Өзекті 7 балама
Коллекция.
Коллекционер.
Мына сөздердің баламасын бірнеше жылдан бері қолданамын. Бұлардың бірқатары тілімізде бар сөз, тек қолданысы тарылып, шығып қалған. Мысалы: жыйда, жыйдашы сөздерін анамнан талай естігем, бұлар диалект емес, қазақ Толығырақ ...тілінің ортақ сөзжасамына негізделген лексемалар.
Набор.
Ал енді осы тұрғымен «жыйма" сөзі өзінен өзі "набор" сөзінің баламасы бола алады. Бұны қазақы сөзжасамға сәйкестігін дәлелдеп қажет те емес.
Қолданыстағы "топтама", "жиынтық" сөздері бұлардың дефинициясын бере алмайды. Олар мүлдем басқа мағынадағы сөздер, тіпті "топтама" барынша жасанды сөз.
Конкурс.
Байқау.
Байқаушы.
"Конкурс" сөзінің баламасын "байқау" деп сіңіргелі ондаған жыл болды, бірақ бұл тілге сондай обал. Байқау: наблюдать сөзінің баламасы, наблюдатель - байқаушы. Бірақ совет дәуірінде бұған "осмотр" деген мағына жүктелді. Медосмотр, тезосмотр сықылды. Алайда бұл сөздерге "байқау" сөзі балама бола алмайды, дефиницияны ашпайды. Бұл «конкурстың» дефинициясын ашатын ЕКШЕМ сөзін алуға болады: екше+м. Конкурс байқау үдерісі емес, екшеу, іріктеу үдерісі.
Покупка.
"Покупка" сөзінің әлі күнге баламасы жоқ, бірақ ол тілімізде бұрыннан бар. Ол – САТЫҚ деген сөз! "Сауда-сатық" деген қос сөздегі сауда - торговля, продажа, болса, сатық /"саттық" емес/ - "покупканы» береді. Бұл да кәдімгі қазақы сөзжасаммен жасалған өз лексемамыз, ешкім қолдан жасаған емес: сат+ық, жат+ық, көр+ік, жар+ық...
Серік Ерғали. Астана
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті
ҚР Ішкі істер министрлігі
Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі
ҚР Сыртқы істер министрлігі
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі
ҚР Инвестициялар және даму министрлігі
ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігі
ҚР Ұлттық экономика министрлігі
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі
ІЕкшем сөз қолданысында айтуға жеңіл, мағынасына сәйкес келеді. Өкінішке қарай, екше сөзінің өзін қазір көп қолданбайды, жастар мағынасын мүлде түсінбейтін де шығар
Сатық пен екшем қандай тамаша баламалар! Ал жиманы ережеге лайық төрт әріппен жазсаңыз, қолдар едім. Рақмет!