажио ма нонтроппо(адажиома нон троппо– итал. adagio ma non troppo – «баяу, бірақ аса емес») – музыка термині. 2. Әзербайжан: adagio ma nontroppo 3. Қырғыз: адажио ма нонтроппо 4. Өзбек: аdagio ма эместropp 5. Түрік: adagio matroppo olmayan 6. Ағылшын: adagio ma nontroppo 7. Испан: adagio ma nontroppo 8. Неміс: Adagio Ma NonTroppo 9. Француз: dosage adagio 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адажио манон троппо – адажио ма нон троппо Дефинициясы | +2 |
39. | адажиссимо | адажиссимо | адажиссимоадажиссимоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адажиссимо (адажиссимо – итал.adagissimo – «қарқынның белгіленуі: өте баяу») – музыка термині. 2. Әзербайжан: adjissimo 3. Қырғыз: адажиссимо 4. Өзбек: adajissimo 5. Түрік: adazhissimo 6. Ағылшын: 7. Испан: adjissimo 8. Неміс: Adazhissimo 9. Француз: adjissimo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адажиссимо – адажиссимо Дефинициясы | +4 |
40. | аддолорандо | аддолорандо | аддолорандоаддолорандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аддолорандо (аддолорандо – итал.аddolorando – «қайғысы көп») – музыка термині. 2. Әзербайжан: addolorando 3. Қырғыз: аддолорандо 4. Өзбек: addolorando 5. Түрік: аddolorando 6. Ағылшын: аddolorando 7. Испан: addolorando 8. Неміс: Addolorando 9. Француз: addolorando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аддолорандо– аддолорандо Дефинициясы | +4 |
41. | аджитато | аджитато | аджитатоаджитатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аджитато (аджитато – итал. agitato–«екілене, толықсып»)– музыка термині. 2. Әзербайжан: agitato 3. Қырғыз: аджитато 4. Өзбек: adzhitato 5. Түрік: adzhitato 6. Ағылшын: agitato 7. Испан: agitato 8. Неміс: Agitato 9. Француз: agitato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аджитато –аджитато Дефинициясы | +3 |
42. | адирато | адирато | адиратоадиратоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адирато (итал. adirato– «ашулы,долы»)– музыкада бұл толықсу сезімін жеткізуді білдіреді. 2. Әзербайжан: adirato 3. Қырғыз: адирато 4. Өзбек: adirato 5. Түрік: adirato 6. Ағылшын: adirato 7. Испан: adirato 8. Неміс: Adirato 9. Француз: adirato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адирато –адирато Дефинициясы | +4 |
43. | адлибитум | адлибитум | адлибитумадлибитумСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адлибитум (адлибитум – лат. adlibitum – «қалауы бойынша») – музыкада орындаушының қалауы бойынша музыкалықшығарманың орындалу қарқыны. 2. Әзербайжан: adlibitum 3. Қырғыз: адлибитум 4. Өзбек: adlibitum 5. Түрік: cehennem lityum 6. Ағылшын: ad libitum 7. Испан: cehennem lityum 8. Неміс: Ad Libitum 9. Француз: ad libitum 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адлибитум –адлибитум Дефинициясы | +4 |
44. | адорнандо | адорнандо | адорнандоадорнандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адорнандо (адорнандо – итал. adornare– «әшекейлеу») – музыка термині. 2. Әзербайжан: adornando 3. Қырғыз: адорнандо 4. Өзбек: adornando 5. Түрік: adornando 6. Ағылшын: adornando 7. Испан: adornando 8. Неміс: Аdornando 9. Француз: аdornando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адорнандо –адорнандо Дефинициясы | +4 |
45. | адхикарика | адхикарика | адхикарикаадхикарикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Адхикарика (адхикарика –санскр., сөзбе-сөз. – «басшыға тиесілі») – үнді классикалықдрама теориясының бір термині. Адхикарика пьесаның бастысюжеттік желісі деп аталады, ол пьесаның кейіпкерінің мақсатына жетугеұмтылысымен тікелей байланысты әрекеттерін анықтайды. 2. Әзербайжан: adhikarika 3. Қырғыз: адхикарика 4. Өзбек: adhikarika 5. Түрік: аdhikārika 6. Ағылшын: adhikarika 7. Испан: adhikarika 8. Неміс: Adhikarika 9. Француз: аdhikarika 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. адхикарика –адхикарика Дефинициясы | +4 |
46. | акварелист | акварельші | акварелистакварельшіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акварельші (акварель– лат.aquarius – «сулы») – акварель техникасында акварельді салатын суретші. 2. Әзербайжан: akvarel rəssamı 3. Қырғыз: акварельши 4. Өзбек: akvarel rassomi 5. Түрік: suluboyaressam 6. Ағылшын: watercolorist 7. Испан: pintorde acuarela 8. Неміс: Аquarellmaler 9. Француз: aquarelliste 10. Бекітілген нұсқасы: акварель– акварель 11. Заңнамадағықолданысы: акварель – акварель 12. акварелист –акварельші Дефинициясы | +4 |
47. | акколада | акколада | акколадаакколадаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акколада (акколада –француз. accolade – «құшақ») – бір құралмен бір мезгілде ойнайтын екі немесебірнеше ноталық желілер жүйелерін қосатын фигуралы жақша. 2. Әзербайжан: mükafat 3. Қырғыз:таануу 4. Өзбек: taqdirlash 5. Түрік: rabıta 6. Ағылшын: accolade 7. Испан: elogio 8. Неміс: Аuszeichnung 9. Француз: accolade 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. акколада –акколада Дефинициясы | +4 |
48. | аккомпаниатор | аккомпаниатор | аккомпаниатораккомпаниаторСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккомпаниатор (аккомпаниатор –француз. accompagnateur – «алып жүруші; аккомпаниатор») – музыкалық аспаптанемесе музыкалық аспаптарда вокалдық немесе аспаптық партияны (әдетте жеке)сүйемелдейтін адам. 2. Әзербайжан: müşayiətçi 3. Қырғыз: аккомпониатор 4. Өзбек: qo'shiqchi 5. Түрік: akompanist 6. Ағылшын: accompanist 7. Испан: acompañante 8. Неміс: Вegleiter 9. Француз: accompagnateur 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аккомпаниатор – аккомпаниатор Дефинициясы | +4 |
49. | аккомпонемент | аккомпонемент | аккомпонементаккомпонементСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккомпанемент (аккомпонемент –француз. accompagnement – accompagner – «алып жүру») – 1)негізгі әуенді дауысты үйлесімді және ырғақтық сүйемелдеу. 2) бір немесебірнеше аспаптармен, сондай-ақ жеке партия оркестрімен (әнші,инструменталист, хор және т.б.) сүйемелдеу. 2. Әзербайжан: müşayiət 3. Қырғыз: узатуу 4. Өзбек: qo'shiq 5. Түрік: eşlik 6. Ағылшын: accompaniment 7. Испан: acompañamiento 8. Неміс: Вegleitung 9. Француз: accompagnement 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аккомпонемент– аккомпонемент Дефинициясы | +4 |
50. | аккордандо | аккордандо | аккордандоаккордандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккордандо (аккордандо – итал.аccordando – «үйлестіре») – музыка термині. 2. Әзербайжан: accordando 3. Қырғыз: аккордандо 4. Өзбек: akordon 5. Түрік: akkordando 6. Ағылшын: accordando 7. Испан: acorde 8. Неміс: Аccordando 9. Француз: d'accordando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аккордандо –аккордандо Дефинициясы | +4 |
51. | аккордаре | аккордаре | аккордареаккордареСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккордаре (аккордаре – итал. ассordare–«үйлестіру»)– музыка термині. 2. Әзербайжан: akordeon 3. Қырғыз: аккордаре 4. Өзбек: akkordeon 5. Түрік: akkordare 6. Ағылшын: accordion 7. Испан: acordeon 8. Неміс: Аkkordeon 9. Француз: accordéon 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аккордаре –аккордаре Дефинициясы | +4 |
52. | аккордеон | аккордеон | аккордеонаккордеонСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккордеон (аккордеон – нем.Аkkordion – «аккордеон») – фортепианалық түрдегі әуен клавиатурасы бархроматикалық қол гармоникасы. 2. Әзербайжан: akordeon 3. Қырғыз: аккордеон 4. Өзбек: akkordeon 5. Түрік: akkordare 6. Ағылшын: accordion 7. Испан: acordeon 8. Неміс: Аkkordeon 9. Француз: accordéon 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аккордеон – аккордеон Дефинициясы | +4 |
53. | аккордика | аккордика | аккордикааккордикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аккордика (аккордика – нем.Аkkordion – «аккордеон») – музыкалық ғылымның бөлімі, терц құрылысының әртүрлі үйлесімдерін олардың үйлесімінен тыс зерттейді. 2. Әзербайжан: akort 3. Қырғыз: аккордика 4. Өзбек: akkord 5. Түрік: akkordika 6. Ағылшын: chord 7. Испан: acorde 8. Неміс: Аkkord 9. Француз: accord 10. Бекітілген нұсқасы: аккорд –аккорд 11. Заңнамадағықолданысы: аккорд – аккорд 12. аккордика – аккордика Дефинициясы | +4 |
54. | акробатика | акробатика | акробатикаакробатикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акробатика – (акробат– грек.akrobateo –«аяқтыңұшымен жүремін, жоғарыға көтерілемін») – 1) гимнастикалық жаттығу түрі; 2)цирк өнерінің негізгі жанрларының бірі (әртіс денесінің икемділігін көрсету,бұлшық етті дамыту). 2. Әзербайжан: akrobatika 3. Қырғыз: акробатика 4. Өзбек: akrobatika 5. Түрік: akrobasi 6. Ағылшын: acrobatics 7. Испан: acrobacia 8. Неміс: Аkrobatik 9. Француз: acrobatie 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: акробат – акробат 12. акробатика – акробатика Дефинициясы | +4 |
55. | акробатический этюд | акробатикалық этюд | акробатический этюдакробатикалық этюдСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акробатикалық этюд (акробат– грек. akrobateo – «аяқтың ұшымен жүремін, жоғарыға көтерілемін»; этюд – француз.étude «ілім; этюд») – мүсіндік-пластикалық қайта топтастыру, қалыптар,қолдаулар (оның ішінде тіреулер); дуэтпен, топпен орындалады. 2. Әзербайжан: akrobatik etüd 3. Қырғыз: сүлөөсүн 4. Өзбек: akrobatik etude 5. Түрік: akrobatik etüt 6. Ағылшын: acrobatic etude 7. Испан: estudioacrobático 8. Неміс: akrobatischeEtüde 9. Француз: étudeacrobatique 10. Бекітілген нұсқасы: этюд– этюд 11. Заңнамадағықолданысы: акробат – акробат; этюд – этюд 12. акробатическийэтюд – акробатикалық этюд Дефинициясы | +3 |
56. | актер-профессионал | кәсiпқой актер | актер-профессионалкәсiпқой актерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кәсiпқой актер (актер –лат. āctor«әрекеттегі; орындаушы») – театр, кино және эстрада рөлдерінің кәсібиорындаушысы. 2. Әзербайжан: peşəkar aktyor 3. Қырғыз: кесипкөй актер 4. Өзбек: professionalaktyor 5. Түрік: profesyoneloyuncu 6. Ағылшын: professionalactor 7. Испан: actorprofesional 8. Неміс: professionellerSchauspieler 9. Француз: acteurprofessionnel 10. Бекітілген нұсқасы: актер– актер; профессионал – кәсіпқой 11. Заңнамадағықолданысы:актер – актер; профессионал – кәсіпқой 12. актер-профессионал – кәсiпқой актер Дефинициясы | +4 |
57. | актерскоетворчество | актерлікшығармашылық | актерскоетворчествоактерлікшығармашылықСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Актерлік шығармашылық (актер –лат. āctor«әрекеттегі; орындаушы) – рөлдің ойдан шығарылған (елестетілген) мән-жайларыжүйесімен берілген, бейнеленген тұлғаның нақты жүзеге асырылатын сахналықіс-әрекеттері немесе сезімдерінің әрекеттерін дәйектілігімен ретпен бейнелеу(іске асыру). 2. Әзербайжан: yaradıcılıq hərəkətkarlığı 3. Қырғыз: милдетинаткаруучу иш 4. Өзбек: ijodkorlik 5. Түрік: oyunculukyaratıcı 6. Ағылшын: actingcreativity 7. Испан: actuandocreatividad 8. Неміс: schauspielerischeKreativität 9. Француз: jouer lacréativité 10. Бекітілген нұсқасы: актер– актер; творчество – шығармашылық 11. Заңнамадағықолданысы: актер – актер; творчество – шығармашылық 12. актерское творчество – актерлікшығармашылық Дефинициясы | +4 |
58. | актерыбродячие | кезбеактерлер | актерыбродячиекезбеактерлерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кезбе актерлер (актер –лат. āctor«әрекеттегі; орындаушы») – әлемдік халық театрының ең көне формаларының бірі,Еуропа мен Шығыстың барлық елдерінде әлі күнге дейін таралған; еліктіретінертегішілер мен әншілер. 2. Әзербайжан: hiyləgəraktyorlar 3. Қырғыз: адашкан актеры 4. Өзбек: yaramasaktyorlar 5. Түрік: haydut aktörler 6. Ағылшын: rogueactors 7. Испан: actoresdeshonestos 8. Неміс:Schurkenschauspieler 9. Француз: acteurs voyous 10. Бекітілген нұсқасы: актер– актер 11. Заңнамадағықолданысы: актер – актер 12. актерыбродячие – кезбеактерлер Дефинициясы | +4 |
59. | актеры-любители | әуесқойактерлер | актеры-любителиәуесқойактерлерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Әуесқой актерлер (актер –лат. āctor«әрекеттегі; орындаушы») – әуесқой бастаушылар, сондай-ақ жиі актер-балаларболып кездеседі. 2. Әзербайжан: amatöraktyorlar 3. Қырғыз: өздүк актеры 4. Өзбек: amatörishtirokchilar 5. Түрік: amatör aktörler 6. Ағылшын: amateur actors 7. Испан: actoresaficionados 8. Неміс:Amateurdarsteller 9. Француз: acteursamateurs 10. Бекітілген нұсқасы: актер– актер; любитель – әуесқой 11. Заңнамадағықолданысы: актер – актер; любитель –әуесқой 12. актеры-любители – әуесқой актерлер Дефинициясы | +4 |
60. | актер-эксцентрик | актер-эксцентрик | актер-эксцентрикактер-эксцентрикСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Актер-эксцентрик (актер– лат. āctor«әрекеттегі; орындаушы»; эксцентрик – латын. ex –«тыс» + центр – лат. centrum – «шеңбердіңортасы», «орталық») – цирктік немесе эстрадалық актер, оның нөмірлерікүтпеген қарама-қайшылықта, әдеттегі ұғымның ауытқуына, ол жасайтын бейненіңалогикалық жүріс-тұрысына айналады. 2. Әзербайжан: eksantrik aktyor3. Қырғыз: актер-клоун4. Өзбек: eksantrik aktyor5. Түрік: eksantrik aktör6. Ағылшын: eccentric actor7. Испан: actor excéntrico 8. Неміс: exzentrischerSchauspieler 9. Француз: acteur excentrique10. Бекітілген нұсқасы: актер– актер 11. Заңнамадағықолданысы: актер – актер 12. актер-эксцентрик– актер-эксцентрик Дефинициясы | +4 |
61. | акуто | акуто | акутоакутоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Акуто (акуто – итал.аcuto –«өткір»)– музыка термині. 2. Әзербайжан: akuto 3. Қырғыз: акуто 4. Өзбек: akuto 5. Түрік: akuto 6. Ағылшын: akuto 7. Испан: akuto 8. Неміс: akuяto 9. Француз: akuto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. акуто –акуто Дефинициясы | +4 |
62. | алеаторика | алеаторика | алеаторикаалеаторикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алеаторика (алеаторика – лат.aleatorius –«ойындық»< лат. aleator – «ойыншы» < лат. alea – «ойынсүйектері») – музыкалық негіздің элементтері (оның ішінде ноталық мәтін) менмузыкалық форманың арасындағы вариабельді қарым-қатынасқа жол беретін жәнетуындыны шығару немесе орындау кезінде осы элементтердің белгісіздігін немесекездейсоқ реттілігін болжайтын XX–XXI ғасырлардағы музыкадағы композициятехникасы. 2. Әзербайжан: aleatorik 3. Қырғыз: байкабастык 4. Өзбек: aleatorik 5. Түрік: şansa bağlı 6. Ағылшын: aleatoric 7. Испан: aleatoric 8. Неміс: Aleatorisch 9. Француз: аléatoire 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алеаторика – алеаторика Дефинициясы | +4 |
63. | алламенте | алламенте | алламентеалламентеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алла менте (алламенте– итал. аlla mente – «ойда, жатқа ойнау, аспапсыз есту») – музыка термині. 2. Әзербайжан: alla mente 3. Қырғыз: алла менте 4. Өзбек: alla mente 5. Түрік: alla mente 6. Ағылшын: alla mente 7. Испан: alla mente 8. Неміс: Alla Mente 9. Француз: alla mente 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. алла менте - алла менте Дефинициясы | +3 |
64. | аллаприма | аллаприма | аллапримааллапримаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алла прима (алла прима – итал.alla prima –«алғашқысәтте») – кескіндемені бір амалда маймен немесе акварельмен сурет салуды білдіреді,ал дәстүрлі түсінікте суретші бояудың әр қабатының кебуін күтуге тиіс болады. 2. Әзербайжан: alla prima 3. Қырғыз: алла прима 4. Өзбек: alla prima 5. Түрік: alla prima 6. Ағылшын: alla prima 7. Испан: alla prima 8. Неміс: AllaPrima 9. Француз: AllaPrima 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алла прима – алла прима Дефинициясы | +7 |
65. | аллапульчинелла | аллапульчинелла | аллапульчинеллааллапульчинеллаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алла пульчинелла (аллапульчинелла– итал. аlla pulcinella – «карикатуралық, дәлкелтіре») – музыка термині. 2. Әзербайжан: alla pulcinella 3. Қырғыз: алла пульчинелла 4. Өзбек: allapulcinella 5. Түрік: alla pulcinella 6. Ағылшын: alla pulcinella 7. Испан: alla pulcinella 8. Неміс: Alla Pulcinella 9. Француз: pulcinella 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алла пульчинелла – алла пульчинелла Дефинициясы | +7 |
66. | алластретто | алластретто | алластреттоалластреттоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алла стретта (алластретто –итал. аlla stretta – «жылдамдата») – музыка термині. 2. Әзербайжан: аlla Stretto 3. Қырғыз: алла стретто 4. Өзбек: аlla stretto 5. Түрік: аlla stretto 6. Ағылшын: аlla stretto 7. Испан: аlla stretto 8. Неміс: Аlla Stretto 9. Француз: аlla stretto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алла стретто– алла стретто Дефинициясы | +5 |
67. | аллатесто | аллатесто | аллатестоаллатестоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алла тесто (аллатесто– итал. alla testa – «бастапқыға орала») – музыка термині. 2. Әзербайжан: alla xəmir 3. Қырғыз: aлла тесто 4. Өзбек: alla xamir 5. Түрік: alla hamuru 6. Ағылшын: alla dough 7. Испан: alla masa 8. Неміс: Alla Teig 9. Француз: allapate 10.Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алла тесто –алла тесто Дефинициясы | +6 |
68. | алларгандо | алларгандо | алларгандоалларгандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алларгандо (алларгандо – итал.аllargando – «кеңейте, бәсеңдете») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allargando 3. Қырғыз: алларгандо 4. Өзбек: allargando 5. Түрік: allargando 6. Ағылшын: allargando 7. Испан: allargando 8. Неміс: Allargando 9. Француз: allargando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. алларгандо –алларгандо Дефинициясы | +7 |
69. | аллегретто | аллегретто | аллегреттоаллегреттоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегретто (аллегретто – итал.allegro сөзінің кішірейтілген түрі итал. allegrett) – 1) аллегродан гөрібаяу, бірақ модератодан гөрі жылдам; 2) пьесаның атауы немесе аллегреттотемпіндегі туындының бөлігі. 2. Әзербайжан: allegretto 3. Қырғыз: аллегретто 4. Өзбек: allegretto 5. Түрік: allegretto 6. Ағылшын: allegretto 7. Испан: allegretto 8. Неміс: Allegretto 9. Француз: allegretto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аллегретто – аллегретто Дефинициясы | +7 |
70. | аллегроаппассионато | аллегроаппассионато | аллегроаппассионатоаллегроаппассионатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро аппассионато (аллегроаппассионато– итал. аllegro appassionato – «тез және құмарта») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegroappassionato 3. Қырғыз: аллегроаппассионато 4. Өзбек: allegroappassionato 5. Түрік: allegroappassionato 6. Ағылшын: allegroappassionato 7. Испан: allegroappassionato 8. Неміс: AllegroAppassionato 9. Француз: allégroappassionato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аллегроаппассионато – аллегро аппассионато Дефинициясы | +6 |
71. | аллегроассай | аллегроассай | аллегроассайаллегроассайСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро ассаи (аллегроассай – итал.аllegro assai – «өте тез») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegro təhlili 3. Қырғыз: аллегро ассай 4. Өзбек: allegro tahlili 5. Түрік: allegrodeneyi 6. Ағылшын: allegroassay 7. Испан: ensayode alegro 8. Неміс: Аllegroаssay 9. Француз: test allégro 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро ассай – аллегро ассай Дефинициясы | +7 |
72. | аллегробрилльянте | аллегробрилльянте | аллегробрилльянтеаллегробрилльянтеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро брилльянте (аллегробрилльянте – итал.аllegro brillante – «тез және жарқын») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegrobrillante 3. Қырғыз: аллегробрилльянте 4. Өзбек: allegrobrillante 5. Түрік: allegrobrillante 6. Ағылшын: allegrobrillante 7. Испан: allegrobrillante 8. Неміс: AllegroBrillante 9. Француз: allegrobrillante 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро брилльянте – аллегробрилльянте Дефинициясы | +7 |
73. | аллегровиваче | аллегровиваче | аллегровивачеаллегровивачеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро виваче (аллегровиваче–итал.аllegro vivace – «тез, шапшаң» (аллегродан тезірек, бірақ престоға қарағандабаяу) – музыка термині. 2. Әзербайжан: аllegro vivače 3. Қырғыз: аллегро виваче 4. Өзбек: аllegro vivače 5. Түрік: аllegro vivače 6. Ағылшын: аllegro vivače 7. Испан: аllegro vivače 8. Неміс: Аllegro Vivače 9. Француз: аllegro vivače 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аллегро виваче – аллегро виваче Дефинициясы | +7 |
74. | аллегроим бетуозо | аллегроим бетуозо | аллегроим бетуозоаллегроим бетуозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро им бетуозо (аллегроим бетуозо– итал. аllegro impetuoso – «тез және қарқынды, екпінді») –музыка термині. 2. Әзербайжан: allegro onlarabetuozo 3. Қырғыз: аллегро имбетуозо 4. Өзбек: allegro ularnibetuozo 5. Түрік: onlarıbetuozo allegro 6. Ағылшын: allegrothem betuozo 7. Испан: allegroles betuozo 8. Неміс: AllegroSie Betuozo 9. Француз: allegroles betuozo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро им бетуозо – аллегро имбетуозо Дефинициясы | +7 |
75. | аллегрокон брио | аллегрокон брио | аллегрокон бриоаллегрокон бриоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро кон брио (аллегрокон брио – итал.аllegro con brio – «тез, екпіндете, жарқын, көңілді») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegro conbrio 3. Қырғыз: аллегро кон брио 4. Өзбек: allegro conbrio 5. Түрік: allegro conbrio 6. Ағылшын: allegro conbrio 7. Испан: allegro conbrio 8. Неміс: AllegroCon Brio 9. Француз: allégrocon brio 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аллегро кон брио – аллегро кон брио Дефинициясы | +7 |
76. | аллегрокон мото | аллегрокон мото | аллегрокон мотоаллегрокон мотоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алегро кон мото (аллегрокон брио – итал.allegro con moto – «allegro-дан жылдам») – музыкатермині. 2. Әзербайжан: allegro conmoto 3. Қырғыз: аллегро кон мото 4. Өзбек: allegro conmoto 5. Түрік: allegrocon moto 6. Ағылшын: allegro conmoto 7. Испан: allegrocon moto 8. Неміс: Allegro ConMoto 9. Француз: allegro conmoto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро кон мото – аллегро кон мото Дефинициясы | +5 |
77. | аллегрокон фуоко | аллегрокон фуоко | аллегрокон фуокоаллегрокон фуокоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро кон фуоко (аллегрокон фуоко – итал.аllegro con fuoco – «тез, алаумен») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegro confuoco 3. Қырғыз: аллегро конфуоко 4. Өзбек: allegro confuoco 5. Түрік: allegro confuoco 6. Ағылшын: allegrocon fuoco 7. Испан: allegro confuoco 8. Неміс: Allegro ConFuoco 9. Француз: allegro confuoco 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: 12. аллегро кон фуоко – аллегро конфуоко Дефинициясы | +3 |
78. | аллегрома нон троппо | аллегрома нон троппо | аллегрома нон троппоаллегрома нон троппоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро ма нон троппо (аллегрома нон троппо– итал. allegro ma non troppo – «тез (жақында), бірақ аса емес») – музыкатермині. 2. Әзербайжан: allegro ma nontroppo 3. Қырғыз: аллегро ма нонтроппо 4. Өзбек: allegro ma nontroppo 5. Түрік: allegro ma nontroppo 6. Ағылшын: allegro ma nontroppo 7. Испан: allegro ma nontroppo 8. Неміс: Allegro Ma NonTroppo 9. Француз: allegroma non troppo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аллегро ма нон троппо – аллегро манон троппо Дефинициясы | +6 |
79. | аллегромаестозо | аллегромаестозо | аллегромаестозоаллегромаестозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро маестозо (аллегромаестозо – итал.аllegro maestoso – «тез және айбынды») –музыка термині. 2. Әзербайжан: allegromaestozo 3. Қырғыз: аллегро маестозо 4. Өзбек: allegromaestozo 5. Түрік: allegromaestozo 6. Ағылшын: allegromaestozo 7. Испан: allegromaestozo 8. Неміс: AllegroMaestozo 9. Француз: allegroMaestozo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: 12. аллегро маестозо – аллегро маестозо Дефинициясы | +5 |
80. | аллегромодерато | аллегромодерато | аллегромодератоаллегромодератоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллегро модерато (аллегромодерато – итал.аllegro moderato – «жақын арада») – музыка термині. 2. Әзербайжан: allegromoderato 3. Қырғыз: аллегро модерато 4. Өзбек: allegromoderato 5. Түрік: allegromoderato 6. Ағылшын: allegromoderato 7. Испан: allegromoderato 8. Неміс: AllegroModerato 9. Француз: allégromodéré 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро модерато – аллегро модерато Дефинициясы | +5 |
81. | аллегросонатное | сонаталықаллегро | аллегросонатноесонаталықаллегроСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Сонаталық аллегро (соната– итал. sonare – «дыбысталу») – жылдам (allegro) қарқында сақталған, сонатамен симфонияның алғашқы бөліктері жазылған форма. 2. Әзербайжан: allegro sonata 3. Қырғыз: аллегро сонатасы 4. Өзбек: allegro sonata 5. Түрік: allegro sonata 6. Ағылшын: allegrosonata 7. Испан: allegrosonata 8. Неміс: Allegro-Sonate 9.Ф ранцуз: sonateallégro 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллегро сонатное – сонаталық аллегро Дефинициясы | +3 |
82. | аллеманда | аллеманда | аллемандааллемандаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллеманда (аллеманда – нем.Аllemand) – 1) 16-дан бері Францияда таралған, белгіленген композицияның көненеміс жұптық биі; екпіні баяу, бірсарынды қозғалыстар; муз. көлемі - 4/4; 2)Француз сюитасы (клавесин, лютни және оркестр үшін) қалыпты баяу қарқынмен т.наз құрамына кіретін аспаптық пьеса. 2. Әзербайжан: allemande 3. Қырғыз: аллеманда 4. Өзбек: allemande 5. Түрік: allemande 6. Ағылшын: allemande 7. Испан: allemande 8. Неміс: Allemande 9. Француз: allemande 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллеманда – аллеманда Дефинициясы | +5 |
83. | аллентандо | аллентандо | аллентандоаллентандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аллентандо (аллентандо – итал.аllentando –«бөгей,баяулата» (муз. темп) – музыка термині. 2. Әзербайжан: allentando 3. Қырғыз: аллентандо 4. Өзбек: allentando 5. Түрік: allentando 6. Ағылшын: allentando 7. Испан: allentando 8. Неміс: Allentando 9. Француз: аllentando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аллентандо – аллентандо Дефинициясы | +3 |
84. | алогизм | алогизм | алогизмалогизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алогизм (алогия – грек.ἀ –болымсыздықдемеулік және көне грек. λογισμός – «ақыл, ес») – 1. 1913 жылы К. С. Малевичалғаш рет енгізген кескіндеме бағыты, оны «ақылды (немесе кубофутуристік)реализм» деп атаған. 2. Стилистикалық тәсіл, жағдайдың ішкі қарама-қайшылығын(драмалық немесе күлдіргі) көрсету мақсатында әдебишығармада логикалық байланыстардың әдейі бұзылуы. 2. Әзербайжан: alqablıq 3. Қырғыз: логикасыздык 4. Өзбек: alog'lik 5. Түрік: illogic 6. Ағылшын: alogism 7. Испан: alogismo 8. Неміс: Alogismus 9. Француз: alogisme 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. алогизм – алогизм Дефинициясы | +6 |
85. | альантика | альантика | альантикаальантикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аль антика (альантика – итал.аll'antica –«ескі стильде») – классикалық өткен шақтың, әсіресе, Ежелгі Римнің стилімен принциптерін жаңғыртуға бағытталған өнер, сәулет және әдебиет туындыларыүшін қолданылатын, «ежелгі рухта» дегенді білдіретін итальяндық термин. 2. Әзербайжан: al antica 3. Қырғыз: аль антика 4. Өзбек: al antica 5. Түрік: al antica 6. Ағылшын: alantica 7. Испан: alantica 8. Неміс: AlAntica 9. Француз: al antica 10.Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағықолданысы: 12. аль антика – аль антика Дефинициясы | +6 |
86. | альимпроввизо | альимпроввизо | альимпроввизоальимпроввизоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аль импроввизо (альимпроввизо – итал.аll'improvviso – «кенеттен, күтпеген жерден») – музыка термині. 2. Әзербайжан: əl improvizo 3. Қырғыз: аль импроввизо 4. Өзбек: al-improvizo 5. Түрік: alimprovizo 6. Ағылшын: alimprovizo 7. Испан: alimprovisado 8. Неміс: AlImprovizo 9. Француз: alimprovizo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аль импроввизо – аль импроввизо Дефинициясы | +6 |
87. | алькуанто | алькуанто | алькуантоалькуантоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Алькуанто (алькуанто – итал.аlquanto – «кішкене, бірнеше») – музыка термині. 2. Әзербайжан: al quanto 3. Қырғыз: аль куанто 4. Өзбек: аlquanto 5. Түрік: al quanto 6. Ағылшын: al quanto 7. Испан: al quanto 8. Неміс: Al Quanto 9. Француз: al quanto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аль куанто – аль куанто Дефинициясы | +3 |
88. | альригоре ди темпо | альригоре ди темпо | альригоре ди темпоальригоре ди темпоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аль ригоре ди темпо (альригоре ди темпо–итал.аl rigore di tempo – «қатаң түрде темпте») – музыкатермині. 2. Әзербайжан: al rigor ditempo 3. Қырғыз: аль ригоре дитемпо 4. Өзбек: al rigor ditempo 5. Түрік: al rigor ditempo 6. Ағылшын: al rigor ditempo 7. Испан: al rigordi tempo 8. Неміс: Al RigorDi Tempo 9. Француз: al rigor ditempo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аль ригоре ди темпо – аль ригоре дитемпо Дефинициясы | +6 |
89. | альунисоно | альунисоно | альунисоноальунисоноСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аль унисоно (альунисоно – итал.аll'unisono – «унисонда») – музыка термині. 2. Әзербайжан: əl unison 3. Қырғыз: ал юнисон 4. Өзбек: al unison 5. Түрік: birlikte 6. Ағылшын: al unison 7. Испан: al unísono 8. Неміс AlUnisono 9. Француз: al unison 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аль унисоно – аль унисоно Дефинициясы | +6 |
90. | альфреско, а фреско | альфреско, а фреско | альфреско, а фрескоальфреско, а фрескоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аль фреско (фреско – итал.fresco «жаңа піскендей, шикідей») – қабырғалық кескіндеме техникасы. 2. Әзербайжан: əl fresk, vəfresk 3. Қырғыз: аль фреско, афреско 4. Өзбек: al-freska, vafreska 5. Түрік: açık havada, veaçık havada 6. Ағылшын: alfresco, and fresco 7. Испан: alfresco, y fresco 8. Неміс: AlFresco, und Fresco 9. Француз: alfresco, et fresco 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аль фреско – аль фреско Дефинициясы | +6 |
91. | альба | альба | альбаальбаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Альба (альба – ескіпрованс. «alba», ескі француз. «aube» немесе «aubade», неміс. «тagelied») –«таң туралы ән», ортағасырлық куртуаз лирикасының ең типтік түрлерінің бірі. 2. Әзербайжан: alba 3. Қырғыз: алба 4. Өзбек: alba 5. Түрік: alba 6. Ағылшын: alba 7. Испан: alba 8. Неміс: Alba 9. Француз: alba 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. альба – альба Дефинициясы | +6 |
92. | альтскрипка | альтскрипка | альтскрипкаальтскрипкаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Альт скрипка (альт – латын.altus – «биік (тенордан жоғары)»; скрипка - итал. viola,француз. alto, нем. bratsche) – скрипка сияқты, бірақ біраз үлкендеу өлшемде,сондықтан төмендеу регистрде естілетін ішекті-ысқырық музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: viola skripka 3. Қырғыз: альт скрипка 4. Өзбек: viola skripka 5. Түрік: viyola kemanı 6. Ағылшын: violaviolin 7. Испан: violinviola 8. Неміс: ViolaSkripka 9. Француз: alto violon 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. альт скрипка – альт скрипка Дефинициясы | +4 |
93. | альтерация | альтерация | альтерацияальтерацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Альтерация (альтерация –кейінгі лат. alterare – «өзгерту») – тональды мен модальды саздарыныңүйлесімінде – саздың тартылуын тұрақтандыратын, тұрақты емес диатониялықсатының хроматикалық түрөзгерісі. Альтерацияны көрсететін музыкалық нотациябелгілері альтерация белгілері деп аталады. 2. Әзербайжан: dəyişiklik 3. Қырғыз: альтерация 4. Өзбек: o'zgarish 5. Түрік: değiştirici 6. Ағылшын: alteration 7. Испан: alteración 8. Неміс: Änderung 9. Француз: altération 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. альтерация – альтерация Дефинициясы | +6 |
94. | альтерацияладовая | саздықальтерация | альтерацияладоваясаздықальтерацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Саздық альтерация (альтерация –кейінгі лат. alterare – «өзгерту») – тұрақтысатыда олардың тартылуын күшейту үшін ладтың жартылай тұрақсыз сатыларыныңартуы немесе төмендеуі. 2. Әзербайжан: dəyişdirmək 3. Қырғыз: өзгөртүүмодалдык 4. Өзбек: o'zgarishnio'zgartirish 5. Түрік: perde değişimi 6. Ағылшын: fretalteration 7. Испан: alteraciónde trastes 8. Неміс: Вundänderung 9. Француз: altération dela frette 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. альтерацияладовая– альтерацияладовая Дефинициясы | +2 |
95. | альтист | альтшы | альтистальтшыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 11. Альтшы (а альт –латын. altus – «биік (тенордан жоғары)») – альттеойнайтын музыкант. 2. Әзербайжан: violist 3. Қырғыз: альтист 4. Өзбек: violist 5. Түрік: viyolacı 6. Ағылшын: violist 7. Испан: violista 8. Неміс: Вratschist 9. Француз: altiste 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. альтист – альтшы Дефинициясы | +2 |
96. | амбито | амбито | амбитоамбитоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Амбито (амбито – итал.аmbito - диапазон, өлшем (дауыс, аспап)), ambitus (лат. амбитус) – музыкатермині. 2. Әзербайжан: ambito 3. Қырғыз: жакын демилгелер 4. Өзбек: ambito 5. Түрік: ambito 6. Ағылшын: ambito 7. Испан: ambito 8. Неміс: Ambito 9. Француз: ambito 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. амбито – амбито Дефинициясы | +5 |
97. | амбушюр | амбушюр | амбушюрамбушюрСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Амбушюр (амбушюр –француз. bouche – «ауыз» сөзінен француз. embouchure) – үрмелі музыкалықаспаптарда: мундштукты немесе амбушюр (мыс), лабиальды (көлденең және кейбірбойлық ысқырықты емес флейталарды) және тілдік аспаптарда ойнағандағымузыканттың ерін, тілі мен бет бұлшық етінің орналасуы. 2. Әзербайжан: kreslo 3. Қырғыз: амбушюр 4. Өзбек: kuyikish 5. Түрік: ağız kısmı 6. Ағылшын: embouchure 7. Испан: embocadura 8. Неміс: Embouchure 9. Француз: embocadura 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. амбушюр – амбушюр Дефинициясы | +6 |
98. | аморэволе | аморэволе | аморэволеаморэволеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аморэ воле (аморэволе – итал.amorevole –«нәзік,құмарлы»)–музыка термині. 2. Әзербайжан: amore edəcək 3. Қырғыз: yраган болот 4. Өзбек: amore bo'ladi 5. Түрік: amoreolacak 6. Ағылшын: amorewill 7. Испан: amore will 8. Неміс: Amore Wird 9. Француз: amoresera 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аморэ воле – аморэ воле Дефинициясы | +6 |
99. | ампир | ампир | ампирампирСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ампир (француз. styleEmpire – «империялық стиль») – сәулет және қолданбалы өнердегі кейінгі(жоғары) классицизм стилі. 2. Әзербайжан: imperatorluq 3. Қырғыз: ампир 4. Өзбек: imperiyasi 5. Түрік: imparatorluk 6. Ағылшын: empire 7. Испан: imperio 8. Неміс: Reich 9. Француз: empire 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ампир – ампир Дефинициясы | +3 |
100. | амплуа | амплуа | амплуаамплуаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Амплуа (амплуа –француз. emploi «рөл; лауазым, орын; іс») – актердің сыртқыжәне ішкі деректеріне сәйкес келетін рөлдердің белгілі бір түрі. 2. Әзербайжан: rolu 3. Қырғыз: сызык 4. Өзбек: roli 5. Түрік: çizgi 6. Ағылшын: role 7. Испан: papel 8. Неміс: Rolle 9. Француз: rôle 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. амплуа – амплуа Дефинициясы | +6 |
101. | амулет | амулет; бойтұмар | амулетамулет; бойтұмарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бойтұмар (амулет – араб.حَمَلَ – «кию») – бақыт әкелетін (энергетикалық, жұмбақ әрекет) жәнежоғалтудан (қорғаныс әрекеті) сақтайтын сиқырлы күштер жазылатын зат. 2. Әзербайжан: amulet 3. Қырғыз: тумар 4. Өзбек: tuya 5. Түрік: muska 6. Ағылшын: amulet 7. Испан: amuleto 8. Неміс: Amulett 9. Француз: amulette 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. амулет – бойтұмар Дефинициясы | +3 |
102. | анаморфоза | анаморфоза | анаморфозаанаморфозаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анаморфоза (анаморфоза – грек.аna – «жоғары» және morfe – «форма») – бір бейнелеу мотивін екіншіге салуәсері, олардың көргендегі бірігуі, мысалы., теңіз толқыны мен тас суреті,адам денесі мен ағаш діңі. 2. Әзербайжан: anamorfoz 3. Қырғыз: анаморфоза 4. Өзбек: anamorfoz 5. Түрік: anamorphosis 6. Ағылшын: anamorphose 7. Испан: anamorphosis 8. Неміс: Anamorphose 9. Француз: anamorphose 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анаморфоза – анаморфоза Дефинициясы | +6 |
103. | анахорет | анахорет | анахоретанахоретСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анахорет (анахорет – грек.αναχωρησις – дуана, дәруіш) – анахорет деп әлемнен тыс және толық оңаша өмірсүретін, өзін тәубе, дұға және Құдайды тануға арнаған христиандық тақуаныайтады. 2. Әзербайжан: anachoret 3. Қырғыз: анахорет 4. Өзбек: anachoret 5. Түрік: anachoret 6. Ағылшын: anachoret 7. Испан: anachoret 8. Неміс: Anachoret 9. Француз: anachoret 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анахорет – анахорет Дефинициясы | +6 |
104. | ангажемент | ангажемент | ангажементангажементСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ангажемент (ангаже –француз.engage – «жалдау» сөзінен «engagement») – белгілі бір уақыт кезеңі ішіндебірнеше концерттерге, спектакльдерге орындаушымен, артистпен жасалатыншарттар. 2. Әзербайжан: nişan 3. Қырғыз: ангажемент 4. Өзбек: ishtirok etish 5. Түрік: nişan 6. Ағылшын: engagement 7. Испан: compromiso 8. Неміс: Еngagement 9. Француз: fiançailles 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ангажемент – ангажемент Дефинициясы | +6 |
105. | англез | англез | англезанглезСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Англез, англэз (англез –француз. anglaise – «ағылшын») – XVII – XIX ғасырларда (француз, хорнайп,контрданс және т.б.) Еуропада таралған және негізінен Англиядан шыққанбилердің ұжымдық атауы. Англезге тән ерекшелік – жұптардың бірінен кейін біріемес, бір-біріне қарсы орналасуы. 2. Әзербайжан: açılar 3. Қырғыз: англез 4. Өзбек: burchaklar 5. Түрік: anglezit 6. Ағылшын: angles 7. Испан: ángulos 8. Неміс: Winkel 9. Француз: angles 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. англез – англез Дефинициясы | +6 |
106. | ангошозаменте | ангошозаменте | ангошозаментеангошозаментеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ангошозаменте (ангошозаменте – итал.аngosciosamente – «зарықтыра, қорқынышты, шаршататын,қорқытатын») – музыка термині. 2. Әзербайжан: fəlakət 3. Қырғыз: ангошозаменте 4. Өзбек: angozosman 5. Түрік: angoshozamente 6. Ағылшын: angozosment 7. Испан: angozosment 8. Неміс: Angoshozamente 9. Француз: angozosment 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. ангошозаменте – ангошозаменте Дефинициясы | +6 |
107. | ангошозо | ангошозо | ангошозоангошозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ангошозо (итал.angoscioso – «зарықтыра, қорқынышты, шаршататын, қорқытатын») – музыкатермині. 2. Әзербайжан: angozosozo 3. Қырғыз: ангошозо 4. Өзбек: angozosozo 5. Түрік: angoshozo 6. Ағылшын: angozosozo 7. Испан: angozosozo 8. Неміс: Аngozosozo 9. Француз: angozosozo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. ангошозо – ангошозо Дефинициясы | +6 |
108. | анданте | анданте | андантеандантеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анданте (анданте – итал.andante) – музыка термині, итальяндық аудармасында «жүру» мағынасындағы«andare» етістігінен шыққан. Музыкада онымен музыкалық туындыны ойнатужылдамдығын көрсетеді және минутына 76-дан 108-ге дейінгі соққыдиапазонындағы қарқынға сәйкес келеді, ол адажио мен модерато арасындаорналасады. 2. Әзербайжан: аndante 3. Қырғыз: анданте 4. Өзбек: andante 5. Түрік: andante 6. Ағылшын: andante 7. Испан: andante 8. Неміс: Andante 9. Француз: andante 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анданте – анданте Дефинициясы | +6 |
109. | андантеконтабиле | андантеконтабиле | андантеконтабилеандантеконтабилеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анданте контабиле (андантеконтабиле– итал. аndante cantabile – «баяу және үнді») – музыка термині. 2. Әзербайжан: аndanteсontabile 3. Қырғыз: анданте контабиле 4. Өзбек: vaantecantabile 5. Түрік: andantecantabile 6. Ағылшын: andantecantabile 7. Испан: andantecantabile 8. Неміс: AndanteCantabile 9. Француз: andantecantabile 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анданте контабиле – андантеконтабиле Дефинициясы | +3 |
110. | андантемаестозо | андантемаестозо | андантемаестозоандантемаестозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анданте маестозо (андантемаестозо– итал. аndante maestoso – «баяу және айбынды») – музыка термині. 2. Әзербайжан: andantemaestozo 3. Қырғыз: анданте маестозо 4. Өзбек: andantemaestozo 5. Түрік: andantemaestozo 6. Ағылшын: andantemaestozo 7. Испан: andantemaestozo 8. Неміс: AndanteMaestozo 9. Француз: andantemaestozo 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. анданте маестозо – анданте маестозо Дефинициясы | +3 |
111. | андантино | андантино | андантиноандантиноСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Андантино (андантино – итал.andantino) – 1. Музыкалық шығарма немесе оның анданттан гөрі жылдаморындалатын бөлігі. 2. Орташа баяу және бірқалыпты, бірақ әндантқа қарағанда(музыкалық шығарманың орындалу қарқыны туралы) біршама жылдамырақ. 2. Әзербайжан: andantino 3. Қырғыз: андантино 4. Өзбек: andantino 5. Түрік: andantino 6. Ағылшын: andantino 7. Испан: andantino 8. Неміс: Andantino 9. Француз: andantino 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. андантино – андантино Дефинициясы | +6 |
112. | анимандо | анимандо | анимандоанимандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анимандо (анимандо – итал.аnimando – «жігерлене, жандана») – музыка термині. 2. Әзербайжан: animando 3. Қырғыз: анимандо 4. Өзбек: animando 5. Түрік: animando 6. Ағылшын: animando 7. Испан: animando 8. Неміс: Animando 9. Француз: animando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анимандо – анимандо Дефинициясы | +6 |
113. | анимато | анимато | аниматоаниматоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Анимато (анимато – итал.animato – «жандана, жігерлене») – жігерлене, жандана (музыкалық шығарманыңорындалу сипаты туралы). 2. Әзербайжан: animato 3. Қырғыз: ээрчүү 4. Өзбек: animato 5. Түрік: Animat 6. Ағылшын: animato 7. Испан: animato 8. Неміс: Animato 9. Француз: animato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. анимато – анимато Дефинициясы | +6 |
114. | ансамбль | ансамбль | ансамбльансамбльСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ансамбль (ансамбль –француз. ensemble «бірге, көптеген») – музыкалық туындыны бірнешеқатысушының бірлесіп орындауы және орындаушылардың шағын құрамы үшінмузыкалық туындының өзі. 2. Әзербайжан: ansamblı 3. Қырғыз: ансамбль 4. Өзбек: ansambl 5. Түрік: topluluk 6. Ағылшын: ensemble 7. Испан: conjunto 8. Неміс: Ensemble 9. Француз: ensemble 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: ансамбль – ансамбль 12. ансамбль – ансамбль Дефинициясы | +6 |
115. | ансамбльактерский | актерлiкансамбль | ансамбльактерскийактерлiкансамбльСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Актерлiк ансамбль (ансамбль –француз. ensemble «бірге, көптеген») – театр спектаклінде актерлер ойыныныңқисындылығы мен эстетикалық үйлесімділігі. 2. Әзербайжан: döküm ansamblı 3. Қырғыз: ансамбли экранга 4. Өзбек: to'qimalariningansambli 5. Түрік: oyuncukadrosu 6. Ағылшын: castensemble 7. Испан: conjuntode reparto 8. Неміс: ЕnsembleBesetzen 9. Француз: groupede distribution 10. Бекітілген нұсқасы: актер –актер 11. Заңнамадағықолданысы: актер – актер; ансамбль– ансамбль 12. ансамбль актерский – ансамбльактерский Дефинициясы | +4 |
116. | ансамбльвокально-инструментальный | ән-күйансамблi;вокалды-аспапты ансамбль | ансамбльвокально-инструментальныйән-күйансамблi;вокалды-аспапты ансамбльСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ән-күй ансамблi; вокалды-аспаптыансамбль(ансамбль –француз. ensemble «бірге, көптеген») – 1960–1980 жылдары Кеңес Одағындағы елтаныған кәсіби және көркемөнерпаздар музыкалық топтардың ресми атауы. 2. Әзербайжан:vokal-instrumental ansamblı 3. Қырғыз: үн жана аспаптыкансамблинин 4. Өзбек: vokal-instrumentalansambl 5. Түрік: vokalenstrümantal topluluğu 6. Ағылшын: vocal-instrumentalensemble 7. Испан: conjuntovocal-instrumental 8. Неміс: Vokal-Instrumentalensemble 9. Француз: ensemblevocal-instrumental 10. Бекітілген нұсқасы: инструмент– құрал, құрал-сайман; аспап; инструментализм – инструментализм 11. Заңнамадағықолданысы: вокальное исскуство – вокалдық өнер;инструмент – құрал, құрал-сайман; аспап; инструментализм – инструментализм;ансамбль – ансамбль 12. ансамбль вокально-инструментальный –вокалды-аспапты ансамбль Дефинициясы | +3 |
117. | ансамбльвокальный | әншiлiкансамбль;вокалды ансамбль | ансамбльвокальныйәншiлiкансамбль;вокалды ансамбльСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Әншiлiк ансамбль; вокалды ансамбль(ансамбль –француз. ensemble «бірге, көптеген») – әртістік және физикалық қабілеттерібар балалар шұғылданатын академиялық бағыттағы ұжым. 2. Әзербайжан: vokal ansamblı 3. Қырғыз: эстрадалыкансамбль 4. Өзбек: vokal ansambli 5. Түрік: vokaltopluluğu 6. Ағылшын: vocalensemble 7. Испан: conjuntovocal 8. Неміс: Vokalensemble 9. Француз: ensemble vocal 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: вокальное исскуство – вокалдық өнер;ансамбль – ансамбль 12. ансамбльвокальный – вокалды ансамбль Дефинициясы | +3 |
118. | ансьозо | ансьозо | ансьозоансьозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ансьозо (ансьозо – итал.аnsioso – «қорқынышты») – музыка термині. 2. Әзербайжан: ansoso 3. Қырғыз: ансьозо 4. Өзбек: ansoso 5. Түрік: ansozo 6. Ағылшын: ansoso 7. Испан: ansoso 8. Неміс: Ansoso 9. Француз: ansoso 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ансьозо – ансьозо Дефинициясы | +4 |
119. | антагонист | антагонист | антагонистантагонистСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антагонист (антагонист – грек.ἀνταγωνιστής «қарсылас, жау») – көркем шығармада: бастыкейіпкердің (протагонист) мақсаттарына жету жолында қарсы әрекет ететінкейіпкер. 2. Әзербайжан: antagonist 3. Қырғыз: антагонист 4. Өзбек: antagonist 5. Түрік: antagonist 6. Ағылшын: antagonist 7. Испан: antagonist 8. Неміс: Antagonist 9. Француз: antagoniste 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. антагонист – антагонист Дефинициясы | +5 |
120. | антифон | антифон | антифонантифонСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антифон (антифон – грек.ἀντίφωνος – дыбысқа жауап беретін, келіспеу) – бір-біріне қарсы орналасқанекі хордың (айту) біртіндеп жүзеге асыратын әні. 2. Әзербайжан: antifon 3. Қырғыз: антифон 4. Өзбек: antifon 5. Түрік: antifon 6. Ағылшын: antiphon 7. Испан: antifon 8. Неміс: Antifon 9. Француз: antifon 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. антифон – антифон Дефинициясы | +6 |
121. | антиэссенциализм | антиэссенциализм | антиэссенциализмантиэссенциализмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антиэссенциализм (анти –грек. аnti – «қарсы» + эссенциал лат. essence «болмыс») – XX ғасырдың елуінші және алпысыншы жылдарында ағылшын-американдықаналитикалық философия аясында дамыған эстетикадағы бағыт. 2. Әзербайжан: anti-özünəməxsusluq 3. Қырғыз: антиэссенциализ 4. Өзбек: qarshi turish 5. Түрік: antiessentsializm 6. Ағылшын: anti-essentialism 7. Испан: anti-esencialismo 8. Неміс: Anti-Essentialismus 9. Француз: anti-essentialisme 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. антиэссенциализм– антиэссенциализм Дефинициясы | +6 |
122. | антраша | антраша | антрашаантрашаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антраша (антраша –француз. entrechat, итал. capriola intrecciata «тоғысқан секіріс»)– классикалық балет биінде секіру секілді секіру, бишілердің аяғы ауадабір-біріне тиіп, тез қиылысатын кездегі қарғымалы түрдегі секірістің түрі. 2. Әзербайжан: anthrash 3. Қырғыз: антраша 4. Өзбек: anthrash 5. Түрік: anthrash 6. Ағылшын: anthrash 7. Испан: anthrash 8. Неміс: Anthrash 9. Француз: entrechat 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. антраша – антраша Дефинициясы | +6 |
123. | антре | антре | антреантреСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антре (антре –француз. entrée – «кіру, ену») – 1. Кейбір музыкалық би формаларының кіріспебөлігі: па-де-де, па-де-труа (балетте). 2. Осындай би формаларында бір немесебірнеше орындаушыларының сахнаға шығуы. 3. Цирк аренасында клоунның алғашқыпайда болуы. 4. Клоундар орындайтын сюжет-әңгіме немесе пантомимикалықкөрініс. 2. Әзербайжан: antre 3. Қырғыз: антре 4. Өзбек: antre 5. Түрік: antre 6. Ағылшын: antre 7. Испан: antre 8. Неміс: Antre 9. Француз: antre 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. антре – антре Дефинициясы | +6 |
124. | антреприза | антреприза | антрепризаантрепризаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Антреприза (антреприза –француз. entreprise – «кәсіпорын») – 1. Жеке театрнемесе басқа да ойын-сауық кәсіпорны. 2. Уақытша құрылған және декорацияминимумы бар кішкентай театр тобы (3-5 актер). 2. Әзербайжан: müəssisə 3. Қырғыз: ишкана 4. Өзбек: korxona 5. Түрік: entreprise 6. Ағылшын: enterprise 7. Испан: empresa 8. Неміс: Unternehmen 9. Француз: entreprise 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. антреприза – антреприза Дефинициясы | +3 |
125. | апарт | апарт | апартапартСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Апарт (апарт –француз. à part, латынның a parte – «өзіне, барлығына емес») – көрерменгебағытталған, монологтарды немесе репликаларды білдіретін театр термині(сахнада қатысушылар оларды естімейді деп есептеледі). 2. Әзербайжан: mənzil 3. Қырғыз: бөлмө 4. Өзбек: xonadon 5. Түрік: daire 6. Ағылшын: apartment 7. Испан: apartamento 8. Неміс: Wohnung 9. Француз: appartement 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. апарт – апарт Дефинициясы | +6 |
126. | аперто | аперто | апертоапертоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аперто (аперто – итал.aperti, aperto - «ойнау») – мыс және соқпалы аспаптарда сурдинсіз; сөзбе-сөзашық. 2. Әзербайжан: aperto 3. Қырғыз: аперто 4. Өзбек: aperto 5. Түрік: aperto 6. Ағылшын: aperto 7. Испан: aperto 8. Неміс: Aperto 9. Француз: aperto 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аперто – аперто Дефинициясы | +6 |
127. | аппассионато | аппассионато | аппассионатоаппассионатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аппассионато (аппассионато – итал.appassionato) – құмар, жанданған; музыкалық орындау сипатын белгілеу. 2. Әзербайжан: appassionato 3. Қырғыз: аппассионато 4. Өзбек: appassionato 5. Түрік: appassionato 6. Ағылшын: appassionato 7. Испан: appassionato 8. Неміс: Appassionato 9. Француз: appassionato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аппассионато – аппассионато Дефинициясы | +6 |
128. | аппенато | аппенато | аппенатоаппенатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аппенато (аппенато–итал.аppenato – «қинала») – музыка термині. 2. Әзербайжан: appenato 3. Қырғыз: аппенато 4. Өзбек: appenato 5. Түрік: appenato 6. Ағылшын: appenato 7. Испан: appenato 8. Неміс: Appenato 9. Француз: appenato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. аппенато – аппенато Дефинициясы | +6 |
129. | аппликатура | аппликатура | аппликатурааппликатураСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аппликатура (аппликатура –латын. аpplicare – «қолдану, бір нәрсеге салу») – музыкалық аспапта ойнаукезінде саусақтарды орналастыру тәртібі. 2. Әзербайжан: barmaqlama 3. Қырғыз: аппликатура 4. Өзбек: barmoq bilan 5. Түрік: parmaklama 6. Ағылшын: fingering 7. Испан: digitación 8. Неміс: Fingersatz 9. Француз: doigté 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аппликатура – аппликатура Дефинициясы | +6 |
130. | апподжандо | апподжандо | апподжандоапподжандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Апподжандо (апподжандо – итал.аppoggiando – «ұстай») – музыка термині. 2. Әзербайжан: uppojando 3. Қырғыз: апподжандо 4. Өзбек: uppojando 5. Түрік: appodzhando 6. Ағылшын: uppojando 7. Испан: appodzhando 8. Неміс: Uppojando 9. Француз: uppojando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. апподжандо – апподжандо Дефинициясы | +6 |
131. | арнуво | арнуво | арнувоарнувоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ар нуво (ар нуво – француз.art nouveaux – «жаңа өнер») – сәулет, сәндік-қолданбалы өнер, кескіндеме жәнемүсіндеу стилі; мүмкін, 19 соңы мен 20 ғасырдың басындағы еуропалық жәнеамерикандық өнердегі соңғы бірегей көркем стиль. 2. Әзербайжан: ar nouveau 3. Қырғыз: ар нуво 4. Өзбек: ar nouveau 5. Түрік: ar nouveau 6. Ағылшын: art nouveau 7. Испан: ar nouveau 8. Неміс: Ar Nouveau 9. Француз: ar nouveau 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ар нуво - ар нуво Дефинициясы | +6 |
132. | арабеск | арабеск | арабескарабескСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Aрабеск (арабеск –француз. arabesque – арабша; транскрипция: aʀa'bɛsk) – классикалық бидіңнегізгі қалыптарының бірі. 2. Әзербайжан: arabesque 3. Қырғыз: арабеск 4. Өзбек: arabesk 5. Түрік: arabesk 6. Ағылшын: arabesque 7. Испан: arabesco 8. Неміс: Arabeske 9. Француз: arabesque 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арабеск – арабеск Дефинициясы | +6 |
133. | аранжировка | әрлеу;аранжирлеу | аранжировкаәрлеу;аранжирлеуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Әрлеу, аранжирлеу (аранжир– француз.arranger – «ретке келтіру, орналастыру») – музыкалық туындыны алғашқыдан ерекшеленетіннысанда ұсыну үшін дайындау және бейімдеу өнері. 2. Әзербайжан: tərtibat 3. Қырғыз: аранжировка 4. Өзбек: tartibga solish 5. Түрік: düzenleme 6. Ағылшын: arrangement 7. Испан: arreglo 8. Неміс: Аrrangement 9. Француз:arrangement 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағы қолданысы: аранжировка – аранжировка 12. аранжировка– аранжирлеу Дефинициясы | +6 |
134. | аранжировщик | әрлеуші;аранжирлеуші | аранжировщикәрлеуші;аранжирлеушіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Әрлеуші, аранжирлеуші (аранжир– француз.arranger – «ретке келтіру, орналастыру») – тамаша мәтін мен әуенді музыкалықмазмұнмен ұсынатын адам: соқпалы, бас, клавишті, гитаралар, жеке аспаптаржәне т.б. партияларын ойлап табады. 2. Әзербайжан: aranjimançı 3. Қырғыз: аранжировщик 4. Өзбек: tartibga solish 5. Түрік: aranjör 6. Ағылшын: arranger 7. Испан: arreglista 8. Неміс: Аrrangeur 9. Француз: arrangeur 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағы қолданысы: аранжировка – аранжировка 12. аранжировщик– аранжирлеуші Дефинициясы | +5 |
135. | арденте | арденте | ардентеардентеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арденте (арденте – итал. аrdente–«қызу, жалынды»)– музыка термині. 2. Әзербайжан: ardente 3. Қырғыз: арденте 4. Өзбек: ardente 5. Түрік: ardente 6. Ағылшын: ardente 7. Испан: ardente 8. Неміс: Ardente 9. Француз: ardente 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағықолданысы: - 12. арденте –арденте Дефинициясы | +6 |
136. | аренацирковая | циркаренасы | аренацирковаяциркаренасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Цирк аренасы (арена – лат.arena – сөзбе-сөз – «құм»; цирк – лат.. circus – «шеңбер») – циркте әртістердің өнер көрсетуіүшін бөгеті бар дөңгелек алаң (диаметрі 13 м). 2. Әзербайжан: arena sirk 3. Қырғыз: цирк жайылган 4. Өзбек: sirk arenasi 5. Түрік: аrena sirk 6. Ағылшын: circus arena 7. Испан: arena de circo 8. Неміс: Arena Zirkus 9. Француз: arène de сirque 10. Бекітілген нұсқасы: цирк – цирк; арена– арена, алаң 11. Заңнамадағы қолданысы: отчет о деятельности театра(цирка) – театр (цирк) қызметі туралы есеп; арена – арена, алаң; циркалаңы – цирковая площадь 12. арена цирковая – цирк аренасы Дефинициясы | +4 |
137. | ариетта | ариетта | ариеттаариеттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ариетта (ариетта – итал.arietta) – 1) Әдетте, екі өлшемді нысандағы шағын ария 2) 18 ғасырдың1-жартысында француз операсындағы da capo ариясы. 3) Француз комикалықоперасының бір түрлерінде – «ариеттермен күресетін комедиялар». 2. Әзербайжан: arietta 3. Қырғыз: ариетта 4. Өзбек: arietta 5. Түрік: arietta 6. Ағылшын: arietta 7. Испан: arietta 8. Неміс: Arietta 9. Француз: arietta 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: ариетта – ариетта («Балалар музыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерініңжәне балалар өнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім берубағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылымминистрінің 2011 жылғы 29 желтоқсандағы № 543 бұйрығына өзгеріс пентолықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылымминистрінің 2019 жылғы 4 ақпандағы № 56 бұйрығы. Қазақстан РеспубликасыныңӘділет министрлігінде 2019 жылғы 6 ақпанда № 18265 болып тіркелді.) 12. ариетта –ариетта Дефинициясы | +6 |
138. | ариозо | ариозо | ариозоариозоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ариозо (ариозо – итал.arioso, сөзбе-сөз – «арияға жуық») – 1) Ария мен речитатив арасындағы аралықорын алатын вок. музыка жанры (опералық, кантаттық). 2) Ойын немесе ән айтусипатын көрсететін орындаушылық белгі (ария сияқты). 2. Әзербайжан: arioso 3. Қырғыз: ариозо 4. Өзбек: arioso 5. Түрік: arioso 6. Ағылшын: arioso 7. Испан: arioso 8. Неміс: Arioso 9. Француз: arioso 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ариозо – ариозо Дефинициясы | +6 |
139. | ария | ария | арияарияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ария (ария – итал.aria, ағылшын. және француз. air) – вокалдық музыканың жанры; әнқоймасының әуенімен, оркестрдің сүйемелдеуімен әнші-солист орындайтын,операда, ораторияда немесе кантатта құрастыру бойынша аяқталған эпизод(нөмір). 2. Әзербайжан: ariya 3. Қырғыз: ария 4. Өзбек: ariya 5. Түрік: ariya 6. Ағылшын: aria 7. Испан: aria 8. Неміс: Aria 9. Француз: aria 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: недраматическое публичное исполнение частеймузыкально-драматических произведений (арии, песни) Драмалық туындылардың бөлiмдерiн (ариялар, әндер) көпшiлiк алдындадрамалық емес орындау («Туындыларды көпшілік алдында орындау, көпшiлiккехабарлау жолымен пайдаланғаны үшін, туындыларды қайта шығарғаны және (немесе)таратқаны үшiн авторлық сыйақының ең төменгi ставкаларын қолдану тәртiбiжөнiндегі нұсқаулықты бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Әділетминистрлігінің 2004 жылғы 15 желтоқсандағы N 362 бұйрығы. ҚазақстанРеспубликасы Әділет министрлігінде 2005 жылғы 20 қаңтарда тіркелді. Тіркеу №3372.) 12. ария – ария Дефинициясы | +3 |
140. | арлекин | арлекин | арлекинарлекинСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арлекин (арлекин – итал.arlechino– «сайқымазақ»)– 1. Итальяндық комедияда түрлі-түсті қалдықтардан тұратын көйлек кигенсайқымазақ. 2. Сахна құрылымын жасыратын алдыңғы сахна шымылдығының жоғарғыбөлігі. 2. Әзербайжан: аrlekin 3. Қырғыз: арлекин 4. Өзбек: аrlekin 5. Түрік: аrlekin 6. Ағылшын: harlequin 7. Испан: arlequín 8. Неміс: Harlekin 9. Француз: arlequin 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арлекин – арлекин Дефинициясы | +6 |
141. | арлекинада | арлекинада | арлекинадаарлекинадаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арлекинада (арлекинада –француз. arlequinade, итал. arlechino - «арлекин») – арлекин, яғнисайқымазақ басты рөл ойнайтын пьеса. 2. Әзербайжан: arlekinada 3. Қырғыз: арлекинада 4. Өзбек: arlekinada 5. Түрік: arlekinada 6. Ағылшын: harlequinade 7. Испан: arlequinada 8. Неміс: Arlequinada 9. Француз: don quixote 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арлекинада – арлекинада Дефинициясы | +6 |
142. | арпеджио | арпеджио | арпеджиоарпеджиоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арпеджио (арпеджио – итал.arpa «арфа», arpeggio, сөзбе-сөз «арфадағыдай») – көбінесе, ішекті жәнеклавишті аспаптарда аккорд дыбыстары бірінен кейін бірі жүретін аккордтардыорындау тәсілі. 2. Әзербайжан: arpeggios 3. Қырғыз: арпеджио 4. Өзбек: аrpeggio 5. Түрік: аrpej 6. Ағылшын: arpeggio 7. Испан: arpegio 8. Неміс: Аrpeggio 9. Француз: arpège 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: арпеджио – арпеджио («Балалармузыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнермектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен бағдарламаларын бекіту туралы»Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрінің 2011 жылғы 29желтоқсандағы № 543 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» ҚазақстанРеспубликасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 20 қаңтардағы № 48бұйрығы.) 12. арпеджио –арпеджио Дефинициясы | +6 |
143. | артбрют | артбрют | артбрютартбрютСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ар брют, ар-брют (арт брют –француз. аrt brut – «дөрекі өнер», осында – «өңделмеген, шексіз өнер») –француз суретшісі Жан Дюбюфенің (1945) өзі жинағап, қоғамдық және психикалықтұрғыдан алғанда маргинал (жан жағынан ауырғандар, мүгедектер, қамаудағылар,жалғыз ғажайыптар және т.б.) болып табылатын кәсіби емес шеберлер жасағанкартиналар, суреттер мен мүсіндер коллекциясын сипаттау үшін енгізгентермині. 2. Әзербайжан: art brut 3. Қырғыз: арт брют 4. Өзбек: art brut 5. Түрік: art brut 6. Ағылшын: art brut 7. Испан: art brut 8. Неміс: Art Brut 9. Француз: l'art brut 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арт брют - арт брют Дефинициясы | +6 |
144. | артинформель | артинформель | артинформельартинформельСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арт информель (артинформель– француз. art informel – «тұлғасыз, дерексіз өнер») – абстрактіліөнердің бір түрі, онда дәстүрлі кескіндеме техникасы (бояулар менқылқаламдар) пайдаланылмайды. 2. Әзербайжан: аrt Informel 3. Қырғыз: арт информель 4. Өзбек: badiiy axborot 5. Түрік: аrt muhbir 6. Ағылшын: art informel 7. Испан: artistel 8. Неміс: Аrt Informel 9. Француз: l'art informel 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арт информель – арт информель Дефинициясы | +6 |
145. | арт-деко | арт-деко | арт-декоарт-декоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арт-деко (арт-деко– француз.art déco, сөзбе-сөз – «сәндік өнер», француз. Exposition Internationale desArts Décoratifs et Industriels Modernes – Заманауисәндік және өнеркәсіптік өнердің халықаралық көрмесі) – ХХ ғасырдың екіншіширегіндегі Батыс Еуропа мен Америка елдерінің бейнелеу және сәндікөнеріндегі стильдік ағым. 2. Әзербайжан: art deco 3. Қырғыз: арт-деко 4. Өзбек: art deco 5. Түрік: art deco 6. Ағылшын: art deco 7. Испан: art deco 8. Неміс: Art Deco 9. Француз: art déco 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. арт-деко – арт-деко Дефинициясы | +5 |
146. | арт-директор | арт-директор | арт-директорарт-директорСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арт-директор (арт-директор –ағылшын. art director – «өнер бойынша жетекші») – көркемдік жетекші,шығармашылық жетекші, арт-менеджер, бас суретші – көркем немесе өзге дешығармашылық бөлімнің немесе медиа-жобаның бастығы: «жобаны іске асырушы»;жарнама, баспа бизнесі, кино, дизайн, мейрамхана бизнесі, теледидар,Интернет, бейне ойындар, ойын-сауық индустриясы сияқты әртүрлі қызметсалаларындағы ұқсас бірқатар басқарушылық лауазымдар үшін жалпы атау. 2. Әзербайжан: art-direktoru 3. Қырғыз: арт-директор 4. Өзбек: badiiy direktor 5. Түрік: sanat yönetmeni 6. Ағылшын: art director 7. Испан: director de arte 8. Неміс: Art Director 9. Француз: directeurartistique 10. Бекітілген нұсқасы: директор – директор 11.Заңнамадағы қолданысы: директор – директор 12. арт-директор – арт-директор Дефинициясы | +3 |
147. | артеповера | артеповера | артеповераартеповераСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Арте повера (артеповера – итал.аrte povera – «жұпыны өнер») – 1960-жылдардың екінші жартысында Рим, Турин,Милан және Генуядан суретшілерді біріктірген көркем ағысты анықтау үшін 1967жылы өнертанушы және куратор Джермано Челант енгізген термин. 2. Әзербайжан: arte aşpaz 3. Қырғыз: арте повера 4. Өзбек: pover san'ati 5. Түрік: arte povera 6. Ағылшын: arte povera 7. Испан: arte poera 8. Неміс: Arte Povera 9. Француз: arte povera 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. арте повера – арте повера Дефинициясы | +5 |
148. | артиколато | артиколато | артиколатоартиколатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Артиколато (артиколато – итал.articolato – «нақты артикуляциялау») – музыка термині. 2. Әзербайжан: articolato 3. Қырғыз: артиколато 4. Өзбек: articolato 5. Түрік: articolato 6. Ағылшын: articolato 7. Испан: articolato 8. Неміс: Articolato 9. Француз: articolato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. артиколато – артиколато Дефинициясы | +5 |
149. | архаист | архаист | архаистархаистСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Архаист (архаист – грек.archaios – «көне») – өткен кезең шеберлерінің формаларына, тәсілдері менстиліне еліктейтін жазушы немесе суретші. 2. Әзербайжан: arxaist 3. Қырғыз: архаист 4. Өзбек: arxaist 5. Түрік: arxaist 6. Ағылшын: archaic 7. Испан: arcaico 8. Неміс: Archaic 9. Француз: archaïque 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. архаист – архаист Дефинициясы | +5 |
150. | архаистика | архаистика | архаистикаархаистикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Архаистика (архаист – гр.archaios – «көне») – көне формаларға, өнердегі ескі мәнерге еліктеу. 2. Әзербайжан: arxaistika 3. Қырғыз: архаистика 4. Өзбек: arxaistika 5. Түрік :arxaistika 6. Ағылшын: archaism 7. Испан: la arqueología 8. Неміс: Archaism 9. Француз: la arqueología 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. архаистика – архаистика Дефинициясы | +5 |
151. | архимим | архимим | архимимархимимСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Архимим (архимим – грек.archimimos, archi – «үлкен» және mimos – «еліктейтін») – Ежелгі Римдепантомиманы ойнаған басты актерлер. 2. Әзербайжан: arxim 3. Қырғыз: архимим 4. Өзбек: arxim 5. Түрік: arxim 6. Ағылшын: archimedes 7. Испан: archimim 8. Неміс: Archimedes 9. Француз: archimedes 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. архимим – архимим Дефинициясы | +5 |
152. | аскетизм | тақуалық; аскеттік; аскетизм | аскетизмтақуалық; аскеттік; аскетизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Тақуалық; аскеттік; аскетизм (аскетос– грек. ἄσκησις – «жаттығу») – өзін-өзі реттеу, өзін-өзі шектеу, жанкештілік,қиын уәделерді орындау жаттығулары арқылы рухани мақсаттарға қол жеткізуәдістемесі. 2. Әзербайжан: asketizm 3. Қырғыз: алпур-асманчылык 4. Өзбек: ascetism 5. Түрік: sofuluk 6. Ағылшын: asceticism 7. Испан: ascetismo 8. Неміс: Asceticism 9. Француз: ascétisme 10. Бекітілген нұсқасы: аскет –аскет, тақуа (2018 жылғы 30 қараша) 11. Заңнамадағықолданысы: тақуа – благочинный 12. аскетизм – аскетизм Дефинициясы | +5 |
153. | ассамбляж | ассамбляж | ассамбляжассамбляжСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ассамбляж (ассамбляж –француз. assemblage – қосу, жинау, монтаж) – коллажға ұқсас,бірақ көлемді бөлшектер немесе жазықтықта сурет ретінде жинақталған бүтінзаттарды пайдаланатын визуалды өнер техникасы. 2. Әзербайжан: asian anasini 3. Қырғыз: ассамбляж 4. Өзбек: assemblyaj 5. Түрік: assamblage 6. Ағылшын: assemblage 7. Испан: asamblea 8. Неміс: Assemblage 9. Француз: assemblage 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. ассамбляж – ассамбляж Дефинициясы | +5 |
154. | ассистент | ассистент | ассистентассистентСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ассистент (ассистент – лат.assistere «күту», «көмектесу», assistentes) – 1) қандай да бір өз қызметінатқару кезінде қатысып отырған және оған осы бойынша көмектесетін адам;мұндай көмекшілер оқу орындарындағы профессорларда, ауруханалардағыдәрігерлерде және т.б. болады. 2) Дәрменсіз борышкердің істерін аяқтау үшінқызмет атқаратын кредиторлар арасындағы делдал. 3) Севильдегі бірінші төреші. 2. Әзербайжан: assistent 3. Қырғыз: ассистент 4. Өзбек: yordamchi 5. Түрік: asistan 6. Ағылшын: assistant 7. Испан: asistente 8. Неміс: Assistant 9. Француз: assistant 10.Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: ассистент – ассистент («Жұмыс іздеп жүрген адамдарды, жұмыссыздарды тіркеу жәнехалықты жұмыспен қамту орталықтары көрсететін еңбек делдалдығын жүзеге асыру қағидаларынбекіту туралы»ҚазақстанРеспубликасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2018 жылғы 19маусымдағы № 259 бұйрығы) 12. ассистент – ассистент Дефинициясы | +5 |
155. | астеизм | астеизм | астеизмастеизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Астеизм (астеизм – грек.asty – «қала», asteios, asteismos, лат. urbanitas «астаналық») – тропретіндегі ирония түрі. 2. Әзербайжан: asteizm 3. Қырғыз: астеизм 4. Өзбек: asteizm 5. Түрік: asteizm 6. Ағылшын: asteism 7. Испан: asteísmo 8. Неміс: Asteism 9. Француз: asthénie 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: - 12. астеизм – астеизм Дефинициясы | +5 |
156. | атрибуция | атрибуция | атрибуцияатрибуцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Атрибуция (атрибуция – лат.attributio «ақша беру туралы нұсқама, қаражат бөлу») – көркем шығарманыңавторын немесе оның жасалған уақыты мен орнын анықтау. 2. Әзербайжан: attribution 3. Қырғыз: атрибуция 4. Өзбек: attribution 5. Түрік: attribution 6. Ағылшын: attribution 7. Испан: atribución 8. Неміс: Attribution 9. Француз: l'attribution 10. Бекітілген нұсқасы: атрибут– атрибут(2018 жылғы 27 маусым) 11.Заңнамадағы қолданысы: атрибут – атрибут 12. атрибуция – атрибуция Дефинициясы | +5 |
157. | аттаккасубито | аттаккасубито | аттаккасубитоаттаккасубитоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аттакка субито (аттаккасубито– итал. аttacca subito – «дереу ену») – музыка термині. 2. Әзербайжан: attakka subito 3. Қырғыз: аттакка субито 4. Өзбек: attakka subito 5. Түрік: attakka subito 6. Ағылшын: attacca subito 7. Испан: attacca subito 8. Неміс: Attacca Subito 9. Француз: attacca subito 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аттакка субито – аттакка субито Дефинициясы | +5 |
158. | аттитюд | аттитюд | аттитюдаттитюдСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аттитюд (аттитюд –француз. attitude – «қалып») – тепе-теңдік бір аяқта сақталатын, ал екіншіаяғы көтеріліп, артқа бүгілген күйде көрінетін классикалық бидегі негізгіқалыптардың бірі. 2. Әзербайжан: attitude 3. Қырғыз: аттитюд 4. Өзбек: attitude 5. Түрік: attitude 6. Ағылшын: attitude 7. Испан: attitude 8. Неміс: Attitude 9. Француз: attitud 10.Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: Аттитюд – «Балалар музыкамектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнермектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларын бекітутуралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 29желтоқсандағы № 543 Бұйрығы. 12. аттитюд –аттитюд Дефинициясы | +5 |
159. | аттракцион | аттракцион | аттракционаттракционСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аттракцион (аттракцион –француз. attraction – «еліктіргіш») – ойын-сауық үшін жасалғанқұрылыс немесе құрылғы. 2. Әзербайжан: əyləncə 3. Қырғыз: аттракцион 4. Өзбек: diqqatga sazovorjoylar 5. Түрік: atraksiyon 6. Ағылшын: attraction 7. Испан: atracción 8. Неміс: Schaustellung 9. Француз: attraction 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: сюжетный аттракцион – сюжеттiк аттракцион («Туындыларды пайдаланудың кейбiр түрлерiүшiн авторлық сыйақының ең төменгi ставкаларын бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2004 жылғы 20 қазандағы № 1083 қаулысы) 12. аттракцион –аттракцион Дефинициясы | +5 |
160. | ауфтакт | ауфтакт | ауфтактауфтактСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ауфтакт (ауфтакт – нем.аuftakt, ағылшын. upbeat «көтерілген») – дыбыстаудың бастапқы үлесініңалдындағы, сондай-ақ хорда немесе оркестрде такттің келесі үлестерініңәрқайсысының орындалуының басталуы мен сипаты, оған сәйкес келетін және кірісуақыты, қарқыны, штрихі, дыбыстың сипаты мен шабуылы, музыканың бейнелімазмұны және т. б. туралы толық ақпарат беретін дирижерлік ишара (сілтеу). 2. Әзербайжан: auftact 3. Қырғыз: ауфтакт 4. Өзбек: auftact 5. Түрік: auftact 6. Ағылшын: auftakt 7. Испан: auftact 8. Неміс: Auftakt 9. Француз: auftakt 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: аутфтакт – аутфтакт («Балалар музыкамектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнермектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларын бекітутуралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 29желтоқсандағы № 543 бұйрығына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы»Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 4 ақпандағы №56 бұйрығы) 12. ауфтакт –ауфтакт Дефинициясы | +5 |
161. | аффабиле | аффабиле | аффабилеаффабилеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аффабиле (аффабиле – итал.аffabile –«мейірімді», «жайдары»)– музыка термині. 2. Әзербайжан: affabile 3. Қырғыз: аффабиле 4. Өзбек: affabile 5. Түрік: affabile 6. Ағылшын: affable 7. Испан: affabile 8. Неміс: Affabile 9. Француз: affabile 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аффабиле – аффабиле Дефинициясы | +5 |
162. | аффаннато | аффаннато | аффаннатоаффаннатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аффаннато (аффаннато – итал.аffannato – «мазасыз», «қорқынышты») – музыка термині. 2. Әзербайжан: affannato 3. Қырғыз: аффаннато 4. Өзбек: affannato 5. Түрік: affannato 6. Ағылшын: affannato 7. Испан: affannato 8. Неміс: Affannato 9. Француз: affannato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аффаннато – аффаннато Дефинициясы | +5 |
163. | аффретато | аффретато | аффретатоаффретатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аффретато (аффретато – итал.аffretato «жылдам», «жылдамдату») – музыка термині. 2. Әзербайжан: affretato 3. Қырғыз: аффретато 4. Өзбек: afretato 5. Түрік: affretato 6. Ағылшын: affatato 7. Испан: affatato 8. Неміс: Affatato 9.Француз: affatato 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аффретато – аффретато Дефинициясы | +5 |
164. | аччелерандо | аччелерандо | аччелерандоаччелерандоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аччелерандо (аччелерандо – итал.accelerando «тездете») – музыкалық шығарманың қарқынының, әсіресе, оныңсоңында біртіндеп үдеуі. 2. Әзербайжан: açchelerando 3. Қырғыз: аччелерандо 4. Өзбек: achchelerando 5. Түрік: hızlanarak 6. Ағылшын: accelerando 7. Испан: achcelerando 8. Неміс: Accelerando 9. Француз: accelerando 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағы қолданысы: аччелерандо – аччелерандо(«Балалар музыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балаларөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларынбекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы29 желтоқсандағы № 543 бұйрығына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралыҚазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 4 ақпандағы №56 бұйрығы) 12. аччелерандо– аччелерандо Дефинициясы | +5 |
165. | аэд | аэд | аэдаэдСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аэд (аэд – грек. ἀοιδός,aoidos – «әнші») – әнші, ежелгі грек көне эпосының негізіндегі халық әндерінайтушы. 2. Әзербайжан: aed 3. Қырғыз: аэд 4. Өзбек: aed 5. Түрік: aed 6. Ағылшын: aed 7. Испан: aed 8. Неміс: Aed 9. Француз: aed 10. Бекітілген нұсқасы:- 11.Заңнамадағы қолданысы: - 12. аэд – аэд Дефинициясы | +5 |
166. | аэрография | аэрография | аэрографияаэрографияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аэрография (аэро – грек. ἀήρ«ауа» + графия – грек. γράφω – «жазамын») – аэрографты қандай да бір беткесығылған ауаның көмегімен сұйық немесе ұнтақ тәрізді бояғышты жағуға арналғанқұрал ретінде пайдаланатын бейнелеу өнері техникаларының бірі. 2. Әзербайжан: aerography 3. Қырғыз: аэрография 4. Өзбек: aerografiya 5. Түрік: airbrush 6. Ағылшын: aerography 7. Испан: aerógrafo 8. Неміс: Aerographie 9. Француз: aérographe 10. Бекітілген нұсқасы:- 11. Заңнамадағықолданысы: 12. аэрография – аэрография Дефинициясы | +5 |
167. | багатель | багатель | багательбагательСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Багатель (фр. bagatelle – «жай бір зат», «бірдеңе», «шағынзат») – әдетте фортепианоға арналған шағын, техникалық тұрғыдан қарапайымпьеса. 2. Әзербайжан: bagatel3. Қырғыз: багатель 4. Өзбек: bagatel 5. Түрік: bagatelle6. Ағылшын: bagatelle 7. Испан: bagatela8. Неміс: Bagatelle 9. Француз: bagatelle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.багатель– багатель Дефинициясы | +5 |
168. | бадинаж | бадинаж | бадинажбадинажСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бадинаж (фр. badinage) – қызықты әзіл, сықақ; XVIII ғасырдағы инструменталды сиюталар бөлігінің атауы. Жылдам ырғағымен әрі қос бөлікті мөлшерімен ерекшелінеді, сипаты бойынша скрецоға жақын. 2. Әзербайжан: badinaj 3. Қырғыз: бадинаж 4. Өзбек: badinaj 5. Түрік: badinaj6. Ағылшын: badinaj 7. Испан: badinaj8. Неміс: Badinaj 9. Француз: badinage 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: багет – багет 12.багет – багет Дефинициясы | +2 |
169. | бадрап | бадрап | бадрапбадрапСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бадрап (ағылш. bad rap) – өнер саласында жаман атаққа ие болу.2. Әзербайжан: badrap 3. Қырғыз: бадрап 4. Өзбек: badrap 5. Түрік: badrap6. Ағылшын: badrap 7. Испан: badrap8. Неміс: Badrap 9.Француз: badrap 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.бадрап– бадрап Дефинициясы | +5 |
170. | балабан | балабан | балабанбалабанСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балабан, баламан – Кавказ бен Орта Азия халықтарындағы ағаштан жасалатын үрмелі музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: balaban 3. Қырғыз: балабан 4. Өзбек: balaban 5. Түрік: balaban6. Ағылшын: balaban 7. Испан: balaban8. Неміс: Balaban 9. Француз: balaban 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.балабан– балабан Дефинициясы | +5 |
171. | балафо | балафо | балафобалафоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балафо, балафон – ұрмалы аспап, ағаш пластиналарының жинағы. Маримбаның бір түрі. Батыс Африка елдерінде (Судан, Сенегал, Гуинея) таралған.2. Әзербайжан: balafo 3. Қырғыз: балафо 4. Өзбек: balafo 5. Түрік: balafo6. Ағылшын: balafo 7. Испан: balafo8. Неміс: balafo 9. Француз: balafo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.балафо– балафо Дефинициясы | +5 |
172. | балбал | балбал | балбалбалбалСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балбал (моңғол-түркі. balbal – «кейіп») – Ежелгі Моңғолиядағы көсемдерге арналған құлпытас, мазартасының түрі. Қорғанның Шығыс бағытыннан тармақталып орнатылған мүсіндер, жеңілген жауларды бейнелеген. 2. Әзербайжан: balbal 3. Қырғыз: балбал 4. Өзбек: balbal 5. Түрік: balbal6. Ағылшын: balbal 7. Испан: balbal8. Неміс: Balbal 9. Француз: balbal 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.балбал– балбал Дефинициясы | +5 |
173. | балет | балет | балетбалетСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балет (грек. ballizein – «билеу») – әрекет етуші тұлғалары түрлі ынтықтықтарын сөз арқылы емес, тек қана мимикалық қозғалыстардың және бидің көмегімен, музыка сүйемелдеуі арқылы бейнелейтін театрлық көріністер. 2. Әзербайжан: balet 3. Қырғыз: балет 4. Өзбек: balet 5. Түрік: bale6. Ағылшын: ballet 7. Испан: el ballet8. Неміс: das Ballett 9. Француз: le ballet 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12.балет– балет Дефинициясы | +5 |
174. | балетовед | балеттанушы | балетоведбалеттанушыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балеттанушы (грек. ballizein – «билеу») – балет теориясы мен тарихы саласындағы маман. 2. Әзербайжан: balet mütəxəssisi 3. Қырғыз: балетовед 4. Өзбек: baletmutaxassisi 5. Түрік: bale uzmanı6. Ағылшын: ballet expert 7. Испан: experto en ballet8. Неміс: Ballettexperte 9. Француз: expert en ballet 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12.балетовед – балеттанушы Дефинициясы | +5 |
175. | балетоведение | балеттану | балетоведениебалеттануСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Балеттану (грек. ballizein– «билеу») – өнертанудың бір тармағы, балеттің теориясы мен тарихы. 2. Әзербайжан: balet tədqiqatları3. Қырғыз: балетоведение 4. Өзбек: balettadqiqotlar 5. Түрік: bale çalışmaları6. Ағылшын: ballet studies 7. Испан: estudios de ballet8. Неміс: Ballettstudien 9.Француз: études de ballet 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12. балетоведение – балеттану Дефинициясы | +3 |
176. | балетоман | балетқұмар | балетоманбалетқұмарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балетқұмар (балет – грек. ballizein – «билеу» + ман – грек. manie – «әуестік») – балетке аса құмар адам.2. Әзербайжан: balet adam 3. Қырғыз: балетоман 4. Өзбек: baletchi 5. Түрік: bale adamı6. Ағылшын: balletomane 7. Испан: hombre de ballet8. Неміс: Ballettmann 9. Француз: homme de ballet 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12. балетоман – балетқұмар Дефинициясы | +5 |
177. | балетомания | балетқұмарлық | балетоманиябалетқұмарлықСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балетқұмарлық (балет – грек. ballizein – «билеу» + ман – грек. manie – «әуестік») – көрініс ретінде балетпен қатты әуестену түсінігі.2. Әзербайжан: balletomanes 3. Қырғыз: балетомания 4. Өзбек: balletomanya 5. Түрік: balletomanes6. Ағылшын: balletomanes 7. Испан: balletómanos8. Неміс: Balletomanes 9. Француз: balletomanes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12. балетомания –балетқұмарлық Дефинициясы | +4 |
178. | балет-пантомима | балет-пантомима | балет-пантомимабалет-пантомимаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балет-пантомима (балет – грек. ballizein – «билеу»; пантомима – грек. παντ(ο), πᾶς – «түгел», «бүті»н + μῖμος – «мим», «актёр»; «еліктеу», «жаңғырту») – қатысушылары мимикамен, ымдасып немесе пластикалық қозғалыстармен байланысатын театрлық көрініс. 2. Әзербайжан: balet pantomimi 3. Қырғыз: балет-пантомима 4. Өзбек: balet-pantomima 5. Түрік: bale pandomim6. Ағылшын: ballet pantomime 7. Испан: ballet pantomima8. Неміс: Ballettpantomime 9. Француз: ballet pantomime 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12. балет-пантомима – балет-пантомима Дефинициясы | +5 |
179. | балет-феерия | сиқырлыбалет | балет-феериясиқырлыбалетСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балет-феерия, сыйқырлы балет (балет – грек. ballizein – «билеу»; феерия – франц. фея – «пері») – перілер, рухтар, жындар және т.б. кейіпкерлер қатысатын фантастикалық мазмұндағы театрланған көрініс. 2. Әзербайжан: balet extravaganza 3. Қырғыз: балет-феерия 4. Өзбек: baletekstravaganza 5. Түрік: bale extravaganza6. Ағылшын: balletextravaganza 7. Испан: extravagancia de ballet8. Неміс: Ballett-Extravaganz 9. Француз: balletextravagant 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: балет –балет 12. балет-феерия – сиқырлы балет Дефинициясы | +3 |
180. | балладнаяопера | балладалықопера | балладнаяоперабалладалықопераСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Балладалық опера(окситан. balada/ballada, balar – «билеу», итал. opera – «іс», «жұмыс»,«шаруа»; «жыр операсы») – Ұлыбританияда пайда болып XVIII ғасырда Италия,Франция, Германия мен Испанияға таралған комиедиялық операның бір түрі. 2. Әзербайжан: ballad opera3. Қырғыз: балладаоперасу 4. Өзбек: ballad operasi 5. Түрік: ballad operası6. Ағылшын: ballad opera 7. Испан: ópera balada8. Неміс: Balladenoper 9. Француз: ballade d'opéra 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: баллада– баллада; опера – опера 12. балладнаяопера – балладалық опера Дефинициясы | +5 |
181. | баллетто | баллетто | баллеттобаллеттоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Баллетто (итал. Balletto – «балет») – мадригалдың түрі, полифониялық бітімге қарағанда аккордтығы басым би сипатындағы вокалды шығарма; жанрдың ерекшелігі – мәтінге қосымша «мәнсіз» буындардың қосылуы, мысалға «фа-ля-ля»: осыдан жанрдың тағы бір атауы «фа-ля» туындайды. Алғашқы рет ағылшын сазгері мен теорияшысы Томас Морли тарапынан айрықшаланған.2. Әзербайжан: baletto 3. Қырғыз: баллетто 4. Өзбек: baletto 5. Түрік: baletto6. Ағылшын: baletto 7. Испан: Baletto8. Неміс: Baletto 9. Француз: baletto 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баллетто –баллетто Дефинициясы | +5 |
182. | балло | балло | баллобаллоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балло – Словениялық музыка сыншысы Иван Баллоның (1909-1977) атымен байланысты жанр.2. Әзербайжан: ballo 3. Қырғыз: балло 4. Өзбек: ballo 5. Түрік: ballo6. Ағылшын: ballo 7. Испан: ballo8. Неміс: Ballo 9. Француз: ballo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. балло –балло Дефинициясы | +5 |
183. | баллябиль | баллябиль | баллябильбаллябильСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Баллябиль, баллябиле (итал.Ballabile – «би», «балет») – балетті немесе оның бір актісін тәмамдайтын жалпылама би. 2. Әзербайжан: ballabil 3. Қырғыз: баллябиль 4. Өзбек: ballabil 5. Түрік: ballyabil6. Ағылшын: ballabil 7. Испан: balabil8. Неміс: ballabil 9. Француз: ballabil 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баллябиль –баллябиль Дефинициясы | +5 |
184. | балмаскарад | балмаскарад,бетперделікеш | балмаскарадбалмаскарад,бетперделікешСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Балмаскарад (франц. bal, итал. ballo, нем. Ballот – «жиын», франц. Mascarade, итал. mascarata, mascherata, итал. maschera «бетперде») – машкерад, костюмделген бал, маскалы бал.2. Әзербайжан: balmaskarad 3. Қырғыз: балмаскарад 4. Өзбек: balmaskarad 5. Түрік: maskeli balo6. Ағылшын: masquerade ball 7. Испан: bola de mascarada8. Неміс: Maskenball 9. Француз: bal masqué 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. балмаскарад – балмаскарад Дефинициясы | +3 |
185. | банджо | банджо | банджобанджоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Банджо (ағылш. banjo) – ішекті шертпелі музыкалық аспап. XVII ғасыр шамасында Батыс Африкадан АҚШ-ның оңтүстік штаттарына алып келінген. Банджоның түрлері джазда қолданылады.2. Әзербайжан: banjo 3. Қырғыз: банджо 4. Өзбек: banjo 5. Түрік: banço6. Ағылшын: banjo 7. Испан: banjo8. Неміс: Banjo 9. Француз: banjo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. банджо –банджо Дефинициясы | +5 |
186. | бандура | бандура | бандурабандураСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бандура (поляк. bandura,итал. Pandūra – лютня, лат. pandūra, грек. πανδοῦρα – кифара) – кең шанақтыжартылай шар пішінді көп ішекті украиндық шертпелі музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: pandora3. Қырғыз: бандура 4. Өзбек: pandora 5. Түрік: pandora6. Ағылшын: pandora 7. Испан: pandora8. Неміс: Pandora 9. Француз: pandora 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бандура – бандура Дефинициясы | +4 |
187. | бандурист | бандурашы | бандуристбандурашыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бандурашы (поляк. bandura, итал. Pandūra – лютня, лат. pandūra, грек. πανδοῦρα – кифара) – бандурамен өзін сүйемелдейтін әнші. 2. Әзербайжан: bandurist 3. Қырғыз: бандурист 4. Өзбек: bandurist 5. Түрік: bandurist6. Ағылшын: bandurist 7. Испан: bandurista8. Неміс: Bandurist 9. Француз: banduriste 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бандурист – бандурашы Дефинициясы | +4 |
188. | бансри | бансри | бансрибансриСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бансри (үнді. बांसुरी ) – үнді үрмелі аспабы, көлбеу флейта.2. Әзербайжан: bansri 3. Қырғыз: бансри 4. Өзбек: bansri 5. Түрік: bansri6. Ағылшын: bansri 7. Испан: bansri8. Неміс: Bansri 9. Француз: bansri 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.бансри – бансри Дефинициясы | +4 |
189. | бансури | бансури | бансурибансуриСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бансури (үнді. बांसुरी ) – үнді үрмелі аспабы, көлбеу флейта.2. Әзербайжан: bansuri 3. Қырғыз: бансури 4. Өзбек: bansuri 5. Түрік: bansuri6. Ағылшын: bansuri 7. Испан: bansuri8. Неміс: Bansuri 9. Француз: bansuri 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.бансури – бансури Дефинициясы | +4 |
190. | банцзы | банцзы | банцзыбанцзыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Банцзы (қыт. 八字) – қытайлық театрланған көріністің бір түрі. 2. Әзербайжан: bantzı 3. Қырғыз: банцзы 4. Өзбек: bantzi 5. Түрік: bantzı6. Ағылшын: bantzi 7. Испан: bantzi8. Неміс: Bantzi 9. Француз: bantzi 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. банцзы –банцзы Дефинициясы | +4 |
191. | баньгу | баньгу | баньгубаньгуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Баньгу, даньпигу (қыт. 班固) – қытайлық кішігірім біржақты дабыл аспабы. 2. Әзербайжан: bangu 3. Қырғыз: баньгу 4. Өзбек: bangu 5. Түрік: bangu6. Ағылшын: bangu 7. Испан: bangu8. Неміс: Bangu 9. Француз: bangu 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баньгу –баньгу Дефинициясы | +5 |
192. | баоцзюань | баоцзюань | баоцзюаньбаоцзюаньСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Баоцзюань (қыт. 寶娟 – қымбат қолжазба орамалары) – уағыздық, ахлақтық-дидактикалық және фольклорлық сипаттағы өлеңді-баянды әдебиет жанрының атауы. Баоцзюань буддистік сутра желісіндегі Тан дәуіріндегі (618-907) бяньвэнь шығармаларынан бастау алады. 2. Әзербайжан: baojuan 3. Қырғыз: баоцзюань 4. Өзбек: baojuan 5. Түрік: baojuan6. Ағылшын: baojuan 7. Испан: baojuan8. Неміс: Baojuan 9. Француз: baojuan 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баоцзюань – баоцзюань Дефинициясы | +4 |
193. | бард | бард,кезбе әншi | бардбард,кезбе әншiСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бард (кельт. *bardos, праүндіеуропалық *gwerh2 – «жариялау», «үндеу», «әндету») – Ортағасырлық ақын және әнші; авторлық ән өкілі.2. Әзербайжан: bard 3. Қырғыз: бард 4. Өзбек: bard 5. Түрік: ozan6. Ағылшын: bard 7. Испан: bardo8. Неміс: Barde 9. Француз: barde 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бард – бард Дефинициясы | +3 |
194. | бардиты | бардиттер | бардитыбардиттерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бардит (жаңалат., кельт. bard – «бард») – б.з.д. ІІ ғ. римдіктердің галлиялық, кельтхалықтарынан (бриттер, кимврлар (валиялықтар), ирландықтар, скоттар) шыққанәншілерді атауы. 2. Әзербайжан: barditler3. Қырғыз: бардиттер 4. Өзбек: barditlar 5. Түрік: ozanlar6. Ағылшын: bardites 7. Испан: barditas8. Неміс: Barditen 9. Француз: bardites 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бардиты –бардиттер Дефинициясы | +5 |
195. | барел-хауз | барел-хауз | барел-хаузбарел-хаузСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Барел-хауз,Баррель-хаус (ағылш. barrel house – «сырахана») – блюздыңәсерінен пайда болған қара нәсілді ресторан пианистерінің орындау мәнері. 2. Әзербайжан: barel evi3. Қырғыз: баррел-хауз 4. Өзбек: barrel xaus 5. Түрік: varil evi6. Ағылшын: barrel house 7. Испан: casa barril8. Неміс: Barrel-Haus 9. Француз: baril house 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12.барел-хауз – барел-хауз Дефинициясы | +5 |
196. | барельеф | барельеф,бедербейне | барельефбарельеф,бедербейнеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Барельеф (франц.bas-relief – «төменгі бедер») – кескіннің бедерлі беті жазық бедер бетінен өзкөлемінен жартыдан есе шығып тұратын бедер мүсіндеуінің түрі. 2. Әзербайжан: bas-relief3. Қырғыз: бас-жардам 4. Өзбек: barelyef 5. Түрік: yarım kabartma6. Ағылшын: low relief 7. Испан: bajo relieve8. Неміс: Basrelief 9. Француз: bas-relief 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. барельеф –барельеф Дефинициясы | +4 |
197. | бариолаж | бариолаж | бариолажбариолажСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бариолаж (франц.bariolage, barioler – «алапес бояу») – ысқылы музыкалық аспаптарда ойнаубарысында екі жұп ішектің – ашық және қысқартпалы шапшаң ауыстырылакезектесіп ойналуы. 2. Әзербайжан: baryolaj3. Қырғыз: бариолаж 4. Өзбек: baryolaj 5. Түрік: baryolaj6. Ағылшын: baryolage 7. Испан: barílago8. Неміс: Baryolage 9. Француз: bariolage 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бариолаж –бариолаж Дефинициясы | +5 |
198. | баркарола | баркарола,қайықшы әнi | баркаролабаркарола,қайықшы әнiСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баркарола (итал. barcarola, barca – «қайық») –венециялық гондольер қайықшылардың әні, «гондольера» деп те аталады (6/8 көлемді). Жұмсақ,тербелмелі ырғақ, лирикалық ән тән. 2. Әзербайжан: barcarol3. Қырғыз: баркарола 4. Өзбек: barcarol 5. Түрік: Barkarol6. Ағылшын: barcarol 7. Испан: barcarol8. Неміс: Barkarol 9. Француз: barcarole 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баркарола – баркарола Дефинициясы | +5 |
199. | бас | бас,жуан дауыс | басбас,жуан дауысСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бас (итал. basso –төмен) – ең төменгі еркек дауысы; сол тембрдегі әншілік дауыс. Төменгірегистрлі ішекті немесе үрмелі музыкалық аспап. Төменгі дыбыстарды беретінмузыкалық аспаптың ішектері немесе пернелері. 2. Әзербайжан: bas3. Қырғыз: бас 4. Өзбек: bass 5. Түрік: bas6. Ағылшын: bass 7. Испан: bajo8. Неміс: Bass 9. Француз: basse 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бас – бас Дефинициясы | +3 |
200. | баскларнет | баскларнет | баскларнетбаскларнетСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бас-кларнет (итал.clarinetto basso; фр. clarinette basse; нем. Bassklarinette; ағылш. bassclarinet) – ағаштан жасалған үрмелі музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: bas klarnet3. Қырғыз: баскларнет 4. Өзбек: bass klarnet 5. Түрік: bas klarnet6. Ағылшын: bass clarinet 7. Испан: clarinete bajo8. Неміс: Bassklarinette 9. Француз: clarinette basse 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бас кларнет– бас кларнет Дефинициясы | +4 |
201. | басданс | басданс | басдансбасдансСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Басданс (франц. bassedanse – «төменгі би») – XV ғ.екінші жартысы мен XVI ғ. басында Франция, Нидерланды мен Италияда танымалболған сарай биінің түрі. 2. Әзербайжан: bass rəqsi3. Қырғыз: басданс 4. Өзбек: bass raqs 5. Түрік: bassdans6. Ағылшын: bassdans 7. Испан: bassdans8. Неміс: Basstanz 9. Француз: basse danse 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. басданс –басданс Дефинициясы | +4 |
202. | басоля | басоля | басолябасоляСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Басоля (укр.), басетля(белорус.) – Батыс еуропалық славян халықтарының бас регистрлі ішекті ысқыштыхалық аспабы. 2. Әзербайжан: basol3. Қырғыз: басоля 4. Өзбек: bazol 5. Түрік: basholi6. Ағылшын: basol 7. Испан: basol8. Неміс: Basol 9. Француз: basol 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. басоля – басоля Дефинициясы | +4 |
203. | бассетгорн | бассетгорн | бассетгорнбассетгорнСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бассетгорн (бассет – нем.Basset-horn, лат. bassus – «төмен»; горн – нем. Horn – «мүйіз») – иілгенкларнет түріндегі үрмелі музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: basset buynuzu3. Қырғыз: бассетгорн 4. Өзбек: basset shoxi 5. Түрік: basset boynuz6. Ағылшын: basset horn 7. Испан: cuerno de fondo8. Неміс: Bassetthorn 9. Француз: cor basset 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бассетгорн –бассетгорн Дефинициясы | +4 |
204. | бассоконтинуо | бассоконтинуо, берік бас | бассоконтинуобассоконтинуо, берік басСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бассо континуо (итал.basso continuo – «үздіксіз бас») – Генерал-бас түсінігінің басқаша атауы.Генерал-бас (цифрленген бас – бассо континуо) – музыкада жоғарғы дауыстардаүндестікті білдіретін дыбыстардың астына цифрлар қойылған бас дауысы. 2. Әзербайжан: basso continuo3. Қырғыз: бассоконтинуо 4. Өзбек: basso continuo 5. Түрік: basso süresiz6. Ағылшын: basso continuo 7. Испан: bajo continuo8. Неміс: Basso Continuo 9. Француз: basse continue 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бассоконтинуо – бассо континуо Дефинициясы | +4 |
205. | бассоостинато | берiкбас,бассоостинато | бассоостинатоберiкбас,бассоостинатоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бассо остинато (итал.basso ostinato, тура мағынасы. – «тірек бас») – төменгі дауыстағымелодикалық-ырғақты фигура-теманың бірнеше қайтара қайталануы. Бассо остинатоформа вариацияларының негізі (пассакалья, чакона). 2. Әзербайжан: basso ostinato3. Қырғыз: бассо остинато 4. Өзбек: basso ostinato 5. Түрік: basso ostinato6. Ағылшын: basso ostinato 7. Испан: basso ostinato8. Неміс: Basso Ostinato 9. Француз: basso ostinato 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бассоостинато – бассоостинато Дефинициясы | +4 |
206. | бастарда | бастарда(көне ішекті аспап) | бастардабастарда(көне ішекті аспап)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бастарда (итал. violabastarda, ағылш. lyra viol) – XVI-XVIII ғғ. қолданылған виолалартобынан көнеысқышты музыкалық аспап. 2. Әзербайжан: bastarda3. Қырғыз: бастарда 4. Өзбек: bastarda 5. Түрік: bastarda6. Ағылшын: bastarda 7. Испан: bastarda8. Неміс: Bastarda 9. Француз: bastarda 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бастарда –бастарда Дефинициясы | +4 |
207. | батальныйжанр | батальдыжанр, шайқасты жанр | батальныйжанрбатальдыжанр, шайқасты жанрСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Батальды жанр (франц.bataille – «шайқас») – соғыс пен әскери өмір тақырыбына арналған бейнелеуөнерінің жанры. Батальды жанрда қазіргі уақыттағы әрі өткен шақтағы шайқаскөріністері (сонымен қоса теңіздегі шайқастар) мен әскери жорықтар бастымәнге ие. 2. Әзербайжан: döyüş janrı3. Қырғыз: батальдыжанросу 4. Өзбек: jang janri 5. Түрік: savaş tarzı6. Ағылшын: battle genre 7. Испан: género de batalla8. Неміс: Kampfgenre 9. Француз: genre debataille 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. батальныйжанр – батальды жанр Дефинициясы | +2 |
208. | батлейка | батлейка | батлейкабатлейкаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Батлейка (бетлейка) –XVI-XX ғғ. Белоруссиядағы халықтық қуыршақ театры. Украиндық вертепке,орыстың Петрушка театрына ұқсас. 2. Әзербайжан: batleyka3. Қырғыз: батлейка 4. Өзбек: batleika 5. Түрік: batleyka6. Ағылшын: batleyka 7. Испан: belén8. Неміс: GeburtChristi-Szene 9. Француз: crèche de noël 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. батлейка –батлейка Дефинициясы | +4 |
209. | батман | батман | батманбатманСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Батман (франц.battement) – классикалық биде – аяқ жаттығуы (аяқты созу, кенеттен жәнеақырындап аяқты көтеру және т.с.с.); ән салудағы қос трель. 2. Әзербайжан: batman3. Қырғыз: батман 4. Өзбек: batman 5. Түрік: battemento6. Ағылшын: beating 7. Испан: batir8. Неміс: Schlagen 9. Француз: battement 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: батман –батман 12. батман –батман Дефинициясы | +3 |
210. | баттута | баттута | баттутабаттутаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баттута (итал. battuta,battere – «соғу») – XV-XVIII ғғ. ырғақты қағуға арналған арнайы таяқша.Қазіргі дирижер таяқшасының негізі осыдан алынған. 2. Әзербайжан: battut3. Қырғыз: баттута 4. Өзбек: battut 5. Түрік: battuta6. Ағылшын: battuta 7. Испан: battuta8. Неміс: battuta 9. Француз: battuta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баттута – баттута Дефинициясы | +4 |
211. | баута | баута | баутабаутаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баута (итал. bauнемесе babau – бабай, бүжәй, құбыжық) – венециялық бетперделердіңтанымал бір түрі. 2. Әзербайжан: bauta3. Қырғыз: баута 4. Өзбек: bauta 5. Түрік: bauta6. Ағылшын: bauta 7. Испан: bauta8. Неміс: Bauta 9. Француз: bauta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баута –баута Дефинициясы | +4 |
212. | баядерка | баядерка | баядеркабаядеркаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баядерка, баядера (франц.bayadére «үнді бишісі», баядерка) – ғибадатханалар мен тойлардағы кәсіби үндібишісі. 2. Әзербайжан: bayadere3. Қырғыз: баядерка 4. Өзбек: bayadere 5. Түрік: bayadere6. Ағылшын: bayadere 7. Испан: bayadere8. Неміс: Die Bajadere 9. Француз: bayadére 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баядерка –баядерка Дефинициясы | +4 |
213. | баянист | баяншы | баянистбаяншыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баяншы, баянист,баяниста(ежелгіРусь жыршысы Боянның атымен байланысты аспап) –гармоншы, баянда ойнайтын музыкант. 2. Әзербайжан: akordionist3. Қырғыз: баянист 4. Өзбек: akkorionist 5. Түрік: akordiyoncu6. Ағылшын: accordionist 7. Испан: acordeonista8. Неміс: Akkordeonist 9. Француз: accordéoniste 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. баянист – баяншы Дефинициясы | +4 |
214. | бекар | бекар | бекарбекарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бекар, бекара (франц.beccare) – 1. Алдында тұрған диэз немесе бемольдің әрекетін жоятын, нотаныңнегізгі мәнін қалпына келтіретін белгі. 2. Нотада – арттырусыз жәнекемітусіз, бемольсіз және диэзсіз. Ре бекар. 2. Әзербайжан: beccare3. Қырғыз: бекар 4. Өзбек: beccare 5. Түрік: beccare6. Ағылшын: peck 7. Испан: picotear8. Неміс: Beccare 9. Француз: beccare 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бекар – бекар Дефинициясы | +4 |
215. | бексан | бексан | бексанбексанСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бексан (индонез.beksan – «би») – индонезиялық театрланған көрініс. 2. Әзербайжан: beksan3. Қырғыз: бексан 4. Өзбек: beksan 5. Түрік: beksan6. Ағылшын: beksan 7. Испан: beksan8. Неміс: Beksan 9. Француз: beksan 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бексан –бексан Дефинициясы | +4 |
216. | бельведер | бельведер | бельведербельведерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бельведер (итал. belveder – «керемет көрініс»). 1) әдемі көрініс ашылатын жеңіл де биік құрылыс; мұнара. 2) Ватиканның ең керемет ежелгі мүсіндер сақталған бөлігі. 3) неаполитандық жібек түрі.2. Әзербайжан: belvedere 3. Қырғыз: бельведер 4. Өзбек: belvedere 5. Түрік: belvedere6. Ағылшын: gazebo 7. Испан: belvedere8. Неміс: Belvedere 9. Француз: belvédère 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бельведер –бельведер Дефинициясы | +4 |
217. | бельканто | бельканто | белькантобелькантоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бельканто (итал. bel canto – «керемет ән салу») – XVII ғ. Италияда пайда болған вокалды стиль. Кербез әндетумен, жеңілдігімен, әдемі шығуымен, кантиленнің мінсіздігімен, көркемдігімен, колоратураның виртуоздығымен ерекшелінеді.2. Әзербайжан: bel canto 3. Қырғыз: бельканто 4. Өзбек: bel kanto 5. Түрік: bel canto6. Ағылшын: bel canto 7. Испан: bel canto8. Неміс: Belcanto 9. Француз: bel canto 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бельканто –бельканто Дефинициясы | +3 |
218. | бельтрамм | бельтрамм | бельтраммбельтраммСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бельтрамм (итал. Beltramm; Baltramm de Gaggian – Бальтрамм де Гаджан) – итальян халық театрының комедиялық кейіпкері. 2. Әзербайжан: beltramm 3. Қырғыз: бельтрамм 4. Өзбек: beltramm 5. Түрік: beltramm6. Ағылшын: beltramm 7. Испан: beltramm8. Неміс: Beltramm 9. Француз: beltramm 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бельтрамм –бельтрамм Дефинициясы | +4 |
219. | бемоль | бемоль | бемольбемольСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бемоль (итал. bémol). – 1) нотаны жарты тонға бәсеңдететін музыкалық белгі. 2) B-molle – В тонына негізделген жұмсақ мақам. 3) B, des, F тондарынан тұратын жұмсақ үшем дыбысталу.2. Әзербайжан: bémol 3. Қырғыз: бемоль 4. Өзбек: bémol 5. Түрік: bémol6. Ағылшын: bémol 7. Испан: bémol8. Неміс: derErniedrigungszeichen 9. Француз: le bémol 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бемоль –бемоль Дефинициясы | +4 |
220. | бенедиктус | бенедиктус | бенедиктусбенедиктусСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бенедиктус (лат. Benedictus) – Захарияның рухани мадақтау әні (Canticum Zachariae, Інжіл Лукадан I, 68-79);2. Әзербайжан: benedictus 3. Қырғыз: бенедиктус 4. Өзбек: benedictus 5. Түрік: benedictus6. Ағылшын: benedictus 7. Испан: benedictus8. Неміс: Benedictus 9. Француз: benedictus 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бенедиктус –бенедиктус Дефинициясы | +4 |
221. | бенефис | бенефис | бенефисбенефисСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бенефис (франц. benefice, лат. beneficium, bene – «жақсы», facere – «жасау») – танымал бір әртістің пайдасына көріністен алымдар жинау. 2. Әзербайжан: fayda performansı 3. Қырғыз: бенефис 4. Өзбек: foyda olish 5. Түрік: fayda performansı6. Ағылшын: benefitperformance 7. Испан: beneficio8. Неміс: derBenefizvorstellung 9. Француз: benefice 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: бенефис– бенефис 12. бенефис –бенефис Дефинициясы | +4 |
222. | бергамаска | бергамаска | бергамаскабергамаскаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бергамаска (итал. Bergamasca – Бергамаско коммунасы) – Италиядағы бұрынғы Бергамаско округінде пайда болған қарапайым халық биі.2. Әзербайжан: bergamask 3. Қырғыз: бергамаска 4. Өзбек: bergamask 5. Түрік: bergamasca6. Ағылшын: bergamask 7. Испан: bergamasco8. Неміс: Bergamask 9. Француз: bergamask 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бергамаска –бергамаска Дефинициясы | +4 |
223. | бержеретта | бержеретта | бержереттабержереттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бержеретта (фр. bergerette – «кішкентай шопан қыз») – пасторальді сипаттағы ескі француз (ХІХ ғ.) билеуге арналған әні. 2. Әзербайжан: bergeretta 3. Қырғыз: бержеретта 4. Өзбек: bergeretta 5. Түрік: bergeretta6. Ағылшын: bergeretta 7. Испан: bergeretta8. Неміс: Bergeretta 9. Француз: Bergerette 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бержеретта –бержеретта Дефинициясы | +4 |
224. | берика | берика | берикаберикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Берика (груз. ბერიკა) – грузин халық бетперде театрының актері.2. Әзербайжан: berika 3. Қырғыз: берика 4. Өзбек: berika 5. Түрік: berika6. Ағылшын: berika 7. Испан: berika8. Неміс: Berika 9. Француз: berika 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. берика –берика Дефинициясы | +4 |
225. | берикаоба | берикаоба | берикаобаберикаобаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Берикаоба (груз. ბერიკაობა) – суырып салмаға негізделген грузин халық бетперде театры. Атауы екі бөліктен құралған: берика – грузин халық бетперде театрының актері және -оба жұрнағы – әрекет ету.2. Әзербайжан: bericaoba 3. Қырғыз: берикаоба 4. Өзбек: bericaoba 5. Түрік: bericaoba6. Ағылшын: bericaoba 7. Испан: bericaoba8. Неміс: Bericaoba 9. Француз: bericaoba 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. берикаоба – берикаоба Дефинициясы | +4 |
226. | бива | бива | бивабиваСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бива (жапонша) немесе пипа (қытайша) – қытайдың лютня тәріздес төрт ішекті шертпелі музыкалық аспабы. 2. Әзербайжан: biwa 3. Қырғыз: бива 4. Өзбек: biwa 5. Түрік: biwa6. Ағылшын: biwa 7. Испан: biwa8. Неміс: Biwa 9. Француз: biwa 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бива – бива Дефинициясы | +4 |
227. | биг бэнд | биг бэнд | биг бэндбиг бэндСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Биг бэнд (ағылш. Big band, сөзбе-сөз – үлкен оркестр) – аспаптардың нақты құрамымен ерекшелінетін джаз оркестрінің өзіне-тән түрі. Биг бэндтегі музыканттардың саны 10 мен 20 адам аралығында болады. 2. Әзербайжан: böyük band 3. Қырғыз: биг бэнд 4. Өзбек: katta band 5. Түрік: büyük grup6. Ағылшын: big band 7. Испан: banda grande8. Неміс: Big Band 9. Француз: big band 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. биг бэнд – биг бэнд Дефинициясы | +4 |
228. | биг-бит | биг-бит | биг-битбиг-битСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Биг-бит (ағылш. big beat < big – «үлкен» + beat – «соққы») – көбінесе электргитарамен және ұрмалы аспаптармен жұмыс істейтін, ХХ ғасырдың 50-ші жылдарында жас музыка топтарының арасында кең таралған, ырғақты лүпілді энергиямен, мелодикалық қарапайымдылықпен, гармониямен сипатталған «қатты соққы» би музыкасының негізіндегі музыкалық стиль. 2. Әзербайжан: böyük bit 3. Қырғыз: биг-бит 4. Өзбек: katta bit 5. Түрік: büyük bit6. Ағылшын: big beat 7. Испан: gran parte8. Неміс: big-Bit 9. Француз: gros bit 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. биг-бит – биг-бит Дефинициясы | +4 |
229. | бидермайер | бидермайер | бидермайербидермайерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бидермейер (нем. Biedermeier; Bieder – «қарапайым», «әдепкі») – неміс және австриялық өнерде (сәулет өнерінде, дизайнда) 1815-1848 жж. таралған бағыт, көркем өнер стилі. Стилі өз атауын неміс ақыны Л. Эйхродтың лақабы «Готлиб Бидермейер»-ден алған. Жалпы лақап «қарапайым мырза Майер» деген ұғымды білдіреді.2. Әзербайжан: biedermeier 3. Қырғыз: бидермайер 4. Өзбек: biedermeier 5. Түрік: Biedermeier6. Ағылшын: biedermeier 7. Испан: biedermeier8. Неміс: Biedermeier 9. Француз: Biedermeier 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бидермайер –бидермайер Дефинициясы | +3 |
230. | блокбастер | блокбастер | блокбастерблокбастерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Блокбастер (ағылш. blockbuster – қуатты бомба, әуе бомбасы) – театр сленгінен келген термин, алғашында үздік актер ойынын білдірді. 1970-ші жылдардан бастап АҚШ-да танымал актерлер ойнайтын әрі көрсетілімдерде жоғары табыс әкелетін жоғары бюджетті голливуд фильмдерін көрермендер блокбастер деп атай бастады. XXI ғасырдың басынан бастап кейде блокбастер деп әдебиет, жалпы поп-мәдениеттегі танымал әрі жоғары табысты туындыларды атайтын болды. 2. Әзербайжан: blockbuster 3. Қырғыз: блокбастер 4. Өзбек: blokbaster 5. Түрік: blockbaster6. Ағылшын: blockbuster 7. Испан: éxito de taquilla8. Неміс: Blockbuster 9. Француз: blockbuster 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: блокбастер– блокбастер 12. блокбастер –блокбастер Дефинициясы | +4 |
231. | блокфлёте | блокфлёте | блокфлётеблокфлётеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Блокфлёте (нем. Blockflöte, Schnabelflöte, Kernspaltflöte, франц. flote а bec, flote douce, итал. flauto dolce, flauto diritto, ағылш. recorder) – 1) бойлай тәріздес флейтаның бір түрі, үрмелі аспап. 2) орган регистріндегі лабиальді топтағы флейта топшасы. 2. Әзербайжан: blokflote 3. Қырғыз: блокфлёте 4. Өзбек: blokflote 5. Түрік: blokflote6. Ағылшын: blokflote 7. Испан: blokflote8. Неміс: Blockflöte 9. Француз: enregistreur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. блокфлёте – блокфлёте Дефинициясы | +4 |
232. | блэк-аут | блэк-аут | блэк-аутблэк-аутСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Блэк-аут (ағылш. black-out < black – «қара» + out – «сыртқа») – әзілдік мәні жарықты өшірумен сүйемелденетін театрланған эстрадалық сахна (немесе трюк). 2. Әзербайжан: tam ayırma 3. Қырғыз: карартма 4. Өзбек: karartma 5. Түрік: karartma6. Ағылшын: black-out 7. Испан: apagón8. Неміс: Blackout 9. Француз: black-out 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. блэк-аут -блэк-аут Дефинициясы | +4 |
233. | блюз | блюз | блюзблюзСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Блюз (ағылш. blues қысқарт. blue devils – меланхолия, мұңдылық) – 1) Баяу ырғақтағы және әдетте банджоның сүйемелдеуімен орындалған Миссисипи жағалауындағы америкалық қаратерілердің мұңды сипаттағы жеке лирикалық ән айтуы; 2) сол әнге тән вокалды орындау мәнеріне, интонациялық қатарға, ырғақты формаларға ие джаз музыкасының формасы; 3) баяу фокстрот типті еркін композициялы жұптық бал биі.2. Әзербайжан: blues 3. Қырғыз: блюз 4. Өзбек: blues 5. Түрік: blues6. Ағылшын: blues 7. Испан: blues8. Неміс: Blues 9. Француз: blues 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. блюз – блюз Дефинициясы | +4 |
234. | богема | богема | богемабогемаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Богема (фр. Boheme, тікелей – «сығандық») – тәртіпсіз өмір сүру мен өзіне тән жүріс-тұрыс типіне ие, тұрақты материалдық қамтамасыз етілуі жоқ актерлердің, суретшілердің, музыканттардың тобы. 2. Әзербайжан: bohemiya 3. Қырғыз: богема 4. Өзбек: bohemya 5. Түрік: bohemia6. Ағылшын: bohemia 7. Испан: bohemia8. Неміс: Bohemia 9. Француз: Boheme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. богема –богема Дефинициясы | +4 |
235. | болеро | болеро | болероболероСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Болеро (исп. bolero – «испан бишісінің атынан») – 1) кастаньетпен ойналып, әнмен сүйемелденетін испан халық жанды биі. 2) әйелдер биінің бір түрі.2. Әзербайжан: bolero 3. Қырғыз: болеро 4. Өзбек: bolero 5. Түрік: bolero6. Ағылшын: bolero 7. Испан: bolero8. Неміс: Bolero 9. Француз: boléro 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. болеро – болеро Дефинициясы | +4 |
236. | бомбарда | бомбарда | бомбардабомбардаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бомбарда (итал. bombarda, лат. bombus – «найзағай дыбысы», лат. ardere – «жану») – ағаштан жасалған тілшелі топтағы үлкен бас музыкалық аспабы, фаготтың арғы тегі. Дәстүрлі бретон музыкасында кеңінен қолданылады.2. Әзербайжан: bombarda 3. Қырғыз: бомбарда 4. Өзбек: bombarda 5. Түрік: bombarda6. Ағылшын: bombard 7. Испан: bombarda8. Неміс: Bombarde 9. Француз: bombarde 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бомбарда – бомбарда Дефинициясы | +4 |
237. | бомолох | бомолох | бомолохбомолохСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бомолох (гр. bomolochos) – ежелгі грек комедиясында ескіге берік айлакер-егіншінің, сайқымазақ образы.2. Әзербайжан: küfürlü 3. Қырғыз: бомолох 4. Өзбек: yaramas 5. Түрік: küfürbaz6. Ағылшын: scurrilous 7. Испан: abejorro8. Неміс: Hummel 9. Француз: fielleux 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бомолох –бомолох Дефинициясы | +4 |
238. | бонанг | бонанг | бонангбонангСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бонанг (индонез. bonang) – индонезиялық ұрмалы аспап. Көлдеңінен ағаш тұғырларда баулардың көмегімен орнатылған қола гонгтардың тізбегі. 2. Әзербайжан: bonang 3. Қырғыз: бонанг 4. Өзбек: bonang 5. Түрік: bonang6. Ағылшын: bonang 7. Испан: bonang8. Неміс: Bonang 9. Француз: bonang 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бонанг – бонанг Дефинициясы | +4 |
239. | бонго | бонго | бонгобонгоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бонго (испан. bongу) – кубалық ұрмалы музыкалық аспап. Бір жақты немесе қос жақты дабыл. Бонго басқа да аспаптармен бірге Кубада кең таралған би оркестірлерінің биді ырғақты сүйемелдеуі үшін қолданылады. Қазіргі уақытта еуропалық эстрада музыкасында да қолданылуда.2. Әзербайжан: bongo 3. Қырғыз: бонго 4. Өзбек: bongo 5. Түрік: bongo6. Ағылшын: bongo 7. Испан: bongу8. Неміс: Bongo 9. Француз: bongo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бонго –бонго Дефинициясы | +3 |
240. | бранль | бранль | бранльбранльСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бранль(фр. branle – «қозғалыс», «айналып жүру») – кең таралған ортағасырлық француз халық биі (алғашқыда тек айналып жүру түрінде). Бал биінің арғы тегі. Сипаты бойынша көңілді әрі жеңіл, бөлек түрлерінде өкшемен қағулар, тербелу мен секіру қозғалыстары болады, музыкалық көлемі – 2/4 және 3/4.2. Әзербайжан: branle 3. Қырғыз: бранль 4. Өзбек: branle 5. Түрік: branle6. Ағылшын: branle 7. Испан: branle8. Неміс: Branle 9. Француз: branle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бранль – бранль Дефинициясы | +4 |
241. | бригелла | бригелла | бригеллабригеллаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бригелла (итал. Brighella, фр. Briguelle) – дель арте итальян комедиясы кейіпкерінің бетпердесі, бірінші дзанни; итальян театрындағы малай кейіпкелердің ішіндегі ең көнесі. 2. Әзербайжан: brighella 3. Қырғыз: бригелла 4. Өзбек: brighella 5. Түрік: brighella6. Ағылшын: brighella 7. Испан: brighella8. Неміс: Brighella 9. Француз: briguelle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бригелла –бригелла Дефинициясы | +4 |
242. | бриндизи | бриндизи | бриндизибриндизиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бриндизи (итал. Brindisi, әріппе-әріп тост < нем. bring dir's – «саулығың үшін ішемін») – итальян операсындағы дастархан басында шырқалатын ән.2. Әзербайжан: brindisi 3. Қырғыз: бриндизи 4. Өзбек: brindisi 5. Түрік: brindisi6. Ағылшын: brindisi 7. Испан: brindisi8. Неміс: Brindisi 9. Француз: brindisi 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бриндизи –бриндизи Дефинициясы | +4 |
243. | буддизм | буддизм | буддизмбуддизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Буддизм (санскрит. Будда – көзі ашық) – ежелгі Үндістанда б.з.д. VI-V ғғ. пайда болған әрі дамуы барысында әлемдік дінге айналған діни-философиялық ілім. Негізін қалаушы – кейін Будда атын, яғни «ояу», «көзі ашық» атын алған үнді ханзадасы Сиддхартха Гаутама.2. Әзербайжан: buddizm 3. Қырғыз: буддизм 4. Өзбек: buddizm 5. Түрік: budizm6. Ағылшын: buddhism 7. Испан: budismo8. Неміс: Buddhismus 9. Француз: bouddhisme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: буддизм– буддизм 12. буддизм – буддизм Дефинициясы | +4 |
244. | буккон | буккон | букконбукконСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Буккон (лат. bucco, bucca – «ауызы бұртиған») – ежелгі Рим халық театрындағы комедиялық кейіпкер. Тұрпаты – жуан бетті, үлкен ауызды ашқарақ, мылжың әрі мақтаншақ.2. Әзербайжан: bukkon 3. Қырғыз: буккон 4. Өзбек: bukkon 5. Түрік: bukkon6. Ағылшын: bukkon 7. Испан: bukkon8. Неміс: Bukkon 9. Француз: bukkon 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. буккон –буккон Дефинициясы | +4 |
245. | булюлю | булюлю | булюлюбулюлюСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Булюлю (исп. bululu) – испан халық театрындағы комедиялық кейіпкер.2. Әзербайжан: bulyul 3. Қырғыз: булюлю 4. Өзбек: bulyulu 5. Түрік: Bulyul6. Ағылшын: bulyul 7. Испан: bululu8. Неміс: Bulyul 9. Француз: bulyul 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. булюлю –булюлю Дефинициясы | +4 |
246. | бунракудза | бунракудза | бунракудзабунракудзаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бунракудза (жап. Бунраку + -дза – театр) – алғашқы спектакльдерді ұйымдастырушы мен қоюшы Уэмура Бунракукэннің (1737–1810) атымен қойылған, дәстүрді сақтаушы, Жапониядағы ең ірі қуыршақ театрының қызметкері. 2. Әзербайжан: бунракудза 3. Қырғыз: бунракудза 4. Өзбек: bunrakuza 5. Түрік: bunrakudza6. Ағылшын: bunrakuza 7. Испан: bunrakuza8. Неміс: Bunrakuza 9. Француз: bunrakuza 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бунракудза –бунракудза Дефинициясы | +4 |
247. | бурдон | бурдон | бурдонбурдонСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бурдон (фр. Bourdon – қашыр) – 1) әдетте мойыны мен мойыншасынан тыс жатқан шертпелі және ысқышты музыкалық аспаптарда ойнағандағы саусақпен қысқартылмайтын ішектер; 2) осындай ішектердің, желбуаздың бас түтікшелерінің, орындаушы дауысының үздіксіз әрі жоғарылық бойынша өзгермейтін (бас) дауысы.2. Әзербайжан: bourdon 3. Қырғыз: бурдон 4. Өзбек: burdon 5. Түрік: bourdon6. Ағылшын: bourdon 7. Испан: bourdon8. Неміс: Bourdon 9. Француз: bourdon 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бурдон – бурдон Дефинициясы | +4 |
248. | буриме | буриме | буримебуримеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Буриме (француз. bouts-rimés – «ұйқасқан соңдар») – берілген ұйқасқа, кейде берілген тақырыпқа сай қалжың түрінде жиірек, тақпақтарды шығарумен сипатталатын әдеби ойын. 2. Әзербайжан: burime 3. Қырғыз: буриме 4. Өзбек: burime 5. Түрік: burime6. Ағылшын: burime 7. Испан: burima8. Неміс: Burime 9. Француз: bouts-rimés 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. буриме –буриме Дефинициясы | +4 |
249. | бурлеск | бурлеск | бурлескбурлескСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бурлеск (франц. burlesque, ортағасыр. лат. Burra – қалжың) – 1. Асыра комедиялық, әзілқой (әдеби, музыкалық шығармаға қатысты). 2. Сайқымазақ, қылжақбас. 3. Комедиялық эффектісі баяндаудың тақырыбы мен сипаты арасындағы контраст арқылы жүзеге асырылатын пародиялық поэзия жанры. 4. Қалжың сипатындағы музыкалық пьеса. 5. Водевильге ұқсас кішігірім әзілдік-пародиялық опера.2. Әзербайжан: burlesque 3. Қырғыз: бурлеск 4. Өзбек: burlesque 5. Түрік: burlesk6. Ағылшын: burlesque 7. Испан: burlesco8. Неміс: Burleske 9. Француз: burlesque 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бурлеск – бурлеск Дефинициясы | +4 |
250. | бурлетта | бурлетта | бурлеттабурлеттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бурлетта (франц. Burlétta, ортағасыр. лат. Burra – «қалжың») – 1) mettere qе in burletta әзілі – біреуді мазақ қылу, оны күлкілі түрде көрсету, far la burletta – әзілдеу, алдау, questo è per far la burletta – бұл жай қалжың; 2) ant фарс, водевиль.2. Әзербайжан: burlet 3. Қырғыз: бурлетта 4. Өзбек: burlet 5. Түрік: burletta6. Ағылшын: burlet 7. Испан: burleta8. Неміс: Bürlet 9. Француз: burlétta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бурлетта –бурлетта Дефинициясы | +4 |
251. | бурракатха | бурракатха | бурракатхабурракатхаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бурракатха (үнді. बुर काठ, «Бурра катха», «бурракатха») – Андхра-Прадеш пен Телангананың ауылдарында өткізілетін Джангам катха дәстүрінде әңгімелеудің ауызша техникасы. Труппа жалғыз негізгі орындаушы мен қос орындаушыдан тұрады.2. Әзербайжан: burrakatha 3. Қырғыз: бурракатха 4. Өзбек: burrakatha 5. Түрік: burrakatha6. Ағылшын: burrakatha 7. Испан: burrakatha8. Неміс: Burrakatha 9. Француз: burrakatha 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бурракатха –бурракатха Дефинициясы | +4 |
252. | бурре | бурре | бурребурреСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бурре (франц. bourrée, bourrer – «аяқ астынан секеңдеу») – көне француз биі. XVI ғ. халық биі, XVII ғ. бастап – өзіне тән тақ өлшемді, жылдамдығы тез сарай биі. XVIII ғ. бірінші жартысында еуропалық билердің ішіндегі танымалы. Сонымен қатар, XVII ғ. ортасынан бастап инструменталды сюитаның соңғы бөлігінің бірі.2. Әзербайжан: burre 3. Қырғыз: бурре 4. Өзбек: burre 5. Түрік: bourree6. Ағылшын: burre 7. Испан: Burre8. Неміс: burre 9. Француз: bourrée 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бурре –бурре Дефинициясы | +4 |
253. | бутада | бутада | бутадабутадаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бутада (франц. boutade – «қайрандық», «еркелік») – XVI-XVII ғғ. суырып салма биінің, кейде кішігірім балеттің атауы. Кейіннен бутада деп еркін, суырып салма сипатындағы (қиялындағы) инструменттік пьесаларды атай бастады.2. Әзербайжан: butada 3. Қырғыз: бутада 4. Өзбек: butada 5. Түрік: bouta de6. Ағылшын: butada 7. Испан: butada8. Неміс: Butada 9. Француз: boutade 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бутада –бутада Дефинициясы | +4 |
254. | бутафор | бутафор | бутафорбутафорСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бутафор (франц. bout a port) – бутафорияның түрлі заттарын жасайтын театр қызметкері. Алғашында сахнаның артында тұрып әртістердің әрекеті үшін қажетті заттарды: қару, гүл, кітап, хаттар және т.б. беріп тұратын сахна жұмыскері. 2. Әзербайжан: butafor 3. Қырғыз: бутафор 4. Өзбек: butafor 5. Түрік: mülkiyet adamı6. Ағылшын: property man 7. Испан: accesorista8. Неміс: Requisiteur 9. Француз: bout a port 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бутафор –бутафор Дефинициясы | +4 |
255. | бутафория | бутафория | бутафориябутафорияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бутафория (итал. butta fuori, алғашындағы тура мағ. «лақтыр» – режиссердің актердің сахнаға шығу туралы бұйрығы) – ойналатын пьесаның айналасын құрайтын заттар; ауыспалы мағынасында өтірік иллюзия жасау мақсатындағы жасанды айнала.2. Әзербайжан: butaforiya 3. Қырғыз: бутафория 4. Өзбек: butaforiya 5. Түрік: sahne donanımı6. Ағылшын: props 7. Испан: accesorios8. Неміс: Requisiten 9. Француз: les accessoires 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бутафория – бутафория Дефинициясы | +3 |
256. | буфф | буфф | буффбуффСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Буфф (итал. buffo – «сайқымазақтық», «комедиядық») – буффонада әдістерін қолданатын күлкілі, қалжың негізінде құрылған комедиялық пьеса. Ауыспалы мағынасында дөрекі, орынсыз қалжыңдайтын әлдекім.2. Әзербайжан: bouffe 3. Қырғыз: буфф 4. Өзбек: bouffe 5. Түрік: bouffe6. Ағылшын: bouffe 7. Испан: bouffe8. Неміс: Bouffe 9. Француз: chamois 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. буфф – буфф Дефинициясы | +4 |
257. | буффонада | буффонада, әзiл-оспақ | буффонадабуффонада, әзiл-оспақСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Буффонада (итал. buffonata – «сайқымазақтық») – 1) халықтық, алаң театры әдістері негізінде құралған комедиялық көрініс. 2) комедиялық көріністің әдеби негізі. 3) алаң театрына тән, актерлік ойынның шартты, комедиялық мәнері.2. Әзербайжан: hoqqabazlıq 3. Қырғыз: буффонада 4. Өзбек: masxarabozlik 5. Түрік: soytarılık6. Ағылшын: buffoonery 7. Испан: bufonada8. Неміс: Clownerie 9. Француз: bouffonnerie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. буффонада –буффонада Дефинициясы | +4 |
258. | бхана | бхана | бханабханаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бхана (санскр. भाण) – көрініс барысында айқындалу, пайда болу құбылысы.2. Әзербайжан: bhana 3. Қырғыз: бхана 4. Өзбек: bhana 5. Түрік: bhana6. Ағылшын: bhana 7. Испан: bhana8. Неміс: Bhana 9. Француз: bhana 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бхана –бхана Дефинициясы | +4 |
259. | бхаона | бхаона | бхаонабхаонаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бхаона (ассамша ভাওনা) – үнді театрланған көрінісінің бір түрі. 2. Әзербайжан: bhaona 3. Қырғыз: бхаона 4. Өзбек: bhaona 5. Түрік: bhaona6. Ағылшын: bhaona 7. Испан: bhaona8. Неміс: Bhaona 9. Француз: bhaona 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бхаона –бхаона Дефинициясы | +3 |
260. | бхаратнатьям | бхаратнатьям | бхаратнатьямбхаратнатьямСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бхарат натьям, Бхаратанатьям (каннадаша ಭರತನಾಟ್ಯ, бха – «бхава», сезім, эмоциялар; ра – «рага» – әуен, та – «талам» – ырғақ өнері, натьям – би) – Оңтүстік Үндістанның Тамилнад өлкесінде пайда болған театрланған бидің түрі. Үнді биінің классикалық стильдерінің бірі болып табылады. Басында киелі мағынаға ие болған, бұны Оңтүстік Үндістанның ғибадатханалары қабырғаларында бедерленген түрлі бхаратанатьям позалары дәлелдейді. 2. Әзербайжан: bharatanatyam 3. Қырғыз: бхаратнатьям 4. Өзбек: bharatanatyam 5. Түрік: bharatanatyam6. Ағылшын: bharatanatyam 7. Испан: bharatanatyam8. Неміс: Bharatanatyam 9. Француз: bharatanatyam 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бхаратнатьям – бхарат натьям Дефинициясы | +4 |
261. | бьиннале | бьиннале | бьинналебьинналеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бьиннале, биеннале (лат. bis «екі рет» + annuus «жыл») – екі жылда бір рет өтетін сурет көрмесі, фестиваль немесе шығармашылық байқау. Ішіндегі ең белгілісі – 1895 жылдан бері жұмыс істейтін Венециялық биеннале.2. Әзербайжан: biennale 3. Қырғыз: бьиннале 4. Өзбек: biennale 5. Түрік: bienal sergisi6. Ағылшын: biennale 7. Испан: biennale8. Неміс: Biennale 9. Француз: biennale 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бьиннале –бьиннале Дефинициясы | +4 |
262. | бэкграунд | бэкграунд | бэкграундбэкграундСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Бэкграунд (ағылш. background – «артқы жақ») – 1) ая, артқы план; кинотүсірілім барысындағы салынған немесе проекцияланған ая ретіндегі кескін; 2) музыкалық немесе шулы көркемдеу.2. Әзербайжан: arxa plan 3. Қырғыз: өбөлгө 4. Өзбек: fon 5. Түрік: arka fonu6. Ағылшын: background 7. Испан: fondo8. Неміс: Hintergrund 9. Француз: arrière-plan 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бэкграунд –бэкграунд Дефинициясы | +4 |
263. | бюгельгорн | бюгельгорн | бюгельгорнбюгельгорнСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бюгельгорн (нем. Bügelhornнемесе Büglehorn, Le bugle: Bügel – «доға», Horn – «мүйіз») – мыстанжасалатын үрмелі аспап. Бюгельгорнның түрлері көп. Ол мүйіз деп аталғанымен,көп жағдайда пішіні жағынан түтігі қысқа да кең болуымен ерекшелініп,кернейге ұқсайды. 2. Әзербайжан: byugelgorn3. Қырғыз: бюгельгорн 4. Өзбек: bygelhorn 5. Түрік: borazan6. Ағылшын: bugle 7. Испан: el fiscorno8. Неміс: Bügelhorn 9. Француз: byugelhorn 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. бюгельгорн –бюгельгорн Дефинициясы | +3 |
264. | ваганты | ваганттар | вагантываганттарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ваганттар (лат. clericivagantes), басқаша айтқанда голиардтар, ықтималды провансалдық gualiador –«әзілкеш», «мистификатор», немесе франц. gaillard – «кіші» (жас) –Ортағасырлық (XI-XIV ғғ.) батыс еуропалық ән шығаратын әрі оны, прозалықшығармаларды сирек шырқайтын «кезбе адамдардың» үйірі. 2. Әзербайжан: vaqantlar3. Қырғыз: ваганттар 4. Өзбек: vagantlar 5. Түрік: vagantlar6. Ағылшын: vagants 7. Испан: vagantes8. Неміс: Vaganten 9. Француз: vagants 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. ваганттар –ваганттар Дефинициясы | +4 |
265. | вакасюгата | вакасюгата | вакасюгатавакасюгатаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вакасюгата (жап. 若杉) – жапон халық театрының комедиялық кейіпкері; дәстүрлі Кабуки театрындағы жас жігіттерді ойнайтын актер.2. Әзербайжан: vakasyugata 3. Қырғыз: вакасюгата 4. Өзбек: vakasyugata 5. Түрік: vakasyugata6. Ағылшын: wakasugat 7. Испан: wakasugat8. Неміс: Wakasugat 9. Француз: wakasugat 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вакасюгата –вакасюгата Дефинициясы | +4 |
266. | вакасю-кабуки | вакасю-кабуки | вакасю-кабукивакасю-кабукиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вакасю-кабуки (жап. ヴァサキュウ歌舞伎) – дәстүрлі жапон Кабуки театрының түрі. Вакасю-кабуки театрының жетекші актерлері әдетте сүйкімді жігіттер болатын. Вакасю-кабуки 1629 жылы кейін кең танымалдыққа ие болды, сол кезеңде әйелдерден ғана тұратын онна-кабуки топтарының көрініс қоюларына тыйым салынды. Вакасю-кабуки көріністері көбіне би-өлең сипатында болатын. 1652 ж. бастап вакасю-кабуки спектакльдеріне де тыйым салынды.2. Әзербайжан: vakasa-kabuki 3. Қырғыз: вакасю-кабуки 4. Өзбек: vakasa-kabuki 5. Түрік: vakasa-kabuki6. Ағылшын: wakasa-kabuki 7. Испан: wakasa-kabuki8. Неміс: Wakasa-Kabuki 9. Француз: wakasa-kabuki 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вакасю-кабуки– вакасю-кабуки Дефинициясы | +3 |
267. | вакасюоннагата | вакасюоннагата | вакасюоннагатавакасюоннагатаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вакасюоннагата (жап. 女形 немесе 女方, «жас келіншектердіойнайтын актерлер») – Кабуки театрының амплуасы; жас әйелдер менкеліншектердің рөлін ойнайтын ер ойыншылар және соған сәйкес ойын стилі. 2. Әзербайжан: vakasyu onnagata3. Қырғыз: вакасюоннагата 4. Өзбек: vakasyu onnagata 5. Түрік: vakasyu onnagata6. Ағылшын: wakasu onnagata 7. Испан: wakasu onnagata8. Неміс: Wakasu Onnagata 9. Француз: wakasu onnagata 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вакасюоннагата– вакасюоннагата Дефинициясы | +4 |
268. | ваки | ваки | вакивакиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Ваки (жап. ワキ– куәгер) – дәстүрлі жапон Кабуки театрының амплуасының бірі; ситэ (қаһарман), ваки («куәгер», әдетте диуана) және ай-кёгэн («арағайын», әдетте жергілікті бір кейіпкер).2. Әзербайжан: vaki 3. Қырғыз: ваки 4. Өзбек: vaki 5. Түрік: vaki6. Ағылшын: waki 7. Испан: waki8. Неміс: Waki 9. Француз: waki 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. ваки -ваки Дефинициясы | +4 |
269. | вакханалия | вакханалия | вакханалиявакханалияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вакханалия (лат.bacchanalia) – 1) Вакха-Дионистің құрметіне ежелгі грекиялықтардағы жәнеежелгі римдіктердегі мейрам; 2) жабайылық, оргия. 2. Әзербайжан: bacchanalia3. Қырғыз: вакханалия 4. Өзбек: bacchanalia 5. Түрік: içki alemi6. Ағылшын: bacchanalia 7. Испан: bacanalia8. Неміс: Bacchanalia 9. Француз: bacchanales 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вакханалия –вакханалия Дефинициясы | +4 |
270. | валиха | валиха | валихавалихаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вали (малаг. valiha,vali деп айтылады) – мадагаскарлық ішекті шертпе аспап. Классикалық түріндеіші қуыс бамбук діңгегінің цилиндр тәріздес кесіндісі кейпінде. 2. Әзербайжан: valiha3. Қырғыз: валиха 4. Өзбек: valiha 5. Түрік: valiha6. Ағылшын: valiha 7. Испан: valiha8. Неміс: Valiha 9. Француз: valiha 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. валиха – валиха Дефинициясы | +4 |
271. | валторна | валторна | валторнавалторнаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Валторна (нем. Waldhorn – орман мүйізі) – мыстан сақина түрінде иілген түтіктен жасалған музыкалық үрмелі аспап; аңшының кернейі.2. Әзербайжан: valtorn 3. Қырғыз: валторна 4. Өзбек: fransuz shox 5. Түрік: fransiz boynuzu6. Ағылшын: french horn 7. Испан: cuerno francés8. Неміс: Waldhorn 9. Француз: cor français 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. валторна –валторна Дефинициясы | +4 |
272. | вальс | вальс | вальсвальсСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вальс (франц. valse, немісшеден – Walzer) – баяу (ескі) және тез (веналық) би үшін жазылған би мен музыка түрі.2. Әзербайжан: vals 3. Қырғыз: вальс 4. Өзбек: vals 5. Түрік: vals6. Ағылшын: valse 7. Испан: vals8. Неміс: Walzer 9. Француз: valse 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вальс – вальс Дефинициясы | +4 |
273. | вамби | вамби | вамбивамбиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вамби (убо, киссумбо) – ішекті шертпелі аспап, Судан мен Шығыс Африканың тропикалық елдерінде таралған. 2. Әзербайжан: vambi 3. Қырғыз: вамби 4. Өзбек: vambi 5. Түрік: vambi6. Ағылшын: vambi 7. Испан: vambi8. Неміс: Vambi 9. Француз: vambi 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вамби – вамби Дефинициясы | +4 |
274. | варган | варган | варганварганСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Варган (лат. organum,грек. organon – «қару», «музыкалық аспап») – өздігінен дыбысталатын музыкалықаспап – тағашық немесе тілшесі бекітілген пластина. Түркі халықтарындағышаңқобыз. 2. Әзербайжан: vargan3. Қырғыз: комуз 4. Өзбек: vargan 5. Түрік: ağız tamburası6. Ағылшын: vargan 7. Испан: vargan8. Неміс: Vargan 9. Француз: vargan 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. варган – варган Дефинициясы | +4 |
275. | вардзак | вардзак | вардзаквардзакСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вардзак – эллиндік және ортағасырлық армян театрындағы актриса-пантомима, биші, музыкант.2. Әзербайжан: vardzak 3. Қырғыз: вардзак 4. Өзбек: vardzak 5. Түрік: vardzak6. Ағылшын: wardsack 7. Испан: vardzak8. Неміс: Vardzak 9. Француз: wardsack 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вардзак –вардзак Дефинициясы | +4 |
276. | варьете | варьете | варьетеварьетеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Варьете (франц. variété – «алуандық») – 1. Музыка, би, оперетта мен т.с.с. біріктірген эстрадалық өнер жанры. 2. Сол жанрда өнер көрсететін топ. 2. Әзербайжан: estrada tamaşası 3. Қырғыз: варьете 4. Өзбек: estradako'rsatish 5. Түрік: varyete6. Ағылшын: variety show 7. Испан: espectáculo de variedades8. Неміс: Varieté 9. Француз: variété 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. варьете –варьете Дефинициясы | +4 |
277. | ваянг | ваянг | ваянгваянгСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Ваянг – индонезиялық көлеңке театры. Термин театрдың өзіне және пайдаланылатын қуыршақтарына да қатысты қолданылады.2. Әзербайжан: vayang 3. Қырғыз: ваянг 4. Өзбек: vayang 5. Түрік: vayang6. Ағылшын: vayang 7. Испан: vayang8. Неміс: Vayang 9. Француз: vayang 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. ваянг –ваянг Дефинициясы | +4 |
278. | ведута | ведута | ведутаведутаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Ведута (итал. veduta) –XVIII-XIX ғғ. өнеріндегі қала пейзажы (әдетте топографиялық тұрғыдан дәл).2. Әзербайжан: veduta 3. Қырғыз: ведута 4. Өзбек: veduta 5. Түрік: veduta6. Ағылшын: veduta 7. Испан: veduta8. Неміс: Veduta 9. Француз: veduta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. ведута – ведута Дефинициясы | +3 |
279. | ведхинатакам | ведхинатакам | ведхинатакамведхинатакамСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Ведхинатакам – үнді кезбе актерлерінің құрған Андхра (Оңтүстік Үндістан) үнді театрының түрі.2. Әзербайжан: vedhinatakam 3. Қырғыз: ведхинатакам 4. Өзбек: vedhinatakam 5. Түрік: vedhinatakam6. Ағылшын: vedhinatakam 7. Испан: vedhinatakam8. Неміс: Vedhinatakam 9. Француз: vedhinatakam 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. ведхинатакам– ведхинатакам Дефинициясы | +4 |
280. | вензель | вензель, өрімәріп | вензельвензель, өрімәріпСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вензель (поляк. wezel) – өзара өріле жазылған тұлға атының бас әріптері.2. Әзербайжан: monogram 3. Қырғыз: вензель 4. Өзбек: monogram 5. Түрік: monogram6. Ағылшын: monogram 7. Испан: monograma8. Неміс: Monogramm 9. Француз: monogramme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вензель –вензель Дефинициясы | +4 |
281. | вербатим | вербатим | вербатимвербатимСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вербатим (лат. verbatim – «тікелей») – тар ортамда кеңінен танымал, XX-XXI ғасырлардың тоғысында өзінше танымалдыққа ие болған театралды көріністің түрі. 2. Әзербайжан: verbatim 3. Қырғыз: вербатим 4. Өзбек: verbatim 5. Түрік: verbatim6. Ағылшын: verbatim 7. Испан: verbatim8. Неміс: Verbatim 9. Француз: verbatim 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вербатим –вербатим Дефинициясы | +4 |
282. | вербункош | вербункош | вербункошвербункошСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вербункош (венгр. verbunkos, нем. Werbung) – 1) XVIII ғ. 2-ші жартысынан бастап рекруттерді үгіттеу кезіндегі венгр биі. Чардаштың арғы тегі. 2) XVIII ғ. соңы мен ХІХ ғ. эмоционалды мелодика мен алуандылығымен ерекшелінетін венгр инструменталды музыкасының стилі.2. Әзербайжан: verbunkos 3. Қырғыз: вербункош 4. Өзбек: verbunkos 5. Түрік: verbunkos6. Ағылшын: verbunkos 7. Испан: verbunkos8. Неміс: Werbung 9. Француз: verbunkos 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вербункош – вербункош Дефинициясы | +4 |
283. | вёрджинел | вёрджинел | вёрджинелвёрджинелСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вёрджинел, вирджинал (ағылш. virginal, «virgin» – «қыз», «келіншек») – үстел тәріздес кішігірім пернелі ішекті музыкалық аспап, мюзелармен салыстырғанда орталықтан солға қарай ойысқан ішектердің бір топтамасы мен мануалы (пернетақтасы) бар клавесиннің бір түрі. 2. Әзербайжан: virginal 3. Қырғыз: вёрджинел 4. Өзбек: virginal 5. Түрік: virginals6. Ағылшын: virginal 7. Испан: virginal8. Неміс: Virginals 9. Француз: 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вёрджинел – вёрджинел Дефинициясы | +4 |
284. | веризм | веризм | веризмверизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Веризм (итал. il verismo, vero – «шынайы», «шын») – ХІХ ғ. соңындағы итальян әдебиеті, музыкасы мен, бейнелеу өнеріндегі реалистік бағыт. 2. Әзербайжан: vericilik 3. Қырғыз: веризм 4. Өзбек: verizm 5. Түрік: verism6. Ағылшын: verism 7. Испан: verismo8. Неміс: Verismus 9. Француз: vérisme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. веризм –веризм Дефинициясы | +4 |
285. | веркбунд | веркбунд | веркбундверкбундСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Веркбунд (нем. Werkbund – «өндірістік одақ») – сәулетші, сәндеу өнерінің шебері және өндірісшілердің одағы. 2. Әзербайжан: verkbund 3. Қырғыз: веркбунд 4. Өзбек: verkbund 5. Түрік: verkbund6. Ағылшын: werkbund 7. Испан: werkbund8. Неміс: Werkbund 9. Француз: werkbund 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. веркбунд –веркбунд Дефинициясы | +4 |
286. | вернисаж | вернисаж | вернисажвернисажСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вернисаж (франц. Vernissage) – 1. Енді ешқандай түзетулер енгізілмейтін майлы бояумен салынған суреттің лакпен сырлануы. 2. Арнайы шақырылған суретшілер, мәдениет және өнер қайраткерлерінің және т.с.с. қатысуымен көркем өнер көрмесінің салтанатты ашылуы. 2. Әзербайжан: vernisaj 3. Қырғыз: вернисаж 4. Өзбек: vernisaj 5. Түрік: vernisaj6. Ағылшын: vernissage 7. Испан: vernissage8. Неміс: Vernissage 9. Француз: vernissage 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вернисаж – вернисаж Дефинициясы | +4 |
287. | вертеп | вертеп | вертепвертепСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вертеп – Інжіл мен комедиялық тақырыптардағы көше қойылымдары үшін қуыршақтары бар әрі екі қабатты жәшік түріндегі славян халықтарының қуыршақ театры. 2. Әзербайжан: vertep 3. Қырғыз: вертеп 4. Өзбек: vertep 5. Түрік: vertep6. Ағылшын: sink of iniquity 7. Испан: belén8. Неміс: GeburtChristi-Szene 9. Француз: l'antre 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вертеп –вертеп Дефинициясы | +4 |
288. | вестерн | вестерн | вестернвестернСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вестерн (ағыл. west – «батыстық») – оқиғасы АҚШ-тың Қиыр Батысында (әдетте ХІХ ғ. соңында) орын алатын шытырман роман, фильм, теле немесе радиоқойылым. 2. Әзербайжан: qərbi 3. Қырғыз: батыштык 4. Өзбек: g'arbiy 5. Түрік: batılı6. Ағылшын: western 7. Испан: occidental8. Неміс: Western 9. Француз: western 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вестерн – вестерн Дефинициясы | +4 |
289. | вестибул | вестибул | вестибулвестибулСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вестибул (лат. vestibulum) – кіреберіс алдындағы шағын бөлмешік.2. Әзербайжан: vestibule 3. Қырғыз: вестибул 4. Өзбек: vestibule 5. Түрік: vestibül6. Ағылшын: vestibule 7. Испан: vestíbulo8. Неміс: Vorraum 9. Француз: vestibule 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вестибул –вестибул Дефинициясы | +4 |
290. | виваче | виваче | вивачевивачеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виваче (итал. vivace – «жанды») – аллегродан әлдеқайда тез, престодан әлдеқайда баяу, жанды, шапшаң темп.2. Әзербайжан: vivaçe 3. Қырғыз: виваче 4. Өзбек: vivache 5. Түрік: vivaçe6. Ағылшын: vivache 7. Испан: vivache8. Неміс: Vivache 9. Француз: vivache 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виваче –виваче Дефинициясы | +4 |
291. | виво | виво | вивовивоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виво (итал. vivо – «жанды») – виваче сияқты аллегродан әлдеқайда тез, престодан әлдеқайда баяу, жанды, шапшаң темп.2. Әзербайжан: vivо 3. Қырғыз: виво 4. Өзбек: vivо 5. Түрік: vivо6. Ағылшын: vivо 7. Испан: vivо8. Неміс: Vivо 9. Француз: vivо 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виво – виво Дефинициясы | +4 |
292. | видео-арт | бейне-арт | видео-артбейне-артСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Видео-арт (ағылш. video art) – ХХ ғ. соңғы ширегінде видеотехниканың мүмкіндіктерін қолданатын бейнелеу өнеріндегі бағыт. 2. Әзербайжан: video sənəti 3. Қырғыз: видео-арт 4. Өзбек: video san'at 5. Түрік: video sanatı6. Ағылшын: video art 7. Испан: video arte8. Неміс: Videokunst 9. Француз: art vidéo 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. видео-арт –бейне-арт Дефинициясы | +4 |
293. | видушака | видушака | видушакавидушакаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Видушака (санскр. vidûshaka – «бүлдіретін») – пьеса қаһармандарына үстіртін сөйлеп, мысқыл қалжың айтатын үнді драмасындағы комедиялық тұлға.2. Әзербайжан: vidûşaka 3. Қырғыз: видушака 4. Өзбек: vidushaka 5. Түрік: vidûşaka6. Ағылшын: vidushaka 7. Испан: vidushaka8. Неміс: Vidushaka 9. Француз: vidushaka 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. видушака –видушака Дефинициясы | +4 |
294. | виланелла | виланелла | виланеллавиланеллаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вилланель (франц. Villanelle) – Франция мен Италияда дамыған ғашықтық сипаттағы ауыл әні.2. Әзербайжан: vilanella 3. Қырғыз: виланелла 4. Өзбек: vilanella 5. Түрік: vilanella6. Ағылшын: vilanella 7. Испан: vilanella8. Неміс: Vilanella 9. Француз: vilanelle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виланелла – виланелла Дефинициясы | +3 |
295. | вилотта | вилотта | вилоттавилоттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вилотта (исп. villa – «ауыл») – ауылдық испандықтардың ән жанры.2. Әзербайжан: vilotta 3. Қырғыз: вилотта 4. Өзбек: vilotta 5. Түрік: vilotta6. Ағылшын: vilotta 7. Испан: vilotta8. Неміс: Vilotta 9. Француз: vilotta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вилотта –вилотта Дефинициясы | +4 |
296. | вильянсико | вильянсико | вильянсиковильянсикоСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вильянсико (исп. villancico, villa – «ауыл») – XV ғ. басында қалыптасқан испандықтардың ән жанры.2. Әзербайжан: vilyansico 3. Қырғыз: вильянсико 4. Өзбек: vilyansico 5. Түрік: vilyansiko6. Ағылшын: vilyansico 7. Испан: vilyansico8. Неміс: Vilyansico 9. Француз: vilyansico 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вильянсико –вильянсико Дефинициясы | +4 |
297. | виола | виола | виолавиолаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виола (прованс., итал., исп. viola, франц. viole, ортағас. лат. vitula, лат. vitulari – «бұзау сияқты секіру», «көңіл көтеру») – ысқыштың көмегімен ойналған ішекті музыкалық аспаптардың жинақы атауы; қазіргі кезде скрипкаға ұқсас альт аспабын білдіреді.2. Әзербайжан: viola 3. Қырғыз: виола 4. Өзбек: viola 5. Түрік: viola6. Ағылшын: viola 7. Испан: viola8. Неміс: Viola 9. Француз: viole 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виола – виола Дефинициясы | +3 |
298. | виола-бастарда | виола-бастарда | виола-бастардавиола-бастардаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виола-бастарда (итал. viola bastarda, ағыл. lyra viol) – XVI-XVIІI ғғ. таралған виола тобындағы ысқышты музыкалық аспап.2. Әзербайжан: viola bastarda 3. Қырғыз: виола-бастарда 4. Өзбек: viola bastarda 5. Түрік: viola bastarda6. Ағылшын: lyra viol 7. Испан: viola bastarda8. Неміс: Viola-Bastard 9. Француз: bâtard d'alto 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виола-бастарда– виола-бастарда Дефинициясы | +4 |
299. | виолетта | виолетта | виолеттавиолеттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виолетта (итал. violetta – «кіші виола») – XVI-XVII ғғ. таралған, 34 ішекті кішігірім виоланың бір түрінің атауы.2. Әзербайжан: violetta 3. Қырғыз: виолетта 4. Өзбек: violetta 5. Түрік: violetta6. Ағылшын: violetta 7. Испан: violetta8. Неміс: Violetta 9. Француз: violetta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виолетта– виолетта Дефинициясы | +4 |
300. | виолончелист | виолончельші | виолончелиствиолончельшіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виолончельші (итал. violoncello, viola – «виола») – виолончельдің сүймелдеуіндегі музыка орындаушысы.2. Әзербайжан: violonçelçalan 3. Қырғыз: виолончельчы 4. Өзбек: violonchelchi 5. Түрік: viyolonsel çalan müzisyen6. Ағылшын: cellist 7. Испан: violonchelista8. Неміс: Cellist 9. Француз: violoncelliste 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: виолончель– виолончель 12. виолончелист– виолончельші Дефинициясы | +4 |
301. | виолончель | виолончель | виолончельвиолончельСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виолончель (итал. violoncello, viola – «виола») – скрипка мен контрабаспен салыстырғанда орташа музыкалық аспап.2. Әзербайжан: violonçel 3. Қырғыз: виолончель 4. Өзбек: violonchel 5. Түрік: viyolonsel6. Ағылшын: cello 7. Испан: chelo8. Неміс: Cello 9. Француз: violoncelle 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: виолончель – виолончель 12. виолончель – виолончель Дефинициясы | +4 |
302. | виолы | виолалар | виолывиолаларСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виолалар (итал. viola) – ХV-XVIII ғғ. Батыс Еуропада таралған ішекті ысқышты музыкалық аспаптардың түр алуандығы. 2. Әзербайжан: violalar 3. Қырғыз: виолалар 4. Өзбек: viyolalar 5. Түрік: viyolalar6. Ағылшын: viols 7. Испан: violes8. Неміс: Viols 9. Француз: violes 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виолы – виолалар Дефинициясы | +2 |
303. | виольд'амур | виольд'амур | виольд'амурвиольд'амурСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виоль д'амур (франц. viole d amour) – резонансты ішектері бар виоланың бір түрі.2. Әзербайжан: viol d amore 3. Қырғыз: виольд'амур 4. Өзбек: viol d amore 5. Түрік: viol d amore6. Ағылшын: viol d amore7. Испан: viol d amore8. Неміс: Viol d'amore 9. Француз: viole d amour 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виоль д'амур - виольд'амур Дефинициясы | +4 |
304. | вис | вис | висвисСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вис (лат. vice – «кемшілік») – адам кемшіліктері мен нәпсісін бейнелейтін көрініс. 2. Әзербайжан: vis 3. Қырғыз: вис 4. Өзбек: vis 5. Түрік: vis6. Ағылшын: vice 7. Испан: vice8. Неміс: Vice 9. Француз: vice 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вис – вис Дефинициясы | +4 |
305. | витхи | витхи | витхивитхиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Витхи – үнді классикалық драматургиясындағы пьеса түрі.2. Әзербайжан: vithi 3. Қырғыз: витхи 4. Өзбек: vithi 5. Түрік: vithi6. Ағылшын: vithi 7. Испан: vithi8. Неміс: Vithi 9. Француз: vithi 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. витхи –витхи Дефинициясы | +4 |
306. | виуэла | виуэла | виуэлавиуэлаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Виуэла (испан. vihuela) – лютня тәріздес ішекті, бастысы шертпелі музыкалық аспап.2. Әзербайжан: vihuela 3. Қырғыз: виуэла 4. Өзбек: vihuela 5. Түрік: vihuela6. Ағылшын: vihuela 7. Испан: vihuela8. Неміс: Vihuela 9. Француз: vihuela 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. виуэла –виуэла Дефинициясы | +4 |
307. | вишакхадатта | вишакхадатта | вишакхадаттавишакхадаттаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вишакхадатта (хинди विशाखदत्त; VII ғ, V-VI ғғ.?) – ежелгі үнді санскрит ақыны мен драматургі.2. Әзербайжан: visakhadatta 3. Қырғыз: вишакхадатта 4. Өзбек: visakhadatta 5. Түрік: visakhadatta6. Ағылшын: visakhadatta 7. Испан: visakhadatta8. Неміс: Visakhadatta 9. Француз: visakhadatta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вишакхадатта– вишакхадатта Дефинициясы | +4 |
308. | водевилист | водевильші,сықанәнші | водевилистводевильші,сықанәншіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Водевильші (франц. vaudeville) – көңілді мазмұндағы әрі әнді театралды пьеса орындаушысы.2. Әзербайжан: vodvil yazıçı 3. Қырғыз: водевильчы 4. Өзбек: vodevil yozuvchi 5. Түрік: vodvil yazarı6. Ағылшын: vaudevillewriter 7. Испан: escritor de vodevil8. Неміс: vodevilSchriftsteller 9. Француз: vaudevilliste 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: водевиль– водевиль 12. водевилист – водевильші Дефинициясы | +4 |
309. | вокализ | вокализ | вокализвокализСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы1. Вокализ (франц. vocalise, лат. vocalis – «дауысты дыбыс») – 1) дауысты дыбыспен орындалатын вокалды техниканы дамытуға бағытталған жаттығу. 2) Инструменталды сүйемелдеумен сөзсіз дауыспен орындалатын концертті шығарма.2. Әзербайжан: vokaliz 3. Қырғыз: вокализ 4. Өзбек: vokaliz 5. Түрік: vocalise6. Ағылшын: vocalise 7. Испан: vocalise8. Неміс: Vocalise 9. Француз: vocalise 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: вокализ– вокализ 12. вокализ –вокализ Дефинициясы | +4 |
310. | вокалист | вокалшы | вокалиствокалшыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вокалшы (лат. Vocalisme)– вокалды техниканы меңгерген әнші; кәсіби әнші. Ән өнеріне үйрететінмұғалім. 2. Әзербайжан: vokalist3. Қырғыз: ырчы 4. Өзбек: vokalchi 5. Түрік: şarkıcı6. Ағылшын: vocalist 7. Испан: vocalista8. Неміс: Sänger 9. Француз: chanteur 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: вокалист– вокалшы 12. вокалист – вокалшы Дефинициясы | +2 |
311. | вольта | вольта | вольтавольтаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вольта – Қайта өрлеу(Ренессанс) кезеңінде пайда болған жұппен орындалатын би түрі. 2. Әзербайжан: volta3. Қырғыз: вольта 4. Өзбек: volta 5. Түрік: volta6. Ағылшын: volta 7. Испан: volta8. Неміс: Volta 9. Француз: volta 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вольта –вольта Дефинициясы | +4 |
312. | вольтиж | вольтиж | вольтижвольтижСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вольтиж (франц.Voltige) – вольтижді акробатика, динамикалық (темптік) акробатиканың түрі:шеңбер бойымен шауып келе жатқан ат үстінде шабарманның тұтқаларды ұстайотырып жасайтын ат циркінің нөмірі. 2. Әзербайжан: voltij3. Қырғыз: вольтиж 4. Өзбек: voltij 5. Түрік: voltij6. Ағылшын: voltige 7. Испан: voltige8. Неміс: Voltige 9. Француз: Voltige 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вольтиж –вольтиж Дефинициясы | +4 |
313. | вольтфас | вольтфас | вольтфасвольтфасСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вольтфас (франц.volteface – «бет бұру») – биде аяқ астынан кері айналып бет бұру. 2. Әзербайжан: voltfas3. Қырғыз: вольтфас 4. Өзбек: voltfas 5. Түрік: voltfas6. Ағылшын: voltface 7. Испан: volteface8. Неміс: Volteface 9. Француз: volteface 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вольтфас –вольтфас Дефинициясы | +4 |
314. | вопленица | жоқтауайтушы әйел | вопленицажоқтауайтушы әйелСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жоқтау айтушы әйел – ескіғұрыптарда (өлікте, үйленуде және т.б.) жылау, жоқтау мен боздау үшіншақырылатын әйел; жылаушы. 2. Әзербайжан: qışqırıqçı3. Қырғыз: жоктаучы 4. Өзбек: qichqiriqchi 5. Түрік: ağlayıcı6. Ағылшын: screamer 7. Испан: gritarista8. Неміс: Schreiener 9. Француз: crier 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вопленица –жоқтау айтушы әйел Дефинициясы | +4 |
315. | вортицизм | вортицизм | вортицизмвортицизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вортицизм (ағылш.Vorticism) – футуризмға жақын ХХ ғасырдың басындағы Англиядағы бейнелеуөнерінің ағымы. 2. Әзербайжан: vortizm3. Қырғыз: вортицизм 4. Өзбек: vortizm 5. Түрік: vortisizm6. Ағылшын: vorticism 7. Испан: vorticismo8. Неміс: Vortizismus 9. Француз: vorticisme 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вортицизм –вортицизм Дефинициясы | +4 |
316. | вохберггутюн | вохберггутюн | вохберггутюнвохберггутюнСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вохберггутюн (зар илеу) –ежелгі армян театрының термині. Трагедия мағынасын білдіреді. Трагедияжазатын драматург та, трагик-актер де «вохбергак» деп аталады. 2. Әзербайжан: vohberggutyun3. Қырғыз: вохберггутюн 4. Өзбек: vohberggutyun 5. Түрік: vohberggutyun6. Ағылшын: vohberggutyun 7. Испан: vohberggutyun8. Неміс: Vohberggutyun 9. Француз: vohberggutyun 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вохберггутюн– вохберггутюн Дефинициясы | +4 |
317. | вэньжэньхуа | вэньжэньхуа | вэньжэньхуавэньжэньхуаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вэньжэньхуа – қытайдыңэстетикалық бейнелеу өнерінің түрі. 2. Әзербайжан: venjenhua3. Қырғыз: вэньжэньхуа 4. Өзбек: venjenhua 5. Түрік: venjenhua6. Ағылшын: wenzhenhua 7. Испан: wenzhenhua8. Неміс: Wenzhenhua 9. Француз: wenzhenhua 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. вэньжэньхуа– вэньжэньхуа Дефинициясы | +4 |
318. | инфографика | инфографика | инфографикаинфографикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Инфографика (инфо – лат. informatio –«хабарлау», «түсіндіру», «баяндау» + граф – грек. гр. γαια – «жазбаша», γω –«жазамын») – хабарды, ақпаратты, білімді графикалық тәсілдер арқылыұсыну. 2. Әзербайжан: infoqrafiya3. Қырғыз: инфографика 4. Өзбек: infografika 5. Түрік: infographics 6. Ағылшын: infographics 7. Испан: la infografía 8. Неміс: Infografik 9. Француз: infographie 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: инфографики –инфографикалар («Елішінде және халықаралық алаңдарда ЭКСПО-2017 шеңберіндегі іс-шараларды жарияету жөніндегі 2013 - 2017 жылдарға арналған бес жылдық медиа-жоспар мен Елішінде және халықаралық алаңдарда ЭКСПО-2017 шеңберіндегі іс-шараларды жарияету жөніндегі 2013 жылға арналған жедел медиа-жоспарды бекіту туралы» Қазақстан РеспубликасыПремьер-Министрінің 2013 жылғы 5 ақпандағы № 18-ө Өкімі) 12. Сөздіктердегі аудармасы: – 13. инфографика – инфографика Дефинициясы | +11 |
319. | вебинар | вебинар | вебинарвебинарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Вебинар (вебинар –ағылш. online «желіде», «байланыста») немесе веб-конференция (ағылш.«webinar») – веб-конференцияның бір түрі, Интернет арқылыонлайн-кездесулер өткізу немесе презентация жасау. 2. Әзербайжан: vebinar 3. Қырғыз: вебинар 4. Өзбек: webinar 5. Түрік: webinar 6. Ағылшын: webconferencing 7. Испан laconferencia en la Web 8. Неміс: Webconferencing 9. Француз: les conférences 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: вебинар – вебинар («Оқу-әдістемелік және ғылыми-әдістемелікжұмысты ұйымдастыру және жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы ҚазақстанРеспубликасы Білім және ғылым Министрінің 2007 жылғы 29 қарашадағы № 583бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016жылғы 18 қаңтардағы № 40 бұйрығы) 12.Сөздіктердегі аудармасы: вебинар– вебинар(информатика) 13. вебинар– вебинар Дефинициясы | +7 |
320. | прокрутка (слайда) | айналдыру | прокрутка (слайда)айналдыруСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Айналдыру (ағыл. скроллинг) –экранның немесе терезенің шектерінің ішіндегі құжат мәтінін көру үшін көрінісқұрылғысында тік немесе көлденең бағытта сурет қозғалысы. 2. Әзербайжан: gedin 3. Қырғыз: айнолдыруу 4. Өзбек: o'tish 5. Түрік: kaydırma 6. Ағылшын: scrolling 7. Испан: desplazamiento 8. Неміс: Scrollen 9. Француз: rouleau 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: монтаж системы обратной прокрутки наклонной камеры – қиғаш камераның кері айналдыру жүйесін монтаждау (Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы13 ақпандағы № 103 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде2018 жылғы 6 наурызда № 16517 болып тіркелді) 12. Сөздіктердегі аудармасы: прокрутка– айналдыру; бегунок прокрутки – айналдыру жүгіртпесі;горизонтальная прокрутка – көлденең айналдыру; ползунок прокрутки – айналдырусырғытпасы; режим прокрутки – айналдыру режімі (информатика);линейка прокрутки – айналдыру сызғышы (көлік) 13. Орыс тіліндегі «прокрутка»сөзінің заңнамадағы және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармасыннегізге ала отырып, қазақ тіліне «айналдыру» сөзімен аударудықолдаймыз. Дефинициясы | +3 |
321. | приставка | приставка | приставкаприставкаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Приставка (ағыл. attachment, adapter) – үстелге арналғанүш хром аяқтары бар тіркеме, абоненттік қосымша. 2. Әзербайжан: prefiks 3. Қырғыз: приставка 4. Өзбек: prefiks 5. Түрік: önek 6. Ағылшын: prefix 7. Испан: prefijo 8. Неміс: Vorsilbe 9. Француз: préfixe 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: приставки – приставкалар («Қазақстан Республикасы Үкіметінің2004 жылғы 27 қазандағы № 1100 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізутуралы» Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2011 жылғы 3 маусымдағы № 622 Қаулысы); приставка – жалғама («Атаулы мемлекеттік әлеуметтік көмек алушылар болыптабылатын жеке тұлғаларды телевизиялық абоненттiк жалғамалармен қамтамасызету қағидаларын бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2016 жылғы 8 қарашадағы № 677 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: приставкак фотокамере – фотокамераның приставкасы; фотоприставка –фототіркеме(электроника); приставка – тақап жалғама (көлік) 13. Орыс тіліндегі «приставка»сөзінің заңнамадағы және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармасыннегізге ала отырып, қазақ тіліне «приставка» сөзімен аударудықолдаймыз. Дефинициясы | -2 |
322. | композитная услуга | композиттік қызмет | композитная услугакомпозиттік қызметСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1.Композиттік қызмет (композит – лат. «componere»- «жинау», «құрастыру»; сервис – лат. service «қызмет») – «бір өтініш» қағидаты бойынша көрсетілетін қызмет. 2. Әзербайжан: kompozit xidmət 3. Қырғыз: композитордуккызматы 4. Өзбек: murakkab xizmat 5. Түрік: kompozit servis 6. Ағылшын: composite service 7. Испан: Serviciocompuesto 8. Неміс: CompositeService 9. Француз: composite deservice 10. Бекітілген нұсқасы: услуга –қызмет, қызмет көрсету 11. Заңнамадағы қолданысы: композитные услуги – композиттік қызметтер («Бір өтініш негізінде электрондықнысанда бірнеше мемлекеттік қызметті көрсету қағидаларын бекіту туралы»Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 21маусымдағы № 472 бұйрығы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: коммунальная услуга– тұрмыстық қызмет;композитнаясигнализация – композитті сигналдау(электроника); материалыкомпозитные – композит материалдар(механика) 13. композитнаяуслуга – композиттік қызмет Дефинициясы | +5 |
323. | программное обеспечение | бағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым,бағдарламалық қамту | программное обеспечениебағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым,бағдарламалық қамтуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бағдарламалық жасақтама, бағдарламақамтым, бағдарламалық қамту (программа – грек.programma «хабарландыру») – деректерді өңдеуді немесеберуді қамтамасыз ететін, әртүрлі пайдаланушылардың бірнеше рет пайдалануынажәне қолдануына арналған бағдарламалар кешені. 2. Әзербайжан: proqram 3. Қырғыз: программалыккамсыздоо 4. Өзбек: dasturiyta'minot 5. Түрік: yazılım 6. Ағылшын: software 7. Испан: software 8. Неміс: Software 9. Француз: logiciel 10. Бекітілген нұсқасы: программноеобеспечение – бағдарламалық қамтым (2006 жылғы 26 қыркүйек) 11. Заңнамадағы қолданысы: перечень программныхобеспечений – бағдарламалық жасақтамалардың тізбесі («2010-2011 оқу жылынаарналған мемлекеттік білім беру тапсырысын бекіту туралы» Павлодар облыстықәкімдігінің 2010 жылғы 28 шілдедегі № 175/12 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: программноеобеспечение – программалық қамтым(информатика); заказное программное обеспечение – тапсырыстыбағдарламалық қамтама (электроника); программноеобеспечение рынка электроэнергии – электрэнергия нарығын бағдарламалық қамтамасызету(энергетика) 13.Орыс тіліне грек тілінен (programma) енген «программа» сөзі қазақ тіліне«бағдарлама», «программа» сөздерімен аударылады. «Программное обеспечение» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «бағдарлама қамтым» сөз тіркесібекітілген. Дефинициясы | +2 |
324. | код идентификации | сәйкестендіру коды; бірдейлендіру коды;идентификаттау коды | код идентификациисәйкестендіру коды; бірдейлендіру коды;идентификаттау кодыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Сәйкестендіру коды; бірдейлендірукоды; идентификаттау коды (ағыл. identification code) – қандай дабір халықаралық желіні анықтайтын елдің кодынан кейінгі код. 2. Әзербайжан: identifikasiyakodu 3. Қырғыз: идентификациянынкоду 4. Өзбек: identifikatsiyakodi 5. Түрік: kimlik kodu 6. Ағылшын: identificationcode 7. Испан: código deidentificación 8. Неміс: Identifizierungscode 9. Француз: coded'identification 10. Бекітілген нұсқасы: кодидентификации – бірдейлендіру коды (2004 жылғы 31 наурыз); идентификация– сәйкестендіру (2006 жылғы 23 желтоқсан); идентификация –идентификациялау, сәйкестендіру (2014 жылғы 11 желтоқсан); идентификация– сәйкестендіру; идентификаттау (2015 жылғы 6 қазан); идентификационныйкод – сәйкестендіру коды, идентификаттау коды (2015 жылғы 15 желтоқсан); номербизнес-идентификационный – бизнес-сәйкестендіру нөмірі (2016 жылғы 8желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: новая структура банковскогоидентификационного кода – сәйкестендіру кодының жаңа құрылымы («ҚазақстанРеспубликасының Ұлттық Банкі Басқармасының кейбір қаулыларына банк клиентініңбанк шоты нөмірінің және банктік сәйкестендіру кодының жаңа құрылымына көшумәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан РеспубликасыҰлттық Банкі Басқармасының 2009 жылғы 25 қыркүйектегі № 91 Қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: идентификация– айқындау, сәйкестендіру; идентификационные данные –сәйкестендірілген деректер; идентификация данных – деректерді (айқындау)ұқсастыру; линия идентификации – сәйкестендіру желісі(информатика); идентификация сигналов – сигналдарды сәйкестендіру(электроника); идентификация – бірегейлеу (физика,көлік); идентификация – теңестіру, бірдейлеу(механика) 13. Орыс тілінеағылшын тілінен (identification) енген «идентификация» сөзі қазақ тіліне«бірдейлендіру», «сәйкестендіру», «идентификациялау», «идентификаттау»,«айқындау», «ұқсастыру», «бірегейлеу»,«теңестіру» және «бірдейлеу» сөздерімен аударылған. Біздіңше, мұндайәркелкілік тудырмау үшін «идентификация» сөзінің терминдік баламасыретінде «идентификация» (зат есім) және «идентификаттау»сөздерін қолданған жөн. Сонда «код идентификации» сөз тіркесі «идентификаттаукоды» сөз тіркесімімен аударылады. Дефинициясы | +2 |
325. | беспроводной интернет | сымсызғаламтор | беспроводной интернетсымсызғаламторСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Сымсыз интернет (ағыл.wi-fi) – сымды байланысты талап етпейтін, ауқымды ақпараттық қызметтерге қолжеткізуге мүмкіндік беретін, электрондық поштаны қамтамасыз ететін ғаламикомпьютерлік желі. Ақпарат беру үшін радио толқындары, сондай-ақ инфрақызыл,оптикалық немесе лазерлік сәуле қолданылуы мүмкін. 2. Әзербайжан: simsiz internet 3. Қырғыз: зымсыз интернет 4. Өзбек: simsiz internet 5. Түрік: kablosuzinternet 6. Ағылшын: wirelessinternet 7. Испан: internetinalámbrico 8. Неміс: WirelessInternet 9. Француз: internet sansfil 10. Бекітілген нұсқасы: беспроводнаясвязь – сымсыз байланыс (2004 жылғы 31 наурыз); технологии беспроводные - сымсыз технологиялар (2016 жылғы28 маусым); интернет-банкинг –интернет-банкинг (2006жылғы 27 қазан); интернет – интернет(2014 жылғы 11 желтоқсан); интернет-ресурс– интернет-ресурс (2014 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: беспроводной – сымсыз; интернет – интернет, ғаламтор 12. Сөздіктердегі аудармасы: беспроводнойинтернет – сымсыз интернет (информатика); интернет – ғаламтор (электроника) 13. Бекітілгентерминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалық терминологиялықсөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «беспроводнойинтернет»сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «сымсызинтернет»сөз тіркесін қолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +2 |
326. | реконструкция | реконструкция | реконструкцияреконструкцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Реконструкция (ре – лат. «re» - «қайталау»,«қайта жаңарту» мәнін беретін приставка + конструкция – лат. «constructio» - «салу»,«құру») – белгілі бір нәрсені түбегейлі қайта жаңарту, жақсарту,жетілдіру мақсатында қайта құру. 2. Әзербайжан: yenidənqurma 3. Қырғыз: реконструкция 4. Өзбек: qayta qurish 5. Түрік: restorasyon 6. Ағылшын: reconstruction 7. Испан: reconstrucción 8. Неміс: Rekonstruktion 9. Француз: reconstruction 10. Бекітілген нұсқасы: реконструкция– реконструкция, қайта құру (1997); Международный банкреконструкции и развития – Халықаралықжаңғыру және даму банкі (2006жылғы 27 қазан); Европейский банкреконструкции и развития (ЕБРР) – Еуропалық қайта құру және даму банкі (ЕҚДБ)(2013) 11. Заңнамадағы қолданысы: реконструкция – реконструкциялау («Жалпыға ортақ пайдаланылатын халықаралық жәнереспубликалық маңызы бар автомобиль жолдарын салу мен реконструкциялаужөніндегі және облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарын салу,реконструкциялау, сондай-ақ күрделі және орташа жөндеу жөніндегі жобалардыңбасымдығы критерийлерін бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасы Үкіметінің 2013 жылғы 16 қыркүйектегі № 971 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: реконструкциястанции – стансаны қайта салу (көлік); реконструкция – қайта құру,қайта құрылмалау (механика); реконструкция – қайта құру, қайтақұралымдау (энергетика) 13. Орыстіліне латын тілінен (constructio) енген «реконструкция»сөзі қазақ тіліне мәнмәтінге байланысты «реконструкция», «реконструкциялау»сөздерімен және «қайта құру», «қайта салу», «қайта құрылмалау», «қайтақұралымдау» сөз тіркестерімен аударылады. Бекітілгентерминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалық терминологиялықсөздіктердегі аудармаларын сараптай келе, «реконструкция» сөзініңбаламасы ретінде қазақ тілінде «реконструкция» (затесім) және «реконструкциялау» сөздерін қолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +3 |
327. | определение кадастровой (оценочной) стоимостиземельного участка | жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын айқындау | определение кадастровой (оценочной) стоимостиземельного участкажер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын айқындауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жер учаскесінің кадастрлық (бағалау)құнын айқындау (кадастр – гр.«кatastichon» -«парақ», «реестр»; ағыл., фр. «cadastre») – азаматтарғажеке (қосалқы) үй шаруашылығын жүргізу, тұрғын үй құрылысы және қызметкөрсету, бағбандық және саяжай құрылысы үшін берілген (берілетін) жеручаскесінің бағалау құнын анықтау. 2. Әзербайжан: torpaq sahəsininkadastr (qiymətləndirmə) dəyərinin müəyyən edilməsi 3. Қырғыз: жер участогунункадастрдык (баалоо) наркын аныктоо 4. Өзбек: eruchastkasining kadastr (baholash) qiymatini aniqlash 5. Түрік: arazi Kadastro(tahmini) değerinin belirlenmesi 6. Ағылшын: determination ofcadastral (estimated) value of land 7. Испан: determinacióndel valor catastral (estimado) de la parcela de tierra 8. Неміс: Bestimmung desKataster (Schätzwert) des Grundstücks 9. Француз: détermination dela valeur cadastrale (estimée) du terrain 10. Бекітілген нұсқасы: кадастр –кадастр; определение – анықтама; анықтау; стоимость – құн; земельныйучасток – жер телімі; жер учаскесі 11. Заңнамадағы қолданысы: определение кадастровой(оценочной) стоимости земельного участка – жер учаскелерінің кадастрлық (бағалау) құнын бекіту («Мемлекет жеке меншіккесататын нақты жер учаскелерінің кадастрлық (бағалау) құнын бекіту»мемлекеттік қызмет регламентін бекіту туралы» Қарағандыоблысы Саран қаласы әкімдігінің 2013 жылғы 24 қаңтардағы № 03/03 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: кадастр– кадастр; определение – анықтама; анықтау; стоимость – құн; земельныйучасток – жер телімі; жер учаскесі 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптай келе, «определениекадастровой (оценочной) стоимости земельного участка» сөзтіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «жер учаскесінің кадастрлық(бағалау) құнын айқындау» сөз тіркесін қолдануқажет деп санаймыз. Дефинициясы | +3 |
328. | выемка документов | құжаттарды алу | выемка документовқұжаттарды алуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Құжаттарды алу (документ – лат. «documentum» - «дәлелдеме»,«негіз») – салық төлеушінің (салықагентінің) құжаттарын және (немесе) заттарын алып қою бойынша көшпелісалықтық тексеруді жүзеге асыратын салық органдары лауазымды адамдарыныңіс-әрекеті. 2. Әзербайжан: sənədləringötürülməsi 3. Қырғыз: документтердиалуу 4. Өзбек: hujjatlarniolish 5. Түрік: belge çentik 6. Ағылшын: seizure ofdocuments 7. Испан: extracción dedocumentos 8. Неміс: Ausschneiden vonDokumenten 9. Француз: saisie dedocuments 10. Бекітілген нұсқасы: выемка –алу(2008 жылғы 22 сәуір); документ – құжат 11. Заңнамадағы қолданысы: о порядке оформления иучета документов, подлежащих хранению в банках, и требованиях по организациихранения документов – сақталуға тиістіқұжаттарды ресімдеу және есепке алу тәртібі және құжаттардың сақталуынұйымдастыру жөніндегі талаптар туралы («Қазақстан Республикасының ҰлттықБанкі Басқармасының қаулысы 2002 жылғы 2 қыркүйек № 335. ҚазақстанРеспубликасы Әділет министрлігінде 2002 жылғы 24 қыркүйекте тіркелді. Тіркеу№ 1983) 12. Сөздіктердегі аудармасы: выемка– алу (заң); документ – құжат (іс жүргізу, заң) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «выемкадокументов»сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «құжаттардыалу»сөз тіркесін қолдану қажет деп санаймыз. Дефинициясы | +3 |
329. | не материальный | материалдық емес, бейматериал | не материальныйматериалдық емес, бейматериалСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Материалдық емес, бейматериал (лат. material– «зат»); бейматериалдықактивтер – айналымнан тыс активтер тобы. Олардыңматериалдық-заттық мазмұны жоқ‚ бірақ құны болады‚құжаттармен қуатталады‚ табыс әкеледі жәнетабыс алуға алғышарттар жасайды‚ ұзақмерзімді кезеңде (1 жылдан астам)пайдаланылады‚ иеліктен шығаруға жарамдыболады. 2. Әзербайжан: qeyri-maddi 3. Қырғыз: материалдык эмес 4. Өзбек: moddiy bo'lmagan 5. Түрік: maddi olmayan 6. Ағылшын: intangible 7. Испан: inmaterial 8. Неміс: immateriell 9. Француз: immatériel 10. Бекітілген нұсқасы: нематериальные активы –бейматериалдық активтер, бейматериалдық белсенді құндылықтар (2006 жылғы 27 қазан);нематериальные блага – материалдық емес игіліктер (2016 жылғы 7желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: нематериальныеактивы – материалдықемес активтер («Статистикалық жұмыстардың2005 жылға арналған жоспарын бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 наурыздағы № 287 Қаулысы); бейматериал («Қазақстан Республикасының жалпымемлекеттiк және ведомстволық статистикалық есептiлiгi нысандарыныңтiзбелерiн бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2003 жылғы 28 ақпандағы № 217 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: нематериальныеактивы – материалдық емес активтер (информатика) 13. Орыс тіліне латын тілінен (material)енген «нематериальный» сөзіқазақ тіліне «бейматериалдық» және«материалдық емес» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізгеала отырып, «нематериальный» сөзінің баламасы ретінде қазақ тілінде «материалдық емес» сөзін қолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | 0 |
330. | техническое обследование | техникалық тексеру,техникалық зерттеу | техническое обследованиетехникалық тексеру,техникалық зерттеуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Техникалық тексеру, техникалықзерттеу (техника – грек. «technike» - «өнер»,«шеберлік») – ғимараттар мен құрылыстардың нақты пайдалану жай-күйін анықтау,құрылыс конструкциялары мен ішкі техникалық жабдықтардағы ақауларды анықтаумақсатында жүзеге асырылатын техникалық және ұйымдастыру іс-шаралары кешені. 2. Әзербайжан: texniki müayinə 3. Қырғыз: техникалыктекшерүү 4. Өзбек: texnikekspertiza 5. Түрік: teknik muayene 6. Ағылшын: technical survey 7. Испан: examen técnico 8. Неміс: technischeUntersuchung 9. Француз: enquêtetechnique 10. Бекітілген нұсқасы: пожарно-техническаяобследование – өрт қауіпсіздігін техникалық тексеру (1999 жылғы 9наурыз); обработка данных обследования – зерттеу деректерін өңдеу(2014 жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: техническое обследование– техникалықзерттеу («Жедел іздестіруіс-шараларын жүргізу үшін тауарларды арнайы техникалық құралдарға жатқызутұрғысынан техникалық зерттеу жүргізу» және «Тауарларды ақпараттыкриптографиялық қорғау құралдарына жатқызу тұрғысынан техникалық зерттеужүргізу» бойынша мемлекеттік қызмет көрсетулер регламенттерін бекіту туралы»Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2012 жылғы 13маусымдағы № 186 Бұйрығы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: обследованиедефекта – ақау тексеру (көлік); техническое – техникалық(механика, энергетика) 13. Орыс тіліндегі«техническое обследование» сөз тіркесі қазақ тіліне «техникалық тексеру» және«техникалық зерттеу» сөз тіркестерімен аударылып жүр. Мұндай әркелкіліктудырмау үшін аталған сөз тіркесінің баламасы ретінде «техникалық тексеру» сөз тіркесін қолдануды ұсынамыз. Дефинициясы | +3 |
331. | рекогносцировка территории | аумақты рекогносцирлеу, барлауды тексеру | рекогносцировка территорииаумақты рекогносцирлеу, барлауды тексеруСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аумақты рекогносцирлеу,барлауды тексеру (рекогнос – лат. «recognosco» - «тексеремін»;территория – лат. «territorium», «terra»- «жер») – кен орнындағы стационарлы экологиялық алаңның алдын алатаңдалған орнын нақтылау мақсатында аумақты алдын ала барлау. 2. Әзербайжан: ərazininrekonstruksiyası 3. Қырғыз: аймактынрекогносцировкасы 4. Өзбек: hududni qaytaishlash 5. Түрік: bölgerekognoscirovaniya 6. Ағылшын: reconnaissanceof the territory 7. Испан: reconocimientodel territorio 8. Неміс: ReconnaissanceGebiet 9. Француз: reconnaissancedu territoire 10. Бекітілген нұсқасы: изысканиярекогносцировочные – барлау ізденісі (2014жылғы 11 желтоқсан); админстративно-территориальное деление –әкімшілік-аумақтық бөлініс (2018 жылғы 27 маусым); прилегающаятерритория – іргелес аумақ (2018 жылғы 5 қазан); территориально-производственныекомплексы – территориялық-өндірістік комплекстер (1971-1981); территория– аумақ(2003жылғы 11 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: Для оперативного выезда к месту чрезвычайных ситуаций, рекогносцировки, передачи информации в режиме онлайн, сопровожденияколонн с тяжелой техникой, эвакуированными и ранеными – Төтенше жағдайлар орнына жедел шығу, барлау,онлайн режимінде ақпарат беру, ауыр техникасы, көшірілгендер мен жаралыларыбар колонналарды сүйемелдеу үшін (Қазақстан Республикасы Ішкі істерминистрінің 2015 жылғы 23 сәуірдегі № 389 бұйрығы); Рекогносцировочный объездтерритории – Аумақты алдын ала барлапшығу (ҚазақстанРеспубликасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 265бұйрығы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: изысканиярекогносцировочные – барлау ізденісі (көлік); рекогносцировка дороги– жол рекогносцировкасы (көлік); рекогносцировка – рекогносцирлеу(география, геодезия); рекогносцировка карт – картаны рекогносцирлеу(геодезия); территория – территория, аумақ 13. «Рекогносцировка»сөзі орыс тіліне латынның «recognosco» - «тексеремін» сөзінен, ал«территория» сөзі латынның «territorium»,«terra» - «жер» сөзінен алынған. «Барлау» сөзі орыс тіліндегі«разведка» сөзіне балама болады. Сондықтан «рекогносцировка территории»сөз тіркесін қазақ тіліне «аумақты рекогносцирлеу» сөз тіркесіменаударуды ұсынамыз. Дефинициясы | +3 |
332. | утечка данных | деректердің тарап кетуі, деректердің жайылып кетуі,деректердің жария болуы | утечка данныхдеректердің тарап кетуі, деректердің жайылып кетуі,деректердің жария болуыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Деректердің тарап кетуі, деректердіңжайылып кетуі, деректердің жария болуы – техникалықарналар арқылы (қорғалатын) ақпараттың жылыстауы. 2. Әзербайжан: sızan məlumat 3. Қырғыз: маалыматтар агуу 4. Өзбек: ma'lumotlaroqimi 5. Түрік: veri sızıntısı 6. Ағылшын: data leakage 7. Испан: fuga de datos 8. Неміс: Datenverlust 9. Француз: fuite de données 10. Бекітілген нұсқасы: утечкамозгов – ақыл көшуі (2016 жылғы 28 маусым); данные –деректер 11. Заңнамадағы қолданысы: При нарушении секретности информации с грифом"КОНФИДЕНЦИАЛЬНО" или "СЕКРЕТНО", соответствующим органомбезопасности должно быть проведено расследование обстоятельств нарушения, сцелью определить, имела ли место утечка засекреченной информации – "ЖАСЫРЫН" немесе "ҚҰПИЯ" белгiсi барақпараттың құпиялылығын бұзған кезде, тиiстi қауiпсiздiк органы құпияланғанақпараттың жария болу мүмкiндiгiн анықтаумақсатында құпиялылықты бұзу жағдаяттарын тергеуді жүргiзуi тиiс («Қазақстан Республикасымен Солтүстік Атлант Шарты ұйымы арасындағы Қауіпсіздік туралы келісімдібекіту туралы» Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 26 қазандағы №86 Заңы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: утечка информации – ақпараттыңжылыстауы(информатика); утечка – жылыстау, сейілу, ағып кету (физика); утечкаинформации – ақпараттың жайылуы (көлік); утечка тока – токтықкемуі (көлік); утечка электрическая – электрлiк жылыстау(энергетика) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «утечкаданных»сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «деректердіңжария болуы»сөз тіркесін қолдану қажет деп ойлаймыз. Дефинициясы | +2 |
333. | проактивный формат | проактивті формат | проактивный форматпроактивті форматСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Проактивті формат (форма– лат. «formo» - «пішін беремін»; проактив – ағыл. «proactive» - «белсенді»)– белсенді түрде қызметтер алу. 2. Әзербайжан: proaktiv format 3. Қырғыз: активдүү формат 4. Өзбек: faol format 5. Түрік: proaktif biçim 6. Ағылшын: proactive format 7. Испан: formatoproactivo 8. Неміс: proaktivesFormat 9. Француз: proactif format 10. Бекітілген нұсқасы: широкоформатноекино – кең форматты кино (1971-1981); формат документа –құжат форматы (2016 жылғы 8 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: Формирование проактивных подходов кпривлечению и удержанию инвестиций – Инвестицияларды тартудың жәнеұстап қалудың алдын ала белсенді тәсілдерін қалыптастыру («Ұлттық инвестициялықстратегия» инвестицияларды тарту жөніндегі бағдарламаны бекіту және«Үкіметтік бағдарламалардың тізбесін бекіту және Қазақстан РеспубликасыYкiметiнiң кейбiр шешiмдерiнің күші жойылды деп тану туралы» ҚазақстанРеспубликасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1136 қаулысынатолықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2017 жылғы 22 тамыздағы № 498 қаулысы); проактивные действия – проактивтік әрекеттер («Құқықтық кадастрдықолдауға қойылатын талаптарды және құқықтық кадастрға қол жеткізу қағидаларынбекіту туралы» Қазақстан Республикасы Әділет министрінің 2018 жылғы11 қыркүйектегі № 1382 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділетминистрлігінде 2018 жылғы 12 қыркүйекте № 17360 болып тіркелді.) 12. Сөздіктердегі аудармасы: формат– пішім, қалып, формат (информатика) 13. проактивныйформат – проактивті формат Дефинициясы | +2 |
334. | натура | натура | натуранатураСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Натура (натура – лат.natura, фр. nature, лат. nasci – «туған», «шыққан») – адамның араласуынадейінгі органикалық және бейорганикалық әлемнің жиынтығы. 2. Әзербайжан: təbiət 3. Қырғыз: натура 4. Өзбек: tabiat 5. Түрік: tabiat 6. Ағылшын: nature 7. Испан: natura 8. Неміс: Nature 9. Француз: nature 10. Бекітілген нұсқасы: натуральноехозяйство – натуралды шаруашылық (2016 жылғы 8 желтоқсан); числонатуральное – натурал сан (2015 жылғы 6 қазан); каучукнатуральный – табиғи көксағыз (2006 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: по натуре – натурасы бойынша («Астық қабылдау кәсіпорындары есептілігінің үлгілікнысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ауылшаруашылығы министрінің 2011 жылғы 27 қыркүйектегі № 06-1/545 Бұйрығы); натуральная единица - натуралды бірлік («Парниктік газдарды түгендеутуралы есептің нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Энергетикаминистрінің м.а. 2015 жылғы 28 шілдедегі № 502 бұйрығы); Об уплате роялти в натуральной форме – Роялтиді табиғи нысанда төлеу туралы (ҚазақстанРеспубликасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 7 сәуір № 468) 12. Сөздіктердегі аудармасы: натуральнаявеличина– натуралшама(информатика); модельнатуральная – нақты үлгi; объектнатурный – жаратынды нысан; эксперименты натурные – жаратынды эксперименттер(механика); испытаниянатурные– болмыстықсынақтар(энергетика) 13. Орыс тіліне «натура» сөзі латын тілінен (natura) енген. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізгеала отырып, «натура» сөзін қазақ тіліне мәнмәтінге орай «натура» және «табиғи»сөздерімен аудару қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +2 |
335. | здания и сооружения | ғимараттар мен құрылыстар; ғимараттар менқұрылысжайлар | здания и сооруженияғимараттар мен құрылыстар; ғимараттар менқұрылысжайларСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ғимараттар мен құрылыстар; ғимараттармен құрылысжайлар – ғимарат инженерлік-техникалық қамтамасыз етужелілерін және инженерлік-техникалық қамтамасыз ету жүйелерін (жабдықтарын)қамтиды. Сондай-ақ жерасты бөлігінде пайдаланылатын үй-жайлар ғимарат болуымүмкін. Жерүсті бөлігі жоқ құрылыс ғимарат болып табылмайды. 2. Әзербайжан: binalar vəqurğular 3. Қырғыз: имараттардыжана курулмаларды 4. Өзбек: bino vainshootlar 5. Түрік: binalar veyapılar 6. Ағылшын: buildings andfacilities 7. Испан: edificios einstalaciones 8. Неміс: Gebäude undStrukturen 9. Француз: bâtiments etinstallations 10. Бекітілген нұсқасы: здание –ғимарат; сооружение – ғимарат, құрылыс (1971-1981); сооружение– құрылысжай (2018 жылғы 5 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: зданий и сооружений –ғимараттарменқұрылыстардың («Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдарымен бұйымдарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар» техникалық регламентінбекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2010 жылғы 17 қарашадағы № 1202 Қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: здание– ғимарат; сооружение – ғимарат, құрылыс (информатика); здание –ғимарат; сооружение – имарат (сәулет және құрылыс) 13.Орыс тіліндегі «здания и сооружения» сөз тіркесі қазақ тілінемәнмәтінге байланысты «ғимараттар мен құрылыстар» сөз тіркесімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігіне сүйене отырып, «здания и сооружения» сөз тіркесініңбаламасы ретінде «ғимараттар мен құрылысжайлар» сөз тіркесіменаударылғаны дұрыс деп есептейміз. Дефинициясы | +2 |
336. | содержание | ұстау,қызмет көрсету, ғимаратты күтіп ұстау, мазмұн,мөлшер, құрам | содержаниеұстау,қызмет көрсету, ғимаратты күтіп ұстау, мазмұн,мөлшер, құрамСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ұстау, қызмет көрсету, ғимаратты күтіпұстау, мазмұн, мөлшер, құрам (ағыл. «intension»- «мазмұн») – 1. Баяндаудың негізгі мәні, 2. Бөлімдердің тізбесі,тараулар; 2) Асырау, ұстау, бағу; 3) Жалақы, нәпақы. 2. Әзербайжан: məzmun 3. Қырғыз: ыраазы 4. Өзбек: tarkib 5. Түрік: içerik 6. Ағылшын: content 7. Испан: contenido 8. Неміс: Inhalt 9. Француз: contenu 10. Бекітілген нұсқасы: содержание– мазмұн; күтіп ұстау; құрамы; мөлшер 11. Заңнамадағы қолданысы: содержание –күтіп-ұстау («Тұрғын үй-жайды (пәтерді), тұрғын үйді (тұрғынғимаратты) күтіп-ұстау төлемінің мөлшерін белгілеу туралы» Алматықаласы әкімдігінің 2010 жылғы 10 қарашадағы № 4/842 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: содержание– мазмұн; күтіп ұстау; құрамы; мөлшер 13.Орыс тіліндегі «содержание» сөзі қазақтіліне мәнмәтінге байланысты «ұстау», «қызмет көрсету», «күтіп ұстау»,«мазмұн», «құрамы», «мөлшер» сөздерімен аударылады. Дефинициясы | +3 |
337. | полоса отвода | бөлу жолақтары (белдеулері);оқшауланған белдеу; бөлу белдеулері | полоса отводабөлу жолақтары (белдеулері);оқшауланған белдеу; бөлу белдеулеріСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бөлу жолақтары (белдеулері);оқшауланған белдеу; бөлу белдеулері – су бұру құрылғылары бар жертөсемі, орман қорғау екпелері, тұрақты қардан қорғау қоршаулары, байланысжелілері, энергиямен жабдықтау және басқа да темір жол құрылыстарыорналастырылатын жер учаскесі. 2. Әзербайжан: ayırma zolağı 3. Қырғыз: бөлүү тилкеси 4. Өзбек: chiziq chizig'i 5. Түрік: saptırma şeridi 6. Ағылшын: right of way 7. Испан: derecho de paso 8. Неміс: Streifen desRückzugs 9. Француз: emprise 10. Бекітілген нұсқасы: отводземли – жер кесіп беру (1971-1981); горный отвод –тау-кендік бөліс (2016 жылғы 9 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: полоса отвода – бөлубелдеулері («Су қорғау аймақтарын, белдеулерінжәне оларды шаруашылықта пайдалану режимін белгілеу туралы» Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2015 жылғы 21 сәуірдегі № 101қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: отводнойканал – бұрма канал (география); отвод земельный горный – кеніш жертелімі (геология); водоотводящая труба – су бұру құбыры (сушаруашылығы); полоса – жолақ 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптай келе, «полосаотвода»сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «бөлужолақтары»сөз тіркесін қолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +3 |
338. | подзона | шағын аймақ;кіші аймақ; зонашық; белдемше; қосымша аймақ | подзонашағын аймақ;кіші аймақ; зонашық; белдемше; қосымша аймақСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Шағын аймақ; кіші аймақ; аймақша;зонашық; белдемше; қосымша аймақ – ірі аймақ құрамындағы шағынаумақ. 2. Әзербайжан: şəhərim 3. Қырғыз: ыраакы чыгыш 4. Өзбек: kichik hudud 5. Түрік: alt bölge 6. Ағылшын: subzone 7. Испан: subtítulo 8. Неміс: Nebenband 9. Француз: sous-bande 10. Бекітілген нұсқасы: подзонагеографическая – географиялық аймақша (2006 жылғы 23желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: подзона – қосымша аймақ (Мемлекеттік орман қорындағы орман көмкермеген жерлерді орманкөмкерген жерлерге ауыстыру ережесін бекіту туралы Қазақстан РеспубликасыАуыл шаруашылығы министрінің м.а. 2010 жылғы 1 қыркүйектегі № 561 Бұйрығы); подзона – кіші аймақ (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 3 наурыздағы № 109 қаулысы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: подзона– ішкі аймақ (электроника); подзона географическая –географиялық зонашық (география); подзона – белдемше (геология) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптай келе, «подзона» сөзініңбаламасы ретінде қазақ тілінде «шағын аймақ» сөз тіркесінқолдану қажет деп санаймыз. Дефинициясы | +2 |
339. | помещение | орынжай; үй-жай; үймерет; имарат; бөлме | помещениеорынжай; үй-жай; үймерет; имарат; бөлмеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Орынжай; үй-жай;үймерет; имарат; бөлме (ағыл. «premises» - «ғимарат») – жылжымалымүлік кешенінің бірлігі: тұрғын үйдің бір бөлігі, жылжымалы мүліктің тұрғынүй үйлерінен байланысқан өзге объектісі, тұрғын үй, тұратын үй мәртебесінеарналған үй, жай, бөлме, ғимарат, қора-қопсы. 2. Әзербайжан: otaq 3. Қырғыз: бөлмө 4. Өзбек: xona 5 Түрік: konut 6. Ағылшын: premises 7. Испан: alojamiento 8. Неміс: Raum 9. Француз: placement 10. Бекітілген нұсқасы: жилоепомещение – тұрғын үй-жай (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: помещения – орынжайлар («Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатыныңдепутаттығына кандидаттардың үгіт-насихат баспа материалдарын орналастыруорындарын белгілеу және сайлаушылармен кездесу өткізу үшін орынжайлар берутуралы» Астана қаласы әкімдігінің 2014 жылғы8 қыркүйектегі № 06-1499 қаулысы); Обутверждении Правил организации деятельности специальных помещений и Типовых правил внутреннегораспорядка специального помещения – Арнаулы үй-жайлардың қызметін ұйымдастыру қағидаларынжәне арнаулы үй-жайдың үлгілік ішкі тәртіптеме қағидаларын бекіту туралы (ҚазақстанРеспубликасы Ішкі істер министрінің м.а. 2018 жылғы 24 шілдедегі № 531бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 7 тамызда№ 17283 болып тіркелді) 12. Сөздіктердегі аудармасы: помещение– үй-жай (элекроника); помещение – үймерет (көлік); помещение –имарат (энергетика); помещение – бөлме, үй-жай (сәулет жәнеқұрылыс) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптай келе, «помещение» сөзініңбаламасы ретінде қазақ тілінде «үй-жай» сөзін қолдануқажет деп есептейміз. Дефинициясы | +2 |
340. | фидерная линия | фидерлік желі | фидерная линияфидерлік желіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Фидерлік желі (фидер– ағыл. feeder – «асыраушы», «тамақ беретін жер»; «қореқтендірші»; линия – лат. linea «жіп», «бау», «сызық») – тіркелгенспутниктік қызмет болып табылмайтын ғарыш радиобайланыс қызметі үшін ақпаратберетін, белгілі бір жерде орналасқан жер стансасынан ғарыш стансасына дейіннемесе кері радиожелі. 2. Әзербайжан: yem xətti 3. Қырғыз: фидерлик жели 4. Өзбек: oziqlantiruvchichiziq 5. Түрік: besleyici hattı 6. Ағылшын: feeder line 7. Испан: línea dealimentación 8. Неміс: Feeder Linie 9. Француз: ligned'alimentation 10. Бекітілген нұсқасы: зонафидерная – фидерлік аймақ (2016 жылғы 7 желтоқсан); линия–желі, сызық 11. Заңнамадағы қолданысы: фидерная линия – фидерлік желі («Жиіліктер белдеулерін,радиожиіліктерді (радиожиілік арналарын) иелікке беру, радиоэлектрондыққұралдар мен жоғары жиіліктi құрылғыларды пайдалану, сондай-ақ азаматтықмақсаттағы радиоэлектрондық құралдардың электромагниттік үйлесімділігінесептеуді жүргізу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 21қаңтардағы № 34 бұйрығына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар және даму министрінің 2016 жылғы 19 қаңтардағы № 11 бұйрығы); фидерная линия – фидерлік линия («Қазақстан Республикасыныңтелерадио хабарларын тарату ұйымдарында еңбек қауіпсіздігі және еңбектіқорғау талаптарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Мәдениет жәнеақпарат министрінің 2013 жылғы 30 қазандағы № 258 бұйрығы. ҚазақстанРеспубликасының Әділет министрлігінде 2013 жылы 19 желтоқсанда № 8965тіркелді) 12. Сөздіктердегі аудармасы: фидер– фидер (электроника); фидерная линия – фидерлік желі (көлік) 13. фидернаялиния – фидерлік желі Дефинициясы | +3 |
341. | сверхширокополосная связь | жоғары кең жолақты байланыс; аса кең жолақтыбайланыс | сверхширокополосная связьжоғары кең жолақты байланыс; аса кең жолақтыбайланысСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жоғары кең жолақты байланыс; аса кеңжолақты байланыс – UWB (ағылш. «Ultra-WideBand» - «жоғары кеңжолақ») – өте аз қуат спектрлік тығыздығы бар тасымалдаушы ретінде ультра-кеңжолақты сигналдарды пайдаланатын төмен энергия тұтынумен қысқа қашықтықтасымсыз байланыс технологиясы. 2. Әзербайжан: ultragenişzolaqlı rabitə 3. Қырғыз: ашкере тилкелүүбайланыш 4. Өзбек: Ultra kengtarmoqli aloqa 5. Түрік: ultra geniş bant 6. Ағылшын: ultra-widebandcommunications 7. Испан: banda ultraancha 8. Неміс: Ultra-Breitband 9. Француз: communicationultra-large bande 10. Бекітілген нұсқасы: связь –байланыс; сверх – аса, асқын; широкий – кең, енді; полоса – жолақ 11. Заңнамадағы қолданысы: сверхширокополоснаясистема – кең белдеуліжүйе («Рұқсат беру рәсімдерін жүзегеасыру қағидаларын және Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын өткізуге(оның ішінде өзгеше беруге) рұқсатты беру бойынша рұқсат беру талаптарын жәнеоларға сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының 2018 жылғы 19желтоқсандағы № 104/қе бұйрығы); связь –байланыс 12. Сөздіктердегі аудармасы: связь– байланыс; сверх – аса, асқын; широкий – кең, енді; полоса – жолақ 13. сверхширокополоснаясвязь – аса кең жолақты байланыс Дефинициясы | +3 |
342. | наземная станция | жерүстістанциясы; жердегі станция | наземная станцияжерүстістанциясы; жердегі станцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жердегістанса (станция – лат.statio «тұру, тұрған жері»,stāre «тұру») – метрополитен стансаларыныңбірнеше түрлерінің жалпылама атауы, олардың ерекшелігі жердің астында емес,үстінде орналасуында. Жердегістансаларының екі түрі бар: ашық және жабық. 2. Әзербайжан: yeraltı stansiya 3. Қырғыз: жер участкасы 4. Өзбек: er ostistansiyasi 5. Түрік: yer istasyonu 6. Ағылшын: ground station 7. Испан: estación detierra 8. Неміс: Bodenstation 9. Француз: stationterrestre 10. Бекітілген нұсқасы: наземныйцентр управления – жерүсті басқару орталығы (2015 жылғы 14желтоқсан); наземный – жерүсті; станция – станция; станса 11. Заңнамадағы қолданысы: авиационная наземная электросвязь – жердегі авиациялықэлектр байланысы («Ұшуды және авиациялық электр байланысын радиотехникалыққамтамасыз ету ережесін бекіту туралы» Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2007 жылғы 10 қыркүйектегі N 785 Қаулысы); станция – станция; станса 12. Сөздіктердегі аудармасы: наземная станция – жердегi станса(электроника) 13. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптайкеле, «наземная станция» сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «жердегі станса» сөз тіркесін қолдану қажетдеген тұжырымға келеміз. Өйткені «жерүсті» сөзі орыс тіліндегі «надземный»сөзіне балама болады. Дефинициясы | +3 |
343. | земная станция | жер станциясы,жердегі станция | земная станцияжер станциясы,жердегі станцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жер стансасы(станция – лат.statio «тұру, тұрған жері»,stāre «тұру») – жер бетінде нежер атмосферасының негізгі бөлігінде орналасқан бір немесе бірнеше ғарышстансаларымен немесе оған ұқсас бір немесе бірнеше стансалармен ғарыштағы кезкелген объектілердің көмегімен байланыс орнататын станса. 2. Әзербайжан: yer istasyonu 3. Қырғыз: жер бекети 4. Өзбек: tuproqstantsiyasi 5. Түрік: yer istasyonu 6. Ағылшын: earth station 7. Испан: estación terrena 8. Неміс: Bodenstation 9. Француз: stationterrienne 10. Бекітілген нұсқасы: земная –жер; жердегі; станция – станция; станса 11. Заңнамадағы қолданысы: передающая земная станция – таратушы жер станциясы (Телерадио хабарларынтарату жүйелерінің техникалық пайдалану қағидаларын бекіту туралы Қазақстан РеспубликасыКөлік және коммуникация министрінің 2012 жылғы 20 маусымдағы № 352 Бұйрығы.Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2012 жылы 19 шілдеде № 7805тіркелді.); станция– станция; станса 12. Сөздіктердегі аудармасы: земнаярадиация – жер радиациясы (физика); станция – станция; станса 13. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын сараптайкеле, «земная станция» сөз тіркесінің баламасы ретінде қазақ тілінде «жер стансасы» сөз тіркесін қолдану қажетдеген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +3 |
344. | авария | авария, апат | аварияавария, апатСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Авария, апат (авария – итал.«avaria» немесе франц. «avarie», роман тілдеріне араб тілінен енген кірме сөз«awâr» – «зақымдану») – жұмыс, қозғалыс кезінде қандай да бірмеханизмнің, машинаның, құрылғының зақымдануы, істен шығуы; апатқа ұшырауы. 2. Әзербайжан: qəza 3. Қырғыз: жолдор тоому 4. Өзбек: voqea sodir bo'lgan 5. Түрік: kaza 6. Ағылшын: accident 7. Испан: accidente 8. Неміс: Unfall 9. Француз: accident 10.Бекітілген нұсқасы: авария – авария (2015 жылғы 6 қазан); аварийнаяситуация – авариялық жағдай (2015 жылғы 6 қазан); службааварийно-спасательная – авариялық-құтқару қызметі (2016 жылғы 8желтоқсан); авария производственная – өндірістік апат (2005 жылғы 14шілде); аварийный комиссар – апаткомиссары (2006 жылғы 27қазан); аварийная ситуация –апатты жағдай (2006 жылғы 26 қыркүйек); аварийный ремонт – апаттықжөндеу (2006 жылғы 26 қыркүйек) 11. Заңнамадағы қолданысы: авария– апат; авария – авария 12. Сөздіктердегіаудармасы: авария атомного реактора –атомдық реактордың апаты; 13. Орыс тіліндегі шығу тегі басқа тілдік «авария» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «апат» және «авария» сөздері бекітілген,заңнамада да, терминологиялық сөздіктерде де «авария» сөзі «авария» және«апат» сөздерімен аударылады. «Авария» сөзінің қазақ тіліндегібаламасы ретінде соңғы жылдары бекітілген «авария» сөзін қолданғандұрыс деп санаймыз. Дефинициясы | +1 |
345. | авария производственная | өндірістегіапат, өндірістегі авария | авария производственнаяөндірістегіапат, өндірістегі аварияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Өндірістегіапат, өндірістегі авария (авария – итал. «avaria» – «зақым», «залал») – адам мен жануарлардың өмірі мен денсаулығы, қоршаған ортаныңқауіпсіздігі үшін ықтимал қауіпті штаттан тыс жағдайлардың түрлері, әдетте қауіптіөндірістік объектіде қолданылатын құрылыстардың және (немесе) техникалыққұрылғылардың бұзылуы, істен шығуы. Нәтижесінде ауқымды жарылыстың орын алуыжәне (немесе) қауіпті, улы заттардың бөлінуі. 2. Әзербайжан: istehsalat qəza 3. Қырғыз: өндүрүштүк авариялар 4. Өзбек: voqea sodir bo'lgan ishlabchiqarish 5. Түрік: kaza üretim 6. Ағылшын: industrial accident 7. Испан: accidente de producción 8. Неміс: Unfall Produktion 9. Француз: accident de production 10. Бекітілген нұсқасы: производство –өндіріс; авария производственная – өндірістік апат (2005 жылғы 14 шілде);аварийный комиссар – апат комиссары (2006 жылғы 27 қазан); аварийная ситуация – апаттыжағдай (2006 жылғы 26 қыркүйек); аварийный ремонт – апаттықжөндеу (2006 жылғы 26 қыркүйек); авария – авария (2015 жылғы 6қазан); аварийная ситуация – авариялық жағдай (2015 жылғы 6 қазан); службааварийно-спасательная – авариялық-құтқару қызметі (2016 жылғы 8желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: аварияпроизводственная – өндірістегі апат (ҚазақстанРеспубликасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 16шілдедегі № 157-ө Бұйрығы); авария – авария, апат (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30шілдедегі № 991 Қаулысы); опасные производственные аварии –қауіпті өндірістік апаттар (ҚазақстанРеспубликасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 3 наурыздағы № 175 бұйрығы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: общая авария – жалпыапат; аварийное загрязнение водных объектов –су объектілерінің авариялық ластануы; авария в подземном водном объекте – жер асты су объектісіндегі авария; авария –авария (іс жүргізу, заң); производство – өндіріс 13.Орыс тіліндегі шығу тегі басқа тілдік «авария» сөзінің қазақ тіліндегібаламасы ретінде «апат» және «авария» сөздері бекітілген, заңнамада да,терминологиялық сөздіктерде де «авария» сөзі «авария» және «апат» сөздеріменаударылады. «Авария производственная» сөз тіркесініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «өндірістегіавария»сөз тіркесін қолданған дұрыс деп есептейміз. Дефинициясы | +1 |
346. | анкета | сауалнама,анкета(опрос– сауалнама) | анкетасауалнама,анкета(опрос– сауалнама)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Сауалнама, анкета (фр.«enguete» – «сұрақтар тізімі») – зерттеудің мақсатына қатысты, тікелейбайланысты сұрақтар жиынтығы түрінде ресімделетін алғашқы әлеуметтік жәнеәлеуметтік-психологиялық ақпаратты алуға арналған әдістемелік құрал. Сауалнама – нақты адамдар тобына сұрақтар қою арқылыалғашқы ақпаратты жинау әдісі. 2. Әзербайжан: anket 3. Қырғыз: анкета 4. Өзбек: so'rovnoma 5. Түрік: anket 6. Ағылшын: questionnaire 7. Испан: cuestionario 8. Неміс: Fragebogen 9. Француз: questionnaire 10. Бекітілгеннұсқасы:анкета – анкета, сауал-сұрақ(1971-1981); анкета – сауал-сұрақ (1990);анкета– сауалнама (2000жылғы 25 қаңтар); письменной опрос – жазбаша сауалнама (2016 жылғы 8желтоқсан); устный опрос – ауызекі сұраусалу, ауыекі сауалдама (2006жылғы 27 қазан). 11. Заңнамадағы қолданысы: анкета– сауалнама (Қазақстан РеспубликасыСтатистика агенттігі Төрағасының 2012 жылғы 6 қыркүйектегі № 254 Бұйрығы);саулнама (Қазақстан Республикасы Статистикаагенттігі Төрағасының 2012 жылғы 10 тамыздағы № 213 Бұйрығы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: аудит кезіндегі сауалнама –опрос при аудите; әлеуметтік сауалнама – социологический опрос; сауалнама толтыру – заполнять анкету; анкета– сауалнама (іс жүргізу, статистика, заң) 13. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын жәнесалалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «анкета»сөзін қазақ тіліне «сауалнама» сөзімен аудару қажет деген тұжырымғакелеміз. Дефинициясы | +3 |
347. | аноним | аноним,жасырын | анониманоним,жасырынСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аноним (аноним – грек. «anonymos» –«атаусыз») – авторы белгісіз жұмыс немесе өз атын жасырған хат немесе шығармаавторы. 2. Әзербайжан: anonim 3. Қырғыз: аноним 4. Өзбек: anonim 5. Түрік: isimsiz 6. Ағылшын: anonym 7. Испан: anónimo 8. Неміс: Аnonymus 9. Француз: anonyme 10. Бекітілгеннұсқасы: аноним – аноним (1971-1981); анонимное заявление –домалақ арыз (2005 жылғы 14 шілде); анонимное обращение – анонимдіөтініш (2018 жылғы 6 сәуір); анонимное обращение – иесі көрсетілмегенарыз (2016 жылғы 8 желтоқсан); анонимка – домалақ арыз (2016 жылғы8 желтоқсан). 11. Заңнамадағы қолданысы: анонимные счета – анонимдік шоттар, жасырын шоттар;анонимное заявление – домалақ арыз; анонимное обращение– анонимді өтініш («ҚазақстанРеспубликасы ішкі істер органдарында жеке және заңды тұлғалардың өтініштерінқарау, шешу, азаматтарды қабылдау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасы Ішкі істер министрінің 2012 жылғы 10 сәуірдегі № 225 Бұйрығы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: анонимные музыкальные трактаты – анонимді музыкалық трактаттар; аноним – аноним (ісжүргізу); анонимное заявление – домалақ арыз; анонимный счет – жасырыншот; обращение анонимное – анонимді жүгіну (заң) 13. Орыс тіліне гректілінен (anonymos) енген «аноним» сөзі қазақ тіліне мәнмәтінге байланысты«аноним», «домалақ (арыз)», «жасырын» сөздерімен және «иесі көрсетілмеген»сөз тіркесімен аударылған. Біздіңше, мұндай әркелкілік тудырмау үшін «аноним»сөзінің терминдік баламасы ретінде «аноним» сөзін қолданған жөн. Дефинициясы | +3 |
348. | анонимноеобращение | иесібүркемеленген өтініш, домалақ шағым, анонимді өтініш | анонимноеобращениеиесібүркемеленген өтініш, домалақ шағым, анонимді өтінішСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Иесі бүркемеленген өтініш, домалақшағым, анонимді өтініш (аноним – грек. «anonymos» – «атаусыз»; лат. «conversio» – «назар аудару») – автордың деректері көрсетілмеген мемлекеттік органға,жергілікті өзін-өзі басқару органына немесе өзге де инстанцияға жолданғанхат, өтініш және т.б., яғни жолдаушының тегі, аты және әкесінің аты, үйініңнемесе қызметтік мекенжайы көрсетілмейді. 2. Әзербайжан: anonim müraciət 3. Қырғыз: анонимдүү арыздар 4. Өзбек: anonim murojaat 5. Түрік: anonim itiraz 6. Ағылшын: anonymous treatment 7. Испан: trato anónimo 8. Неміс: anonyme Behandlung 9. Француз: rester anonyme 10. Бекітілгеннұсқасы: анонимное обращение – иесі көрсетілмеген арыз (2016 жылғы8 желтоқсан); анонимное обращение – анонимді өтініш (2018 жылғы 6сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: анонимные счета – анонимдік шоттар, жасырын шоттар;анонимное заявление – домалақ арыз;анонимное обращение – анонимдіөтініш («Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарындажеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау, шешу, азаматтарды қабылдаужөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ішкіістер министрінің 2012 жылғы 10 сәуірдегі № 225 Бұйрығы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: анонимные обращения граждан –азаматтардың жасырын өтініштері; анонимное обращение – домалақ шағым;анонимное заявление – домалақ арыз; анонимный счет – жасырын шот;обращение анонимное – анонимді жүгіну (заң) 13. Орыс тіліне гректілінен (anonymos) енген «аноним» сөзі қазақ тіліне мәнмәтінге байланысты«аноним», «домалақ (арыз)», «жасырын» сөздерімен және «иесі көрсетілмеген»сөз тіркесімен аударылған. Соңғы бекітілген нұсқасына сүйенсек, «анонимноеобращение» сөз тіркесінің терминдік баламасы ретінде «анонимді өтініш»сөзін қолдануымыз қажет. Дефинициясы | +3 |
349. | вариант | нұсқа,вариант | вариантнұсқа,вариантСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Нұсқа, вариант (вариант – лат. variantes, varius – «әртүрлі»)– қандай да бір туындының (әдеби,музыкалық және сол сияқты) немесе ресми құжаттың бірнеше редакциясының бірі;туындының қандай да бір бөлігінің түрін өзгерту (жекелеген сөздерді,жолдарды, жолақтарды, тарауларды әртүрлі оқулар) 2. Әзербайжан: seçim 3. Қырғыз: вариант 4. Өзбек: variant 5. Түрік: seçenek 6. Ағылшын: option 7. Испан: variante 8. Неміс: Variante 9. Француз: sélection 10. Бекітілгеннұсқасы: вариант – вариант, нұсқа (2018 жылғы 6 сәуір); версия– версия (2018 жылғы 27 маусым); версия – нобай (2006 жылғы 31наурыз); набросок – нобай (2000 жылғы 25 қаңтар). 11. Заңнамадағы қолданысы: параметрывариантов – варианттар параметрлері; вариант – нұсқа 12. Сөздіктердегіаудармасы: параметры вариантов – варианттарпараметрлері; вариант – нұсқа, вариант (іс жүргізу, статистика); вариант– нұсқа (заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (variantes) енген «вариант» сөзі қазақ тіліне «вариант» және«нұсқа» сөздерімен аударылған, бекітілген. Бекітілген терминдер сөздігін,салалық терминдер сөздіктерін және заңнамадағы қолданысын сараптай келе,мынадай тұжырым жаасаймыз: «вариант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «нұсқа» сөзін қолдануға тиіспіз. Дефинициясы | +1 |
350. | виза | виза,рұқсат қағаз, рұқсатнама | визавиза,рұқсат қағаз, рұқсатнамаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Виза, рұқсат қағаз, рұқсатнама (виза –франц. «visa», лат. «visum» – «көзгекөрінетін») – тиісті мемлекеттіңаумағына кіруге, осы аумақтан шығуға немесе ол арқылы жүруге рұқсатнама(келу, шығу және транзиттік визалар). 2. Әзербайжан: viza 3. Қырғыз: виза 4. Өзбек: viza olish 5. Түрік: vize 6. Ағылшын: visa 7. Испан: visado 8. Неміс: Visum 9. Француз: visa 10. Бекітілгеннұсқасы: виза – бұрыштама, виза (2018 жылғы 6 сәуір); виза –виза (2013); виза – 1. рұқсатнама; 2. бұрыштама (2000 жылғы 25қаңтар) 11. Заңнамадағы қолданысы: виза – виза; рұқсатнама;бұрыштама, виза 12. Сөздіктердегіаудармасы: временная виза – уақытшавиза; транзитные визы – транзиттівизалар; виза – рұқсатнама; бұрыштама, виза (іс жүргізу) 13. Орыс тілінелатын тілінен (visum) енген «виза» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде«бұрыштама», «виза», «рұқсатнама» сөздері бекітілген және осысөздермен аударылады. Бұл «виза» сөзінің әртүрлі салаларда қолданылатындығынабайланысты. Біздің ойымызша, іс жүргізу саласында «виза» сөзін қазақтіліне «бұрыштама» сөзімен, ал құжаттағы мөр мағынасындағы «виза»сөзін қазақ тіліне «виза» сөзімен аударған дұрыс. Дефинициясы | +3 |
351. | визана документы | құжаттағыбұрыштама, құжаттағы виза | визана документықұжаттағыбұрыштама, құжаттағы визаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Құжаттағы бұрыштама, құжаттағы виза (виза –франц. «visa», лат. «visum» – «көзгекөрінетін»; документ – лат. documentum, docēre «дәлелдеу») –тиісті лауазымды адамның қандай да бір құжатта немесе актіде оныңтүпнұсқалығын куәландыратын немесе оған күш беретін жазуы. 2. Әзербайжан: sənədlər üçün viza 3. Қырғыз: документтер үчүн виза 4. Өзбек: hujjatlar vizasi 5. Түрік: belgeler için vize 6. Ағылшын: visa for documents 7. Испан: visa para documentos 8. Неміс: Visa für Dokumente 9. Француз: visa pour les documents 10. Бекітілгеннұсқасы: виза – бұрыштама, виза (2018 жылғы 6 сәуір); виза –виза (2013); виза – 1. рұқсатнама; 2. бұрыштама (2000 жылғы 25қаңтар); документ – құжат 11. Заңнамадағы қолданысы: виза на документы – құжаттағы бұрыштама (Қазақстан Республикасының Президентi Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1994 жылғы 28 қазандағы № 1955 қаулысымен Бекiтiлген «Қазақстан Республикасы Президентiнiң Аппаратында iс жүргiзу жөнiндегi Нұсқаулығы»)12. Сөздіктердегіаудармасы: бланк резолюции –бұрыштама бланкiсi; виза – рұқсатнама; бұрыштама, виза (іс жүргізу); документ– құжат 13. Орыс тілінелатын тілінен (visum) енген «виза» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде«бұрыштама», «виза», «рұқсатнама» сөздері бекітілген және осысөздермен аударылады. Бұл «виза» сөзінің әртүрлі салаларда қолданылатындығынабайланысты. Біздің ойымызша, іс жүргізу саласында «виза на документы»сөз тіркесін қазақ тіліне «құжаттағы бұрыштама» сөз тіркесімен, алқұжаттағы мөр мағынасындағы «виза на документы» сөз тіркесін қазақтіліне «құжаттағы виза» сөз тіркесімен аударған жөн. Дефинициясы | +3 |
352. | внутренняя миграция | ішкікөші-қон, ішкі миграция | внутренняя миграцияішкікөші-қон, ішкі миграцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ішкі көші-қон, ішкі миграция(миграция – лат. «migratio» – «ауысу»,«қоныс аудару») – халықтың әлеуметтік,экономикалық, экологиялық, саяси, діни, әскери және басқа себептерменұйымдасқан түрде (мемлекеттің және басқа қоғамдық құрылымдардың қатысуымен)және ұйымдаспаған түрде (көшіп келушілердің өздерінің күшімен) өз елініңшекарасы шегінде көшіп-қонуы. Ішкі көші-қон ауыл халқының көші-қоны және қалахалқының көші-қоны түрлеріне ажыратылады. 2. Әзербайжан: daxili miqrasiya 3. Қырғыз: ички миграция 4. Өзбек: ichki migratsiya 5. Түрік: iç göç 6. Ағылшын: internal migration 7. Испан: migración interna 8. Неміс: interne Migration 9. Француз: migrations internes 10. Бекітілгеннұсқасы: внутренняя миграция – ішкі миграция (2018 жылғы 27маусым); миграция – миграция, көші-қон (2018 жылғы 6 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: миграция– көші-қон (Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2005 жылғы 12 желтоқсандағы № 1235 Қаулысы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: внутернняя минрация – ішкікөші-қон, внешняя миграция – сыртқыкөші-қон; миграция – көші-қон (іс жүргізу, заң); внутренняя миграция –ішкі көші-қон (статистика) 13. Орыс тілінелатын тілінен (migratio) енген «миграция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «миграция» және «көші-қон» сөздері бекітілген, ал заңнамада жәнесалалық терминологиялық сөздіктерде «миграция» сөзі «көші-қон» сөзіменаударылған. Соңғы бекітілген нұсқасын және терминологиялық қатар түзуәлеуетін негізге ала отырып, «миграция» сөзінің баламасы ретінде қазақтілінде «миграция» сөзінің қолданылғанын дұрыс санаймыз. Дефинициясы | +3 |
353. | динамика | динамика,серпін | динамикадинамика,серпінСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Динамика, серпін (динамика – грек. «dynamis» – «күш») – қайсыбірқұбылыстарға ықпал ететін факторлардың әсерімен оның қозғалу жағдайы, дамуы,өзгеру барысы. 2. Әзербайжан: dinamika 3. Қырғыз: динамика 4. Өзбек: dinamikasi 5. Түрік: dinamik 6. Ағылшын: dynamics 7. Испан: dinámica 8. Неміс: Dynamik 9. Француз: dynamique 10. Бекітілгеннұсқасы: динамика – динамика, серпін (2018 жылғы 6 сәуір); динамика– серпін (2016 жылғы 28 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: динамическийрезерв – динамикалық резерв (ҚазақстанРеспубликасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2015 жылғы 19 желтоқсандағы № 223қаулысы)
12. Сөздіктердегіаудармасы: аналитическая динамика – аналитикалықдинамика; дифференциальная динамика – дифференциалдыдинамика; динамика – динамика; серпін (іс жүргізу); динамика– динамика (статистика, заң) 13. Орыс тілінегрек тілінен (dynamis) енген «динамика»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «динамика» және «серпін» сөздерібекітілген, ал заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «динамика»сөзі «динамика» сөзімен аударылған. Қазақ тіліндегі «серпін» сөзінің мағынасыөте ауқымды. Сондықтан «динамика» сөзі қазақ тіліне «динамика»сөзімен аударылғаны дұрыс. Дефинициясы | +3 |
354. | дубликат | телнұсқа,телқұжат | дубликаттелнұсқа,телқұжатСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Телнұсқа, телқұжат (дубликат – лат. «duplicatus» – «екіесе») – құжаттың екінші не келесі данасы, оның көшірмеден өзгешелігі –түпнұсқамен бірдей заңды күші болады. 2. Әзербайжан: dublikat 3. Қырғыз: дубликат 4. Өзбек: ikki nusxadagi 5. Түрік: çift 6. Ағылшын: duplicate 7. Испан: duplicado 8. Неміс: Duplikat 9. Француз: doublon 10. Бекітілгеннұсқасы: дубликат – дубликат, телнұсқа (2018 жылғы 6сәуір); дубликат документа – құжаттың телнұсқасы (2018 жылғы 6 сәуір);дубликат – телнұсқа (2010 жылғы 23 желтоқсан); дубликат –дубликат, екінші нұсқа (1971-1981); дубликат – телнұсқа(1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: выдачадубликатовлицензии – лицензиялар дубликаттарын беру (Қазақстан Республикасы Мұнай және газминистрінің 2012 жылғы 29 қарашадағы № 182 Бұйрығы); жобалау қызметінелицензия беру, қайта ресімдеу, лицензияның телнұсқасын беру – выдачалицензии, переоформление, выдача дубликата лицензии на проектную деятельность(Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010жылғы 7 қазандағы № 1036 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің 2015 жылғы 23 желтоқсандағы № 1034 қаулысымен) 12. Сөздіктердегіаудармасы: дубликат лицензии – лицензия телнұсқасы; дубликатсертификата – сертификат телнұсқасы; дубликат – дубликат, телнұсқа(статистика, заң); дубликат – телнұсқа (іс жүргізу) 13. Орыс тілінелатын тілінен (duplicatus) енген «дубликат» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «дубликат», «телнұсқа» және «екінші нұсқа» сөздері бекітілген, алзаңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «дубликат» сөзі «дубликат»және «телнұсқа» сөздерімен аударылған. Біздіңше, «дубликат» сөзініңбаламасы ретінде «телнұсқа» сөзі орныққаны дұрыс. Дефинициясы | +3 |
355. | инвентарь | құрал-сайман,мүкәммал; инвентарь | инвентарьқұрал-сайман,мүкәммал; инвентарьСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Құрал-сайман, мүкәммал (инвентарь – лат. «inventarium», «invenire» – «табу») – 1)мүліктің толық тізімдемесі; 2) қандай да бір мүліктің толық тізімдемесінқамтитын белгілі нысандағы кітап. 2. Әзербайжан: inventarlaşdirma 3. Қырғыз: жабдуулар 4. Өзбек: inventarizatsiya 5. Түрік: envanter 6. Ағылшын: inventory 7. Испан: inventario 8. Неміс: Inventar 9. Француз: inventaire 10.Бекітілген нұсқасы: инвентарь – инвентарь (2018 жылғы 6 сәуір);инвентарь – мүкәммал (2000 жылғы 25 қаңтар); инвентарь – инвентарь,құрал-жабдық (1971-1981); инвентарь – құрал-сайман (2006 жылғы 27 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: инвентарь– мүкәммал; выдача инвентаров – инвентарь беру (Қазақстан Республикасы Еңбек және халықтыәлеуметтік қорғау министрінің 2009 жылғы 3 қарашадағы № 323-ө Бұйрығы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: инвентарь вратаря – қақпашыныңинвентарі; инвентарь – мүкәммал, керек-жарақ, құрал (іс жүргізу); инвентарь– бұйым-мүлік (жеңіл өнеркәсіп); инвентарь – мүкаммал (заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (inventarium) енген «инвентарь» сөзінің қазақ тіліндегібаламасы ретінде «инвентарь», «мүкәммал», «құрал-жабдық» және «құрал-сайман» сөздері бекітілген, алзаңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «инвентарь» сөзі«инвентарь», «мүкәммал», «керек-жарақ», «құрал» және «бұйым-мүлік» сөздеріменаударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін «инвентарь» сөзініңбаламасы ретінде «инвентарь» сөзін қолдану керек. Дефинициясы | +2 |
356. | инвентаризация | түгендеу,инвентаризациялау | инвентаризациятүгендеу,инвентаризациялауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Түгендеу, инвентаризациялау (инвентарь – лат. «inventarium», «invenire»– «табу») – кәсіпорынның балансындағымүліктің болуын бухгалтерлік есеп мәліметтерімен тексеру. Түгендеу есептеу,сипаттау, өлшеу, өзара салыстыру, анықталған қаражатты бағалау жолыменжүргізіледі. 2. Әзербайжан: inventarlaşdirma 3. Қырғыз: инвентаризация 4. Өзбек: inventarizatsiya 5. Түрік: envanter 6. Ағылшын: inventory 7. Испан: inventario 8. Неміс: Inventur 9. Француз: inventaire 10.Бекітілген нұсқасы: инвентаризация имущества – мүлікті инвентарлау(2018 жылғы 6 сәуір); инвентаризация –түгендеу (2006 жылғы 27қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: инвентаризационнаякомиссия – инвентаризациялық комиссия, инвентаризационный список – инвентаризациялық тізім(Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2008 жылғы 16сәуірдегі № 216 Бұйрығы); инвентаризация – мүкаммалдау
12. Сөздіктердегіаудармасы: инвентаризация запасов –қорларды түгендеу; инвентаризация – түгендеу (іс жүргізу); инвентаризация– инвентаризация, түгендеу, мүлік түгендеу (статистика); инвентаризация– мүкаммалдау (заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (inventarium) енген «инвентаризация» сөзінің қазақ тіліндегібаламасы ретінде «инвентарлау» және «түгендеу»сөздері бекітілген, ал заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде«инвентаризация» сөзі «инвентаризациялау», «мүкаммалдау» және «түгендеу»сөздерімен аударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін «инвентаризация»сөзінің баламасы ретінде «инвентаризация» (зат есім) және «инвентарлау»(етістік) сөздерін қолдану керек. Дефинициясы | +3 |
357. | иммигрант | көшіпкелуші, иммигрант | иммигранткөшіпкелуші, иммигрантСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көшіп келуші, иммигрант(иммигрант – лат. «immigrans» – «қоныстанған»)– қандай да бір елге тұрақты қоныстануүшін көшіп келген шетелдік. 2. Әзербайжан: immiqrant 3. Қырғыз: иммигрант 4. Өзбек: immigrant 5. Түрік: göçmen 6. Ағылшын: immigrant 7. Испан: inmigrante 8. Неміс: Einwanderer 9. Француз: immigrant 10. Бекітілгеннұсқасы: иммигрант – иммигрант (2018 жылғы 6 сәуір); незаконныеиммигранты – заңсыз көшіп келушілер (2016 жылғы 7желтоқсан);иммигрант – келуші (2006 жылғы 23 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: признаниев качестве иммигранта – иммигрант ретiнде тану (Қазақстан Республикасының Көші-қон жәнедемография жөніндегі Агенттігі 1999 жылғы 12 мамырдағы № 5 бұйрығы); иммигрант- көшіп келуші (Қазақстан Республикасы Ішкіістер министрінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы № 83 бұйрығы. ҚазақстанРеспубликасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 17 мамырда № 13715 болыптіркелді) 12. Сөздіктердегіаудармасы: судно для перевозки иммигрантов – көшіп келушілерді тасымалдауға арналған кеме; иммигрант –көшіп келуші (іс жүргізу); иммигрант – иммигрант (статистика, заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (immigrans) енген «иммигрант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «иммигрант», «көшіп келуші» және «келуші» сөздері бекітілген, алзаңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «иммигрант» сөзі«иммигрант» және «көшіп келуші» сөздерімен аударылған. Мұндай әркелкіліктудырмау үшін «иммигрант» сөзінің баламасы ретінде «иммигрант» сөзінқолдану керек. Дефинициясы | +3 |
358. | иммиграция | көшіпкелу, иммиграция | иммиграциякөшіпкелу, иммиграцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көшіп келу, иммиграция(иммиграция – лат. «immigrare» – «қоныстану»)– мемлекетке басқа мемлекеттер азаматтарының уақытша немесе тұрақтымекендеуге келуі. 2. Әзербайжан: immiqrasiya 3. Қырғыз: иммиграция 4. Өзбек: immigratsiya 5. Түрік: göç 6. Ағылшын: immigration 7. Испан: inmigración 8. Неміс: Einwanderung 9. Француз: immigration 10. Бекітілгеннұсқасы: иммиграция – иммиграция, көшіп келу (2018 жылғы 27маусым); иммиграция – иммиграция (2018 жылғы 6 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: иммиграционная квота – иммиграция квотасы («Қазақстан РеспубликасыПрезидентiнiң 1997 жылғы 19 наурыздағы № 3419 Жарлығын жүзеге асыру жөнiндегiшараларды бекiту туралы» Қазақстан Республикасы ҮкiметiнiңҚаулысы 1997 жылғы 12 маусымдағы № 965); иммиграционные ограничения – иммиграциялық шектеулер («Еуразиялық экономикалыққоғамдастықтың артықшылықтары мен иммунитеттері туралы конвенцияны бекітутуралы» Қазақстан Республикасының Заңы. 2002 жылғы 14 қараша №354) 12. Сөздіктердегіаудармасы: иммиграционная квота – иммиграциялықквота; иммиграция – иммиграция, көшіп келушілік, көшіп келу (іс жүргізу,статистика); иммиграция – иммиграция (заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (immigrans) енген «иммиграция» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «иммиграция» және «көшіп келу» сөздері бекітілген, ал заңнамада жәнесалалық терминологиялық сөздіктерде «иммиграция» сөзі «иммиграция», «көшіпкелу» және «көшіп келушілік» сөздерімен аударылған. Мұндай әркелкіліктудырмау үшін «иммиграция» сөзінің баламасы ретінде «иммиграция» сөзінқолдану керек. Дефинициясы | +3 |
359. | интеграция | ықпалдастыру,етене араласу, интеграциялау, интеграция | интеграцияықпалдастыру,етене араласу, интеграциялау, интеграцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ықпалдастыру, етене араласу, интеграциялау,интеграция(интеграция – лат. integratio – «қалпынакелтіру», «толтыру», integer – «тұтас») – субъектілерді біріктіру, олардың арасындағы байланыстарды дамытып,өзара ынтымақты іс-қимылын тереңдету. 2. Әзербайжан: inteqrasiya 3. Қырғыз: интеграция 4. Өзбек: integratsiya 5. Түрік: bütünleşme 6. Ағылшын: integration 7. Испан: integración 8. Неміс: Integration 9. Француз: intégration 10. Бекітілгеннұсқасы: интеграция – интеграциялау (2018 жылғы 6 сәуір); интеграция– интеграция (2018 жылғы 27 маусым). 11. Заңнамадағы қолданысы: интеграционная информационная система – интеграцияланған ақпараттықжүйе («Экспорттық-импорттық операциялар бойынша бірыңғай терезе»интеграцияланған ақпараттық жүйесін құру тұжырымдамасы және ҚазақстанРеспубликасында «Экспорттық-импорттық операциялар бойынша бірыңғай терезе»интеграцияланған ақпараттық жүйесін құру тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі2011-2013 жылдарға арналған жоспарды бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасы Үкіметінің 2011 жылғы 3 шілдедегі № 771 Қаулысы); интеграционныйкомитет – интеграциялық комитет («Интеграциялық Комитеттi ұстау үшiн қаражат бөлу»Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң Өкiмi 1996 жылғы 19 маусымдағы №287) 12. Сөздіктердегіаудармасы: политическая интеграция– саяси интеграция; социальная интеграция – әлеуметтік интеграция; интеграция –ықпалдастық, интеграция, кірігу (іс жүргізу); интеграция –интеграция (заң) 13. Орыс тіліне латын тілінен (integratio) енген «интеграция» сөзі қазақ тілінемәнмәтінге байланысты «интеграция», «интеграциялау», «ықпалдастық», «кірігу»сөздерімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен (integratio) енген «интеграция» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «интеграция» (зат есім) және «интеграциялау»(етістік) сөзі бекітілген. Біз осы қолданысты құптаймыз. Дефинициясы | +3 |
360. | классификатор | жіктеуіш,сыныптауыш, классификатор | классификаторжіктеуіш,сыныптауыш, классификаторСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жіктеуіш, сыныптауыш, классификатор (класс– лат. classis «разряд» + фикатор – лат. facere «істеу») – жіктеуші; топтастырғыш;топтастырушы маман. 2. Әзербайжан: təsnifatçı 3. Қырғыз: классификатор 4. Өзбек: klassifikator 5. Түрік: sınıflandırıcı 6. Ағылшын: classifier 7. Испан: clasificador 8. Неміс: Klassifikator 9. Француз: classificateur 10. Бекітілгеннұсқасы: классификатор занятий – кәсіптер классификаторы (2018жылғы 27 маусым); классификатор – жіктегіш, классификатор (2015 жылғы14 желтоқсан); классификатор – сыныптауыш (2016 жылғы 28 маусым). 11. Заңнамадағы қолданысы: классификатор стран мира – әлем елдерінің классификаторы; классификатор – жіктеуіш, сыныптауыш 12. Сөздіктердегіаудармасы: классификатор должностейслужащих – қызметшілер лауазымдарының сыныптауышы; классификатор отраслейнародного хозяйства – халық шаруашылығы салаларының сыныптауышы;классификатор отраслей экономики – кономика салаларының сыныптауышы;классификатор предприятий и организаций – кәсіпорындар мен ұйымдардыңсыныптауышы; классификатор – сыныптауыш, жіктеуіш (ісжүргізу); классификатор – жіктеуіш (статистика); классификатор –жіктеуіш (заң) 13. Орыс тіліне латын тілінен (classis) енген «классификатор» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «жіктегіш»,«классификатор» және «сыныптауыш» сөздері бекітілген, заңнамада да, терминологиялықсөздіктерде де «классификатор» сөзі «жіктегіш»,«классификатор» және «сыныптауыш» сөздерімен аударылады. «Классификатор» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде соңғы жылдары бекітілген «классификатор» сөзінқолданған дұрыс деп санаймыз. Дефинициясы | +3 |
361. | классификациядолжностей | лауазымдар сыныптамасы, лауазымдар классификациясы | классификациядолжностейлауазымдар | +3 |
362. | критерий | өлшемшарт, критерий | критерийөлшемшарт, критерийСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Өлшемшарт, критерий (критерий – грек. «kriterion» - «шешім құралы») – объектінің, процестіңсапасы бағаланатын белгі, бағалаудың өлшеуіші. 2. Әзербайжан: meyar 3. Қырғыз: критерий 4. Өзбек: mezon 5. Түрік: kriter 6. Ағылшын: criterion 7. Испан: criterio 8. Неміс: Kriterium 9. Француз: critère 10. Бекітілгеннұсқасы: критерий – өлшемшарт, критерий (2018 жылғы 6 сәуір); критерий– критерий (1971-1981); критерий – өлшем (1999 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: критерии оценки экологическойобстановки территории – аумақтардыңэкологиялық ахуалын бағалау критерийлері («Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалаукритерийлерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Энергетикаминистрінің 2015 жылғы 16 наурыздағы № 202 бұйрығы). 12. Сөздіктердегіаудармасы: критерий дискомфорта –жайсыздық белгісі; критерий длительной прочности – ұзақ беріктік өлшемшарты;критерий для принятия решения – шешім қабылдау өлшемі; критерий допустимости– ұйғарындылық өлшем; критерий знаков – белгілер өлшемшарты; критерий качестваобъекта – нысан сапасының критерийі; критерий – критерий,өлшемшарт, өлшем (іс жүргізу); критерий – критерий, өлшемшарт (статистика);критерий – критерий, өлшем (заң) 13. Орыс тіліне грек тілінен (kriterion) енген«критерий» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «критерий», «өлшемшарт»және «өлшем» сөздері бекітілген, ал заңнамада және салалық терминологиялықсөздіктерде «критерий» сөзі қазақ тіліне «критерий», «өлшемшарт», «белгі»және «өлшем» сөздерімен аударылған. Біздіңше, мұндай әркелкілік тудырмау үшін«критерий» сөзінің терминдік баламасы ретінде «өлшемшарт» сөзінқолданған жөн. Дефинициясы | +3 |
363. | легализация | жарияету, заңдастыру, ресмилендіру, легализациялау | легализацияжарияету, заңдастыру, ресмилендіру, легализациялауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жария ету, заңдастыру, ресмилендіру,легализациялау (легализация – лат. «lex», «legis» «заңды»)– 1)қайсыбірактіге, әрекеткезаңикүшберу, ұйымныңқызметінерұқсатету; 2) басқамемлекеттеберілгеннемесешетмемлекеттеәрекетжасауғаарналған, консулдыңкуәландырғанжазбасы түріндегі құжаттыңтүптұсқалылығынжәнезаңикүшінқуаттау. 2. Әзербайжан: qanuniləşdirmə 3. Қырғыз: мыйзамдаштыруу 4. Өзбек: legallashtirish 5. Түрік: yasallaştırma 6. Ағылшын: legalization 7. Испан: legalización 8. Неміс: Legalisierung 9. Француз: légalisation 10. Бекітілгеннұсқасы: легализация – легализациялау (2018 жылғы 6 сәуір); легализация– заңдастыру (2016 жылғы 8 желтоқсан); легализация имущества – мүліктіжария ету (2016жылғы 7 желтоқсан). 11. Заңнамадағы қолданысы: отмена легализации официальных документов – ресмиқұжаттарды легализациялауды жою («Білім және ғылымсаласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін бекіту туралы»Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 13 тамыздағы №528 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білімжәне ғылым министрінің 2018 жылғы 22 ақпандағы № 69 бұйрығы)
12. Сөздіктердегіаудармасы: консульская легализация –консулдық берген құжатты заңдастыру; легализация банка – банкті жария ету;банкті заңдастыру; легализация денежных средств – ақшалай қаражатты жарияету, ақшалай қаражаты заңдастыру; легализация диплома – дипломдыресмилендіру; легализация – жария ету, заңдастыру (ісжүргізу); легализация – заңдастыру (заң) 13. Орыстіліне латын тілінен (legis)енген «легализация» сөзі қазақ тіліне «легализациялау», «заңдастыру»сөздерімен және «жария ету» сөз тіркесімен аударылған, бекітілген. Бекітілгентерминдер сөздігін, салалық терминдер сөздіктерін және заңнамадағы қолданысынсараптай келе, мынадай тұжырым жаасаймыз: «легализация» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «легализация» сөзін қолдануға тиіспіз.Өйткені: «заңдастыру» - «узакононие», «жария ету» - «опубликовать» сөздерінебалама түрінде қолданылуы мүмкін. Дефинициясы | +1 |
364. | малоимущие граждане | табысытөмен, тұрмысы төмен, ауқатсыз азаматтар, табысы аз азаматтар | малоимущие гражданетабысытөмен, тұрмысы төмен, ауқатсыз азаматтар, табысы аз азаматтарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Табысы төмен, тұрмысы төмен, ауқатсызазаматтар, табысы аз азаматтар – отбасының әрбір мүшесіне немесежалғыз тұратын азаматқа келетін табысты және отбасы мүшелерінің немесе жалғызтұратын азаматтың меншігіндегі және азаматтарды әлеуметтік жалдау шартыбойынша тұрғын үй беруге мұқтаж ретінде есепке қою мақсатында салық салуғажататын мүліктің құнын ескере отырып, белгіленген тәртіппен аз қамтылғандар деп танылған азаматтар. 2. Әзербайжан: aztəminatlı vətəndaşlar 3. Қырғыз: аз камсыз болгон жарандар 4. Өзбек: kam ta'minlangan fuqarolar 5. Түрік: küçük vatandaşlar 6. Ағылшын: poor people 7. Испан: ciudadanos pobres 8. Неміс: kleine Bürger 9. Француз: les pauvres 10. Бекітілген нұсқасы:малоимущие – табысы аз адамдар (2018 жылғы 6 сәуір); малоимущиеграждане – табысы аз азаматтар (2016 жылғы 7 желтоқсан). 11. Заңнамадағы қолданысы: малоимущиеграждане – табысы аз азаматтар 12. Сөздіктердегіаудармасы: малоимущие – жоқ-жітіктер (іс жүргізу); слойнаселения, малоимущие – халықтың ауқатсыз жіктері (статистика); малоимущиеграждане – табысы аз азаматтар (заң) 13.Орыс тіліндегі «малоимущие граждане» сөз тіркесі қазақ тілінемәнмәтінге байланысты «табысы аз адамдар», «табысы аз азаматтар»,«жоқ-жітіктер», «ауқатсыз жіктері» сөз тіркестерімен аударылады. Осыған байланысты «малоимущиеграждане» сөз тіркесінің баламасы ретінде «табысы аз азаматтар» сөзтіркесімен аударылғаны дұрыс деп есептейміз. Дефинициясы | +3 |
365. | малообеспеченныеграждане | азқамтылған азаматтар, табысы азаматтар, күнкөрісі төмен азаматтар | малообеспеченныегражданеазқамтылған азаматтар, табысы азаматтар, күнкөрісі төмен азаматтарСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аз қамтылған азаматтар, табысыазаматтар, күнкөрісі төмен азаматтар – қоғамныңматериалдық қаражаты шектеулі, табыс көзі аз, күнкөрісі төмен әлеуметтікқабаты. 2. Әзербайжан: aztəminatlı vətəndaşlar 3. Қырғыз: аз камсыз болгон жарандар 4. Өзбек: kam ta'minlangan fuqarolar 5. Түрік: düşük gelirli vatandaşlar 6. Ағылшын: needy citizen 7. Испан: pobres 8. Неміс: Bürger mit niedrigem Einkommen 9. Француз: citoyens à faible revenu 10. Бекітілгеннұсқасы: малообеспеченные семьи – аз қамтылған отбасылар (2016жылғы 7 желтоқсан); малообеспеченные – табысы аз адамдар (2016жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: малообеспеченные – аз қамтылғаназаматтар 12. Сөздіктердегіаудармасы: малообеспеченные слои населения – халықтың күнкөрісі төменжіктері (іс жүргізу); малообеспеченные – аз қамтылғандар (заң) 13.Орыс тіліндегі «малообеспеченные граждане» сөз тіркесі қазақ тілінемәнмәтінге байланысты «табысы аз адамдар», «аз қамтылған азаматтар»,«күнкөрісі төмен жіктер» сөз тіркестерімен аударылады. Осыған байланысты «малообеспеченныеграждане» сөз тіркесінің баламасы ретінде «аз қамтылған азаматтар» сөзтіркесімен аударылғаны дұрыс деп есептейміз. Дефинициясы | +3 |
366. | мигрант | көшіп-қонушы,мигрант | мигранткөшіп-қонушы,мигрантСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көшіп-қонушы, мигрант(миграция – лат. migratio «қоныс аудару») – адамдардың (мигранттардың) қандай да біраумақтардың шекарасынан өтіп, ұзақ уақытқа немесе біржолата қоныс аударупроцесі. 2. Әзербайжан: miqrant 3. Қырғыз: мигрант 4. Өзбек: migrant 5. Түрік: göçmen 6. Ағылшын: migrant 7. Испан: migrantes 8. Неміс: Zuwanderer 9. Француз: migrant 10. Бекітілгеннұсқасы: мигрант – көшіп-қонушы (2016 жылғы 7желтоқсан);мигранты трудовые – еңбек мигранттары (2016 жылғы 8 желтоқсан). 11. Заңнамадағы қолданысы: мигранты – мигранттар («Заңсыз еңбек мигранттарын заңдастыру туралыҚазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы» ҚазақстанРеспубликасының Үкiметiнің 2006 жылғы 26 мамырдағы № 457 қаулысы); мигрант – көшіп-қонушы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 12 сәуірдегі № 197 қаулысы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: мигрант – мигрант, көшіп-қонушы (іс жүргізу,статистика); мигрант – мигрант (заң) 13. Орыс тілінелатын тілінен (migratio)енген «мигрант» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мигрант» және«көшіп-қонушы» сөздері бекітілген, ал заңнамада және салалық терминологиялықсөздіктерде «мигрант» сөзі «мигрант» және «көшіп-қонушы» сөздеріменаударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін «мигрант» сөзінің баламасыретінде «мигрант» сөзін қолдану керек. Дефинициясы | +3 |
367. | неформальный | формальдыемес, бейресми | неформальныйформальдыемес, бейресмиСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Формальды емес, бейресми(формаль – лат. «formālis» «форма бойынша жасалған», «forma» - «форма, түрі,бейнесі») – бейресми, бейқалып. 2. Әзербайжан: qeyri-formal 3. Қырғыз: формалдуу эмес 4. Өзбек: norasmiy 5. Түрік: gayriresmi 6. Ағылшын: informal 7. Испан: informal 8. Неміс: Informell 9. Француз: informel 10. Бекітілген нұсқасы: неформальнаяобстановка – бейформал жағдай, неформальная занятость – бейформал жұмыспенқамту (2018жылғы 6 сәуір); неофициальная инкорпорация – бейресми инкорпорация,неофициальность – бейресмилік (2016 жылғы 7 желтоқсан); неформалы– бейресмилер (1990) 11. Заңнамадағы қолданысы: неформальный– бейресми; бейформал 12. Сөздіктердегі аудармасы: неформальный– бейресми (іс жүргізу, статистика) 13.Орыс тіліне латын тілінен (formālis)енген «неформальный» сөзі қазақ тіліне «бейформал» және «бейресми»сөздерімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен (formālis) енген «неформальный» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «бейформал» сөзі бекітілген. Осыған байланысты «неформальный» сөзі «бейформал» сөзіменаударылғаны дұрыс деп есептейміз. Өйткені: «бейресми» - «неофициальный». Дефинициясы | +2 |
368. | неформальная занятость | бейресмижұмысбастылық, бейресми жұмыспен қамтылу | неформальная занятостьбейресмижұмысбастылық, бейресми жұмыспен қамтылуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бейресми жұмысбастылық, бейресми жұмыспенқамтылу (формаль – лат. «formālis» - «форма бойынша жасалған», «forma» - «форма,түрі, бейнесі» және «employment» - «жұмыспен қамтылу») –жеке бизнесін мемлекеттік тіркеуден өткізбеген жеке тұлғалардың жұмысы. 2. Әзербайжан: qeyri-rəsmiməşğulluq 3. Қырғыз: формалдуу эмесиш менен камсыз кылуу 4. Өзбек: norasmiy ish 5. Түрік: gayrı istihdam 6. Ағылшын: informalemployment 7. Испан: empleo informal 8. Неміс: informelleBeschäftigung 9. Француз: l'emploiinformel 10. Бекітілген нұсқасы: неформальнаязанятость – бейформал жұмыспен қамту (2018 жылғы 6сәуір). 11. Заңнамадағы қолданысы: неформальный –бейресми; бейформал; занятость – жұмыспен қамту
12. Сөздіктердегі аудармасы:неформальный – бейресми (іс жүргізу, статистика); занятость– жұмыс, жұмыспен қамту (іс жүргізу); занятость – жұмысбастылық,жұмыспен қамту (статистика); занятость – жұмыспен қамту (заң) 13. Орыс тіліне латын тілінен (formālis) енген «неформальный» сөзі қазақ тіліне«бейформал» және «бейресми» сөздерімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен (formālis) енген «неформальный» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «бейформал» сөзі бекітілген. Осыған байланысты «неформальная занятость» сөз тіркесі «бейформалжұмыспен қамту» сөз тіркесімен аударылғаны дұрыс деп есептейміз. Өйткені:«бейресми» - «неофициальный». Дефинициясы | 0 |
369. | персонал | қызметкер,персонал | персоналқызметкер,персоналСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Қызметкер, персонал (персона – лат. «personalis» - «жеке»)– өздерінің кәсіби кызметтері бойыншатұрақты немесе уақытша жұмыс істейтін, тұлғалар, қызметкерлер, жеке құрам,қызметкерлер құрамы. 2. Әзербайжан: heyət 3. Қырғыз: кызматтар 4. Өзбек: xodimlar 5. Түрік: personel 6. Ағылшын: staff 7. Испан: personal 8. Неміс: Personal 9. Француз: personnel 10. Бекітілген нұсқасы: персонал– персонал(2018 жылғы 6 сәуір); админстративно-управленческий персонал –әкімшілік-басқару қызметкерлері (2018 жылғы 27маусым). 11. Заңнамадағы қолданысы: персонал – қызметкерлер; управление персоналом – персоналды басқару («Персоналды басқарутиімділігін бағалау әдістемесін және Қазақстан Республикасы Ұлттық БанкініңПерсоналды басқару тиімділігін бағалау әдістемесін бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасының Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсыіс-қимыл агенттігі төрағасының 2014 жылғы 10 қарашадағы № 23 бұйрығы) 12. Сөздіктердегі аудармасы: персонал– персонал, қызметкерлер (іс жүргізу); персонал – персонал(статистика, заң) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «персонал» сөзініңбаламасы ретінде қазақ тілінде «персонал» сөзін қолдануқажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +3 |
370. | почта | пошта,почта | почтапошта,почтаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Пошта (польша. poczta, итал. posta; лат. posita, statioposita in – «лау (ауыстырылатын) аттарға арналған алдама, стансы») – хатты, бандерольді, ақшаны салып жіберетін мемлекеттік мекеме. 2. Әзербайжан: poçt 3. Қырғыз: дарек 4. Өзбек: pochta 5. Түрік: posta 6. Ағылшын: mail 7. Испан: correo 8. Неміс: Mail 9. Француз: courrier 10. Бекітілген нұсқасы: почтадипломатическая – дипломатиялық пошта (2018 жылғы 27маусым); авиапочта – авиапошта (2015 жылғы 6 қазан); почта – пошта(2008 жылғы 22 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: законодательство РеспубликиКазахстан о почте – Қазақстан Республикасының пошта туралы заңнамасы («ҚазақстанРеспубликасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының поштатуралы заңнамасының нормаларын Дүниежүзілік пошта одағы актілерініңнормаларымен біріздендіру мәселелері бойынша өзгерiстер мен толықтыруларенгiзу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 3 шілдедегі № 230-VҚРЗ) 12. Сөздіктердегі аудармасы: почта –пошта(іс жүргізу); почта – почта (заң) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «почта»сөзінің баламасы ретінде қазақ тілінде «пошта» сөзін қолдану қажет депсанаймыз. Дефинициясы | +3 |
371. | презентация | таныстырылым,тұсаукесер, презентация | презентациятаныстырылым,тұсаукесер, презентацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Таныстырылым, тұсаукесер, презентация (презентация – ағылш. «presentation», лат. «praesentatio» - «ұсыну») – бір туындыны, ұйым мен мекемені және т.б.салтанатты жағдайда жұртшылық алдында ұсыну,ресми таныстыру, фирманың презентациясы. 2. Әзербайжан: təqdimat 3. Қырғыз: презентация 4. Өзбек: taqdimot 5. Түрік: sunu 6. Ағылшын: presentation 7. Испан: presentación 8. Неміс: Präsentation 9. Француз: présentation 10. Бекітілгеннұсқасы: презентация – таныстырылым (2016 жылғы 28 маусым); презентация– тұсаукесер (2000 жылғы 25 қаңтар) 11. Заңнамадағы қолданысы: презентация – презентация; таныстырылым; таныстырым;тұсаукесер 12. Сөздіктердегіаудармасы: презентация – тұсаукесер (іс жүргізу) 13. Орыс тіліне латын тілінен (praesentatio) енген «презентация» сөзі қазақ тілінемәнмәтінге байланысты «презентация», «таныстырылым», «таныстырым» және«тұсаукесер» сөздерімен аударылады. Бекітілгентерминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалық терминологиялықсөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «презентация» сөзініңбаламасы ретінде қазақ тілінде «таныстырылым» сөзінқолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +3 |
372. | пристройка | жалғамағимарат, жалғай салу, жанама салу, жапсаржай | пристройкажалғамағимарат, жалғай салу, жанама салу, жапсаржайСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жалғама ғимарат, жалғай салу, жанамасалу, жапсаржай – құрылыс ғимараттың күрделі сыртқы қабырғаларыныңконтурынан тыс орналасқан бөлігі. Оның бір немесе бірнеше жалпы күрделіқабырғалары болады және ол ғимаратттың көмекші құралы болып табылады. 2. Әзербайжан: mənzilin döşəməsi parketdir. 3. Қырғыз: бөлмө 4. Өзбек: kengaytirish 5. Түрік: ek 6. Ағылшын: extension 7. Испан: anexo 8. Неміс: Nebengebäude 9. Француз: annexe 10. Бекітілгеннұсқасы: пристройка – жапсаржай (2018 жылғы 14 желтоқсан); холоднаяпристройка – салқын жапсарлас құрылыс (2013) 11. Заңнамадағы қолданысы: пристойки – жалғамалар;жапсаржай 12. Сөздіктердегіаудармасы: пристройка – қосымша құрылыс (іс жүргізу) 13.Орыс тіліндегі «пристройка» сөз тіркесі қазақ тіліне «жапсаржай»,«жалғама» сөздерімен және «қосымша құрылыс», «жапсарлас құрылыс» сөзтіркестерімен аударылады. Бірізділікті сақтау үшін, бекітілген терминдерсөздігіне сүйене отырып, «пристройка»сөзінің баламасы ретінде «жапсаржай» сөзі қолданылғаны дұрыс депесептейміз. Дефинициясы | +1 |
373. | процедура | рәсім,процедура | процедурарәсім,процедураСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Рәсім, процедура(процедура – лат. «procedere» - «тесу», «өту») – қайсыбір істі талқылау,жүргізу кезіндегі іс-қимылдардың ресми белгіленген тәртібі, реті. 2. Әзербайжан: prosedur 3. Қырғыз: изилдөөнүн жол-жобосу 4. Өзбек: jarayon 5. Түрік: prosedür 6. Ағылшын: procedure 7. Испан: procedimiento 8. Неміс: Verfahren 9. Француз: procédure 10. Бекітілгеннұсқасы: процедура – рәсім (2018 жылғы 6 сәуір); правоваяпроцедура – құқықтық рәсім (2013); согласительнаяпроцедура – келісу рәсімі (2016 жылғы 8 желтоқсан); процедура– процедура(1971-1981); церемония – рәсім (2016 жылғы 8желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: процедура – процедура; рәсім; тәртіп 12. Сөздіктердегіаудармасы: процедура – рәсім, рет-жосық (іс жүргізу); процедура– процедура, рәсім‚ жосық, тәртіп (статистика); процедура – рәсім(заң) 13.Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағы қолданысын және салалықтерминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізге ала отырып, «процедура» сөзін қазақтіліне «рәсім» сөзімен аудару қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +2 |
374. | профиль | бейін,профиль | профильбейін,профильСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бейін, профиль (профиль – лат. filum «сызық», «жіп») – компания немесе оның бір бөлігітұтынушылардың маңызды мақсатты тобына танымал болатын сипаттамалардың жиыны. 2. Әзербайжан: profil 3. Қырғыз: профиль 4. Өзбек: profil 5. Түрік: profil 6. Ағылшын: profile 7. Испан: perfil 8. Неміс: Profil 9. Француз: profil 10. Бекітілгеннұсқасы: профиль – бейін, профиль (2018 жылғы 6 сәуір); профильная школа – бейіндік мектеп (2015 жылғы 15 желтоқсан); профиль показателя преломления –сыну көрсеткішінің профилі (2007 жылғы 29 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: профиль – профиль; бейін («Басым тауарлар мен қызметтердің бірыңғай картасынбекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2013 жылғы 27 ақпандағы № 187 қаулысы) 12. Сөздіктердегіаудармасы: профиль – профиль, бейін (іс жүргізу); профиль –профиль (статистика); профиль – бейін (заң, педагогика) 13. Орыс тілінелатын тілінен (filum) енген «профиль» сөзінің қазақ тіліндегі баламасыретінде «профиль» және «бейін» сөздері бекітілген, ал заңнамада және салалықтерминологиялық сөздіктерде «профиль» сөзі «профиль» және «бейін»сөздерімен аударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін «профиль»сөзінің баламасы ретінде «бейін» сөзін қолдану керек. Дефинициясы | +3 |
375. | статус | мәртебе,статус | статусмәртебе,статусСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Мәртебе, статус (статус– лат. «status» - «жағдайы», «қалпы») – құқық субъектісінің – азаматтыңнемесе заңды тұлғаның құқықтық жағдайы, халі, жай-күйі, оны заңнамалық жәненормативтік актілерден туындайтын ұйымдық-құқықтық нысаны, жарғысы, тіркеутуралы куәлігі, құқықтары мен міндеттемелері, жауапкершілігі, өкілеттіктерісипаттайды және айқындайды. 2. Әзербайжан: status 3. Қырғыз: макамы 4. Өзбек: status 5. Түрік: Statü 6. Ағылшын: status 7. Испан: estatus 8. Неміс: Status 9. Француз: statut 10. Бекітілгеннұсқасы: статус беженца – босқын статусы (2018 жылғы 6 сәуір); правовойстатус – құқықтық мәртебе (2016 жылғы 7 желтоқсан); статус –статус(1971-1981); статус – статус, мәртебе (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: статус – статус; мәртебе 12. Сөздіктердегіаудармасы: статус – мәртебе, статус (іс жүргізу); статус –мәртебе (статистика, заң) 13.Орыс тіліне «статус» сөзі латын тілінен (status) енген. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізгеала отырып, «статус» сөзін қазақ тіліне мәнмәтінге орай «мәртебе» және «статус»сөздерімен аудару қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +1 |
376. | тенденция | үрдіс,тенденция | тенденцияүрдіс,тенденцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Үрдіс, тенденция(тенденция – лат. tendere «созу», «бағыттау», «ұмтылу», «іздеу»)– көзқарастағы, іс-қимылдағыбағыттылық, бірдеңегетәнбейімділік, ұмтылыс, қайсыбірқұбылыстыңдамубағыты, шығарманың, айтылғанпікірлердіңидеясы, бағыттылығы 2. Әзербайжан: tendensiya 3. Қырғыз: багыт 4. Өзбек: trend 5. Түрік: eğilim 6. Ағылшын: trend 7. Испан: tendencia 8. Неміс: Trend 9. Француз: tendance 10. Бекітілгеннұсқасы: тенденция – үрдіс (2018 жылғы 6 сәуір); тенденция –тенденция, үрдіс (2018 жылғы 27 маусым) 11. Заңнамадағы қолданысы: тенденция – тенденция, үрдіс 12. Сөздіктердегіаудармасы: тенденция – бетбағыт‚ беталыс, үрдіс (іс жүргізу);тенденция – тенденция, үрдіс (статистика); тенденция – үрдіс(заң) 13.Орыс тіліне «тенденция» сөзі латын тілінен (tendere) енген. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізгеала отырып, «тенденция» сөзінің баламасы ретінде қазақ тілінде «үрдіс»сөзін қолдану қажет. Дефинициясы | +3 |
377. | формализация | нысандандыру,нысандау, формализациялау | формализациянысандандыру,нысандау, формализациялауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Нысандандыру, нысандау,формализациялау (лат. «forma» - «түр», «бейне») – формалдыжүйе немесе санақ түріндегі қандай да бір мазмұнды ұсыныс (пайымдау,дәлелдеу, жіктеу рәсімдері, ғылыми теориялық ақпаратты іздеу). 2. Әзербайжан: formalaşma 3. Қырғыз: каттоо 4. Өзбек: rasmiylashtirish 5. Түрік: resmileştirme 6. Ағылшын: formalization 7. Испан: formalización 8. Неміс: Formalisierung 9. Француз: formalisation 10. Бекітілгеннұсқасы: формализация – формалдау (2018 жылғы 6 сәуір) 11. Заңнамадағы қолданысы: формализация – формализациялау («Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалықактілеріне халықтың жұмыспен қамтылуын формализациялау мәселелері бойыншаөзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан РеспубликасыЗаңының жобасы туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің2018 жылғы 7 қыркүйектегі № 554 қаулысы) 12. Сөздіктердегіаудармасы:формализация – формалдау (заң) 13.Орыс тіліне латын тілінен (forma)енген «формализация» сөзі қазақ тіліне «формалдау», «формализациялау»,«нысандау» және «нысандандыру» сөздерімен аударылады. Орыс тіліне латын тілінен (forma) енген «формализация» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «формалдау» сөзі бекітілген. Біз осықолданысты құптаймыз. Дефинициясы | +3 |
378. | эмигрант | көшіпкетуші, эмигрант | эмигранткөшіпкетуші, эмигрантСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көшіп кетуші, эмигрант (эмигрант – лат. emіgrans – «қоныс аударушы») –экономикалық, саяси, діни себептер немесе басқа да себептер бойынша өз еліненбасқа елге ерікті түрде немесе мәжбүрлі жағдайда қоныс аударушы. 2. Әзербайжан: mühacir 3. Қырғыз: эмигрант 4. Өзбек: emigrant 5. Түрік: göçmen 6. Ағылшын: emigrant 7. Испан: emigrante 8. Неміс: Emigrant 9. Француз: émigrant 10. Бекітілгеннұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: эмигрант – эмигрант; көшіп кетуші 12. Сөздіктердегіаудармасы: эмигрант – көшіп кетуші, эмигрант (іс жүргізу); эмигрант– эмигрант; жат елге қоныс аударушы (статистика) 13. Орыс тілінелатын тілінен (emіgrans) енген«эмигрант» сөзі заңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «эмигрант»сөзі «мигрант» сөзімен және «көшіп кетуші», «жат елге қоныс аударушы»сөз тіркестерімен аударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін «эмигрант»сөзінің баламасы ретінде «эмигрант» сөзін бекіту керек. Дефинициясы | +4 |
379. | эмиграция | көшіпкету, эмиграция | эмиграциякөшіпкету, эмиграцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Көшіп кету, эмиграция (эмигрант – лат. «emіgzaze» –елден кету) –өз еліңдегі тұрғылықты мекенін бөтен елдегітұрғылықты жерге айырбастау. 2. Әзербайжан: mühacirət 3. Қырғыз: эмиграция 4. Өзбек: emigratsiya 5. Түрік: göç 6. Ағылшын: emigration 7. Испан: emigración 8. Неміс: Emigration 9. Француз: émigration 10. Бекітілгеннұсқасы: эмиграция – эмиграция (2018 жылғы 6 сәуір). 11. Заңнамадағы қолданысы: снижение эмиграции – эмиграцияны төмендету («Қазақстан Республикасыкөші-қон саясатының 2007-2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы»Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 26 шілдедегі № 631 Қаулысы). 12. Сөздіктердегіаудармасы: нелегальная эмиграция –заңсыз қоныс аудару; эмиграция – эмиграция, көшіп кету (ісжүргізу); эмиграция – эмиграция, жат елге қоныс аудару (статистика); эмиграция– эмиграция (заң) 13. Орыстіліне латын тілінен (emіgzaze) енген «эмиграция»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «эмиграция» сөзі бекітілген, алзаңнамада және салалық терминологиялық сөздіктерде «эмиграция» сөзі«эмиграция» сөзімен және «қоныс аудару»сөз тіркесімен аударылған. Мұндай әркелкілік тудырмау үшін, бекітілгентерминдер сөздігін негізге ала отырып, «эмиграция» сөзінің баламасыретінде «эмиграция» сөзін қолдануға тиіспіз. Дефинициясы | +3 |
380. | актин-связывающиебелки | актин-байланыстырушынәруыздар; актин- байланыстыратын aқуыздар (белоктар) | актин-связывающиебелкиактин-байланыстырушынәруыздар; актин- байланыстыратын aқуыздар (белоктар)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Актин-байланыстырушы нәруыздар (грек. аktis «нәруыз») – актин филаменттерінесуббірліктердің қосылуы деңгейін реттеуді қамтамасыз ететін нәруыздар. 2. Әзербайжан: actin-məcburi zülallar 3. Қырғыз: керкира-байлаган белоктор 4. Өзбек: aktin-majburiy oqsillar 5. Түрік: aktin bağlama proteinleri 6. Ағылшын: actin-binding proteins 7. Испан: actina-proteínas de unión 8. Неміс: Actin-bindende Proteine 9. Француз: actine-protéines de liaison 10. Бекітілген нұсқасы: актинон– актинон (2018 жылғы 14 желтоқсан); белок – нәруыз (2005 жылғы 21желтоқсан) 11. Заңнамадағықолданысы:актин – актин; белок – нәруыз, ақуыз, белок 12. Сөздіктердегі аудармасы: актин-актин;РНК-связывающиебелки – РНКбайланыстырушы ақуыздар (медицина) 13. Бекітілген терминдер сөздігін, заңнамадағықолданысын және салалық терминологиялық сөздіктердегі аудармаларын негізгеала отырып, «актин-связывающие белки» сөз тіркесінің баламасыретінде қазақ тілінде «актин-байланыстырушы нәруыздар» сөзтіркесін қолдану қажет деген тұжырымға келеміз. Дефинициясы | +6 |
381. | альфа-фетопротеин(АФП) | альфа-фетопротеин(АФП) | альфа-фетопротеин(АФП)альфа-фетопротеин(АФП)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Альфа-фетопротеин (альфа – лат. аlpha «өзі» + фето – лат. feto «ұрық» +протеин лат. – protein «алғашқы») – ұрықтың, нәрестенің, жүкті әйелдіңқанынан, сондай-ақ амниотикалық сұйықтықтан алынатын эмбрионалды нәруыз.Ұрықтың бауыры мен сары қапшығында синтезделеді және шығарылады. Жасушаныңсаралау процесін ынталандырады. АФП мазмұны ананың қан анализіне талдамажасағанда анықталуы мүмкін, ол жүктіліктің 16-шы және 18-ші апталары арасындаұрықтың кейбір ықтимал ауытқуларын пренаталдық диагностикалау үшін жасалады. 2. Әзербайжан: alfa-fetoprotein (AFP) 3. Қырғыз: альфа-фетопротеин (AФП) 4. Өзбек: alpha-fetoprotein (AFP) 5. Түрік: alpha-fetoprotein (AFP) 6. Ағылшын: alphaphetoprotein(AFP) 7. Испан: alfafetoproteína (AFP) 8. Неміс: Alpha-Fetoprotein (AFP) 9. Француз: l'alpha-fœtoprotéine (AFP) 10. Бекітілген нұсқасы: α-фетопротеин (яғни ұрықтың ақуызы); альфа-фетопротеин, α-фетопротеин, АФП (2011) 11. Заңнамадағы қолданысы: альфа-фетопротеин– альфа-фетопротеин 12. Сөздіктердегі аудармасы: альфаканал – альфа канал; альфа-фетопротеин (АФП) – альфа-фетопротеин (АФП) (медицина) 13. «Альфа» (аlpha), «фето» (фето) және «протеин» (protein)сөздерінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тілінде қолданылатын «альфа-фетопротеин»күрделі сөзі қазақ тіліне «альфа-фетопротеин» күрделі сөзіменаударылады. Дефинициясы | +3 |
382. | аномалии | аномалиялар,туа біткен ақаулар | аномалиианомалиялар,туа біткен ақауларСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аномалиялар (грек. –anomalia «теңсіздік») – туылған соң бірден анықталатын, туылғанға дейін пайдаболған құрылысы мен қызметі бұзылуымен жүретін мүшенің тұрақты морфологиялықөзгерістері. 2. Әзербайжан: аnomaliya 3. Қырғыз: аномалия 4. Өзбек: аnomaliya 5. Түрік: аnomaliler 6. Ағылшын: anomalies 7. Испан: anomalía 8. Неміс: Аnomalie 9. Француз: anomalie 10. Бекітілген нұсқасы: магнитнаяаномалия – магниттiк аномалия (2018 жылғы 14 желтоқсан); аномалияциркуляции – айналым ауытқушылығы (2015 жылғы 11 желтоқсан); аномалия– ауытқу (1995); аномалии зубных рядов – тіс қатары ауытқуы (2005жылғы 6 қыркүйек) 11. Заңнамадағы қолданысы: аномалия– аномалия; туа біткен ақаулар – врожденный порок 12. Сөздіктердегі аудармасы: структурныеаномалии – құрылымдық ауытқулар; аномалииположенияплода – ұрықтыңжатырішілік ауытқуы (медицина) 13. Медицина саласындағы орыс тіліне гректілінен (anomalia) енген «аномалия» сөзі қазақ тілінде «аномалия»сөзімен аударылуға тиіс деп санаймыз. Өйткені «туа біткен ақау» сөзтіркесі орыс тіліне «врожденный деффект» немесе «врожденный порок» сөз тіркесімен аударылады.
Дефинициясы | +1 |
383. | ангиогенез | ангиогенез | ангиогенезангиогенезСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Ангиогенез (ангион– грек. аngion – «тамыр»; генез – грек. genesis «шығутегі», «пайда болу») – эмбриогенезде,тіндердің репарация және зиянды ісіктердің пайда болуы кезіндегі жаңа қантaмырларын қалыптастыру процесі. 2. Әзербайжан: аngiogenez 3. Қырғыз: ангиогенез 4. Өзбек: аngiogenez 5. Түрік: аnjiyogenez 6. Ағылшын: angiogenesis 7. Испан: angiogénesis 8. Неміс: Аngiogenese 9. Француз: l'angiogenèse 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: ангиогенез– ангиогенез 12. Сөздіктердегі аудармасы: опухолевыйангиогенез – ісік ангиогенезі; лимфо-ангиогенез –лимфо-ангиогенез (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (аngion және genesis) енген «ангиогенез» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «ангиогенез» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +6 |
384. | аутокринныймеханизм | аутокриндік механизм;аутокриндікәсер ету | аутокринныймеханизмаутокриндік механизм;аутокриндікәсер етуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аутокриндік механизм (ауто –грек. аutos «өзі» + крин – грек. krino «бөлу»; механизм – грек. μηχανή«құрылғы»)– жасушааралық ортаға бөлініп шыққан сигнальды молекуласы (гистогормон) өзінөндірген жасуша мембранасының рецепторларымен байланысып өзіне әсер етеді. 2. Әзербайжан: аutokrin mexanizmi 3. Қырғыз: аутокриндик механизм 4. Өзбек: аvtokrin mexanizmi 5. Түрік: оtokrin mekanizması 6. Ағылшын: the autocrine mechanism 7. Испан: el mecanismo autocrino 8. Неміс: Der autokrine Mechanismus 9. Француз: le mécanisme autocrinal 10. Бекітілген нұсқасы: механизм – механизм; механизм – тетік 11. Заңнамадағы қолданысы: механизм– механизм 12. Сөздіктердегі аудармасы: аутокрин действии – аутокринәрекеті; аутокринные функции – аутокриннің қызметі (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (аutos және krino) енген «аутокринный механизм» сөзтіркесі қазақ тіліне «а аутокриндік механизм» сөз тіркесіменаударылады. Дефинициясы | +3 |
385. | аутосома | аутосома | аутосомааутосомаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аутосома (ауто – грек. autós – «өзі» + сома –грек. soma – «дене») – жыныстық хромосомадағы басқа кез келген ядролықхромосома. 2. Әзербайжан: аutosome 3. Қырғыз: аутосома 4. Өзбек: аutosome 5. Түрік: otozomlar 6. Ағылшын: autosome 7. Испан: autosoma 8. Неміс: Аutosom 9. Француз: euchromosome 10. Бекітілген нұсқасы: аутосома– аутосома 11. Заңнамадағы қолданысы: аутосома– аутосома 12. Сөздіктердегі аудармасы: аутосомныйнабор ДНК – ДНҚ аутосомдық жиынтығы (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (autós және soma) енген «аутосома» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «аутосома» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +6 |
386. | аутофагия | аутофагия | аутофагияаутофагияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Аутофагия (ауто – грек. αὐτός «өзі»; фагия – грек. phagein «жою») – жасушаішілік органеллалардың сіңіружәне жою құбылысы. 2. Әзербайжан: аutophagy 3. Қырғыз: аутофагия 4. Өзбек: аvtofagiya 5. Түрік: оtofaji 6. Ағылшын: autophagy 7. Испан: autofagia 8. Неміс: Аutophagie 9. Француз: l'autophagie 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: типыаутофагии – аутофагияның түрлері; процессы микроаутофагии – микроаутофагияүдерісі; при аутофагии – аутофагия кезінде (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (autós және phagein) енген «аутофагия» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «аутофагия» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
387. | АФПα-фетопротеин | АФПα-фетопротеин, ұрықгликопротеиді | АФПα-фетопротеинАФПα-фетопротеин, ұрықгликопротеидіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. АФП α-фетопротеин (альфа – лат. аlpha «өзі» + фето – лат. feto«ұрық» + протеин – лат. protein «алғашқы») – ұрықгликопротеиді, ол бауырда өндіріліп, нәресте қанына түседі де, бүйрек арқылынесеппен бірге амнион сұйығына шығады. 2. Әзербайжан: alfa-fetoprotein (AFP) 3. Қырғыз: альфа-фетопротеин (AФП) 4. Өзбек: alpha-fetoprotein (afp) 5. Түрік: alpha-fetoprotein (afp) 6. Ағылшын: alphaphetoprotein 7. Испан: alfafetoproteína (AFP) 8. Неміс: Alpha-Fetoprotein 9. Француз: l'alpha-fœtoprotéine (AFP) 10. Бекітілген нұсқасы: АФП α-фетопротеин,ұрық гликопротеиді 11. Заңнамадағы қолданысы: α-фетопротеин– α-фетопротеин 12. Сөздіктердегі аудармасы: АФП α-фетопротеиносновной белок – АФП α-фетопротеин негізгі ақуыз (медицина) 13. Орыстіліне латын тілінен (аlpha, feto, protein) енген «АФП α-фетопротеин» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «АФП α-фетопротеин» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +4 |
388. | бластоциста | бластоциста | бластоцистабластоцистаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Бластоциста (бласт – грек. vlastós«ұрық», «дән»; циста – грек. cysta«қапшық») –эмбриогенездің ерте кезеңі, ұрықтанған жұмыртқа жасушасынан пайда болатынжасушалардың бастапқы «шары» сұйық бөліп шығарады да ішкі кеңістіктітолтырады, оның ішінде бір топ жасушалар пайда болады, оны ішкі жасушалықмасса дейді. 2. Әзербайжан: blastozist 3. Қырғыз: бластоциста 4. Өзбек: blastocyst 5. Түрік: blastosist 6. Ағылшын: blastocyst 7. Испан: blastocisto 8. Неміс: Blastozysten 9. Француз: blastocyste 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: бластоциста– бластоциста 12. Сөздіктердегі аудармасы: бластодермический пузырёк – бластодермиялық қапшық (медицина) 13. Орыс тіліне грек тілінен (vlastós жәнеcysta)енген «бластоциста» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «бластоциста» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +6 |
389. | болезниэкспансии нестабильных повторов | тұрақтыемес қайталанулар экспансиясының аурулары | болезниэкспансии нестабильных повторовтұрақтыемес қайталанулар экспансиясының ауруларыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Тұрақты емесқайталанулар экспансиясының аурулары (экспансия– лат. expansio «тарату», «кеңейту») – үшжәне одан да көп нуклеотидтердің тандемді қайталануларынан тұратынпатологиялық геннің ДНҚ бөлімінде экспансиясымен сипатталатын жағдайы. 2. Әзербайжан: nukleotid döngələrininekspansiyası 3. Қырғыз: кеңейүүнуклеотид чыгат 4. Өзбек: nukleotidaylanishining kengayishi 5. Түрік: nükleotid tandem nükseden oluşanpatolojik 6. Ағылшын: diseases of expansion ofunstable repeats 7. Испан: enfermedades de la expansión derepeticiones inestables 8. Неміс: Krankheit Expansion instabilenWiederholungen 9. Француз: maladies de l'expansion desrépétitions instables 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: экспансия– экспансия; нестабильный – тұрақты емес 12. Сөздіктердегі аудармасы: экспансия нуклеотидных повторов внейрогенетике – нейрогинетикадағы тұрақты емес қайталанулар экспансиясыныңаурулары; умеренные экспансии нестабильных CAG-повторов –қалыпты тұрақты емес қайталануларэкспансиясы (медицина) 13. Орыс тіліндегі «болезниэкспансии нестабильных повторов» сөз тіркесі қазақ тіліне «тұрақтыемес қайталанулар экспансиясының аурулары» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +2 |
390. | выраженностьгенетического кода | генетикалықкодтың айқындылығы (артықшылығы) | выраженностьгенетического кодагенетикалықкодтың айқындылығы (артықшылығы)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Генетикалық кодтың айқындылығы (генетика – грек. genētikos «тууға, пайда болуғақатысты»; франц. code – «код», «шифр»; ағыл. geneticcode «генетикалық код») – генетикалық кодтың әмбебаптылығы, яғнибарлық организмдерде белгілі бір 3 нуклеотид (триплет) белгілібір амин қышқылдарын «жазады» (кодтайды). Бір амин қышқылы бірнеше триплетпен«жазылуы» (кодталуы) мүмкін. 2. Әзербайжан: genetik kodun mənşəyi 3. Қырғыз: генетикалык коддун төрөлүшү 4. Өзбек: genetik kod degeneratsiyasi 5. Түрік: genetik kod dejenerasyonu 6. Ағылшын: genetic code degeneration 7. Испан: degeneración del código genético 8. Неміс: genetische Code-Degeneration 9. Француз: dégénérescence du code génétique 10. Бекітілген нұсқасы: генетическийкод – генетикалық код 11. Заңнамадағы қолданысы: генетическийкод – генетикалық код; выраженность – анықкөріну 12. Сөздіктердегі аудармасы: врожденныекодоны – кодондардың айқындылығы; генетический код – генетикалық код(медицина) 13. «Генетика» (genētikos), «код» (code) сөздерінің шығутегі – грек және француз тілдері. Орыс тіліндегі «выраженность генетического кода» сөзтіркесі қазақ тіліне «генетикалық кодтың айқындылығы» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
391. | гемизиготный | гемизиготалы | гемизиготныйгемизиготалыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Гемизиготалы (геми – грек. hemi «жарты»; грек – зигот – zygotós «бірге»,«байланысқан»)– бір ғана хромосомасы немесе хромосома сегменті бар адам. 2. Әзербайжан: hemizygous 3. Қырғыз: гемизиготалу 4. Өзбек: hemizygous 5. Түрік: hemizygous 6. Ағылшын: hemizygous 7. Испан: emizigotico 8. Неміс: Hemizygous 9. Француз: hémizygote 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12.Сөздіктердегі аудармасы: гемизиготный ген – гемизиготалы ген(медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (hemi және zygotós) енген «гемизиготный» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «гемизиготалы» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +6 |
392. | генрегуляторный | реттеушіген | генрегуляторныйреттеушігенСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Реттеуші ген (регулятор –грек. regula «реттеу» + ген – грек. genos «шыққантегі», «туылу», «босану») – оператор генмен әрекеттесу арқылы супрессопген түзілуіне ықпал ететін ген. 2. Әзербайжан: gen-tənzimləyici 3. Қырғыз: жөнгө салуучу ген 4. Өзбек: regulator gen 5. Түрік: regülatör geni 6. Ағылшын: regulator gene 7. Испан: gen regulador 8. Неміс: Regulator-Gens 9. Француз: gène régulateur de la 10. Бекітілген нұсқасы: ген– ген; регуляторный – реттеуші 11. Заңнамадағы қолданысы: ген– ген; регуляторный – реттеуші 12. Сөздіктердегі аудармасы: ген,модифицирующий или регулирующий активность других генов – басқа гендердіңқызметін өзгертетін немесе реттейтін ген (медицина) 13. «Регулятор» (regula),«ген» (genos) сөздерінің шығу тегі– грек тілі. Орыс тіліндегі «ген регуляторный» сөз тіркесіқазақ тіліне «реттеуші ген» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +6 |
393. | ген-модификатор | түрлендіргішген;модификатор ген | ген-модификатортүрлендіргішген;модификатор генСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Түрлендіргіш ген (модификатор – лат.мodificator «қадағалаушы», «өлшеуші», «шамалас», + ген – грек. genos «жынысы»,«шығу тегі») – фенотипті өзгертетін ген. 2. Әзербайжан: gen modifikator 3. Қырғыз: ген-модификатор 4. Өзбек: modifier gen 5. Түрік: değiştirici gen 6. Ағылшын: modifiergene 7. Испан: gen modificador 8. Неміс: Мodifikator-Gen 9. Француз: gène modificateur 10. Бекітілген нұсқасы: модификация– түрлендіру (2015 жылғы 15 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: ген –ген; модификатор – модификатор; түрлендіргіш 12. Сөздіктердегі аудармасы: генмодификатор доминирования – үстемдік ген модификаторы (медицина) 13. Орыстіліне латын тілінен енген «модификатор» сөзінің қазақ тіліндегібаламасы ретінде «түрлендіру» сөзі бекітілген.Терминологиялық бірізділікті сақтау үшін орыс тіліндегі «ген-модификатор»қоссөзі қазақ тіліне «түрлендіргіш ген» атауыштықсөз тіркесімен аударылғаны дұрыс деп санаймыз. Дефинициясы | +6 |
394. | генетическаякарта | генетикалықкарта | генетическаякартагенетикалықкартаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Генетикалық карта(генетика – грек. gennitikоs «тууға, шығу тегіне қатысты» + карта – грек.χάρτης «папирус парағы») – құрылымдық гендер мен реттеуші элементтердіңхромосомада орналасу сұлбасы. 2. Әзербайжан: genetik xəritəsi 3. Қырғыз: генетикалык карта 4. Өзбек: genetik xarita 5. Түрік: genetik harita 6. Ағылшын: geneticmap 7. Испан: mapa genético 8. Неміс: Chromosomenkarte 9. Француз: cartegénétique 10. Бекітілген нұсқасы: генетическая– генетикалық; карта – карта 11. Заңнамадағы қолданысы: генетическая– генетикалық; карта – карта 12. Сөздіктердегі аудармасы: генетическаяинженерия – генетикалық инженерия; генетическая информация – генетикалықақпарат (медицина) 13. «Генетика» (gennitikоs),«карта» (χάρτης) сөздерінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «генетическая карта» сөзтіркесі қазақ тіліне «генетикалық карта» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +6 |
395. | генетическийкод | генетикалықкод | генетическийкодгенетикалықкодСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Генетикалық код(генетика – грек. gennitikоs «тууға, шығу тегіне қатысты» + код – грек. code «код»,«шифр») – ДНҚ (немесе РНҚ) және нәруыз аминқышқылдарының арасындағысәйкестік. 2. Әзербайжан: genetik kod 3. Қырғыз: генетикалык коду 4. Өзбек: genetik kod 5. Түрік: genetik kod 6. Ағылшын: genetic code 7. Испан: código genético 8. Неміс: genetischer Code 9. Француз: code génétique 10. Бекітілген нұсқасы: генетическая– генетикалық; код – код 11. Заңнамадағы қолданысы: генетическая– генетикалық; код – код 12. Сөздіктердегі аудармасы: кодгенетический – генетикалық код (медицина) 13. «Генетика» (gennitikоs),«код» (code) сөздерінің шығу тегі –грек және француз тілдері. Орыс тіліндегі «генетический код» сөз тіркесіқазақ тіліне «генетикалық код» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +6 |
396. | геномика | геномика | геномикагеномикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Геномика (ген – грек. genos «туу»,«тұқым», «шығутегі» + омик – грек. omics «толық», «бүтін», «бүтін») –геномды құрылыстық және қызметтік тұрғыдан зерттейтін генетиканың бір саласы. 2. Әзербайжан: genomlar 3. Қырғыз: геномика 4. Өзбек: genomics 5. Түрік: genomik 6. Ағылшын: genomics 7. Испан: genómica 8. Неміс: Genomik 9. Француз: génomique 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: структурнаягеномика – құрылымдық геномика (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (genos және omics) енген «геномика» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «гемизиготалы» сөзі қолданылады.
Дефинициясы | +4 |
397. | генетическаягетерогенность | генетикалықгетерогендік | генетическаягетерогенностьгенетикалықгетерогендікСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Генетикалық гетерогендік (генетика – грек. gennitikоs «тууға, шығу тегінеқатысты» + гетеро – грек.έτεροσ «әр текті») – әртүрлігенетикалық механизмдердегі бірдей, немесе ұқсас фенотиптердің пайда болуы. 2. Әзербайжан: genetik heterogenlik 3. Қырғыз: генетикалык гетерогендүүлүк 4. Өзбек: genetik heterogeneity 5. Түрік: genetik heterojenlik 6. Ағылшын: genetic heterogeneity 7. Испан: heterogeneidad genética 8. Неміс: genetische Heterogenität 9. Француз: hétérogénéité génétique 10. Бекітілген нұсқасы: генетическая– генетикалық; гетерогенность – гетерогендік 11. Заңнамадағы қолданысы: генетическая– генетикалық; гетерогенность – гетерогендік 12. Сөздіктердегі аудармасы: временнаягенетическая гетерогенность семенного потомства – тұқымдық ұрпақтың уақытшагенетикалық әртүрлілігі (медицина) 13. «Генетика» (gennitikоs),«гетеро» (έτεροσ) сөздерінің шығу тегі – грек және француз тілдері. Орыс тіліндегі «генетическая гетерогенность» сөзтіркесі қазақ тіліне «генетикалық гетерогендік» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
398. | генетическийскрининг | генетикалықскрининг | генетическийскрининггенетикалықскринингСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Генетикалық скрининг (генетика– грек. gennitikоs «тууға, шығу тегіне қатысты» + скрининг – ағыл. screen«елеу», «сұрыптау») – ерекше аурулардың таралуы немесеболу қауіптілігін анықтау үшін популяция адамдарын тестілеу. 2. Әзербайжан: genetik skrininq 3. Қырғыз: генетикалык скрининг 4. Өзбек: genetik skrining 5. Түрік: genetik tarama 6. Ағылшын: genetic screening 7. Испан: exámenes de detección genética 8. Неміс: das genetische Screening 9. Француз: le dépistage génétique 10. Бекітілген нұсқасы: генетическая– генетикалық 11. Заңнамадағы қолданысы: генетическая– генетикалық; скрининг – скрининг 12. Сөздіктердегі аудармасы: скриниг-тест– скриниг тест; генетическаятерапия – генетикалықтерапия (медицина) 13. «Генетика»(gennitikоs), «гетеро» (screen)сөздерінің шығу тегі – грек және ағылшын тілдері. Орыс тіліндегі «генетический скрининг» сөзтіркесі қазақ тіліне «генетикалық скрининг» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +5 |
399. | гетероморфизм | гетероморфизм | гетероморфизмгетероморфизмСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Гетероморфизм (гетеро– грек. heteros «өзге», «әртүрлі» + морф – грек. morphe «түрі», «формасы») –құрылысы немесе хромосомалардың түсі бойынша қалыпты нұсқа. 2. Әзербайжан: heteromorfizm 3. Қырғыз: гетероморфизм 4. Өзбек: heteromorphism 5. Түрік: heteromorfizm 6. Ағылшын: heteromorphism 7. Испан: heteromorfismo 8. Неміс: Heteromorphismus 9. Француз: hétéromorphisme 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: гетероморфныйпроцесс – гетероморфты үдеріс (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (heteros және morphe) енген «гетероморфизм» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «гетероморфизм» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +3 |
400. | гетероплазия | гетероплазия | гетероплазиягетероплазияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Гетероплазия (гетеро– грек. heteros «өзге», «әртүрлі» + плазо – грек. plasso «жасаймын») – бірадамның митохондрияларында митохондриялық ДНҚ-нің бірнеше типінің болуы. 2. Әзербайжан: heteroplaziya 3. Қырғыз: гетероплазия 4. Өзбек: heteroplasia 5. Түрік: heteroplazi 6. Ағылшын: heteroplasia 7. Испан: heteroplasia 8. Неміс: Heteroplasie 9. Француз: heteroplasia 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: гетеропластическиеобразования – гетеропластикалық түзілімдер (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (heteros және plasso) енген «гетероплазия» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «гетероплазия» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
401. | дисморфия | дисморфия | дисморфиядисморфияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Дисморфия (диз –грек. δυσ«ақау» + морф – грек. μορφη «тұлға», «сырт келбет») – көптеген генетикалық синдромдарда немесе ұрықтақоршаған ортадағы факторлардың әсер етуінен байқалатын дамудыңморфологиялық ақаулары. 2. Әзербайжан: dysmorphie 3. Қырғыз: дисморфия 4. Өзбек: dysmorphie 5. Түрік: dysmorphie 6. Ағылшын: dismorphic 7. Испан: dysmorphie 8. Неміс: Dysmorphie 9. Француз: dysmorphie 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: дисморфическое расстройство – дисморфиялық ақау (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (δυσжәне μορφη) енген «дисморфия» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «дисморфия» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
402. | дисрупция | дисрупция | дисрупциядисрупцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Дисрупция (лат. disruptus«жарылған») – қалыпты даму процесін бұзатын сыртқы факторлардың әсерісалдарынан ағзаның немесе тіннің аномальды құрылымының пайда болуы. Тінніңөлуінен дамитын туа біткен ақау. 2. Әзербайжан: disrupts 3. Қырғыз: дисрупция 4. Өзбек: disrupts 5. Түрік: disrupts 6. Ағылшын: disrupts 7. Испан: disrupts 8. Неміс: Disrupts 9. Француз: disrupts 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: дисруптивныйотбор – дисрупті іріктеу (медицина) 13. Орыстіліне латын тілінен (disruptus) енген «дисрупция» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «дисрупция» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
403. | синдромДрейфуса | Дрейфуссиндромы | синдромДрейфусаДрейфуссиндромыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Дрейфус синдромы (J.R.Dreyfus– француз педиатрі; синдром – грек. syndromē «ағын,жинақталу»)– жайылмалы патиспондилия байқалатын бала жүре бастаған кезде бел аймағыбұлшық еттерінің ауруы және әлсіздігімен, кейін аяқ-қолдың ұзын болуынақарамастан, омыртқа жотасының қысқа болуымен, шамадан тыс кифоз және лордозбенсипатталатын диастоз. 2. Әзербайжан: Dreyfus sindromu 3. Қырғыз: Дрейфус синдромы 4. Өзбек: Dreyfus sindromi 5. Түрік: Dreyfus sendromu 6. Ағылшын: syndrome Dreyfus 7. Испан: síndrome de Dreyfus 8. Неміс: Syndrom Dreyfus 9. Француз: syndrome de Dreyfus 10. Бекітілген нұсқасы: синдром– синдром 11. Заңнамадағы қолданысы: синдром– синдром 12. Сөздіктердегі аудармасы: синдромДрейфуса прогрессирующая мышечная дистрофия – Дрейфус синдромы үдемелібұлшықет дистрофиясы (медицина) 13. Француз педиатрінің (Dreyfus) жәнегрек тіліндегі «синдром» (syndromē) сөздерінентұратын сөз тіркесі қазақ тіліне «Дрейфус синдромы» сөзтіркесімен қолданылады. Дефинициясы | +3 |
404. | изохромосома | изохромосома | изохромосомаизохромосомаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Изохромосома (изо – грек. iso – «тең»,«бірдей» + хоромо – грек.chroma –« түс» + сома – грек. soma – «дене») – центрамераның мейоз кезінде көлденең(ұзынына емес) бөлініуінен туындайтын хромосома, бір иықтың орнына екі иығыболады.
2. Әзербайжан: ısochromosom 3. Қырғыз: изохромосома 4. Өзбек: isochromosome 5. Түрік: izokromozom 6. Ағылшын: isochromosome 7. Испан: isocromosoma 8. Неміс: Isochromosom 9. Француз: isochromosome 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: изохромосомысостоят из двух копий одного плеча хромосомы – изохромосомалар хромосоманыңбір иығының екі көшірмелерінен тұрады (медицина) 13. Орыстіліне грек тілінен (iso, chroma, soma) енген «изохромосома» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «изохромосома» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
405. | импритинг | импритинг | импритингимпритингСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Импритинг (ағыл. imprint«із қалдыру», «бекіту») – жаңа туылған нәресте есінде оған әсер еткен, өміргемаңызды объектілердің ерекше қасиеттерінің сақталуы. 2. Әзербайжан: imprinting 3. Қырғыз: импритинг 4. Өзбек: qabul qilish 5. Түрік: baskıyla 6. Ағылшын: imprinting 7. Испан: imprinting 8. Неміс: Prägung 9. Француз: empreinte 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: вид импритинга – имприниг түрі (медицина) 13. Орыстіліне ағылшын тілінен (imprint) енген «импритинг» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «импритинг» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
406. | инактивацияХ-хромосомы | Х-хромосоманыңинактивтенуі, Х-хромосоманың активсізденуі | инактивацияХ-хромосомыХ-хромосоманыңинактивтенуі, Х-хромосоманың активсізденуіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Х-хромосоманыңинактивтенуі (хромо – грек. chroma – «түс» + сома – грек. soma – «дене»; ин- лат. -сыз-сіз + актив – грек.activus «әрекетті») –биологиялық белсенді заттың толық немесе жартылай белсенділігін жоюы. 2. Әзербайжан: x xromosomun inaktivasiyası 3. Қырғыз: хромосомаларды инактивациялоо 4. Өзбек: x xromosomasining inaktivatsiyasi 5. Түрік: kromofor destekli ışıkinaktivasyonu 6. Ағылшын: chromophore-assisted light inactivation 7. Испан: inactivación de la luz asistidapor cromóforos 8. Неміс: Chromophore-assisted lightInactivation 9. Француз: inactivation de la lumièreassistée par chromophore 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: инактивация– инактивация; хромосома – хромосома; активсіздендіру – дезактивизация 12. Сөздіктердегі аудармасы: инактвизация– инактвизация (медицина) 13. «Хрома» (chroma), «сома» (soma),«актив» (activus) сөздерінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «инактивация Х-хромосомы» сөзтіркесі қазақ тіліне «Х-хромосоманың инактивтенуі» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
407. | интерлейкины | интерлейкиндер | интерлейкиныинтерлейкиндерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Интерлейкиндер (интер– лат. inter «арасында» + лейкос – грек. leukos «ақ» + ин – лат. -in (e) –«ұқсас») – организмнің әртүрлі жасушаларын ерітетін нәруыз молекулаларыныңтобы. 2. Әзербайжан: interleukins 3. Қырғыз: интерлейкин 4. Өзбек: interleukins 5. Түрік: interlökin 6. Ағылшын: interleukins 7. Испан: las interleucinas 8. Неміс: Interleukine 9. Француз: interleukine 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: интерлейкин– интерлейкин 12. Сөздіктердегі аудармасы: интерлейкины– белки из группы лимфокинов – интерлейкиндер-лимфокиндер тобының ақуызы(медицина) 13. Орыстіліне латын (inter) және грек (leukos)тілдерінен енген «интерлейкины» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «интерлейкиндер» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
408. | клеткастволовая эмбриональная | эмриондықбағаналы жасуша | клеткастволовая эмбриональнаяэмриондықбағаналы жасушаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Эмриондықбағаналы жасуша (эмбрион – грек. οντογένεση: ον «өмір», «тіршілік»; γένεση «шығу тегі»; клетка – лат. «цкллюла», грек. «цитос») –мезенхимадан пайда болатын бағаналық қан жасау жасушасы. 2. Әзербайжан: kök qəfəs, embrional 3. Қырғыз: эмбрионалдык клетка 4. Өзбек: embrional ildiz hujayra 5. Түрік: hücre kök embriyonik 6. Ағылшын: embryonic stem cell 7. Испан: célula embrionaria del vástago 8. Неміс: Käfig Stamm embryonale 9. Француз: cellule souche embryonnaire 10. Бекітілген нұсқасы: одноклеточные– біржасушалы (2014 жылғы 27 мамыр) 11. Заңнамадағы қолданысы: эмбриональная– эмриондық 12. Сөздіктердегі аудармасы: клеткастромы – строма жасушасы (медицина) 13. «Эмбрион» (οντογένεση), «клетка» сөздерінің шығу тегі – грек және латын тілдері. Орыс тіліндегі «клетка стволовая эмбриональная» сөзтіркесі қазақ тіліне «эмриондық бағаналы жасуша» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
409. | кодирующаянить | кодтайтынжіпше | кодирующаянитькодтайтынжіпшеСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кодтаушы жіп (ағыл.coding chain (strand), sense chain (strand) – кодтаушытізбек немесе жіпше, франц. code – «код»,«шифр»)– ДНК-нің екі иіріміндегі жіпшедегідей маңызы баржіпше. 2. Әзербайжан: kodlayıcı mövzu 3. Қырғыз: коддоочу жип 4. Өзбек: kodlash strand 5. Түрік: iplikçik kodlama 6. Ағылшын: coding strand 7. Испан: cadena de codificación 8. Неміс: Codierung Strang 9. Француз: brin codant 10. Бекітілген нұсқасы: код –код 11. Заңнамадағы қолданысы: код –код 12. Сөздіктердегі аудармасы: кодирующаянить, смысловая – кодтаушы жіп, мағыналық (медицина) 13. «Код» (code) сөзінің шығу тегі – француз тілі. Орыс тіліндегі «кодирующая нить» сөз тіркесіқазақ тіліне «кодтаушы жіп» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | 0 |
410. | кодоминирование | кодоминанттау | кодоминированиекодоминанттауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кодоминанттау (ком –лат. co (cum) «бірге» + доминат – лат. dominare «үстемдік», «билік ету») – гетерозиготалықкүйдегі екі бірдей аллельдің экспрессиясы. 2. Әзербайжан: codominance 3. Қырғыз: кодоминатоо 4. Өзбек: codominance 5. Түрік: eşdeğer 6. Ағылшын: codominance 7. Испан: codominancia 8. Неміс: Kodominanz 9. Француз: codominance 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: – 13. Орыстіліне латын (cumжәне dominare) тілінен енген «кодоминирование» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «кодоминанттау» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
411. | кордоцентез | кордоцентез | кордоцентезкордоцентезСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кордоцентез (корд – франц. corde «жіп», «арқан» + грек. –centesis «пункцияның немесе перфорацияның жүзеге асырылуынбілдіретін қосымша) – пренаталдық анықтауда қолданылатын процедура,тікелей нәресте кіндігінен қан үлгісін алу. 2. Әзербайжан: qonsunun arvadini 3. Қырғыз: кордоцентез 4. Өзбек: korodosentez 5. Түрік: korodosentez 6. Ағылшын: cordocentis 7. Испан: corodocentesis 8. Неміс: Cordocentis 9. Француз: cordocentis 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: кордоцентез– кордоцентез 12. Сөздіктердегі аудармасы: кордоцентез– метод получения кордовой (пуповинной крови) плода – кордоцентез – корд(кіндік қан) ұрығын алу әдісі (медицина) 13. Орыстіліне француз (corde) және грек (centesis) тілдерінен енген «кордоцентез» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «кордоцентез» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
412. | лигирование | лигирлеу | лигированиелигирлеуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Лигирлеу (лат. лат. ligare «байланыстыру») – ДНҚлигаза ферментін пайдаланып фосфодиэфирлі байланыстың арқасында ДНҚ-ныңрекомбинантты молекуласын құрастыру үшін, ДНҚ-ның екі еселенген молекуласынқосатын молекулалық биологияның үдерісі. 2. Әзербайжан: ligature 3. Қырғыз: лигирование 4. Өзбек: tomirni 5. Түрік: ligasyon 6. Ағылшын: ligation 7. Испан: ligadura 8. Неміс: Ligation 9. Француз: ligature 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: лигирование– лигилдеу 12. Сөздіктердегі аудармасы: процессдействия лигирование – лигирлеу әрекеті үдерісі (медицина) 13. Орыстіліне латын (ligare) тілінен енген «лигирование» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «лигирлеу» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +3 |
413. | митозстимулирующий | қуаттандырушымитоз | митозстимулирующийқуаттандырушымитозСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Митоз (грек.mitos «жіп») – бастапқы шыққан жасушаға генетикалық ұқсастығы бар екіжасушаның пайда болуымен аяқталатын әдеттегі жасушаның бөліну үдерісі.Қуаттандырушы митоз – (стимулдаушы фактор), бұл фактор G2-кезеңдегіжасушаның митозға енуін қуаттандырады. 2. Әзербайжан: stimullaşdırıcı mitoz 3. Қырғыз: сигнал берүүчү 4. Өзбек: mitoz ogohlantiruvchi 5. Түрік: mitoz uyarıcı 6. Ағылшын: mitosis stimulating 7. Испан: mitosis estimulante 8. Неміс: Mitose stimulierend 9. Француз: la mitose stimulant 10. Бекітілген нұсқасы: стимулирование– ынталандыру 11. Заңнамадағы қолданысы: митоз –митоз;стимулирование– ынталандыру 12. Сөздіктердегі аудармасы: митотическоеделение – митотикалық бөліну; митоз – митоз; стимулирование – түрткі салу;ширату, ширықтыру (медицина) 13. «Митоз» (mitos) сөзінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «митоз стимулирующий» сөзтіркесі қазақ тіліне «қуаттандырушы митоз» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
414. | митохондриальноенаследование | митохондриялықтұқым қуалау | митохондриальноенаследованиемитохондриялықтұқым қуалауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Митохондриялықтұқым қуалау (mitochondria; грек. mitos «жіп» +хондрия – грек. chondrion «дән») – митохондрия геномындағы белгілердің тұқымқуалауы. 2. Әзербайжан: mitokondrial miras 3. Қырғыз: митохондриялык мурас 4. Өзбек: mitokondriyal meros 5. Түрік: mitokondriyal miras 6. Ағылшын: mitochondrial inheritance 7. Испан: herencia mitocondrial 8. Неміс: mitochondriale Vererbung 9. Француз: mitochondrique l'héritage 10. Бекітілген нұсқасы: наследование– мұрагерлік ету; тұқым қуалау 11. Заңнамадағы қолданысы: митохондриальный– митохондриальды; наследование – мұрагерлік ету; тұқымқуалау 12. Сөздіктердегі аудармасы: митохондриальныезаболевания – митохондриялық аурулар (медицина) 13. «Митохондрия» (mitos және chondrion) сөзінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «митохондриальное наследование» сөзтіркесі қазақ тіліне «митохондриялық тұқым қуалау» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
415. | митохондриальноенаследование | митохондриялықтұқым қуалау | митохондриальноенаследованиемитохондриялықтұқым қуалауСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Митохондриялықтұқым қуалау (mitochondria; грек. mitos «жіп» +хондрия – грек. chondrion «дән») – митохондрия геномындағы белгілердің тұқымқуалауы. 2. Әзербайжан: mitokondrial miras 3. Қырғыз: митохондриялык мурас 4. Өзбек: mitokondriyal meros 5. Түрік: mitokondriyal miras 6. Ағылшын: mitochondrial inheritance 7. Испан: herencia mitocondrial 8. Неміс: mitochondriale Vererbung 9. Француз: mitochondrique l'héritage 10. Бекітілген нұсқасы: наследование– мұрагерлік ету; тұқым қуалау 11. Заңнамадағы қолданысы: митохондриальный– митохондриальды; наследование – мұрагерлік ету; тұқымқуалау 12. Сөздіктердегі аудармасы: митохондриальныезаболевания – митохондриялық аурулар (медицина) 13. «Митохондрия» (mitos және chondrion) сөзінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «митохондриальное наследование» сөзтіркесі қазақ тіліне «митохондриялық тұқым қуалау» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +2 |
416. | мозаик | мозаикалы | мозаикмозаикалыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Мозаикалы (франц.mosaigue; син.: химера) – генетикада: мутация нәтижесінде кейбір жасушаларыгенетикалық тұрғыдан басқа жасушалардан өзгеше болатын организм. 2. Әзербайжан: mozaika 3. Қырғыз: мозаикалук 4. Өзбек: mosaic 5. Түрік: mozaik 6. Ағылшын: mosaic 7. Испан: mosaico 8. Неміс: Mosaik 9. Француз: mosaïque 10. Бекітілген нұсқасы: одноклеточные– біржасушалы (2014 жылғы 27 мамыр) 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: мозаик– многоклеточный организм – мозаик – көпжасушалы организм (медицина) 13. Орыс тіліне француз (mosaigue) тілінен енген «мозаик» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «мозаикалы»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +3 |
417. | моносомия | моносомия | моносомиямоносомияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Моносомия (моно –грек. моnоs «бір», «жалғыз» + сомо – грек. soma «дене») – диплоидтықжиынтықта бір хромосоманың болмауы. 2. Әзербайжан: monosomiya 3. Қырғыз: моносомия 4. Өзбек: monosomiya 5. Түрік: monosomi 6. Ағылшын: monosomy 7. Испан: monosomía 8. Неміс: Monosomie 9. Француз: monosomie 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: моносомия– моносомия 12. Сөздіктердегі аудармасы: моносомия анеуплоидия – моносомия анеуплоидия (медицина) 13. Орыстіліне грек (моnоsжәне soma) тілінен енген «моносомия»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «моносомия» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
418. | мультиплексныезаболевания | мультиплекстіаурулар; мультиплексті шежіре | мультиплексныезаболеваниямультиплекстіаурулар; мультиплексті шежіреСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Мультиплекстіаурулар(мультиплекс – лат. multiplex «күрделі», «көпдүркін») – нақтылы аурудың бірден артық саны. 2. Әзербайжан: multipleks xəstəliklər 3. Қырғыз: мультиплекс оорулары 4. Өзбек: multipleks kasalliklari 5. Түрік: multipleks hastalığı 6. Ағылшын: multiplex disease 7. Испан: sistema multiplexado 8. Неміс: Multiplex-Krankheit 9. Француз: maladies multiplex 10. Бекітілген нұсқасы: мультиплексорканалов связи – байланыс арналарының мультиплексоры (2015 жылғы 6 қазан) 11. Заңнамадағы қолданысы: мультиплексный– мультиплексті 12. Сөздіктердегі аудармасы: мультиплекснаяиммунодиагностика гемотрансмиссивных инфекций – гемотрансмиссивтіинфекциялардың мультиплексті иммунодиагностикасы (медицина) 13. «Мультиплекс» (multiplex) сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «мультиплексная заболевания» сөзтіркесі қазақ тіліне «мультиплексті аурулар» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
419. | мутацияс новой функцией | жаңа функциялы мутация | мутацияс новой функциейжаңа функциялы мутацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жаңа функциялы мутация (мутация– лат. mutacio «өзгеріс»; функция – лат. functio – «орындау») – тіршіліктіңбарлық түрінің эвалюциясы мен селекциясының негізіне жататын, генетикалықақпараттың күрт өзгеруімен сипатталатын, тірі организмдерге тән қасиет. 2. Әзербайжан: yeni funksiyası ilə mutasiya 3. Қырғыз: жаңы өзгөчөлүгү менен мутация 4. Өзбек: yangi funksiya bilan mutatsiya 5. Түрік: yeni özellik ile mutasyon 6. Ағылшын: the mutation with the new feature 7. Испан: mutación con nueva función 8. Неміс: Mutation mit neuer Funktion 9. Француз: mutation avec la nouvellefonction 10. Бекітілген нұсқасы: функция– функция, қызмет, атқарым; мутация – мутация 11. Заңнамадағы қолданысы: функция– функция, қызмет, атқарым; мутация – мутация 12. Сөздіктердегі аудармасы: спонтанныемутации – кездейсоқ мутациялар; связь мутаций с репликацией ДНК – ДНҚрепликациясымен мутациялардың байланысы (медицина) 13. «Мутация» (mutacio)және «функция» (functio)сөздерінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «мутация с новой функцией» сөзтіркесі қазақ тіліне «жаңа функциялы мутация» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +5 |
420. | наследованиекомплексное | кешендітұқым қуалауы | наследованиекомплексноекешендітұқым қуалауыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Кешенді тұқым қуалау (комплекс – ағыл. complex <лат. complexus «кешен») – жиналып тұқымқуалаушылықтың мендельдік емес типі, қоршаған орта факторларыныңәрекеттерімен бірге әсер ететін бір локустағыдан артық аллельдер әсерінендамитын, жинақталып тұқым қуалайтын белгі. 2. Әзербайжан: miras kompleks 3. Қырғыз: комплекстүү мурастоо 4. Өзбек: meros keng qamrovli 5. Түрік: miras karmaşık 6. Ағылшын: inheritance of complex 7. Испан: herencia integral 8. Неміс: Vererbung Komplex 9. Француз: héritage complexe 10. Бекітілген нұсқасы: комплекс– кешен; наследование – мұрагерлік ету; тұқым қуалау 11. Заңнамадағы қолданысы: комплекс– кешен; наследование – мұрагерлік ету; тұқым қуалау 12. Сөздіктердегі аудармасы: многофакторное(комплексное) наследование – көпфакторлы (кешенді) тұқым қуалау (медицина) 13. «Комплекс» (complexus)сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «наследование комплексное» сөзтіркесі қазақ тіліне «кешенді тұқым қуалау» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
421. | новообразование | жаңа өскіндер, жаңа ісіктер, жаңа өспелер | новообразованиежаңа өскіндер, жаңа ісіктер, жаңа өспелерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жаңа өскіндер, жаңа ісіктер, жаңаөспелер(ағыл. neoplasm «ісік») – ауытқып өсуқалыпты пролиферация мен қалыпты жасушалардың өлуінің арасындағытепе-теңдіктің бұзылуынан дамитын өсудің ауытқуы. Қатерлі немесе қатерлі емесболуы мүмкін. 2. Әзербайжан: neoplazma 3. Қырғыз: шишик 4. Өзбек: neoplazma 5. Түрік: neuplazma 6. Ағылшын: neoplasm 7. Испан: neologismo 8. Неміс: Neubildung 9. Француз: néoformation 10. Бекітілген нұсқасы: новообразованиекостное – сүйек өскіні (мед.) (1971-1981) 11. Заңнамадағы қолданысы: новообразование– қатерлі ісік 12. Сөздіктердегі аудармасы: новообразование– қатерлі ісік, өспе, жаңақұрылым (медицина) 13. Бекітілгентерминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «новообразование» сөзіқазақ тіліне «жаңа өскіндер» сөз тіркесімен аударылғаны жөн депесептейміз. Дефинициясы | +3 |
422. | облегченнаядиффузия | жеңілдетілгендиффузия | облегченнаядиффузияжеңілдетілгендиффузияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жеңілдетілгендиффузия (диффузия– лат.diffusio «таралу», «сорғылау») – әдісте заттар өздерініңконцентрация градиенті бағытында мембрана арқылы өтеді және де ерекшетасымалдау ақуызы көмегімен жүреді (энергия жұмсауды қажет емес). 2. Әзербайжан: yüngül diffuziya 3. Қырғыз: жеңил диффузия 4. Өзбек: engil diffuziya 5. Түрік: hafif difüzyon 6. Ағылшын: light diffusion 7. Испан: difusión ligera 8. Неміс: leichte Diffusion 9. Француз: diffusion facilitée 10. Бекітілген нұсқасы: диффузия– диффузия 11. Заңнамадағы қолданысы: диффузия– диффузия 12. Сөздіктердегі аудармасы: внутренняядисфузия – ішкі дисфузия; диффузия прямым обменом- тікелей алмасумен диффузия(медицина) 13. «Диффузия» (diffusio)сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «облегченная диффузия» сөзтіркесі қазақ тіліне «жеңілдетілген диффузия» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
423. | оплодотворениеin vitro | invitro ұрықтану | оплодотворениеin vitroinvitro ұрықтануСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. In vitroұрықтану (лат. in vitro«пробиркада») – репродуктивтік технология. Петритабақшасында жұмыртқа жасушасын сперматозоидпен ұрықтандырады, кейінұрықтанған жұмыртқа жасушасын жатырға енгізеді. 2. Әзербайжан: in vitro mayalanma 3. Қырғыз: in vitro уруктары 4. Өзбек: in vitro urug'lantirish 5. Түрік: in vitro fertilizasyon 6. Ағылшын: in vitro fertilization 7. Испан: fertilización in vitro 8. Неміс: Befruchtung in vitro 9. Француз: fertilisation in vitro 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: оплодотворение– ұрықтану, ұрықтандыру 12. Сөздіктердегі аудармасы: искусственноеоплодотворение созревших in vitro яйцеклеток животных организмов –жануарлардың жетілген in vitro аналық жасушаларын жасанды ұрықтандыру (медицина) 13. «in vitro» – латын сөзі. «Оплодотворение in vitro» сөз тіркесі қазақтіліне «in vitro ұрықтану» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
424. | палиндром | палиндром | палиндромпалиндромСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Палиндром (палин– грек. palin «қайтадан» + домос – грек. dromos «жүгіру») – ДНҚ сегментініңбір жіпшесіндегі 5'–тан 3' бағытында бірдей орналасқан молекулалықбиологиядағы нуклеотидтер реттілігі. 2. Әзербайжан: palindrom 3. Қырғыз: палиндром 4. Өзбек: palindrom 5. Түрік: palindrom 6. Ағылшын: palindrome 7. Испан: palindrom 8. Неміс: Palindrom 9. Француз: palindrome 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: палиндром – палиндром 12. Сөздіктердегі аудармасы: числовой палиндром – сандық палиндром (медицина) 13. Орыстіліне грек (palinжәне dromos) тілінен енген «палиндром»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «палиндром» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
425. | пероксисомы | пероксисомалар | пероксисомыпероксисомаларСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Пероксисомалар (пероксис– лат. perioxydum «асқын тотық» + сома – грек. soma «дене»; син.;микроденешік) –құрамында катализдік және гидролиздік фермент бар сүтқоректілердің бауыр жәнебүйрегінің эртьеийлік жасушасының органоиды. 2. Әзербайжан: peroksisomlar 3. Қырғыз: пероксисомалар 4. Өзбек: peroksisom 5. Түрік: peroksisomlar 6. Ағылшын: peroxisomes 7. Испан: peroxisomas 8. Неміс: Peroxisomen 9. Француз: peroxysomes 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: схема строения пероксисомы – пероксисомақұрылысының сызбасы (медицина) 13. Орыстіліне латын (perioxydum) және грек (soma)тілдерінен енген «пероксисомы» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «пероксисомалар» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
426. | плазмиды | плазмидтер | плазмидыплазмидтерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Плазмидтер (ағыл.plasmids) – бактериялар мен ашытқы саңырауқұлақтар ДНҚ-ныңхромосомадан тыс өз бетімен көбейген циклдық молекулалары 2. Әзербайжан: agladan 3. Қырғыз: плазма этаптары 4. Өзбек: plazmidlar 5. Түрік: plazmid 6. Ағылшын: plasmids 7. Испан: plásmidos 8. Неміс: Plasmide 9. Француз: plasmides 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: плазмиды– плазмидтер 12. Сөздіктердегі аудармасы: плазмидарезистентности – резистенттілік плазмиді; плазмиды располагаются в цитоплазмебактерий – плазмидтер бактериялардың цитоплазмасында орналасады (медицина) 13. Орыстіліне ағылшын (plasmids) тілінен енген «плазмиды» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «плазмидтер» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
427. | плейотропия | плейотропия | плейотропияплейотропияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Плейотропия (плейон – грек. pleion «үлкен» + тропос – грек. trop «бұру бағыты») – біргеннің бірнеше белгіні дамыту қасиеті. 2. Әзербайжан: playotropya 3. Қырғыз: плейотропия 4. Өзбек: pleiotropiya 5. Түрік: playotropi 6. Ағылшын: pleiotropy 7. Испан: pleotropía 8. Неміс: Pleiotropy 9. Француз: pleiotropy 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: видыплейотропии – плейотропия түрлері; антагонистическая плейотропия –антагонистік плейотропия (медицина) 13. Орыстіліне грек (pleion және trop) тілінененген «плейотропия» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «плейотропия» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
428. | плюрипотентный | плюрипотентті | плюрипотентныйплюрипотенттіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Плюрипотентті (лат.plus, pluris «артық» + ағыл. porentiote «күшейту») – жағдайынақарай және қоршаған орта факторларына байланысты әртүрлі ұлпалар эмбриональдық жасушалардың сипаттамасы. 2. Әзербайжан: pluripotent 3. Қырғыз: плюрипотентти 4. Өзбек: pluripotent 5. Түрік: pluripotent 6. Ағылшын: pluripotent 7. Испан: pluripotente 8. Неміс: Pluripotent 9. Француз: pluripotente 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: плюрипотентость– плюрипотенттік 12. Сөздіктердегі аудармасы: плюрипотентныеклетки – плюрипотентті жасуша (медицина) 13. Орыстіліне латын (pluris) жәнеағылшын (porentiote) тілдерінен енген «плюрипотентный»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «плюрипотентті» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +3 |
429. | полимеразнаяцепная реакция (ПЦР) | полимераздытізбектік реакция (ПТР) | полимеразнаяцепная реакция (ПЦР)полимераздытізбектік реакция (ПТР)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Полимераздытізбектік реакция (ПТР) (реация – лат.reactio «кері әрекет», reagere «ден қою») – екіфлангалық олигонуклеотидтерді немесе ДНҚ полимеразаның көмегімен ДНҚсинтезінің қайталанатын циклдарында қолданылатын праймерлерді ендіру арқылыДНҚ-ның немесе РНҚ-ның қысқа реттілігінің көшірмелерін молекулалық техникаарқылы көп есе көбейту (амфлификациялау). 2. Әзербайжан: polimeraz zəncirvari reaksiya(PCR) 3. Қырғыз: полимераздык туташ реакция (ПЦР) 4. Өзбек: polimeraza zanjiri reaktsiyasi(PCR) 5. Түрік: polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) 6. Ағылшын: polymerase chain reaction (PCR) 7. Испан: reacción en cadena polimerasa(PCR) 8. Неміс: Polymerase-Kettenreaktion (PCR) 9. Француз: réaction en chaîne de polymère(PCR) 10. Бекітілген нұсқасы: реакция– реакция; цепная – тізбекті 11. Заңнамадағы қолданысы: полимеразнаяцепная реакция – полимеразды тізбектік реакция 12. Сөздіктердегі аудармасы: полимеразнаяцепная реакция – полимеразды тізбекті реакция (медицина) 13. «Реакция» (reactio) сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «полимеразная цепная реакция» сөзтіркесі қазақ тіліне «полимеразды тізбектік реакция» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +3 |
430. | потерягетерозиготности | гетерозиготалықтыжоғалту | потерягетерозиготностигетерозиготалықтыжоғалтуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Гетерозиготалықты жоғалту (гетеро – грек. heteros «басқа», «өзге»;зигота – грек. zygotos «құрама», «бірге») – гомологтыхромосомада ақауы бараллельдің клиникалық көрінуіне душар қылатын хромосомажұбының біреуіндегі қалыпты аллельдің жоғалуы. 2. Әзербайжан: heteroziqotluq itkisi 3. Қырғыз: гетерозиготалыгын жоготуу 4. Өзбек: heterozigotlikning yo'qolishi 5. Түрік: heterozigotite kaybı 6. Ағылшын: loss of heterozygosity 7. Испан: pérdida de heterocigotencia 8. Неміс: Verlust der heterosigotenz 9. Француз: perte d'hétérozygote 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: утратагетерозиготности – гетерозиготалықты жоғалту (медицина) 13. «Гетеро» (heteros) және «зигота» сөздерінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «потеря гетерозиготности» сөзтіркесі қазақ тіліне «гетерозиготалықты жоғалту» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +4 |
431. | праймер | праймер | праймерпраймерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Праймер (ағыл.primer)– қысқа олигонуклеотид, ол бір жіпшелі ДНҚ гибридизациясына қатынасады,ДНҚ-ның бос ұшын қамтамасыз етеді, оған ДНҚ полимераза негізді қосады жәнеүлгіге комплементарлы ДНҚ-ны синтездейді. 2. Әзербайжан: praymer 3. Қырғыз: праймер 4. Өзбек: primer 5. Түрік: primer 6. Ағылшын: primer 7. Испан: imprimación 8. Неміс: Primer 9. Француз: primer 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: праймер– праймер 12. Сөздіктердегі аудармасы: функциипраймер – праймер функциялары (медицина) 13. Орыстіліне ағылшын (primer) тілінен енген«праймер» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «праймер»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
432. | пробанд | пробанд | пробандпробандСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Пробанд (нем.Proband) –генеологиялықталдауда шежіре басындағы бірінші адам. Пробанд – адамның (отбасымүшесінің), шежіресі осы пробандадан бастап құрастырылады. 2. Әзербайжан: proband 3. Қырғыз: пробанд 4. Өзбек: proband 5. Түрік: proband 6. Ағылшын: proband 7. Испан: proband 8. Неміс: Proband 9. Француз: proband 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: пробанд– пробанд 12. Сөздіктердегі аудармасы: всемье пробанда – пробанд отбасында (медицина) 13. Орыстіліне неміс (Proband) тілінен енген «пробанд» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «пробанд» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +2 |
433. | простаядиффузия | жайдиффузия | простаядиффузияжайдиффузияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жай диффузия (диффузия – лат. diffusio «тарату», «ағу») – заттардыңөздігінен, ешбір көмексіз, концентрация градиенті бағытында (жоғарыконцентрациядан төменгі концентрацияға) мембрана арқылы өтуі. 2. Әзербайжан: sadə diffuziya 3. Қырғыз: жөнөкөй диффузия 4. Өзбек: oddiy diffuziya 5. Түрік: basit difüzyon 6. Ағылшын: Simple diffusion 7. Испан: difusión simple 8. Неміс: einfache Diffusion 9. Француз: simple diffusion 10. Бекітілген нұсқасы: диффузия– диффузия 11. Заңнамадағы қолданысы: диффузия– диффузия 12. Сөздіктердегі аудармасы: простаяи облегчённая диффузия – қарапайым және жеңіл диффузия (медицина) 13. «Диффузия» (diffusio)сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «простая диффузия» сөз тіркесіқазақ тіліне «жай диффузия» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
434. | протоонкоген | протоонкоген | протоонкогенпротоонкогенСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Протоонкоген (протос– грек. protos «бірінші» + онкос – грек. onkos «ісу», «кебу» + генос – genos«тегі», «шығу тегі») – жасушалардың бірқатар бөліну пролиферациясынақатынасатын қалыпты ген, мутация нәтижесінде, немесе басқа механизмдерденонкогенге айналады. Протоонкоген – жасушалардың бөлінуіне немесепролиферациясына қатысатын және мутация немесе басқа да механизмдернәтижесінде онкогенге айналатын қалыпты ген. 2. Әзербайжан: protoonkogen 3. Қырғыз: протоонкоген 4. Өзбек: protonkogen 5. Түрік: protonkogen 6. Ағылшын: protooncogene 7. Испан: protonkogen 8. Неміс: Protonkogen 9. Француз: protonkogen 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: протоонкогены:биологическая роль – протоонкогендер:биологиялық рөлі (медицина) 13. Орыстіліне грек (protos,onkos және genos) тілінен енген «протоонкоген»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «протоонкоген» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
435. | протеом | протеом | протеомпротеомСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Протеом (грек.protos «алғашқы» + лат. -in(e)- ұқсас мағынасын беретін суффикс, лат. -om(a)-жиынтық мағынасын үстейтін суффикс) – нақтылы бір уақытта жасушада, ұлпаданемесе организмде пайда болатын барлық нәруыздар жиынтығы. 2. Әзербайжан: proteom 3. Қырғыз: протеом 4. Өзбек: proteom 5. Түрік: proteom 6. Ағылшын: proteome 7. Испан: proteome 8. Неміс: Proteome 9. Француз: proteome 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: протеом– протеом 12. Сөздіктердегі аудармасы: протеомчеловека – адам протеомы (медицина) 13. Орыстіліне грек (protos) тілінен енген «протеом» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «протеом» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
436. | расхождениехромосом | хромосомалардыңажырауы | расхождениехромосомхромосомалардыңажырауыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Хромосомалардың ажырауы (хромато – грек. χρῶμα «тері, терінің түсі; бояу, түс» + сома – грек. soma – «дене») – жасуша бөлінубарысында әрбір жасуша бірдей хромосомалар санын алып отырып,хромосомалар немесе хроматидалардың дұрыс бөлінуін қамтамасыз етеді. 2. Әзербайжан: xromosomların ayrılığı 3. Қырғыз: хромосомалардын айырма 4. Өзбек: xromosomalarning farqlanishi 5. Түрік: kromozom tutarsızlığı 6. Ағылшын: chromosome disjunction 7. Испан: divergencia de cromosomas 8. Неміс: Chromosom-Divergenz 9. Француз: la divergence des chromosomes 10. Бекітілген нұсқасы: расхождение– алшақтық (2016 жылғы 7 желтоқсан) 11. Заңнамадағы қолданысы: расхождение– алшақтық, айырмашылық; хромосома – хромосома 12. Сөздіктердегі аудармасы: неправильноерасхождение хромосом – хромосомалардыңқате ажырауы (медицина) 13. «Хромо» (χρῶμα) және «сома» (soma)сөздерінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «расхождение хромосом» сөзтіркесі қазақ тіліне «хромосомалардың ажырауы» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +5 |
437. | репликация | репликация | репликациярепликацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Репликация (ағыл.replication «көшіру», «өндіру») – ДНҚ молекуласының өздігінен екі еселенуі(немесе ДНҚ синтезі. 2. Әзербайжан: replikatsiya 3. Қырғыз: репликация 4. Өзбек: replikatsiya 5. Түрік: replikatsiya 6. Ағылшын: replication 7. Испан: replication 8. Неміс: replication 9. Француз: replication 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: репликация– репликация 12. Сөздіктердегі аудармасы: информацияо механизме репликации – репликация механизмі туралы ақпарат (медицина) 13. Орыс тіліне ағылшын (replication) тілінен енген «репликация» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «протеом» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
438. | репликативнаявилка | репликациялықайырша | репликативнаявилкарепликациялықайыршаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Репликациялықайырша (ағыл.replication «көшіру», «өндіру») – репликация кезіндегі ДНҚ ширатылғантізбектері тарқатылып пайда болған ДНҚ -ның Y-тәрізді арнайы кішкенебөлігі (учаскесі). 2. Әзербайжан: replikativ çəngəl 3. Қырғыз: кыймылдуу айры 4. Өзбек: replikativ vilkalar 5. Түрік: çoğaltma çatalı 6. Ағылшын: replication fork 7. Испан: enchufe replicante 8. Неміс: replikative Gabel 9. Француз: fiche réplicative 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: репликация– репликация 12. Сөздіктердегі аудармасы: репликативнаявилка в клетке человека – адам жасушасындағы репликативті айырша(медицина) 13. «Репликация» (replication)сөзінің шығу тегі – ағылшын тілі. Орыс тіліндегі «репликативная вилка» сөзтіркесі қазақ тіліне «репликациялық айырша» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +5 |
439. | рибосома | рибосома | рибосомарибосомаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Рибосома (рибосома– «рибо» – рибоз моносахариді + сома – грек.soma «дене») –РНҚнегізінде полипептидтерді түзетін рибосомалық РНҚ мен ақуыздарданқұралған органелла. 2. Әзербайжан: ribosoma 3. Қырғыз: рибосома 4. Өзбек: ribosoma 5. Түрік: ribosoma 6. Ағылшын: ribosome 7. Испан: ribosome 8. Неміс: Ribosome 9. Француз: ribosome 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: рибосома– рибосома 12. Сөздіктердегі аудармасы: строениеи функции рибосом – рибосом құрылысы мен қызметі (медицина) 13. Орыс тіліне грек (ribos, soma) тілінен енген «рибосома» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «рибосома» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
440. | РНК(рибонуклеиновая кислота) | РНҚ (рибонуклеин қышқылы) | РНК(рибонуклеиновая кислота)РНҚ (рибонуклеин қышқылы)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. РНҚ (рибонуклеин қышқылы) (рибосома – «рибо»– рибоз моносахариді + лат. nucleus «өзек»,«ядро»)– құрамындарибоза бар мононуклеотидтерден тұратын биополумерлер. 2. Әзербайжан: RNT (ribonuklein turşusu) 3. Қырғыз: РНК рибонуклеинкислотасы 4. Өзбек: RNK (ribonuklein kislotasi) 5. Түрік: RNA (рибонуклеиновая asit) 6. Ағылшын: ribonudeic acid 7. Испан: ribonudeic acid 8. Неміс: Ribonudeic Acid 9. Француз: ribonudeic acid 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: РНК –РНҚ 12. Сөздіктердегі аудармасы: рибонуклеиноваякислота – рибонуклеин қышқылы (медицина) 13. «Рибонуклеин» (ribos, nucleus) сөздерінің шығу тегі – грек және латынағылшын тілдері. Орыс тіліндегі «РНК (рибонуклеиновая кислота)» сөзтіркесі қазақ тіліне «РНҚ (рибонуклеин қышқылы)» сөз тіркесіменаудыралады. Дефинициясы | +4 |
441. | рискэмпирический | эмпирикалыққауіп | рискэмпирическийэмпирикалыққауіпСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Эмпирикалыққауіп (эмпирия – грек. emperia «тәжірибе»; риск – франц.risque «қауіп»)– медицинада өкілдері теорияны менсінбей, іс-әрекетте тек аңыз бен ауруадамдарды бақылағанда өздері көрген мәліметтерге сүйенген медицинадағы бағыт;б.ғ. дейін ІІІ ғасырда Грекияда пайда болған бағыт. 2. Әзербайжан: empirik risk 3. Қырғыз: эмпирикалык тобокелдик 4. Өзбек: ampirik xavf 5. Түрік: risk ampirik 6. Ағылшын: the empirical risk 7. Испан: riesgo empírico 8. Неміс: risiko Empirisch 9. Француз: le risque empirique 10. Бекітілген нұсқасы: риск –тәуекел 11. Заңнамадағы қолданысы: риск –тәуекел;эмпирический – эмпирикалық 12. Сөздіктердегі аудармасы: риск– тәуекел (медицина) 13. «Эмпирия» (emperia) сөзінің шығу тегі –грек тілі, «риск» (risque) сөзінің шығу тегі – француз тілі. Орыс тіліндегі «риск эмпирический» сөзтіркесі қазақ тіліне «эмпирикалық қауіп» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +4 |
442. | скринингнеонатальный сывороточный | неонаталдықсарысулық скриниг; нәрестенің сарысулық скринигі | скринингнеонатальный сывороточныйнеонаталдықсарысулық скриниг; нәрестенің сарысулық скринигіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Неонаталдықсарысулық скринигі (скрининг – ағыл. screen«сүзу», «сараптау», «тазалау» неонаталь – лат. neonatalis- neo «жаңа» + natalis «туылу», ағыл. serous«маңызды»)– жиі кездесетін туа біткен және тұқым қуалайтын ауруларды анықтау мақсатындажүргізілетін жаңа туылған нәрестелерді жаппай тексеру. 2. Әзербайжан: neonatal skrininq zərdab 3. Қырғыз: скрининг-неонаталдык кан 4. Өзбек: neonatal sarum tekshiruvi 5. Түрік: neonatal serum tarama 6. Ағылшын: screening of neonatal serum 7. Испан: detección de suero neonatal 8. Неміс: screening Neonatales Serum 9. Француз: le dépistage néonatal delactosérum 10. Бекітілген нұсқасы: сыворотка– сарысу 11. Заңнамадағы қолданысы: сыворотка– сарысу; скрининг неонатальный – неонаталдық скрининг 12. Сөздіктердегі аудармасы: скринингноворожденных – жаңа туған нәрестелердің скринингі (медицина) 13. «Скрининг» (screen) сөзінің шығу тегі –ағылшын тілі, «неонаталь» (neonatalis) сөзінің шығу тегі – латын тілі. Орыс тіліндегі «скрининг неонатальныйсывороточный» сөз тіркесі қазақ тіліне «неонаталдық сарысулық скринигі»сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
443. | теломера | теломера | теломерателомераСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Теломера (грек. telos «соңы» + мера– грек.meros«бөлігі», «үлесі») – әртүрлі нәруыздан жәнекөптеген TTAGGG тұратын хромосома иығының ұшы. 2. Әзербайжан: telomer 3. Қырғыз: теломера 4. Өзбек: telomera 5. Түрік: telomer 6. Ағылшын: telomere 7. Испан: telómero 8. Неміс: Telomers 9. Француз: télomère 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: способудлинения теломер – теломерані ұзарту әдісі (медицина) 13. Орыс тіліне грек (telos, meros) тілінененген «теломера» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «теломера»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
444. | тельцеБарра | Баррденешігі | тельцеБарраБаррденешігіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Баррденешігі (M.L. Barr, 1908 ж.т., канадалық гистолог) –белсенді емес Х-хромосома, аналық соматикалық жасушаларда болатын жыныстықхроматин. 2. Әзербайжан: Buğa Barra 3. Қырғыз: Барра денеши 4. Өзбек: Barr tanasi 5. Түрік: telce Barra 6. Ағылшын: Barr's body 7. Испан: Tauro barra 8. Неміс: Barr-Körperchen 9. Француз: corpuscule de Barr 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: содержаниетелец Барра в ядрах клеток – жасуша ядроларындағы Барра денешігінің құрамы(медицина) 13. Орыстіліндегі «тельце Барра» сөз тіркесі қазақ тіліне «Барр денешігі» сөзтіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +5 |
445. | центромера | центромера | центромерацентромераСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Центромера (centromeres:лат. centrum «шеңбер ортасы» + мерос – грек. meros «бөлік»; син. кинетохор,киномера) –хромосоманың алғашқы тартпасы аймағындағы оның ұршық жіпшелеріменбайланысатын бөлігі. 2. Әзербайжан: mərkəzölçənlər 3. Қырғыз: центромера 4. Өзбек: centromer 5. Түрік: centromer 6. Ағылшын: centromere 7. Испан: centromer 8. Неміс: Centromer 9. Француз: zentromer 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: диффузнаяцентромера – диффузды центромер; локализованнаяцентромера – локалді центромера (медицина) 13. Орыс тіліне грек (centrum, meros) тілінен енген «центромера» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «центромера» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
446. | центросома | центросома | центросомацентросомаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Центросома (лат.centrum «шеңбер ортасы» + сома – лат. soma «дене»; син.: орташа денешік, центросфера) –центриольді қоршап тұрған цитоплазма бөлігі, онымен қосылып жасушалық орталыққұрады. 2. Әзербайжан: centrosoma 3. Қырғыз: центросома 4. Өзбек: centrosoma 5. Түрік: centrosoma 6. Ағылшын: centrosome 7. Испан: centrosomо 8. Неміс: Zentrosom 9. Француз: centrosome 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: структурацентросомы – центросоманың құрылымы (медицина) 13. Орыс тіліне грек (centrum) жәнелатын (soma) тілдерінен енген «центросома» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «центросома» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
447. | цис-положение | цисқалпы | цис-положениецисқалпыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Цис қалпы (лат.cis «осы жаққа қарай»; лат. configuratio «өзара орналасуы») – бірхромосоманың «бір жағындағы» екі реттіліктердің арасындағы қатынастыбілдіреді. 2. Әзербайжан: cis-vəziyyət 3. Қырғыз: цис қалпуу 4. Өзбек: ssis holati 5. Түрік: sis pozisyonu 6. Ағылшын: cis-position 7. Испан: cis-posición 8. Неміс: Cis-Stellung 9. Француз: cis-position 10. Бекітілген нұсқасы: положение– жағдай, қалып 11. Заңнамадағы қолданысы: положение– жағдай, қалып 12. Сөздіктердегі аудармасы: цис-конфигурация – цис-конфигурация (медицина) 13. «Цис» (cis) сөзінің шығу тегі –латын тілі. Орыс тіліндегі «цис-положение» сөз тіркесіқазақ тіліне «цис қалпы» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +3 |
448. | цитокинез | цитокинез | цитокинезцитокинезСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Цитокинез (цито –грек. cytus «жасуша», кинез – грек. kinesis«қозғалыс») –жасушаэкваторында орналасқан актомиозин сақинасы бірте-бірте тарылыпнәтижесінде бір жасушаның екі жаңа жасушаға бөлінуі процесі. 2. Әзербайжан: sitokinez 3. Қырғыз: цитокинез 4. Өзбек: sitokinez 5. Түрік: sitokinez 6. Ағылшын: cytokinesis 7. Испан: citoquinesis 8. Неміс: cytokinesis 9. Француз: citoquinesis 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: важнаяроль мембранных липидов в цитокинезе – цитокинездегі мембраналық липидтердіңмаңызды рөлі (медицина) 13. Орыс тіліне грек (cytus, kinesis) тілінененген «цитокинез» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «цитокинез»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
449. | цитоскелетклетки | жасушацитоқанқасы | цитоскелетклеткижасушацитоқанқасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Жасуша цитоқанқасы (цитос –грек. cytus «жасуша»; скелет – грек. kytos «қаңқа», грек. skeletos«кептірілген») –жасушаныңнегізі цитоархитектурасын қалыптастыратын нәруыздар жиынтығы. 2. Әзербайжан: cytoskelet hüceyrələri 3. Қырғыз: клетканын цитоплечеси 4. Өзбек: hujayra sitoskelet 5. Түрік: hücre sitoskelet 6. Ағылшын: the cell cytoskeleton 7. Испан: citoesqueleto de la célula 8. Неміс: zytoskelet Zellen 9. Француз: cytosquelette de cellules 10. Бекітілген нұсқасы: одноклеточные– біржасушалы (2014 жылғы 27 мамыр) 11. Заңнамадағы қолданысы: цитоскелет– цитоқаңқа; клетка – клетка, жасуша 12. Сөздіктердегі аудармасы: структураи функции цитоскелета – цитоскелеттің құрылымы мен функциялары (медицина) 13. «Цитоскелет» (cytus, skeletos)сөзінің шығу тегі – грек тілі. Орыс тіліндегі «цитоскелет клетки» сөзтіркесі қазақ тіліне «жасуша цитоқанқасы» сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +5 |
450. | щелевыеконтакты (нексусы) | саңылаулыққатынастар (нексустар) | щелевыеконтакты (нексусы)саңылаулыққатынастар (нексустар)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Саңылаулыққатынастар (нексустар)(ағыл. gap «junctions») –көршілес жасушалар плазмалеммалары 2-4 нм ара қашықтыққа дейін бір-бірінежақындасып бөлінген кішкене бөліктері ( учаскелері). 2. Әзербайжан: qələvi əlaqə (neksuslar) 3. Қырғыз: шакар байланыштар (аныкталган) 4. Өзбек: yivli aloqa (neksuslar) 5. Түрік: oluklu kontaklar (Nexus) 6. Ағылшын: gap junctions (nexus) 7. Испан: contactos ranurados (Nexus) 8. Неміс: geschlitzte Kontakte (dunkelNexus) 9. Француз: contacts fendus (Nexus) 10. Бекітілген нұсқасы: контакт –түйіспе, қарым-қатынас 11. Заңнамадағы қолданысы: контакт –түйіспе, қарым-қатынас 12. Сөздіктердегі аудармасы: межклеточныеконтакты – жасушааралыққатынастар (медицина) 13. Орыс тіліндегі «щелевыеконтакты (нексусы)» сөз тіркесі қазақ тіліне «саңылаулық қатынастар (нексустар)»сөз тіркесімен аудыралады. Дефинициясы | +5 |
451. | экзон | экзон | экзонэкзонСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Экзон (грек.exo «сыртта») – эукариттардың құрылымдық гендерінің транскрипцияланатынучаскелері. 2. Әзербайжан: exon 3. Қырғыз: экзон 4. Өзбек: exon 5. Түрік: exon 6. Ағылшын: exon 7. Испан: exón 8. Неміс: Exon 9. Француз: exon 10. Бекітілген нұсқасы: - 11. Заңнамадағы қолданысы: - 12. Сөздіктердегі аудармасы: многиегены состоят из экзонов – көптеген гендер экзондардан тұрады (медицина) 13. Орыстіліне грек (exo) тілінен енген «экзон» сөзінің қазақтіліндегі баламасы ретінде «экзон» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +5 |
452. | экспрессивность(дефекта) | экспрессивтілік (бейнелене алуы) | экспрессивность(дефекта)экспрессивтілік (бейнелене алуы)СаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Экспрессивтілік (бейнелене алуы) (лат. expressus «айқын») – нақтылыбір ген бақылайтын белгінің даму дәрежесі. 2. Әзербайжан: ekspressivlik (qüsur) 3. Қырғыз: бөдөнө (кемчилик) 4. Өзбек: ifoda (nuqson) 5. Түрік: ifade (kusur) 6. Ағылшын: expressiveness (defect) 7. Испан: expresividad (defecto) 8. Неміс: expressiveness (defect) 9. Француз: expressiveness (defect) 10. Бекітілген нұсқасы: экспрессивность – экспрессивность 11. Заңнамадағы қолданысы: экспрессивность – экспрессивность 12. Сөздіктердегі аудармасы: экспрессивностьварьирующая – өзгермелі экспрессивтілік (медицина) 13. Орыстіліне латын (expressus) тілінен енген «экспрессивность»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «экспрессивтілік» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +5 |
453. | экзоцитоз | экзоцитоз | экзоцитозэкзоцитозСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Экзоцитоз (экзо – грек. ἔξω«тыс. сыртында» + цитоз – грек. κύτος «жасуша») – түйіршіктердіңжәне ірі молекулалы қосылыстардың жасушадан шығарылуы. 2. Әзербайжан: ekzositoz 3. Қырғыз: экзоцитоз 4. Өзбек: ekzositoz 5. Түрік: ekzositoz 6. Ағылшын: exocytosis 7. Испан: exocitosis 8. Неміс: Exocytosis 9. Француз: exocytosis 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: экзоцитозныйпузырек – экзоцитозды көпіршік (медицина) 13. Орыстіліне грек (ἔξω, κύτος) тілінен енген «экзоцитоз» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «экзоцитоз» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
454. | эндоцитоз | эндоцитоз | эндоцитозэндоцитозСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Эндоцитоз (эндо– грек. ἔνδον«ішінде», «іш»+ цитоз – грек. κύτος «жасуша») – заттардың сыртқы ортаданжасушаға енуі. 2. Әзербайжан: endositoz 3. Қырғыз: эндоцитоз 4. Өзбек: endositoz 5. Түрік: endositoz 6. Ағылшын: endocytosis 7. Испан: endocytosis 8. Неміс: Endocytosis 9. Француз: endocytosis 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: эндоцитоз:суть и основные типы процесса – эндоцитоз: процестің мәні мен негізгі түрлері(медицина) 13. Орыстіліне грек (ἔνδον, κύτος) тілінен енген «эндоцитоз» сөзініңқазақ тіліндегі баламасы ретінде «эндоцитоз» сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
455. | энхансер | энхансер | энхансерэнхансерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Энхансер (ағыл. enhancer «күшейту», «үлкейту») –геннің транскрипция жылдамдығын арттыратын цис-қалыпта орналасқан ДНҚ нуклеидтердің реттілігі. 2. Әзербайжан: enhancer 3. Қырғыз: энхансер 4. Өзбек: enhancer 5. Түрік: enhancer 6. Ағылшын: enhancer 7. Испан: enhancer 8. Неміс: Enhancer 9. Француз: enhancer 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: энхансерыи супрессоры – энхансерлер және супрессорлар (медицина) 13. Орыстіліне ағылшын (enhancer) тілінененген «энхансер» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «энхансер»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
456. | эпигенетический | эпигенетикалық | эпигенетическийэпигенетикалықСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Эпигенетикалық – (эпи – грек. επί«үстінде», «жоғары», «сыртқы» + генетика – грек.genētikos «тууға, пайда болуға қатысты») – генотипті өзгертпей, ген қызметінеәсер ететін кез келген факторды белгілейтін термин. 2. Әзербайжан: epigenetik 3. Қырғыз: эпигенетикалык 4. Өзбек: epigenetik 5. Түрік: epigenetik 6. Ағылшын: epigenetic 7. Испан: epigenetic 8. Неміс: epigenetic 9. Француз: epigenetic 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: эпигенетический– эпигенетикалық 12. Сөздіктердегі аудармасы: эпигенетическоенаследование – эпигенетикалық тұқым қуалаушылық (медицина) 13. Орыстіліне грек (επί және genētikos) тілінен енген «эпигенетический»сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «эпигенетикалық» сөзіқолданылады. Дефинициясы | +4 |
457. | эухроматин | эухроматин | эухроматинэухроматинСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Эухроматин (эу – грек. eu«жақсы», «толық» + хроматин – грек. χρώματα «түстер, бояулар») – хроматиннің негізгікомпоненті. 2. Әзербайжан: euhromatin 3. Қырғыз: эухроматин 4. Өзбек: euhromatin 5. Түрік: euhromatin 6. Ағылшын: euchromatin 7. Испан: euchromatin 8. Неміс: Euchromatin 9. Француз: euchromatin 10. Бекітілген нұсқасы: – 11. Заңнамадағы қолданысы: – 12. Сөздіктердегі аудармасы: классификацияи функция хроматина – хроматиннің классификациясы мен қызметі (медицина) 13. Орыс тіліне грек (eu және χρώματα) тілінененген «эухроматин» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «эухроматин»сөзі қолданылады. Дефинициясы | +4 |
458. | инструментальнаядиагностика | құрал-жабдықтықдиагностика, аспаптық диагностика; құралдық диагностика | инструментальнаядиагностикақұрал-жабдықтықдиагностика, аспаптық диагностика; құралдық диагностикаСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Құралдық диагностика (грек. diagnostikos «ажыратуға қабілетті») – арнайымедициналық мақсатта пайдаланылатын құрал-жабдықтар, аспаптар көмегімендиагностика жүргізу. 2. Әзербайжан: instrumental diaqnostika 3. Қырғыз: аспаптык диагностика 4. Өзбек: instrumental diaqnostika 5. Түрік: instrumental diaqnostika 6. Ағылшын: instrumental diagnostics 7. Испан: diagnóstico de herramientas 8. Неміс: Instrumentaldiagnostik 9. Француз: tableau de diagnostic 10. Бекітілген нұсқасы: инструмент– құрал (2016жылғы 28 маусым); аспап – прибор; диагностика – диагностика 11. Заңнамадағы қолданысы: инструментальнаядиагностика – инструменталды диагностика 12. Сөздіктердегі аудармасы: методылабораторной и инструментальной диагностики – зертханалық және аспаптықдиагностика әдістері; инструментальное исследование – аспаптық зерттеу (медицина) 13. Бекітілгентерминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «инструментальнаядиагностика» сөз тіркесі қазақ тіліне «құралдық диагностика» сөзтіркесімен аударылғаны дұрыс деп ойлаймыз. Дефинициясы | +4 |
459. | валютнаявыручка | валюталық түсім | валютнаявыручкавалюталық түсімСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (Итальянскоеvaluta – «стоимость, монета») – тауарлардың және көрсетілетін қызметтердіңэкспортынан, шетел валюталарында номинирленген бағалы қағаздарды шығарудан,сондай-ақ халықаралық кредиттерден түсетін валюталық түсімдер сомасы. 2. Әзербайжан: valyuta gəliri 3. Қырғыз: валюталык акча 4. Өзбек: valyuta tushumlari 5. Түрік: döviz gelirleri 6. Ағылшын: currency earnings 7. Испан: ingresos en divisas 8. Неміс: Deviseneinnahmen 9. Француз: recette en devises 10. Заңнамадағы қолданысы: валюта түсімі 11. Бекітілген: «валюта түсімі» (2006). 12. Ұсыныстар: валюта түсімі Дефинициясы | +4 |
460. | трансфер | трансфер, аударым | трансфертрансфер, аударымСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (фран.«transfert» - «беру»; лат. «transferre» - «ауыстыру») - банктік операцияларарқылы субъектілер арасында ақша аударымын жүргізу. 2. Әзербайжан: transfer 3. Қырғыз: сууда сүзүүчү куштар 4. Өзбек: uzatish 5. Түрік: transfer 6. Ағылшын: shuttle 7. Испан: traslado 8. Неміс: Transfer 9. Француз: transfert 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: аударым Дефинициясы | +4 |
461. | торговыепреференции | саудадағы артықшылық | торговыепреференциисаудадағы артықшылықСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (французpréférence – «артықшылық») – бір мемлекеттің өзара негізде немесе біржақтытәртіппен басқа мемлекетке беретін саудалай жеңілдіктері. 2. Әзербайжан: ticarət üstünlükləri 3. Қырғыз: соода преференциялары 4. Өзбек: savdo afzalliklari 5. Түрік: ticaret tercihleri 6. Ағылшын: trade preferences 7. Испан: preferencias comerciales 8. Неміс: Handel Präferenzen 9. Француз: préférences commerciales 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: саудадағыартықшылық Дефинициясы | +4 |
462. | страховоевозмещение | сақтандыру өтемақысы | страховоевозмещениесақтандыру өтемақысыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (ағыл. insuranse:en + seur (sure): “securus” – қауіпсіз, сенімді», “se” – «еркін» + cura –қамқор болу, машақат») – сақтандырушының мүлікті және сақтандыру жағдайыныңтуындауы салдарынан келтірілген зиянды өтеу жауапкершілігін сақтандырубойынша төлейтін ақшалай сомасы. 2. Әзербайжан: sığorta ödənişi 3. Қырғыз: камсыздандыруунун ордун толтуруу 4. Өзбек: sug'urta qoplamasi 5. Түрік: sigorta iadesi 6. Ағылшын: insurance indemnity 7. Испан: indemnización 8. Неміс: Versicherungsentschädigung 9. Француз: indemnité d'assurance 10. Заңнамадағы қолданысы: сақтандыру төлемі 11. Бекітілген: «сақтандыру өтемі» (2006) 12. Ұсыныстар: сақтандыруөтемақысы Дефинициясы | +4 |
463. | Манипуляция | айла-шарғы, манипуляция | Манипуляцияайла-шарғы, манипуляцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (жаңа лат.«manus» - «қо»л және «pellere» - «итеру, қозғалысқа келтіру)» – заңсызоперация. Қызу сауда жүріп жатыр деген жалған немесе адастыратын әсер туғызумақсатында немесе бағаны көтеру не төмендету, яғни біреулерді сатып алуға(сатуға) көндіру үшін бағалы қағаздары сатып алу немесе сату. 2. Әзербайжан: Manipulyasiya 3. Қырғыз: Манипуляция 4. Өзбек: Manipulyatsiya 5. Түрік: Manipülasyon 6. Ағылшын: Manipulation 7. Испан: Manipulación 8. Неміс: Manipulation 9. Француз: Manipulation 10. Заңнамадағы қолданысы: манипуляция 11. Бекітілген: «Манипуляция» (2018 ) 12. Ұсыныстар:манипуляция Дефинициясы | +4 |
464. | драйвер | драйвер, қозғаушы күш, итермелеуші | драйвердрайвер, қозғаушы күш, итермелеушіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (ағылш.«driver» - «жүргізуші; қозғалтқыш») - 1) Техникада: драйвер;қондырғыны басқаратын бағдарлама; 2) экономикада: экономиканың дамуына негізболатын, қалыптастырушы сала (сектор, сегмент, т.б.); 3) механикада: дыбыстыкүшейткіш. 2. Әзербайжан: sürücü 3. Қырғыз: акылдуу Уилл хантиң 4. Өзбек: haydovchi 5. Түрік: sürücü 6. Ағылшын: driver 7. Испан: controlador 8. Неміс: Treiber 9. Француз: driver 10. Заңнамадағы қолданысы: драйвер 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар:драйвер Дефинициясы | +4 |
465. | неторгуемый сектор | сауда жүргізбейтін сектор | неторгуемый секторсауда жүргізбейтін секторСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (латын. sector – «су жарғыш) – экономиканыңсауда-саттық жүргізілмейтін секторы. 2. Әзербайжан: qeyri-ticarət sektoru 3. Қырғыз: келбей турган сектор 4. Өзбек: savdo bo'lmagan sektor 5. Түрік: ticaret dışı sektör 6. Ағылшын: non-traded sector 7. Испан: sector no regulado 8. Неміс: nicht verwendbarer Sektor 9. Француз: secteur non négociable 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: сауда жүргізбейтін сектор Дефинициясы | +3 |
466. | модерация | модерация | модерациямодерацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат.«moderatе» – «теңестіру, басқару, реттеу») – ортақ мүдделер үшін жұмыс істеумақсатында команда жинап, энергия мен идеяларды жүйелеуге көмектесетініс-қимыл жасаудың белгілі бір қағидаты. 2. Әзербайжан: moderation 3. Қырғыз: тилден 4. Өзбек: moderatsiya 5. Түрік: moderasyon 6. Ағылшын: moderation 7. Испан: moderación 8. Неміс: Moderation 9. Француз: modération 10. Заңнамадағы қолданысы: модерация 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: модерация Дефинициясы | +4 |
467. | адаптивность | бейімділік | адаптивностьбейімділікСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1(лат. «adaptatio» -ыңғайласу) – экономикалық жүйенің және оның жекелеген субъектілерінің,қызметкерлерінің сыртқы ортаның, өндірістің, еңбектің, өмірдің өзгермеліталаптарына қарай бейімделуі. 2. Әзербайжан: adaptasiya 3. Қырғыз: адаптивность 4. Өзбек: moslashuvchanlik 5. Түрік: uyum 6. Ағылшын: adaptivity 7. Испан: adaptabilidad 8. Неміс: Anpassungsfähigkeit 9. Француз: adaptabilité 10. Заңнамадағы қолданысы: бейімділік 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: бейімділік Дефинициясы | +4 |
468. | ненефтяные доходы | мұнайға қатысты емес кірістер | ненефтяные доходымұнайға қатысты емес кірістерСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. Экономиканыңмұнайдан басқа салаларынан түсетін кіріс. 2. Әзербайжан: qeyri-neft gəlirləri 3. Қырғыз: никесиз кирешелер 4. Өзбек: non-neft daromad 5. Түрік: gayri safi gelir 6. Ағылшын: non-oil revenues 7. Испан: ingresos no monetarios 8. Неміс: nicht-öl-Einkommen 9. Француз: recettes non pétrolières 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: мұнайғақатысты емес кірістер Дефинициясы | +4 |
469. | государство-реципиент | реципиент мемлекет, алушы мемлекет | государство-реципиентреципиент мемлекет, алушы мемлекетСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат. recipiens,ілік септігінде recipientis – «алушы, қабылдаушы») – төлемдерді,кірісті алушы мемлекет, реципиент деп шет елден инвестиция алушы мемлекеттіде атайды. 2. Әзербайжан: Dövlət-resipient 3. Қырғыз: мамлекет реципиент 4. Өзбек: qabul qiluvchi davlat 5. Түрік: devlet-alıcı 6. Ағылшын: the recipient state 7. Испан: estado receptor 8. Неміс: Staat-Empfänger 9. Француз: état bénéficiaire 10. Заңнамадағы қолданысы: Реципиент мемлекет 11. Бекітілген: реципиент - реципиент (2016) 12. Ұсыныстар: реципиент мемлекет Дефинициясы | +4 |
470. | процикличностьрегулирования | реттеудің кезеңділігі, реттеудің циклдығы | процикличностьрегулированияреттеудің кезеңділігі, реттеудің циклдығыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (грек. cyklos– «шеңбер» + лат. regulare - «бағыттау, реттеу») - реттеудің циклдығыорталық банк немесе өзге қаржылық қадағалау органының экономиканың циклдықәсерін ескерместен, реттеу стандарттарын әзірлеуді білдіреді. 2. Әзербайжан: tənzimləmə dərəcəsi 3. Қырғыз: жөнгө салуунун даңазалуулугу 4. Өзбек: tartibga solish Loop 5. Түрік: düzenlemenin döngüselliği 6. Ағылшын: Pro-cyclicality of regulation 7. Испан: control procíclico 8. Неміс: prozyklizität der Regulierung 9. Француз: 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар:реттеудің кезеңділігі Дефинициясы | +4 |
471. | ковариация | ковариация | ковариацияковариацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1.(лат. co(n)– «бірге» + variare – «өзгерту, түрін өзгерту») – Экономикалықпроцестің бір және одан көп белгілерінің өзара тәуелді бола отырып біргеөзгеруі. 2. Әзербайжан: hiyləgərlik 3. Қырғыз: динге ишенгендери православныйлар. 4. Өзбек: kovaryans 5. Түрік: kovaryans 6. Ағылшын: covariance 7. Испан: covarianza 8. Неміс: Kovarianz 9. Француз: covariance 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар:ковариация Дефинициясы | +4 |
472. | аппроксимация | аппроксимация | аппроксимацияаппроксимацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат. approximare– «жақындау») күрделі функцияларды неғұрлым қарапайым функциялардың көмегіменжақындатып шешу, бұл міндеттерді шешуді жылдамдатады және жеңілдетеді. 2. Әзербайжан: approximation 3. Қырғыз: узундук (плагиоклаз) 4. Өзбек: taxminan 5. Түрік: yakınlık 6. Ағылшын: approximation 7. Испан: approximation 8. Неміс: Approximation 9. Француз: approximation 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: аппроксимация – аппроксимация (2018) 12. Ұсыныстар: Дефинициясы | +4 |
473. | сегрегация | сегрегациялау, бөлу | сегрегациясегрегациялау, бөлуСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат. segregatio– «бөліну») клиент пен брокердің, түрлі клиенттердің қаражаты меноперацияларын бөлу. 2. Әзербайжан: segregasiya 3. Қырғыз: сегрегация 4. Өзбек: ajratish 5. Түрік: segregasyon 6. Ағылшын: segregation 7. Испан: segregación 8. Неміс: Segregation 9. Француз: ségrégation 10. Заңнамадағы қолданысы: бөлектеу 11.Бекітілген: Сегрегация – көшу (2006) 12. Ұсыныстар:сегрегация - бөлектеу Дефинициясы | +4 |
474. | жилищноесбережение | тұрғын үй жинақ ақшасы | жилищноесбережениетұрғын үй жинақ ақшасыСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1.салымшылардың тұрғын үй жағдайын жақсарту жөніндегі іс-шараларды жүргізумақсатында салым бойынша сыйақы мөлшерлемесі мен мемлекеттің сыйлықақысыесептелген тұрғын үй заемын алу үшін тұрғын үй жинақ банктерінде жинақтағанақшасы. 2. Әзербайжан: mənzil əmanət 3. Қырғыз: менчикти коргоо 4. Өзбек: uy-joy tejash 5. Түрік: konut tasarrufu 6. Ағылшын: housing savings 7. Испан: ahorro de la vivienda 8. Неміс: Gehäuse sparen 9. Француз: économie du logement 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар:тұрғын үй жинақ ақшасы Дефинициясы | +3 |
475. | венчурнаяоперация | венчурлық операция | венчурнаяоперациявенчурлық операцияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (английского venture- «ниет қылу, тәуекелге бару; коммерциялық ұйым» + латын ореrātiō - «іс,әрекет, әрекет ету») - ғылыми-техникалық әзірлемелер мен өнертабыстарынкредиттеумен және қаржыландырумен байланысты қаржылық операция. 2. Әзербайжан: venture əməliyyat 3. Қырғыз: тамыр хирургия 4. Өзбек: korxonasi operatsiya 5. Түрік: girişim operasyonu 6. Ағылшын: venture operation 7. Испан: operación de riesgo 8. Неміс: Venture-Operation 9. Француз: opération de risque 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар:венчурлық операция Дефинициясы | +4 |
476. | всплескинфляции | инфляцияның өршуі | всплескинфляцииинфляцияның өршуіСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат.inflatio – «кебу») – тауарлар менкөрсетілетін қызметтер бағасының жалпы деңгейінің қысқа мерзімде бірден өсуі. 2. Әзербайжан: inflyasiyanın sıçrayışı 3. Қырғыз: инфляциянын айдоосу 4. Өзбек: inflyatsiya darajasi 5. Түрік: enflasyon dalgalanması 6. Ағылшын: the surge in inflation 7. Испан: aumento de la inflación 8. Неміс: Anstieg der Inflation 9. Француз: hausse de l'inflation 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: инфляцияныңөршуі Дефинициясы | +2 |
477. | градация | градация | градацияградацияСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (лат. gradatio– «біртіндеп көтерілу», gradus – «саты, дәреже») бірдеңені орналастырудағыжүйелілік, бірізділік, бір деңгейден екінші деңгейге өту кезінде бірінен соңбірі жүйелі орналасқан кезеңдер, сатылар. 2. Әзербайжан: buraxılış 3. Қырғыз: градация 4. Өзбек: bitiruv 5. Түрік: mezuniyet 6. Ағылшын: gradation 7. Испан: gradación 8. Неміс: Abstufung 9. Француз: gradation 10. Заңнамадағы қолданысы: градация 11. Бекітілген: градация – үдеме (2004) 12. Ұсыныстар:үдеме Дефинициясы | +4 |
478. | демпинг | демпинг, бағаны түсіру | демпингдемпинг, бағаны түсіруСаласыМәдениет және өнер Этимологиясы 1. (ағыл.dumping – тура мағынасы – «түсіріп тастау») – нарыққа ену, ондағы үлестіиелену, бәсекелестерді басып озу мақсатында сатылатын өнімнің кейде өзіндікқұнынан төмен арнайы төмендетілген бағалар бойынша ішкі немесе сыртқынарықтарда тауарларды сату. 2. Әзербайжан: döşlər gozel 3. Қырғыз: демпинг 4. Өзбек: damping 5. Түрік: damping 6. Ағылшын: dumping 7. Испан: dumping 8. Неміс: Dumping 9. Француз: dumping 10. Заңнамадағы қолданысы: демпинг 11. Бекітілген: цена демпинговая – демпингтікбаға (2016) 12. Ұсыныстар:демпинг Дефинициясы | +4 |
479. | абриколь | жанама соққы | абрикольжанама соққыСаласыСпорт Этимологиясы 1. — домалатпа (киймен соққы жасалатын шар) алдымен бір немесе бірнеше бүйірге тиіп, содан кейін көзделген шарға тиетін соққыны білдіретін бильярд термині. Жанама соққы сияқты соққыны түрліше қолдануға болады. Көбіне көздеген шарды аралық шарлар жауып тұрғанда тікелей соққы жасау мүмкін емес болған кезде қолданылады. Десе де көздеген шар әсерінен болған соққыны да жанама соққы деп санауға болады, өйткені мұндай жағдайда ол бүйірдің рөлін атқарады. 2. Әзербайжан: abricol 3. Қырғыз: Abrikol 4. Өзбек: abrikol 5. Түрік: Abrikol 6. Ағылшын: abricol 7. Испан: abricol 8. Неміс: abricol 9. Француз: abricol 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: жанама соққы Дефинициясы | +4 |
480. | абслейнг | абслейнг | абслейнгабслейнгСаласыСпорт Этимологиясы 1. (нем. abseilen – «арқанмен түсу»), спорт түрі – жоғарыға бекітілген арқанның көмегімен бөктерден немесе тік қабырғадан түсу. 2. Әзербайжан: bağırsaq 3. Қырғыз: absleyng 4. Өзбек: absorbe qilish 5. Түрік: absleyng 6. Ағылшын: absleying 7. Испан: absleying 8. Неміс: verschwörerisch 9. Француз: absleying 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: абслейнг Дефинициясы | +4 |
481. | авальман | авальман | авальманавальманСаласыСпорт Этимологиясы 1. — тау-шаңғы техникасына тиесілі элементтердің бірі. Бұл адамның бұрылған кезде аяғын бүгу тәсілі. 2. Әзербайжан: Avalman 3. Қырғыз: avalman 4. Өзбек: Avalman 5. Түрік: avalman 6. Ағылшын: Avalman 7. Испан: Avalman 8. Неміс: Avalman 9. Француз: Avalman 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: авальман Дефинициясы | +4 |
482. | авиамоделист | авиамодельшi | авиамоделиставиамодельшiСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. avis – «құс» + фр. modele) — техникалық шығармашылық түрі, оның нәтижесі: 1. Шынайы ұшу аппараттарының (стендті авиамоделизм) ұшпайтын ауқымды модельдерін жасау. 2. Еркін ұшып жүретін (планерлер, таймерлер), сондай-ақ қашықтан басқарылатын (радио арқылы басқарылатын, кордтық үлгілер: жылдамдық, пилотаждық, ұшқыр, әуе ұрысы, көшірмелер) ұшу аппараттарын жасау және ұшу. Авиаүлгілерде ұшу аппараттарының барлық түрі қамтылған. 2. Әзербайжан: model təyyarə 3. Қырғыз: модель учак куруучу 4. Өзбек: model samolyot 5. Түрік: model uçak 6. Ағылшын: model airplane 7. Испан: modelo de avion 8. Неміс: Modellflugzeug 9. Француз: modèle d'avion 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: авиамодельшi Дефинициясы | +3 |
483. | авиационный спорт | авиация спорты | авиационный спортавиация спортыСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. avis – «құс» + ағыл. Sport) — қолданылатын ұшу аппаратының түрімен, сондай-ақ Жер атмосферасы шегінде әуе кеңістігін пайдалану тәртібімен ерекшеленетін спорттың техникалық түрлерінің алуан түрін біріктіретін спорттық қызмет түрі. 2. Әзербайжан: aviasiya idmanı 3. Қырғыз: Aviation спорт 4. Өзбек: aviatsiya sporti 5. Түрік: havacılık sporu 6. Ағылшын: aviation sport 7. Испан: deporte de aviacion 8. Неміс: Flugsport 9. Француз: sport d'aviation 10. Заңнамадағы қолданысы: авиационный спорт – авиация спорт 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: авиация спорты Дефинициясы | +4 |
484. | авиомодельный спорт | авиомодельді спорт | авиомодельный спортавиомодельді спортСаласыСпорт Этимологиясы 1. . (лат. avis – «құс» және фр. Modele + ағыл. Sport) — қатысушылар ұшу аппараттарының (планерлердің, ұшақтардың, тікұшақтардың және т.б.) үлгілерін құрастырудан, дайындаудан, ұшқан кезде олардың жылдамдығын, қашықтығын, ұшу ұзақтығын және жоғары пилотажды басқарудан жарысатын спорттың техникалық түрі. Жарыстарға ересек спортшылар да, жасөспірім спортшылар да қатыса алады. 2. Әзербайжан: təyyarə modeli idman 3. Қырғыз: aviomodelny спорт 4. Өзбек: samolyot modeli sporti 5. Түрік: uçak modeli sporu 6. Ағылшын: aircraft model sport 7. Испан: modelo de aeronave deporte 8. Неміс: Flugzeugmodellsport 9. Француз: modèle d'avion de sport 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: авиомодельді спорт Дефинициясы | +2 |
485. | аврал | дүрмек | авралдүрмекСаласыСпорт Этимологиясы 1. (ағылш. over all — «бәрі жоғары») — бәрі немесе бүкіл экипаж болып орындалатын кемедегі жұмыс. 2. Әзербайжан: tələsik iş 3. Қырғыз: палубага бардыгынын колдору 4. Өзбек: shoshilinch ish 5. Түрік: acele iş 6. Ағылшын: rush job 7. Испан: trabajo urgente 8. Неміс: Eile-Job 9. Француз: travail urgent 10. Заңнамадағы қолданысы: аврал - аврал 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: дүрмек Дефинициясы | +2 |
486. | автогол | автогол | автоголавтоголСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және ағыл. goal – «қақпа, нысана»)— спорттық ойындарда ойыншының өзі қорғайтын команданың қақпасына гол салуы (әдетте, бұл кездейсоқ болады), бұл шабуыл жасап жатқан команданың салған голы болып есептеледі. Спорттық жарыстарда бұл айтарлықтай көп кездесетін жағдай. Статистика бойынша футболдан болатын әлем чемпионаттарында 50 жай голға шаққанда, бір автогол болып тұрады. 2. Әзербайжан: Öz məqsədim 3. Қырғыз: өз максаты 4. Өзбек: O'z maqsadim 5. Түрік: kendi hedefim 6. Ағылшын: own goal 7. Испан: propia meta 8. Неміс: eigenes Ziel 9. Француз: propre but 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автогол Дефинициясы | +4 |
487. | автодром | автодром | автодромавтодромСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және грек. dromos – «жүгіру») — (автомобиль полигоны) — автокөліктің әртүрлі сапасын сынауға, жылдамдық жарыстарын өткізуге және жүргізушілерді үйретуге арналған аумақ. Автодромда түзу жол аймақтары, еңістер, бұрылыстар, әртүрлі кедергілер, нашар жол және жолсыз аумақтар болуы мүмкін. 2. Әзербайжан: autodrome 3. Қырғыз: autodrome 4. Өзбек: avtodrom 5. Түрік: Autodrome 6. Ағылшын: autodrome 7. Испан: autódromo 8. Неміс: Autodrome 9. Француз: autodrome 10. Заңнамадағы қолданысы: автодром– автодром 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автодром Дефинициясы | +4 |
488. | автокросс | автокросс | автокроссавтокроссСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. Autos — «өздігінен» және англ. to cross — «қилысу») — топырақ төселген айналма жол тасжолында бірге басталатын жарыс. Тәулік бойы өткізіледі. Әсіресе, посткеңестік елдерде, сондай-ақ Чехия, Германия, Голландия, Франция және т.б. сияқты бірқатар еуропалық елдерде өте танымал. 2. Әзербайжан: autocross 3. Қырғыз: autocross 4. Өзбек: avtokross 5. Түрік: autocross 6. Ағылшын: autocross 7. Испан: autocross 8. Неміс: Autocross 9. Француз: autocross 10. Заңнамадағы қолданысы: автокросс- автокросс 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автокросс Дефинициясы | +4 |
489. | автомашина спортивная | спорттық автомәшине | автомашина спортивнаяспорттық автомәшинеСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және лат. machina + ағыл. Sport) — анағұрлым жоғары жылдамдық сапалары, тиісінше, моторының қуаты жоғары (меншікті қуаты, моторлану) және шанағы төмен (жол саңылауы, клиренс) екі, кейде төрт орындық жеңіл автокөліктің ауқымды санатының шартты-жинақталған атауы. Ұшқыр автокөліктерге қарағанда, спорттық автокөліктер жалпы пайдалануға берілген жолдармен жүруге арналған (сондықтан да мемлекеттік тіркеуден өткізіледі, жарық аспаптарының толық жиынтығы мен нөмір белгілері болуы тиіс). Спорткарларды (мысалы, Porsche GT3 RS сияқты) Рингтул деп те атайды (жарыс тасжолында өзін сенімді сезінуге мүмкіндік беретін опциялар жиынтығы). Қарапайым Рингтул спорттық және анағұрлым қатты салпыншақты, спорттық тежеуіш жүйесі мен дәнекерленетін қауіпсіздік қаңқасын қамтиды. 2. Әзербайжан: idman maşını 3. Қырғыз: спорт 4. Өзбек: sport mashinasi 5. Түрік: spor araba 6. Ағылшын: sports car 7. Испан: coche deportivo 8. Неміс: Sportwagen 9. Француз: voiture de sport 10. Заңнамадағы қолданысы: Автомашина cпортивная – спорт автомашинасы 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: спорттық автомәшине Дефинициясы | +4 |
490. | автомотодром | автомотоайлақ | автомотодромавтомотоайлақСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және лат. moveo — «қозғаламын» және грек. dromos – «жүгіру») - Автокөліктер мен мотоциклдерді сынауға, сондай-ақ авто және мотоспорт бойынша жарыстар өткізуге арналған, арнайы жабдықталған алаң. 2. Әзербайжан: autodrome 3. Қырғыз: Automotodrom 4. Өзбек: avtodrom 5. Түрік: Automotodrom 6. Ағылшын: autodrome 7. Испан: autódromo 8. Неміс: Autodrome 9. Француз: autodrome 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автомотоайлақ Дефинициясы | +4 |
491. | автомотоклуб | автомотоклуб | автомотоклубавтомотоклубСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және лат. moveo — «қозғаламын» және ағыл. Club) – автомобиль және мотоцикл спортына әуестердің клубы. 2. Әзербайжан: motor klübü 3. Қырғыз: automotor 4. Өзбек: vosita klubi 5. Түрік: motor kulübü 6. Ағылшын: motor club 7. Испан: club del motor 8. Неміс: Motorclub 9. Француз: club automobile 10. Заңнамадағы қолданысы: автомотоклуб- автомотоклуб 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автомотоклуб Дефинициясы | +4 |
492. | автомотоспорт | автомотоспорт | автомотоспортавтомотоспортСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және лат. moveo — «қозғаламын» және ағыл. Sport) — адамдар автокөліктерімен (прототип, жеңіл автокөлік, жүк автокөлігі, жол талғамайтын автокөлік) тасжолда жоғары жылдамдықпен жүретін спорттың техникалық түрлерінің категориясы. 2. Әзербайжан: autosport 3. Қырғыз: мотор спорт 4. Өзбек: autosport 5. Түрік: motor sporları 6. Ағылшын: autosport 7. Испан: Autosport 8. Неміс: autosport 9. Француз: autosport 10. Заңнамадағы қолданысы: автомотоспорта- Автомотоспорт 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автомотоспорт Дефинициясы | +4 |
493. | автослалом | автослалом | автослаломавтослаломСаласыСпорт Этимологиясы 1. (күрделі жерлерде айдау, жылдамдықпен маневр жасау, ағылш. autotesting, autosolo, autocross)) —белгіленген бағандары (конустары, қақпақтары) бар аумақтан тұратын күрделі тасжолда уақытқа жарысу (кілт бұрылыс, ирек, артқы және алдыңғы жүріспен 180 градусқа бұрылу және т.б.). 2. Әзербайжан: avtoslalom 3. Қырғыз: autoslalom 4. Өзбек: avtoslalom 5. Түрік: Autoslalom 6. Ағылшын: avtoslalom 7. Испан: avtoslalom 8. Неміс: avtoslalom 9. Француз: avtoslalom 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автослалом Дефинициясы | +4 |
494. | автострада | автодаңғыл | автострадаавтодаңғылСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен») - Көлденең қиып өтетін торабы жоқ автокөлік қозғалысына арналған жол. 2. Әзербайжан: avtomobil yolu 3. Қырғыз: Freeway 4. Өзбек: avtostrada 5. Түрік: otoban 6. Ағылшын: motorway 7. Испан: autopista 8. Неміс: Autobahn 9. Француз: autoroute 10. Заңнамадағы қолданысы: автострада- автострада 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автодаңғыл Дефинициясы | +4 |
495. | автотрек | автотрек | автотрекавтотрекСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және ағыл. track — «із, жол») – жарысуға арналған бірнеше машинасы бар ерекше жарыс тасжолы. 2. Әзербайжан: autotrack 3. Қырғыз: унаам көз салуу 4. Өзбек: autotrack 5. Түрік: oto izleme 6. Ағылшын: autotrack 7. Испан: seguimiento automático 8. Неміс: Autotrack 9. Француз: autotrack 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автотрек Дефинициясы | +4 |
496. | автохронометраж | автоуақытөлшегіш | автохронометражавтоуақытөлшегішСаласыСпорт Этимологиясы 1. (грек. autos— «өздігінен» және грек. chronos — «уақыт» және франц. Métrage) - арнайы құрылғылардың көмегімен уақытты автоматты түрде тіркеу. Негізінен жеңіл атлетикада, қысқа арақашықтыққа жүгірген кезде, сондай-ақ автокөлік, мотоцикл және велосипед жарыстарында қолданылады. 2. Әзербайжан: avtomatik vaxt 3. Қырғыз: avtohronometrazh 4. Өзбек: avtomatik vaqt 5. Түрік: otomatik zamanlama 6. Ағылшын: automatic timing 7. Испан: temporización automática 8. Неміс: Automatisches Timing 9. Француз: chronométrage automatique 10. Заңнамадағы қолданысы: автохронометраж- автохронометраж 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: автоуақытөлшегіш Дефинициясы | +4 |
497. | агитпоход | үгiтжорық | агитпоходүгiтжорықСаласыСпорт Этимологиясы 1. Халық арасында насихаттау жұмыстарын жүргізу мақсатында насихаттаушы ұжымның шаңғымен, жаяу немесе басқаша түрде жасаған жорығы. 2. Әзербайжан: təbliğat gəzintisi 3. Қырғыз: agitpohod 4. Өзбек: propaganda safari 5. Түрік: propaganda gezisi 6. Ағылшын: agitation trip 7. Испан: viaje de agitación 8. Неміс: Erregungsreise 9. Француз: voyage d'agitation 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: үгiтжорық Дефинициясы | +4 |
498. | адреналин | адреналин | адреналинадреналинСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. ad – «алдында» және renalis – «бүйрек») - Организмдегі зат алмасу процесі мен өмірлік күш-қуатты арттыратын бүйрекүсті безінің милық тінінің гормоны. 2. Әзербайжан: adrenalin 3. Қырғыз: адреналин 4. Өзбек: adrenalin 5. Түрік: adrenalin 6. Ағылшын: adrenalin 7. Испан: adrenalina 8. Неміс: Adrenalin 9. Француз: adrénaline 10. Заңнамадағы қолданысы: адреналин- адреналин 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: адреналин Дефинициясы | +4 |
499. | азартные игры | құмар ойындар | азартные игрықұмар ойындарСаласыСпорт Этимологиясы 1. (фр. hasard — «жағдай», «тәуекел», «сүйек ойны») — ұтыс ойыншының дағдысына толықтай немесе аз мөлшерде байланысты болмайтын, жағдайға байланысты болатын ақша немесе басқа да материалдық құндылықтарды ұту мақсатындағы ойын. 2. Әзербайжан: qumar 3. Қырғыз: Кумар оюндары 4. Өзбек: qimor 5. Түрік: şans oyunları 6. Ағылшын: gambling 7. Испан: apostar 8. Неміс: Glücksspiele 9. Француз: le jeu 10. Заңнамадағы қолданысы: азартные игры-құмар ойындары 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: құмар ойындар Дефинициясы | +4 |
500. | айкидо | айкидо | айкидоайкидоСаласыСпорт Этимологиясы 1. (жап. 合気道 – «айкидо») — Морихэем Уэсибаның жауынгерлік өнерді, философия мен діни пайымдамаларды зерттеуінің синтезі ретінде жасаған заманауи жапондық жауынгерлік өнері. Көбіне айкидоны «өмірлік күш-қуатпен бірігу жолы» немесе «рухты үйлестіру жолы» деп аударады. Уэсибаның мақсаты – адам өзін ғана емес, шабуылшыны да жарақаттанудан қорғайтын өнер қалыптастыру болатын. 2. Әзербайжан: Aikido 3. Қырғыз: айкидо 4. Өзбек: Aikido 5. Түрік: Japon güreşi 6. Ағылшын: Aikido 7. Испан: Aikido 8. Неміс: Aikido 9. Француз: Aïkido 10. Заңнамадағы қолданысы: Айкидо- Айкидо 11. Бекітілген: айкидо 12. Ұсыныстар: Дефинициясы | +4 |
501. | айс-фифи | таяныш | айс-фифитаянышСаласыСпорт Этимологиясы 1. Тік мұз еңістерін еңсеруге арналған жималы зәкір. 2. Әзербайжан: buz fifi 3. Қырғыз: муз-мендлер 4. Өзбек: muz fifi 5. Түрік: buz fifi 6. Ағылшын: ice fifi 7. Испан: hielo fifi 8. Неміс: Eisfifi 9. Француз: glace fifi 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: айс-фифи Дефинициясы | +2 |
502. | академическая гребля | академиялық есу | академическая гребляакадемиялық есуСаласыСпорт Этимологиясы 1.( лат. academia, еж.-грек. Ἀκαδήμεια, алғашқы мағынасы — б.з.д 385 жылы көне Афинада ьолған платон академиясының орны. Онда Ака́дем (еж.-грек. Ἀκάδημος) атты батыр жерленген) — спорттың циклдық түрі. Байдаркамен және каноэмен есумен салыстырғанда, спортшылар қайықта, кері қарап отырып, арқасының, қол-аяғының бұлшықеттерін пайдаланып, арақашықтықты жүріп өтеді. Батыс Еуропа, Ресей, АҚШ, Аустралия, Жаңа Зеландия және Румыния елдерінде қолданылады және танымал. 2. Әзербайжан: sürüşmə 3. Қырғыз: кайыкта сүзүү 4. Өзбек: yugurish 5. Түрік: kürek çekme 6. Ағылшын: rowing 7. Испан: remando 8. Неміс: Rudern 9. Француз: ramer 10. Заңнамадағы қолданысы: Академическая гребля-Академиялық есу 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: академиялық есу Дефинициясы | +4 |
503. | аквабайк | аквабайк | аквабайкаквабайкСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. aqua – «су») - Су мотоциклі; осындай мотоциклдегі спорттық сайыстар. 2. Әзербайжан: aquabike 3. Қырғыз: jetski 4. Өзбек: aquabike 5. Түрік: jet ski 6. Ағылшын: aquabike 7. Испан: aquabike 8. Неміс: Aquabike 9. Француз: aquabike 10. Заңнамадағы қолданысы: 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: аквабайк Дефинициясы | +4 |
504. | акваланг | акваланг | аквалангаквалангСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. aqua – «су» және ағылш. lung – «жеңіл» = Aqua-lung, «Сулы жеңіл») немесе ску́ба (ағылш. SCUBA, Self-contained underwater breathing apparatus, судың астында дем алуға арналған автономды аппарат) — үш метрге дейінгі тереңдікке түсуге мүмкіндік беретін жеңіл суға сүңгитін жабдық. 2. Әзербайжан: Scuba 3. Қырғыз: aqualung 4. Өзбек: Scuba 5. Түрік: skuba 6. Ағылшын: Scuba 7. Испан: El buceo 8. Неміс: Scuba 9. Француз: Scuba 10. Заңнамадағы қолданысы: Акваланг- Акваланг 11. Бекітілген: 12. Ұсыныстар: акваланг Дефинициясы | +4 |
505. | акваплан | акваплан | аквапланаквапланСаласыСпорт Этимологиясы 1. (лат. aqua — «су» және planum — «жазықтық») – спортшының суда өздігінен жүретін кеменің тіркеуімен қозғалуға арналған спорттық |