| 1. | тамшылардың шашырауы,
бүркінтарту | брызгоунос | брызгоуностамшылардың шашырауы,
бүркінтартуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тамшылардың шашырауы – аэрозоль арқылы қолданылатын препаратты ағзаға енгізудегі бөлшектердің мөлшері.
2.Әзербайжан: sprey burun
3. Қырғыз: спрей-мурун
4. Өзбек: purkagich-burun
5. Түрік: sprey burun
6. Ағылшын: spray-nose
7. Испан: nariz de aerosol
8. Неміс: Sprühnase
9. Француз: nez de pulvérisation
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы:
12.Ұсыныстар. Бүркінді, шашыранды, бүркін тамшылары деген аудармасы бар брызг сөзін тек тамшы деп ұсыну дұрыс емес деп санаймыз. Себебі тамшы/капляның аудармасы. Капля пен брыгзының арасы жер мен көктей. Ұсынылатын нұсқа: брызгоунос – бүркінтарту | -5 |
| 2. | дәрілік препараттарды тасымалдағыштар | носители лекарственных препаратов | носители лекарственных препаратовдәрілік препараттарды тасымалдағыштарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәрілік препараттарды тасымалдағыштар – дәрі-дәрмектерді жасау технологиясы, дәрі-дәрмектерді шығару механизмдері, тасымалдаушы ретінде қолданылатын матрицалардың түрлері, фармакокинетикалық және емдік қасиеттері бойынша жіктеуге болады. Жасау технологиясына сәйкес дәрілік тасымалдаушылар монолитті (матрицалық), резервуар (мембрана) және сорғы (осмотикалық) болып бөлінеді.
2. Әзербайжан: narkotik daşıyıcıları
3. Қырғыз: дары препараттарын алып жүрүүчүлөр
4. Өзбек: dori vositalari tashuvchilar
5. Түрік: ilaç taşıyıcıları
6. Ағылшын: carriers of medicines
7. Испан: portadores de medicamentos
8. Неміс: träger von Arzneimitteln
9. Француз: porteurs de médicaments
10. Бекітілген нұсқасы: имитациялық дәрілік препараттар - имитационные лекарственные препараты (2021 ж.). Тасымалдағыш -ұшақ - самолет-носитель (2020 ж.).
11. Заңнамадағы қолданысы - заңнамалық қолданыста жоқ.
12. Ұсыныстар: қолдаймыз. | +14 |
| 3. | ауырсынуды басыртқы | обезболивающее средство | обезболивающее средствоауырсынуды басыртқыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауырсынуды басатын құрал – ауыруды басу үшін қолданылатын дәрі-дәрмектер
2. Әзербайжан: deyil.
3. Қырғыз: ооруну басаңдатуучу каражат
4. Өзбек: anestezik
5. Түрік: ağrı kesici ilaç
6. Ағылшын: painkiller
7. Испан: anestésico
8. Неміс: Anästhetikum
9. Француз: analgésique
10. Бекітілген нұсқасы - бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы - заңнамалық қолданыста жоқ.
12. Ұсыныстар: қолдаймыз. | -3 |
| 4. | өзектік сәулелер | сердцевинные лучи | сердцевинные лучиөзектік сәулелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өзектік сәулелер - сабақтың осіне көлденең бағытта созылған үлкен тікбұрышты паренхималық тірі жасушалардың топтары.
2. Әзербайжан: əsas şüalar
3. Қырғыз: негизги нурлар
4. Өзбек: yadro nurlari
5. Түрік: çekirdek ışınları
6. Ағылшын: core rays
7. Испан: rayos centrales
8. Неміс: Kernstrahlen
9. Француз: rayons centraux
10. Бекітілген нұсқасы: сердцевина – өзек (2007 жылғы 29 маусым)
лучи каналовые - арналық сәулелер (2016 жылғы 28 маусым)
11. Заңнамадағы қолданысы: луч – сәуле; сердцевинный антиген вирусного гепатита B - B вирустық гепатиттің өзекті антигені
12. Орыс тіліндегі «сердцевина» сөзінің баламасы ретінде «өзек» сөзі бекітілсе, заңнамада «өзек» сөзімен аударылған.
Орыс тіліндегі «луч» сөзінің баламасы ретінде «сәуле» сөзі бекітілсе, заңнамада «сәуле» сөзімен аударылған.
Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сердцевинные лучи» сөз тіркесі қазақ тіліне мәнмәтіндегі жұмсалымына орай «өзектік сәулелер» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 5. | ысқылаушы-езгілеуші әрекет ететін ұсақтағыштар | измельчители истирающе-раздавливающего действия | измельчители истирающе-раздавливающего действияысқылаушы-езгілеуші әрекет ететін ұсақтағыштарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ысқылаушы-езгілеуші әрекет ететін ұсақтағыштар – материалды ұнтақтауды тікелей ысқылау мен езудің аралас әрекеті арқылы жүзеге асыратын машиналар.
2. Әзербайжан: aşındırıcı sarsıdıcı hərəkətlərin öğütücüləri
3. Қырғыз: майдалоочу аракет майдалагычтары
4. Өзбек: aşındırıcı ezish harakatlarini maydalagichlar
5. Түрік: aşındırıcı kırma eylemi öğütücüler
6. Ағылшын: grinders of abrasive-crushing action
7. Испан: amoladoras de acción trituradora abrasiva
8. Неміс: Schleifmaschinen mit abrasiver Brechwirkung
9. Француз: broyeurs d`action de concassage abrasif
10. Бекітілген нұсқасы: измельчитель – ұсатқыш (2006 жылғы 23 желтоқсан) действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); действие ударов – соққы әсерi (2019 жылғы 6 желтоқсан); следственное действие – тергеу амалдары (2018 жылғы 5 қазан); прекращение действия договора – шарттың қолданылуын тоқтату (2013); военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: измельчитель – ұсатқыш; действие – әрекет, іс-әрекет, іс-қимыл, қимыл, қолданылу, амал; детонатор ударного действия - соқпалы әрекет ететін детонаторлар; измельчение - процесс размола минерального сырья в результате ударного и истирающего воздействия дробящей среды (шаров, стержней) и сырья с целью раскрытия полезных компонентов и породообразующих минеральных агрегатов, а также для обеспечения необходимой крупности процесса обогащения;- ұсақтау - пайдалы компоненттерді және жынысты қалыптастыратын минералдық агрегаттарды алу мақсатында, сондай-ақ байыту процесінің қажетті ірілігін қамтамасыз ету үшін уату ортасының (шарлар, өзектер) және шикізаттың соққылау және қажалу әсерінің нәтижесінде минералдық шикізатты ұсақтау процесі; раздавливают в кадках - ыдыста мыжиды
12. Орыс тіліндегі «измельчитель» сөзінің баламасы ретінде «ұсатқыш» сөзі бекітілсе, заңнамада «ұсатқыш» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «действие» сөзі қазақ тіліне қолданылатын саласына және мәнмәтінге байланысты «әрекет», «іс-әрекет», «қимыл», «іс-қимыл», «қолданылу», «амал» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «измельчители истирающе-раздавливающего действия» сөз тіркесі қазақ тіліне мәнмәтіндегі жұмсалымына орай «ысқылаушы-езгілеуші әрекет ететін ұсақтағыштар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 6. | соқпалы-ысқылаушы әрекет ететін ұсақтағыштар | измельчители ударно-истирающего действия | измельчители ударно-истирающего действиясоқпалы-ысқылаушы әрекет ететін ұсақтағыштарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Соқпалы-ысқылаушы әрекет ететін ұсақтағыштар – материалды ұнтақтауды соққы және ысқылау жүктемелері кезінде жүзеге асыратын машиналар. Бұған денені ұсақталған материалға сырғыту арқылы соққы немесе ұсақтайтын дененің кейбір осьтерге қатысты бұралуы нәтижесінде қол жеткізіледі.
2. Әзербайжан: zərb alətləri
3. Қырғыз: сокку майдалагычтар
4. Өзбек: zarb tegirmonlari
5. Түрік: darbeli öğütücüler
6. Ағылшын: impact grinders
7. Испан: amoladoras de impacto
8. Неміс: Schlagschleifer
9. Француз: meuleuses à percussion
10. Бекітілген нұсқасы: измельчитель – ұсатқыш (2006 жылғы 23 желтоқсан) действие тактическое – тактикалық әрекет (2019 жылғы 6 желтоқсан); действие ударов – соққы әсерi (2019 жылғы 6 желтоқсан); следственное действие – тергеу амалдары (2018 жылғы 5 қазан); прекращение действия договора – шарттың қолданылуын тоқтату (2013); военные действия – соғыс қимылдары (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: измельчитель – ұсатқыш; измельчение - процесс размола минерального сырья в результате ударного и истирающего воздействия дробящей среды (шаров, стержней) и сырья с целью раскрытия полезных компонентов и породообразующих минеральных агрегатов, а также для обеспечения необходимой крупности процесса обогащения;- ұсақтау - пайдалы компоненттерді және жынысты қалыптастыратын минералдық агрегаттарды алу мақсатында, сондай-ақ байыту процесінің қажетті ірілігін қамтамасыз ету үшін уату ортасының (шарлар, өзектер) және шикізаттың соққылау және қажалу әсерінің нәтижесінде минералдық шикізатты ұсақтау процесі; действие – әрекет, іс-әрекет, іс-қимыл, қимыл, қолданылу, амал
12. Орыс тіліндегі «измельчитель» сөзінің баламасы ретінде «ұсатқыш» сөзі бекітілсе, заңнамада «ұсатқыш» сөзімен аударылған. Орыс тіліндегі «действие» сөзі қазақ тіліне қолданылатын саласына және мәнмәтінге байланысты «әрекет», «іс-әрекет», «қимыл», «іс-қимыл», «қолданылу», «амал» сөздерімен аударылады. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «измельчители ударно-истирающего действия» сөз тіркесі қазақ тіліне мәнмәтіндегі жұмсалымына орай «соқпалы-ысқылаушы әрекет ететін ұсақтағыштар» сөз тіркесімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 7. | ұнтақталушылық, үгілгіштік | истираемость | истираемостьұнтақталушылық, үгілгіштікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұнтақталушылық – материалдың абразивтік күштердің әсерінен көлемі мен массасында өзгеру қабілеті.
2. Әзербайжан: aşınma
3. Қырғыз: сүрүлүү
4. Өзбек: aşınma
5. Түрік: aşınma
6. Ағылшын: abrasion
7. Испан: abrasión
8. Неміс: abrieb
9. Француз: abrasion
10. Бекітілген нұсқасы: сопротивление истиранию - тозуға кедергі; ұнтақтауға кедергі (2018 жылғы 14 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: методы определения истираемости - желінуін анықтау әдістері
12. Орыс тіліндегі «истирание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тозу», «ұнтақтау» сөздері бекітілген, заңнамада «истираемость» сөзі «желіну» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «истираемость» сөзі қазақ тіліне «ұнтақталушылық» сөзімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +14 |
| 8. | ұнтақтау, ұнтақталу, үгілу | истирание | истираниеұнтақтау, ұнтақталу, үгілуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұнтақтау, ұнтақталу – элементтің басқа элементтің немесе борпылдақ материалдың үйкелісінен туындаған әлсіреуі.
2. Әзербайжан: aşınma
3. Қырғыз: сүрүлүү
4. Өзбек: aşınma
5. Түрік: aşınma
6. Ағылшын: abrasion
7. Испан: abrasión
8. Неміс: Abrieb
9. Француз: abrasion
10. Бекітілген нұсқасы: сопротивление истиранию - тозуға кедергі; ұнтақтауға кедергі (2018 жылғы 14 желтоқсан)
11. Заңнамадағы қолданысы: тестер влажного истирания - дымқыл ұнтақтау тестері; избирательное истирание, выкрашивание - таңдаулы қажалу, боялу; тест на мокрое истирание - дымқыл ұнтақтауға тест
12. Орыс тіліндегі «истирание» сөзінің қазақ тіліндегі баламасы ретінде «тозу», «ұнтақтау» сөздері бекітілген, заңнамада «истираемость» сөзі «желіну» сөзімен аударылған. Бекітілген терминдер сөздігін негізге ала отырып, орыс тіліндегі «истирание» сөзі қазақ тіліне «ұнтақтау», «ұнтақталу» сөздерімен аударылғаны жөн деп есептейміз. | +13 |
| 9. | көпшілдік, байланысқа бейімділік | коммуникабельность | коммуникабельностькөпшілдік, байланысқа бейімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байланысқа бейімділік – Айнала қоршаған ортамен, адамдармен оңай қарым-қатынас, байланысқа түсу, және соны сақтай білу.
2. Әзербайжан: ünsiyyətə meyl
3. Қырғыз: баарлашууга жакындык
4. Өзбек: muloqotga moyillik
5. Түрік: iletişim eğilimi
6. Ағылшын: sociability
7. Испан: sociabilidad
8. Неміс: Geselligkeit
9. Француз: sociabilité
10. Бекітілген нұсқасы
11. Заңнамадағы қолданысы
12. Ұсыныстар. Экономикалық сөздікте латын тіліндегі қолданысы «communicatio» байланыс, іскерлік қарым-қатынас орната білу,қабілет деп көрсетеді. Сөздіктегі мағынасына орай орыс тіліндегі коммуникабельность сөзін байланысқа бейімділік деп қолдану дұрыс деп санаймыз. | +5 |
| 10. | қалың бу | глухой пар | глухой парқалың буСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қатаң бу – жылуды жылу алмасу аппаратының қабырғасы арқылы өткізетін су буы.
2. Әзербайжан: sağır cüt
3. Қырғыз: дүлөй жубайлар
4. Өзбек: karlar bug
5. Түрік: sağır buhar
6. Ағылшын: deaf steam
7. Испан: vapor sordo
8. Неміс: taube paare
9. Француз: le couple sourd
10. Бекітілген нұсқасы: қатаң дыбыс - глухой звук (2003 жылғы 2 шілде)
11. Заңнамадағы қолданысы: бітеу, бу
12. Бұл термин арнайы бекітілмеген. Жекелеген терминдер сөз тіркестері құрамында 2003 жылы «қатаң дыбыс – глухой звук» деп бекітілген. Заңнамада арнайы тұтастай қолданылмағанымен, жекелей «бітеу, бу» деген қолданысты кездестіреміз. Берілген мағынасын, бекітіліген терминдерді негізге ала отырып, «қатаң бу» деген нұсқаны қолдаймыз. | +7 |
| 11. | емшек жасы, сәби жасы | грудной возраст | грудной возрастемшек жасы, сәби жасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Емізулі жас – емшек жасы өмірдің 1-ші жылын қамтиды (1 айдан бастап 1 жасқа дейінгі кезең), дене салмағының және бойдың қарқынды өсуімен сипатталады.
2. Әзербайжан: döş yaşı
3. Қырғыз: көкүрөк курагы
4. Өзбек: ko`krak yoshi
5. Түрік: bebek yaşı
6. Ағылшын: infant age
7. Испан: edad torácica
8. Неміс: Säuglingsalter
9. Француз: âge maternel
10. Бекітілген нұсқасы: возраст грудной – емшек жасы (2006 жылғы 27 қазан)
11. Заңнамадағы қолданысы: кеуде жасы
12. Бұл термин 2006 жылы «возраст грудной – емшек жасы» деп бекітілген. Заңнамада «кеуде жасы» деген қолданысты кездестіреміз. Берілген мағынасын, бекітілген терминдерді, заңнама мәтініндегі қолданысын негізге ала отырып, «емшек жасы» деген нұсқаны ұсынамыз. | +9 |
| 12. | ащыдәрмек | горечи | горечиащыдәрмекСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ащылар – қатты ащы дәмі бар терпеноидтар тобының азотсыз улы емес заттары.
2. Әзербайжан: acı
3. Қырғыз: эритүүчүлөр
4. Өзбек: achchiq
5. Түрік: acılar
6. Ағылшын: bitterness
7. Испан: amarguras
8. Неміс: Bitterstoffe
9. Француз: amertumes
10. Бекітілген нұсқасы: жоқ
11. Заңнамадағы қолданысы: ащы
12. Бұл термин арнайы бекітілмеген. Заңнамада «ащы» деп қолданылған. Берілген мағынасын, заңнама мәтініндегі қолданысын негізге ала отырып, «ащылар» деген нұсқаны қолдаймыз. | +11 |
| 13. | акваөсіру | аквакультура | аквакультураакваөсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аквамәдениет (лат. aqua-су және мәдениет-өсіру, өсіру, өсіру) – табиғи және жасанды су қоймаларында, сондай-ақ арнайы құрылған теңіз плантацияларында су ағзаларын (балық, шаян тәрізділер, ұлулар, балдырлар) өсіру.
2. Әзербайжан: aquaculture
3. Қырғыз: аквакультура
4. Өзбек: suv mahsulotlari
5. Түрік: yetiştiricilik
6. Ағылшын: aquaculture
7. Испан: acuicultura
8. Неміс: aquakultur
9. Француз: aquiculture
10. Бекітілген нұсқасы: өсіру (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтық аймағында мұнайдың төгілуін жою үшін экологиялық сезімталдық картасын әзірлеу әдіснамасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 27 шiлдедегі № 272 бұйрығы.
қолөнер және коммерциялық балық аулау, сондай-ақ балық аулау кенттері; 2) аквамәдениет; 3) су жинау пункттері (тұзды батпақтағы кәсіпорын, тұщыландыру...
12. Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды басшылыққа ала отырып, өсіру - выращивание беретін мағынасын негізге алып, акваөсіру нұсқаcын қолданған дұрыс деп санаймыз. | +9 |
| 14. | балдырлар аквакультурасы, балдырлар аквамәдениет
балдырлар акваөсіруі
балдырларды акваөсіру | аквакультура водорослей | аквакультура водорослейбалдырлар аквакультурасы, балдырлар аквамәдениет
балдырлар акваөсіруі
балдырларды акваөсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балдырлар аквамәдениеті (лат. Algae) - сулы ортада өмір сүретін, негізінен фотоавтотрофты біржасушалы, колониялық немесе көпжасушалы организмдердің гетерогенді экологиялық тобы. Арнайы су қоймаларында да өсіріледі.
2. Әзербайжан: su bitkiləri
3. Қырғыз: балырлардын аквакультурасы
4. Өзбек: suv mahsulotlari yetishtirish
5. Түрік: yosun yetiştiriciliği
6. Ағылшын: algae aquaculture
7. Испан: acuicultura de algas
8. Неміс: algen-Aquakultur
9. Француз: aquaculture des algues
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12. Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, биология саласында қалыптасқан атау екендігін ескеріп, аквакультура-аквамәдениет деп аударылады, сондықтан балдырлар аквамәдениеті деп қолданған дұрыс деп санаймыз. | +11 |
| 15. | балықтар аквакультурасы, балықтар аквамәдениеті | аквакультура рыб | аквакультура рыббалықтар аквакультурасы, балықтар аквамәдениетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балықтар аквамәдениеті – балық аулау кәсіпшілігін дамыту және балық ресурстарын молайту, оның ішінде бағалы және жойылып бара жатқан балық түрлерін көбейту.
2. Әзербайжан: balıq aquaculture
3. Қырғыз: балыктардын аквакультурасы
4. Өзбек: baliq yetiştiriciliği
5. Түрік: balık yetiştiriciliği
6. Ағылшын: fish aquaculture
7. Испан: acuicultura de peces
8. Неміс: aquakultur der Fische
9. Француз: aquaculture des poissons
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды басшылыққа ала отырып, аквакультура-аквамәдениет деп аударылады, сондықтан балықтар аквамәдениеті деген нұсқасын қолданған дұрыс деп санаймыз. | -5 |
| 16. | теңізде акваөсіру | морская аквакультура | морская аквакультуратеңізде акваөсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Теңіз аквамәдениеті – теңіздегі балық шаруашылығының дамуы (балық өсіру, балық ұстау т.б.).
2. Әзербайжан: dəniz aquaculture
3. Қырғыз: деңиз аквакультурасы
4. Өзбек: dengiz suvi mahsulotlari
5. Түрік: deniz su ürünleri yetiştiriciliği
6. Ағылшын: marine aquaculture
7. Испан: acuicultura Marina
8. Неміс: marine Aquakultur
9. Француз: aquaculture marine
10. Бекітілген нұсқасы-бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы- қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аквакультура-аквамәдениет деп аударылады, сондықтан аудармаларды басшылыққа ала отырып, теңіз аквамәдениеті деген нұсқаны қолданған дұрыс деп санаймыз. | +3 |
| 17. | тұщы судағы акваөсіру | пресноводная аквакультура | пресноводная аквакультуратұщы судағы акваөсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұщы судағы акваөсіру – өзендерде, көлдерде және бұлақтарда мекендейтін түрлерді өсіру. Мысалы, АҚШ-та Тұщы су аквамәдениеті негізінен мысық, сонымен қатар форель, тілапия және алабұға өсіруге бағытталған.
2. Әзербайжан: Şirin aquaculture
3. Қырғыз: таза суунун аквакультурасы
4. Өзбек: chuchuk suv mahsulotlari yetishtirish
5. Түрік: tatlı su su ürünleri yetiştiriciliği
6. Ағылшын: freshwater aquaculture
7. Испан: acuicultura de agua dulce
8. Неміс: süßwasser-Aquakultur
9. Француз: aquaculture en eau douce
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, семантикалық мағынасын басшылыққа ала отырып, тұщы судағы акваөсіру деп қолданған дұрыс деп санаймыз. | +9 |
| 18. | тұнба ылғалдылығы,
жауын-шашын ылғалдылығы | влажность осадков | влажность осадковтұнба ылғалдылығы,
жауын-шашын ылғалдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұнба ылғалдылығы – атмосферадағы су буы, ауадағы су буының концентрациясы. Тропосфера азоттан, оттектен, көмірқышқыл газынан ғана емес, сонымен қатар су буынан да тұрады. Су мұхиттардың, көлдердің және т.б. бетінен буланып, атмосфераға түседі. Ылғалдылық жауын-шашынның, шық немесе тұманның ықтималдығын көрсетеді.
2. Әзербайжан: yağış rütubət
3. Қырғыз: жаан-чачындын нымдуулугу
4. Өзбек: namlik yog`ingarchilik
5. Түрік: yağış nemi
6. Ағылшын: precipitation humidity
7. Испан: humedad de precipitación
8. Неміс: niederschlag Luftfeuchtigkeit
9. Француз: humidité des précipitations
10. Бекітілген нұсқасы: тұнба (осадок) (2005), ауаның үлестік ылғалдылығы- влажность воздуха удельная (2015).
11. Заңнамадағы қолданысы- қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, ескере отырып, тұнба ылғалдылығы деген нұсқада қолдануға болады деп санаймыз. | +13 |
| 19. | беріш кенелері
берішті кенелер | галловые клещи | галловые клещиберіш кенелері
берішті кенелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Беріш кенелері – төрт аяқты (өт кенелері) - екі жұп аяғы мен ұзартылған денесі бар микроскопиялық кенелер тобы.
2. Әзербайжан: gənələr berish
3. Қырғыз: бериш кенелери
4. Өзбек: бериш каналари
5. Түрік: beriş keneleri
6. Ағылшын: gallic ticks
7. Испан: ácaros de las agallas
8. Неміс: galle-Milben
9. Француз: acariens gaulois
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, ескере отырып, беріш кенелері деп қолдануға болады деп санаймыз. | +13 |
| 20. | ісіктүзуші сымыр | галловый червец | галловый червецісіктүзуші сымырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ісіктүзуші сымыр – тоғайлы ормандарда тіршілік етеді. Жыңғылдың (Tamarіx spp.) жасыл бұтақшаларының түбіндегі түйіндер арасында қоректенетін, өсімдіктің қабығымен бірігіп өсіп, ісік түзетін құрт.
2. Әзербайжан: şiş tel
3. Қырғыз: шишик зымы
4. Өзбек: ўсма мафтуна
5. Түрік: tümör teli
6. Ағылшын: gallic worm
7. Испан: gusano galo
8. Неміс: галловый chervets
9. Француз: vers gaulois
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, ескере отырып, ісіктүзуші сымыр деп қолдануға болады деп санаймыз. | +7 |
| 21. | қолдаушы қорық | заповедник сепортер | заповедник сепортерқолдаушы қорықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қолдаушы қорық – сыртқы күштің әсерінен бұзылған, өздігінен табиғи түрде қалыпқа келе алмайтын, республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
2. Әзербайжан: qoruğu dəstəkləyən
3. Қырғыз: колдоочу корук
4. Өзбек: табиат қўриқхонасини қўллаб-қувватлаш
5. Түрік: destekleyici doğa koruma alanı
6. Ағылшын: seporter nature reserve
7. Испан: reserva natural de seporter
8. Неміс: seporter reserve
9. Француз: réserve naturelle de seporter
10. Бекітілген нұсқасы: қолдаушы (эконом) 1990
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, экология саласындағы қалыптасқан атау екендігін ескере отырып қолдаушы қорық деп қолдануға болады деп санаймыз. | -1 |
| 22. | атмосфераны ластайтын нүктелi көздер | источник загрязнения атмосферы точечный | источник загрязнения атмосферы точечныйатмосфераны ластайтын нүктелi көздерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атмосфераны ластайтын нүктелi көздер – жылу электрстансалары, түсті және қара металлургия өнеркәсіптері, зауыттар, ауа мен топырақты, көбінесе, мал және құс өсіретін шаруашылықтар, ет және сүт өндіретін кәсіпорындар, сондай-ақ, егістік жерлерге қолданылатын улы химикаттар, пестицидтер және минералды тыңайтқыштар жатады.
2. Әзербайжан: atmosfer çirklənməsi point mənbələri
3. Қырғыз: атмосферанын булгануу булактары
4. Өзбек: атмосфера ифлосланишининг нуқта манбалари
5. Түрік: atmosferik kirliliğin nokta kaynakları
6. Ағылшын: the source of atmospheric pollution is spot
7. Испан: fuente de contaminación atmosférica puntual
8. Неміс: quelle der Luftverschmutzung punktuell
9. Француз: source ponctuelle de pollution atmosphérique
10. Бекітілген нұсқасы: атмосфералық жағдайлар (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, экология саласындағы қалыптасқан атау екендігін ескере отырып атмосфераны ластайтын нүктелi көздер деп қолдануға болады деп санаймыз. | +1 |
| 23. | оқпа суы | карстовая вода | карстовая водаоқпа суыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқпа суы – таужыныстардың еруі нәтижесінде пайда болған жер қыртысындағы жарықтарды, қуыстарды, каналдарды толтыратын жерасты суы.
2. Әзербайжан: karst suyu
3. Қырғыз: карст суусу
4. Өзбек: karst suvi
5. Түрік: karstik su
6. Ағылшын: karst water
7. Испан: agua kárstica
8. Неміс: karstwasser
9. Француз: eau karstique
10. Бекітілген нұсқасы: карст (төтенше жағдай) (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12. Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, геология саласындағы қалыптасқан атау екендігін ескере отырып оқпа суы деп қолдануға болады деп санаймыз. | +7 |
| 24. | орман өртеңіндегі егіншілік жүйесі | лесопольная система земледелия | лесопольная система земледелияорман өртеңіндегі егіншілік жүйесіСаласы Этимологиясы ДефинициясыОрман өртеңіндегі егіншілік – орман аймағындағы егіншіліктің қарабайыр жүйесі. Орман орны болған жерлерді өңдеп дақыл егетін алқап. Бірнеше жыл дақыл алынғаннан кейін 10-20 жылға өңделусіз қалдырылады да, жер телімі орман өсімдіктерімен қаптайды, топырақ құнарлылығын қалпына келтіреді. Уақыт өткен соң қайтадан жыртылып егістікке айналады.
2. Әзербайжан: meşə təsərrüfatı sistemi
3. Қырғыз: токой өстүрүү системасы
4. Өзбек: o`rmon xo`jaligi tizimi
5. Түрік: ormancılık tarım sistemi
6. Ағылшын: forest-field system of agriculture
7. Испан: sistema forestal de la agricultura
8. Неміс: das forstwirtschaftliche System der Landwirtschaft
9. Француз: système d`agriculture forestière
10. Бекітілген нұсқасы: орман кодексі (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2010 жылғы 28 қыркүйектегі №630 Бұйрығы. Мысалы, Жайылымдар жолдар, орам соқпақтары ө/қ жыралар ағашы кесілген жерлер өртеңдер
12. Ұсыныстар: «Орман өртеңіндегі егіншілік» ұғымын білдіре алатын өзге балама атау жоқ, сөздің терминдік әлеуеті жоғары. Заңнамадағы сөз тіркесінің негізгі бөлігінің қолданысын негізге ала отырып, ұғымның анықтамасын зерделей келе көрсетілген термин бекітілуге лайық деп танимыз. | -3 |
| 25. | өзеннің төменгі ағысы | низовье реки | низовье рекиөзеннің төменгі ағысыСаласы Этимологиясы ДефинициясыӨзеннің төменгі ағысы – өзен суының мол, алайда су беткейінің ең кіші еңіскен төменгі бөлігі. Өзеннің төменгі ағысы оны ең кең бөлігі, өзен аузына жақындаған жері.
2. Әзербайжан: çayın aşağı hissəsi
3. Қырғыз: низовье дарыясы
4. Өзбек: daryoning quyi qismi
5. Түрік: низовье nehir
6. Ағылшын: lower reaches of the river
7. Испан:fondo del río
8. Неміс: flussabwärts
9. Француз:cours inférieur de la rivière
10. Бекітілген нұсқасы: ағыс толқыны (су шаруаш., 2005), өзен саласы (геогр., 2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 8 қарашадағы №1181 қаулысы. Мысалы, Мемлекеттік шекара шекаралық өзеннің су ағысының ортасынан немесе аралдық учаскелер арқылы
12. Ұсыныстар: Заңнамадағы сөз тіркесінің қолданысын негізге ала отырып, ұғымның анықтамасын, фономорфологиялық құрылымын, жалпы лингвистикалық қолданысын, салалық ерекшелігін зерделей келе көрсетілген термин бекітілуге лайық деп танимыз. | +13 |
| 26. | тау бөктері,
адырлар | прилавки (геогр.; геол.) | прилавки (геогр.; геол.)тау бөктері,
адырларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тау бөктері, адырлар – жел мен тау жыныстарының түзілуінен пайда болатын түрлі сипаттағы қазаншұңқырлар, үлкенді-кішілі ойпаттар.
2. Әзербайжан: dağətəyi, alovlu adyres
3. Қырғыз: тоо этектериндеги, жалындаган адырдар
4. Өзбек: суянчиқ, оловли адирлар
5. Түрік: önderler, alevli cehennemlerdir
6. Ағылшын: prilavki
7. Испан: mostradores
8. Неміс: Ladentische
9. Француз: comptoirs
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, экология саласындағы қалыптасқан атау екендігін ескере отырып тау бөктері, адырлар деп қолдануға болады деп санаймыз | +9 |
| 27. | су басу | подтопление | подтоплениесу басуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Су басу – 1) жер бетіндегі ағын сулардың немесе жер асты сулары деңгейінің көтерілуі; 2) өзен маңындағы жер аумағын су тасу немесе тасқын кезінде (табиғи cу басу), не өзен арнасы мен аңғарына жасанды түрде бөгет салу кезінде (жасанды су басу) судың қаптай жайылуы.
2. Әзербайжан: sel
3. Қырғыз: суу ташкыны
4. Өзбек: сув тошқини
5. Түрік: sel baskını
6. Ағылшын: subtraction
7. Испан: inundaciones
8. Неміс: Grundwasserhebung
9. Француз: inondation
10. Бекітілген нұсқасы: бекітілмеген.
11. Заңнамадағы қолданысы: қолданыста кездеспейді.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды, энергетика саласындағы қалыптасқан атау екендігін ескере отырып су басу деп қолдануға болады деп санаймыз | -2 |
| 28. | су басу | затопление | затоплениесу басуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Су басу – өзендерде, су айдындарында немесе жер асты суларында деңгейдің көтерілуі нәтижесінде өзен аңғарларының ойпаттары мен учаскелерін толтыру. Бұл әдетте қарқынды жауын-шашын мен көктемгі қардың еруімен байланысты табиғи процесс.
2. Әзербайжан: sel
3. Қырғыз: суу ташкыны
4. Өзбек: сув тошқини
5. Түрік: sel baskını
6. Ағылшын: silencing
7. Испан: inundación
8. Неміс: Überschwemmung
9. Француз: inondation
10. Бекітілген нұсқасы: су басу шегі (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: Каспий теңiзi жағалауының су басу мен су жайылу қаупi төнген аймағындағы тұрақты шаруашылық қызметтi және халықты қорғауды қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар туралы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң қаулысы 30 қазан 1992 ж. N 925. Мысалы: Каспий теңiзi жағалауының су басу мен су жайылу қаупi төнген аймағындағы тұрақты шаруашылық қызметтi және халықты қорғауды қамтамасыз ету.
12.Ұсыныстар. Жоғарыда берілген анықтаманы, аудармаларды ескере отырып су басу деп қолдануға болады деп санаймыз. | +12 |
| 29. | биткоин | биткоин | биткоинбиткоинСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биткоин – операцияларды есепке алу үшін аттас бірлікті пайдаланатын пирингтік төлем жүйесі.
Биткоин - (ағылш. bitcoin, bit – бит, coin - монета)
2. Әзербайжан: bitcoin
3. Қырғыз: биткоин
4. Өзбек: bitkoin
5. Түрік: bitcoin
6. Ағылшын: bitcoin
7. Испан: bitcoin
8. Неміс: bitcoin
9. Француз: bitcoin
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген «биткоин» сөзі қазақ тілінде «биткоин» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 30. | краудфандинг | краудфандинг | краудфандингкраудфандингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Краудфандинг – көптеген жеке тұлғалардың аз мөлшердегі капиталын жаңа іскерлік кәсіпті қаржыландыру үшін пайдалану.
Краудфандинг – (ағылш. crowdfunding, crowd – тобыр, funding – қаржыландыру).
2. Әзербайжан: kraudfandinq
3. Қырғыз: краудфандинг
4. Өзбек: kraudfanding
5. Түрік: kitle fonlaması
6. Ағылшын: crowdfunding
7. Испан: crowdfunding
8. Неміс: crowdfunding
9. Француз: crowdfunding
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: краудфандинг – краудфандинг.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне ағылшын тілінен енген «краудфандинг» сөзі қазақ тілінде «краудфандинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 31. | жәбірлеу, буллинг | травля (буллинг) | травля (буллинг)жәбірлеу, буллингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Буллинг – сөзбен психологиялық қысым көрсету немесе күш көрсету арқылы адамның өзгені кемсітуі, қорлауы, үстемдік танытуы.
Буллинг (ағыл. bullying – қорлау, қудалау, мазалау).
2. Әзербайжан: qısnama
3. Қырғыз: рэкетчилик
4. Өзбек: bezorilik
5. Түрік: zorbalık
6. Ағылшын: bullying
7. Испан: bullying
8. Неміс: mobbing
9. Француз: harcèlement
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: буллинг - жәбірлеу (буллинг); буллинг.
12. Ұсыныстар. Орыс тіліндегі «травля» сөзі қазақ тіліне «жәбірлеу» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз.
Сонымен қатар ағылшын тілінен енген «буллинг» сөзі қазақ тілінде «жәбірлеу» сөзімен аударылуы қажет деп санаймыз. | +14 |
| 32. | треккинг, треккиң | треккинг | треккингтреккинг, треккиңСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Треккинг – белгіленген жерлерде түней отырып, таулы жерлерге ұзақ жаяу саяхат жасау.
Треккинг (ағыл. trekking, trek – ұзақ сапарға шығу).
2. Әзербайжан: trekking
3. Қырғыз: трекинг
4. Өзбек: trekking
5. Түрік: doğa yürüyüşü
6. Ағылшын: trekking
7. Испан: trekking
8. Неміс: trekking
9. Француз: trekking
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген «треккинг» сөзі қазақ тілінде «треккинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 33. | ФБШ (факторлы-балдық шкала, факторлық-балдық шкала) | ФБШ (факторно-балльная шкала) | ФБШ (факторно-балльная шкала)ФБШ (факторлы-балдық шкала, факторлық-балдық шкала)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Факторлы-балдық шкала – қызметкерлердің лауазымдық жалақысы жұмыс көлемі мен күрделілігіне байланысты болатын жүйе.
Фактор (лат. factor - жасаушы, шығарушы).
Балл (франц. balle - шар).
Шкала (итал. scala - баспалдақ, сызғыш).
2. Әзербайжан: faktor-bal şkalası
3. Қырғыз: фактордук-баллдык шкала
4. Өзбек: faktor-ball shkalasi
5. Түрік: faktör puan ölçeği
6. Ағылшын: factor-point scale
7. Испан: escala de puntos factoriales
8. Неміс: faktor-Punkt-Skala
9. Француз: échelle factorielle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: факторно-балльная шкала – факторлық-балдық шкала.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне латын, француз, итальян тілдерінен енген «факторно-балльная шкала» сөз тіркесі қазақ тілінде «факторлық-балдық шкала» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 34. | эпифитотия | эпифитотия | эпифитотияэпифитотияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Эпифитотия – өсімдіктегі жұқпалы аурулардың белгілі бір мерзім мен үлкен аймақта кең таралуы.
Эпифитотия – (эпи... және грек. phyton – өсімдік).
2. Әзербайжан: epifitotiya
3. Қырғыз: эпифитотия
4. Өзбек: epifitotiya
5. Түрік: epiphytotia
6. Ағылшын: epiphytotics
7. Испан: epifitotia
8. Неміс: epiphytotie
9. Француз: épiphytie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: эпифитотия – эпифитотия.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне грек тілінен енген «эпифитотия» сөзі қазақ тілінде «эпифитотия» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 35. | эпизоотиялық ахуал | эпизоотическое состояние | эпизоотическое состояниеэпизоотиялық ахуалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Эпизоотиялық ахуал – жануарлар ауруларының болуымен, олардың таралуымен және ауру деңгейімен сипатталатын, нақты көрсетілген уақытта белгілі бір аумақтағы ветеринариялық-санитариялық жағдай.
Эпизоотия – (грек. ἐπι — арасында; ζῷον — жануар).
2. Әзербайжан: epizodik vəziyyət
3. Қырғыз: эпизоотиялык абал
4. Өзбек: epizootik holat
5. Түрік: epizootik durum
6. Ағылшын: epizootic condition
7. Испан: estado epizoótico
8. Неміс: episodischer Zustand
9. Француз: état épizootique
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: эпизоотиялық ахуал – эпизоотиялық жай-күй; эпизоотиялық жағдай.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне грек тілінен енген «эпизоотическое состояние» сөз тіркесі қазақ тілінде «эпизоотиялық ахуал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 36. | катаклизм, зілзала | катаклизм | катаклизмкатаклизм, зілзалаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Катаклизм – жойқын атмосфералық және вулкандық процестердің әсерінен жер бетінің кеңдігінде органикалық тіршіліктің табиғаты мен жағдайының күрт өзгеруі.
Катаклизм – (еж.-грек. κατακλυσμός «су тасқыны, топан су»; κατά «төмен» + κλύζω «тазалау, жуу»).
2. Әзербайжан: cataclysm
3. Қырғыз: катаклизм
4. Өзбек: kataklizm
5. Түрік: felaket
6. Ағылшын: cataclysm
7. Испан: cataclismo
8. Неміс: katastrophe
9. Француз: cataclysme
10. Бекітілген нұсқасы: катаклизм (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: катаклизм – зiлзала; апат; қиындықтар; апатты құбылыстар; катаклизм.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне грек тілінен енген «катаклизм» сөзі қазақ тілінде «зілзала» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 37. | географиялық көрсеткіш, географиялық нұсқама | географическое указание | географическое указаниегеографиялық көрсеткіш, географиялық нұсқамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Географиялық көрсеткіш – белгілі бір географиялық аймақтан шыққан және олардың шыққан жеріне тән қасиеттері немесе беделі бар тауарларда пайда болатын белгі.
География – (гр. γεωγραφία, «жерді сипаттау» деген мағына береді: гр. γαία — «Жер» және гр. γράφειν — «сипаттап жазу», «суреттеу».
2. Әзербайжан: coğrafi göstəriş
3. Қырғыз: географиялык көрсөткүч
4. Өзбек: geografik ko`rsatkich
5. Түрік: coğrafi işaret
6. Ағылшын: geographical indication
7. Испан: indicación geográfica
8. Неміс: geografische Angabe
9. Француз: indication géographique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: географиялық көрсеткіш - географиялық нұсқама; географиялық көрсеткіш.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, орыс тіліне грек тілінен енген «географическое указание» сөз тіркесі қазақ тілінде «географиялық нұсқама» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 38. | Төрелік келісім немесе келісімшарттағы төрелік ескертпесі | Арбитражное соглашение или арбитражная оговорка в контракте | Арбитражное соглашение или арбитражная оговорка в контрактеТөрелік келісім немесе келісімшарттағы төрелік ескертпесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1.Төрелік келісім немесе келісімшарттағы төрелік ескертпесі – халықаралық коммерциялық келісімшартты жасасу кезінде тараптар қабылдайтын шарттық немесе шарттан бөлінген келісім, онда келісімшартты орындау кезінде тараптар арасында туындауы мүмкін ықтимал дауларды реттеу мәселелері айтылады.
Арбитраж (ағылш. arbitration).
2. Әзербайжан: Müqavilə arbitraj saziş və ya arbitraj bənddə
3. Қырғыз: Келишимдеги арбитраждык келишим же арбитраждык пункт
4. Өзбек: Arbitraj shartnomasi yoki shartnomadagi hakamlik bandi
5. Түрік: Tahkim sözleşmesi veya sözleşmedeki tahkim maddesi
6. Ағылшын: Arbitration agreement or arbitration clause in the contract
7. Испан: Acuerdo de arbitraje o cláusula compromisoria del contrato
8. Неміс: Schiedsvereinbarung oder Schiedsklausel im Vertrag
9. Француз: Convention d`arbitrage ou clause compromissoire dans le contrat
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Арбитражное соглашение или арбитражная оговорка в контракте» сөз тіркесі қазақ тіліне «Төрелік келісім немесе келісімшарттағы төрелік ескертпесі» сөз тіркесімен аударылғаны дұрыс деп санаймыз. | +11 |
| 39. | Салини тестісі | Тест Салини | Тест СалиниСалини тестісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Салини тестіcі – ИДРХО Конвенциясының 25(1) – бабында «инвестициялар» терминін анықтау үшін төрелік соттар қолданатын жетекші тест.
Тест (ағыл. test - сынақ).
2. Әзербайжан: Salini testi
3. Қырғыз: Салини сынагы
4. Өзбек: Salini testi
5. Түрік: felake Salini testi
6. Ағылшын: Salini test
7. Испан: prueba de Salini
8. Неміс: salini-Test
9. Француз: test de Salini
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Тест Салини» сөз тіркесі қазақ тіліне «Салини тестісі» сөз тіркесімен аударылғаны дұрыс деп санаймыз. | +3 |
| 40. | бизнес-ахуал | бизнес-климат | бизнес-климатбизнес-ахуалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бизнес-ахуал – кез келген елде, аймақта бизнес жүргізу үшін жасалған шарттар жиынтығы.
Бизнес (ағылш. busіness – кәсіпкерлік, сауда-саттық).
Климат (көне грек. κλίμα (κλίματος) — «еңіс»
2. Әзербайжан: biznes iqlimi
3. Қырғыз: бизнес климаты
4. Өзбек: biznes iqlimi
5. Түрік: iş iklimi
6. Ағылшын: business climate
7. Испан: clima de negocios
8. Неміс: geschäftsklima
9. Француз: climat des affaires
10. Бекітілген нұсқасы: -
Заңнамадағы қолданысы: бизнес-ахуал - бизнес-ахуал.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бизнес-климат» сөзі қазақ тілінде «бизнес-ахуал» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 41. | коммандиттік серіктестік, сенiм серiктестiгi
| коммандитное товарищество | коммандитное товариществокоммандиттік серіктестік, сенiм серiктестiгi
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Коммандиттік серіктестік – міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен қосымша жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, салымшылардың мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін бір немесе одан көп қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруына қатыспайтын cеріктестік.
Коммандит (франц. commandite – демеушілік).
2. Әзербайжан: kommandit ortaqlığı
3. Қырғыз: коммандиттик шериктештик
4. Өзбек: kommandit sheriklik
5. Түрік: komuta ortaklığı
6. Ағылшын: limited partnership
7. Испан: sociedad en comandita
8. Неміс: kommanditgesellschaft
9. Француз: société en commandite
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: коммандиттік
серiктестік – коммандиттік серiктестік; сенiм серiктестiгi.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «коммандитное товарищество» сөз тіркесі қазақ тілінде «командиттік серіктестік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 42. | айыпақыны өндіріп алу | взыскание неустойки | взыскание неустойкиайыпақыны өндіріп алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айыпақыны өндіріп алу – ақшалай түрде көрсетілген және шарт талаптарын бұзушы төлейтін айыппұл.
2. Әзербайжан: dəbbə pulu tutulması
3. Қырғыз: айыпты өндүрүү
4. Өзбек: jarimani undirish
5. Түрік: cezanın toplanması
6. Ағылшын: recovery of the penalty
7. Испан: cobro de multa
8. Неміс: rückforderung einer strafe
9. Француз: récupération d`une pénalité
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: айыпақыны өндіріп алу.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «взыскание неустойки» сөз тіркесі қазақ тілінде «айыпақыны өндіріп алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 43. | мүгедектігі бар адамдар | лица с инвалидностью | лица с инвалидностьюмүгедектігі бар адамдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мүгедектігі бар адам – тұрмыс-тіршілігінің шектелуіне және оны әлеуметтік қорғау қажеттігіне әкелетін, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемістіктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған адам.
2. Әзербайжан: əlilliyi olan şəxslər
3. Қырғыз: майыптыгы бар адамдар
4. Өзбек: nogironligi bo`lgan shaxslar
5. Түрік: engelli kişiler
6. Ағылшын: persons with disabilities
7. Испан: personas con discapacidad
8. Неміс: personen mit Behinderung
9. Француз: personnes handicapées
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мүгедектігі бар адамдар.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лица с инвалидностью» сөз тіркесі қазақ тілінде «мүгедектігі бар адамдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 44. | ақылға қонымды мерзім, қисынды мерзім | разумный срок | разумный срокақылға қонымды мерзім, қисынды мерзімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақылға қонымды мерзім – міндеттемені орындау үшін жеткілікті уақыт кезеңі.
2. Әзербайжан: ağlabatan müddət
3. Қырғыз: акылга сыярлык мөөнөт
4. Өзбек: o`rtacha muddat
5. Түрік: makul bir süre
6. Ағылшын: reasonable time
7. Испан: tiempo razonable
8. Неміс: angemessene Frist
9. Француз: délai raisonnable
10. Бекітілген нұсқасы: -
Заңнамадағы қолданысы: ақылға қонымды мерзім; қисынды мерзiм.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разумный срок» сөз тіркесі қазақ тілінде «қисынды мерзiм» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 45. | Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары | филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан | филиалы банков-нерезидентов Республики КазахстанҚазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары – Қазақстан Республикасының шегінен тыс орналасқан банк немесе өзге кредиттік ұйым болып табылатын резидент емес заңды тұлғалардың филиалдары.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikası qeyri-rezident bankların filialları
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын резидент эмес банктарынын филиалдары
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasi norezident banklarining filiallari
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti`nde yerleşik olmayan bankaların şubeleri
6. Ағылшын: branches of non-resident banks of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: sucursales de bancos no residentes de la República de Kazajstán
8. Неміс: filialen von nichtansässigen Banken der Republik Kasachstan
9. Француз: succursales de banques non résidentes de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктерінің филиалдары.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының бейрезидент банктерінің филиалдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 46. | әуе компаниясы, авиакомпания | авиакомпания | авиакомпанияәуе компаниясы, авиакомпанияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әуе компаниясы (авиакомпания) – жолаушылар және жүк тасымалымен айналысатын, авиациялық жұмыс атқаратын мекеме.
Авиакомпания (латын. avis – құс, соmраniа - қоғамдастық).
2. Әзербайжан: aviaşirkət
3. Қырғыз: авиакомпания
4. Өзбек: aviakompaniya
5. Түрік: havayolu şirketi
6. Ағылшын: airline
7. Испан: línea de aviación
8. Неміс: Fluggesellschaft
9. Француз: compagnie aérienne
10. Бекітілген нұсқасы: авиакомпания, әуекомпания (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: әуе компаниясы, авиакомпания – авиакомпания; әуе компаниясы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «авиакомпания» сөзі қазақ тілінде «авиакомпания» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 47. | төрелік, арбитраж | арбитраж | арбитражтөрелік, арбитражСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төрелік (арбитраж) – кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар арасындағы (мемлекет ішілік), сондай-ақ мемлекеттер арасындағы дау-дамайды шешу тәсілі немесе арнайы ұйым.
Арбитраж (франц. arbitrage - ара ағайындық).
2. Әзербайжан: arbitraj
3. Қырғыз: арбитраж
4. Өзбек: arbitraj
5. Түрік: tahkim
6. Ағылшын: arbitration
7. Испан: arbitraje
8. Неміс: schiedsverfahren
9. Француз: arbitrage
10. Бекітілген нұсқасы: төрелік, арбитраж (1993).
11. Заңнамадағы қолданысы: арбитраж – арбитраж; төрелік.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «арбитраж» сөзі қазақ тілінде «төрелік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 48. | қағидалар, ережелер | правила | правилақағидалар, ережелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қағидалар, ережелер – мақсатқа жету, тапсырманы шешу немесе белгілі бір функцияны орындау үшін бұрын қолданылған әдіске қарағанда ең тиімді әдісті қолдану тұрақтылығын қамтамасыз ететін іс-әрекетті немесе бірқатар әрекеттердің белгілі бір реттілігін білдіретін термин.
2. Әзербайжан: qaydalar
3. Қырғыз: эрежелер
4. Өзбек: qoidalar
5. Түрік: yönetmelik
6. Ағылшын: rules
7. Испан: reglas
8. Неміс: die Regeln
9. Француз: règles
10. Бекітілген нұсқасы: қағида (2018); қағида (іс жүргізу) (2010).
11. Заңнамадағы қолданысы: правила -
қағидалар; ережелер.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «правила» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «қағида» және «ереже» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 49. | тәсіл, әдіс | способ | способтәсіл, әдісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәсіл, әдіс – көздеген мақсатқа жету тәсілі, тәртіпке келтірген қызмет жүйесі.
2. Әзербайжан: yol
3. Қырғыз: жол
4. Өзбек: usul
5. Түрік: usul
6. Ағылшын: way
7. Испан: manera
8. Неміс: weg
9. Француз: façon
10. Бекітілген нұсқасы: тәсіл (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: тәсіл, әдіс-тәсіл.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «способ» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «тәсіл» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 50. | сұрып, сорт | сорт | сортсұрып, сортСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сұрып, сорт – белгілі бір сапалық сипаттамалары бар өнім түрі (шикізат немесе дайын өнім).
Сорт (франц. sorte, лат. sors - түр, әртүрлілік)
2. Әзербайжан: sinif
3. Қырғыз: түрү
4. Өзбек: sinf
5. Түрік: sınıf
6. Ағылшын: grade
7. Испан: grado
8. Неміс: sorte
9. Француз: sorte
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сұрып, сорт – сорт.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сорт» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «сұрып» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 51. | тездетілген сараптама, жеделдетілген сараптама | ускоренная экспертиза | ускоренная экспертизатездетілген сараптама, жеделдетілген сараптамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тездетілген сараптама, жеделдетілген сараптама – үміткерлер немесе шағымданушылардың өтініші бойынша сараптаманы әдеттегі сараптамаға қарағанда тезірек өткізуге мүмкіндік беретін жүйе.
Экспертиза (лат. expertus - тәжірибелі, білімді).
2. Әзербайжан: sürətli ekspertiza
3. Қырғыз: тездетилген экспертиза
4. Өзбек: tezlashtirilgan ekspertiza
5. Түрік: hızlandırılmış muayene
6. Ағылшын: accelerated examination
7. Испан: examen acelerado
8. Неміс: beschleunigte prüfung
9. Француз: expertise accélérée
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ускоренная экспертиза» сөз тіркесі қазақ тілінде «жеделдетілген сараптама» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 52. | аниматор | аниматор | аниматораниматорСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аниматор – белгілі бір әдістер мен технологиялар арқылы мультфильм немесе компьютерлік ойын кейіпкерінің қозғалу елесін жасайтын суретші.
Аниматор (лат. anima - өмір, жан, аниматор - өмір беретін).
2. Әзербайжан: animator
3. Қырғыз: аниматор
4. Өзбек: animator
5. Түрік: animatör
6. Ағылшын: animator
7. Испан: animador
8. Неміс: Animator
9. Француз: animateur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: аниматор – аниматор.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аниматор» сөзі қазақ тілінде «аниматор» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 53. | клининг, клиниң, тазалық, тазалау | клининг | клинингклининг, клиниң, тазалық, тазалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Клининг – үй-жайларды кәсіби түрде тазалау: жиһазды, еден мен қабырға жабындарын тазалау, дақтарды кетіру, қасбеттер мен терезелерді жуу.
Клининг (ағыл. clean - тазалау, жинау).
2. Әзербайжан: təmizlik
3. Қырғыз: тазалоо
4. Өзбек: tozalash
5. Түрік: temizlik
6. Ағылшын: cleaning
7. Испан: limpieza
8. Неміс: reinigung
9. Француз: nettoyage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: клининг – клининг.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «клининг» сөзі қазақ тілінде «клининг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 54. | промоутер | промоутер | промоутерпромоутерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Промоутер – қызметті немесе белгілі бір өнімді жарнамалайтын адам.
Промоутер (ағыл. promote - ілгерілету, алға жылжыту, белсендіру).
2. Әзербайжан: promouter
3. Қырғыз: промоутер
4. Өзбек: promouter
5. Түрік: organizatör
6. Ағылшын: promoter
7. Испан: promotor
8. Неміс: promoter
9. Француз: promoteur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: промоутер
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «промоутер» сөзі қазақ тілінде «промоутер» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 55. | паттерн | паттерн | паттернпаттернСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Паттерн – өмірдің әртүрлі салаларында, негізінен табиғатта және дизайнда қайталанатын элемент.
Паттерн (ағыл. pattern - өрнек, нұсқа, шаблон, пішін, үлгі; схема, диаграмма).
2. Әзербайжан: model
3. Қырғыз: үлгү
4. Өзбек: naqsh
5. Түрік: kalıplar
6. Ағылшын: pattern
7. Испан: patrón
8. Неміс: Pattern
9. Француз: motif
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: паттерн – паттерн.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «паттерн» сөзі қазақ тілінде «паттерн» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 56. | ремейк | ремейк | ремейкремейкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ремейк – бұрыннан бар өнер туындыларына өзіндік сипаттамаларды қосу арқылы олардың жаңа, өзгертілген нұсқаларын шығару.
Ремейк (ағыл. remake – қайта жасау).
2. Әзербайжан: yenidən etmək
3. Қырғыз: ремейк
4. Өзбек: qayta tuzish
5. Түрік: yeniden yapmak
6. Ағылшын: remake
7. Испан: remake
8. Неміс: remake
9. Француз: remake
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген «ремейк» сөзі қазақ тілінде «ремейк» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 57. | пікірсайыс, пікірталас | дебаты | дебатыпікірсайыс, пікірталасСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пікірсайыс, пікірталас – нақты құрылымдалған және арнайы ұйымдастырылған қоғамдық пікір алмасу, өзекті тақырыптар бойынша екі тарап арасындағы пікірталас.
Дебат (грек. διαβάζω — оқимын).
2. Әзербайжан: müzakirə
3. Қырғыз: дебат
4. Өзбек: munozara
5. Түрік: tartışma
6. Ағылшын: debates
7. Испан: debate
8. Неміс: Debatte
9. Француз: débats
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пікірсайыс, пікірталас
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дебат» сөзі қазақ тілінде «пікірсайыс» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 58. | арамшөп-жойғы, гербицид | гербицид (биол.) | гербицид (биол.)арамшөп-жойғы, гербицидСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арамшөп-жойғы, гербицид – арамшөптерді жою үшін қолданылатын химиялық қосылыстар.
Гербицид (лат. herba — шөп және caedo — өлтіремін).
2. Әзербайжан: herbisidlər
3. Қырғыз: гербициддер
4. Өзбек: gerbitsidlar
5. Түрік: herbisitler
6. Ағылшын: herbicides
7. Испан: herbicidas
8. Неміс: Herbizide
9. Француз: herbicides
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: гербицид – гербицид.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гербицид» сөзі қазақ тілінде «гербицид» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 59. | мұзтау, айсберг | айсберг | айсбергмұзтау, айсбергСаласы Этимологиясы ДефинициясыМұзтау, айсберг – мұхит пен теңіздерде жүзіп жүретін немесе қайырлап шөккен аса ірі мұз кесегі, басқаша айтқанда мұздықтардан бөлінген ірі шойтасты мұздар.
Айсберг (ағыл. iceberg, ice — мұз, berg — тау).
2. Әзербайжан: aysberq
3. Қырғыз: айсберг
4. Өзбек: aysberg
5. Түрік: buzdağı
6. Ағылшын: iceberg
7. Испан: iceberg
8. Неміс: Eisberg
9. Француз: iceberg
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген «айсберг» сөзі қазақ тілінде «мұзтау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +14 |
| 60. | мелиорацияланушы жерлер, мелиорацияланатын жерлер | мелиорируемые земли | мелиорируемые землимелиорацияланушы жерлер, мелиорацияланатын жерлерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мелиорацияланушы жерлер, мелиорацияланатын жерлер – мелиорациялық іс-шаралар (суару, құрғату және т.б.) жүзеге асырылатын жерлер.
Мелиорация (лат. melioratio - жақсарту).
2. Әзербайжан: meliorasiya olunan torpaqlar
3. Қырғыз: кайра иштетилген жерлер
4. Өзбек: qayta tiklanadigan erlar
5. Түрік: geri kazanılmış arazi
6. Ағылшын: reclaimed lands
7. Испан: tierras recuperables
8. Неміс: aufbereitetes Land
9. Француз: terres récupérables
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мелиорацияланушы жерлер, мелиорацияланатын жерлер.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мелиорируемые земли» сөз тіркесі қазақ тілінде «мелиорацияланатын жерлер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 61. | авариялық жөндеу, апаттық жөндеу | аварийный ремонт | аварийный ремонтавариялық жөндеу, апаттық жөндеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Авариялық жөндеу, апаттық жөндеу – авариялық жағдайлардан туындаған зақымдануларды жою үшін орындалатын жоспардан тыс жөндеу.
Авария (итал. avaria - зақым, нұқсан).
2. Әзербайжан: təcili təmir
3. Қырғыз: авариялык оңдоо
4. Өзбек: favqulodda ta`mirlash
5. Түрік: acil onarım
6. Ағылшын: emergency repairs
7. Испан: reparación de emergencia
8. Неміс: Schadenreparatur
9. Француз: réparation urgente
10. Бекітілген нұсқасы: апаттық жөндеу (байланыс) (2007).
11. Заңнамадағы қолданысы: авариялық жөндеу, апаттық жөндеу; авариялы жөндеу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аварийный ремонт» сөз тіркесі қазақ тілінде «апаттық жөндеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 62. | мелиорациялық жүйелер | мелиоративные системы | мелиоративные системымелиорациялық жүйелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мелиорациялық жүйелер – атқаратын қызметі бір-бірімен байланысты болатын гидротехникалық инженерлік құрылыстар мен құрылымдар жинағы.
Мелиорация (лат. melioratio - жақсарту).
2. Әзербайжан: meliorasiya sistemləri
3. Қырғыз: мелиоративдик системалар
4. Өзбек: meliorativ tizimlar
5. Түрік: ıslah sistemleri
6. Ағылшын: melioration system
7. Испан: sistemas de recuperación
8. Неміс: Rückgewinnungssysteme
9. Француз: systèmes d`amélioration
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мелиорациялық жүйелер.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мелиоративные системы» сөз тіркесі қазақ тілінде «мелиорациялық жүйелер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 63. | мұрағатталған формат – RAR,
ZIP, RAR, ZIP мұрағатталған форматы | архивированный формат – RAR, ZIP | архивированный формат – RAR, ZIPмұрағатталған формат – RAR,
ZIP, RAR, ZIP мұрағатталған форматыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мұрағатталған формат – RAR, ZIP – ақпаратты ықшам сақтау үшін әртүрлі мұрағат форматтары бар. RAR - ресейлік әзірлеуші WinRAR мұрағатшысымен бірге жасаған формат. ZIP мұрағатын кез-келген компьютерде мұрағатшы бағдарламасынсыз жасауға немесе ашуға болады. RAR жақсы қысу коэффициентімен, ZIP – қаптамадан шығару жеңілдігімен сипатталады.
Архив (лат. archivum-грек тілінен. χεοον – мемлекет мекемесі).
Формат (лат. formo - пішін беру).
2. Әзербайжан: arxivləşdirilmiş format-RAR, ZİP
3. Қырғыз: архивделген формат - RAR, ZIP
4. Өзбек: arxivlangan format-RAR, ZIP
5. Түрік: arşivlenmiş format - RAR, ZIP
6. Ағылшын: archived format – RAR, ZIP
7. Испан: das archivierte Format ist RAR, ZIP
8. Неміс: das archivierte Format ist RAR, ZIP
9. Француз: format archivé-RAR, ZIP
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Архивированный формат – RAR, ZIP» сөз тіркесі қазақ тілінде «RAR, ZIP мұрағатталған форматы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 64. | мұрағатшы, архивариус | архивариус | архивариусмұрағатшы, архивариусСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Архивариус – архив сақтаушы немесе қызметкері.
Архивариус – (лат. archivarius, archium (archivum), көне грек. ἀρχεῖον «қатысатын орын», ἀρχή «бастау, басшылық, билік»).
2. Әзербайжан: arxiv
3. Қырғыз: архивчи
4. Өзбек: arxivchi
5. Түрік: arşivci
6. Ағылшын: archivist
7. Испан: archivista
8. Неміс: Archivar
9. Француз: archiviste
10. Бекітілген нұсқасы: архивариус – мұрағатшы (2000); архив – архив (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: архивариус, мұрағатшы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «архивариус» сөзі қазақ тілінде «архивариус» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 65. | жаппай сату | распродажа | распродажажаппай сатуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаппай сату – сауда саласында әртүрлі себептерге байланысты тауарларды төмендетілген бағамен тез сатудың танымал тәсілі.
2. Әзербайжан: satış
3. Қырғыз: сатуу
4. Өзбек: sotish
5. Түрік: indirimli satış
6. Ағылшын: sale
7. Испан: liquidación
8. Неміс: Ausverkauf
9. Француз: solde
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жаппай сату.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «распродажа» сөзі қазақ тілінде «жаппай сату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 66. | асырауындағы адам, асыраудағы адам | иждивенец | иждивенецасырауындағы адам, асыраудағы адамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асырауындағы адам – өзінің күнкөріс көзі жоқ (немесе табысы жеткіліксіз), басқа адамның асырауындағы адам.
2. Әзербайжан: öhdəsində
3. Қырғыз: көз каранды
4. Өзбек: qaram
5. Түрік: bağımlı
6. Ағылшын: dependent
7. Испан: dependencia
8. Неміс: Unterhaltsempfänger
9. Француз: personne à charge
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: асырауындағы адам - қарауындағы жан; асыраудағы; біреудің асырауындағы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «иждивенец» сөзі қазақ тілінде «асырауындағы адам» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 67. | жазатайым оқиғалардың профилактикасы, жазатайым оқиғалардың алдын алу | профилактика несчастных случаев | профилактика несчастных случаевжазатайым оқиғалардың профилактикасы, жазатайым оқиғалардың алдын алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жазатайым оқиғалардың профилактикасы – жазатайым оқиғаларды болдырмау немесе олардың орын алуын тоқтату үшін жасалған жоспарлар, дайындықтар және іс-әрекеттер.
Профилактика (грек. prophylaktikos – сақтандырғыш).
2. Әзербайжан: qəza qarşısının alınması
3. Қырғыз: кырсыктардын алдын алуу
4. Өзбек: baxtsiz hodisalarning oldini olish
5. Түрік: kazaların önlenmesi
6. Ағылшын: accident prevention
7. Испан: prevención de accidentes
8. Неміс: Unfallverhütung
9. Француз: prévention des accidents
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жазатайым оқиғалардың профилактикасы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профилактика несчастных случаев» сөз тіркесі қазақ тілінде «жазатайым оқиғалардың алдын алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 68. | халықтық толқулар, халық толқулары, халықтың толқуы | народные волнения | народные волненияхалықтық толқулар, халық толқулары, халықтың толқуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Халықтық толқулар, халық толқулары – азаматтық толқулар, жанжал, ұрыс-керіс пен тәртіпсіздіктер.
2. Әзербайжан: Xalq həyəcanı
3. Қырғыз: элдик толкундоолор
4. Өзбек: xalq tartibsizliklari
5. Түрік: halkın huzursuzluğu
6. Ағылшын: popular unrest
7. Испан: disturbios populares
8. Неміс: Volksunruhen
9. Француз: troubles populaires
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: халықтық толқулар, халық толқулары.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «народные волнения» сөз тіркесі қазақ тілінде «халықтың толқуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 69. | абоненттік құрылғы | абонентское устройство | абонентское устройствоабоненттік құрылғыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абоненттік құрылғы – байланыс қызметін пайдаланушылардың ақпарат алатын құрылғылары (телефон аппараттары, радиоторапқа қосылатын қатты сөйлегіштер, абоненттік телеграф, телетайп аппараттары және т.б.).
Абонент (франц. abonner - жазылу).
2. Әзербайжан: abunəçi cihazı
3. Қырғыз: абоненттик түзмөк
4. Өзбек: abonent qurilmasi
5. Түрік: abone cihazı
6. Ағылшын: subscriber device
7. Испан: dispositivo de abonado
8. Неміс: Teilnehmergerät
9. Француз: appareil abonné
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: абоненттік құрылғы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «абонентское устройство» сөз тіркесі қазақ тілінде «абоненттік құрылғы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 70. | мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру | автоматизация процесса оказания государственной услуги | автоматизация процесса оказания государственной услугимемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру – электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсетуді қамтамасыз ету үшін көрсетілетін қызмет берушінің әкімшілік процестерін түрлендіру рәсімі.
Автоматизация (еж.-грек. αττόματος - өзі қозғалатын).
2. Әзербайжан: dövlət xidmətlərinin göstərilməsi prosesinin avtomatlaşdırılması
3. Қырғыз: мамлекеттик кызмат көрсөтүү процессин автоматташтыруу
4. Өзбек: davlat xizmatlarini ko`rsatish jarayonini avtomatlashtirish
5. Түрік: kamu hizmeti sürecinin otomasyonu
6. Ағылшын: automation of the process of rendering public services
7. Испан: automatización del Servicio público
8. Неміс: automatisierung des öffentlichen Dienstleistungsprozesses
9. Француз: automatisation des services publics
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру; мемлекеттік қызметтер көрсету процесін автоматтандыру.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «автоматизация процесса оказания государственной услуги» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 71. | автортанушылық зерттеу | автороведческое исследование | автороведческое исследованиеавтортанушылық зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Автортанушылық зерттеу – авторлықты (туындыны атрибуциялау) белгілеу немесе автор туралы және мәтіндік құжатты жасау шарттары туралы қандай да бір мәлімет алу мақсатында мәтінді (көбінесе баспа түрінде) зерттеу.
Автор (лат. auctor - жаратушы немесе грек. autos – өзі).
2. Әзербайжан: müəllifşünaslıq tədqiqatları
3. Қырғыз: автордун изилдөөсү
4. Өзбек: muallif tadqiqotlari
5. Түрік: yazarlık araştırması
6. Ағылшын: author`s research
7. Испан: investigación de autoría
8. Неміс: Autorenforschung
9. Француз: recherche d`auteur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: автортанушылық зерттеу - автортану зерттеуі.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «автороведческое исследование» сөз тіркесі қазақ тілінде «автортанушылық зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 72. | шетел мемлекеті арнайы қызметінің құпия іске тартушы агенті | агент-вербовщик спецслужб иностранного государства | агент-вербовщик спецслужб иностранного государствашетел мемлекеті арнайы қызметінің құпия іске тартушы агентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шетел мемлекеті арнайы қызметтерінің құпия іске тартушы агенті – арнайы қызмет басшылығымен және соның тапсырмалары бойынша агент ретінде жаңа тұлғаларды құпия ынтымақтастыққа тартуды жүзеге асыратын арнайы дайындалған агент.
2. Әзербайжан: xarici dövlətin xüsusi xidmət orqanlarının cəlbedici agenti
3. Қырғыз: чет мамлекеттин атайын кызматтарын жалдоочу агент
4. Өзбек: xorijiy davlat razvedka xizmatlarini yollovchi agent
5. Түрік: yabancı bir ülkenin istihbarat servislerinin ajan-işvereni
6. Ағылшын: agent-recruiter of the special services of a foreign state
7. Испан: agente de reclutamiento de servicios especiales de un estado extranjero
8. Неміс: agent-Personalvermittler von Geheimdiensten eines ausländischen Staates
9. Француз: agent de recrutement des services spéciaux d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Агент-вербовщик спецслужб иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шетел мемлекеті арнаулы қызметінің құпия іске тартушы агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 73. | шетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ықпал етуші агенті, шетел мемлекеті арнайы қызметінің ықпал етуші агенті | агент влияния спецслужб иностранного государства | агент влияния спецслужб иностранного государствашетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ықпал етуші агенті, шетел мемлекеті арнайы қызметінің ықпал етуші агентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ықпал етуші агенті – арнайы қызметтегі лауазымды адам, шет мемлекеттің жедел уәкілі, барлау қызметкері болмаса да жұмысқа қабылданғаннан кейін белгілі бір мақсаттарға жету үшін өз ықпалын пайдаланады.
2. Әзербайжан: xarici dövlətin xüsusi xidmət orqanlarının təsir agenti
3. Қырғыз: чет мамлекеттин атайын кызматтарынын таасир берүүчү агенти
4. Өзбек: xorijiy davlat razvedka xizmatlarining ta`sir agenti
5. Түрік: yabancı bir devletin istihbarat servislerinin etki ajanı
6. Ағылшын: agent of influence of special services of a foreign state
7. Испан: agente de influencia de los servicios especiales de un estado extranjero
8. Неміс: agent des Einflusses von Geheimdiensten eines fremden Staates
9. Француз: agent d`influence des services secrets d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Агент влияния спецслужб иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шетел мемлекеті арнаулы қызметінің ықпал етуші агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 74. | шетелдегі агент | агент закордонный | агент закордонныйшетелдегі агентСаласы Этимологиясы ДефинициясыШетелдегі агент – өз міндеттерін шетелде орындайтын мемлекеттік қауіпсіздік органдарының агенті.
Агент (лат. agens - әрекет).
2. Әзербайжан: xaricdə agent
3. Қырғыз: чет өлкөдөгү агент
4. Өзбек: agent chet elda
5. Түрік: yabancı ajan
6. Ағылшын: overseas agent
7. Испан: agente en el extranjero
8. Неміс: Agent im Ausland
9. Француз: agent à l`étranger
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Агент закордонный» сөз тіркесі қазақ тілінде «шетелдегі агент» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 75. | шетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ақпарат беруші агенті, шетел мемлекеті арнайы қызметінің ақпарат беруші агенті, | агент-информатор спецслужб иностранного государства | агент-информатор спецслужб иностранного государствашетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ақпарат беруші агенті, шетел мемлекеті арнайы қызметінің ақпарат беруші агенті,Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шетел мемлекеті арнайы қызметтерінің ақпарат беруші агенті – құқық қорғау органдарымен немесе арнайы қызметтермен жасырын жұмыс істейтін және оларға қызықты адамдардың қызметі туралы қажетті ақпарат беретін адам.
Агент (лат. agens - әрекет).
Информатор (ағылшын. informer – хабар беруші, сөз тасушы).
2. Әзербайжан: xarici dövlətin xüsusi xidmət orqanlarının agent-informatoru
3. Қырғыз: агент-чет мамлекеттин атайын кызматтарынын информатору
4. Өзбек: xorijiy davlat razvedka xizmatlarining axborot agenti
5. Түрік: yabancı bir ülkenin istihbarat servislerinin muhbir ajanı
6. Ағылшын: informer of the special services of a foreign state
7. Испан: agente informante de los servicios especiales de un estado extranjero
8. Неміс: agent-Informant der Geheimdienste eines fremden Staates
9. Француз: agent-informateur des services spéciaux d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Агент-информатор спецслужб иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шетел мемлекеті арнаулы қызметінің ақпарат беруші агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 76. | жасырын агент | агент-нелегал | агент-нелегалжасырын агентСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасырын агент – шет мемлекетте сол мемлекеттің немесе үшінші ел азаматының атын жамылып жұмыс істейтін агент.
Агент (лат. agens - әрекет).
2. Әзербайжан: agent-qanunsuz
3. Қырғыз: агент-мыйзамсыз
4. Өзбек: noqonuniy agent
5. Түрік: kaçak ajan
6. Ағылшын: illegal agent
7. Испан: agente ilegal
8. Неміс: ein illegaler Agent
9. Француз: agent clandestin
10. Бекітілген нұсқасы: агент – агент (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: агент - агент
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «агент-нелегал» сөзі қазақ тілінде «жасырын агент» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 77. | шетел мемлекеті арнаулы қызметтерін байланыстырушы агенті, шетел мемлекеті арнаулы қызметін байланыстырушы агент | агент-связник спецслужб иностранного государства | агент-связник спецслужб иностранного государствашетел мемлекеті арнаулы қызметтерін байланыстырушы агенті, шетел мемлекеті арнаулы қызметін байланыстырушы агентСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шет мемлекеттің арнаулы қызметтерінің байланыстырушы агенті – шет мемлекеттің қарсы барлау немесе барлау агенттіктері басқа агенттермен жеке байланыс үшін делдал ретінде пайдаланатын агент.
Агент (лат. agens - әрекет).
2. Әзербайжан: xarici dövlətin xüsusi xidmət orqanlarının agent-rabitəçisi
3. Қырғыз: чет мамлекеттин атайын кызматтарынын байланыш агенти
4. Өзбек: xorijiy davlat razvedka xizmatlarining aloqa agenti
5. Түрік: yabancı bir ülkenin istihbarat servislerinin irtibat ajanı
6. Ағылшын: agent-liaison of the special services of a foreign state
7. Испан: agente de enlace de los servicios especiales de un estado extranjero
8. Неміс: agent-Kommunikationspartner von Geheimdiensten eines fremden Staates
9. Француз: agent de liaison des services spéciaux d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: агент – агент (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: агент – агент
12. Ұсыныстар. «Агент-связник спецслужб иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шет мемлекеттің арнаулы қызметтерін байланыстырушы агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 78. | агентуралық аппарат | агентурный аппарат | агентурный аппаратагентуралық аппаратСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Агентуралық аппарат – агенттер, резиденттер, жасырын және жасырын жолығатын пәтер иелері, пошта жәшіктері мен жасырын телефон иелері.
Агент (лат. agens - әрекет).
Аппарат (лат. apparātus – құрал-сайман, жабдық).
2. Әзербайжан: agent aparatı
3. Қырғыз: агенттик аппарат
4. Өзбек: agent apparati
5. Түрік: ajan aparatı
6. Ағылшын: agent apparatus
7. Испан: aparato de agentes
8. Неміс: agenturgerät
9. Француз: appareil d`agent
10. Бекітілген нұсқасы: агент – агент (2017); аппарат – аппарат
11. Заңнамадағы қолданысы: агент – агент; аппарат – аппарат
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «агентурный аппарат» сөз тіркесі қазақ тілінде «агентуралық аппарат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 79. | агенттік жедел мәліметтер | агентурно-оперативные материалы | агентурно-оперативные материалыагенттік жедел мәліметтерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Агентуралық жедел мәліметтер – құқық қорғау органдарымен немесе арнаулы қызметтермен жасырын жұмыс істейтін және оларға қызықты адамдардың қызметі туралы қажетті ақпарат беретін адам.
Агент (лат. agens - әрекет).
Оперативный (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: agentliyin təcili məlumatı
3. Қырғыз: агенттиктин оперативдүү маалыматтары
4. Өзбек: favqulodda agentlik ma`lumotlari
5. Түрік: acil istihbarat verileri
6. Ағылшын: intelligence and operational materials
7. Испан: información de emergencia de la agencia
8. Неміс: Intelligenz und Einsatzmaterial
9. Француз: informations d`urgence de l`agence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Агентурно-оперативные материалы» сөз тіркесі қазақ тілінде «агентуралық жедел мәліметтер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 80. | қарсыластың агенті | агент противника | агент противникақарсыластың агентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсыластың агенті – жаудың барлау қызметінде жасырын жұмыс істейтін құпия қызметкер.
Агент (лат. agens - әрекет).
2. Әзербайжан: düşmən agent
3. Қырғыз: душмандын агенти
4. Өзбек: dushman agenti
5. Түрік: düşman ajanı
6. Ағылшын: enemy agent
7. Испан: agente enemigo
8. Неміс: feindlicher Agent
9. Француз: agent ennemi
10. Бекітілген нұсқасы: агент – агент (2017); противник – қарсылас (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: агент – агент; противник – қарсылас
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «агент противника» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыластың агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 81. | адвокация | адвокация | адвокацияадвокацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адвокация – белгілі бір әлеуметтік топ немесе тақырыптың құқықтары мен мүдделерін білдіруге және қорғауға, үкіметте (соның ішінде Парламентте) қоғамдық мүдделерді қолпаштауға бағытталған тұрақты қызмет немесе науқанды білдіретін, қоғамдық ұйымдар тәжірибесінен алынған термин.
Адвокация (ағыл. advocacy – қорғау, жақтаушылық, насихат).
2. Әзербайжан: vəkillik
3. Қырғыз: жактоо
4. Өзбек: advokatlik
5. Түрік: savunuculuk
6. Ағылшын: advocacy
7. Испан: defensa
8. Неміс: advocacy
9. Француз: plaidoyer
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Орыс тіліне ағылшын тілінен енген «адвокация» сөзі қазақ тілінде «адвокация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 82. | аджайл (аgile) | аджайл (аgile) | аджайл (аgile)аджайл (аgile)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аджайл – жобаларды басқаруға немесе бағдарламалық жасақтаманы жасауға деген көзқарас.
Аджайл (ағыл. agile - жылдам, епті).
2. Әзербайжан: acayl
3. Қырғыз: аджайл
4. Өзбек: ajayl
5. Түрік: ajayl
6. Ағылшын: agile
7. Испан: agile
8. Неміс: Agile
9. Француз: agile
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: аджайл – аджайл.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аджайл» сөзі қазақ тілінде «аджайл» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 83. | тапсырмалар әкімшісі | администратор заданий | администратор заданийтапсырмалар әкімшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тапсырмалар әкімшісі – қазіргі уақытта тіркелген барлық жалпыға қол жетімді тапсырмалардың аттарын, сипаттамаларын және параметрлерін, сонымен қатар Task Processor қосымшасының конфигурация ақпаратын ұсынады.
Администратор – лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
2. Әзербайжан: task administrator
3. Қырғыз: task administrator
4. Өзбек: vazifa ma`muri
5. Түрік: görev yöneticisi
6. Ағылшын: task administrator
7. Испан: administrador de tareas
8. Неміс: Task-Administrator
9. Француз: administrateur de tâches
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993); задание – тапсырма (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: администратор – әкімші; задание – тапсырма
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «администратор заданий» сөз тіркесі қазақ тілінде «тапсырмалар әкімшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 84. | ақпараттық жүйелердің әкімшісі, ақпараттық жүйелер әкімшісі | администратор информационных систем | администратор информационных системақпараттық жүйелердің әкімшісі, ақпараттық жүйелер әкімшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық жүйелердің әкімшісі – корпорацияның, мекеменің немесе бөлімнің компьютерлік жүйелерін басқаратын адам.
Администратор – лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
Система – көне грек. σύστημα «құралған; құрау»
2. Әзербайжан: sistem administratoru
3. Қырғыз: системалык администратор
4. Өзбек: tizim administratori
5. Түрік: sistem yöneticisi
6. Ағылшын: system administrator
7. Испан: administrador de sistemas
8. Неміс: Systemadministrator
9. Француз: administrateur système
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993); информационная система – ақпараттық жүйе (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: администратор – әкімші; информационная система – ақпараттық жүйе
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «администратор информационных систем» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық жүйелердің әкімшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 85. | ақпараттық тораптың әкімшісі, ақпараттық торап әкімшісі | администратор информационного узла | администратор информационного узлаақпараттық тораптың әкімшісі, ақпараттық торап әкімшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық тораптың әкімшісі – веб-сайттарды күнделікті басқаруға жауапты маман. Сондай-ақ оған жаңа мүмкіндіктер мен мазмұнды әзірлеу, сайт қауіпсіздігі мен өнімділігін қолдау міндеті жүктеледі.
Администратор - лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
2. Әзербайжан: informasiya qovşağının administratoru
3. Қырғыз: маалымат түйүнүнүн администратору
4. Өзбек: axborot tugunining ma`muri
5. Түрік: bilgi merkezi yöneticisi
6. Ағылшын: information node administrator
7. Испан: administrador de nodo de información
8. Неміс: administrator des Informationsknotens
9. Француз: administrateur du site d`informations
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993); информационная система – ақпараттық жүйе (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: администратор – әкімші; информационная система – ақпараттық жүйе
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «администратор информационного узла» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық тораптың әкімшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 86. | өңдеушілер әкімшісі | администратор обработчиков | администратор обработчиковөңдеушілер әкімшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өңдеушілер әкімшісі – бағдарламаларды өңдеушілерге тапсырма беретін, қызмет көрсететін маман.
Администратор – лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
2. Әзербайжан: veb sayt administratoru
3. Қырғыз: вебсайттын администратору
4. Өзбек: veb-sayt administratori
5. Түрік: web sitesi yöneticisi
6. Ағылшын: website administrator
7. Испан: administrador del sitio web
8. Неміс: Website-Administrator
9. Француз: administrateur du site Web
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993)
11. Заңнамадағы қолданысы: обработчик – өңдеуші; администратор – әкімші
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «администратор обработчиков» сөз тіркесі қазақ тілінде «өңдеушілер әкімшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 87. | орталық тораптың әкімшісі, орталық торап әкімшісі | администратор центрального узла | администратор центрального узлаорталық тораптың әкімшісі, орталық торап әкімшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орталық тораптың әкімшісі – орталық сайт параметрлерін басқарушы маман.
Администратор - лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
Центр - лат. centrum, көне грек. κέντρον «шанышқы, бізгек, үшкір (циркуля)».
2. Әзербайжан: saytin mərkəzi inzibatçısı
3. Қырғыз: борбордук сайттын администратору
4. Өзбек: markaziy sayt ma`muri
5. Түрік: merkezi site yöneticisi
6. Ағылшын: central site administrator
7. Испан: administrador de sitio central
8. Неміс: Zentraler Site-Administrator
9. Француз: administrateur central du site
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993); центр – орталық (2020); узел – торап, түйін (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: администратор – әкімші; центр – орталық; узел – торап, түйін
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «администратор центрального узла» сөз тіркесі қазақ тілінде «орталық тораптың әкімшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 88. | әкімшілік рұқсат, әкімшілік қолжетімділік | административный доступ | административный доступәкімшілік рұқсат, әкімшілік қолжетімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әкімшілік рұқсат, әкімшілік қолжетімділік – компьютерлік жабдық пен операциялық жүйе параметрлерін өзгерту мүмкіндігі бар тіркелімдер.
Администратор - лат. «үкімші, басшы, билеуші», administrare «көмектесу, қызмет ету, орындау»
2. Әзербайжан: inzibati giriş
3. Қырғыз: административдик кирүү
4. Өзбек: ma`muriy kirish
5. Түрік: yönetim erişimi
6. Ағылшын: administrative access
7. Испан: acceso administrativo
8. Неміс: Administrativer Zugriff
9. Француз: accès administratif
10. Бекітілген нұсқасы: административный – әкімшілік (2020); доступ – қол жеткізу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: административный – әкімшілік; доступ – қол жеткізу; ену, қолжетімділік; рұқсат
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «административный доступ» сөз тіркесі қазақ тілінде «әкімшілік қолжетімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 89. | адрестік оңалту жұмысы, атаулы оңалту жұмысы | адресная реабилитационная работа | адресная реабилитационная работаадрестік оңалту жұмысы, атаулы оңалту жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атаулы оңалту жұмысы – аз қамтылған азаматтарға, айлық табыстары төмен отбасыларға, көпбалалы отбасыларға аурулар, жарақаттар немесе физикалық, химиялық және әлеуметтік факторлар әсерінен бұзылған денсаулықты, функционалдық жағдайды және еңбекке қабілеттілікті қалпына келтіруге жәрдемдесу іс-шаралары.
Адрес (фр. adresse, adresser — бағыттау).
Реабилитация (лат. rehabilitatio - қалпына келтіру).
2. Әзербайжан: məqsədyönlü reabilitasiya işləri
3. Қырғыз: максаттуу реабилитациялоо иштери
4. Өзбек: maqsadli reabilitatsiya ishlari
5. Түрік: hedefe yönelik rehabilitasyon çalışmaları
6. Ағылшын: targeted rehabilitation work
7. Испан: trabajo de rehabilitación dirigido
8. Неміс: gezielte Rehabilitationsarbeit
9. Француз: travaux de réhabilitation ciblés
10. Бекітілген нұсқасы: адрес – мекенжай (2018); реабилитационый – оңалту (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: адрес – мекенжай; реабилитационый – оңалту; работа – жұмыс
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «адресная реабилитационная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «атаулы оңалту жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 90. | автоматтандырылған ақпараттық жүйе | автоматизированная информационная система | автоматизированная информационная системаавтоматтандырылған ақпараттық жүйеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Автоматтандырылған ақпараттық жүйе – ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге және сұраным бойынша талап етушіге жеткізуге арналған программалық және техникалық құралдар кешені.
Автоматизированный (еж.-грек. αὐτόματος – өздігінен қозғалатын).
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
Система – көне грек. σύστημα «құралған; құрау»
2. Әзербайжан: avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi
3. Қырғыз: автоматташтырылган маалымат тутуму
4. Өзбек: avtomatlashtirilgan axborot tizimi
5. Түрік: otomatik bilgi sistemi
6. Ағылшын: automated information system
7. Испан: sistema automatizado de información
8. Неміс: automatisiertes Informationssystem
9. Француз: système d`information automatisé
10. Бекітілген нұсқасы: информационная система – ақпараттық жүйе (2016); автоматизированый – автоматтандырылған (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: автоматтандырылған ақпараттық жүйе - автоматтандырылған ақпарат жүйесі; автоматтандырылған ақпараттық жүйе.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «автоматизированная информационная система» сөз тіркесі қазақ тілінде «автоматтандырылған ақпараттық жүйе» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 91. | академиялық күнтізбе | академический календарь | академический календарьакадемиялық күнтізбеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Академиялық күнтізбе – оқу жылы ішінде демалыс күндерін (каникулдар мен мерекелерді) көрсете отырып, оқу және бақылау іс-шараларын, кәсіби практикаларды өткізу күнтізбесі.
Академический (лат. academia, еж.грек. Ἀκαδήμεια, ежелгі Афиныдағы жер (тоғай) атауы).
Календарь (лат. calendarium – қарыз кітапшасы: Ежелгі Римде борышкерлер күнтізбелік күндерде, айдың бірінші күндерінде пайыз төлейтін).
2. Әзербайжан: akademik təqvim
3. Қырғыз: академиялык календарь
4. Өзбек: akademik taqvim
5. Түрік: akademik takvim
6. Ағылшын: academic calendar
7. Испан: calendario académico
8. Неміс: akademischer Kalender
9. Француз: calendrier académique
10. Бекітілген нұсқасы: академический -академиялық (2019); календарь – күнтізбе (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: академиялық күнтізбе - академиялық күнтізбе.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «академический календарь» сөз тіркесі қазақ тілінде «академиялық күнтізбе» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 92. | аккаунт (есептік жазба) | аккаунт (учётная запись) | аккаунт (учётная запись)аккаунт (есептік жазба)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аккаунт (есептік жазба) – сервердің мәлімет базасында сақталатын келушінің теңестіру (идентефикациялық) нөмірі.
Аккаунт (ағыл. account – есеп жазбасы).
2. Әзербайжан: hesab
3. Қырғыз: эсеп
4. Өзбек: hisob
5. Түрік: hesap
6. Ағылшын: account
7. Испан: cuenta
8. Неміс: Konto
9. Француз: compte
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: аккаунт – аккаунт.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аккаунт» (учетный запись) сөзі қазақ тілінде «аккаунт» (есептік жазба) сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 93. | алшақтықтарды талдау (GAP-талдау) | анализ разрывов (GAP-анализ) | анализ разрывов (GAP-анализ)алшақтықтарды талдау (GAP-талдау)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алшақтықтарды талдау (GAP-талдау) – қалаулы мен нақты жағдай алшақтығын талдау немесе мақсаттар мен оларға жету жолдарын үйлестіру әдісі.
Анализ (еж. грек. ἀνάλυσις - жіктеу, бөлу, бөлшектеу, сұрыптау).
2. Әзербайжан: boşluqların analizi
3. Қырғыз: ажырым талдоо
4. Өзбек: gap tahlili
5. Түрік: boşluk analizi
6. Ағылшын: gap analysis
7. Испан: análisis de brechas
8. Неміс: gap-Analyse
9. Француз: analyse des écarts
10. Бекітілген нұсқасы: анализ – талдау (2021); разрыв – алшақтық, жарғыш (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: анализ – талдау, талдама; разрыв – алшақтық, жарғыш
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «анализ разрывов» (GAP-анализ) сөз тіркесі қазақ тілінде «алшақтықтарды талдау» (GAP-талдау) сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 94. | жедел ақпаратты талдау | анализ оперативной информации | анализ оперативной информациижедел ақпаратты талдауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел ақпаратты талдау – нақты уақыттағы күнделікті операциялардың тиімділігін арттыру және оңтайландыру үшін деректерді талдау және бизнес-талдауды пайдалану процесі.
Анализ (еж. грек. ἀνάλυσις - жіктеу, бөлу, бөлшектеу, сұрыптау).
Оперативный (лат. operatio – іс-әрекет).
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
2. Әзербайжан: operativ məlumatların təhlili
3. Қырғыз: операциялык маалыматтарды талдоо
4. Өзбек: operatsion ma`lumotlarni tahlil qilish
5. Түрік: operasyonel veri analizi
6. Ағылшын: operational data analysis
7. Испан: análisis de datos operativos
8. Неміс: Betriebsdatenanalyse
9. Француз: analyse des données opérationnelles
10. Бекітілген нұсқасы: анализ – талдау (2021); информационная система – ақпараттық жүйе (2016); оперативный – жедел (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: анализ – талдау, талдама; информация – ақпарат; оперативный – жедел
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «анализ оперативной информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел ақпаратты талдау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 95. | талдамашы | аналитик | аналитикталдамашыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Талдамашы – белгілі бір қызмет саласында аналитикалық зерттеулер мен жалпылауларды зерттеумен айналысатын, талдау әдістерін жетік меңгерген маман. Әдетте процестерді болжауға және дамудың перспективалық бағдарламаларын жасауға қабілетті.
Аналитик (еж.грек. άναλυτικά - талдау өнері).
2. Әзербайжан: analitik
3. Қырғыз: аналитик
4. Өзбек: tahlilchi
5. Түрік: analist
6. Ағылшын: analyst
7. Испан: analista
8. Неміс: Analytiker
9. Француз: analyste
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: талдамашы – талдаушы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аналитик» сөзі қазақ тілінде «талдамашы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 96. | террористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау, лаңкестік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау, | антитеррористическая защита объектов, уязвимых в террористическом отношении | антитеррористическая защита объектов, уязвимых в террористическом отношениитеррористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау, лаңкестік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау,Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Террористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау – аса маңызды мемлекеттік, стратегиялық, қауіпті өндірістік объектілер, сондай-ақ стратегиялық маңызы бар экономика салаларының объектілері, адамдар көп жиналатын объектілер, терроризмге қарсы қорғауды міндетті ұйымдастыруды талап ететін күзетілетін объектілерді террористік актілерден қорғау.
Анти (грек. анти - қарсы).
Террористический (лат. террор - қорқыныш, үрей).
2. Әзербайжан: terror hücumlarına məruz qalan obyektlərin antiterror qorunması
3. Қырғыз: террорчулукка аялуу объекттерди терроризмге каршы коргоо
4. Өзбек: terroristga qarshi himoyasiz ob`ektlarni terrorizmga qarshi himoya qilish
5. Түрік: teröre karşı savunmasız olan tesislerin terörle mücadele savunması
6. Ағылшын: anti-terrorist protection of objects vulnerable to terrorist
7. Испан: protección antiterrorista de objetos vulnerables al terrorismo
8. Неміс: Terrorismusbekämpfung Schutz von Objekten, die für Terroristen anfällig sind
9. Француз: protection antiterroriste des objets vulnérables au terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: антитеррористический – антитерророрлық, лаңкестікке қарсы (2018), терроризмге қарсы (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: террористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау - террористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғау; террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғалуы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «антитеррористическая защита объектов, уязвимых в террористическом отношении» сөз тіркесі қазақ тілінде «террористік тұрғыдан осал объектілердің терроризмге қарсы қорғау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | 0 |
| 97. | терроризмге қарсы комиссия, лаңкестікке қарсы комиссия | антитеррористическая комиссия | антитеррористическая комиссиятерроризмге қарсы комиссия, лаңкестікке қарсы комиссияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмге қарсы комиссия – орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімшелері мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының терроризм профилактикасы, терроризм салдарларын барынша азайту және (немесе) жою жөніндегі қызметін үйлестіруді жүзеге асыратын консультативтік-кеңесші орган болып табылады.
Анти (грек. анти - қарсы).
Террористический (лат. террор - қорқыныш, үрей).
2. Әзербайжан: antiterror komissiyasi
3. Қырғыз: террорго каршы комиссия
4. Өзбек: terrorizmga qarshi komissiya
5. Түрік: terörle mücadele komisyonu
6. Ағылшын: anti-terrorist commission
7. Испан: Comisión antiterrorista
8. Неміс: anti-Terror-Kommission
9. Француз: Commission antiterroriste
10. Бекітілген нұсқасы: антитеррористический – антитерророрлық, лаңкестікке қарсы (2018), комиссия – комиссия
11. Заңнамадағы қолданысы: терроризмге қарсы комиссия – терроризмге қарсы комиссия.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «антитеррористическая комиссия» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмге қарсы комиссия» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 98. | терроризмге қарсы орталық, лаңкестікке қарсы орталық | антитеррористический центр | антитеррористический центртерроризмге қарсы орталық, лаңкестікке қарсы орталықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмге қарсы орталық – белгілі бір елдің құзыретті органдарының халықаралық терроризмге және экстремизмнің өзге де көріністеріне қарсы күрес саласындағы өзара іс-қимылын үйлестіруді қамтамасыз етуге арналған тұрақты жұмыс істейтін мамандандырылған салалық органы.
Анти (грек. анти - қарсы).
Террористический (лат. террор - қорқыныш, үрей).
Центр - лат. centrum, көне грек. κέντρον «шанышқы, бізгек, үшкір (циркуля)»
2. Әзербайжан: Antiterror Mərkəzi
3. Қырғыз: Антитеррордук борбор
4. Өзбек: Terrorizmga qarshi markaz
5. Түрік: Terörle Mücadele Merkezi
6. Ағылшын: Anti-Terrorism Center
7. Испан: Centro antiterrorista
8. Неміс: Anti-Terror-Zentrum
9. Француз: Centre antiterroriste
10. Бекітілген нұсқасы: антитеррористический – антитерророрлық, лаңкестікке қарсы (2018), центр – орталық (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: терроризмге қарсы орталық – терроризмге қарсы орталық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «антитеррористический центр» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмге қарсы орталық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 99. | деректерді өңдеудің автоматтандырылған жүйелері | автоматизированная система обработки данных | автоматизированная система обработки данныхдеректерді өңдеудің автоматтандырылған жүйелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деректерді өңдеудің автоматтандырылған жүйесі (electronic data processing system) –электрондық-есептеу машиналарының жұмысына негізделген деректерді өңдеу жүйесі. Атауынан туындайтын мұндай жүйенің функциясы – ақпаратты өңдеу, дәлірек айтқанда-жинау, сақтау, өңдеу (түрлендіру) және беру.
Автоматизированный (еж.-грек. αὐτόματος – өздігінен қозғалатын).
Система – көне грек. σύστημα «құралған; құрау»
2. Әзербайжан: avtomatlaşdırılmış məlumat emal sistemi
3. Қырғыз: маалыматтарды иштеп чыгуунун автоматташтырылган системасы
4. Өзбек: avtomatlashtirilgan ma`lumotlarni qayta ishlash tizimi
5. Түрік: otomatik veri işleme sistemi
6. Ағылшын: automated data processing system
7. Испан: sistema automatizado de tratamiento de datos
8. Неміс: automatisiertes Datenverarbeitungssystem
9. Француз: système de traitement automatisé des données
10. Бекітілген нұсқасы: информационная система – ақпараттық жүйе (2016); автоматизированый – автоматтандырылған (2021); обработка данных – деректерді өңдеу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: информационная система – ақпараттық жүйе; автоматизированый – автоматтандырылған; обработка данных – деректерді өңдеу
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «автоматизированная система обработки данных» сөз тіркесі қазақ тілінде «деректерді өңдеудің автоматтандырылған жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 100. | астрономиялық уақыт | астрономическое время | астрономическое времяастрономиялық уақытСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астрономиялық уақыт – нағыз күн уақыты-күннің сағат бұрышының өзгеруіне қарап анықталатын уақыт.
Астрономический (еж.грек. ἄστρον - жұлдыз және νόμος - заң).
2. Әзербайжан: astronomik vaxt
3. Қырғыз: астрономиялык убакыт
4. Өзбек: astronomik vaqt
5. Түрік: astronomik zaman
6. Ағылшын: astronomical time
7. Испан: tiempo astronómico
8. Неміс: astronomische Zeit
9. Француз: temps astronomique
10. Бекітілген нұсқасы: астрономический – астрономиялық (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: астрономический – астрономиялық, время - уақыт
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «астрономическое время» сөз тіркесі қазақ тілінде «астрономиялық уақыт» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 101. | аутентификация, сәйкестендірме, сәйкестендіру | аутентификация | аутентификацияаутентификация, сәйкестендірме, сәйкестендіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аутентификация, сәйкестендірме, сәйкестендіру – жүйеге кіргісі келетін адамның шынайылығын тексеру.
Аутентификация (ағыл. authentication: грек. αὐθεντικός - нақты, шынайы, αὐτός - өзі; дәл өзі).
2. Әзербайжан: autentifikasiya
3. Қырғыз: аутентификация
4. Өзбек: autentifikatsiya
5. Түрік: kimlik doğrulama
6. Ағылшын: authentication
7. Испан: autenticación
8. Неміс: authentifizierung
9. Француз: authentification
10. Бекітілген нұсқасы: аутентификация - сәйкестендірме, сәйкестендіру (электрондық коммерция) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: аутентификация, сәйкестендірме, сәйкестендіру – аутентификаттау; сәйкестендіру; сәйкестендірме.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аутентификация» сөзі қазақ тілінде «аутентификация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 102. | бірлесіп орналастыру әуеайлағы, бірлесіп орналастыру әуеайлақтары | аэродромы совместного базирования | аэродромы совместного базированиябірлесіп орналастыру әуеайлағы, бірлесіп орналастыру әуеайлақтарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірлесіп орналастыру әуеайлақтары –азаматтық әуе кемелері, мемлекеттік әуе кемелері және (немесе) эксперименттік авиация әуе кемелері бірлесіп орналасатын әуеайлақтар.
Аэродром (грек. αέρος — ауа; δρόμος — жол, көше).
База (лат. basis — негіз).
2. Әзербайжан: birgə istifadə hava limanı
3. Қырғыз: биргелешкен пайдалануу аэропорт
4. Өзбек: birgalikda ishlatiladigan aeroport
5. Түрік: ortak üs havaalanları
6. Ағылшын: a joint-use airport
7. Испан: un aeropuerto de uso conjunto
8. Неміс: gemeinsame Flugplätze
9. Француз: un aéroport à usage mixte
10. Бекітілген нұсқасы: аэродром – аэродром (2020), әуеайлақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: бірлесіп орналастыру әуеайлағы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аэродромы совместного базирования» сөз тіркесі қазақ тілінде «бірлесіп орналастыру әуеайлақтары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 103. | бактериалық құралдар | бактериальные средства | бактериальные средствабактериалық құралдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бактериялық құралдар – бактериялар, вирустар, риккетсиялар, саңырауқұлақтар және олардың тіршілік әрекетінің улы өнімдері инфекцияның тірі тасымалдаушылары (жәндіктер, кеміргіштер, кенелер және т.б.) көмегімен немесе суспензия және ұнтақ түрінде әскери мақсатта қолданылатын құрал түрі.
Бактерия (лат. bacteria, еж.грек. βακτήριον — таяқша).
2. Әзербайжан: bakterial vasitələr
3. Қырғыз: бактериялык агенттер
4. Өзбек: bakterial vositalar
5. Түрік: bakteriyel ilaçlar
6. Ағылшын: bacterial agents
7. Испан: agentes bacterianos
8. Неміс: bakterielle Mittel
9. Француз: agents bactériens
10. Бекітілген нұсқасы: бактериальный -бактериялық (2017); средство – құрал (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: бактериальный -бактериялық; средство – құрал; қаражат
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бактериальные средства» сөз тіркесі қазақ тілінде «бактериялық құралдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 104. | базалық үй-жай | базовое помещение | базовое помещениебазалық үй-жайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Базалық үй-жай – басқа осыған ұқсас орынжайға негізгі, тірек болатын орынжай түрі.
Базовый (лат. basis — негіз).
2. Әзербайжан: baza otağı
3. Қырғыз: негизги бөлмө
4. Өзбек: asosiy xona
5. Түрік: temel oda
6. Ағылшын: base room
7. Испан: sala básica
8. Неміс: basisraum
9. Француз: locaux de base
10. Бекітілген нұсқасы: базовое – базалық, негізгі (2020); помещение – бөлме (2021), орынжай (2016); үй-жай
11. Заңнамадағы қолданысы: базовое – базалық, негізгі; помещение – бөлме, орынжай; үй-жай
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «базовое помещение» сөз тіркесі қазақ тілінде «базалық үй-жай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 105. | автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қауіпсіздігі | безопасность автоматизированной информационной системы | безопасность автоматизированной информационной системыавтоматтандырылған ақпараттық жүйенің қауіпсіздігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қауіпсіздігі – оның ресурстарының құпиялылығы, қолжетімділігі, тұтастығы, есептілігі және шынайылығы қамтамасыз етілетін автоматтандырылған жүйенің қорғалу жай-күйі.
Автоматизированный (еж.-грек. αὐτόματος – өздігінен қозғалатын).
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
Система – көне грек. σύστημα «құралған; құрау»
2. Әзербайжан: avtomatlaşdırılmış informasiya sistemlərinin təhlükəsizliyi
3. Қырғыз: автоматташтырылган маалымат тутумдарынын коопсуздугу
4. Өзбек: avtomatlashtirilgan axborot tizimlari xavfsizligi
5. Түрік: otomatik bilgi sistemleri güvenliği
6. Ағылшын: automated information systems security
7. Испан: seguridad de los sistemas de información automatizados
8. Неміс: seguridad de los sistemas de información automatizados
9. Француз: sécurité des systèmes d`information automatisés
10. Бекітілген нұсқасы: информационная система – ақпараттық жүйе (2016); автоматизированый – автоматтандырылған (2021); безопасность – қауіпсіздік (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: информационная система – ақпараттық жүйе; автоматизированый – автоматтандырылған; безопасность – қауіпсіздік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «безопасность автоматизированной информационной системы» сөз тіркесі қазақ тілінде «автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қауіпсіздігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 106. | ақпарат қауіпсіздігі, ақпараттың қауіпсіздігі | безопасность информации | безопасность информацииақпарат қауіпсіздігі, ақпараттың қауіпсіздігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттың қауіпсіздігі – мемлекеттік ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук
4. Өзбек: axborot xavfsizligi
5. Түрік: bilgi güvenliği
6. Ағылшын: information security
7. Испан: seguridad de la información
8. Неміс: Informationssicherheit
9. Француз: sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: безопасность – қауіпсіздік (2020); информация – ақпарат
11. Заңнамадағы қолданысы: ақпарат қауіпсіздігі; ақпараттық қауіпсіздік.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «безопасность информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттың қауіпсіздігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 107. | құпия іске тарту сұхбаты, құпия іске тарту әңгімесі | беседа вербовочная | беседа вербовочнаяқұпия іске тарту сұхбаты, құпия іске тарту әңгімесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құпия іске тарту сұхбаты – агентті іске тартудың соңғы кезеңі, онда оперативтік қызметкер немесе іске тартушы агент жалданушыға мемлекеттік қауіпсіздік органдарымен құпия ынтымақтастық қажеттілігі туралы ашық айтады.
Вербовочный (нем. werben - іздеу).
2. Әзербайжан: işə qəbul haqqında söhbət
3. Қырғыз: жалдоо сүйлөшүү
4. Өзбек: ishga qabul qilish suhbat
5. Түрік: işe alım konuşması
6. Ағылшын: recruitment conversation
7. Испан: conversación de reclutamiento
8. Неміс: rekrutierungsgespräch
9. Француз: conversation sur le recrutement
10. Бекітілген нұсқасы: беседа – әңгіме, сұхбат (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: беседа – әңгіме, сұхбат; вербовочная структура – қызметке тартанын құрылым
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «беседа вербовочная» сөз тіркесі қазақ тілінде «құпия іске тарту сұхбаты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 108. | жоба бенефициары | бенефициар проекта | бенефициар проектажоба бенефициарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоба бенефициары – жобадан пайда көретін, қолма-қол ақша алушы болатын және оған ақшалай төлем жасалатын тұлға. Олар жобаға тікелей немесе жанама тартылуы мүмкін.
Бенефициар (франц. benefice – табыс, пайда).
2. Әзербайжан: layihənin benefisiar
3. Қырғыз: долбоордун бенефициары
4. Өзбек: loyihaning benefitsiari
5. Түрік: proje yararlanıcısı
6. Ағылшын: project beneficiary
7. Испан: beneficiario del proyecto
8. Неміс: nutznießer des Projekts
9. Француз: bénéficiaire du projet
10. Бекітілген нұсқасы: бенефициар – бенефициар (2006); проект – жоба (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: бенефициар – бенефициар; проект – жоба
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бенефициар проекта» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоба бенефициары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 109. | биометриялық сәйкестендірме, сәйкестендіру, биометриялық аутентификация | биометрическая аутентификация | биометрическая аутентификациябиометриялық сәйкестендірме, сәйкестендіру, биометриялық аутентификацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биометриялық аутентификация – жеке адамдардың бірегей биологиялық сипаттамаларына негізделген, олардың кім екенін растайтын қауіпсіздік процесі. Биометриялық аутентификация жүйелері физикалық немесе мінез-құлық белгілерін дерекқордағы сақталған, расталған, түпнұсқа деректермен салыстырады.
Биометрический (еж.грек. βίος – өмір, μετρέω — өлшеймін).
Аутентификация (ағыл. authentication: грек. αὐθεντικός - нақты, шынайы, αὐτός - өзі; дәл өзі).
2. Әзербайжан: biometrik identifikasiya
3. Қырғыз: биометрикалык аутентификация
4. Өзбек: biometrik autentifikatsiya
5. Түрік: biyometrik kimlik doğrulama
6. Ағылшын: biometric authentication
7. Испан: autenticación biométrica
8. Неміс: Biometrische Authentifizierung
9. Француз: authentification biométrique
10. Бекітілген нұсқасы: аутентификация - сәйкестендірме, сәйкестендіру (электрондық коммерция) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: биометриялық сәйкестендірме, сәйкестендіру, биометриялық аутентификация - биометриялық сәйкестендіру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «биометрическая аутентификация» сөз тіркесі қазақ тілінде «биометриялық аутентификация» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 110. | биометриялық деректер | биометрические данные | биометрические данныебиометриялық деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Биометриялық деректер – дербес деректер субъектісінің физиологиялық және биологиялық ерекшелiктерiн сипаттайтын дербес деректер, олардың негізінде осы субъектінің жеке тұлғасын анықтауға болады.
Биометрический (еж.грек. βίος – өмір, μετρέω — өлшеймін).
2. Әзербайжан: biometrik məlumatlar
3. Қырғыз: биометрикалык маалыматтар
4. Өзбек: biometrik ma`lumotlar
5. Түрік: biyometrik veriler
6. Ағылшын: biometric data
7. Испан: datos biométricos
8. Неміс: biometrische Daten
9. Француз: données biométriques
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: биометриялық деректер – биометрикалық деректер; биометриялық деректер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «биометрические данные» сөз тіркесі қазақ тілінде «биометриялық деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 111. | жауынгерлік қызмет | боевая служба | боевая службажауынгерлік қызметСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жауынгерлік қызмет – әскери қызметшілердің қарауыл, әскери наряд құрамында, сондай-ақ заңнамаға сәйкес Қарулы Күштерге жүктелген міндеттерді атқару үшін тартылған әскери бөлімдер мен бөлімшелер құрамында әскери қызмет міндеттерін орындауы.
2. Әзербайжан: hərbi xidmət
3. Қырғыз: аскердик кызмат
4. Өзбек: harbiy xizmat
5. Түрік: askeri hizmet
6. Ағылшын: military service
7. Испан: servicio de combate
8. Неміс: Militärdienst
9. Француз: service militaire
10. Бекітілген нұсқасы: боевая – ұрыстық, соғыс, әскери; служба – қызмет (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: боевая – ұрыстық, соғыс, әскери, жауыргерлік; служба – қызмет
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «боевая служба» сөз тіркесі қазақ тілінде «жауынгерлік қызмет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 112. | жауынгерлік әуе кемесі | боевое воздушное судно | боевое воздушное судножауынгерлік әуе кемесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жауынгерлік әуе кемесі – жауынгерлік міндетті орындауға арналған әуе кемесі.
2. Әзербайжан: döyüş təyyarəsi
3. Қырғыз: согуштук учак
4. Өзбек: jangovar samolyotlar
5. Түрік: savaş uçakları
6. Ағылшын: combat aircraft
7. Испан: aviones de combate
8. Неміс: kampfflugzeuge
9. Француз: avions de combat
10. Бекітілген нұсқасы: боевая – ұрыстық, соғыс, әскери; воздушное судно - әуе кемесі (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: жауынгерлік әуе кемесі - жауынгерлік әуе кемесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «боевое воздушное судно» сөз тіркесі қазақ тілінде «жауынгерлік әуе кемесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 113. | әскерлердің (күштердің) жауынгерлік әлеуеті | боевой потенциал войск (сил) | боевой потенциал войск (сил)әскерлердің (күштердің) жауынгерлік әлеуетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскерлердің (күштердің) жауынгерлік әлеуеті – мақсатына сәйкес міндеттерді орындау бойынша әскерлердің (күштердің) абсолюттік немесе салыстырмалы жауынгерлік мүмкіндіктерін сипаттайтын жинақталған сандық көрсеткіш.
Потенциал (лат. potentia — күш, күш-қуат).
2. Әзербайжан: qoşunlarin (qüvvələrin) döyüş potensialı
3. Қырғыз: аскерлердин (күчтөрдүн)согуштук потенциалы
4. Өзбек: qo`shinlar (kuchlar)ning jangovar salohiyati
5. Түрік: birliklerin (kuvvetlerin) muharebe potansiyeli
6. Ағылшын: combat potential of troops (forces)
7. Испан: potencial de combate de las tropas (fuerzas)
8. Неміс: kampfpotential von Truppen (Kräften)
9. Француз: potentiel de combat des troupes (forces)
10. Бекітілген нұсқасы: боевая – ұрыстық, соғыс, әскери; потенциал – потенциал, әлеует (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: әскерлердің (күштердің) жауынгерлік әлеуеті.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «боевой потенциал войск (сил)» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскерлердің (күштердің) жауынгерлік әлеуеті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 114. | электрондық құжаттың қағаздағы көшірмесі | бумажная копия электронного документа | бумажная копия электронного документаэлектрондық құжаттың қағаздағы көшірмесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық құжаттың қағаздағы көшірмесі – ақпаратты (деректемелердің мәліметтерін) электрондық түпнұсқадан толық шығару арқылы алынған, электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған, электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық (құпия) кілтін пайдалана отырып құрылған, түпнұсқа электрондық құжатты толық бейнелейтін ақпараты бар және барлық деректемелері мен олардың бір бөлігі осы құжатты растауға өкілеттігі бар адам растаған қағаз жеткізгіштегі құжат.
Электрон - көне грек. ἤλεκτρον «электр, жарқыраған металл; янтарь»
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: elektron sənədin kağız surəti
3. Қырғыз: электрондук документтин кагаз көчүрмөсү
4. Өзбек: elektron hujjatning qog`oz nusxasi
5. Түрік: elektronik belgenin kağıt kopyası
6. Ағылшын: paper copy of an electronic document
7. Испан: copia en papel del documento electrónico
8. Неміс: papierkopie des elektronischen Dokuments
9. Француз: copie papier du document électronique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: электрондық құжаттың қағаз көшірмесі; электрондық құжаттың қағаздағы көшірмесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бумажная копия электронного документа» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық құжаттың қағаздағы көшірмесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | 0 |
| 115. | бүркемелеу ведомствосы | ведомство прикрытия | ведомство прикрытиябүркемелеу ведомствосыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүркемелеу ведомствосы – мемлекеттік орган немесе қоғамдық ұйым, онда сыртқы барлау өз қызметкерлерін шифрлау және барлау жұмысын ұйымдастыру үшін өзіне берілген қызметтік лауазымдарды пайдаланады.
2. Әзербайжан: örtük İdarəsi
3. Қырғыз: жабуу ведомствосу
4. Өзбек: qopqoq bo`limi
5. Түрік: gizli ajans
6. Ағылшын: the cover agency
7. Испан: oficina de cobertura
8. Неміс: vertuschungsamt
9. Француз: agence de couverture
10. Бекітілген нұсқасы: ведомство – ведомство (2020); прикрытие – бүркемелеу, қалқалау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: ведомство – ведомство; прикрытие – бүркемелеу, қалқалау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ведомство прикрытия» сөз тіркесі қазақ тілінде «бүркемелеу ведомствосы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 116. | жедел болжам | версия оперативная | версия оперативнаяжедел болжамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел болжам – жедел маңызы бар фактілердің шығу тегіне, себептері мен мән-жайларына, сондай-ақ адамдардың (қарсы барлау операциялары немесе іс-шаралар жүргізілетін қарсылас ұйымдардың) ықтимал іс-әрекеттеріне, жоспарларына, ұмтылыстарына қатысты ықтимал болжамдардың бірі.
Оперативный (лат. operatio – іс-әрекет).
Версия - лат. versio «бұрылыс», vertere «бұрылу»
2. Әзербайжан: operativ versiya
3. Қырғыз: оперативдүү версия
4. Өзбек: operativ versiya
5. Түрік: operatif versiyon
6. Ағылшын: operative version
7. Испан: versión operativa
8. Неміс: operative Version
9. Француз: version opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: оперативная – жедел, оралымды (2017); версия – версия (2018); версия – нобай (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел болжам.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «версия оперативная» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел болжам» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 117. | малдәрігерлік қамтамасыз ету | ветеринарное обеспечение | ветеринарное обеспечениемалдәрігерлік қамтамасыз етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малдәрігерлік қамтамасыз ету – жеке құрамның жауынгерлік қабілетін сақтау, әскери және азық-түлік жануарлары ауруларының алдын алу және жою, әскерлерді (күштерді) азық-түлікпен қамтамасыз етуді ветеринариялық-санитариялық қадағалау мақсатында бейбіт және соғыс уақытында ветеринариялық қызмет жүргізетін іс-шаралар кешені; тылдық қамтамасыз ету түрі.
Ветеринарный (лат. veterinarius - жұмыс малына қатысты).
2. Әзербайжан: Baytarlıq təminatı
3. Қырғыз: ветеринардык камсыздоо
4. Өзбек: veterinariya yordami
5. Түрік: veteriner desteği
6. Ағылшын: veterinary support
7. Испан: servicios veterinarios
8. Неміс: tierärztliche Versorgung
9. Француз: soutien vétérinaire
10. Бекітілген нұсқасы: обеспечение - қамтамасыз ету (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: беспечение - қамтамасыз ету; ветеринарное – ветеринарлық, мал дәрігерлік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ветеринарное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «малдәрігерлік қамтамасыз ету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 118. | малдәрігерлік лазарет | ветеринарный лазарет | ветеринарный лазаретмалдәрігерлік лазаретСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малдәрігерлік лазарет – жануарларды емдейтін жылжымалы әскери емхана.
Лазарет (итал. lazzaretto – алапес адамдарға арналған аурухана).
2. Әзербайжан: Baytarlıq lazareti
3. Қырғыз: ветеринардык лазарет
4. Өзбек: veterinariya shifoxonasi
5. Түрік: veteriner reviri
6. Ағылшын: veterinary hospital
7. Испан: enfermería veterinaria
8. Неміс: veterinärkrankenhaus
9. Француз: infirmerie vétérinaire
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: лазарет – лазарет; ветеринарное – ветеринарлық, мал дәрігерлік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ветеринарный лазарет» сөз тіркесі қазақ тілінде «малдәрігерлік лазарет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 119. | ұшу-қону жолағында көру мүмкіндігі, ұшу-қону жолағындағы көрінім | видимость на взлетно-посадочной полосе | видимость на взлетно-посадочной полосеұшу-қону жолағында көру мүмкіндігі, ұшу-қону жолағындағы көрінімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу-қону жолағындағы көрінім – оның шегінде ұшу-қону жолағының осьтік сызығында болатын ӘК пилоты ұшу-қону жолағы бетіндегі таңбалау белгілерін немесе ұшу-қону жолағын шектейтін немесе оның осьтік сызығын белгілейтін жарықтарды көре алатын қашықтық.
2. Әзербайжан: uçuş-enmə zolağında görünürlük
3. Қырғыз: учуу-конуу тилкесиндеги көрүнөө
4. Өзбек: uchish-qo`nish yo`lagining ko`rinishi
5. Түрік: pistte görünürlük
6. Ағылшын: runway visibility
7. Испан: visibilidad en la pista
8. Неміс: sichtbarkeit auf der Landebahn
9. Француз: visibilité sur la piste
10. Бекітілген нұсқасы: посадочный – қону (2021); взлетный – ұшып көтерілу (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: ұшу-қону жолағында көру мүмкіндігі – ұшу-қону жолағындағы көрінім (ұшу-қону жолағындағы көрінім қашықтығы); ұшу-қону жолағындағы көрушілік.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «видимость на взлетно-посадочной полосе» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу-қону жолағындағы көрінім» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 120. | жарғыш техникалық топ, жарылысты-техникалық топ | взрывотехническая группа | взрывотехническая группажарғыш техникалық топ, жарылысты-техникалық топСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарылысты-техникалық топ – міндеті жарылғыш құрылғыларды іздеу, табу, шығару және залалсыздандыру болып табылатын қызметкерлер.
Группа - итал. gruppo «топ»
Техника – көне грек. τεχνική, τέχνη «өнер»
2. Әзербайжан: partlayıcı qrup
3. Қырғыз: жарылуучу технологиялык топ
4. Өзбек: portlovchi guruh
5. Түрік: patlayıcı ekip
6. Ағылшын: explosive engineering group
7. Испан: equipo de explosivos
8. Неміс: explosive Gruppe
9. Француз: groupe explosif
10. Бекітілген нұсқасы: взрывотехнические работы – жарылысты техникалық жұмыстар (2016); группа – топ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: взрывотехнические – жарылысты; группа – топ
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «взрывотехническая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «жарылысты-техникалық топ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 121. | жарылысты техникалық зерттеу | взрывотехническое исследование | взрывотехническое исследованиежарылысты техникалық зерттеуСаласы Этимологиясы ДефинициясыЖарылысты-техникалық зерттеу – тексеру, тінту кезінде орындалатын жарылыс-техник мамандардың әрекеті. Қорытындылар ауызша немесе жазбаша түрде жадынамалар немесе қорытындылар түрінде айтылады
Техника – көне грек. τεχνική, τέχνη «өнер»
2. Әзербайжан: partlayış-Texniki Tədqiqat
3. Қырғыз: жарылуу-техникалык изилдөө
4. Өзбек: portlash va texnik tadqiqotlar
5. Түрік: patlama ve teknik araştırma
6. Ағылшын: explosion-technical research
7. Испан: investigación explosiva
8. Неміс: explosionstechnische Untersuchung
9. Француз: étude technique explosive
10. Бекітілген нұсқасы: взрывотехнические работы – жарылысты техникалық жұмыстар (2016); исследование – зерттеу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: взрывотехнические работы – жарылысты техникалық жұмыстар; исследование – зерттеу
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «взрывотехническое исследование» сөз тіркесі қазақ тілінде «жарылысты-техникалық зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 122. | виртуалдандыру | виртуализация | виртуализациявиртуалдандыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Виртуалдандыру – бір аппараттық ресурстарға негізделген көптеген оқшауланған виртуалды машиналар жұмыс істейтін есептеу ортасын құру.
Виртуализация (лат. virtualis — мүмкін).
2. Әзербайжан: virtuallaşdırma
3. Қырғыз: виртуалдаштыруу
4. Өзбек: virtualizatsiya
5. Түрік: sanallaştırma
6. Ағылшын: virtualization
7. Испан: virtualización
8. Неміс: virtualisierung
9. Француз: virtualisation
10. Бекітілген нұсқасы: виртуальный – виртуальды (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: виртуальный – виртуальды
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «виртуализация» сөзі қазақ тілінде «виртуалдандыру» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 123. | компьютер вирусы | вирус компьютерный | вирус компьютерныйкомпьютер вирусыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Компьютер вирусы – басқа бағдарламалардың кодына, жадтың жүйелік аймақтарына, жүктеу секторларына еніп, олардың көшірмелерін әртүрлі байланыс арналары арқылы таратуға қабілетті зиянды бағдарламалардың түрі.
Вирус (лат. virus - у).
Компьютер - ағын. computer «есептеуіш, компьютер»
2. Әзербайжан: kompüter virusu
3. Қырғыз: компьютер вирусу
4. Өзбек: kompyuter virusi
5. Түрік: bilgisayar virüsü
6. Ағылшын: computer virus
7. Испан: virus informático
8. Неміс: computervirus
9. Француз: virus informatique
10. Бекітілген нұсқасы: вирус – вирус (2018); компьютер – компьютер (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: вирус – вирус; компьютер – компьютер
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вирус компьютерный» сөз тіркесі қазақ тілінде «компьютер вирусы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 124. | екінші санаттағы рұқсатты иеленуші | владелец разрешения второй категории | владелец разрешения второй категорииекінші санаттағы рұқсатты иеленушіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екінші санаттағы рұқсатты иеленуші - екінші санаттағы жарамды рұқсаты бар жеке немесе заңды тұлға.
Категория (еж.грек. κατηγορία - "мәлімдеме, айыптау, белгі").
2. Әзербайжан: ikinci kateqoriya lisenziya sahibi
3. Қырғыз: экинчи категориядагы лицензия ээси
4. Өзбек: ikkinchi toifali litsenziya egasi
5. Түрік: ikinci kategori lisans sahibi
6. Ағылшын: second category license holder
7. Испан: titular de la licencia de segunda categoría
8. Неміс: lizenzinhaber der zweiten Kategorie
9. Француз: titulaire d`une licence de deuxième catégorie
10. Бекітілген нұсқасы: владелец – иеленуші (2016); разрешение – рұқсат (2016), қабілет (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: екінші санаттағы рұқсатты иеленуші - екінші санаттағы рұқсатты иеленуші.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «владелец разрешения второй категории» сөз тіркесі қазақ тілінде «екінші санаттағы рұқсатты иеленуші» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 125. | пошталық жөнелтілімдердің сыртқы белгілері | внешние признаки почтового отправления | внешние признаки почтового отправленияпошталық жөнелтілімдердің сыртқы белгілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пошталық жөнелтілімдердің сыртқы белгілері – пошта арқылы жолданатын сауқаттың сыртқы безендірілуі.
Пошта – кейінгі латын posita statio posita in… — лау аттарына арналған аялдама
2. Әзербайжан: poçt göndərişinin xarici əlamətləri
3. Қырғыз: почта жөнөтүүсүнүн тышкы белгилери
4. Өзбек: pochta jo`natmasining tashqi belgilari
5. Түрік: posta öğelerinin dış işaretleri
6. Ағылшын: external signs of a postal item
7. Испан: señales externas de envío Postal
8. Неміс: äußere Zeichen der Postsendung
9. Француз: signes extérieurs d`un envoi postal
10. Бекітілген нұсқасы: почтовое отправление – пошталық жөнелтілім, пошта жөнелтілімі (2016); внешние признаки документа – құжаттың сыртқы белгілері (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: почтовое отправление – пошталық жөнелтілім, пошта жөнелтілімі; внешние признаки документа – құжаттың сыртқы белгілері
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «внешние признаки почтового отправления» сөз тіркесі қазақ тілінде «пошталық жөнелтілімдердің сыртқы белгілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 126. | ішкі қарулы дау-жанжал, ішкі қарулы жанжал | внутренний вооруженный конфликт | внутренний вооруженный конфликтішкі қарулы дау-жанжал, ішкі қарулы жанжалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ішкі қарулы жанжал – бір мемлекет аумағы шегінде қарсы тұрған тараптар арасында болатын қарулы жанжал.
Конфликт (лат. conflictus-соқтығысқан).
2. Әзербайжан: daxili silahlı münaqişə
3. Қырғыз: ички куралдуу чыр-чатак
4. Өзбек: ichki qurolli to`qnashuv
5. Түрік: iç silahlı çatışma
6. Ағылшын: internal armed conflict
7. Испан: conflicto armado interno
8. Неміс: innerer bewaffneter Konflikt
9. Француз: conflit armé interne
10. Бекітілген нұсқасы: вооруженный конфликт – қарулы жанжал (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: ішкі қарулы жанжал.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «внутренний вооруженный конфликт» сөз тіркесі қазақ тілінде «ішкі қарулы жанжал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 127. | әскери күш | военная сила | военная силаәскери күшСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери күш – жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің сырттай, сондай-ақ мемлекет ішіндегі қарулы күш көрсетуден қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін құрылған әскерлер мен күштер.
2. Әзербайжан: hərbi güc
3. Қырғыз: аскердик күч
4. Өзбек: harbiy kuch
5. Түрік: askeri güç
6. Ағылшын: military force
7. Испан: fuerza militar
8. Неміс: militärische Macht
9. Француз: force militaire
10. Бекітілген нұсқасы: военный – әскери (2010); сила - күш (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: әскери күш.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военная сила» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери күш» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 128. | əскери оқу орны | военное учебное заведение | военное учебное заведениеəскери оқу орныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Əскери оқу орны – Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігіне, Ұлттық қауіпсіздік комитетіне және Ұлттық ұланына ведомстволық бағынысты жəне əртүрлі деңгейдегі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымы.
2. Әзербайжан: hərbi təhsil müəssisəsi
3. Қырғыз: аскердик окуу жайы
4. Өзбек: harbiy maktab
5. Түрік: askeri eğitim kurumu
6. Ағылшын: military educational institution
7. Испан: escuela militar
8. Неміс: militärische Bildungseinrichtung
9. Француз: école militaire
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: əскери оқу орны.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военное учебное заведение» сөз тіркесі қазақ тілінде «əскери оқу орны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 129. | әскери-дәрігерлік комиссия | военно-врачебная комиссия | военно-врачебная комиссияәскери-дәрігерлік комиссияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери-дәрігерлік комиссия – азаматтардың жалпы әскери қызметке және жекелей әртүрлі әскери кызметке жарамдылығын анықтауға арналған медициналық сараптама органы.
Комиссия (лат. commissio – байланыс, бірге немесе committo - тапсыру; ұйымдастыру).
2. Әзербайжан: hərbi həkim komissiyası
3. Қырғыз: аскердик-дарыгердик комиссия
4. Өзбек: harbiy tibbiy komissiya
5. Түрік: askeri tıp komisyonu
6. Ағылшын: military medical commission
7. Испан: Comisión médica militar
8. Неміс: militär-Ärztekommission
9. Француз: Commission médicale militaire
10. Бекітілген нұсқасы: военно-врачебная эспертиза - әскери-дәрігерлік сараптама (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: әскери-дәрігерлік комиссия.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военно-врачебная комиссия» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери-дәрігерлік комиссия» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 130. | әскери-далалық терапия | военно-полевая терапия | военно-полевая терапияәскери-далалық терапияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери-далалық терапия – әскери қызметшілердің ішкі ағза аурулары ерекшелігін зерттеумен, сонымен бірге әскердің ұрыс қимылдары жағдайында ауырғандарға терапевттік көмек көрсетудің ұйымдастырушылық түрлерін тәжірибе жүзінде қолданумен шұғылданатын маңызды әскери медициналық бөлімдердің бірі.
Терапия (еж.грек. θερᾰπεία - дәрігерлік күтім, емдеу).
2. Әзербайжан: hərbi sahə terapiyası
3. Қырғыз: аскердик талаа терапиясы
4. Өзбек: harbiy dala terapiyasi
5. Түрік: askeri alan terapisi
6. Ағылшын: military field therapy
7. Испан: terapia de campo militar
8. Неміс: militärische Feldtherapie
9. Француз: thérapie de terrain militaire
10. Бекітілген нұсқасы: военно-полевой суд - әскери-далалық сот (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: военно-полевой суд - әскери-далалық сот; терапия – терапия
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военно-полевая терапия» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери-далалық терапия» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 131. | әскери госпиталь | военный госпиталь | военный госпитальәскери госпитальСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери госпиталь – әскери қызметшілерге, сондай-ақ отставкадағы және зейнеткерлікке шыққан генералдар, адмиралдар мен аға офицерлерге медициналық көмек көрсетуге, білікті және мамандандырылған стационарлық емдеуге арналған әскери-медициналық мекеме.
Госпиталь (лат. hospitalis - қонақжай).
2. Әзербайжан: Hərbi Hospital
3. Қырғыз: аскер госпиталы
4. Өзбек: harbiy gospital
5. Түрік: askeri hastane
6. Ағылшын: military hospital
7. Испан: hospital militar
8. Неміс: Militärkrankenhaus
9. Француз: hôpital militaire
10. Бекітілген нұсқасы: военно-полевой госпиталь - әскери-далалық госпиталь (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: әскери госпиталь.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военный госпиталь» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери госпиталь» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 132. | төмен қарқынды әскери жанжал | военный конфликт низкой интенсивности | военный конфликт низкой интенсивноститөмен қарқынды әскери жанжалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төмен қарқынды әскери жанжал – шекаралық қарулы оқыс оқиғалар, ел ішіндегі заңсыз қарулы құралымдардың және террористік ұйымдардың қызметі нәтижесінде туындаған қарулы жанжал.
Конфликт (лат. conflictus - соқтығысқан).
Интенсивность (лат. intensio - кернеу, күшейту).
2. Әзербайжан: aşağı intensivliyi hərbi münaqişə
3. Қырғыз: төмөн интенсивдүү аскердик чыр-чатак
4. Өзбек: kam intensiv harbiy mojaro
5. Түрік: düşük yoğunluklu askeri çatışma
6. Ағылшын: low-intensity military conflict
7. Испан: conflicto militar de baja intensidad
8. Неміс: militärischer Konflikt mit geringer Intensität
9. Француз: conflit militaire de faible intensité
10. Бекітілген нұсқасы: вооруженный конфликт – қарулы жанжал (2021); интенсивность – қарқындылық, қарқын, үдемелелік
11. Заңнамадағы қолданысы: төмен қарқынды әскери жанжал.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военный конфликт низкой интенсивности» сөз тіркесі қазақ тілінде «төмен қарқынды әскери жанжал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 133. | орташа қарқынды әскери жанжал | военный конфликт средней интенсивности | военный конфликт средней интенсивностиорташа қарқынды әскери жанжалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орташа қарқынды әскери жанжал - қуатты экономикалық және әскери әлеуеті жоқ елдер арасындағы соғыс.
Конфликт (лат. conflictus - соқтығысқан).
Интенсивность (лат. intensio - кернеу, күшейту).
2. Әзербайжан: orta intensivliyin hərbi münaqişəsi
3. Қырғыз: орточо интенсивдүү аскердик чыр-чатак
4. Өзбек: o`rtacha intensivlikdagi harbiy mojaro
5. Түрік: orta yoğunlukta askeri çatışma
6. Ағылшын: military conflict of medium intensity
7. Испан: conflicto militar de intensidad moderada
8. Неміс: militärischer Konflikt mittlerer Intensität
9. Француз: conflit militaire de moyenne intensité
10. Бекітілген нұсқасы: вооруженный конфликт – қарулы жанжал (2021); интенсивность – қарқындылық, қарқын, үдемелелік
11. Заңнамадағы қолданысы: орташа қарқынды әскери жанжал.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военный конфликт средней интенсивности» сөз тіркесі қазақ тілінде «орташа қарқынды әскери жанжал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 134. | мемлекеттің әскери әлеуеті | военный потенциал государства | военный потенциал государствамемлекеттің әскери әлеуетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттің әскери әлеуеті – мемлекеттің әскери қуатын қалыптастыру және өрістету, әскери ұйымын құру және ұстау, қарулы күрес жүргізу үшін жұмылдырылуы және пайдаланылуы мүмкін оның барынша мүмкіндіктері.
Потенциал (лат. potentia — күш, күш-қуат).
2. Әзербайжан: dövlətin hərbi potensialı
3. Қырғыз: мамлекеттин аскердик потенциалы
4. Өзбек: davlatning harbiy salohiyati
5. Түрік: devletin askeri potansiyeli
6. Ағылшын: the military potential of the state
7. Испан: capacidad militar del estado
8. Неміс: militärisches Potenzial des Staates
9. Француз: capacité militaire de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: потенциал – потенциал, әлеует (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттің әскери әлеуеті.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «военный потенциал государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттің әскери әлеуеті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 135. | әуе-десанттық мүлік | воздушно-десантное имущество | воздушно-десантное имуществоәуе-десанттық мүлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әуе-десанттық мүлік – жеке құрамның парашютпен секіруге дайындық процесінде әуе-десанттық техниканы пайдалану мен әуе күштері мен жүктерді десанттауды қамтамасыз етуге арналған мүлік.
Десантный (фр. descente - түсу).
2. Әзербайжан: hava-desant əmlakı
3. Қырғыз: аба-десанттык мүлк
4. Өзбек: havo-desant mulki
5. Түрік: hava ekipmanı
6. Ағылшын: airborne assets
7. Испан: equipo aerotransportado
8. Неміс: Luftlandungseigentum
9. Француз: propriété aéroportée
10. Бекітілген нұсқасы: десант – десант (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: десант – десант
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «воздушно-десантное имущество» сөз тіркесі қазақ тілінде «әуе-десанттық мүлік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 136. | əскери лауазым | воинская должность | воинская должностьəскери лауазымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Əскери лауазым - әскери атағына сәйкес нормативтiк құқықтық актілермен белгiленген нақты лауазымдық өкiлеттілiктер мен мiндеттер жүктелген Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери оралымдардың мемлекеттік мекемелерінің құрылымдық бiрлiгi.
2. Әзербайжан: hərbi vəzifə
3. Қырғыз: аскердик пост
4. Өзбек: harbiy lavozim
5. Түрік: askeri pozisyon
6. Ағылшын: military position
7. Испан: puesto militar
8. Неміс: Militärposten
9. Француз: fonction militaire
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: əскери лауазым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «воинская должность» сөз тіркесі қазақ тілінде «əскери лауазым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 137. | әскери наряд | войсковой наряд | войсковой нарядәскери нарядСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери наряд - қоғамдық тәртіпті сақтау, қоғамдық қауіпсіздікті, төтенше жағдай режимін қамтамасыз ету, төтенше жағдайлар кезіндегі іс-қимылдар және арнаулы операциялар үшін, сондай-ақ көліктің жекелеген түрлерінде арнаулы жүкті күзету үшін әскери қызмет атқаруға тағайындалған бөлімше (әскери қызметшілер тобы).
2. Әзербайжан: hərbi dəstə
3. Қырғыз: аскердик отряд
4. Өзбек: harbiy qism
5. Түрік: askeri birlik
6. Ағылшын: military detachment
7. Испан: destacamento militar
8. Неміс: militärische Einheit
9. Француз: détachement militaire
10. Бекітілген нұсқасы: наряд – наряд (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: әскери тапсырма; әскери наряд.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «войсковой наряд» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери наряд» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 138. | зиянды бағдарламалық қамтылым, зиянды бағдарламалық жасақтама | вредоносное программное обеспечение | вредоносное программное обеспечениезиянды бағдарламалық қамтылым, зиянды бағдарламалық жасақтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зиянды бағдарламалық жасақтама - компьютерлік жүйеге зиян келтіруі мүмкін зиянды бағдарлама немесе кодты білдіретін ұжымдық термин.
Программа грек. - programma — «хабарландыру», pro — «алдында, бұрын» және gramma — «жазылған», graphein — «жазу»
2. Әзербайжан: zərərli proqram təminatı
3. Қырғыз: зыяндуу программалык камсыздоо
4. Өзбек: zararli dasturiy ta`minot
5. Түрік: kötü amaçlı yazılım
6. Ағылшын: malicious software
7. Испан: software malicioso
8. Неміс: schadsoftware
9. Француз: logiciels malveillants
10. Бекітілген нұсқасы: программное обеспечение - бағдарламалық жасақтама
11. Заңнамадағы қолданысы: зиянды бағдарламалық қамтамасыз ету; зиянды бағдарламалық қамтылым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вредоносное программное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «зиянды бағдарламалық жасақтама» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 139. | объектіні уақытша жабдықтау | временное оборудование объекта | временное оборудование объектаобъектіні уақытша жабдықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Объектіні уақытша жабдықтау – қандай да бір объектіні қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету.
Объект (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: obyekt müvəqqəti avadanlıq
3. Қырғыз: объекттин убактылуу жабдуулары
4. Өзбек: ob`ektning vaqtinchalik jihozlari
5. Түрік: tesisin geçici donanımı
6. Ағылшын: temporary equipment of the facility
7. Испан: equipamiento temporal de la instalación
8. Неміс: temporäre Ausstattung der Anlage
9. Француз: équipement temporaire de l`installation
10. Бекітілген нұсқасы: оборудование – жабдық (2020); объект – объект (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: оборудование – жабдық; объект – объект
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «временное оборудование объекта» сөз тіркесі қазақ тілінде «объектіні уақытша жабдықтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +6 |
| 140. | құжаттарды уақытша сақтау, құжаттардың уақытша сақталымы | временное хранение документов | временное хранение документовқұжаттарды уақытша сақтау, құжаттардың уақытша сақталымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды уақытша сақтау - құжаттарды белгіленген тәртіппен тұрақты сақтауға бергенге дейін сақтау.
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: sənədlərin müvəqqəti saxlanması
3. Қырғыз: документтерди убактылуу сактоо
4. Өзбек: hujjatlarni vaqtincha saqlash
5. Түрік: belgelerin geçici olarak saklanması
6. Ағылшын: temporary storage of documents
7. Испан: almacenamiento temporal de documentos
8. Неміс: vorübergehende Speicherung von Dokumenten
9. Француз: conservation temporaire des documents
10. Бекітілген нұсқасы: документ – құжат (2021); временное хранение – уақытша сақтау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: документ – құжат; временное хранение – уақытша сақтау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «временное хранение документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды уақытша сақтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 141. | уақытша бақылау пункті | временный контрольный пункт | временный контрольный пунктуақытша бақылау пунктіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Уақытша бақылау пункті – жұмыс уақыты уақыт шеңберімен шектелген бақылау пункті.
Контроль – франц. contrôle – contre «қарсы» және rôle «тізім»
Пункт – лат. punctum «нүкте, пункт»
2. Әзербайжан: müvəqqəti nəzarət məntəqəsi
3. Қырғыз: убактылуу текшерүү пункту
4. Өзбек: vaqtinchalik nazorat punkti
5. Түрік: geçici kontrol noktası
6. Ағылшын: temporary checkpoint
7. Испан: punto de control temporal
8. Неміс: vorübergehender Kontrollpunkt
9. Француз: poste de contrôle temporaire
10. Бекітілген нұсқасы: контрольный пункт - бақылау пункті (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольный пункт - бақылау пункті
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «временный контрольный пункт» сөз тіркесі қазақ тілінде «уақытша бақылау пункті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 142. | барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын әшкерелеу | вскрытие разведывательных и (или) подрывных акций | вскрытие разведывательных и (или) подрывных акцийбарлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын әшкерелеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын әшкерелеу - барлау-нұқсан келтіру әрекетін жүзеге асыру белгілерінің, фактілері мен жағдайларының жиынтығын табу.
Акция - лат. actio «іс-әрекет, қойылым»
2. Әзербайжан: kəşfiyyat və (və ya) təxribat aksiyalarının açılması
3. Қырғыз: чалгындоо жана (же) диверсиялык акцияларды ачуу
4. Өзбек: razvedka va (yoki) buzg`unchilik harakatlarini ochish
5. Түрік: istihbarat ve (veya) zarar verici eylemlerin açıklanması
6. Ағылшын: disclosure of intelligence and (or) subversive actions
7. Испан: apertura de acciones de inteligencia y / o subversión
8. Неміс: Aufdeckung von Aufklärungs- und (oder) subversiven Aktionen
9. Француз: dissection d`actions de renseignement et / ou de Subversion
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын әшкерелеу.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вскрытие разведывательных и (или) подрывных акций» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын әшкерелеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 143. | алдын ала келісілген кездесу | встреча обусловленная | встреча обусловленнаяалдын ала келісілген кездесуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алдын ала келісілген кездесу – алдын ала келісіліп, уақыты белгіленген кездесу.
2. Әзербайжан: əvvəlcədən razılaşdırılmış görüş
3. Қырғыз: алдын-ала макулдашылган жолугушуу
4. Өзбек: oldindan tashkil etilgan uchrashuv
5. Түрік: önceden ayarlanmış görüşme
6. Ағылшын: pre-arranged meeting
7. Испан: reunión preestablecida
8. Неміс: vorab vereinbartes Treffen
9. Француз: réunion convenue à l`avance
10. Бекітілген нұсқасы: обусловленная – негізделген (2015); встреча – кездесу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: обусловленная – негізделген; встреча – кездесу
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «встреча обусловленная» сөз тіркесі қазақ тілінде «алдын ала келісілген кездесу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 144. | ЖОО компоненті, жоғары оқу орны компоненті | вузовский компонент | вузовский компонентЖОО компоненті, жоғары оқу орны компонентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоғары оқу орны компоненті – мамандықтардың білім беру бағдарламасы шеңберінде игеру үшін ӘАОО дербес айқындайтын оқу пәндері мен кредиттердің тиісті көлемдерінің тізбесі.
Компонент (лат. componens - құрастырушы).
2. Әзербайжан: universitet komponenti
3. Қырғыз: университет компоненти
4. Өзбек: universitet komponenti
5. Түрік: üniversite bileşeni
6. Ағылшын: university component
7. Испан: componente universitario
8. Неміс: universitäre Komponente
9. Француз: composante universitaire
10. Бекітілген нұсқасы: компонент – компонент (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: жоғары оқу орны компоненті
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вузовский компонент» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоғары оқу орны компоненті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 145. | белгіленген орын, бөлінген жер | выделенное место | выделенное местобелгіленген орын, бөлінген жерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белгіленген орын, бөлінген жер – қандай да бір іс-шараны өткізуге тағайындалған орын.
2. Әзербайжан: ayrılmış yer
3. Қырғыз: бөлүнгөн жер
4. Өзбек: ajratilgan joy
5. Түрік: tahsis edilen yer
6. Ағылшын: allocated space
7. Испан: espacio asignado
8. Неміс: hervorgehobener Platz
9. Француз: espace alloué
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: белгіленген орын.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выделенное место» сөз тіркесі қазақ тілінде «белгіленген орын», «бөлінген жер» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 146. | шығарылған басқару тетігі, шығарылған басқару пульті | вынесенный пульт управления | вынесенный пульт управленияшығарылған басқару тетігі, шығарылған басқару пультіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шығарылған басқару пульті - жедел-іздестіру іс-шараларын өткізу жөніндегі уәкілетті органның аппараттық-бағдарламалық кешені.
Пульт - (лат. pulpitum - сахна).
2. Әзербайжан: çıxarılan idarəetmə pultu
3. Қырғыз: чыгарылган башкаруу пульту
4. Өзбек: masofadan boshqarish pulti
5. Түрік: uzaktan kumanda paneli
6. Ағылшын: output control mechanism
7. Испан: panel de control externo
8. Неміс: übergebenes Bedienfeld
9. Француз: panneau de commande
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пульт управления – басқару пульті
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вынесенный пульт управления» сөз тіркесі қазақ тілінде «шығарылған басқару пульті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 147. | ұшуды орындау | выполнение полета | выполнение полетаұшуды орындауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшуды орындау – диспетчердің рұқсатымен әуе кемесін қозғалысқа келтіру.
2. Әзербайжан: uçuş performansı
3. Қырғыз: учуу аткаруу
4. Өзбек: parvoz samaradorligi
5. Түрік: uçuş performansı
6. Ағылшын: flight performance
7. Испан: rendimiento de vuelo
8. Неміс: ausführen eines Fluges
9. Француз: performances de vol
10. Бекітілген нұсқасы: полет - ұшу
11. Заңнамадағы қолданысы: ұшуды орындау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выполнение полета» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшуды орындау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 148. | шетел мемлекеті арнаулы қызметтерінің анықталған агенті, шет мемлекеттің арнаулы қызметтерінің анықталған агенті | выявленный агент спецслужб иностранного государства | выявленный агент спецслужб иностранного государствашетел мемлекеті арнаулы қызметтерінің анықталған агенті, шет мемлекеттің арнаулы қызметтерінің анықталған агентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шет мемлекеттің арнаулы қызметтерінің анықталған агенті – анықталған шетелдік арнауы қызметтермен жасырын жұмыс істейтін және оларға басқа мемлекеттен маңызды ақпарат беретін адам.
Агент - (лат. agens - әрекет).
2. Әзербайжан: xarici dövlətin xüsusi xidmət orqanlarının üzə çıxardığı agent
3. Қырғыз: чет мамлекеттин атайын кызматтарынын аныкталган агенти
4. Өзбек: xorijiy davlat maxsus xizmatlarining aniqlangan agenti
5. Түрік: yabancı bir ülkenin gizli servislerinin tespit edilen ajanı
6. Ағылшын: identified agent of the special services of a foreign state
7. Испан: agente de inteligencia de un estado extranjero identificado
8. Неміс: identifizierter Geheimdienst-Agent eines ausländischen Staates
9. Француз: agent identifié des services secrets d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: иностранное государство – шет мемлекет (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: спецслужб – арнаулы қызмет
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выявленный агент спецслужб иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шет мемлекеттің арнаулы қызметтерінің анықталған агенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 149. | анықталған бастамашы | выявленный инициативник | выявленный инициативниканықталған бастамашыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Анықталған бастамашы - белгілі бір дәрежеде практикалық себептер бойынша мерзімді операциялардағы реакцияны катализдейді.
Инициативник - (лат. initium - бастама).
2. Әзербайжан: müəyyən edilmiş təşəbbüskar
3. Қырғыз: аныкталган демилгечиси
4. Өзбек: aniqlangan tashabbuskor
5. Түрік: tanımlanmış başlatıcı
6. Ағылшын: identified initiator
7. Испан: iniciador identificado
8. Неміс: identifizierter Initiator
9. Француз: initiateur identifié
10. Бекітілген нұсқасы: инициатива – тегеурін (2020); бастама (2019); ынтагерлік (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выявленный инициативник» сөз тіркесі қазақ тілінде «анықталған бастамашы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 150. | шетел мемлекеті арнаулы қызметтерінің анықталған тұрақты қызметкері, шет мемлекеттің арнаулы қызметінің анықталған тұрақты қызметкері | выявленный кадровый сотрудник спецслужбы иностранного государства | выявленный кадровый сотрудник спецслужбы иностранного государствашетел мемлекеті арнаулы қызметтерінің анықталған тұрақты қызметкері, шет мемлекеттің арнаулы қызметінің анықталған тұрақты қызметкеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шет мемлекеттің арнаулы қызметінің анықталған тұрақты қызметкері – шет мемлекеттің арнаулы қызметкерлерінің қатарына жататын адам.
2. Әзербайжан: xarici dövlət xüsusi xidmət orqanlarının üzə çıxarılmış kadr işçisi
3. Қырғыз: чет мамлекеттин атайын кызматтарынын кадрдык кызматкери
4. Өзбек: xorijiy davlat maxsus xizmatining aniqlangan xodimi
5. Түрік: yabancı bir ülkenin istihbarat teşkilatının tespit edilen personel çalışanı
6. Ағылшын: the identified personnel employee of the special service of a foreign state
7. Испан: personal de servicios especiales de un estado extranjero identificado
8. Неміс: identifizierter Personalbeamter des Geheimdienstes eines ausländischen Staates
9. Француз: personnel identifié des services secrets d`un état étranger
10. Бекітілген нұсқасы: иностранное государство – шет мемлекет (2016); сотрудник – қызметкер (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: иностранное государство – шет мемлекет; сотрудник – қызметкер
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выявленный кадровый сотрудник спецслужбы иностранного государства» сөз тіркесі қазақ тілінде «шет мемлекеттің арнаулы қызметінің анықталған тұрақты қызметкері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 151. | гибридті соғыс, будан соғыс | гибридная война | гибридная войнагибридті соғыс, будан соғысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гибридті соғыс, будан соғыс - шабуылдаушы тарап классикалық әскери басқыншылыққа бармай, жасырын операцияларды, диверсияны, киберсоғысты, сондай-ақ жау аумағында әрекет ететін көтерілісшілерді қолдау комбинациясын қолдана отырып, қарсыласын басып тастайтын дұшпандық әрекет түрі.
Гибрид - (лат. hibrida, hybrida — шатыс).
2. Әзербайжан: hibrid müharibə
3. Қырғыз: гибриддик согуш
4. Өзбек: gibrid urush
5. Түрік: melez savaş
6. Ағылшын: hybrid warfare
7. Испан: guerra híbrida
8. Неміс: hybrider Krieg
9. Француз: guerre hybride
10. Бекітілген нұсқасы: гибридная сеть – гибридті желі (2019); гибридный подход – будан тәсіл (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: гибридная – гибридті, будан
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гибридная война» сөз тіркесі қазақ тілінде «гибридті соғыс» немесе «будан соғыс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 152. | «гибридтік» күрес әдістері, күрестің «будан» әдістері | «гибридные» методы борьбы | «гибридные» методы борьбы«гибридтік» күрес әдістері, күрестің «будан» әдістеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Гибридтік» күрес әдістері; күрестің «будан» әдістері - әскери күшті (оның ішінде қарсы тұрған тарап аумағындағы арнаулы операциялар, жеке әскери, күзет компанияларының күштерін), әскери емес құралдарды кешенді қолдану, сондай-ақ басқа мемлекеттердің, террористік, экстремистік ұйымдар мен сепаратистік қозғалыстардың әлеуетін пайдаланып, қарсы күресетін мемлекет аумағындағы жағдайды тұрақсыздандыру үшін әскери-саяси және әскери-стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу тәсілдері.
Гибрид - (лат. hibrida, hybrida — шатыс).
Метод – көне грек. μέθοδος «әдіс, ғылым»
2. Әзербайжан: «hibrid» mübarizə üsulları
3. Қырғыз: «гибриддик» күрөшүү ыкмалары
4. Өзбек: «gibrid» kurash usullari
5. Түрік: «melez» mücadele yöntemleri
6. Ағылшын: «hybrid» methods of struggle
7. Испан: métodos de lucha «híbridos»
8. Неміс: "hybride" Kampfmethoden
9. Француз: méthodes de lutte «hybrides»
10. Бекітілген нұсқасы: гибридная сеть – гибридті желі (2019); гибридный подход – будан тәсіл (2016); метод – әдіс (2022)
11. Заңнамадағы қолданысы: гибридная – гибридті, будан; метод – әдіс
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, ««гибридные» методы борьбы» сөз тіркесі қазақ тілінде ««гибридтік» күрес әдістері» немесе «күрестің «будан» әдістері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 153. | ақпараттық қауіпсіздіктің бас бөлімшесі | главное подразделение информационной безопасности | главное подразделение информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздіктің бас бөлімшесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздіктің бас бөлімшесі - банк, ұйым ақпаратының құпиялылығын, тұтастығын және қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында ақпараттық қауіпсіздікті басқару жүйесін құрады, банк, ұйым бөлімшелерінің ақпараттық қауіпсіздікті және қауіптерді анықтау және талдау, шабуылдарға қарсы іс-қимыл жасау және ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларын тергеу жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз ету бойынша қызметін үйлестіруді және бақылауды жүзеге асырады.
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйрету, тәрбиелеу»
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyinin əsas bölməsi
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздуктун негизги бөлүмү
4. Өзбек: axborot xavfsizligining asosiy bo`limi
5. Түрік: bilgi güvenliğinin ana bölümü
6. Ағылшын: the main division of information security
7. Испан: la principal división de seguridad de la información
8. Неміс: der Hauptbereich der Informationssicherheit
9. Француз: la division principale de la sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: информационная система – ақпараттық жүйе (2016); безопасность – қауіпсіздік (2020); подразделение – бөлімше (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: информационная система – ақпараттық жүйе; безопасность – қауіпсіздік; подразделение – бөлімше
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «главное подразделение информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздіктің бас бөлімшесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 154. | бас әкімші | главный администратор | главный администраторбас әкімшіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бас әкімші - ағымдағы кеңсе жұмысына басшылық жасайтын адам.
Администратор - (лат. administrator - басқарушы).
2. Әзербайжан: baş administrator
3. Қырғыз: башкы администратор
4. Өзбек: bosh administrator
5. Түрік: yönetici şef
6. Ағылшын: chief administrator
7. Испан: administrador principal
8. Неміс: hauptadministrator
9. Француз: administrateur principal
10. Бекітілген нұсқасы: администратор – әкім (1993)
11. Заңнамадағы қолданысы: бас әкімші
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «главный администратор» сөз тіркесі қазақ тілінде «бас әкімші» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 155. | терең бүркемелеу, жасырын бүркемеші | глубокое прикрытие | глубокое прикрытиетерең бүркемелеу, жасырын бүркемешіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терең бүркемелеу - белгілі бір аймақта жасырын өмір сүріп, нақты тапсырмалар немесе функциялар жиынтығын орындайтын, барлау туралы есеп беру үшін басшыларымен үнемі байланысып отыратын агент.
2. Әзербайжан: dərin örtük
3. Қырғыз: терең жабуу
4. Өзбек: chuqur qopqoq
5. Түрік: Derin gizlilik
6. Ағылшын: deep cover
7. Испан: cobertura profunda
8. Неміс: tiefe Vertuschung
9. Француз: couverture profonde
10. Бекітілген нұсқасы: прикрытие – бүркемелеу, қалқалау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: прикрытие – бүркемелеу, қалқалау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глубокое прикрытие» сөз тіркесі қазақ тілінде «терең бүркемелеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 156. | дауысты байланыс сеансы | голосовой сеанс связи | голосовой сеанс связидауысты байланыс сеансыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дауысты байланыс сеансы – дауыспен берілетін хабарлама жасайтын уақыт түрі.
Сеанс - (фр. séance – жиналыс, отырыс).
2. Әзербайжан: səs rabitə sessiyası
3. Қырғыз: үн байланыш сессиясы
4. Өзбек: ovozli aloqa seansi
5. Түрік: sesli iletişim oturumu
6. Ағылшын: voice communication session
7. Испан: sesión de comunicación de voz
8. Неміс: sprachkommunikationssitzung
9. Француз: session de communication vocale
10. Бекітілген нұсқасы: связь – байланыс (2021); голос – дауыс (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: связь – байланыс ; голос – дауыс
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «голосовой сеанс связи» сөз тіркесі қазақ тілінде «дауысты байланыс сеансы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 157. | қорғаныс гомеостазы | гомеостаз защиты | гомеостаз защитықорғаныс гомеостазыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қорғаныс гомеостазы - жүйенің қызмет ететін сыртқы ортасының өзгеруіне қатысты тұрақты қалыпта ұстау немесе реттеу үрдісі.
Гомеостаз - (гр. `homoios` - ұқсас, stasis - тепе-теңдік).
2. Әзербайжан: qoruyucu homeostaz
3. Қырғыз: коргоочу гомеостаз
4. Өзбек: himoya gomeostazi
5. Түрік: koruyucu homeostaz
6. Ағылшын: protective homeostasis
7. Испан: homeostasis protectora
8. Неміс: schützende Homöostase
9. Француз: homéostasie protectrice
10. Бекітілген нұсқасы: гомеостаз (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: гомеостаз.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гомеостаз защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «қорғаныс гомеостазы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 158. | Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы | Государственная граница Республики Казахстан | Государственная граница Республики КазахстанҚазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы - Қазақстан Республикасы аумағының (құрлығының, суларының, жер қойнауының, әуе кеңістігінің) шектерін айқындайтын сызық пен осы сызық бойынша тiгiнен өтетiн жазықтық және Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі қолданылатын кеңістік шегі.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikası dövlət sərhədi
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын Мамлекеттик чекарасы
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasining davlat chegarasi
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti Devlet sınırı
6. Ағылшын: State border of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: Frontera estatal de la República de Kazajstán
8. Неміс: Die Staatsgrenze der Republik Kasachstan
9. Француз: Frontière nationale de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «Государственная граница Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 159. | Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия | Государственная комиссия по обеспечению режима чрезвычайного положения | Государственная комиссия по обеспечению режима чрезвычайного положенияТөтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия - төтенше жағдай енгiзу кезеңiне Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiсiмен құрылатын арнаулы мемлекеттiк басқару органы.
2. Әзербайжан: Fövqəladə vəziyyət rejiminin təmin edilməsi üzrə Dövlət Komissiyası
3. Қырғыз: Өзгөчө абал режимин камсыз кылуу боюнча мамлекеттик комиссия
4. Өзбек: Favqulodda holat rejimini ta`minlash bo`yicha davlat komissiyasi
5. Түрік: Acil durum rejimini güvence altına almak için Devlet Komisyonu
6. Ағылшын: State Commission for Ensuring the State of Emergency
7. Испан: Comisión Estatal para Asegurar el Estado de Emergencia
8. Неміс: Staatliche Kommission zur Gewährleistung des Ausnahmezustands
9. Француз: Commission d`État pour garantir l`état d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «Государственная комиссия по обеспечению режима чрезвычайного положения» сөз тіркесі қазақ тілінде «Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 160. | азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі | государственная система гражданской защиты | государственная система гражданской защитыазаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі - Қазақстан Республикасының халқын, объектілері мен аумағын төтенше жағдайлар мен әскери қақтығыстар кезінде немесе осы қақтығыстар салдарынан туындайтын қауіптерден қорғау жөніндегі жалпымемлекеттік іс-шаралар кешенін іске асыруға арналған, азаматтық қорғаудың басқару органдарының, күштері мен құралдарының жиынтығы.
2. Әзербайжан: Dövlət Mülki Müdafiə sistemi
3. Қырғыз: граждандык коргонуунун мамлекеттик системасы
4. Өзбек: davlat fuqaro muhofazasi tizimi
5. Түрік: devlet sivil koruma sistemi
6. Ағылшын: state system of civil protection
7. Испан: sistema estatal de protección civil
8. Неміс: staatliches Zivilschutzsystem
9. Француз: système National de protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «государственная система гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 161. | мемлекеттiк материалдық резерв | государственный материальный резерв | государственный материальный резервмемлекеттiк материалдық резервСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттiк материалдық резерв - жұмылдыру мұқтаждарына, табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жою жөнiндегi бiрiншi кезектегi шараларды қабылдауға, iзгiлiк көмек көрсетуге және нарыққа реттеушiлiк ықпал жасауға арналған материалдық құндылықтар қоры.
Резерв - (лат. reservo - сақтаймын, жинаймын).
Материал – лат. materia — «зат»
2. Әзербайжан: Dövlət maddi ehtiyatı
3. Қырғыз: Мамлекеттик материалдык резерв
4. Өзбек: davlat moddiy zaxirasi
5. Түрік: devlet malzeme rezervi
6. Ағылшын: state material reserve
7. Испан: reserva material del estado
8. Неміс: staatliche Materialreserve
9. Француз: réserve matérielle de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттiк материалдық резерв.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «государственный материальный резерв» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттiк материалдық резерв» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 162. | азаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау | государственный контроль и надзор в сфере гражданской защиты | государственный контроль и надзор в сфере гражданской защитыазаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау - өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау саласындағы заңнамасының талаптарын жеке және заңды тұлғалардың сақтауын қамтамасыз етуге бағытталған, азаматтық қорғау саласындағы және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органдардың қызметі.
Контроль — франц. contrôle — contre «қарсы» және rôle «тізім»
Сфера – көне грек. -греч. σφαῖρα «шар, доп, өзек»
2. Әзербайжан: mülki müdafiə sahəsində dövlət nəzarəti və nəzarət
3. Қырғыз: Жарандык коргонуу чөйрөсүндө мамлекеттик контроль жана көзөмөл
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi sohasida davlat nazorati va nazorati
5. Түрік: sivil koruma alanında devlet kontrolü ve denetimi
6. Ағылшын: state control and supervision in the field of civil protection
7. Испан: control y supervisión del estado en materia de protección civil
8. Неміс: staatliche Kontrolle und Aufsicht im Bereich des Bevölkerungsschutzes
9. Француз: contrôle et supervision de l`État dans le domaine de la protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: азаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «государственный контроль и надзор в сфере гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 163. | рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімі | государственный электронный реестр разрешений и уведомлений | государственный электронный реестр разрешений и уведомленийрұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізіліміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімі - берілген, қайта ресімделген, тоқтатыла тұрған, күші жойылған, ұзартылған, қайта басталған және қолданысы тоқтатылған рұқсаттар және олардың телнұсқалары туралы, сондай-ақ алынған хабарламалар туралы мәліметтер қамтылған рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік ақпараттық жүйесінің құрауышы.
Электрон - (еж.грек. ἤλεκτρον – янтарь).
Реестр - (жаңа.лат. regestrum, лат. regestum, поляк. rejestr - тізім, тізбе).
2. Әзербайжан: icazə və bildirişlərin dövlət elektron reyestri
3. Қырғыз: уруксаттардын жана билдирүүлөрдүн мамлекеттик электрондук реестри
4. Өзбек: ruxsatnomalar va bildirishnomalarning davlat elektron reestri
5. Түрік: izinlerin ve bildirimlerin devlet elektronik kaydı
6. Ағылшын: state electronic register of permits and notifications
7. Испан: registro electrónico estatal de permisos y notificaciones
8. Неміс: das staatliche elektronische Zulassungs- und Benachrichtigungsregister
9. Француз: registre National des autorisations et notifications électroniques
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімі.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «государственный электронный реестр разрешений и уведомлений» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 164. | азаматтық қорғау | гражданская защита | гражданская защитаазаматтық қорғауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғау - өрт қауіпсіздігі мен өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету, мемлекеттік материалдық резервті қалыптастыру, сақтау және пайдалану жөніндегі іс-шараларды қамтитын, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен олардың салдарларының алдын алуға және оларды жоюға, азаматтық қорғанысты ұйымдастыруға және жүргізуге, төтенше жағдай аймағындағы халыққа шұғыл медициналық және психологиялық көмек көрсетуге бағытталған, бейбіт уақытта және соғыс уақытында жүргізілетін жалпымемлекеттік іс-шаралар кешені.
2. Әзербайжан: mülki müdafiə
3. Қырғыз: жарандык коргонуу
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi
5. Түрік: sivil savunma
6. Ағылшын: civil protection
7. Испан: protección civil
8. Неміс: zivilschutz
9. Француз: protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: защита – қорғаныс, қорғау (2021); гражданская – азаматтық (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: азаматтық қорғау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гражданская защита» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғау» және «азаматтық қорғау» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 165. | акселерация тобы | группа акселерации | группа акселерацииакселерация тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Акселерация тобы - жеделдетіп іске асыруды және ресурстарды жедел шоғырландыруды талап ететін жобалық персонал мен жобалардың мүдделі қатысушыларын үйлестіруді, консультациялық-әдіснамалық, ақпараттық-талдамалық және ұйымдастырушылық қолдауды, оның ішінде мемлекеттік органның жобалық офисінің жалпыұлттық басымдықтарды іске асыру топтарымен, базалық бағыттарды іске асыру топтарымен, жобалар топтарының жетекшілерімен, жобалардың жетекшілерімен және қатысушыларымен аджайл әдіснамасы бойынша күнделікті скрам-кесте бойынша бірлескен жұмысын ұйымдастыруды жүзеге асыратын мемлекеттік органның жобалық офисі қызметкерлерінің тобы.
Группа - итал. gruppo «топ»
Акселерация - (лат. acceleratio - жеделдету).
2. Әзербайжан: sürətləndirici qrup
3. Қырғыз: акселерация тобу
4. Өзбек: tezlashtirish guruhi
5. Түрік: hızlanma grubu
6. Ағылшын: acceleration group
7. Испан: grupo de aceleración
8. Неміс: beschleunigungsgruppe
9. Француз: groupe d`accélération
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: акселерация тобы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа акселерации» сөз тіркесі қазақ тілінде «акселерация тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 166. | басқару тобы | группа управления | группа управлениябасқару тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Басқару тобы – басқару функцияларын орындайтын қызметкерлер тобы. Бұлар басқарушылардың командалық тобы, ең алдымен жоғары деңгейдегі менеджерлер тобы, сондай-ақ комитеттер болуы мүмкін..
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: idarəetmə qrupu
3. Қырғыз: башкаруу тобу
4. Өзбек: boshqaruv guruhi
5. Түрік: yönetim grubu
6. Ағылшын: management group
7. Испан: dependencia de gestión
8. Неміс: kontrollgruppe
9. Француз: groupe de gestion
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); управление – басқару, басқарма (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: басқару тобы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа управления» сөз тіркесі қазақ тілінде «басқару тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 167. | барлау тобы | группа разведки | группа разведкибарлау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау тобы - өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қарулы күштер, соғыс қимылдары, саясат немесе экономика саласында артықшылықтар алу үшін қарсылас немесе бәсекелес туралы мәліметтер жинайтын топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: kəşfiyyat qrupu
3. Қырғыз: чалгындоо тобу
4. Өзбек: razvedka guruhi
5. Түрік: istihbarat birimi
6. Ағылшын: intelligence group
7. Испан: dependencia de inteligencia
8. Неміс: geheimdienstgruppe
9. Француз: groupe du renseignement
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); разведка – барлау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; разведка – барлау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа разведки» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 168. | атыспен қолдау тобы | группа огневой поддержки | группа огневой поддержкиатыспен қолдау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атыспен қолдау тобы - шабуылдаушыларды отпен жабуға дайын әскери топ. Оның құрамына артиллерия, танк, зениттік бөлімшелер, граната атқыштар, пулеметшілер, мергендер және өрт сөндірушілер кіруі мүмкін.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: yanğın dəstək qrupu
3. Қырғыз: өрттү колдоо тобу
4. Өзбек: yong`inni qo`llab-quvvatlash guruhi
5. Түрік: ateş destek grubu
6. Ағылшын: fire support group
7. Испан: equipo de apoyo contra incendios
8. Неміс: feuerwehr-Unterstützungsgruppe
9. Француз: groupe d`appui-feu
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); огневая – атыс (2021); поддержка – қолдау (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; огневая – атыс; поддержка – қолдау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа огневой поддержки» сөз тіркесі қазақ тілінде «атыспен қолдау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 169. | жауынгерлік резерв тобы | группа резерва боевого | группа резерва боевогожауынгерлік резерв тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жауынгерлік резерв тобы - әскери мансапты азаматтық мансаппен біріктіретін белгілі бір елдің азаматтарынан тұратын әскери ұйым тобы.
Резерв - (лат. reservare - сақтау, қорғау).
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: döyüş ehtiyatı qrupu
3. Қырғыз: аскердик резерв тобу
4. Өзбек: jangovar zaxira guruhi
5. Түрік: savaş rezerv grubu
6. Ағылшын: combat reserve group
7. Испан: grupo de reserva de combate
8. Неміс: Kampfreserve-Gruppe
9. Француз: groupe de réserve de combat
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); резерв – резерв (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; резерв – резерв; боевая – ұрыстық, соғыс, әскери;
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа резерва боевого» сөз тіркесі қазақ тілінде «жауынгерлік резерв тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 170. | жедел-жауынгерлік қалқалау тобы | группа оперативно-боевого прикрытия | группа оперативно-боевого прикрытияжедел-жауынгерлік қалқалау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел-жауынгерлік қалқалау тобы – белгілі бір әскери тапсырмаға байланысты негізгі әскердің тылында әрекет ететін жауынгерлік топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: əməliyyat-döyüş örtüyü qrupu
3. Қырғыз: оперативдик-согуштук жабуу тобу
4. Өзбек: tezkor-jangovar qopqoq guruhi
5. Түрік: operasyon-savaş koruma grubu
6. Ағылшын: operational and combat cover group
7. Испан: grupo de apoyo operacional y de combate
8. Неміс: die Gruppe der operativen-kämpfenden Deckung
9. Француз: groupe de couverture de combat opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); прикрытие – бүркемелеу, қалқалау (2020); оперативный – жедел (2018); боевое – жауынгерлік, әскери
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; прикрытие – бүркемелеу, қалқалау; оперативный – жедел; боевое – жауынгерлік, әскери
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа оперативно-боевого прикрытия» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел-жауынгерлік қалқалау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 171. | медициналық қамтамасыз ету тобы | группа медицинского обеспечения | группа медицинского обеспечениямедициналық қамтамасыз ету тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Медициналық қамтамасыз ету тобы - әскери дәрігерлердің жауынгерлік қабілеттілікті сақтау, қарулы күштер жеке құрамының денсаулығын жақсарту, дер кезінде медициналық көмек көрсету және жаралылар мен науқастардың денсаулығын, жауынгерлік қабілетін (еңбек қабілеттілігін) қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар кешені.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: tibbi təminat qrupu
3. Қырғыз: медициналык камсыздоо тобу
4. Өзбек: tibbiy yordam guruhi
5. Түрік: tıbbi destek grubu
6. Ағылшын: medical support group
7. Испан: dependencia de apoyo médico
8. Неміс: medizinische Versorgungsgruppe
9. Француз: groupe du soutien médical
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); обеспечение – қамтамасыз ету (2017); медицинское – медициналық
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; обеспечение – қамтамасыз ету; медицинское – медициналық
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа медицинского обеспечения» сөз тіркесі қазақ тілінде «медициналық қамтамасыз ету тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 172. | әскери және материалдық-техникалық қамтамасыз ету тобы | группа военного и материально-технического обеспечения | группа военного и материально-технического обеспеченияәскери және материалдық-техникалық қамтамасыз ету тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери және материалдық-техникалық қамтамасыз ету тобы - қару-жарақ, әскери және арнаулы техника, ракеталар, оқ-дәрілер, жанар-жағармай, азық-түлік, киім-кешек, әскери-техникалық мүлік және басқа да материалдар қорын рекультивациялау, жинақтау, сақтау (күту) және эшелонизациялау; құрамалар мен материалдарды тасымалдауды ұйымдастыру; көлік коммуникацияларын дайындау, пайдалану, техникалық жабу және қалпына келтіру; әскери техниканы пайдалану; зақымдалған (ақау) әскери техниканы қалпына келтіру шараларын іске асыратын топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
Материал – лат. materia — «зат»
Техника – көне грек. τεχνική, τέχνη «өнер»
2. Әзербайжан: hərbi və maddi-texniki təminat qrupu
3. Қырғыз: аскердик жана материалдык-техникалык камсыздоо тобу
4. Өзбек: harbiy va moddiy-texnik yordam guruhi
5. Түрік: askeri ve lojistik destek grubu
6. Ағылшын: military and logistics support group
7. Испан: dependencia de apoyo militar y logístico
8. Неміс: die Gruppe der militärischen und logistischen Versorgung
9. Француз: groupe du soutien militaire et logistique
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); обеспечение – қамтамасыз ету (2017); материально-техническое снабжение - материалдық-техникалық жабдықтау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; обеспечение – қамтамасыз ету; материально-техническое обеспечение - материалдық-техникалық қамтамасыз ету
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа военного и материально-технического обеспечения» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери және материалдық-техникалық қамтамасыз ету тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 173. | үйлестіру және бақылау тобы | группа координации и контроля | группа координации и контроляүйлестіру және бақылау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үйлестіру және бақылау тобы - әртүрлі жобалардың іске асырылуын басқару мен жедел қадағалауды қамтамасыз ету мақсатында құрылатын топ.
Координация - (лат. coordinatio - үйлестіру).
Группа - итал. gruppo «топ»
Контроль — франц. contrôle — contre «қарсы» және rôle «тізім»
2. Әзербайжан: koordinasiya və nəzarət qrupu
3. Қырғыз: координациялоо жана контролдоо тобу
4. Өзбек: muvofiqlashtirish va nazorat guruhi
5. Түрік: koordinasyon ve kontrol grubu
6. Ағылшын: coordination and control group
7. Испан: grupo de coordinación y control
8. Неміс: koordinations- und Kontrollgruppe
9. Француз: groupe de coordination et de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); координация – үйлестіру (2018); контроль – бақылау (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; координация – үйлестіру; контроль – бақылау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа координации и контроля» сөз тіркесі қазақ тілінде «үйлестіру және бақылау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 174. | техникалық барлау тобы | группа технической разведки | группа технической разведкитехникалық барлау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Техникалық барлау тобы - әскерді техникамен қамтамасыз етуді ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін мәліметтер жинайтын топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
Техника – көне грек. τεχνική, τέχνη «өнер»
2. Әзербайжан: texniki kəşfiyyat qrupu
3. Қырғыз: техникалык чалгындоо тобу
4. Өзбек: texnik razvedka guruhi
5. Түрік: teknik istihbarat birimi
6. Ағылшын: technical intelligence group
7. Испан: grupo de inteligencia tecnica
8. Неміс: technische Intelligenzgruppe
9. Француз: groupe du renseignement technique
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); технический – техникалық (2020); разведка – барлау (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; технический – техникалық; разведка – барлау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа технической разведки» сөз тіркесі қазақ тілінде «техникалық барлау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 175. | талдау және шешім әзірлеу тобы | группа анализа и выработки решения | группа анализа и выработки решенияталдау және шешім әзірлеу тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Талдау және шешім әзірлеу тобы - түрлі ақпарат түрлерін жылдам талдайтын және қисынды жұмыс істейтін, бір-бірінен айырмашылығы бар деректер арасында байланыс орнататын топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
Анализ - (еж. грек. ἀνάλυσις - жіктеу, бөлу, бөлшектеу, сұрыптау).
2. Әзербайжан: analiz və həllin hazırlanması qrupu
3. Қырғыз: чечимди талдоо жана иштеп чыгуу тобу
4. Өзбек: yechimlarni tahlil qilish va ishlab chiqish guruhi
5. Түрік: çözüm analizi ve geliştirme ekibi
6. Ағылшын: solution analysis and development team
7. Испан: equipo de análisis y desarrollo de soluciones
8. Неміс: Analyse- und Entscheidungsgruppe
9. Француз: groupe d`analyse et de décision
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); анализ – талдау (2021); талдама (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; анализ – талдау; талдама
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа анализа и выработки решения» сөз тіркесі қазақ тілінде «талдау және шешім әзірлеу тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 176. | байланыс тобы | группа связи | группа связибайланыс тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байланыс тобы - штаб бастығының операцияға қатысушылармен және жоғары басшылықпен радиотелефон байланысын қамтамасыз ету.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: rabitə qrupu
3. Қырғыз: байланыш тобу
4. Өзбек: aloqa guruhi
5. Түрік: iletişim grubu
6. Ағылшын: communication group
7. Испан: dependencia de comunicaciones
8. Неміс: kommunikationsgruppe
9. Француз: groupe des transmissions
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); связь – байланыс (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; связь – байланыс
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа связи» сөз тіркесі қазақ тілінде «байланыс тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 177. | тосқауыл қою және тікелей қолдау тобы, тікелей қолдау және бұғаттау тобы | группа непосредственной поддержки и блокирования | группа непосредственной поддержки и блокированиятосқауыл қою және тікелей қолдау тобы, тікелей қолдау және бұғаттау тобыСаласы Этимологиясы ДефинициясыТікелей қолдау және бұғаттау тобы - әскерлер шешетін тактикалық және жедел міндеттерді қамтамасыз етуге арналған, резерв және күшейту бөлімшелерінен тұратын, таңдалған шеп бойынша шекаралық іздестіру (операция) ауданын (объектісін) оқшаулау мен қарсыластың бұғатталған ауданнан шығуына және шектес мемлекет аумағына немесе тыл аудандарына өтуіне жол бермеуге, шекаралық іздестіру ауданын (шекаралық операцияны) шектеуге арналған арнаулы топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: birbaşa dəstək və bloklama qrupu
3. Қырғыз: түздөн-түз колдоо жана бөгөт коюу тобу 4. Өзбек: yaqin qo`llab-quvvatlash va blokirovka qilish guruhi
5. Түрік: acil destek ve engelleme grubu
6. Ағылшын: direct support and blocking group
7. Испан: dependencia de apoyo directo y bloqueo
8. Неміс: direktes Support- und Blockierungsteam
9. Француз: groupe de soutien direct et de blocage
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); блокировка – бұғаттау (2021), құрсаулау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; блокировка – бұғаттау, құрсаулау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа непосредственной поддержки и блокирования» сөз тіркесі қазақ тілінде «тікелей қолдау және бұғаттау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 178. | айдауылдау және тірек-тактикалық аймағының қауіпсіздігін қамтамасыз ету тобы | группа обеспечения безопасности опорно-тактической зоны и конвоирования | группа обеспечения безопасности опорно-тактической зоны и конвоированияайдауылдау және тірек-тактикалық аймағының қауіпсіздігін қамтамасыз ету тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айдауылдау және тірек-тактикалық аймағының қауіпсіздігін қамтамасыз ету тобы – арнайы міндет жүктелген әскерилер тобы.
Группа - итал. gruppo «топ»
Конвоирование - (франц. convoi - обоз, пойыз; құрам; күзетші жасақ).
Тактика - лат. tactica (ars), грек. taktikē (technē) «саптық өнер»
2. Әзербайжан: taktiki dəstək zonası və konvoy təhlükəsizlik qrupu
3. Қырғыз: тактикалык колдоо зонасы жана конвой коопсуздук тобу
4. Өзбек: taktik qo`llab-quvvatlash zonasi va konvoy xavfsizlik guruhi
5. Түрік: taktik destek bölgesi ve konvoy güvenlik grubu
6. Ағылшын: tactical support zone and convoy security group
7. Испан: zona de apoyo táctico y grupo de seguridad de convoyes
8. Неміс: taktische Unterstützungszone und Konvoi-Sicherheitsgruppe
9. Француз: zone de soutien tactique et groupe de sécurité des convois
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); обеспечение – қамтамасыз ету (2017); безопасность – қауіпсіздік (2020); конвой – айдауыл (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; обеспечение – қамтамасыз ету; безопасность – қауіпсіздік; конвой – айдауыл
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа обеспечения безопасности опорно-тактической зоны и конвоирования» сөз тіркесі қазақ тілінде «айдауылдау және тірек-тактикалық аймағының қауіпсіздігін қамтамасыз ету тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 179. | қолжетімдікті қамтамасыз ету тобы | группа обеспечения доступа | группа обеспечения доступақолжетімдікті қамтамасыз ету тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қолжетімдікті қамтамасыз ету тобы - қауіпсіздік жүйесінің (security principals) қатысушылары болатын және ресурстарға қол жеткізуді басқаратын, іскерлік қажеттіліктерді қанағаттандыратын топ.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: giriş təminatı qrupu
3. Қырғыз: кирүүнү камсыз кылуу тобу
4. Өзбек: kirishni ta`minlash guruhi
5. Түрік: erişim grubu
6. Ағылшын: access group
7. Испан: dependencia de acceso
8. Неміс: Zugriffskontrollgruppe
9. Француз: groupe d`accès
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); обеспечение – қамтамасыз ету (2017); доступ – қол жеткізу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; обеспечение – қамтамасыз ету); доступ – қол жеткізу, ену, қатынау, қолжетімділік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа обеспечения доступа» сөз тіркесі қазақ тілінде «қолжетімдікті қамтамасыз ету тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 180. | кинологтар тобы | группа кинологов | группа кинологовкинологтар тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кинологтар тобы - иттермен бірге жұмыс істейтін немесе үй жануарларын жаттықтыратын, оларды иесінің бұйрықтарын орындауға үйрететін мамандар тобы.
Кинолог - (грек. kyon - ит, logos - үйрету).
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: kinoloq qrupu
3. Қырғыз: кинологдор тобу
4. Өзбек: kinologlar guruhi
5. Түрік: köpek eğitimcileri grubu
6. Ағылшын: group of cynologists
7. Испан: grupo de cinólogos
8. Неміс: Gruppe von Kynologen
9. Француз: groupe de cynologues
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018);
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; кинолог – кинолог
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа кинологов» сөз тіркесі қазақ тілінде «кинологтар тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 181. | мергендік бақылау тобы | группа снайперского контроля | группа снайперского контролямергендік бақылау тобыСаласы Этимологиясы ДефинициясыМергендік бақылау тобы - арнайы дайындалған және өз қаруын жетік меңгерген, арнайы дағдылар мен жеке ату даярлығының жоғары деңгейін талап ететін қашықтықта және жағдайларда атыс міндеттерін шешу үшін тартылатын кәсіби әскери тобы
Снайпер - (ағыл. snipe - тауқұдірет (ұсақ және жылдам құс, оны аулау қиын, өйткені құстың ұшу жолын болжау қиын және лезде ату керек).
Группа - итал. gruppo «топ»
Контроль — франц. contrôle — contre «қарсы» және rôle «тізім»
Сна́йпер (ағыл. sniper)
2. Әзербайжан: snayperlarni boshqarish guruhi
3. Қырғыз: снайпердик башкаруу тобу
4. Өзбек: snayper nazorat guruhi
5. Түрік: keskin nişancı kontrol grubu
6. Ағылшын: sniper control group
7. Испан: grupo de control de francotiradores
8. Неміс: scharfschützen-Kontrollgruppe
9. Француз: groupe de contrôle des tireurs d`élite
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); контрольный пункт - бақылау пункті (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: группа – топ; контрольный пункт - бақылау пункті; снайпер – мерген
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа снайперского контроля» сөз тіркесі қазақ тілінде «мергендік бақылау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 182. | ұшуға басшылық жасау тобы | группа руководства полетами | группа руководства полетамиұшуға басшылық жасау тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшуға басшылық жасау тобы - авиациялық бөлім командирі, авиациялық басқарма бастығы (бұдан әрі – авиациялық бөлім командирі) (мемлекеттік авиация басқару органының басшысы, Әскери-әуе күштерінің қолбасшысы) өз жауапкершілігі аймағында ұшуға басшылық жасау (басқару, бақылау) үшін ұшуды (ұшып өтуді) жүргізу кезеңіне тағайындайтын авиациялық жердегі мамандар және/немесе ұшқыш құрамы.
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: uçuş idarəetmə qrupu
3. Қырғыз: учууну башкаруу тобу
4. Өзбек: parvozlarni boshqarish guruhi
5. Түрік: uçuş yönetim grubu
6. Ағылшын: flight management group
7. Испан: grupo de gestión de vuelos
8. Неміс: Flugmanagementgruppe
9. Француз: groupe de gestion de vol
10. Бекітілген нұсқасы: группа – топ (2018); режим полета – ұшу режимі (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: ұшуға басшылық жасау тобы; ұшуға басшылық жасайтын топ.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «группа руководства полетами» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшуға басшылық жасау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 183. | бағдарлы деректер | данные ориентировочные | данные ориентировочныебағдарлы деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бағдарлы деректер - бағдарлау үшін қажетті немесе жеткілікті, алдын-ала, шамамен жалпы түсінік беретін деректер.
Ориентировочный - (лат. oriēns – көтеріліп келе жатқан (көтеріліп келе жатқан күн).
2. Әзербайжан: təxmini məlumat
3. Қырғыз: болжолдуу маалыматтар
4. Өзбек: taxminiy ma`lumotlar
5. Түрік: gösterge verisi
6. Ағылшын: indicative data
7. Испан: cifras indicativas
8. Неміс: orientierungsdaten
9. Француз: données indicatives
10. Бекітілген нұсқасы: данные – деректер (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: бағдарлы деректер; болжамды деректер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «данные ориентировочные» сөз тіркесі қазақ тілінде «бағдарлы деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 184. | айқындамалық деректер, айқындаушы деректер | данные установочные | данные установочныеайқындамалық деректер, айқындаушы деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айқындаушы деректер - жеке тұлғаны сипаттайтын өмірбаяндық және басқа мәліметтер жиынтығы. Олар қысқа және толық болып бөлінеді.
2. Әзербайжан: quraşdırma məlumatları
3. Қырғыз: орнотуу дайындары
4. Өзбек: o`rnatish ma`lumotlari
5. Түрік: ayar verileri
6. Ағылшын: installation data
7. Испан: datos de instalación
8. Неміс: installationsdaten
9. Француз: données d`installation
10. Бекітілген нұсқасы: айқындама дерек (қауіпсіздік) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: айқындамалық деректер - анықтамалық деректер; анықтау деректер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «данные установочные» сөз тіркесі қазақ тілінде «айқындаушы деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 185. | мінездемелік деректер, сипаттаушы деректер | данные характеризующие | данные характеризующиемінездемелік деректер, сипаттаушы деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сипаттаушы деректер - күнделікті өмірдегі мінез-құлық (тұрғылықты жері мен жұмыс орны бойынша сипаттама), қылмыскердің денсаулығы, отбасылық жағдайы, мүліктік жағдайы, асырауындағылар туралы мәлімет беретін деректер.
Характер – көне грек. χαρακτήρ «белгі, сырт белгі»
2. Әзербайжан: xarakterik məlumatlar
3. Қырғыз: мүнөздүү маалыматтар
4. Өзбек: xarakterli ma`lumotlar
5. Түрік: karakteristik veriler
6. Ағылшын: characteristic data
7. Испан: datos característicos
8. Неміс: charakteristische Daten
9. Француз: données caractéristiques
10. Бекітілген нұсқасы: данные – деректер (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: данные – деректер; характеризующие – сипаттайтын
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «данные характеризующие» сөз тіркесі қазақ тілінде «сипаттаушы деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +4 |
| 186. | дашборд | дашборд | дашборддашбордСаласы Этимологиясы ДефинициясыДашборд - қысқаша берілген статистикалық деректері, есептері, көбінесе инфографика элементтері бар құжат.
Дашборд - (ағыл. dashboard — «аспап-құралдар панелі).
2. Әзербайжан: daşbord
3. Қырғыз: дашборд
4. Өзбек: dashboard
5. Түрік: gösterge paneli
6. Ағылшын: dashboard
7. Испан: dashboard
8. Неміс: Dashboard
9. Француз: dashboard
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дашборд – дашборд.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дашборд» сөзі қазақ тілінде «дашборд» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 187. | жарамды рұқсат | действительное разрешение | действительное разрешениежарамды рұқсатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарамды рұқсат - берілген, ұзартылған немесе қайта ресімделген, қолданысы осы Заңға сәйкес тоқтатуға жатпайтын немесе тоқтатылмаған рұқсат.
2. Әзербайжан: etibarlı icazə
3. Қырғыз: жарактуу уруксат
4. Өзбек: haqiqiy ruxsat
5. Түрік: geçerli izin
6. Ағылшын: valid permission
7. Испан: permiso válido
8. Неміс: gültige Erlaubnis
9. Француз: permis valide
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жарамды рұқсат; нақты рұқсат.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «действительное разрешение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жарамды рұқсат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 188. | жедел сипаттағы істер | дела оперативного характера | дела оперативного характеражедел сипаттағы істерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел сипаттағы істер - бизнестің жұмысына тікелей немесе жанама қатысты кез келген және барлық мәселелерді, оның ішінде реттеуші мәселелерді, компанияның салық есептеулерін (соның ішінде қызметкерлерге сыйақы жоспарларына қатысты мәселелерді) немесе жабылу алдындағы оқиғаларға қатысты кез келген басқа мәселелерді білдіретін істер.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Характер – көне грек. χαρακτήρ «белгі, сырт белгі»
2. Әзербайжан: təcili hallar
3. Қырғыз: ыкчам мүнөздөгү иштер
4. Өзбек: shoshilinch holatlar
5. Түрік: Acil vakalar
6. Ағылшын: operational matters
7. Испан: casos operacionales
8. Неміс: fälle operativer Natur
9. Француз: affaires opérationnelles
10. Бекітілген нұсқасы: оперативный – жедел (2021); характер – сипат, мінез (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный – жедел; характер – сипат, мінез
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дела оперативного характера» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел сипаттағы істер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 189. | алдын ала зерделеу ісі | дело предварительного изучения | дело предварительного изученияалдын ала зерделеу ісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алдын ала зерделеу ісі - заттай дәлелдеме мәртебесі жоқ, бірақ белгілі бір процедуралық жағдайлар туындаған кезде сондай болуы мүмкін объектілерді алдын ала зерттеу.
2. Әзербайжан: ilkin araşdırma işi
3. Қырғыз: алдын ала изилдөө иши
4. Өзбек: dastlabki tadqiqot ishi
5. Түрік: ön çalışma
6. Ағылшын: the case of preliminary study
7. Испан: caso de estudio preliminar
8. Неміс: der Fall der Voruntersuchung
9. Француз: étude préliminaire
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: алдын ала зерделеу ісі
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дело предварительного изучения» сөз тіркесі қазақ тілінде «алдын ала зерделеу ісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 190. | арнаулы тексеру ісі | дело специальной проверки | дело специальной проверкиарнаулы тексеру ісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы тексеру ісі - ҰҚК органдарының есептік-мұрағаттық және жедел бөлімшелерінің, ІІМ-нің бірінші арнаулы бөлімдерінің тексеру материалдары, сондай-ақ капиталистік елге шығатын адам немесе елге жеке істер бойынша келетін шетелдік туралы мәліметтерді қамтитын басқа да құжаттар шоғырланған іс. Құпия іс жүргізу жөніндегі нұсқаулықта белгіленген тәртіппен жеке журналда тіркеледі.
Специальный - лат. speciālis «ерекше, айрықша», sресiēs «түр, алуан түрлілік»
2. Әзербайжан: xüsusi yoxlama işi
3. Қырғыз: атайын текшерүү иши
4. Өзбек: maxsus tekshirish ishi
5. Түрік: özel muayene vakası
6. Ағылшын: special inspection case
7. Испан: caso de inspección especial
8. Неміс: fall der Sonderprüfung
9. Француз: affaire de la vérification spéciale
10. Бекітілген нұсқасы: специальный – арнаулы (2021); проверка – тексеру, тексеріс (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальный – арнаулы; проверка – тексеру, тексеріс
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дело специальной проверки» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы тексеру ісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 191. | радикалды көзқарастан арылту | дерадикализация | дерадикализациярадикалды көзқарастан арылтуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дерадикалдау, радикалды көзқарастан арылту - радикалдану процесін кері қайтару, радикалды ұстанымдар мен әрекеттерді жұмсарту әрекеттері.
Дерадикализация – (лат. radix – түбір).
2. Әзербайжан: derdikalizasiya
3. Қырғыз: дерадикализация
4. Өзбек: deradikalizatsiya
5. Түрік: deradikalleşme
6. Ағылшын: deradicalization
7. Испан: desradicalización
8. Неміс: Deradikalisierung
9. Француз: déradicalisation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: радикалды көзқарастан арылту.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дерадикализация» сөзі қазақ тілінде «дерадикалдау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 192. | десантшы | десантник | десантникдесантшыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Десантшы - парашюттік жүйелердің, түсіру құрылғыларының көмегімен немесе өзге де тәсілмен әуе десантын орындайтын адам. Әуе-десанттық әскерлердің әскери қызметшісі.
Десантник - (франц. descente – түсіру).
2. Әзербайжан: uçuş idarəetmə qrupu
3. Қырғыз: учууну башкаруу тобу
4. Өзбек: parvozlarni boshqarish guruhi
5. Түрік: uçuş yönetim grubu
6. Ағылшын: flight management group
7. Испан: grupo de gestión de vuelos
8. Неміс: Flugmanagementgruppe
9. Француз: groupe de gestion de vol
10. Бекітілген нұсқасы: десант – десант (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: десантшы - десантшы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «десантник» сөзі қазақ тілінде «десантшы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 193. | деструктивті діни ағым | деструктивное религиозное течение | деструктивное религиозное течениедеструктивті діни ағымСаласы Этимологиясы ДефинициясыДеструктивті діни ағым - өз ізбасарларының сана-сезімі мен еркіне толық (жалпы) бақылау орнатуға тырысатын діни (діни имитация) ағым.
Деструктивный - (лат. destructio - жойқын, қырғын; нәтижесіз, тиімсіз).
Религия - лат. religio «инабаттылық; дін»
2. Әзербайжан: dağıdıcı dini cərəyan
3. Қырғыз: деструктивдүү диний агым
4. Өзбек: vayron qiluvchi diniy oqim
5. Түрік: yıkıcı dini hareket
6. Ағылшын: destructive religious trend
7. Испан: corriente religiosa destructiva
8. Неміс: destruktive religiöse Strömung
9. Француз: courant religieux destructeur
10. Бекітілген нұсқасы: религия – дін (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: деструктивті діни ағым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «деструктивное религиозное течение» сөз тіркесі қазақ тілінде «деструктивті діни ағым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 194. | деструктивті діни ұйым | деструктивная религиозная организация | деструктивная религиозная организациядеструктивті діни ұйымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деструктивті діни ұйым – деструктивті діни ағымның мақсат-мүддесін іс жүзіне асыратын, асыруға тырысатын ұйым.
Деструктивный - (лат. destructio - жойқын, қырғын; нәтижесіз, тиімсіз).
Религия - лат. religio «инабаттылық; дін»
Организа́ция (грек. ὄργανον — «құрал-сайман»)
2. Әзербайжан: dağıdıcı dini təşkilat
3. Қырғыз: деструктивдүү диний уюм
4. Өзбек: vayron qiluvchi diniy tashkilot
5. Түрік: yıkıcı dini organizasyon
6. Ағылшын: destructive religious organization
7. Испан: organización religiosa destructiva
8. Неміс: destruktive religiöse Organisation
9. Француз: organisation religieuse destructrice
10. Бекітілген нұсқасы: религия – дін (2019); организация – ұйым (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: деструктивті діни ұйым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «деструктивная религиозная организация» сөз тіркесі қазақ тілінде «деструктивті діни ұйым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 195. | қарсыластың диверсиялық-барлау тобы | диверсионно-разведывательная группа противника | диверсионно-разведывательная группа противникақарсыластың диверсиялық-барлау тобыСаласы Этимологиясы ДефинициясыҚарсыластың диверсиялық-барлау тобы - тыл мекемелеріне кесел келтіру, аса маңызды өнеркәсіптік кәсіпорындарды, әскери объектілерді, көлікті, байланысты жою немесе уақытша істен шығару, сондай-ақ жау туралы ақпарат жинау мақсатында әскери және соғыс қарсаңындағы уақытта жау тылында барлау және қаскүнемдік жасау үшін пайдаланылатын арнаулы мақсаттағы бөлімше.
Диверсионный - (лат. diversio - ауытқу, алаңдаушылық).
Группа - итал. gruppo «топ»
2. Әзербайжан: düşmən kəşfiyyat-təxribat qrupu
3. Қырғыз: душмандын диверсиясы жана чалгындоо тобу
4. Өзбек: dushman sabotaji va razvedka guruhi
5. Түрік: düşman sabotajı ve keşif grubu
6. Ағылшын: enemy sabotage and reconnaissance group
7. Испан: grupo de sabotaje y reconocimiento enemigo 8. Неміс: feindliche Sabotage- und Aufklärungsgruppe
9. Француз: groupe de sabotage et de reconnaissance ennemi
10. Бекітілген нұсқасы: противник – қарсылас (2019); группа – топ (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: противник – қарсылас; группа – топ; диверсионное - диверсиялық
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «диверсионно-разведывательная группа противника» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыластың диверсиялық-барлау тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 196. | қызметтік жануарларды диспансерлеу | диспансеризация служебных животных | диспансеризация служебных животныхқызметтік жануарларды диспансерлеуСаласы Этимологиясы ДефинициясыҚызметтік жануарларды диспансерлеу - аурулардың ерте клиникаға дейінгі және клиникалық белгілерін уақтылы анықтау, олардың алдын алу және ауру қызметтік жануарларды емдеу бойынша жоспарлы ветеринариялық диагностика және емдеу-профилактикалық іс-шаралар жүйесі.
Диспансер - (франц. dispensaire, лат. dispenso - таратамын).
2. Әзербайжан: xidməti heyvanların dispanserləşdirilməsi
3. Қырғыз: кызматтык жаныбарларды диспансерлөө
4. Өзбек: xizmat hayvonlarini tibbiy ko`rikdan o`tkazish
5. Түрік: hizmet hayvanlarının tıbbi muayenesi
6. Ағылшын: medical examination of service animals
7. Испан: grupo de gestión de vuelos
8. Неміс: ärztliche Untersuchung von Nutztieren
9. Француз: examen médical des animaux d`assistance
10. Бекітілген нұсқасы: служебный – қызметтік (2020); животное – жануар (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: служебный – қызметтік; животное – жануар; диспансеризация - диспансерлеу
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «диспансеризация служебных животных» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызметтік жануарларды диспансерлеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 197. | қашықтан басқарылатын авиациялық жүйе; қашықтан ұшырылатын авиациялық жүйе | дистанционно пилотируемая авиационная система | дистанционно пилотируемая авиационная системақашықтан басқарылатын авиациялық жүйе; қашықтан ұшырылатын авиациялық жүйеСаласы Этимологиясы ДефинициясыҚашықтан ұшырылатын авиациялық жүйе - ұшқышсыз ұшу аппаратын қамтитын конфигурацияланатын элементтер кешені, онымен байланысты станциялар, қажетті басқару және бақылау желілері, сондай-ақ ұшуды орындау барысында кез келген сәтте қажет болуы мүмкін кез келген басқа да жүйелер.
Дистанционный - (лат. distantia – қашықтық).
Авиационный - (франц. aviation, лат. avis - құс).
Система – көне грек. σύστημα «құралған; құрау»
2. Әзербайжан: uzaqdan pilotlaşdırılmış Aviasiya Sistemi
3. Қырғыз: алыстан башкарылуучу авиация тутуму
4. Өзбек: masofadan boshqariladigan aviatsiya tizimi
5. Түрік: uzaktan kumandalı uçak sistemi
6. Ағылшын: remotely piloted aviation system
7. Испан: sistema de aviación pilotado a distancia
8. Неміс: ferngesteuertes Flugzeugsystem
9. Француз: système aérien téléguidé
10. Бекітілген нұсқасы: дистанционно – қашықтан (2021); авиационная – авиациялық; система – жүйе
11. Заңнамадағы қолданысы: дистанционно – қашықтан; авиационная – авиациялық; система – жүйе
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дистанционно пилотируемая авиационная система» сөз тіркесі қазақ тілінде «қашықтан ұшырылатын авиациялық жүйе» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 198. | ерікті өрт сөндіруші | добровольный пожарный | добровольный пожарныйерікті өрт сөндірушіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ерікті өрт сөндіруші - ерікті өрт сөндірушілер тізілімінде тіркелген, өрттердің алдын алу және (немесе) оларды сөндіру жөніндегі қызметке ерікті негізде тікелей қатысатын азамат.
2. Әзербайжан: könüllü yanğınsöndürən
3. Қырғыз: ыктыярдуу өрт өчүргүч
4. Өзбек: ixtiyoriy o`t o`chiruvchi
5. Түрік: gönüllü itfaiyeci
6. Ағылшын: volunteer firefighter
7. Испан: bombero voluntario
8. Неміс: freiwillige Feuerwehr
9. Француз: pompier volontaire
10. Бекітілген нұсқасы: добровольный – ерікті (2016); пожарный – өрт сөндіруші (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: ер ерікті өрт сөндіруші.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «добровольный пожарный» сөз тіркесі қазақ тілінде «ерікті өрт сөндіруші» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 199. | доктық жөндеу (доктау) | доковый ремонт (докование) | доковый ремонт (докование)доктық жөндеу (доктау)Саласы Этимологиясы ДефинициясыДоктық жөндеу (доктау) - кемені судан шығарып алып, түбінің теңіз ағзаларымен ластануын, тоттану және бұранда-рульдік кешен бөліктерінің, төменгі-сыртқы арматура мен протектордың механикалық тозуын болдырмау.
Док - (гол. dok, ағылш. dock - суағар, науа).
2. Әзербайжан: dok təmiri
3. Қырғыз: док оңдоо
4. Өзбек: dock ta`mirlash
5. Түрік: rıhtım onarımı
6. Ағылшын: dock repair
7. Испан: reparaciones de muelles
8. Неміс: dockreparaturen
9. Француз: réparations de quai
10. Бекітілген нұсқасы: ремонт – жөндеу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: ремонт – жөндеу
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «доковый ремонт (докование)» сөз тіркесі қазақ тілінде «доктық жөндеу (доктау)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 200. | ішкі аудит нәтижелері туралы баянжазба | докладная записка о результатах внутреннего аудита | докладная записка о результатах внутреннего аудитаішкі аудит нәтижелері туралы баянжазбаСаласы Этимологиясы ДефинициясыІшкі аудит нәтижелері туралы баянжазба - ресми аудит нәтижелері бар құжат. Оны ішкі аудитор тексерілген нәрсені көрсету үшін пайдаланады, оң және теріс жақтары мен қорытындыларын бөліп көрсетеді, осылайша компания басшылығы ненің жақсы жүріп жатқанын және нені жақсарту керектігін біледі.
Аудит - (лат. audit – тыңдау).
Результат – лат. resultatum, resultare — «бейнелену, берілу»
2. Әзербайжан: daxili auditin nəticələri haqqında hesabat
3. Қырғыз: ички аудит боюнча отчет
4. Өзбек: ichki audit natijalari bo`yicha hisobot
5. Түрік: iç denetimin sonuçlarına ilişkin rapor
6. Ағылшын: report on the results of the internal audit
7. Испан: informe sobre los resultados de la auditoría interna
8. Неміс: bericht über die Ergebnisse der internen Revision
9. Француз: rapport sur les résultats de l`audit interne
10. Бекітілген нұсқасы: докладная записка – баянхат (1998); баянжазба (2003); результат – нәтиже (2016); аудит – аудит
11. Заңнамадағы қолданысы: докладная записка –баянжазба; результат – нәтиже; аудит – аудит
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «докладная записка о результатах внутреннего аудита» сөз тіркесі қазақ тілінде «ішкі аудит нәтижелері туралы баянжазба» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 201. | бүркемелеу құжаттары | документы прикрытия | документы прикрытиябүркемелеу құжаттарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүркемелеу құжаттары - жедел-техникалық қызмет дайындаған және ресімдеген немесе ғылыми және өзге де мекемелер мен ұйымдарда конспирациялық негізде алынған, агенттік-жедел іс-шараларға қатысатын адамдарды бүркемелеуге арналған құжаттар.
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: sənədlər gizlətmək
3. Қырғыз: жабуу документтери
4. Өзбек: qopqoq hujjatlar
5. Түрік: gizli belgeler
6. Ағылшын: cover documents
7. Испан: documentos de cobertura
8. Неміс: vertuschungsdokumente
9. Француз: documents de couverture
10. Бекітілген нұсқасы: документ – құжат (2018); прикрытие – бүркемелеу, қалқалау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: документ – құжат; прикрытие – бүркемелеу, қалқалау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «документы прикрытия» сөз тіркесі қазақ тілінде «бүркемелеу құжаттары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 202. | құжаттамалық материалдар | документальные материалы | документальные материалықұжаттамалық материалдарСаласы Этимологиясы ДефинициясыҚұжаттамалық материалдар - кез келген іскерлік материалдарды білдіреді. Бұған жазбаша немесе баспа материалдары, фотосуреттер, фильмдер немесе негативтер, аудио немесе бейне таспалар және компьютерлік дискілер сияқты электронды немесе магниттік түрде жазылған материалдар және т.б. кіреді.
Материал – (лат. materialis, бұдан әрі materia - бастапқы зат, материя).
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: sənədli materiallar
3. Қырғыз: документалдык материалдар
4. Өзбек: hujjatli materiallar
5. Түрік: belgesel materyaller
6. Ағылшын: documentary materials
7. Испан: materiales documentales
8. Неміс: dokumentationsmaterial
9. Француз: matériel documentaire
10. Бекітілген нұсқасы: документ – құжат (2018); материал – материал (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: документ – құжат; материал – материал
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «документальные материалы» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттамалық материалдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 203. | ұшу даярлығы жөніндегі құжаттар | документы по летной подготовке | документы по летной подготовкеұшу даярлығы жөніндегі құжаттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу даярлығы жөніндегі құжаттар – әртүрлі метеорологиялық жағдайларда оларды күндіз және түнде ұшуға даярлау кезінде жеке құрамды үйрету мазмұнын, ауқымы мен жүйелілігін, дағдыларын жетілдіруді, мамандандыруды және қолдауды айқындайтын құжаттар.
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: uçuş hazırlığı üzrə sənədlər
3. Қырғыз: учууларды окутуу документтери
4. Өзбек: parvozlarni tayyorlash hujjatlari
5. Түрік: uçuş eğitim belgeleri
6. Ағылшын: flight training documents
7. Испан: documentos de entrenamiento de vuelo
8. Неміс: Flugtrainingsunterlagen
9. Француз: documents de formation en vol
10. Бекітілген нұсқасы: документ – құжат (2018);
11. Заңнамадағы қолданысы: документ – құжат
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «документы по летной подготовке» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу даярлығы жөніндегі құжаттар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 204. | қосымша білім беру бағдарламасы | дополнительная образовательная программа | дополнительная образовательная программақосымша білім беру бағдарламасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қосымша білім беру бағдарламасы - білім алушыларға қосымша құзыреттіліктерді қалыптастыру мақсатында анықталған пәндер және (немесе) модульдер және оқу жұмысының басқа да түрлерінің жиынтығы.
Программа грек. - programma — «хабарландыру», pro — «алдында, бұрын» және gramma — «жазылған», graphein — «жазу»
2. Әзербайжан: əlavə təhsil proqramı
3. Қырғыз: кошумча билим берүү программасы
4. Өзбек: qo`shimcha ta`lim dasturi
5. Түрік: ek eğitim programı
6. Ағылшын: additional educational program
7. Испан: programa educativo adicional
8. Неміс: zusätzliches Bildungsprogramm
9. Француз: programme éducatif complémentaire
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: қосымша білім беру бағдарламасы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дополнительная образовательная программа» сөз тіркесі қазақ тілінде «қосымша білім беру бағдарламасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 205. | DDoS-шабуыл | DDoS-атака | DDoS-атакаDDoS-шабуылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. DDoS-шабуыл - желінің өткізу қабілеттілігінен асатын көптеген сұраныстарды беру арқылы сайт жұмысын бұғаттау әдісі.
2. Әзербайжан: uçuş idarəetmə qrupu
3. Қырғыз: учууну башкаруу тобу
4. Өзбек: parvozlarni boshqarish guruhi
5. Түрік: uçuş yönetim grubu
6. Ағылшын: flight management group
7. Испан: grupo de gestión de vuelos
8. Неміс: Flugmanagementgruppe
9. Француз: groupe de gestion de vol
10. Бекітілген нұсқасы: атака – шабуыл (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: DDoS-шабуыл.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «DDoS-атака» сөзі қазақ тілінде «DDoS-шабуыл» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 206. | электрондық ақпараттық ресурстардың қолжетiмдiлiгі | доступность электронных информационных ресурсов | доступность электронных информационных ресурсовэлектрондық ақпараттық ресурстардың қолжетiмдiлiгіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық ақпараттық ресурстардың қолжетiмдiлiгі - академиялық мекемелердегі пайдаланушылар қарамағындағы кітапханалар қорына ресурстарды ұсыну мен қосу.
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
Ресурс - лат. resurgere «түзелу, көтерілу»
2. Әзербайжан: elektron informasiya resurslarının mövcudluğu
3. Қырғыз: электрондук маалымат ресурстарынын болушу
4. Өзбек: elektron axborot resurslarining mavjudligi
5. Түрік: elektronik bilgi kaynaklarının kullanılabilirliği
6. Ағылшын: availability of electronic information resources
7. Испан: disponibilidad de recursos de información electrónicos
8. Неміс: verfügbarkeit elektronischer Informationsressourcen
9. Француз: disponibilité des ressources d`information électroniques
10. Бекітілген нұсқасы: информационный ресурс – ақпараттық ресурс (2021); доступность – тиімділік (2021); қолжетімділік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: информационный ресурс – ақпараттық ресурс; доступность – қолжетімділік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «доступность электронных информационных ресурсов» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық ақпараттық ресурстардың қолжетiмдiлiгі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 207. | жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасы | дубликат обращения, сообщения, запроса, отклика, предложения | дубликат обращения, сообщения, запроса, отклика, предложенияжолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасы - алдыңғы жолданым, хабарлама, сұрау салу, пікір мен ұсыныстың көшірмесі не түпнұсқасымен бірдей мәтіні мен заңды күші бар, бір мәселе бойынша және сол бір адамның мүддесі үшін жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің және ұсыныстың данасы.
Дубликат - (лат. duplicatus - екі еселеу).
2. Әзербайжан: istiqamətlərin, mesajın, sorğunun, rəyin, təklifin dublikatı
3. Қырғыз: кайрылуунун, билдирүүнүн, суроо-талаптын, жооптун, сунуштун дубликаты
4. Өзбек: murojaat, xabar, iltimos, fikr, taklifning dublikati
5. Түрік: bir göndermenin, mesajın, talebin, fikrin, teklifin bir kopyası
6. Ағылшын: duplicate of a request, message, request, response, offer
7. Испан: caso duplicado, mensaje, solicitud, respuesta, sugerencia
8. Неміс: doppelte Anfrage, Nachricht, Anfrage, Antwort, Vorschlag
9. Француз: dupliquer une requête, un message, une requête, une réponse, une suggestion
10. Бекітілген нұсқасы: дубликат - телнұсқа
11. Заңнамадағы қолданысы: жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасы - жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасы; жолданымның, хабардың, сұрау салудың, үн қосудың, ұсыныстың көшірмесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дубликат обращения, сообщения, запроса, отклика, предложения» сөз тіркесі қазақ тілінде «жолданымның, хабарламаның, сұрау салудың, пікірдің, ұсыныстың телнұсқасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 208. | бірыңғай ақпараттық жүйе | единая информационная система | единая информационная системабірыңғай ақпараттық жүйеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірыңғай ақпараттық жүйе – ақпаратты қалыптастыруды, өңдеуді, сақтауды, сондай-ақ оны интернеттің ақпараттық-телекоммуникациялық желісіндегі бірыңғай ақпараттық жүйенің ресми сайтын пайдалана отырып ұсынуды қамтамасыз ететін деректер базасында, ақпараттық технологиялар мен техникалық құралдарда қамтылған ақпараттың жиынтығы.
Система - (еж.грек. σύστημα – тұтас, бөліктерден тұратын, қоспа).
Информация - лат. informatio «түсіндіру, ой, түсінік», informare «қалыптастыру; үйретутәрбиелеу»
2. Әзербайжан: vahid informasiya sistemi
3. Қырғыз: бирдиктүү маалымат системасы
4. Өзбек: yagona axborot tizimi
5. Түрік: ortak bilgi sistemi
6. Ағылшын: unified information system
7. Испан: sistema unificado de información
8. Неміс: einheitliches Informationssystem
9. Француз: système d`information unifié
10. Бекітілген нұсқасы: информационная система – ақпараттық жүйе (2016); единая – бірыңғай (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: бірыңғай ақпараттық жүйе.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единая информационная система» сөз тіркесі қазақ тілінде «бірыңғай ақпараттық жүйе» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 209. | мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы | единая платформа интернет-ресурсов государственных органов | единая платформа интернет-ресурсов государственных органовмемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы - мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарын орналастыруға арналған технологиялық платформа.
Платформа – (франц. plate-forme - тегіс шатыр).
Ресурс - лат. resurgere «түзелу, көтерілу»
Интернет - ағыл. Internet («желіаралық»), internetwork, inter- «арасы» + network «желі»
2. Әзербайжан: dövlət orqanlarının vahid internet resurs platforması
3. Қырғыз: мамлекеттик органдардын интернет-ресурстарынын бирдиктүү платформасы
4. Өзбек: davlat organlari Internet resurslarining yagona platformasi
5. Түрік: devlet kurumlarının birleşik internet kaynakları platformu
6. Ағылшын: unified platform of Internet resources of government agencies
7. Испан: plataforma unificada de recursos de Internet de agencias gubernamentales
8. Неміс: Einheitliche Plattform für Internetressourcen von Regierungsbehörden
9. Француз: plate-forme unifiée des ressources Internet des agences gouvernementales
10. Бекітілген нұсқасы: единая – бірыңғай (2021); платформа – платформа (2021); интернет-ресурс - интернет-ресурс (2006); государственный орган – мемлекеттік орган (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы; мемлекеттік органдар интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единая платформа интернет-ресурсов государственных органов» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 210. | мемлекеттік органдардың электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесі | единая система электронного документооборота государственных органов | единая система электронного документооборота государственных органовмемлекеттік органдардың электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік органдардың электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен тиісті мемлекеттік органның лауазымды тұлғалары арасындағы электрондық құжат алмасуға арналған электрондық құжат айналымы жүйесі.
Система - (еж.грек. σύστημα – тұтас, бөліктерден тұратын, қоспа).
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
Документ - лат. documentum «алу, мысал; куәлік», docere «оқу, оқыту»
2. Әзербайжан: dövlət orqanlarının vahid elektron sənəd dövriyyəsi sistemi
3. Қырғыз: мамлекеттик органдардын бирдиктүү электрондук документ жүгүртүү тутуму
4. Өзбек: davlat organlarining yagona elektron hujjat aylanishi tizimi
5. Түрік: devlet organlarının birleşik elektronik belge yönetim sistemi
6. Ағылшын: unified electronic document management system of state bodies
7. Испан: sistema unificado de gestión electrónica de documentos de organismos estatales
8. Неміс: einheitliches elektronisches Dokumentenverwaltungssystem staatlicher Stellen
9. Француз: système unifié de gestion électronique des documents des organes de l`État
10. Бекітілген нұсқасы: единая – бірыңғай (2021); государственный орган – мемлекеттік орган (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттік органдардың электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единая система электронного документооборота государственных органов» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік органдардың электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 211. | бақылаудың бірыңғай жоспары | единый план контроля | единый план контролябақылаудың бірыңғай жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылаудың бірыңғай жоспары – тапсырыс берушінің өкілі үшін бірыңғай сапа жоспарына сәйкес бақылау нүктелерінде бақылау жүргізу әдісі мен көлемін тікелей белгілейтін құжат.
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
План - лат. planus «жалпақ, тегіс»
2. Әзербайжан: vahid nəzarət planı
3. Қырғыз: бирдиктүү контролдоо планы
4. Өзбек: yagona nazorat rejasi
5. Түрік: birleşik kontrol planı
6. Ағылшын: unified control plan
7. Испан: plan único de control
8. Неміс: einheitlicher Kontrollplan
9. Француз: plan de contrôle unique
10. Бекітілген нұсқасы: единая – бірыңғай (2021); план – жоспар (2020); контроль – бақылау (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: единая – бірыңғай; план – жоспар; контроль – бақылау
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единый план контроля» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылаудың бірыңғай жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 212. | ынталандырудың бірыңғай жоспары | единый план мотивации | единый план мотивацииынталандырудың бірыңғай жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ынталандырудың бірыңғай жоспары - нақты мақсаттары мен бағалау критерийлері бар ынталандырудың бірыңғай жүйесі.
Мотивация - (лат. movere - жылжыту).
2. Әзербайжан: vahid motivasiya planı
3. Қырғыз: мотивациянын бирдиктүү планы
4. Өзбек: yagona motivatsiya rejasi
5. Түрік: ortak motivasyon planı
6. Ағылшын: unified motivation plan
7. Испан: plan único de motivación
8. Неміс: ein einziger Motivationsplan
9. Француз: un plan de motivation unique
10. Бекітілген нұсқасы: единая – бірыңғай (2021); план – жоспар (2020); мотивация – уәждеме (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: единая – бірыңғай; план – жоспар; мотивация – уәждеме
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единый план мотивации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ынталандырудың бірыңғай жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 213. | интернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзі | единый шлюз доступа к интернету | единый шлюз доступа к интернетуинтернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзі - Интернетке шыға алатын байланыс желілеріне қол жеткізу кезінде телекоммуникациялар желілерін қорғауға арналған аппараттық-бағдарламалық кешен.
Интернет - ағыл. Internet («желіаралық»), internetwork, inter- «арасы» + network «желі»
Шлюз – лат. Exclusa, excludere — «жабу, қамап тастау».
2. Әзербайжан: internetə vahid giriş şlüzü
3. Қырғыз: интернетке кирүү үчүн бирдиктүү шлюз
4. Өзбек: yagona internetga kirish shlyuzi
5. Түрік: tek internet erişim ağ geçidi
6. Ағылшын: single internet access gateway
7. Испан: puerta de enlace única de acceso a Internet
8. Неміс: einziges Internetzugangsgateway
9. Француз: passerelle d`accès Internet unique
10. Бекітілген нұсқасы: единая – бірыңғай (2021); шлюз – шлюз (2021); интернет – интернет (2006); доступ – ену, қатынау, қолжетімділік (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: интернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «единый шлюз доступа к интернету» сөз тіркесі қазақ тілінде «интернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 214. | желтоқсандықтар | желтоксановцы | желтоксановцыжелтоқсандықтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Желтоқсандықтар – 1986 жылғы 17-18 желтоқсан аралығында Алматыда болған қазақ жастарының КСРО үкіметінің отаршылдық, әміршіл-әкімшіл жүйесіне қарсы наразылық акциясына қатысушылар.
2. Әзербайжан: dekabr adamları
3. Қырғыз: декабристтер
4. Өзбек: Dekabr odamlari
5. Түрік: Aralıkçılar
6. Ағылшын: Decembrists
7. Испан: Decembristas
8. Неміс: Dekabristen
9. Француз: Décembristes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Желтоқсандықтар» сөзі орыс тілінде «желтоксановцы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 215. | оқиғаларды журналдау | журналирование событий | журналирование событийоқиғаларды журналдауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқиғаларды журналға тіркеу - ақпараттандыру объектісімен болып жатқан бағдарламалық немесе аппараттық оқиғалар туралы ақпаратты оқиғаларды тіркеу журналына жазу процесі.
Журнал - (фр. journal - күнделік, дала жазбасы, фр. jour - күн, тәулік).
2. Әзербайжан: hadisələrin qeydiyyatı
3. Қырғыз: окуяларды журналга жазуу
4. Өзбек: voqealar jurnali
5. Түрік: olay günlüğünü tutmak
6. Ағылшын: event logging
7. Испан: registro de eventos
8. Неміс: protokollierung von Ereignissen
9. Француз: journalisation des événements
10. Бекітілген нұсқасы: журнал событий – оқиғалар журналы (2021); журналирование – журналдау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: оқиғаларды журналдау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «журналирование событий» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқиғаларды журналға тіркеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 216. | өзіне білдіртпей құпия іске тарту | завербовать втемную | завербовать втемнуюөзіне білдіртпей құпия іске тартуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өзіне білдіртпей құпия іске тарту – адамдарды әскери қызметке немесе арнаулы органдармен ынтымақтастыққа жүйесіз, стихиялы түрде тарту.
Вербовочный (нем. werben - іздеу).
2. Әзербайжан: təsadüfi işə götürmek
3. Қырғыз: туш келди жумушка алуу
4. Өзбек: tasodifiy ishga qabul qilish
5. Түрік: körü körüne işe almak
6. Ағылшын: recruit at random
7. Испан: recluta al azar
8. Неміс: zufällig rekrutieren
9. Француз: recruter au hasard
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «завербовать втемную» сөз тіркесі қазақ тілінде «өзіне білдіртпей құпия іске тарту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 217. | терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлау,
лаңкестік актісі туралы көрінеу жалған хабарлау, | заведомо ложное сообщение об акте терроризма | заведомо ложное сообщение об акте терроризматерроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлау,
лаңкестік актісі туралы көрінеу жалған хабарлау,Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлау - әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне бағытталған бұзақылық ниетпен жасалған, адамдардың өлу қаупiн тудыратын, елеулi мүлiктiк зиян келтiретiн немесе өзге де қоғамдық қауiптi зардаптардың басталуына әкеп соғатын жарылыс, өрт қою немесе өзге де iс-әрекеттер туралы дәйексіз ақпаратты қамтитын хабарлама.
Терроризм – (лат. terror — үрей, қорқыныш).
Акт – лат. actus — «іс-әрекет»
2. Әзербайжан: terror aktı haqqında bilərəkdən yalan məlumat
3. Қырғыз: терроризм актысы жөнүндө атайылап жалган билдирүү
4. Өзбек: terrorizm harakati to`g`risida bila turib yolg`on xabar
5. Түрік: terörizm eylemiyle ilgili bilerek yanlış bir rapor
6. Ағылшын: deliberately false report of an act of terrorism
7. Испан: falsa denuncia de un acto de terrorismo
8. Неміс: wissentlich falsche Meldung über einen Akt des Terrorismus
9. Француз: un faux rapport sur un acte de terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: заведомо ложное сообщение - көрінеу жалған хабарлама (2003); терроризм – терроризм, лаңкестік (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заведомо ложное сообщение об акте терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 218. | белгіленген абонент | заданный абонент | заданный абонентбелгіленген абонентСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белгіленген абонент - телефонмен сөйлесулерін және/немесе хабарламаларын қармауды жүзеге асыру үшін коммутациялық жабдықтың жедел-іздестіру іс-шараларын өткізу құралдарындағы абоненттік нөмір, сәйкестендірме коды немесе басқа да сәйкестендіргіш қойылған байланыс желісінің абоненті.
Абонент - (франц. abonner – жазылу).
2. Әзербайжан: verilmiş abunəçi
3. Қырғыз: белгиленген абонент
4. Өзбек: belgilangan abonent
5. Түрік: belirtilen abone
6. Ағылшын: the specified subscriber
7. Испан: llamada especificada
8. Неміс: angegebenen Abonnenten
9. Француз: abonné spécifié
10. Бекітілген нұсқасы: заданный – берілген (2015); абонент – абонент (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: белгіленген абонент.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заданный абонент» сөз тіркесі қазақ тілінде «белгіленген абонент» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 219. | мүдделі органдар | заинтересованные органы | заинтересованные органымүдделі органдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мүдделі органдар - жеке бастамашы бастамашылық ететін мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобасын іске асыруға мүдделі республикалық не жергілікті орган, оның құзыретіне осы жоба шеңберінде тауарлар өндіруге (жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге) байланысты мәселелер жатады.
Орган – көне грек. ὄργανον «қару, құрал-сайман; мәшине; орган»
2. Әзербайжан: müvafiq orqanlar
3. Қырғыз: тиешелүү органдар
4. Өзбек: tegishli organlar
5. Түрік: ilgili makamlar
6. Ағылшын: interested authorities
7. Испан: partes interesadas
8. Неміс: betroffene Behörde
9. Француз: autorité intéressés
10. Бекітілген нұсқасы: заинтересованный – мүдделі (2016); орган – орган (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: мүдделі органдар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заинтересованные органы» сөз тіркесі қазақ тілінде «мүдделі органдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 220. | маманның қорытындысы | заключение специалиста | заключение специалистамаманның қорытындысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Маманның қорытындысы - әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын уәкілетті лауазымды адам немесе тараптар маманның алдына қойған мәселелер бойынша жазбаша түрде ұсынған пікірі, оларға жауап қайтарылған кезде тиісті зерттеу жүргізу талап етілмейді.
Специалист - лат. speciālis «ерекші», sресiēs «түр, тек, алуан түр», specere «қарау»
2. Әзербайжан: ekspert rəyi
3. Қырғыз: эксперттик корутунду
4. Өзбек: ekspert xulosasi
5. Түрік: uzman görüşü
6. Ағылшын: expert opinion
7. Испан: conclusión del especialista
8. Неміс: Gutachten
9. Француз: groupe de gestion de vol
10. Бекітілген нұсқасы: специалист – маман (2016); заключение – қорытынды (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: маманның қорытындысы - маман (сарапшы) қорытындысы
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заключение специалиста» сөз тіркесі қазақ тілінде «маманның қорытындысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 221. | жедел жағдай дамуының заңдылығы, жедел жағдайдың даму заңдылығы | закономерность развития оперативной обстановки | закономерность развития оперативной обстановкижедел жағдай дамуының заңдылығы, жедел жағдайдың даму заңдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жағдайдың даму заңдылығы - бастапқы жағдайды кезең-кезеңімен дамыту, оның мазмұнын, сапалық сипаттамаларын өзгерту процесі.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat şəraitinin inkişaf qanunauyğunluğu
3. Қырғыз: ыкчам кырдаалды өнүктүрүүнүн мыйзам ченемдүүлүгү
4. Өзбек: operatsion vaziyatni rivojlantirish muntazamligi
5. Түрік: operasyonel durumun gelişim düzenliliği
6. Ағылшын: the regularity of the development of the operational situation
7. Испан: regularidad del desarrollo de la situación operacional
8. Неміс: die Gesetzmäßigkeit der Entwicklung der operativen Situation
9. Француз: évolution de l`environnement opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: закономерность – заңдылық (2016); оперативная обстановка – жедел жағдай (2020); развитие – даму (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: закономерность – заңдылық; оперативная обстановка – жедел жағдай; развитие – даму
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «закономерность развития оперативной обстановки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жағдайдың даму заңдылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 222. | жабық бақылау посты | закрытый наблюдательный пост | закрытый наблюдательный постжабық бақылау постыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабық бақылау посты - бақылау міндетін бірлесіп орындау үшін тағайындалған әскери қызметшілер тобы.
Пост - (лат. positum - орналастырылған).
2. Әзербайжан: qapalı müşahidə postu
3. Қырғыз: жабык байкоо посту
4. Өзбек: yopiq kuzatuv posti
5. Түрік: kapalı gözlem noktası
6. Ағылшын: closed observation post
7. Испан: puesto de observación cerrado
8. Неміс: geschlossener Aufsichtsrat
9. Француз: poste d`observation fermé
10. Бекітілген нұсқасы: контрольный пост - бақылау посты (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольный пост - бақылау посты.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «закрытый наблюдательный пост» сөз тіркесі қазақ тілінде «жабық бақылау посты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 223. | жоспарланған шабуыл | запланированный штурм | запланированный штурмжоспарланған шабуылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоспарланған шабуыл – алдын ала дайындалып, жоспарлы түрде бекіністі, қаланы немесе қатты нығайтылған позицияны игеру тәсілі.
Штурм - (нем. sturm — шабуыл).
2. Әзербайжан: planlaşdırılmış hücum
3. Қырғыз: пландаштырылган чабуул
4. Өзбек: rejalashtirilgan hujum
5. Түрік: planlı saldırı
6. Ағылшын: planned assault
7. Испан: asalto planeado
8. Неміс: geplanter Sturm
9. Француз: assaut prévu
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Запланированный штурм» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоспарланған шабуыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 224. | шетелдік ұйым | зарубежная организация | зарубежная организацияшетелдік ұйымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шетелдік ұйым - шет мемлекет заңнамасына сәйкес құрылған ұйым немесе өздеріне қатысты келісімде шоттар (шарттар) туралы ақпарат беруі көзделген шетелдік жеке тұлға болып табылмайтын өзге тұлға.
2. Әзербайжан: xarici təşkilat
3. Қырғыз: чет элдик уюм
4. Өзбек: xorijiy tashkilot
5. Түрік: yabancı organizasyon
6. Ағылшын: foreign organization
7. Испан: organización extranjera
8. Неміс: ausländische Organisation
9. Француз: organisation étrangère
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зарубежная организация - шетелдік ұйым.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зарубежная организация» сөз тіркесі қазақ тілінде «шетелдік ұйым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 225. | құпияландыру | зашифровка | зашифровкақұпияландыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шифрлау - деректерді кодтау және декодтау технологиясы. Шифрланған деректер оны оқылмайтын ету үшін деректерді кодтау алгоритмін қолдану нәтижесі болып табылады.
Зашифровка - (фр. chiffre – цифр, араб. صِفْر, sifr - нөл).
2. Әзербайжан: şifrələnmə
3. Қырғыз: шифрлөө
4. Өзбек: shifrlash
5. Түрік: şifreleme
6. Ағылшын: encryption
7. Испан: cifrado
8. Неміс: verschlüsseln
9. Француз: chiffrage
10. Бекітілген нұсқасы: зашифровка - құпияландыру (2018), мәліметтер мен олардың көздерін құпияландыру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: зашифровка - құпияландыру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зашифровка» сөзі қазақ тілінде «шифрлау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 226. | объектіні шифрлау | зашифровка объекта | зашифровка объектаобъектіні шифрлауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Объектіні шифрлау - ерекше маңызды объектілердің шынайы мақсатын жасырудың бір жолы. Объектілерді шифрлау кезінде объектілердің нақты мақсатын, олар жүргізетін жұмыстар мен өндірілетін өнімді жасыруға бағытталған іс-шаралар кешені жүзеге асырылады.
Зашифровка - (фр. chiffre – цифр, араб. صِفْر, sifr - ноль).
2. Әзербайжан: obyektin şifrələməsi
3. Қырғыз: объектти шифрлөө
4. Өзбек: ob`ektni shifrlash
5. Түрік: nesne şifreleme
6. Ағылшын: object encryption
7. Испан: cifrado de objetos
8. Неміс: objekt verschlüsseln
9. Француз: chiffrer l`objet
10. Бекітілген нұсқасы: шифрование – шифрлау (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: шифрование – шифрлау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зашифровка объекта» сөз тіркесі қазақ тілінде «объектіні шифрлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 227. | ақпаратты рұқсат етілмеген қолжетімділіктен қорғау | защита информации от несанкционированного доступа | защита информации от несанкционированного доступаақпаратты рұқсат етілмеген қолжетімділіктен қорғауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпаратты рұқсат етілмеген қолжетімділіктен қорғау - мүдделі субъектілердің нормативтік және құқықтық құжаттарда (актілерде) немесе ақпарат иеленушілердің қорғалатын ақпаратқа қол жеткізуді шектеу құқықтарын немесе қағидаларын бұза отырып, қорғалатын ақпаратты алуын болғызбауға бағытталған ақпаратты қорғау.
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Несанкционированный - (лат. sanctio - ең қатаң қаулы).
2. Әзербайжан: məlumatın icazəsiz girişdən qorunması 3. Қырғыз: маалыматты уруксатсыз кирүүдөн коргоо
4. Өзбек: axborotni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish
5. Түрік: Bilgilerin yetkisiz erişime karşı korunması
6. Ағылшын: protection of information from unauthorized access
7. Испан: protección de la información contra el acceso no autorizado
8. Неміс: schutz von Informationen vor unbefugtem Zugriff
9. Француз: protection des informations contre les accès non autorisés
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: защита информации от несанкционированного доступа - ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткiзуден қорғау
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «защита информации от несанкционированного доступа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпаратты рұқсат етілмеген қолжетімділіктен қорғау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 228. | елеулі бұзушылық | значительное нарушение | значительное нарушениеелеулі бұзушылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Елеулі бұзушылық - электрондық құжат айналымы жүйесінің функционалына, электрондық құжаттардың деректемелік бөлігіне электрондық құжаттардың сақтау мерзімдеріне және олардың электрондық тіркеу бақылау карточкаларына, электрондық құжат айналымын пайдалану тәртібіне қойылатын талаптарды бұзу.
2. Әзербайжан: əhəmiyyətli pozuntu
3. Қырғыз: олуттуу бузуу
4. Өзбек: muhim buzilish
5. Түрік: önemli ihlal
6. Ағылшын: significant violation
7. Испан: violación significativa
8. Неміс: erhebliche Verletzung
9. Француз: violation significative
10. Бекітілген нұсқасы: нарушение - жөнсiздiк‚ бұзу, бұзушылық (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: значительное нарушение - елеулі бұзушылық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «значительное нарушение» сөз тіркесі қазақ тілінде «елеулі бұзушылық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 229. | терроризмге қарсы операцияны өткізу аймағы | зона проведения антитеррористической операции | зона проведения антитеррористической операциитерроризмге қарсы операцияны өткізу аймағыСаласы Этимологиясы ДефинициясыТерроризмге қарсы операция өткізу аймағы - терроризмге қарсы операцияның басшысы айқындаған, шегінде аталған операция өткізілетін жердің немесе акваторияның жекелеген учаскелері, әуе кеңістігі, көлік құралы, үй, құрылыс, ғимарат, үй-жай және оларға іргелес аумақтар.
Анти - (грек. анти - қарсы).
Террористический - (лат. террор - қорқыныш, үрей).
Операция - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: antiterror əməliyyatlarının aparıldığı zona
3. Қырғыз: террорго каршы операцияны жүргүзүү зонасы
4. Өзбек: terrorizmga qarshi operatsiya zonasi
5. Түрік: terörle mücadele operasyonu bölgesi
6. Ағылшын: the area of the anti-terrorist operation
7. Испан: zona de operaciones antiterroristas
8. Неміс: bereich der Anti-Terror-Operation
9. Француз: zone d`opération antiterroriste
10. Бекітілген нұсқасы: антитеррористическая операция - терроризмге қарсы операция (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: зона проведения антитеррористической операции - терроризмге қарсы операцияны өткізу аймағы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зона проведения антитеррористической операции» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмге қарсы операция өткізу аймағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 230. | радиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік өлшемдері, радиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік параметрлері | идентификационные параметры радиоэлектронных средств | идентификационные параметры радиоэлектронных средстврадиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік өлшемдері, радиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік параметрлеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік параметрлері - радиоэлектрондық құралдарға тән, оның қасиеттерін білдіретін, объектіні белгілі бір жолмен сипаттайтын және сәйкестендіру мақсатында қолданылатын белгі.
Идентификационный - (лат. identifico - сәйкестендіру).
Параметр - (грек. parametron – өлшеу).
2. Әзербайжан: radioelektron vasitələrinin identifikasiya parametrləri
3. Қырғыз: радиоэлектрондук каражаттардын идентификациялык параметрлери
4. Өзбек: elektron vositalarning identifikatsiya parametrlari
5. Түрік: elektronik araçların tanımlama parametreleri
6. Ағылшын: identification parameters of radio electronic means
7. Испан: parámetros de identificación de medios radioelectrónicos
8. Неміс: identifizierungsparameter von elektronischen Mitteln
9. Француз: paramètres d`identification des moyens radioélectroniques
10. Бекітілген нұсқасы: радиоэлектронные средства - радиоэлектрондық құралдар (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектрондық құралдар; сәйкестендіру параметрлері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «идентификационные параметры радиоэлектронных средств» сөз тіркесі қазақ тілінде «радиоэлектрондық құралдардың сәйкестендірмелік параметрлері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 231. | «К» бұйымы | изделия «К» | изделия «К»«К» бұйымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «К» бұйымы - белгілі бір өнеркәсіптік соңғы кезеңінің өнімі.
2. Әзербайжан: «K» məhsulları
3. Қырғыз: «К»буюмдары
4. Өзбек: «K»mahsulotlari
5. Түрік: «K» ürünleri
6. Ағылшын: products «K»
7. Испан: productos «K»
8. Неміс: produkte «K»
9. Француз: produits «K»
10. Бекітілген нұсқасы: изделие - бұйым (индустрия) (2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: изделие - бұйым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «изделия «К»» сөзі қазақ тілінде ««К» бұйымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 232. | жедел жағдайды зерделеу | изучение оперативной обстановки | изучение оперативной обстановкижедел жағдайды зерделеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жағдайды зерделеу - объективті түрде туындайтын факторларды, жедел-іздестіру әрекеті жүзеге асырылатын жағдайлар мен шарттарды меңгеру, олардың әрқайсысының және тұтастай алғанда қойылған міндеттерді шешуге әсер ету дәрежесін анықтау процесі.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat şəraitinin öyrənilməsi
3. Қырғыз: операциялык кырдаалды изилдөө
4. Өзбек: operatsion vaziyatni o`rganish
5. Түрік: operasyonel durumun incelenmesi
6. Ағылшын: study of the operational situation
7. Испан: estudio del entorno operacional
8. Неміс: untersuchung der operativen Situation
9. Француз: étude du contexte opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: оперативная обстановка – жедел жағдай (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативная обстановка – шұғыл жағдай; оперативная обстановка – жедел жағдай.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «изучение оперативной обстановки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жағдайды зерделеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 233. | азық-түлік қызметінің мүлкі | имущество продовольственной службы | имущество продовольственной службыазық-түлік қызметінің мүлкіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азық-түлік қызметінің мүлкі - ыдыс-аяқ пен ас үй ыдыстары, инвентарь; асханалар мен азық-түлік қоймаларының, әскери наубайханалардың механикалық емес жабдықталуы (өзіне-өзі қызмет көрсету желілері, өндірістік үстелдер мен ванналар, ыдыстарға арналған сөрелер, дайындалған тағамдар мен ыдыстарды тасымалдауға арналған арбалар және т.б.); тамақ қызметінде қолданылатын арнайы шатырлар мен брезент, сонымен қатар дастархан, майлықтар; тағамдық қызмет көрсету жабдықтарын пайдалану және жөндеуге арналған қосалқы бөлшектер, материалдар, арматуралар, құралдар мен керек-жарақтар; ыдыстар мен ас үй ыдыстарын жууға және тазалауға арналған құралдар.
2. Әзербайжан: ərzaq xidmətinin əmlakı
3. Қырғыз: азык-түлүк кызматынын мүлкү
4. Өзбек: oziq-ovqat xizmati mulki
5. Түрік: gıda hizmetinin mülkiyeti
6. Ағылшын: food service property
7. Испан: propiedad de servicio de alimentos
8. Неміс: eigentum des Lebensmitteldienstes
9. Француз: biens du service alimentaire
10. Бекітілген нұсқасы: Продовольственная служба Главного управления тыла Министерства обороны Республики Казахстан - Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Тыл бас басқармасының азық-түлік қызметі (әскери іс) (1998).
11. Заңнамадағы қолданысы: имущество продовольственной службы - азық-түлік қызметінің мүлкі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «имущество продовольственной службы» сөз тіркесі қазақ тілінде «азық-түлік қызметінің мүлкі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 234. | түгендеу есебіне алу | инвентарный учет | инвентарный учеттүгендеу есебіне алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инвентарлық есеп, түгендеу есебіне алу - бухгалтерлік есептің құрамдас бөлігі, онда мүлік ақшалай және заттай түрде көрсетіледі.
Инвентарный - (лат. inventarium, invenire - табу).
2. Әзербайжан: contrôle de l`inventaire
3. Қырғыз: запастарды эсепке алуу
4. Өзбек: inventarizatsiya hisobi
5. Түрік: stok kontrolü
6. Ағылшын: inventory control
7. Испан: control de inventario
8. Неміс: Bestandskontrolle
9. Француз: contrôle de l`inventaire
10. Бекітілген нұсқасы: учет - есеп (бухг.есеп) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: инвентарный учет - түгендеу есебі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инвентарный учет» сөз тіркесі қазақ тілінде «инвертарлық есеп» және «түгендеу есебіне алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 235. | курсанттың жеке оқу жоспары | индивидуальный учебный план курсанта | индивидуальный учебный план курсантакурсанттың жеке оқу жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Курсанттың жеке оқу жоспары - білім беру бағдарламасы (ТжКОБ ұйымдары үшін үлгілік және оқу жұмыс жоспары негізінде) мен элективті пәндер каталогы және (немесе) модульдер негізінде эдвайзердің көмегімен білім алушы әр оқу жылына дербес қалыптастыратын оқу жоспары.
Индивидуальный - (лат. individuum - бөлінбейтін, жеке организм).
Курсант - (лат. cursus - ағын, жол).
2. Әзербайжан: fərdi kursant tədris planı
3. Қырғыз: курсанттын жекече окуу планы
4. Өзбек: kursantning individual o`quv dasturi
5. Түрік: bireysel öğrenci müfredatı
6. Ағылшын: individual cadet curriculum
7. Испан: plan de estudios de cadete individual
8. Неміс: individueller Lehrplan des Kadetten
9. Француз: programme individuel du Cadet
10. Бекітілген нұсқасы: курсант - курсант (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: индивидуальный учебный план - жеке оқу жоспары; курсант - курсант.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «индивидуальный учебный план курсанта» сөз тіркесі қазақ тілінде «курсанттың жеке оқу жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 236. | инженерлік-техникалық құрам | инженерно-технический состав | инженерно-технический составинженерлік-техникалық құрамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инженерлік-техникалық құрам - кәсіпорынның өзінің материалдық-техникалық жарақтандырылуына әртүрлі жөндеу жұмыстарын жүргізетін және жұмыс берушінің мүлкін басқа санаттағы қызметкерлердің тиімді пайдалануын қамтамасыз ететін қызметкерлер.
Инженерный - (фр. ingénieur лат. ingenium - қабілет, тапқырлық).
Технический - (еж.грек тілінен. τεχνικός, τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: mühəndis-texniki tərkibi
3. Қырғыз: инженердик-техникалык курамы
4. Өзбек: muhandislik va texnik xodimlar
5. Түрік: mühendislik ve teknik personeli
6. Ағылшын: engineering and technical staff
7. Испан: personal de ingeniería
8. Неміс: technische Zusammensetzung
9. Француз: personnel d`ingénierie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: инженерно-технический состав - инженерлік-техникалық құрам.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инженерно-технический состав» сөз тіркесі қазақ тілінде «инженерлік-техникалық құрам» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 237. | Мемлекеттік шекараны қорғаудың инженерлік және техникалық құралдары | инженерные и технические средства защиты Государственной границы | инженерные и технические средства защиты Государственной границыМемлекеттік шекараны қорғаудың инженерлік және техникалық құралдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекараны қорғаудың инженерлік және техникалық құралдары - шекаралық кеңістіктегі құқық бұзушылықтардың алдын алуға, анықтауға және жолын кесуге арналған құралдар.
Инженерный - (фр. ingénieur лат. ingenium - қабілет, тапқырлық).
Технический - (еж.грек тілінен. τεχνικός, τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: dövlət sərhədinin mühafizəsinin mühəndis və texniki vasitələri
3. Қырғыз: мамлекеттик чек араны коргоонун инженердик жана техникалык каражаттары
4. Өзбек: davlat chegarasini himoya qilishning muhandislik va texnik vositalari
5. Түрік: Devlet Sınırını korumanın mühendislik ve teknik araçları
6. Ағылшын: engineering and technical means of protecting the State border
7. Испан: ingeniería y medios técnicos de protección de las fronteras Estatales
8. Неміс: technische und technische Mittel zum Schutz der Staatsgrenze
9. Француз: ingénierie et moyens techniques de protection de la frontière d`État
10. Бекітілген нұсқасы: Государственная граница -
Мемлекеттік шекара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: инженерные и технические средства защиты Государственной границы - Мемлекеттік шекараны қорғаудың инженерлік және техникалық құралдары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инженерные и технические средства защиты Государственной границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «Мемлекеттік шекараны қорғаудың инженерлік және техникалық құралдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 238. | криминалистік зерттеудің бастамашысы | инициатор криминалистического исследования | инициатор криминалистического исследованиякриминалистік зерттеудің бастамашысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік зерттеудің бастамашысы – қылмыс болған жерді алғашқы тексерумен және дәлелдемелер жинаумен айналысып, зерттеуді бастаған құқық қорғау органдарының қызметкері.
Инициатор - (фр. initiateur лат. initiator - кез-келген істі бастайтын адам; бастаушы).
Криминалистический - (лат. criminalis - қылмыстық, қылмысқа қатысты).
2. Әзербайжан: kriminalistik araşdırmanın təşəbbüskarı
3. Қырғыз: соттук териштирүүнүн демилгечиси
4. Өзбек: sud-tibbiyot tadqiqotlari tashabbuskori
5. Түрік: adli araştırmanın başlatıcısı
6. Ағылшын: initiator of forensic research
7. Испан: iniciador de investigación forense
8. Неміс: initiator der forensischen Untersuchung
9. Француз: initiateur de la recherche médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: инициатор – бастамашы (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистическое исследование - криминалистік зерттеу; инициатор – бастамашы
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инициатор криминалистического исследования» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік зерттеудің бастамашысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 239. | инспекторлық бақылау | инспекторский контроль | инспекторский контрольинспекторлық бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инспекторлық бақылау - сертификатталған өнімнің осы өнімді сертификаттауда расталған талаптарға сәйкестігін анықтау үшін сертификаттау органы жүргізетін жүйелі сәйкестікті бағалау.
Инспекторский - (лат. инспектор - бақылаушы).
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: inspektor nəzarəti
3. Қырғыз: инспектордук көзөмөл
4. Өзбек: inspektor nazorati
5. Түрік: müfettiş kontrolü
6. Ағылшын: inspection control
7. Испан: control de inspectores
8. Неміс: Inspektor Kontrolle
9. Француз: contrôle de l`inspecteur
10. Бекітілген нұсқасы: инспекционный контроль -
инспекциялық бақылау (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: инспекторский контроль - инспекциялық бақылау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инспекторский контроль» сөз тіркесі қазақ тілінде «инспекторлық бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 240. | инспекциялық жете тексеру кешені | инспекционно-досмотровый комплекс | инспекционно-досмотровый комплексинспекциялық жете тексеру кешеніСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инспекциялық жете тексеру кешені - жүк контейнерлері мен көліктің ішіндегілері туралы ақпарат алу үшін ішке енетін сәулелену технологиясын қолданатын кедендік бақылаудың техникалық құралдары.
Инспекция - (лат. inspectio - тексеру, шолу).
Комплекс - (лат. complex - байланыс, үйлесу; лат. complexus – құрама, қоспа).
2. Әзербайжан: müfəttiş-yoxlama kompleksi
3. Қырғыз: инспекциялык-текшерип кароо комплекси
4. Өзбек: tekshirish kompleksi
5. Түрік: muayene kompleksi
6. Ағылшын: inspection complex
7. Испан: complejo de inspección
8. Неміс: Inspektionskomplex
9. Француз: complexe d`inspection
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: инспекционно-досмотровый комплекс - инспекциялық жете тексеру кешені.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инспекционно-досмотровый комплекс» сөз тіркесі қазақ тілінде «инспекциялық жете тексеру кешені» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 241. | ақпараттандыру объектілерінің ықпалдастығы | интеграция объектов информатизации | интеграция объектов информатизацииақпараттандыру объектілерінің ықпалдастығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттандыру объектілерінің интеграциялануы - деректерді берудің Қазақстан Республикасында пайдаланылатын стандарттық хаттамалары негізінде ақпараттандыру объектілері арасындағы ақпараттық өзара іс-қимылды ұйымдастыру және қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар.
Интеграция - (лат. integratio - қалпына келтіру, толықтыру, біріктіру).
Объект - (лат. objectum - зат).
Информатизация - (ағыл. informatization - ақпараттандыру).
2. Әзербайжан: informatizasiya obyektlərinin inteqrasiyası
3. Қырғыз: маалыматташтыруу объектилерин интеграциялоо
4. Өзбек: axborotlashtirish ob`ektlarini birlashtirish
5. Түрік: bilişim nesnelerinin entegrasyonu
6. Ағылшын: integration of informatization objects
7. Испан: integración de objetos de informatización
8. Неміс: integration von Informatisierungsobjekten
9. Француз: intégration des objets d`informatisation
10. Бекітілген нұсқасы: информатизация – ақпараттандыру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: интеграция объектов информатизации - ақпараттандыру объектілерін ықпалдастыру; ақпараттандыру объектілерінің интеграциясы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интеграция объектов информатизации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттандыру объектілерінің интеграциялануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 242. | интернет-биллинг | интернет-биллинг | интернет-биллингинтернет-биллингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернет-биллинг - телекоммуникацияға қатысты есеп айырысу процедурасы пайдаланушы тарифінің барлық деректемелерін ескере отырып, пайдаланылған трафик үшін шот-фактура беру.
Интернет - (ағыл. қысқ. internet: internetwork, inter - арасында + network - желі).
Биллинг - (ағылш. billing - шоттарды жазу, лат. billa - құжат).
2. Әзербайжан: internet faktura
3. Қырғыз: онлайн эсеп-кысап
4. Өзбек: onlayn hisob-kitob
5. Түрік: çevrimiçi faturalandırma
6. Ағылшын: online billing
7. Испан: facturación por Internet
8. Неміс: online-Abrechnung
9. Француз: facturation internet
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: биллинг.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интернет-биллинг» сөзі қазақ тілінде «интернет-биллинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 243. | интернет-сервис | интернет-сервис | интернет-сервисинтернет-сервисСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернет-сервис - интернеттегі интерактивті (диалогтық) бағдарлама, ол сайт пайдаланушыларына ақпаратқа қол жеткізу немесе сайтқа өз мәліметтерін қосу үшін белгілі мүмкіндіктер береді.
Интернет - (ағыл. қысқ. internet: internetwork, inter - арасында + network - желі).
Сервис - (лат. service – қызмет көрсету).
2. Әзербайжан: internet xidməti
3. Қырғыз: интернет кызматы
4. Өзбек: Internet xizmati
5. Түрік: internet hizmeti
6. Ағылшын: internet service
7. Испан: Servicio de Internet
8. Неміс: internet-Service
9. Француз: service Internet
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сервис, интернет.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интернет-сервис» сөзі қазақ тілінде «интернет-сервис» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 244. | ену интерфейсі, кіру интерфейсі | интерфейс доступа | интерфейс доступаену интерфейсі, кіру интерфейсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ену интерфейсі - абоненттің қызмет түйініне кіруін қамтамасыз ететін интерфейс. Пайдаланушылар желінің пайдаланушы интерфейсі арқылы желіге қосылады.
Интерфейс - (ағыл. interface – өзара әрекеттесу, түйіндесу).
2. Әзербайжан: giriş interfeysi
3. Қырғыз: кирүү интерфейси
4. Өзбек: kirish interfeysi
5. Түрік: erişim arayüzü
6. Ағылшын: access interface
7. Испан: interfaz de acceso
8. Неміс: access interface
9. Француз: interface d`accès
10. Бекітілген нұсқасы: интерфейс (2019).
11. Заңнамадағы қолданысы: интерфейс доступа - ену интерфейсі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интерфейс доступа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ену интерфейсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 245. | ақпараттандыру саласындағы ақпараттық қауiпсiздiк | информационная безопасность в сфере информатизации | информационная безопасность в сфере информатизацииақпараттандыру саласындағы ақпараттық қауiпсiздiкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттандыру саласындағы ақпараттық қауiпсiздiк - электрондық ақпараттық ресурстардың, ақпараттық жүйелердің және ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның сыртқы және ішкі қатерлерден қорғалуының жай-күйі.
Информатизация - (ағыл. informatization - ақпараттандыру).
2. Әзербайжан: informasiyalaşdırma sahəsində informasiya təhlükəsizliyi
3. Қырғыз: маалыматташтыруу чөйрөсүндөгү маалыматтык коопсуздук
4. Өзбек: axborotlashtirish sohasida axborot xavfsizligi
5. Түрік: bilişim alanında bilgi güvenliği
6. Ағылшын: information security in the field of informatization
7. Испан: seguridad de la información en la esfera de la información
8. Неміс: informationssicherheit im Bereich der Informatisierung
9. Француз: sécurité de l`information dans le domaine de l`informatisation
10. Бекітілген нұсқасы: информатизация – ақпараттандыру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационная безопасность в сфере информатизации - ақпараттандыру саласындаға ақпараттық қауiпсiздiк.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационная безопасность в сфере информатизации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттандыру саласындаға ақпараттық қауiпсiздiк» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 246. | ақпараттық қамтамасыз ету | информационное обеспечение | информационное обеспечениеақпараттық қамтамасыз етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қамтамасыз ету - қарсыласқа ақпараттық ықпал ету жөніндегі шаралар мен әскери әрекеттердін, стратегиялық, оперативтік, ұрыстық жағдайы туралы ақиқат ақпараттарды өз басқару жүйесінде жинау, толықтыру, өңдеу, сақтау, қорғау және тарату тұрғысындағы ұйымдастырушылық-техникалық шаралар жиынтығы.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya təminatı
3. Қырғыз: маалыматтык камсыздоо
4. Өзбек: axborot ta`minoti
5. Түрік: bilgi desteği
6. Ағылшын: information support
7. Испан: servicios de información
8. Неміс: informationssoftware
9. Француз: support d`informations
10. Бекітілген нұсқасы: информационное обеспечение оценки - бағалауды ақпаратпен қамтамасыз ету(кәсіптік бағалау) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационное обеспечение - ақпараттық қамтамасыз ету.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қамтамасыз ету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 247. | ақпараттық табло | информационное табло | информационное таблоақпараттық таблоСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық табло - жалпыұлттық басымдықтар кураторларының, бағдарламалар жетекшілерінің, базалық бағыттар жетекшілерінің, жобалар топтары жетекшілерінің тиісті жобалау рөлдерін орындайтын басшыларға жедел ұсыну үшін жобалық басқарудың ақпараттық жүйесінде орналастырылатын электрондық құжат.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Табло - (франц. tableau - хабарландыру тақтасы, сурет).
2. Әзербайжан: məlumat tablosu
3. Қырғыз: маалымат тактасы
4. Өзбек: axborot taxtasi
5. Түрік: bilgi panosu
6. Ағылшын: information board
7. Испан: panel de información
8. Неміс: Anzeigetafel
9. Француз: panneau d`information
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационное табло - ақпараттық табло.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационное табло» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық табло» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 248. | ақпараттық-талдау жұмысы | информационно-аналитическая работа | информационно-аналитическая работаақпараттық-талдау жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-талдау жұмысы - деректерді семантикалық өңдеу процесі, нәтижесінде шашыраңқы деректер толық ақпараттық өнімге – аналитикалық құжатқа айналады.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Аналитический - (грек. analytikos - ыдырау, бөлшектеу).
2. Әзербайжан: informasiya və analitik iş
3. Қырғыз: маалыматтык-аналитикалык иш
4. Өзбек: axborot-tahliliy ishlar
5. Түрік: bilgi ve analitik çalışma
6. Ағылшын: information and analytical work
7. Испан: información y trabajo analítico
8. Неміс: informationsanalytische Arbeit
9. Француз: travail d`information et d`analyse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ақпараттық-талдау жүйесі, ақпараттық-талдамалық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-аналитическая работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-талдау жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 249. | ақпараттық-насихат жұмысы | информационно-пропагандистская работа | информационно-пропагандистская работаақпараттық-насихат жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-насихат жұмысы - қызметкерлерге саяси маңызды ақпаратты уақтылы жеткізу және түсіндіру, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүдделерін ақпараттық ілгерілету, теріс ақпараттық ықпалға қарсы іс-қимылдың қарсы насихаттық шараларын әзірлеу және іске асыру жөніндегі іс-шаралар кешені.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Пропагандистский (лат. propaganda, сөзбе-сөз - таратылатын, лат. propago - тарату).
2. Әзербайжан: təbliğat-təşviqat işləri
3. Қырғыз: маалымат жана үгүттөө иштери
4. Өзбек: axborot-targ`ibot ishlari
5. Түрік: bilgilendirme ve propaganda çalışmaları
6. Ағылшын: information and propaganda work
7. Испан: trabajo de información y propaganda
8. Неміс: informations- und Propagandaarbeit
9. Француз: travail d`information et de propagande
10. Бекітілген нұсқасы: пропаганда – насихат (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-пропагандистская работа - ақпараттық-насихаттау жұмысы; ақпараттық-насихат жұмысы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-пропагандистская работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-насихат жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 250. | ақпараттық жиым; ақпараттық қорым | информационный массив | информационный массивақпараттық жиым; ақпараттық қорымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық жиым - материалдық тасығыштарда жинақталған дактилоскопиялық ақпараттардың жүйелi түрдегi жиынтығы.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Массив - (франц. massif - қуатты, тұтас, лат. масса -кесек).
2. Әзербайжан: məlumat massivi
3. Қырғыз: маалымат массиви
4. Өзбек: axborot massivi
5. Түрік: veri dizisi
6. Ағылшын: information array
7. Испан: matriz de información
8. Неміс: informations-Array
9. Француз: tableau de données
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационный массив - ақпараттық қорым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационный массив» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық жиым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 251. | ақпараттық объект | информационный объект | информационный объектақпараттық объектСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық объект - электрондық поштадағы пошталық хабар сияқты дайындалған мультимедиалық объект.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: informasiya obyekti
3. Қырғыз: маалымат объектиси
4. Өзбек: axborot ob`ekti
5. Түрік: bilgi nesnesi
6. Ағылшын: information object
7. Испан: objeto de información
8. Неміс: Informationsobjekt
9. Француз: objet d`information
10. Бекітілген нұсқасы: объект - нысан (әдеб.), нысан(лингв.) (2003).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационный объект - ақпараттық объект.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационный объект» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық объект» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 252. | ақпараттық өріс | информационное поле | информационное полеақпараттық өрісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық өріс - ақпарат жасалатын, қозғалатын және тұтынылатын кеңістік. Бұл адамзаттың семантикалық іс-әрекеті нәтижелерінің жиынтығы.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya sahəsi
3. Қырғыз: маалымат талаасы
4. Өзбек: axborot maydoni
5. Түрік: bilgi alanı
6. Ағылшын: information field
7. Испан: campo de información
8. Неміс: informationsfeld
9. Француз: espace informatique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационное поле - ақпараттық өріс.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационное поле» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық өріс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 253. | ақпараттық-түсіндіру жұмысы | информационно-разъяснительная работа | информационно-разъяснительная работаақпараттық-түсіндіру жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-түсіндіру жұмысы - мақсаты өз елі туралы, адамдарының өмірі туралы ақпарат тарату, сондай-ақ үіметінің сыртқы саясатын түсіндіру, дұшпандық үгіт-насихат арқылы таратылған түсініктерді әшкерелеу болып табылатын қызмет.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya-izah işləri
3. Қырғыз: маалымат жана түшүндүрүү иштери
4. Өзбек: axborot-tushuntirish ishlari
5. Түрік: bilgi-açıklayıcı çalışma
6. Ағылшын: information and explanatory work
7. Испан: trabajo informativo y explicativo
8. Неміс: informations- und Aufklärungsarbeit
9. Француз: travail d`information et d`explication
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-разъяснительная работа - ақпараттық-түсіндіру жұмысы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-разъяснительная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-түсіндіру жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 254. | ақпараттық-коммуникациялық технологиялар | информационно-коммуникационные технологии | информационно-коммуникационные технологииақпараттық-коммуникациялық технологияларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар - есептеу техникасының құралдары мен телекоммуникация құралдары қолданыла отырып жүзеге асырылатын ақпараттық процестер және ақпаратпен жұмыс істеу әдістері.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Коммуникационный - (лат. communicatio, communico – ортақ етемін, байланыстырамын, араласамын).
Технология - (еж.грек тілінен. τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: informasiya-kommunikasiya texnologiyaları
3. Қырғыз: маалыматтык-коммуникациялык технологиялар
4. Өзбек: axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
5. Түрік: bilgi ve iletişim teknolojileri
6. Ағылшын: information and communication technologies
7. Испан: tecnología de la información y las comunicaciones
8. Неміс: informations- und Kommunikationstechnologien
9. Француз: technologies de l`information et de la communication
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-коммуникационные технологии - ақпараттық-коммуникациялық технологиялар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-коммуникационные технологии» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 255. | ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым | информационно-коммуникационная инфраструктура | информационно-коммуникационная инфраструктураақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым - электрондық ақпараттық ресурстарды қалыптастыру және оларға қолжетімділікті ұсыну мақсатында технологиялық ортаның жұмыс істеуін қамтамасыз етуге арналған ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілерінің жиынтығы.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Коммуникационный - (лат. communicatio, communico – ортақ етемін, байланыстырамын, араласамын).
Инфраструктура - (лат. infra - төмен, астында + лат. structura – құрылым, орналасу).
2. Әзербайжан: informasiya-kommunikasiya infrastrukturu
3. Қырғыз: маалыматтык-коммуникациялык инфраструктура
4. Өзбек: axborot-kommunikatsiya infratuzilmasi
5. Түрік: bilgi ve iletişim altyapısı
6. Ағылшын: information and communication infrastructure
7. Испан: infraestructura de la información y las comunicaciones
8. Неміс: informations- und Kommunikationsinfrastruktur
9. Француз: infrastructures d`information et de communication
10. Бекітілген нұсқасы: инфраструктура - инфрақұрылым (экон.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-коммуникационная инфраструктура - ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-коммуникационная инфраструктура» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 256. | діни мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру тобы | информационно-разъяснительная группа по вопросам религии | информационно-разъяснительная группа по вопросам религиидіни мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Діни мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру тобы - мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары бойынша халықтың діни және құқықтық сауаттылығын арттырумен, халықтың нысаналы топтарында деструктивті ағымдардың радикалды идеяларына тұрақты иммунитетті қалыптастырумен айналысатын топ.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Группа - (нем. gruppe немесе франц. groupe – жиынтық, жинақ).
2. Әзербайжан: din məsələləri üzrə informasiya-izahedici qrup
3. Қырғыз:
4. Өзбек: дин маселелери боюнча маалыматтык-түшүндүрүү тобу
5. Түрік: din işleri bilgilendirme grubu
6. Ағылшын: religious awareness group
7. Испан: dependencia de información sobre la religión
8. Неміс: informations- und Aufklärungsgruppe für Religionsangelegenheiten
9. Француз: Groupe de sensibilisation religieuse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-разъяснительная группа - ақпараттық-түсіндіру жұмыстары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационно-разъяснительная группа по вопросам религии» сөз тіркесі қазақ тілінде «діни мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 257. | ақпараттық мәліметтер | информационные материалы | информационные материалыақпараттық мәліметтерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық мәліметтер - әдетте, мемлекеттік органның қызметіндегі фактілер, оқиғалар мен процестер туралы кеңейтілген мәліметтер, ол сондай-ақ жекелеген мазмұнды байланысты құжаттарды және/немесе олардың бөліктері және т.б.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Материал – (лат. materialis, бұдан әрі materia - бастапқы зат, материя).
2. Әзербайжан: informasiya materialları
3. Қырғыз: маалыматтык материалдар
4. Өзбек: axborot materiallari
5. Түрік: bilgi materyalleri
6. Ағылшын: informational materials
7. Испан: materiales informativos
8. Неміс: Informationsmaterial
9. Француз: matériel d`information
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: информационные материалы - ақпараттық материалдар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информационные материалы» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық материалдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -2 |
| 258. | уәкілетті органға хабарлау, инстанцияға хабарлау | информирование инстанции | информирование инстанцииуәкілетті органға хабарлау, инстанцияға хабарлауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инстанцияға хабарлау - адресаттың назарына, яғни уәкілетті органға, тиісті ақпаратты жеткізу процесі.
Информирование - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Инстанция – (лат. instantia – етене жақындық).
2. Әзербайжан: instansiyanın məlumatlandırılması
3. Қырғыз: инстанцияны маалымдоо
4. Өзбек: instansiyani xabardor qilish
5. Түрік: yetkili makama bildirmek
6. Ағылшын: informing the instance
7. Испан: informar a la instancia
8. Неміс: information der Instanz
9. Француз: information de l`instance
10. Бекітілген нұсқасы: объявить - жариялау, хабарлау (2016), инстанция - инстанция; саты (2018),
инстанция – инстанция (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: уәкілетті органға хабарлау, уәкілетті органға ақпарат беру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «информирование инстанции» сөз тіркесі қазақ тілінде «инстанцияға хабарлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 259. | Мемлекеттік шекараның инфрақұрылымы | инфраструктура Государственной границы | инфраструктура Государственной границыМемлекеттік шекараның инфрақұрылымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекараның инфрақұрылымы -
мемлекеттік шекараны қорғау (күзету) мақсатында уәкілетті органдар салатын, жабдықтайтын және пайдаланатын шептер, объектілер, гидротехникалық, инженерлік және өзге де имараттар мен қоршаулар кешені.
Инфраструктура - (лат. infra - төмен, астында + лат. structura – құрылым, орналасу).
2. Әзербайжан: dövlət sərhədinin infrastrukturu
3. Қырғыз: мамлекеттик чек аранын инфраструктурасы
4. Өзбек: Davlat chegarasi infratuzilmasi
5. Түрік: Devlet sınırının altyapısı
6. Ағылшын: infrastructure of the State border
7. Испан: infraestructura fronteriza del Estado
8. Неміс: infrastruktur der Staatsgrenze
9. Француз: infrastructure de la frontière de l`État
10. Бекітілген нұсқасы: инфраструктура - инфрақұрылым (экон.) (1971-1981), государственная граница – мемлекеттік шекара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: инфраструктура государственной границы - мемлекеттік шекараның инфрақұрылымы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инфраструктура Государственной границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «Мемлекеттік шекараның инфрақұрылымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 260. | ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғасы | инцидент информационной безопасности | инцидент информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғасы - ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның немесе оның жекелеген объектілерінің жұмысында олардың тиiсiнше жұмыс iстеуiне қатер төндiретiн және (немесе) электрондық ақпараттық ресурстарды заңсыз алу, көшiру, тарату, түрлендiру, жою немесе бұғаттау үшiн жағдай жасайтын жеке немесе сериялы түрде туындайтын іркілістер.
Инцидент - (лат. incidentis - болатын).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi insidenti
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук окуясы
4. Өзбек: axborot xavfsizligi hodisasi
5. Түрік: bilgi güvenliği olayı
6. Ағылшын: information security incident
7. Испан: incidente de seguridad de la información
8. Неміс: Informationssicherheitsvorfall
9. Француз: incident de sécurité informatique
10. Бекітілген нұсқасы: инцидент – оқыс оқиға (2016), (2020); информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: инцидент информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғасы; ақпараттық қауіпсіздік оқыс оқиғасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «инцидент информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 261. | зиянды бағдарламалық қамтылымды зерттеу, зиянды бағдарламалық жасақтаманы зерттеу | исследование вредоносного программного обеспечения | исследование вредоносного программного обеспечениязиянды бағдарламалық қамтылымды зерттеу, зиянды бағдарламалық жасақтаманы зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зиянды бағдарламалық қамтымды зерттеу - зиянды және ықтимал қауіпті бағдарламалық қамтылымның функционалдығын анықтауға, әшкерелену көрсеткіштерін анықтауға және қауіпті объектілерді анықтау, бейтараптандыру және қайта зақымданудың алдын алуға қатысты ұсыныстарды қалыптастыруға бағытталған іс-шаралар.
Программный – (грек. προ – алдын-ала, грек. γράμμα - жазба).
2. Әзербайжан: Zərərli proqram təminatının tədqiqi
3. Қырғыз: зыяндуу программаны изилдөө
4. Өзбек: zararli dasturlarni o`rganish
5. Түрік: kötü amaçlı yazılım araştırması
6. Ағылшын: malware research
7. Испан: investigación de software malicioso
8. Неміс: untersuchung bösartiger Software
9. Француз: recherche sur les logiciels malveillants
10. Бекітілген нұсқасы: программное обеспечение -
бағдарламалық қамтым (ақпараттық технология) (2006), программное обеспечение – бағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым, бағдарламалық қамту (2019).
11. Заңнамадағы қолданысы: вредоносное программное обеспечение - зиянды бағдарламалық қамтылым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «исследование вредоносного программного обеспечения» сөз тіркесі қазақ тілінде «зиянды бағдарламалық қамтымды зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 262. | мобильді құрылғыларды зерттеу | исследование мобильных устройств | исследование мобильных устройствмобильді құрылғыларды зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мобильді құрылғыларды зерттеу - ұялы телефондар, смартфондар және т.б. мобильді құрылғыларда бар сандық дәлелдерді іздеу, анықтау және шығарып алу.
Мобильный - (фр. mobile < лат. mobilis - мобильді, жылдам қозғалуға, әрекет етуге қабілетті).
2. Әзербайжан: mobil cihazların tədqiqi
3. Қырғыз: мобилдик шаймандарды изилдөө
4. Өзбек: mobil qurilmalarni tadqiq qilish
5. Түрік: mobil cihaz araştırması
6. Ағылшын: mobile device research
7. Испан: investigación de dispositivos móviles
8. Неміс: untersuchung mobiler Geräte
9. Француз: recherche sur les appareils mobiles
10. Бекітілген нұсқасы: мобильный – мобильді (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: мобильдік (тасымалданатын) құрылғылар; мобильдік құрылғылар; мобильді құрылғылар; мобильді байланыс құрылғылары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «исследование мобильных устройств» сөз тіркесі қазақ тілінде «мобильді құрылғыларды зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 263. | казак шеңбері | казачий круг | казачий кругказак шеңберіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Казак шеңбері - казактардың жалпы әскери кеңесі, өзін-өзі басқарудың жоғарғы органы.
2. Әзербайжан: kazak dairə
3. Қырғыз: казак чөйрөсү
4. Өзбек: Kazaklar doirasi
5. Түрік: kazak çemberi
6. Ағылшын: cossack circle
7. Испан: círculo cosaco
8. Неміс: kosaken-Kreis
9. Француз: cercle cosaque
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Казачий круг» сөз тіркесі қазақ тілінде «казак шеңбері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 264. | ақпараттардың таралу арналары, ақпарат таралып кететін техникалық арналар | каналы утечки информации | каналы утечки информацииақпараттардың таралу арналары, ақпарат таралып кететін техникалық арналарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпарат таралып кететін техникалық арналар - ақпараттық жүйеден ақпараттың таралып кету әдістері мен жолдары; ақпарат тасымалдаушылардың паразиттік (қалаусыз) тізбегі, олардың біреуі немесе бірнешеуі құқық бұзушы немесе оның арнайы құралы (болуы мүмкін).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: məlumat sızması kanalları
3. Қырғыз: маалымат каналдары
4. Өзбек: axborotni tarqatish kanallari
5. Түрік: bilgi sızıntısı kanalları
6. Ағылшын: channels of information leakage
7. Испан: canales de fuga de información
8. Неміс: informationsleckkanäle
9. Француз: canaux de fuite d`informations
10. Бекітілген нұсқасы: утечка информации - ақпараттың таралып кетуі (2017); канал - арна (байланыс) (2004).
11. Заңнамадағы қолданысы: каналы утечки информации - ақпарат таралып кететін техникалық арналар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «каналы утечки информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпарат таралып кететін техникалық арналар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -2 |
| 265. | радиобайланыс арналары | каналы радиосвязи | каналы радиосвязирадиобайланыс арналарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радиобайланыс арналары - деректер берілетін және радио құрылғылар жұмыс істейтін барлық жерде қабылданған жиілік диапазондары.
Канал – (лат. canal – құбыр, науа).
Радио - (лат. radiare, radio – сәуле тарату, сәулелендіру, жан-жаққа нұрын шашу; radius - сәуле).
2. Әзербайжан: radiorabitə kanalları
3. Қырғыз: радио байланыш каналдары
4. Өзбек: radioaloqa kanallari
5. Түрік: radyo kanalları
6. Ағылшын: radio communication channels
7. Испан: canales de Radio
8. Неміс: Radiokanäle
9. Француз: canaux de radiocommunication
10. Бекітілген нұсқасы: канал радиосвязи – радиобайланыс арнасы (байланыс) (2004), радиобайланыс арнасы (2012-2015), радиобайланыс арнасы (көлік және қатынас жолдары) (2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: радиобайланыс, радиобайланыс арналары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «каналы радиосвязи» сөз тіркесі қазақ тілінде «радиобайланыс арналары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 266. | қандастар | кандасы | кандасықандастарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қандастар - жаппай саяси қуғын-сүргін актілері, заңсыз реквизициялау, күштеп ұжымдастыру, ізгілікке жат өзге де әрекеттер салдарынан тарихи отанынан тысқары жерге қуылған және азаматтығынан айырылған, Қазақстан Республикасына тұрақты тұру мақсатымен ерікті түрде қоныс аударған байырғы ұлт адамдары, сондай-ақ олардың ұрпақтары.
2. Әзербайжан: kandastar
3. Қырғыз: кандастар
4. Өзбек: kandastar
5. Түрік: kandaş
6. Ағылшын: qandas
7. Испан: qandas
8. Неміс: qandas
9. Француз: qandas
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: қандастар.
12. Ұсыныстар. Қандастар деп қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 267. | мемлекеттік шекараны санаттарға бөлу | категорирование государственной границы | категорирование государственной границымемлекеттік шекараны санаттарға бөлуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекараны санаттарға бөлу - мемлекеттік шекара учаскелерінің өзіндік ерекшеліктерінің (шектес мемлекеттермен өзара қарым-қатынасы, шекара қауіпсіздігіне қатер төнуі, шекара маңы аудан тұрғындарының әлеуметтік-саяси жағдайы мен тығыздығы, жер бедері және т.б.) сипат негізінде олардың жай-күйін және мемлекеттік шекараның мәртебесін айқындау.
Категорирование - (грек. kategoria - мәлімдеме, айыптау, белгі).
2. Әзербайжан: dövlət sərhədinin təsnifatı
3. Қырғыз: мамлекеттик чек араны категориялоо
4. Өзбек: davlat chegarasini tasniflash
5. Түрік: devlet sınırını kategorize etme
6. Ағылшын: categorization of the state border
7. Испан: categorización de fronteras estatales
8. Неміс: kategorisierung der Staatsgrenze
9. Француз: catégorisation de la frontière de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: Государственная граница -
Мемлекеттік шекара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: категорирование государственной границы - мемлекеттік шекараны санаттарға бөлу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «категорирование государственной границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік шекараны санаттарға бөлу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 268. | біліктілік талаптары | квалификационные требования | квалификационные требованиябіліктілік талаптарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біліктілік талаптары - мемлекеттiк лауазымға орналасуға үмiткер азаматтарға білімі, жұмыс тәжірибесі және құзыреттері бойынша қойылатын талаптар.
Квалификационный - (от лат. qualis - қасиет, сипат).
2. Әзербайжан: ixtisas tələbləri
3. Қырғыз: квалификациялык талаптар
4. Өзбек: квалификациялык талаптар
5. Түрік: yeterlilik şartları
6. Ағылшын: qualification requirements
7. Испан: requisitos de elegibilidad
8. Неміс: Qualifikationsanforderungen
9. Француз: les exigences de qualification
10. Бекітілген нұсқасы: требования квалификационные - біліктілік талаптары (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) (2005).
11. Заңнамадағы қолданысы: квалификационные требования - біліктілік талаптары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «квалификационные требования» сөз тіркесі қазақ тілінде «біліктілік талаптары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 269. | жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрларды даярлау бағыттарының классификаторы | классификатор направлений подготовки кадров с высшим и послевузовским образованием | классификатор направлений подготовки кадров с высшим и послевузовским образованиемжоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрларды даярлау бағыттарының классификаторыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрларды даярлау бағыттарының сыныптауышы – «бакалавр – магистр – PhD/бейіні бойынша доктор» мамандарын даярлаудың үш деңгейлі құрылымы бойынша Қазақстан Республикасының Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру мамандықтарының сыныптамасын белгілейтін және жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беретін білім беру ұйымдарында кәсіптік даярлықты айқындайтын мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары мен нормативтік құжаттарды әзірлеу кезінде пайдаланылатын құжат.
Классификатор - (лат. classis – разряд, дәреже, facere-істеу).
2. Әзербайжан: ali və sonrakı təhsilli kadrların hazırlanması istiqamətlərinin təsnifatı
3. Қырғыз: жогорку жана жогорку окуу жайдан кийинки билими бар кадрларды даярдоо багыттарынын классификатору
4. Өзбек: oliy va oliy o`quv yurtidan keyingi ta`limga ega kadrlar tayyorlash yo`nalishlari klassifikatori
5. Түрік: yüksek ve lisansüstü eğitime sahip eğitim alanlarının sınıflandırıcısı
6. Ағылшын: classifier of training areas with higher and postgraduate education
7. Испан: clasificador de áreas de capacitación con educación superior y postgrado
8. Неміс: klassifikator für Ausbildungsrichtungen mit höherer und postgradualer Ausbildung
9. Француз: classificateur des domaines de formation avec l`enseignement supérieur et post-universitaire
10. Бекітілген нұсқасы: классификатор – сыныптауыш (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: классификатор направлений подготовки кадров с высшим и послевузовским образованием - жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрларды даярлау бағыттарының сыныптауышы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «классификатор направлений подготовки кадров с высшим и послевузовским образованием» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрларды даярлау бағыттарының сыныптауышы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 270. | бұзушылықтар классификаторы | классификатор нарушений | классификатор нарушенийбұзушылықтар классификаторыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұзушылықтар сыныптауышы - құқықтың бұзылған нормалары және оларға Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тиiстi жауаптылық түрлерi көрсетiле отырып, бұзушылықтар түрлерiнiң тiзбесiн және оларды жою тәсiлдерiн қамтитын құжат.
Классификатор - (лат. classis – разряд, дәреже, facere-істеу).
2. Әзербайжан: pozuntuların təsnifatı
3. Қырғыз: бузуулардын классификатору
4. Өзбек: qoidabuzarliklar klassifikatori
5. Түрік: ihlallerin sınıflandırıcısı
6. Ағылшын: classifier of violations
7. Испан: clasificador de violaciones
8. Неміс: klassifizierer für Verstöße
9. Француз: classificateur des violations
10. Бекітілген нұсқасы: классификатор – сыныптауыш (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: классификатор нарушений - бұзушылықтар сыныптауышы
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «классификатор нарушений» сөз тіркесі қазақ тілінде «бұзушылықтар сыныптауышы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 271. | аутентификация кiлтi | ключ аутентификации | ключ аутентификацииаутентификация кiлтiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аутентификация кiлтi - белгілі бір шифрлау стандарттарына сәйкес деректерді аутентификациялау үшін қолданылатын деректерді шифрлау алгоритмінің кілті. Бұл кілт жеке сәйкестендіру нөмірін жасау және бекіту үшін пайдаланылуы мүмкін.
Аутентификация - (грек. ααθεντικός - нақты, шынайы → α ατός - өзі; дәл өзі).
2. Әзербайжан: əsas identifikasiyası
3. Қырғыз: аутентификация ачкычы
4. Өзбек: autentifikatsiya kaliti
5. Түрік: kimlik doğrulama anahtarı
6. Ағылшын: authentication key
7. Испан: clave de autenticación
8. Неміс: authentifizierungsschlüssel
9. Француз: clé d`authentification
10. Бекітілген нұсқасы: аутентификация - сәйкестендірме, сәйкестендіру (электрондық коммерция) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: аутентификация -аутентификация.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ключ аутентификации» сөз тіркесі қазақ тілінде «аутентификация кiлтi» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 272. | кілтті жеткізгіш | ключевой носитель | ключевой носителькілтті жеткізгішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кілтті жеткізгіш - желіде немесе жергілікті компьютерде пайдаланушыны авторизациялауға, электрондық пошта хаттарын қорғауға, ақпараттық ресурстарға қашықтан қол жеткізуге және жеке деректерді қауіпсіз сақтауға қызмет ететін USB таяқшасы түріндегі ықшам құрылғы.
2. Әзербайжан: açar daşıyıcısı
3. Қырғыз: ачкыч ташуучу
4. Өзбек: asosiy vosita
5. Түрік: anahtar taşıyıcı
6. Ағылшын: key carrier
7. Испан: portador clave
8. Неміс: Schlüsselmedien
9. Француз: porte-clés
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Ключевой носитель» сөз тіркесі қазақ тілінде «кілтті жеткізгіш» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 273. | кодталған байланыс | кодированная связь | кодированная связькодталған байланысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кодталған байланыс - құжаттар мен кодтау техникасын қолдана отырып қорғалған байланыс.
Кодированный - (лат. codex - томар, діңгек, жазу тақтасы).
2. Әзербайжан: kodlaşdırılmış əlaqə
3. Қырғыз: коддолгон байланыш
4. Өзбек: kodlangan aloqa
5. Түрік: kodlanmış iletişim
6. Ағылшын: coded communication
7. Испан: comunicación codificada
8. Неміс: kodierte Kommunikation
9. Француз: communication codée
10. Бекітілген нұсқасы: связь – байланыс (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: кодированная связь - кодталған байланыс.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кодированная связь» сөз тіркесі қазақ тілінде «кодталған байланыс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 274. | ҰҚК алқасы | Коллегия КНБ | Коллегия КНБҰҚК алқасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. ҰҚК алқасы - Қазақстан Республикасының Президентіне (Жоғарғы Бас қолбасшысына) тікелей бағынатын және есеп беретін, Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен егемендігін қамтамасыз ету жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатын арнаулы мемлекеттік орган.
Коллегия - (лат. collegium, con – бірге + lego -оқимын, таңдаймын).
2. Әзербайжан: KNB Kollegiyası
3. Қырғыз: КЭБ-дин коллегиясы
4. Өзбек: KNB kollegiyasi
5. Түрік: KNB Konseyi
6. Ағылшын: KNB Board
7. Испан: Colegio de la CNB
8. Неміс: KNB-Kollegium
9. Француз: Collège du KNB
10. Бекітілген нұсқасы: коллегия – алқа (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: коллегия – алқа.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «Коллегия КНБ» сөз тіркесі қазақ тілінде «ҰҚК алқасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 275. | командалық-штабтық оқу-жаттығу | командно-штабное учение | командно-штабное учениекомандалық-штабтық оқу-жаттығуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Командалық-штабтық оқу-жаттығу - басқару органдары мен күштерін төтенше жағдайлардың алдын алу және жою, шабуыл қаупі төнген кезде және соғыс уақытында азаматтық қорғаныс іс-шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі функционалдық міндеттерді орындауға бірлесіп даярлаудың негізгі нысаны.
Командный - (лат. commendare - тапсыру).
Штабный – (нем. stab - асатаяқ, таяқ).
2. Әзербайжан: komanda-qərargah təlimləri
3. Қырғыз: командалык-штабдык машыгуулар
4. Өзбек: qo`mondonlik va shtab mashqlari
5. Түрік: komuta ve personel tatbikatları
6. Ағылшын: command and staff training
7. Испан: ejercicios de comando y estado mayor
8. Неміс: kommandozentrale Übungen
9. Француз: exercice de poste de commandement
10. Бекітілген нұсқасы: учение - оқу-жаттығу (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: командно-штабное учение - командалық-штабтық оқу-жаттығу.
*12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «командно-штабное учение» сөз тіркесі қазақ тілінде «командалық-штабтық оқу-жаттығу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 276. | жергiлiктi жердiң коменданты | комендант местности | комендант местностижергiлiктi жердiң комендантыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жергiлiктi жердiң коменданты - Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын, төтенше жағдай енгiзiлген жергілікті жердегi комендатураның қызметiне басшылық жасайтын және төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн күштер мен құралдарды бiртұтас басқаруды жүзеге асыратын лауазымды адам.
Комендант - (лат. commendare - тапсыру).
2. Әзербайжан: ərazinin komendantı
3. Қырғыз: аймактын коменданты
4. Өзбек: hudud komendanti
5. Түрік: bölge komutanı
6. Ағылшын: local commandant
7. Испан: comandante de la localidad
8. Неміс: kommandant des Geländes
9. Француз: commandant de terrain
10. Бекітілген нұсқасы: комендант – комендант (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: комендант местности - жергiлiктi жердiң коменданты; жергiлiктi комендант.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «комендант местности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жергiлiктi жердiң коменданты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 277. | таңдау компоненті | компонент по выбору | компонент по выборутаңдау компонентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Таңдау компоненті - белгіленген кредит шеңберінде және институт енгізетін таңдау бойынша, білім алушылардың жеке дайындығын көрсететін әлеуметтік-экономикалық дамытудың ерекшеліктерін және нақты өңірдің, ЖОО-да ғылыми мектеп пайда болатын қажеттіліктерін есепке алатын компонентке кіретін оқу пәндері.
Компонент (лат. componens - құрастырушы).
2. Әзербайжан: seçim üzrə komponent
3. Қырғыз: тандоо компоненти
4. Өзбек: tanlangan komponent
5. Түрік: seçim bileşeni
6. Ағылшын: optional component
7. Испан: componente seleccionable
8. Неміс: komponente nach Wahl
9. Француз: composant sélectionnable
10. Бекітілген нұсқасы: компонент - компонент; құрамбөлік (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: компонент по выбору - таңдау компоненті.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «компонент по выбору» сөз тіркесі қазақ тілінде «таңдау компоненті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 278. | Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңы | континентальный шельф Республики Казахстан | континентальный шельф Республики КазахстанҚазақстан Республикасының құрлықтық қайраңыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңы - Қазақстан Республикасының жер қойнауын пайдалануға және су түбі мен жер қойнауының ресурстарын игеруге байланысты басқа да құқыққа сыйымды шаруашылық-экономикалық қызметке егеменді құқықтарын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда белгіленген, Каспий теңізінің түбі мен жер қойнауының учаскесі (Каспий теңізінің қазақстандық секторы).
Континентальный - (лат. continens - аумақты, үздіксіз)
Шельф – (ағыл. shelf – таяз; жиек; риф; қайыр).
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikasının kontinental şelfi
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын континенттик шельфи
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasining kontinental tokchasi
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti`nin kıta sahanlığı
6. Ағылшын: continental shelf of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: plataforma continental de la República de Kazajstán
8. Неміс: Festlandsockel der Republik Kasachstan
9. Француз: plateau continental de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы: шелфь – қайраң (1998), отмель – қайраң (2005).
11. Заңнамадағы қолданысы: континентальный шельф Республики Казахстан - Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңы; Қазақстан Республикасының континенттік қайраңы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «континентальный шельф Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 279. | есірткі контрабандасы,
есірткіні контрабандалық жеткізу | контрабандная поставка наркотиков | контрабандная поставка наркотиковесірткі контрабандасы,
есірткіні контрабандалық жеткізуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есірткіні контрабандалық жеткізу - қылмыстық жазаланатын әрекет, есірткі, психотроптық заттар мен олардың прекурсорларын мемлекеттік шекара арқылы заңсыз өткізу.
Контрабандный - (итал. Contrabbando - қарсы + bando - үкімет жарлығы).
Наркотик – (гр. ναρκωτικός - естен айырылу).
2. Әзербайжан: narkotik qaçaqmalçılıq təchizatı
3. Қырғыз: баңги заттарды контрабандалык жеткирүү
4. Өзбек: giyohvand moddalar kontrabandasi
5. Түрік: uyuşturucu kaçakçılığı
6. Ағылшын: drug smuggling
7. Испан: tráfico de drogas
8. Неміс: drogenschmuggel
9. Француз: trafic de drogues
10. Бекітілген нұсқасы: наркотик – есірткі (1971-1981), контрабанда – контрабанды (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрабандная поставка наркотиков - есірткілер контрабандасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрабандная поставка наркотиков» сөз тіркесі қазақ тілінде «есірткіні контрабандалық жеткізу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 280. | бақылаушы-өңдеушілер | контролеры-обработчики | контролеры-обработчикибақылаушы-өңдеушілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылаушы-өңдеушілер – бақылаушы жеке деректерді өңдеуді өңдеушіге бақылаушы анықтаған мақсаттарға сәйкес тапсыруы немесе бақылаушының жеке деректерді өзі өңдеп, анықтаған мақсаттарға сәйкес тапсыруы.
Контролер - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: nəzarətçi-işleyiciler
3. Қырғыз: иштетүү контроллери
4. Өзбек: tekshiruvchilar-ishlovchilar
5. Түрік: denetleyici-işlemciler
6. Ағылшын: handler controllers
7. Испан: controladores de manipuladores
8. Неміс: handler-Steuerungen
9. Француз: contrôleurs de gestionnaire
10. Бекітілген нұсқасы: контролер – бақылаушы (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: бақылаушы, өңдеуші.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контролеры-обработчики» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылаушы-өңдеушілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 281. | бақылау кездесуі; бақылаулық кездесу | контрольная встреча | контрольная встречабақылау кездесуі; бақылаулық кездесуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау кездесуі - бақылау мақсатында екі барлаушының (агенттің) көзбе-көз кездесуі.
Контрольный - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: nəzarət görüşü
3. Қырғыз: контролдук жолугушуу
4. Өзбек: nazorat uchrashuvi
5. Түрік: kontrol toplantısı
6. Ағылшын: control meeting
7. Испан: reunión de control
8. Неміс: kontrolltreffen
9. Француз: kontrolltreffen
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бақылау, кездесу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрольная встреча» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау кездесуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 282. | бақылау мақсатында сатып алу | контрольная закупка | контрольная закупкабақылау мақсатында сатып алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау мақсатында сатып алу - барлау-нұқсан келтіру әрекетін жүзеге асыру үшін пайдаланылатын нәрселер мен заттарды сатып алу жөнінде жалған өтеулі мәміле жасау.
Контрольный - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: nəzarət alınması
3. Қырғыз: контролдук сатып алуу
4. Өзбек: nazorat sotib olish
5. Түрік: kontrol alımı
6. Ағылшын: control purchase
7. Испан: compras de control
8. Неміс: Kontrolleinkauf
9. Француз: achats de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: закупка - сатып алу (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольная закупка - бақылау мақсатында сатып алу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрольная закупка» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау мақсатында сатып алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 283. | жобаның бақылау нүктесі (кезеңі) | контрольная точка проекта (вехи) | контрольная точка проекта (вехи)жобаның бақылау нүктесі (кезеңі)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жобаның бақылау нүктесі (кезеңі) - жобаны бірнеше сатыға бөлген кезде оның келесі сатысына көшу жөнінде шешім қабылдау сәті.
Контрольный - (франц. controle, contre + role – тізім).
Проект – (лат. projectus – алға лақтырылған).
2. Әзербайжан: Layihənin nəzarət nöqtəsi (mərhələ)
3. Қырғыз: Долбоордун контролдук чекити (баскычы)
4. Өзбек: Loyihaning nazorat nuqtasi (bosqichi)
5. Түрік: Projenin Kontrol Noktası (aşaması)
6. Ағылшын: Control Point (stage)of the project
7. Испан: Punto de control (etapa)del proyecto
8. Неміс: Kontrollpunkt (Phase)des Projekts
9. Француз: Point de contrôle (étape) du projet
10. Бекітілген нұсқасы: проект – жоба (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрольная точка проекта (вехи)» сөз тіркесі қазақ тілінде «жобаның бақылау нүктесі (кезеңі)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 284. | жалпы бақылау | контроль общий | контроль общийжалпы бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы бақылау - барлық қажетті қызмет процестерін бірден қамтитын бақылау.
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: ümumi nəzarət
3. Қырғыз: жалпы көзөмөл
4. Өзбек: umumiy nazorat
5. Түрік: genel kontrol
6. Ағылшын: general control
7. Испан: control general
8. Неміс: kontrolle allgemein
9. Француз: contrôle général
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: контроль общий - жалпы бақылау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контроль общий» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалпы бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 285. | бақыланатын аймақ | контролируемая зона | контролируемая зонабақыланатын аймақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақыланатын аймақ - радиациялық бақылау, адамдарды жiберу және олардың тұруы жөнiнде арнаулы ережелер қолданылатын аумақ.
Контролируемый - (франц. controle, contre + role – тізім).
Зона - лат. zona «белдеу»
2. Әзербайжан: nəzarət zonası
3. Қырғыз: контролдонуучу аймак
4. Өзбек: nazorat qilinadigan hudud
5. Түрік: kontrollü bölge
6. Ағылшын: controlled area
7. Испан: zona controlada
8. Неміс: Kontrollbereich
9. Француз: zone contrôlée
10. Бекітілген нұсқасы: зона – аймақ (2018), (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: контролируемая зона - бақыланатын аймақ.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контролируемая зона» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақыланатын аймақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 286. | бақылаудағы құжат | контрольный документ | контрольный документбақылаудағы құжатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау құжаты - құжаттың "қалыбы", жүйедегі "құжат" объектісінің бейнесі. Жобаға немесе тапсырмаға қажетті құжаттың қосылуына кепілдік беру үшін қажет.
Контрольный - (франц. controle, contre + role – тізім).
Документ – (нем. dokument, лат. documentum - үлгі, куәлік, дәлел).
2. Әзербайжан: nəzarət sənədi
3. Қырғыз: контролдук документ
4. Өзбек: nazorat hujjati
5. Түрік: kontrol belgesi
6. Ағылшын: control document
7. Испан: documento de control
8. Неміс: prüfdokument
9. Француз: document de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольный документ - бақылаудағы құжат.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрольный документ» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау құжаты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 287. | діни экстремизм мен терроризмге қарсы насихат, діни экстремизм мен лаңкестікке қарсы насихат | контрпропаганда религиозного экстремизма и терроризма | контрпропаганда религиозного экстремизма и терроризмадіни экстремизм мен терроризмге қарсы насихат, діни экстремизм мен лаңкестікке қарсы насихатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Діни экстремизм мен терроризмге қарсы насихат - зорлық-зомбылыққа шақыратын діни ұрандармен адам өміріне, қоғамның денсаулығы мен рухани қауіпсіздігіне және мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігі мен негіздеріне қатысты араздықты немесе алауыздықты қоздыруға тырысатын күштерге қарсы ақпараттық іс-шаралар.
Контрпропаганда (лат. contra - қарсы, лат. propaganda - таратылуға тиіс).
Экстремизм (лат. extremus - шектен тыс, шамадан тыс).
Терроризм – (лат. terror — үрей, қорқыныш).
2. Әзербайжан: dini ekstremizm və terrorizmin əks-təbliğatı
3. Қырғыз: диний экстремизмге жана терроризмге каршы пропаганда
4. Өзбек: diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash
5. Түрік: dini aşırılık ve terörizme karşı propaganda
6. Ағылшын: counter-propaganda of religious extremism and terrorism
7. Испан: contra-propaganda del extremismo religioso y el terrorismo
8. Неміс: Gegenpropaganda für religiösen Extremismus und Terrorismus
9. Француз: contre-propagande de l`extrémisme religieux et du terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: терроризм - террорлық, лаңкестік (құқық) (2008), пропаганда – насихат (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрпропаганда религиозного экстремизма и терроризма - діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрпропаганда религиозного экстремизма и терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «діни экстремизм мен терроризмге қарсы насихат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 288. | қарсы насихат жұмыс | контрпропагандистская работа | контрпропагандистская работақарсы насихат жұмысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы насихат жұмысы - жаудың идеологиялық насихатымен күресуге бағытталған шаралар кешені.
Контрпропагандистский (лат. contra - қарсы, лат. propaganda - таратылуға тиіс).
2. Әзербайжан: əks-təbliğat işi
3. Қырғыз: контрпропагандисттик иш
4. Өзбек: qarshi propagandistik ish
5. Түрік: karşı propaganda çalışması
6. Ағылшын: counter - propaganda work
7. Испан: trabajo contrapropagandista
8. Неміс: Gegenpropaganda Arbeit
9. Француз: contre-propagande
10. Бекітілген нұсқасы: пропаганда – насихат (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрпропагандистская работа - қарсы насихат, қарсы насихат жүргізу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрпропагандистская работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы насихат жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 289. | қарсы барлау шарасы, қарсыбарлау шарасы | контрразведывательная мера | контрразведывательная мерақарсы барлау шарасы, қарсыбарлау шарасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау шарасы - барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларының алдын алуға, оларды әшкерелеуге және жолын кесуге бағытталған жария және жасырын іс-қимылдар.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat tədbiri
3. Қырғыз: контрчалгындоо чарасы
4. Өзбек: qarshi razvedka chorasi
5. Түрік: karşı istihbarat önlemi
6. Ағылшын: counterintelligence measure
7. Испан: medida de contrainteligencia
8. Неміс: Gegenspionage-Maßnahme
9. Француз: contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательная мера - қарсы барлау іс-шарасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательная мера» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау шарасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 290. | Қарсы барлау ақпараты, қарсыбарлау ақпараты | контрразведывательная информация | контрразведывательная информацияҚарсы барлау ақпараты, қарсыбарлау ақпаратыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсыбарлау ақпараты - барлау-бүлдіру іс-әрекетінің белгілері, фактілері және оны жүзеге асыруға септігін тигізетін жағдайлар туралы мәліметтер.
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat məlumatları
3. Қырғыз: контрчалгындоочу маалымат
4. Өзбек: qarshi razvedka ma`lumotlari
5. Түрік: karşı istihbarat bilgileri
6. Ағылшын: counterintelligence information
7. Испан: información de contrainteligencia
8. Неміс: Spionageabwehrinformationen
9. Француз: informations de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: разведывательная информация - барлау ақпараты (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательная информация - қарсы барлау ақпараты.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательная информация» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыбарлау ақпараты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 291. | қарсы барлау операциясы, қарсыбарлау операциясы | контрразведывательная операция | контрразведывательная операцияқарсы барлау операциясы, қарсыбарлау операциясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау операциясы - бірыңғай жоспармен біріктірілген және стратегиялық немесе тактикалық тәртіптің ортақ міндетіне қол жеткізуге бағытталған қарсы барлау (барлау) іс-шаралары мен іс-әрекеттерінің мақсаты, уақыты және орны бойынша келісілген және өзара байланысты жүйе.
Операция - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat əməliyyatı
3. Қырғыз: контрчалгындоо операциясы
4. Өзбек: qarshi razvedka operatsiyasi
5. Түрік: karşı istihbarat operasyonu
6. Ағылшын: counterintelligence operation
7. Испан: operación de contrainteligencia
8. Неміс: Spionageabwehr-Operation
9. Француз: opération de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательная - қарсы барлау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательная операция» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыбарлау операциясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 292. | қарсы барлау ісі, қарсыбарлау ісі | контрразведывательное дело | контрразведывательное делоқарсы барлау ісі, қарсыбарлау ісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау ісі - қарсы барлау шараларының материалдарын жүйелеу, қарсы барлау ақпаратын тексеру және бағалау бойынша бөлек іс жүргізу.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat işi
3. Қырғыз: контрчалгындоо иши
4. Өзбек: kontrrazvedka ishi
5. Түрік: karşı istihbarat davası
6. Ағылшын: counterintelligence case
7. Испан: negocio de contrainteligencia
8. Неміс: Geschäft der Spionageabwehr
9. Француз: entreprise de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11.Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательное дело - қарсы барлау ісі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательное дело» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау ісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 293. | қарсы барлау іс- шарасы | контрразведывательное мероприятие | контрразведывательное мероприятиеқарсы барлау іс- шарасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау іс-шарасы - барлау және (немесе) диверсиялық акциялардың алдын алуға, ашуға және жолын кесуге бағытталған Жария және жария емес әрекеттер.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat tədbiri
3. Қырғыз: контрчалгындоо иш-чарасы
4. Өзбек: kontrrazvedka hodisasi
5. Түрік: karşı istihbarat olayı
6. Ағылшын: counterintelligence event
7. Испан: evento de contrainteligencia
8. Неміс: Spionageabwehr-Veranstaltung
9. Француз: événement de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательное мероприятие - қарсы барлау іс- шарасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательное мероприятие» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау іс-шарасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 294. | қарсы барлаумен қамтамасыз ету | контрразведывательное обеспечение | контрразведывательное обеспечениеқарсы барлаумен қамтамасыз етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлаумен қамтамасыз ету - барлау және диверсиялық әрекеттерден қорғау шараларының жүйесі.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat təminatı
3. Қырғыз: контрчалгындоо камсыз кылуу
4. Өзбек: qarshi razvedka yordami
5. Түрік: karşı istihbaratın sağlanması
6. Ағылшын: counterintelligence support
7. Испан: apoyo de contrainteligencia
8. Неміс: Unterstützung der Spionageabwehr
9. Француз: soutien au contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: обеспечение - қамтамасыз ету (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательное обеспечение - қарсы барлаумен қамтамасыз ету.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлаумен қамтамасыз ету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 295. | ерекше тәртіптегі қарсы барлау іс-шаралары | контрразведывательные мероприятия особого порядка | контрразведывательные мероприятия особого порядкаерекше тәртіптегі қарсы барлау іс-шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ерекше тәртіптегі қарсы барлау іс-шаралары - барлау және (немесе) диверсиялық әрекеттердің алдын алуға, анықтауға және жолын кесуге бағытталған ашық және жасырын әрекеттер.
2. Әзербайжан: xüsusi tərtibatlı əks-kəşfiyyat tədbirləri
3. Қырғыз: өзгөчө тартиптеги контрчалгындоо иш-чаралары
4. Өзбек: maxsus tartibli kontrrazvedka tadbirlari
5. Түрік: özel karşı istihbarat önlemleri
6. Ағылшын: counterintelligence activities of a special order
7. Испан: medidas especiales de contrainteligencia
8. Неміс: Spionageabwehraktivitäten der besonderen Ordnung
9. Француз: mesures spéciales de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательные мероприятия - қарсы барлау іс-шаралары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательные мероприятия особого порядка» сөз тіркесі қазақ тілінде «ерекше тәртіптегі қарсы барлау іс-шаралары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 296. | интернет желісіндегі қарсыбарлау шаралары, интернет желісіндегі қарсы барлау шаралары | контрразведывательные мероприятия в сети Интернет | контрразведывательные мероприятия в сети Интернетинтернет желісіндегі қарсыбарлау шаралары, интернет желісіндегі қарсы барлау шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернет желісіндегі қарсы барлау іс-шаралары - интернет желісіндегі барлау және (немесе) диверсиялық акциялардың алдын алуға, ашуға және жолын кесуге бағытталған дауысты және жария емес әрекеттер.
Интернет - (ағыл. қысқ. internet: internetwork, inter - арасында + network - желі).
2. Әзербайжан: internet şəbəkəsində əks-kəşfiyyat tədbirləri
3. Қырғыз: интернеттеги контрчалгындоо иш-чаралары
4. Өзбек: internetdagi kontrrazvedka tadbirlari
5. Түрік: internette karşı istihbarat faaliyetleri
6. Ағылшын: counterintelligence activities on the Internet
7. Испан: actividades de contrainteligencia en Internet
8. Неміс: Spionageabwehraktivitäten im Internet
9. Француз: activités de contre-espionnage sur Internet
10. Бекітілген нұсқасы: интернет – интернет (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: сеть-Интернет интернет желісі, контрразведывательные мероприятия - қарсы барлау іс-шаралары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывательные мероприятия в сети Интернет» сөз тіркесі қазақ тілінде «Интернет желісіндегі қарсы барлау іс-шаралары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 297. | қарсы барлау сауалын қою | контрразведывтельный опрос | контрразведывтельный опросқарсы барлау сауалын қоюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау сауалы - сұхбат жүргізілетін адамның сөзінен ашық немесе жасырын түрде қарсы барлау ақпаратын алу.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat sorğusu
3. Қырғыз: контрчалгындоо боюнча сурамжылоо
4. Өзбек: qarshi razvedka so`rovi
5. Түрік: karşı istihbarat anketi
6. Ағылшын: counterintelligence survey
7. Испан: encuesta de contrainteligencia
8. Неміс: Umfrage der Spionageabwehr
9. Француз: enquête contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: опрос - сұрау салу (мем. сатып алу) (1999), сұрау салу (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывтельный опрос - қарсы барлау сауалын қою; қарсы барлау сауалы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «контрразведывтельный опрос» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау сауалы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -2 |
| 298. | астыртын объект | конспиративный объект | конспиративный объектастыртын объектСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астыртын объект - ресми биліктен жасырылған, жасырын нысан: пәтер, ғимарат және т.б.
Конспиративный - (лат. conspiratio - бірауыздылық, келісім, қастандық).
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: konspirativ obyekt
3. Қырғыз: жашыруун объект
4. Өзбек: maxfiy ob`ekt
5. Түрік: gizli nesne
6. Ағылшын: a secret facility
7. Испан: objeto de conspiración
8. Неміс: konspiratives Objekt
9. Француз: objet conspirationniste
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «конспиративный объект» сөз тіркесі қазақ тілінде «астыртын объект» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 299. | КҚ-ны (көлік құралдарын) консервациялау | консервация ТС | консервация ТСКҚ-ны (көлік құралдарын) консервациялауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. КҚ-ны консервациялау - мүліктің жұмыс істемей тұрған кезеңінде оның сақталуы мен жарамды күйде сақталуын қамтамасыз ететін іс-шараларды қамтиды.
Консервация - (лат. conservatio - сақтау).
2. Әзербайжан: texniki vasitələrin konservasiyası
3. Қырғыз: техникалык каражаттарды консервациялоо
4. Өзбек: texnik vositalarni saqlash
5. Түрік: teknik araçların korunması
6. Ағылшын: conservation of technical means
7. Испан: conservación de medios técnicos
8. Неміс: konservierung von technischen Mitteln
9. Француз: conservation des moyens techniques
10. Бекітілген нұсқасы: консервация - консервациялау, бұзылмайтын ету, бұзылдырмау (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: консервация - консервациялау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «консервация ТС» сөз тіркесі қазақ тілінде «КҚ-ны консервациялау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 300. | астыртын байланыс | конспиративная связь | конспиративная связьастыртын байланысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астыртын байланыс - ресми биліктен жасырылған, жасырын байланыс.
Конспиративный - (лат. conspiratio - бірауыздылық, келісім, қастандық).
2. Әзербайжан: konspirativ əlaqə
3. Қырғыз: жашыруун байланыш
4. Өзбек: fitna aloqasi
5. Түрік: gizli bağlantı
6. Ағылшын: conspiracy connection
7. Испан: relación conspirativa
8. Неміс: konspirative Verbindung
9. Француз: communication conspirationniste
10. Бекітілген нұсқасы: связь – байланыс (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «конспиративная связь» сөз тіркесі қазақ тілінде «астыртын байланыс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 301. | жасырын көмекшілер | конфиденциальные помощники | конфиденциальные помощникижасырын көмекшілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құпия көмекшілер - жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органмен құпия негізде (оның ішінде келісімшарт бойынша) қызмет істеуге келісімін берген, сол сияқты осы органмен бұрын өзінің келісімі бойынша ынтымақтастықта болған, он сегіз жасқа толған, іс-әрекетке қабілетті жеке тұлғалар.
Конфиденциальный - (лат. confidentia - сенім).
2. Әзербайжан: məxfi köməkçilər
3. Қырғыз: жашыруун жардамчылар
4. Өзбек: maxfiy yordamchilar
5. Түрік: gizli yardımcılar
6. Ағылшын: confidential assistants
7. Испан: asistentes confidenciales
8. Неміс: vertrauliche Helfer
9. Француз: assistants confidentiels
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: конфиденциальные помощники - жасырын көмекшілер, құпия көмекшілер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «конфиденциальные помощники» сөз тіркесі қазақ тілінде «құпия көмекшілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 302. | электрондық ақпараттық ресурстардың жасырындылығы | конфиденциальность электронных информационных ресурсов | конфиденциальность электронных информационных ресурсовэлектрондық ақпараттық ресурстардың жасырындылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық ақпараттық ресурстардың құпиялылығы - Қазақстан Республикасының заңнамасымен рұқсат етілген жағдайларда, оларды меншiк иесiмен немесе иеленушiмен немесе Қазақстан Республикасының заңдарымен қол жеткiзу шектелген мәлiметтерден тұратын ақпараттық ресурстар.
Конфиденциальный - (лат. confidentia - сенім).
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Ресурс – (франц. ressource – көмекші құрал).
2. Әзербайжан: elektron informasiya resurslarının məxfiliyi
3. Қырғыз: электрондук маалымат ресурстарынын купуялуулугу
4. Өзбек: elektron axborot resurslarining maxfiyligi
5. Түрік: elektronik bilgi kaynaklarının gizliliği
6. Ағылшын: confidentiality of electronic information resources
7. Испан: confidencialidad de los recursos de información electrónica
8. Неміс: vertraulichkeit elektronischer Informationsressourcen
9. Француз: confidentialité des informations électroniques
10. Бекітілген нұсқасы: конфиденциальные электронные информационные ресурсы - құпия электрондық ақпараттық ресрустар (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: конфиденциальность электронных информационных ресурсов - электрондық ақпараттық ресурстардың құпиялылығы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «конфиденциальность электронных информационных ресурсов» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық ақпараттық ресурстардың құпиялылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 303. | криминалистік зерттеу | криминалистическое исследование | криминалистическое исследованиекриминалистік зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік зерттеу - қылмыстың материалдық жағдайының элементтері ретінде материалдардың, заттар мен олардан жасалған бұйымдардың қасиеттерінде қамтылған криминалистикалық маңызды ақпараттың пайда болуы мен қозғалысының заңдылықтарын зерттейтін криминалистикалық техниканың бөлімі.
Криминалистический - (лат. criminalis - қылмыстық, қылмысқа қатысты).
2. Әзербайжан: kriminalistik araşdırma
3. Қырғыз: соттук изилдөө
4. Өзбек: sud-tibbiy tadqiqotlar
5. Түрік: adli araştırma
6. Ағылшын: forensic research
7. Испан: investigación forense
8. Неміс: forensische Untersuchung
9. Француз: recherche médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: исследование – зерттеу (2012-2015), зерттеу (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистическое исследование - криминалистік зерттеулер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «криминалистическое исследование» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 304. | криминалистік маңызды ақпарат | криминалистически значимая информация | криминалистически значимая информациякриминалистік маңызды ақпаратСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік маңызды ақпарат - қылмыстарды ашуға және тергеуге қатысы бар мәліметтер, деректер.
Криминалистический - (лат. criminalis - қылмыстық, қылмысқа қатысты).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: kriminalistik əhəmiyyətli məlumatlar
3. Қырғыз: соттук маанилүү маалымат
4. Өзбек: sud-tibbiy jihatdan muhim ma`lumotlar
5. Түрік: adli açıdan önemli bilgiler
6. Ағылшын: criminally significant information
7. Испан: información forense relevante
8. Неміс: forensisch relevante Informationen
9. Француз: information médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистік, ақпарат.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «криминалистически значимая информация» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік маңызды ақпарат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 305. | компьютерлік технологиялар құралдарын криминалистік зерттеу | криминалистическое исследование средств компьютерных технологий | криминалистическое исследование средств компьютерных технологийкомпьютерлік технологиялар құралдарын криминалистік зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Компьютерлік технологиялар құралдарын криминалистік зерттеу – азаматтық, қылмыстық істің немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс материалдарында тіркелген ақпараттық процестерді іске асыруды қамтамасыз ететін компьютерлік құралдарды әзірлеу және пайдалану заңдылықтарын зерттеу негізінде анықталатын фактілер мен мән-жайларды анықтау үшін жүргізіледі.
Криминалистический - (лат. criminalis - қылмыстық, қылмысқа қатысты).
Компьютер – (ағыл. computer - есептегіш, лат. computare - санау, есептеу).
Технология - (еж.грек тілінен. τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: kompüter texnologiyaları vasitələrinin kriminalistik tədqiqi
3. Қырғыз: компьютердик технология куралдарын соттук изилдөө
4. Өзбек: kompyuter texnologiyalari vositalarining sud-tibbiy tadqiqotlari
5. Түрік: bilgisayar teknolojisi araçlarının adli muayenesi
6. Ағылшын: forensic investigation of computer technology tools
7. Испан: investigación forense sobre tecnología informática
8. Неміс: forensische Untersuchung von Computertechnologien
9. Француз: recherche médico-légale sur les moyens de la technologie informatique
10. Бекітілген нұсқасы: - компьютер (2012-2015), компьютер (ақпарат) (2014).
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистік зерттеу, компьтерлік технологиялар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «криминалистическое исследование средств компьютерных технологий» сөз тіркесі қазақ тілінде «компьютерлік технологиялар құралдарын криминалистік зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 306. | ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның аса маңызды объектілері | критически важные объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры | критически важные объекты информационно-коммуникационной инфраструктурыақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның аса маңызды объектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның аса маңызды объектілері – жұмыс істеуінің бұзылуы немесе тоқтауы әлеуметтік және (немесе) техногендік сипаттағы төтенше жағдайға немесе қорғаныс, қауіпсіздік, халықаралық қатынастар, экономика, шаруашылықтың жекелеген салалары үшін немесе тиісті аумақта тұратын халықтың тыныс-тіршілігі үшін, оның ішінде: жылумен жабдықтау, электрмен жабдықтау, газбен жабдықтау, сумен жабдықтау, өнеркәсіп, денсаулық сақтау, байланыс, банк саласы, көлік, гидротехникалық құрылыстар, құқық қорғау қызметі, "электрондық үкімет" инфрақұрылымы үшін едәуір теріс салдарға алып келетін ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілері.
Критический - (еж.грек. κρίνω - соттаймын, үкім шығарамын).
Объект - (лат. objectum - зат).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Коммуникационный - (лат. communicatio, communico – ортақ етемін, байланыстырамын, араласамын).
Инфраструктура - (лат. infra - төмен, астында + лат. structura – құрылым, орналасу).
2. Әзербайжан: informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun tənqidi vacib obyektləri
3. Қырғыз: маалыматтык-коммуникациялык инфраструктуранын өтө маанилүү объектилери
4. Өзбек: axborot-kommunikatsiya infratuzilmasining muhim ob`ektlari
5. Түрік: bilgi ve iletişim altyapısının kritik öneme sahip nesneleri
6. Ағылшын: critically important objects of information and communication infrastructure
7. Испан: objetos de importancia crítica de la infraestructura de información y comunicación
8. Неміс: kritisch wichtige Objekte der Informations- und Kommunikationsinfrastruktur
9. Француз: objets d`importance critique de l`infrastructure d`information et de communication
10. Бекітілген нұсқасы: инфраструктура - инфрақұрылым (экон.) (1971-1981), объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: критически важные объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры - ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның аса маңызды объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «критически важные объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның аса маңызды объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 307. | кростық үй-жай, кростық орынжай | кроссовое помещение | кроссовое помещениекростық үй-жай, кростық орынжайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кростық үй-жай – қосу, бөлу пункттері мен құрылғыларын орналастыруға арналған телекоммуникациялық үй-жай.
Кросс - (ағыл. cross - кірес, айқыш, тоғысу, қиылысу; кесіп өту, сызып тастау).
2. Әзербайжан: cross otağı
3. Қырғыз: кросс бөлмөсү
4. Өзбек: xoch xonasi
5. Түрік: çapraz oda
6. Ағылшын: cross room
7. Испан: sala cruzada
8. Неміс: crossover-Raum
9. Француз: crossroom
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кроссовое помещение - кростық үй-жай.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кроссовое помещение» сөз тіркесі қазақ тілінде «кростық үй-жай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 308. | ұшу ауысымы | летная смена | летная сменаұшу ауысымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу ауысымы – әуе кемелерінің ұшулары орындалатын ұшулардың жоспарлы кестесінде айқындалған уақыт кезеңі.
2. Әзербайжан: uçuş növbəsi
3. Қырғыз: учуу нөөмөтү
4. Өзбек: parvoz smenasi
5. Түрік: uçuş vardiyası
6. Ағылшын: flight shift
7. Испан: cambio de vuelo
8. Неміс: flugverschiebung
9. Француз: changement de vol
10. Бекітілген нұсқасы: смена - ауысым (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: летная смена - ұшу ауысымы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «летная смена» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу ауысымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 309. | ұшу жұмысы | летная работа | летная работаұшу жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу жұмысы – ұшу тапсырмаларын орындау бойынша ұшу құрамы жүргізетін жұмыс.
2. Әзербайжан: uçuş işi
3. Қырғыз: учуу иштери
4. Өзбек: parvoz ishi
5. Түрік: uçuş çalışması
6. Ағылшын: flight work
7. Испан: trabajo de vuelo
8. Неміс: flugarbeit
9. Француз: travail en vol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: летная работа - ұшу жұмысы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «летная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 310. | төтенше жағдайлардың салдарларын жою | ликвидация последствий чрезвычайных ситуаций | ликвидация последствий чрезвычайных ситуацийтөтенше жағдайлардың салдарларын жоюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төтенше жағдайлардың салдарларын жою – ТЖ аймағында және оған іргелес аудандарда барлау мен шұғыл жұмыстардың барлық түрлерін жүргізуді, сондай-ақ зардап шеккен халықтың және ТЖ жою күштерінің жеке құрамының тіршілігін қамтамасыз етуді ұйымдастыруды қамтиды.
Ликвидация - (лат. liquidatio - сұйық, әлсіз).
Ситуация – (лат. situs - жағдай).
2. Әзербайжан: fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması
3. Қырғыз: өзгөчө кырдаалдардын кесепеттерин жоюу
4. Өзбек: favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish
5. Түрік: acil durumların sonuçlarının giderilmesi
6. Ағылшын: elimination of the consequences of emergency situations
7. Испан: liquidación de las consecuencias de las situaciones de emergencia
8. Неміс: Liquidation der Folgen von Notsituationen
9. Француз: liquidation des conséquences des situations d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: ликвидация – тарату, жою (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: ликвидация последствий чрезвычайных ситуаций - төтенше жағдайлардың салдарларын жою.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ликвидация последствий чрезвычайных ситуаций» сөз тіркесі қазақ тілінде «төтенше жағдайлардың салдарларын жою» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 311. | төтенше жағдайларды жою | ликвидация чрезвычайных ситуаций | ликвидация чрезвычайных ситуацийтөтенше жағдайларды жоюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төтенше жағдайларды жою – төтенше жағдайлар туындаған кезде жүргізілетін және адамдардың өмірін сақтап қалуға және денсаулығын сақтауға, табиғи ортаға залал мен материалдық шығындарды азайтуға, сондай-ақ төтенше жағдайлар аймақтарын оқшаулауға, оларға тән қауіпті факторлардың қолданылуын тоқтатуға бағытталған авариялық-құтқару және басқа да шұғыл жұмыстар.
Ликвидация - (лат. liquidatio - сұйық, әлсіз).
Ситуация – (лат. situs - жағдай).
2. Әзербайжан: fövqəladə halların aradan qaldırılması
3. Қырғыз: өзгөчө кырдаалдарды жоюу
4. Өзбек: favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish
5. Түрік: olağanüstü hallerin tasfiyesi
6. Ағылшын: liquidation of emergency situations
7. Испан: liquidación de situaciones de emergencia
8. Неміс: beseitigung von Notsituationen
9. Француз: liquidation des situations d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: ликвидация – тарату, жою (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: ликвидация чрезвычайных ситуаций - төтенше жағдайларды жою.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ликвидация чрезвычайных ситуаций» сөз тіркесі қазақ тілінде «төтенше жағдайларды жою» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 312. | байланыс желісі | линия связи | линия связибайланыс желісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байланыс желісі – байланыс объектілерін, цифрлы деректерді (мәліметтерді) өзара жалғастыратын құралдар жүйесі.
Линия - (лат. linea - зығыр жіп, сым; сызық).
2. Әзербайжан: rabitə xətti
3. Қырғыз: байланыш линиясы
4. Өзбек: aloqa liniyasi
5. Түрік: iletişim hattı
6. Ағылшын: communication line
7. Испан: línea de comunicación
8. Неміс: Fernmeldeleitung
9. Француз: ligne de communication
10. Бекітілген нұсқасы: линия связи - байланыс желісі (байланыс) (2004).
11. Заңнамадағы қолданысы: линия связи - байланыс желісі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «линия связи» сөз тіркесі қазақ тілінде «байланыс желісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 313. | литерлік іс | литерное дело | литерное делолитерлік ісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Литерлік іс – мемлекеттік қауіпсіздік органдары тексерген оқиғалар, фактілер және жедел жұмыс желілері мен объектілері бойынша адамдар туралы құжаттар жинағы.
Литерный - (лат. littera - әріп).
2. Әзербайжан: məktublar üçün dosye
3. Қырғыз: литердик ис
4. Өзбек: xat fayli
5. Түрік: mektup dosyası
6. Ағылшын: letter dossier
7. Испан: dossier de cartas
8. Неміс: briefdossier
9. Француз: dossier de lettre
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: литерное - литерлік.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «литерное дело» сөз тіркесі қазақ тілінде «литерлік іс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 314. | жеке қасиеттер | личные качества | личные качестважеке қасиеттерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеке қасиеттер – тұқым қуалайтын немесе жүре келе қалыптасқан немесе түрлі фактордың әсерінен қалыптасатын адам ерекшеліктерінің жиынтығы. Уақыт өте келе тұлғалық қасиеттер трансформацияға ұшырап, өзгеруі мүмкін.
2. Әзербайжан: şəxsi keyfiyyətlər
3. Қырғыз: жеке сапаттар
4. Өзбек: shaxsiy fazilatlar
5. Түрік: kişisel nitelikler
6. Ағылшын: personal qualities
7. Испан: cualidades personales
8. Неміс: persönliche Qualitäten
9. Француз: aptitudes personnelles
10. Бекітілген нұсқасы: свойство - қасиет (физ.) (1995).
11. Заңнамадағы қолданысы: личные качества - жеке қасиеттер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «личные качества» сөз тіркесі қазақ тілінде «жеке қасиеттер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 315. | жұмысты логиндеу | логирование работы | логирование работыжұмысты логиндеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмысты логиндеу – журналдарды жазу, оларға жылдам қол жеткізу үшін оларды құрылымдау және бөлек файлдарға көшіру.
Логирование - (ағыл. log file - оқиғалар хронологиялық ретімен жазылған файл).
2. Әзербайжан: iş qeydi
3. Қырғыз: жумуш журналы
4. Өзбек: ish jurnali
5. Түрік: iş günlüğü
6. Ағылшын: logging of work
7. Испан: registro de trabajo
8. Неміс: Arbeitsprotokollierung
9. Француз: exploitation forestière
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Логирование работы» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмысты логиндеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 316. | ҰҚҰ (Ұлттық қауіпсіздік ұйымы) локальді есептеу желісі | локальная вычислительная сеть ОНБ | локальная вычислительная сеть ОНБҰҚҰ (Ұлттық қауіпсіздік ұйымы) локальді есептеу желісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. ҰҚҰ локальді есептеу желісі – шағын аумақты қамтитын (мекеме, кәсіпорын) және нысандар арасында сәйкесінше қысқа (500 метрден артық емес) байланыс желілерін пайдаланатын мәліметтерді тарату желісі.
Локальный - (лат. localis - жергілікті).
2. Әзербайжан: milli təhlükəsizlik orqanlarının lokal hesablama şəbəkəsi
3. Қырғыз: Улуттук коопсуздук органдарынын локалдык тармагы
4. Өзбек: Milliy xavfsizlik organlarining mahalliy tarmog`i
5. Түрік: Ulusal Güvenlik Yetkililerinin Yerel Bilgi işlem Ağı
6. Ағылшын: local computer network of National Security agencies
7. Испан: red de área local de los Órganos de Seguridad Nacional
8. Неміс: lokales Computernetzwerk der Nationalen Sicherheitsbehörden
9. Француз: réseau local des services de Sécurité Nationale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: локальная вычислительная сеть - локальді есептеу желісі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «локальная вычислительная сеть ОНБ» сөз тіркесі қазақ тілінде «ҰҚҰ локальді есептеу желісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 317. | сыртқы шеңбердің жергілікті желісі | локальная сеть внешнего контура | локальная сеть внешнего контурасыртқы шеңбердің жергілікті желісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сыртқы шеңбердің жергілікті желісі – уәкілетті орган айқындаған ақпараттандыру субъектілерінің жергілікті желісі, ол ақпараттандыру субъектілері үшін қолжетімділікті байланыс операторлары Интернетке қол жеткізудің бірыңғай шлюзі арқылы ғана ұсынатын Интернетке қосылған ақпараттандыру субъектілері телекоммуникациялық желісінің сыртқы шеңберіне жатқызылған.
Локальный - (лат. localis - жергілікті).
Контур – (франц. contour – айналып шығу, кескін).
2. Әзербайжан: xarici konturun lokal şəbəkəsi
3. Қырғыз: тышкы контурдун жергиликтүү тармагы
4. Өзбек: tashqi konturning mahalliy tarmog`i
5. Түрік: dış döngü yerel alan ağı
6. Ағылшын: external circuit local area network
7. Испан: red de área local del circuito externo
8. Неміс: externes Kontur-lokales Netzwerk
9. Француз: réseau local de boucle externe
10. Бекітілген нұсқасы: локальная сеть -жергілікті желі (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: локальная сеть внешнего контура - сыртқы шеңбердің жергілікті желісі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «локальная сеть внешнего контура» сөз тіркесі қазақ тілінде «сыртқы шеңбердің жергілікті желісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 318. | жаппай ашық онлайн курс | массовый открытый онлайн-курс | массовый открытый онлайн-курсжаппай ашық онлайн курсСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаппай ашық онлайн курс – электрондық оқыту технологияларын қолдана отырып және интернет арқылы ашық қолжетімділікпен жаппай интерактивті қатысумен оқыту курсы. Қашықтықтан білім берудің бір түрі.
Массовый – (лат. massa – кесек, бөлік).
Онлайн - (ағыл. online - желіде).
Курс – (лат. cursus – ағым, жол).
2. Әзербайжан: kütləvi açıq onlayn kurs
3. Қырғыз: массалык ачык онлайн курс
4. Өзбек: ommaviy ochiq onlayn kurs
5. Түрік: büyük açık çevrimiçi kurs
6. Ағылшын: massive open online course
7. Испан: curso online abierto masivo
8. Неміс: massiver offener Online-Kurs
9. Француз: cours en ligne massivement ouvert
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: массовый открытый онлайн-курс - жаппай ашық онлайн курс.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «массовый открытый онлайн-курс» сөз тіркесі қазақ тілінде «жаппай ашық онлайн курс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 319. | қарсы барлау іс-шараларының материалдары | материалы контрразведывательных мероприятий | материалы контрразведывательных мероприятийқарсы барлау іс-шараларының материалдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау іс-шараларының материалдары - барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларының алдын алуға, оларды әшкерелеуге және жолын кесуге бағытталған жария және жасырын іс-қимылдарға қатысты материалдар.
Материал – (лат. materialis, бұдан әрі materia - бастапқы зат, материя).
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat tədbirlərinin materialları
3. Қырғыз: контрчалгындоо иш-чараларынын материалдары
4. Өзбек: kontrrazvedka tadbirlari materiallari
5. Түрік: karşı istihbarat önlemlerinin materyalleri
6. Ағылшын: materials of counterintelligence activities
7. Испан: materiales de contrainteligencia
8. Неміс: materialien für Spionageabwehrmaßnahmen
9. Француз: matériel de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: материалы контрразведывательных мероприятий - қарсы барлау іс-шараларының материалдары.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «материалы контрразведывательных мероприятий» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау іс-шараларының материалдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 320. | материалтану зерттеулері | материаловедческие исследования | материаловедческие исследованияматериалтану зерттеулеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Материалтану зерттеулері - белгілі бір өнімнің заттар мен материалдардың белгілі бір класына жататындығын анықтауға мүмкіндік беретін кешенді зерттеулер.
Материаловедение – (лат. materialis, бұдан әрі materia - бастапқы зат, материя).
2. Әзербайжан: materialşünaslıq sahəsində tədqiqatlar
3. Қырғыз: материалдар таануу жаатындагы изилдөө
4. Өзбек: materialshunoslik sohasidagi tadqiqotlar
5. Түрік: malzeme bilimi alanında araştırma
6. Ағылшын research in the field of materials science
7. Испан: investigación en el campo de la ciencia de los materiales
8. Неміс: forschung auf dem Gebiet der Materialwissenschaften
9. Француз: recherche dans le domaine de la science des matériaux
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: материаловедческие - материалтану, исследовани - зерттеулер.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «материаловедческие исследования» сөз тіркесі қазақ тілінде «материалтану зерттеулері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 321. | әуе кемесінің ұшу бағыты, әуе кемесінің ұшу бағдарғысы | маршрут полета воздушного судна | маршрут полета воздушного суднаәуе кемесінің ұшу бағыты, әуе кемесінің ұшу бағдарғысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әуе кемесінің ұшу бағдарғысы - негізгі пункттермен айқындалған әуе кемесінің жер (су) бетіне берілген (белгіленген) ұшу траекториясының проекциясы.
Маршрут - (нем. marschroute, франц. marche - жүру, алға жүру және route - жол).
2. Әзербайжан: hava gəmisinin uçuş marşrutu
3. Қырғыз: аба кемесинин учуу маршруту
4. Өзбек: samolyotning parvoz yo`nalishi
5. Түрік: uçağın uçuş rotası
6. Ағылшын: aircraft flight route
7. Испан: ruta de vuelo de la aeronave
8. Неміс: flugroute des Flugzeugs
9. Француз: itinéraire de vol de l`aéronef
10. Бекітілген нұсқасы: маршрут - бағдарғы (ақпарат) (2004), воздушное судно - әуе кемесі (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: маршрут полета воздушного судна - әуе кемесінің ұшуы,
әуе кемесінің ұшының негізгі бағыты.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «маршрут полета воздушного судна» сөз тіркесі қазақ тілінде «әуе кемесінің ұшу бағдарғысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 322. | әуе қозғалысына қызмет көрсету маршруты; әуе қозғалысына қызмет көрсету бағдарғысы | маршрут обслуживания воздушного движения | маршрут обслуживания воздушного движенияәуе қозғалысына қызмет көрсету маршруты; әуе қозғалысына қызмет көрсету бағдарғысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әуе қозғалысына қызмет көрсету бағдарғысы -әуе қозғалысына қызмет көрсетуді қамтамасыз ету мақсатында қозғалыс ағынын бағыттауға арналған белгіленген маршрут.
Маршрут - (нем. marschroute, франц. marche - жүру, алға жүру және route - жол).
2. Әзербайжан: hava hərəkətinə xidmət marşrutu
3. Қырғыз: аба кыймылын тейлөө маршруту
4. Өзбек: havo qatnoviga xizmat ko`rsatish yo`nalishi
5. Түрік: hava trafiği servis rotası
6. Ағылшын: air traffic service route
7. Испан: ruta de Servicio de tráfico aéreo
8. Неміс: Flugverkehrs-Service-Route
9. Француз: itinéraire de service de la circulation aérienne
10. Бекітілген нұсқасы: маршрут - бағдарғы (ақпарат) (2004).
11. Заңнамадағы қолданысы: маршрут обслуживания воздушного движения - әуе қозғалысына қызмет көрсету маршруты; әуе қозғалысына қызмет көрсету.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «маршрут обслуживания воздушного движения» сөз тіркесі қазақ тілінде «әуе қозғалысына қызмет көрсету бағдарғысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 323. | машиналық ақпарат жеткізгіш | машинный носитель информации | машинный носитель информациимашиналық ақпарат жеткізгішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мәшинелік ақпарат жеткізгіш – компьютерлік технологияны қолдану арқылы өңделген ақпаратты жазу, сақтау және жаңғырту үшін қолданылатын материалдық тасымалдаушы.
Машина – (лат. machina - құрылғы, конструкция, еж.грек. μηχανή - бейімделу, тәсіл).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: maşın məlumat daşıyıcısı
3. Қырғыз: машина сактоочу каражат
4. Өзбек: mashina ma`lumotlarini tashuvchisi
5. Түрік: makine bilgi taşıyıcısı
6. Ағылшын: machine storage medium
7. Испан: medio de almacenamiento de la máquina
8. Неміс: maschinen-Datenträger
9. Француз: support de stockage des machines
10. Бекітілген нұсқасы: носитель информации - ақпаратты тасығыш (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: машинный носитель информации - машиналық ақпарат тасығыш; машиналық жеткізгіш.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «машинный носитель информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «мәшинелік ақпарат жеткізгіш» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 324. | ведомствоаралық ақпараттық өзара әрекеттестік | межведомственное информационное взаимодействие | межведомственное информационное взаимодействиеведомствоаралық ақпараттық өзара әрекеттестікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ведомствоаралық ақпараттық өзара әрекеттестік - мемлекеттік және муниципалдық қызметтерді ұсыну мақсатында мемлекеттік қызметтер көрсететін органдар, муниципалдық қызметтер көрсететін органдар мен мемлекеттік ведомстволық бағынысты органдар арасында құжаттармен, ақпараттармен, соның ішінде электрондық нысанда өзара алмасу мәселелері бойынша іс-қимыл жүзеге асыру.
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: idarələrarası informasiya qarşılıqlı fəaliyyəti
3. Қырғыз: ведомстволор аралык маалыматтык өз ара аракеттенүү
4. Өзбек: idoralararo axborot o`zaro ta`siri
5. Түрік: bölümler arası bilgi etkileşimi
6. Ағылшын: interdepartmental information interaction
7. Испан: comunicación interinstitucional
8. Неміс: abteilungsübergreifende Informationsaustausch
9. Француз: interaction d`information interministérielle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: межведомственное информационное взаимодействие - ведомствоаралық өзара іс-әрекеттестік.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «межведомственное информационное взаимодействие» сөз тіркесі қазақ тілінде «ведомствоаралық ақпараттық өзара әрекеттестік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 325. | дәрігерлік мүлік | медицинское имущество | медицинское имуществодәрігерлік мүлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Медициналық мүлік - шығындалатын (дәрі-дәрмек және таңу жабдықтары, бактериялық препараттар, витаминдер, дезинфекциялық құралдар, реактивтер және т.б.) немесе уақытша қолданыстан кейін жарамсыз болып саналатын (хирургиялық және инъекциялық (шаншу) инелер, шыны түтіктер және т.б.) және мұқамалдық (аппараттар, аспаптар, құралдар, ауруларды күту заттары және т.б.) заттар.
Медицина - (лат. medicina, от mederi - емдеу).
2. Әзербайжан: tibbi əmlak
3. Қырғыз: медициналык мүлк
4. Өзбек: tibbiy mulk
5. Түрік: tıbbi mülkler
6. Ағылшын: medical property
7. Испан: equipo médico
8. Неміс: medizinisches Eigentum
9. Француз: matériel médical
10. Бекітілген нұсқасы: имущество – мүлік (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: медицинское имущество - медициналық мүлік.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «медицинское имущество» сөз тіркесі қазақ тілінде «медициналық мүлік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 326. | жедел-жауынгерлік іс-қимыл орны | место оперативно-боевого действия | место оперативно-боевого действияжедел-жауынгерлік іс-қимыл орныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел-жауынгерлік іс-қимыл орны - жаудың қарулы топтарын табуға, іздеуге және жоюға бағытталған жедел іс-шаралар мен әскери іс-қимылдар кешені жүзеге асатын орын.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat-döyüş əməliyyatının yeri
3. Қырғыз: ыкчам-согуштук аракеттин орду
4. Өзбек: operatsion va jangovar harakatlar joyi
5. Түрік: operasyonel ve muharebe eyleminin yeri
6. Ағылшын: place of operational and combat action
7. Испан: lugar de acción operativa
8. Неміс: Ort der betrieblichen Tätigkeit
9. Француз: lieu d`action opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: боевая деятельность - жауынгерлік іс-қимыл (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативно-боевое действие - жауынгерлік іс-қимыл, жедел-жауынгерлік іс-шаралар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «место оперативно-боевого действия» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел-жауынгерлік іс-қимыл орны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 327. | метеомаман | метеоспециалист | метеоспециалистметеомаманСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Метеомаман - арнайы дайындығы бар және әуе кемелерінің ұшуын қамтамасыз етумен, метеорологиялық бөлімшенің техникалық құралдарын пайдаланумен, қызмет көрсетумен және регламенттік жұмыстарды жүргізумен байланысты лауазымды атқаратын және авиациялық жерүсті маман.
Метео - (еж.грек. μετέωρος meteoros-атмосфералық және аспан құбылыстары, аспан).
Специалист – (лат. specialis - особый, особенный).
2. Әзербайжан: hava mütəxəssisi
3. Қырғыз: метеоспециалист
4. Өзбек: ob-havo mutaxassisi
5. Түрік: meteoroloji uzmanı
6. Ағылшын: weather specialist
7. Испан: especialista meteorológico
8. Неміс: Wetterspezialist
9. Француз: spécialiste de la météo
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: метеоспециалист - метеомаман.
12. Ұсыныстар. заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «метеоспециалист» сөзі қазақ тілінде «метеомаман» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 328. | «игерілген көлем» әдісі | метод «освоенного объема» | метод «освоенного объема»«игерілген көлем» әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Игерілген көлем» әдісі - жобалардың орындалу тиімділігін өлшеу және бақылау үшін пайдаланылатын, жалпы атаумен біріктірілген әдістемелер жүйесі.
Метод – (еж.грек. μέθοδος - зерттеу жолы немесе таным жолы).
Объем - (об және jęti – алу).
2. Әзербайжан: "mənimsənilmiş həcm" metodu
3. Қырғыз: "өздөштүрүлгөн көлөм"ыкмасы
4. Өзбек: "o`zlashtirilgan hajm" usuli
5. Түрік: kazanılmış değer yöntemi
6. Ағылшын: earned value method
7. Испан: método de "volumen dominado"
8. Неміс: methode des "gemeisterten Volumens"
9. Француз: méthode du"volume d`utilisation"
10. Бекітілген нұсқасы: метод – әдіс (1992).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «метод «освоенного объема»» сөз тіркесі қазақ тілінде ««игерілген көлем» әдісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 329. | жұмылдыру қуаттары | мобилизационные мощности | мобилизационные мощностижұмылдыру қуаттарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмылдыру қуаты - жұмылдыру тапсырыстарын ғана орындауға арналған өндiрiстiк алаңдар, технологиялық жабдық, инженерлiк-техникалық және өзге де құжаттама.
Мобилизация - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
2. Әзербайжан: səfərbərlik gücü
3. Қырғыз: мобилизациялык күч
4. Өзбек: safarbarlik kuchlari
5. Түрік: seferberlik kapasiteleri
6. Ағылшын: mobilization capacities
7. Испан: capacidad de movilización
8. Неміс: Mobilisierungskapazitäten
9. Француз: capacité de mobilisation
10. Бекітілген нұсқасы: мобилизация – жұмылдыру (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: мобилизационные мощности - жұмылдыру қуаттары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мобилизационные мощности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмылдыру қуаты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 330. | жұмылдыру жоспары | мобилизационный план | мобилизационный планжұмылдыру жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмылдыру жоспары - Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетiн, Қарулы Күштердi, басқа да әскерлер мен әскер құрамаларды жұмылдыра өрiстету, жұмылдыру тапсырмалары мен тапсырыстарын орындау жолымен Қазақстан Республикасының экономикасын, мемлекеттiк органдарын, ұйымдарын, әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерi мен халқын жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңi мен соғыс уақытында жұмыс iстеу режимiне көшiру жөнiндегi шараларды, сондай-ақ жұмылдыру дайындығының өзге де iс-шараларын iске асыруға бағытталған iс-шаралар жоспары.
Мобилизационный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
2. Әзербайжан: Səfərbərlik planı
3. Қырғыз: мобилизациялык план
4. Өзбек: safarbarlik rejasi
5. Түрік: seferberlik planı
6. Ағылшын: mobilization plan
7. Испан: mobilization plan
8. Неміс: mobilisierungsplan
9. Француз: plan de mobilisation
10. Бекітілген нұсқасы: мобилизация – жұмылдыру (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жұмылдыру жоспары.
12. Ұсыныстар. | +11 |
| 331. | ұтқыр жұмыс орны | мобильное рабочее место | мобильное рабочее местоұтқыр жұмыс орныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мобильді жұмыс орны – қызметкерлер күнделікті жұмысында қажетті барлық әдеттегі деректерге немесе дауыстық жүйелерге, құжаттарға және қолданбаларға қол жеткізе алатын орта.
Мобильный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
2. Әзербайжан: mobil iş yeri
3. Қырғыз: мобилдик жумуш орду
4. Өзбек: mobil ish joyi
5. Түрік: mobil işyeri
6. Ағылшын: mobile workplace
7. Испан: lugar de trabajo móvil
8. Неміс: mobiler Arbeitsplatz
9. Француз: lieu de travail mobile
10. Бекітілген нұсқасы: мобильный – мобильді (2012-2015), рабочее место - жұмыс орны (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) (2005).
11. Заңнамадағы қолданысы: мобильное рабочее место - ұтқыр жұмыс орны.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мобильное рабочее место» сөз тіркесі қазақ тілінде «мобильді жұмыс орны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 332. | мобильді радиобарлау посты | мобильный пост радиоразведки | мобильный пост радиоразведкимобильді радиобарлау постыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мобильді радиобарлау посты - қарсыластың радиотаратуларын ұстау және талдау, сонымен қатар жұмыс істеуші радиостанцияларды радиопеленгтеу арқылы қарсылас туралы мәліметтер жинау мақсатында жүргізілетін барлау істерін атқаратын жылжымалы пост.
Мобильный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
Пост - (лат. positum - орналастырылған).
2. Әзербайжан: mobil radiokəşfiyyat postu
3. Қырғыз: көчмө радио чалгындоо посту
4. Өзбек: mobil radio razvedka posti
5. Түрік: mobil radyo keşif karakolu
6. Ағылшын: mobile radio intelligence post
7. Испан: puesto de inteligencia de radio móvil
8. Неміс: mobiler Post für Radioforschung
9. Француз: poste mobile de reconnaissance radio
10. Бекітілген нұсқасы: мобильный – мобильді (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: мобильный – мобильді.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мобильный пост радиоразведки» сөз тіркесі қазақ тілінде «мобильді радиобарлау посты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 333. | тапсырма модулі | модуль задания | модуль заданиятапсырма модуліСаласы Этимологиясы ДефинициясыТапсырма модулі - тапсырмаларды бастау және аяқтау немесе бейне немесе Power Business Intelligence (BI) бақылау тақталары сияқты кең ақпаратты көрсету модулі.
Модуль - (лат. modulus - кішкентай өлшем).
2. Әзербайжан: tapşırıqlar modulu
3. Қырғыз: тапшырма модулу
4. Өзбек: ish moduli
5. Түрік: iş modülü
6. Ағылшын: task module
7. Испан: módulo de trabajo
8. Неміс: auftragsmodul
9. Француз: module de travail
10. Бекітілген нұсқасы: модуль – модуль (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: тапсырма, модуль.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «модуль задания» сөз тіркесі қазақ тілінде «тапсырма модулі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 334. | ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын мониторингтеу;
ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларының мониторингі | мониторинг событий информационной безопасности | мониторинг событий информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын мониторингтеу;
ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларының мониторингіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын мониторингілеу - ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын анықтау және сәйкестендіру мақсатында ақпараттандыру объектісін ұдайы қадағалау.
Мониторинг - (ағыл. monitor - бақылау, тексеру).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi hadisələrinin monitorinqi
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук окуяларына мониторинг жүргүзүү
4. Өзбек: axborot xavfsizligi hodisalarini monitoring qilish
5. Түрік: bilgi güvenliği olaylarını izleme
6. Ағылшын: monitoring of information security events
7. Испан: monitoreo de eventos de seguridad de la información
8. Неміс: überwachung von Informationssicherheitsereignissen
9. Француз: surveillance des événements de sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016), мониторинг – мониторинг (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: мониторинг событий информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын мониторингтеу, ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларының мониторингі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мониторинг событий информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларын мониторингілеу» және «ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларының мониторингі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 335. | бұқаралық ақпараттық құралдарын мониторингтеу, бұқаралық ақпараттық құралдарының мониторингі | мониторинг средств массовой информации | мониторинг средств массовой информациибұқаралық ақпараттық құралдарын мониторингтеу, бұқаралық ақпараттық құралдарының мониторингіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұқаралық ақпараттық құралдарын мониторингілеу - бұқаралық ақпарат құралдарының өнімін жинау және оны Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтау тұрғысынан талдау процесі.
Мониторинг - (ағыл. monitor - бақылау, тексеру).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: kütləvi informasiya vasitələrinin monitorinqi
3. Қырғыз: массалык маалымат каражаттарынын мониторинги
4. Өзбек: ommaviy axborot vositalarini monitoring qilish
5. Түрік: medya izleme
6. Ағылшын: monitoring of mass media
7. Испан: supervisión de los medios de comunicación
8. Неміс: Medienüberwachung
9. Француз: surveillance des médias
10. Бекітілген нұсқасы: мониторинг – мониторинг (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: мониторинг средств массовой информации - бұқаралық ақпараттық құралдарының мониторингі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мониторинг средств массовой информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «бұқаралық ақпараттық құралдарын мониторингілеу» және «бұқаралық ақпараттық құралдарының мониторингі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 336. | моральдық-психологиялық қамтамасыз ету | морально-психологическое обеспечение | морально-психологическое обеспечениеморальдық-психологиялық қамтамасыз етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Моралдық-психологиялық қамтамасыз ету - әскери қызметшілердің моральдық және жауынгерлік рухын сақтауға бағытталған іс-шаралар жүйесі.
Моральный - (лат. moralis - ақылақтық, өнегелі).
Психологический – (еж.грек. ψυχή - жан; мінез; λόγος - ілім).
2. Әзербайжан: mənəvi-psixoloji təminat
3. Қырғыз: моралдык-психологиялык камсыздоо
4. Өзбек: axloqiy va psixologik yordam
5. Түрік: ahlaki ve psikolojik destek
6. Ағылшын: moral and psychological support
7. Испан: apoyo moral y psicológico
8. Неміс: moralische und psychologische Versorgung
9. Француз: soutien moral et psychologique
10. Бекітілген нұсқасы: обеспечение - қамтамасыз ету (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: морально-психологическое обеспечение - моральдық-психологиялық қамтамасыз ету.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «морально-психологическое обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «моралдық-психологиялық қамтамасыз ету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 337. | моральдық-психологиялық ахуал | морально-психологическое состояние | морально-психологическое состояниеморальдық-психологиялық ахуалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Моралдық-психологиялық ахуал - объективті шындықпен өзара әрекеттесу және жеке әскери қызметшілердің, бөлімшелердің, бөлімдер мен құрамалардың (әскери және басқа да ұжымдардың) моральдық-психологиялық даярлық деңгейі, белсенді іс-қимылдарға дайындығының негізгі құрамдас бөлігі.
Моральный - (лат. moralis - ақылақтық, өнегелі).
Психологический – (еж.грек. ψυχή - жан; мінез; λόγος - ілім).
2. Әзербайжан: mənəvi-psixoloji vəziyyət
3. Қырғыз: моралдык-психологиялык абал
4. Өзбек: axloqiy va psixologik holat
5. Түрік: ahlaki ve psikolojik durum
6. Ағылшын: moral and psychological state
7. Испан: estado moral y psicológico
8. Неміс: moralisch-psychischer Zustand
9. Француз: état moral et psychologique
10. Бекітілген нұсқасы: ахуал, жағдаят – ситуация (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: морально-психологическое состояние - моральдық-психологиялық ахуал.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «морально-психологическое состояние» сөз тіркесі қазақ тілінде «моралдық-психологиялық ахуал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 338. | терроризм актісі салдарын барынша азайту және жою | минимизация и ликвидация последствий акта терроризма | минимизация и ликвидация последствий акта терроризматерроризм актісі салдарын барынша азайту және жоюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризм актісі салдарын барынша азайту және жою – шұғыл медициналық көмек көрсету, медициналық және психологиялық сүйемелдеу, құтқару және өртке қарсы іс-шараларды орындау, террористік актіге ұшыраған объектілердің қалыпты жұмыс істеуі мен экологиялық қауіпсіздігін қалпына келтіру, террористік акті нәтижесінде зардап шеккен адамдарды және оны болдырмауға қатысқан адамдарды әлеуметтік оңалту, террористік акті нәтижесінде зардап шеккен адамдарға моральдық және материалдық зиянның орнын толтыру.
Минимизация – (лат. minimus - ең кіші).
Ликвидация - (лат. liquidatio - сұйық, әлсіз).
Акт – (лат. actus – іс-әрекет).
Терроризм – (лат. terror — үрей, қорқыныш).
2. Әзербайжан: terrorizm aktının nəticələrinin minimallaşdırılması və aradan qaldırılması
3. Қырғыз: терроризм актысынын кесепеттерин минималдаштыруу жана жоюу
4. Өзбек: terrorizm harakati oqibatlarini minimallashtirish va yo`q qilish
5. Түрік: terör eyleminin sonuçlarının en aza indirilmesi ve ortadan kaldırılması
6. Ағылшын: minimizing and eliminating the consequences of an act of terrorism
7. Испан: reducción al mínimo y eliminación de las consecuencias de un acto de terrorismo
8. Неміс: minimierung und Beseitigung der Folgen eines terroristischen Aktes
9. Француз: minimiser et éliminer les conséquences d`un acte de terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: ликвидация - тарату, жою (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: минимизация и ликвидация последствий акта терроризма - терроризм актілерінің алдын алу, жолын кесу, салдарын барынша азайту және (немесе) жою; терроризм актісінің жолын кесу, оның зардаптарын барынша азайту және (немесе) жою; терроризм актісінің ықтимал салдарын барынша азайту және жою; терроризм салдарын барынша азайту және (немесе) жою; терроризм зардаптарын барынша азайту және (немесе) жою; терроризм актісінің зардаптарын барынша азайту және жою.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «минимизация и ликвидация последствий акта терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризм актісі салдарын барынша азайту және жою» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 339. | көп факторлы аутентификация; көп факторлы аутентификациялау;
көп факторлы сәйкестендіру; көп факторлы сәйкестендірме | многофакторная аутентификация | многофакторная аутентификациякөп факторлы аутентификация; көп факторлы аутентификациялау;
көп факторлы сәйкестендіру; көп факторлы сәйкестендірмеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көпфакторлы аутентификация - кеңейтілген аутентификация, бір нәрсеге (компьютерге, веб-сайтқа және т.б.) қол жеткізуді басқару әдісі, онда пайдаланушы ақпаратқа қол жеткізу үшін бірнеше «аутентификация механизмінің дәлелін» ұсынуы керек.
Фактор (лат. factor - жасаушы, шығарушы).
Аутентификация (ағыл. authentication: грек. αὐθεντικός - нақты, шынайы, αὐτός - өзі; дәл өзі).
2. Әзербайжан: multifactor identifikasiyası
3. Қырғыз: көп факторлуу аутентификация
4. Өзбек: ko`p faktorli autentifikatsiya
5. Түрік: çok faktörlü kimlik doğrulama
6. Ағылшын: multi-factor authentication
7. Испан: autenticación multifactor
8. Неміс: multi-Faktor-Authentifizierung
9. Француз: authentification multifactorielle
10. Бекітілген нұсқасы: аутентификация - сәйкестендірме, сәйкестендіру (электрондық коммерция) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: многофакторная аутентификация - көп факторлы аутентификация, көп факторлы сәйкестендіру, көпфакторлы аутентификациялау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «многофакторная аутентификация» сөз тіркесі қазақ тілінде «көпфакторлы аутентификация» және «көпфакторлы аутентификациялау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 340. | навигациялық даярлық | навигационная подготовка | навигационная подготовканавигациялық даярлықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Навигациялық даярлық - ұшқыштар мен штурмандарды ұшуда бағдарлауды жүргізуге, жауынгерлік (ұшу) тәртіптің және ұшу бағытының параметрлерін белгіленген уақытта белгіленген нүктеге шығуымен ұстауға бағытталған ұшу даярлығынң түрі.
Навигация - (лат. navigatio, navigo – кемеде жүземін).
2. Әзербайжан: naviqasiya hazırlığı
3. Қырғыз: навигациялык даярдык
4. Өзбек: navigatsiyani tayyorlash
5. Түрік: navigasyon hazırlığı
6. Ағылшын: navigation training
7. Испан: preparación de navegación
8. Неміс: navigationsvorbereitung
9. Француз: préparation à la navigation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: навигациялық, даярлық, даярлау.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «навигационная подготовка» сөз тіркесі қазақ тілінде «навигациялық даярлық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 341. | есірткі зертханасы | нарколаборатория | нарколабораторияесірткі зертханасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есірткі зертханасы - қылмыскерлер синтетикалық есірткі шығаратын немесе дайындайтын құпия немесе жасырын орын.
Лаборатория - (лат. laboratorium, laboro – жұмыс істеймін).
2. Әзербайжан: narkolaboratoriya
3. Қырғыз: нарколаборатория
4. Өзбек: narkolaboratoriya
5. Түрік: uyuşturucu laboratuvarı
6. Ағылшын: drug lab
7. Испан: laboratorio de drogas
8. Неміс: drogenlabor
9. Француз: laboratoire de drogue
10. Бекітілген нұсқасы: лаборатория – зертхана (2017), лаборатория – зертхана (хим) (2006).
11. Заңнамадағы қолданысы: есірткі, зертхана.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нарколаборатория» сөзі қазақ тілінде «есірткі зертханасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 342. | сырттай қадағалау; сырттай бақылау | наружное наблюдение | наружное наблюдениесырттай қадағалау; сырттай бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сырттай қадағалау - кез-келген елдің кез-келген дипломатиялық өкілдігінде болатын міндетті атрибут, органдарға мәліметтер беру түрінде жүргізілетін пруденциялық қадағалау әдісі.
2. Әзербайжан: xarici müşahidə
3. Қырғыз: сырткы байкоо
4. Өзбек: tashqi kuzatuv
5. Түрік: dış gözetim
6. Ағылшын: outdoor surveillance
7. Испан: vigilancia exterior
8. Неміс: überwachung im Freien
9. Француз: surveillance extérieure
10. Бекітілген нұсқасы: - байқау, бақылау (2016), (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: сырттай, қадағалау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «наружное наблюдение» сөз тіркесі қазақ тілінде «сырттай қадағалау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 343. | рәсімдік сипаттағы бұзушылықтар | нарушения процедурного характера | нарушения процедурного характерарәсімдік сипаттағы бұзушылықтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рәсімдік сипаттағы бұзушылықтар - іс бойынша жасалған әкімшілік актінің күшін жоюға әкеп соғатын, тіпті егер бұл акт мәні бойынша заңды болса да процедуралық сипаттағы бұзушылықтар.
Процедурный - (лат. procedere - алға жылжу).
2. Әзербайжан: prosedur xarakterli pozuntular
3. Қырғыз: процедуралык мүнөздөгү бузуулар
4. Өзбек: protsessual xarakterdagi buzilishlar
5. Түрік: prosedür ihlalleri
6. Ағылшын: procedural violations
7. Испан: irregularidades de procedimiento
8. Неміс: Verfahrensverstöße
9. Француз: irrégularités de procédure
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: нарушения процедурного характера - рәсімдік сипаттағы бұзушылықтар.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нарушения процедурного характера» сөз тіркесі қазақ тілінде «рәсімдік сипаттағы бұзушылықтар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 344. | қауіпсіздікті ретке келтіру | настройки безопасности | настройки безопасностиқауіпсіздікті ретке келтіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қауіпсіздікті ретке келтіру - банк өз клиенттеріне қауіп-қатерден қорғауды арттыру үшін ұсынатын екінші деңгейлі аутентификация механизмі. Бұл мүмкіндік қолданбаны рұқсатсыз кіруден, өзгертуден, талдаудан немесе пайдаланудан қорғайды.
2. Әзербайжан: təhlükəsizlik parametrləri
3. Қырғыз: Коопсуздук орнотуулары
4. Өзбек: xavfsizlik sozlamalari
5. Түрік: güvenlik ayarları
6. Ағылшын: security settings
7. Испан: configuración de seguridad
8. Неміс: sicherheitseinstellungen
9. Француз: paramètres de sécurité
10. Бекітілген нұсқасы: безопасность - қауіпсіздік (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: қауіпсіздік, ретке келтіру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «настройки безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «қауіпсіздікті ретке келтіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 345. | ұлттық бейнемониторинг жүйесі | национальная система видеомониторинга | национальная система видеомониторингаұлттық бейнемониторинг жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық бейнемониторинг жүйесі - ұлттық қауіпсіздікті және қоғамдық құқық тәртібін қамтамасыз ету міндеттерін шешу үшін бейнекөріністер жинауды, өңдеу мен сақтауды жүзеге асыратын бағдарламалық және техникалық құралдар жиынтығын қамтитын ақпараттық жүйе.
Система - (еж.грек. σύστημα – тұтас, бөліктерден тұратын, қоспа).
Видео – (лат. video – қараймын, көремін).
Мониторинг - (ағыл. monitor - бақылау, тексеру).
Нация - лат. natio «ру, халық».
2. Әзербайжан: milli video monitoring sistemi
3. Қырғыз: улуттук видео мониторинг тутуму
4. Өзбек: milliy video monitoring tizimi
5. Түрік: ulusal video izleme sistemi
6. Ағылшын: national video monitoring system
7. Испан: sistema nacional de videovigilancia
8. Неміс: nationales Videomonitoring-System
9. Француз: système National de surveillance vidéo
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020), мониторинг – мониторинг (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: национальная система видеомониторинга - ұлттық бейнемониторинг жүйесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «национальная система видеомониторинга» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық бейнемониторинг жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 346. | ұлттық құндылықтар | национальные ценности | национальные ценностиұлттық құндылықтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық құндылықтар - әрбір ұлттың болмысында ғасырлар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан адамгершілік қағидаттары.
Нация - лат. natio «ру, халық».
2. Әзербайжан: milli dəyərlər
3. Қырғыз: улуттук баалуулуктар
4. Өзбек: milliy qadriyatlar
5. Түрік: ulusal değerler
6. Ағылшын: national values
7. Испан: valores nacionales
8. Неміс: nationale Werte
9. Француз: valeurs nationales
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: национальные ценности - ұлттық құндылықтар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «национальные ценности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық құндылықтар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 347. | Ақпараттық қауіпсіздіктің ұлттық үйлестіру орталығы; Ақпараттық қауіпсіздікті ұлттық үйлестіру орталығы | Национальный координационный центр информационной безопасности | Национальный координационный центр информационной безопасностиАқпараттық қауіпсіздіктің ұлттық үйлестіру орталығы; Ақпараттық қауіпсіздікті ұлттық үйлестіру орталығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздікті ұлттық үйлестіру орталығы – Қазақстан Республикасы Ұлттық Қауіпсіздік комитетінің «Мемлекеттік техникалық қызмет» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының құрылымдық бөлімшесі.
Координационный - (лат. coordinatio - үйлестіру).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Нация - лат. natio «ру, халық».
2. Әзербайжан: Milli İnformasiya Təhlükəsizliyi Koordinasiya Mərkəzi
3. Қырғыз: Улуттук маалыматтык коопсуздук координациялык борбору
4. Өзбек: Axborot xavfsizligini muvofiqlashtirish milliy markazi
5. Түрік: Ulusal Bilgi Güvenliği Koordinasyon Merkezi
6. Ағылшын: National Information Security Coordination Center
7. Испан: Centro nacional de coordinación de la seguridad de la información
8. Неміс: Nationales Koordinationszentrum für Informationssicherheit
9. Француз: Centre national de coordination de la sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016), координация – үйлестіру (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: национальный координационный центр информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздікті ұлттық үйлестіру орталығы; ақпараттық қауіпсіздіктің ұлттық үйлестіру орталығы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «национальный координационный центр информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздікті ұлттық үйлестіру орталығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 348. | ұлттық жоба | национальный проект | национальный проектұлттық жобаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық жоба - әр жылдары ҚР Президенті мен Үкіметі ұсынған ұлттық деңгейдегі жобалар.
Проект – (лат. projectus – алға лақтырылған).
Нация - лат. natio «ру, халық».
2. Әзербайжан: milli layihə
3. Қырғыз: улуттук долбоор
4. Өзбек: milliy loyiha
5. Түрік: ulusal proje
6. Ағылшын: national project
7. Испан: proyecto nacional
8. Неміс: nationales Projekt
9. Француз: projet National
10. Бекітілген нұсқасы: проект – жоба (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: национальный проект - ұлттық жоба.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «национальный проект» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық жоба» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 349. | ұлттық шлюз | национальный шлюз | национальный шлюзұлттық шлюзСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық шлюз - мемлекеттердің ақпараттық жүйелері мен электрондық ақпараттық ресурстарының мемлекетаралық ақпараттық өзара іс-қимылын қамтамасыз етуге арналған ақпараттық жүйе.
Шлюз - (лат. exclusa - алынып тасталған (су)).
Нация - лат. natio «ру, халық».
2. Әзербайжан: Milli şlüz
3. Қырғыз: улуттук шлюз
4. Өзбек: milliy shlyuz
5. Түрік: ulusal ağ geçidi
6. Ағылшын: national gateway
7. Испан: puerta de enlace nacional
8. Неміс: nationales Gateway
9. Француз: passerelle nationale
10. Бекітілген нұсқасы: шлюз – шлюз (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: национальный шлюз - ұлттық шлюз.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «национальный шлюз» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық шлюз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 350. | әскери емес құралдар | невоенные средства | невоенные средстваәскери емес құралдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери емес құралдар - елдің сыртқы қауіпсіздігін нығайту, басқа мемлекеттермен қақтығыста саяси, экономикалық және өзге де проблемаларды шешу мақсатында ішкі және сыртқы қатынастарға ықпал ету үшін мемлекет пайдаланатын әлеуметтік институттардың (ұйымдардың), құқықтық нормалардың, рухани құндылықтардың, ақпарат пен жалпы мақсаттағы техникалық жүйелердің жиынтығы. Әскери емес құралдарға мыналар жатады: саяси-дипломатиялық, экономикалық, технологиялық, идеологиялық-психологиялық, ақпараттық, барлау және басқа құралдар.
2. Әзербайжан: qeyri-hərbi vasitələr
3. Қырғыз: аскердик эмес каражаттар
4. Өзбек: harbiy bo`lmagan vositalar
5. Түрік: askeri olmayan araçlar
6. Ағылшын: non-military means
7. Испан: fondos no militares
8. Неміс: nicht-militärische Mittel
9. Француз: moyens non militaires
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: невоенные средства - әскери емес құралдар.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «невоенные средства» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери емес құралдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 351. | қарусыз арандатушылықтар | невооруженные провокации | невооруженные провокацииқарусыз арандатушылықтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарусыз арандатушылықтар - мемлекеттердің өзара қарым-қатынастарындағы шиеленісті күшейту немесе сақтау және белгілі бір саяси және әскери мақсаттарға қол жеткізу үшін ҚР-да жүзеге асырылатын қаруды қолданбай шектес мемлекет аумағынан жасалатын қасақана дұшпандық әрекеттер.
Провокация - (лат. provocatio – шақыру).
2. Әзербайжан: silahsız təxribatlar
3. Қырғыз: куралсыз чагымчыл
4. Өзбек: qurolsiz provokatsiyalar
5. Түрік: silahsız provokasyonlar
6. Ағылшын: unarmed provocations
7. Испан: provocaciones desarmadas
8. Неміс: unbewaffnete Provokationen
9. Француз: provocations non armées
10. Бекітілген нұсқасы: арандатушылық – подстрекательство (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: провокация - арандатушылық
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «невооруженные провокации» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарусыз арандатушылықтар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 352. | жасырын қызметкер | негласный сотрудник | негласный сотрудникжасырын қызметкерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасырын қызметкер - лауазымдық міндеттеріне жедел-іздестіру іс-шаралары мен жасырын тергеу әрекеттерін астыртын түрде жүргізу кіретін жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органның қызметкері.
2. Әзербайжан: qeyri-rəsmi işçi
3. Қырғыз: айтылбаган кызматкер
4. Өзбек: aytilmagan xodim
5. Түрік: gizli işbirlikçi
6. Ағылшын: secret collaborator
7. Испан: colaborador secreto
8. Неміс: unausgesprochener Mitarbeiter
9. Француз: colaborador secreto
10. Бекітілген нұсқасы: сотрудник - қызметкер (еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) (2005).
11. Заңнамадағы қолданысы: негласный сотрудник - жасырын қызметкер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «негласный сотрудник» сөз тіркесі қазақ тілінде «жасырын қызметкер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 353. | заңсыз әскерилендiрiлген құралым | незаконное военизированное формирование | незаконное военизированное формированиезаңсыз әскерилендiрiлген құралымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Заңсыз әскерилендiрiлген құралым - Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделмеген, әскерилендірілген үлгідегі ұйымдық құрылымы бар, дара басшылыққа, жауынгерлік қабілетке, қатаң тәртіпке ие құралым (бірлестік, жасақ, жасақ немесе үш және одан да көп адамнан тұратын өзге де топ).
Формирование - (лат. formare - құрастыру, қалыптастыру).
2. Әзербайжан: qanunsuz hərbiləşdirilmiş formalaşma
3. Қырғыз: мыйзамсыз аскерлештирилген формация
4. Өзбек: noqonuniy harbiylashtirilgan guruh
5. Түрік: yasadışı paramiliter oluşum
6. Ағылшын: illegal paramilitary formation
7. Испан: grupo paramilitar ilegal
8. Неміс: illegale paramilitärische Formation
9. Француз: groupe paramilitaire illégal
10. Бекітілген нұсқасы: военизированное формирование - әскерилендірілген құрылым (әскери іс) (2003).
11. Заңнамадағы қолданысы: незаконное военизированное формирование - заңсыз әскерилендiрiлген құралым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «незаконное военизированное формирование» сөз тіркесі қазақ тілінде «заңсыз әскерилендiрiлген құралым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 354. | болмашы бұзушылық | незначительное нарушение | незначительное нарушениеболмашы бұзушылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Болмашы бұзушылық - ресми түрде әкімшілік құқық бұзушылық құрамының белгілерін қамтығанымен, жасалған құқық бұзушылықтың сипаты мен құқық бұзушының рөлін, зиянның мөлшері мен туындаған салдардың ауырлығын ескере отырып, қорғалатын қоғамдық құқықтық қатынастардың елеулі бұзылуын білдірмейтін әрекет немесе әрекетсіздік елеусіз әкімшілік құқық бұзушылық.
2. Әзербайжан: kiçik pozuntu
3. Қырғыз: кичинекей бузуу
4. Өзбек: kichik qoidabuzarlik
5. Түрік: küçük bir ihlal
6. Ағылшын: minor violation
7. Испан: infracción menor
8. Неміс: geringfügige Verletzung
9. Француз: violation mineure
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: незначительное нарушение - болмашы бұзушылық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «незначительное нарушение» сөз тіркесі қазақ тілінде «болмашы бұзушылық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 355. | ақпаратқа санкциясыз қол жеткізу; ақпаратқа рұқсат етілмеген қол жеткізу | несанкционированный доступ к информации | несанкционированный доступ к информацииақпаратқа санкциясыз қол жеткізу; ақпаратқа рұқсат етілмеген қол жеткізуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпаратқа рұқсат етілмеген қол жеткізу - қорғалатын ақпаратқа оның иеленушісі, иесі белгілеген және/немесе ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің заңнамасында белгіленген құқықтарды немесе қағидаларды бұза отырып қол жеткізу.
Несанкционированный - (лат. sanctio - ең қатаң қаулы).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: məlumat icazəsiz giriş
3. Қырғыз: маалыматка уруксатсыз жетүү
4. Өзбек: axborotga ruxsatsiz kirish
5. Түрік: bilgilere yetkisiz erişim
6. Ағылшын: unauthorized access to information
7. Испан: acceso no autorizado a la información
8. Неміс: unbefugter Zugriff auf Informationen
9. Француз: accès non autorisé à l`information
10. Бекітілген нұсқасы: доступ несанкционированный - санкцияланбаған қолжеткізу (2016),
11. Заңнамадағы қолданысы: несанкционированный доступ к информации - ақпаратқа санкцияланбаған қолжетімділік; ақпаратқа санкциясыз қол жеткізу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «несанкционированный доступ к информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпаратқа рұқсат етілмеген қол жеткізу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 356. | рұқсат етілмеген митинг | несанкционированный митинг | несанкционированный митингрұқсат етілмеген митингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсат етілмеген митинг – атқарушы билік органының ресми рұқсатын, келісімін алмаған, қоғамдық пікір білдіруге арналған азаматтардың жиналысы.
Несанкционированный - (лат. sanctio - ең қатаң қаулы).
Митинг - (ағыл. meeting – кездесу, митинг, жиналыс).
2. Әзербайжан: icazəsiz mitinq
3. Қырғыз: уруксатсыз митинг
4. Өзбек: ruxsatsiz miting
5. Түрік: izinsiz miting
6. Ағылшын: unauthorized rally
7. Испан: manifestación no autorizada
8. Неміс: nicht autorisierte Kundgebung
9. Француз: rassemblement non autorisé
10. Бекітілген нұсқасы: митинг – митинг (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: рұқсат етілмеген, митинг.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «несанкционированный митинг» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсат етілмеген митинг» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 357. | алынбайтын электрондық тасымалдаушы | несъемный электронный носитель | несъемный электронный носительалынбайтын электрондық тасымалдаушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алынбайтын электрондық тасымалдаушы - алынбайтын сақтау құралдары қазіргі компьютерлердің архитектурасында қатты дискілер немесе қатты дискілер деп аталатын құрылғылар класымен ұсынылған.
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
2. Әзербайжан: çıxarılmayan elektron daşıyıcı
3. Қырғыз: алынбаган электрондук медиа
4. Өзбек: olinmaydigan elektron vosita
5. Түрік: sabit elektronik medya
6. Ағылшын: non-removable electronic media
7. Испан: soporte electrónico no extraíble
8. Неміс: nicht entfernbare elektronische Medien
9. Француз: support électronique non amovible
10. Бекітілген нұсқасы: электронный носитель - электрондық тасығыш (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: электрондық, тасымалдаушы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «несъемный электронный носитель» сөз тіркесі қазақ тілінде «алынбайтын электрондық тасымалдаушы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 358. | типтік емес лауазым | нетиповая должность | нетиповая должностьтиптік емес лауазымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Типтік емес лауазым - мемлекеттік қызмет жүйесінде аналогы жоқ лауазым.
2. Әзербайжан: atipik mövqe
3. Қырғыз: атипикалык позиция
4. Өзбек: atipik pozitsiya
5. Түрік: atipik pozisyon
6. Ағылшын: atypical position
7. Испан: puesto atípico
8. Неміс: atypische Position
9. Француз: poste atypique
10. Бекітілген нұсқасы: должность – лауазым (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: должность – лауазым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нетиповая должность» сөз тіркесі қазақ тілінде «типтік емес лауазым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 359. | шифрланбаған трафик | нешифрованный трафик | нешифрованный трафикшифрланбаған трафикСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шифрланбаған трафик – пайдаланушыларға шифрланбаған қосылыстар арқылы қосылуға мүмкіндік беретін қолданба. Шифрланбаған деректерге қол жеткізе отырып, үшінші тарап өзара байланысты құрылғылар арасындағы трафик ағынына кедергі келтіруі мүмкін.
Нешифрованный - (от фр. chiffre – цифра, от араб. صِفْر, sifr - ноль).
Трафик – (ағыл. traffic - қозғалыс, жүк айналымы).
2. Әзербайжан: şifrələnməmiş trafik
3. Қырғыз: шифрленбеген трафик
4. Өзбек: shifrlanmagan trafik
5. Түрік: şifrelenmemiş trafik
6. Ағылшын: unencrypted traffic
7. Испан: tráfico sin cifrar
8. Неміс: unverschlüsselter Datenverkehr
9. Француз: trafic non chiffré
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: трафик, интернет-трафик.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нешифрованный трафик» сөз тіркесі қазақ тілінде «шифрланбаған трафик» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 360. | номенклатуралық іс | номенклатурное дело | номенклатурное делономенклатуралық ісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Номенклатуралық іс - кәсіпорынның іс жүргізуінде қалыптасатын және тұрақты және уақытша (10 жылдан астам) сақталатын істер тізімдемесін және іс жүргізудегі негізгі есепке алу құжатын жасау үшін негіз болып табылатын істер атауларының жүйеленген тізбесі.
Номенклатура - (лат. nomenclatura – атаулардың суреті, тізбе, тізім).
2. Әзербайжан: nomenklatura işi
3. Қырғыз: номенклатуралык иш
4. Өзбек: nomenklatura biznesi
5. Түрік: isimlendirme işi
6. Ағылшын: nomenclature business
7. Испан: negocio de nomenclatura
8. Неміс: nomenklaturgeschäft
9. Француз: entreprise de nomenklatura
10. Бекітілген нұсқасы: дело - іс (іс жүрг.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: номенклатурное дело - номенклатуралық іс.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «номенклатурное дело» сөз тіркесі қазақ тілінде «номенклатуралық іс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 361. | кілтті ақпаратты тасымалдаушы | носитель ключевой информации | носитель ключевой информациикілтті ақпаратты тасымалдаушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кілттік ақпаратты тасымалдаушы, басты ақпаратты тасымалдаушы - желіде немесе жергілікті компьютерде пайдаланушыны авторизациялау, электрондық поштаны қорғау, ақпараттық ресурстарға қашықтан қол жеткізуді қамтамасыз ету және жеке деректерді қауіпсіз сақтау үшін пайдаланылатын USB таяқшасы түріндегі ықшам құрылғы.
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: əsas informasiya daşıyıcısı
3. Қырғыз: негизги маалымат каражаты
4. Өзбек: asosiy axborot tashuvchisi
5. Түрік: anahtar bilgi taşıyıcısı
6. Ағылшын: key information carrier
7. Испан: soporte de información clave
8. Неміс: Träger von Schlüsselinformationen
9. Француз: porteur d`informations clés
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: носитель ключевой информации - кілтті ақпаратты тасығыш, кілттік ақпаратты жеткізгіш, негізгі ақпаратын тасымалдаушы, кілттік ақпаратты тасымалдағыш.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «носитель ключевой информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «кілттік ақпаратты тасымалдаушы» немесе «басты ақпаратты тасымалдаушы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 362. | қылмыс жасалуына айыпталушылар; қылмыс жасады деп айыпталған адам | обвиняемый в совершении преступления | обвиняемый в совершении преступленияқылмыс жасалуына айыпталушылар; қылмыс жасады деп айыпталған адамСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қылмыс жасады деп айыпталған адам - ресми түрде айып тағылған, бірақ қылмыс жасағаны үшін әлі сотталмаған адам. Айып тағылған адамды сотталушы деп те атауға болады.
2. Әзербайжан: cinayət törədilməsində təqsirləndirilən şəxs
3. Қырғыз: кылмыш жасаган деп айыпталган адам
4. Өзбек: jinoyat sodir etganlikda ayblangan
5. Түрік: suç işlemekle suçlanan
6. Ағылшын: accused of committing a crime
7. Испан: acusado de un delito
8. Неміс: angeklagt wegen Tatverdachts
9. Француз: accusé d`avoir commis un crime
10. Бекітілген нұсқасы: обвиняемый - айыпталушы (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: обвиняемый в совершении преступления - қылмыстың жасалуына күдіктілер (айыпталушылар); қылмыстың жасалуына сезіктілер мен айыпталушылар; қылмыс жасады деп айыпталған әр адам.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обвиняемый в совершении преступления» сөз тіркесі қазақ тілінде «қылмыс жасады деп айыпталған адам» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 363. | азаматтық қорғаныс | оборона гражданская | оборона гражданскаяазаматтық қорғанысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғаныс – Қазақстан Республикасының халқы мен аумағын қазіргі заманғы зақымдаушы құралдардың зақымдау (қирату) факторларының әсерінен, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан қорғау жөнінде бейбіт уақытта және соғыс уақытында жүргізілетін жалпымемлекеттік іс-шаралар кешенін іске асыруға арналған азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің құрамдас бөлігі.
2. Әзербайжан: mülki müdafiə
3. Қырғыз: жарандык коргонуу
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi
5. Түрік: sivil savunma
6. Ағылшын: civil defense
7. Испан: protección civil
8. Неміс: Zivilschutz
9. Француз: défense civile
10. Бекітілген нұсқасы: служба гражданской обороны - азаматтық қорғаныс қызметi (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: оборона гражданская - азаматтық қорғаныс.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оборона гражданская» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғаныс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 364. | объектіні жабдықтау | оборудование объекта | оборудование объектаобъектіні жабдықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Объектіні жабдықтау - қандай да бір объектіде бірдеңені жайластыру, толықтыру бойынша жұмыс.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: obyekt avadanlığı
3. Қырғыз: объекттин жабдуулары
4. Өзбек: ob`ekt jihozlari
5. Түрік: tesis ekipmanı
6. Ағылшын: facility equipment
7. Испан: equipo de la instalación
8. Неміс: ausstattung der Anlage
9. Француз: équipement de l`installation
10. Бекітілген нұсқасы: оборудование – жабдық (2016), (2020); объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекті, жабдықтау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оборудование объекта» сөз тіркесі қазақ тілінде «объектіні жабдықтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 365. | жабдықталатын объект | оборудуемый объект | оборудуемый объектжабдықталатын объектСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабдықталатын объект - қандай да бір объектіде бірдеңені жайластыру, толықтыру бойынша жұмыс.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: təchiz olunan obyekt
3. Қырғыз: жабдылуучу объект
4. Өзбек: jihozlangan ob`ekt
5. Түрік: donanımlı nesne
6. Ағылшын: equipped object
7. Испан: instalación equipada
8. Неміс: ausrüstbares Objekt
9. Француз: installation équipée
10. Бекітілген нұсқасы: оборудование – жабдық (2016), (2020); объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекті, жабдықтау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оборудуемый объект» сөз тіркесі қазақ тілінде «жабдықталатын объект» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 366. | мемлекеттік шекарадағы ахуалдың шиеленісуі | обострение обстановки на государственной границе | обострение обстановки на государственной границемемлекеттік шекарадағы ахуалдың шиеленісуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекарадағы ахуалдың шиеленісуі - ҚР Мемлекеттік шекарасында қақтығыстар тудыруы мүмкін шекара әскерлерінің жағдайындағы және қызметтік-жауынгерлік қызметіндегі өзгерістер.
2. Әзербайжан: dövlət sərhədində vəziyyətin gərginləşməsi
3. Қырғыз: мамлекеттик чек арадагы кырдаалдын курчушу
4. Өзбек: davlat chegarasidagi vaziyatning keskinlashishi
5. Түрік: devlet sınırındaki durumun şiddetlenmesi
6. Ағылшын: aggravation of the situation on the state border
7. Испан: agravamiento de la situación en la frontera estatal
8. Неміс: verschärfung der Lage an der Staatsgrenze
9. Француз: aggravation de la situation à la frontière
10. Бекітілген нұсқасы: государственная граница - мемлекеттік шекара (2016); ахуал, жағдаят – ситуация (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: мемлекеттік шекара, ахуал.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обострение обстановки на государственной границе» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік шекарадағы ахуалдың шиеленісуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 367. | білім беру бағдарламасы | образовательная программа | образовательная программабілім беру бағдарламасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Білім беру бағдарламасы - оқытудың мақсаттары, нәтижелері мен мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдерін қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының бірыңғай кешені.
Программа – (грек. προ – алдын-ала, грек. γράμμα - жазба).
2. Әзербайжан: təhsil proqramı
3. Қырғыз: билим берүү программасы
4. Өзбек: ta`lim dasturi
5. Түрік: eğitim programı
6. Ағылшын: educational program
7. Испан: programa educativo
8. Неміс: bildungsprogramm
9. Француз: programme éducatif
10. Бекітілген нұсқасы: учебная программа - оқу бағдарламасы (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: образовательная программа - білім беру бағдарламасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «образовательная программа» сөз тіркесі қазақ тілінде «білім беру бағдарламасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 368. | білім алушылар | обучаемые | обучаемыебілім алушыларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Білім алушылар - болашақта оны өз өмірінде белсенді қолдана алатындай етіп, білім, дағдылар және әлеуметтік-мәдени тәжірибенің басқа компоненттері мақсатты түрде берілетін адамдар.
2. Әзербайжан: öyrənənlər
3. Қырғыз: окуучулар
4. Өзбек: o`quvchilar
5. Түрік: öğrenciler
6. Ағылшын: students
7. Испан: estudiantes
8. Неміс: auszubildende
9. Француз: enseigné
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обучаемые - білім алушылар.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обучаемые» сөзі қазақ тілінде «білім алушылар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 369. | жалпы ақпараттық-түсіндіру жұмысы | общая информационно-разъяснительная работа | общая информационно-разъяснительная работажалпы ақпараттық-түсіндіру жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы ақпараттық-түсіндіру жұмысы - мақсаты өз елі туралы, оның адамдарының өмірі туралы ақпарат тарату, сондай-ақ оның үкіметінің сыртқы саяси бағытын және оның қабылдаған сыртқы саяси әрекеттерін түсіндіру, дұшпандық үгіт-насихат арқылы таратылған түсініктерді әшкерелеу болып табылатын қызмет.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: ümumi informasiya-izah işləri
3. Қырғыз: жалпы маалыматтык-түшүндүрүү иштери
4. Өзбек: umumiy tushuntirish ishlari
5. Түрік: genel bilgilendirme
6. Ағылшын: general information and explanatory work
7. Испан: alcance general
8. Неміс: allgemeine Informations- und Aufklärungsarbeit
9. Француз: sensibilisation générale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ақпараттық-түсіндіру жұмысы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «общая информационно-разъяснительная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалпы ақпараттық-түсіндіру жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 370. | жалпымемлекеттік жұмылдыру жүйесі | общегосударственная мобилизационная система | общегосударственная мобилизационная системажалпымемлекеттік жұмылдыру жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы мемлекеттік жұмылдыру жүйесі - қарулы күштерді соғыс жағдайына ауыстыру және ел экономикасы мен мемлекеттік институттарын соғыс мұқтаждықтарын қамтамасыз ету үшін қайта құру жөніндегі іс-шаралар кешені.
Мобилизационный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
Система - (еж.грек. σύστημα – тұтас, бөліктерден тұратын, қоспа).
2. Әзербайжан: ümumdövlət səfərbərlik sistemi
3. Қырғыз: жалпы мамлекеттик мобилизациялык система
4. Өзбек: milliy safarbarlik tizimi
5. Түрік: ulusal seferberlik sistemi
6. Ағылшын: national mobilization system
7. Испан: sistema nacional de movilización
8. Неміс: nationales Mobilisierungssystem
9. Француз: système National de mobilisation
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жалпымемлекеттік, жұмылдыру, жүйе.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «общегосударственная мобилизационная система» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалпы мемлекеттік жұмылдыру жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 371. | жалпы мәдени құзыреттіліктер | общекультурные компетенции | общекультурные компетенциижалпы мәдени құзыреттіліктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы мәдени құзыреттіліктер – мәдениеттің әлемдік кеңістігіне кіруді және ондағы өзін-өзі анықтауды, практикалық іс-әрекетте кәсіби білім мен дағдыларды қолдануды, сөйлеу этикеті мен әдеби тілдің нормаларын, сондай-ақ ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін және қоғамда өзін-өзі бағдарлау қабілетін игеруді қамтамасыз ететін тұлғаның негізгі құзыреттілігі.
Культурный – (лат. cultura - өсіру, өңдеу; тәрбиелеу).
Компетенция - (лат. competere – сай болу, сәйкес келу).
2. Әзербайжан: ümumi mədəniyyət səlahiyyətləri
3. Қырғыз: жалпы маданий компетенциялар
4. Өзбек: umumiy madaniy vakolatlar
5. Түрік: genel kültürel yeterlilikler
6. Ағылшын: general cultural competencies
7. Испан: competencias culturales generales
8. Неміс: allgemeine kulturelle Kompetenzen
9. Француз: compétences culturelles générales
10. Бекітілген нұсқасы: общая компетенция -жалпы құзірет (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: мәдени, құзыреттіліктер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «общекультурные компетенции» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалпы мәдени құзыреттіліктер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 372. | жалпы кәсіптік құзыреттіліктер | общепрофессиональные компетенции | общепрофессиональные компетенциижалпы кәсіптік құзыреттіліктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалпы кәсіптік құзыреттіліктер – кез келген кәсіби қызмет үшін инвариант болып табылатын кәсіпқойдың негізгі кәсіби қабілеттерінің, білімдері мен дағдыларының жиынтығын көрсетеді.
Профессиональный – (лат. professio; profiteor - өз ісім деп жариялаймын).
Компетенция - (лат. competere – сай болу, сәйкес келу).
2. Әзербайжан: general professional competencies
3. Қырғыз: жалпы кесиптик компетенциялар
4. Өзбек: umumiy kasbiy vakolatlar
5. Түрік: genel mesleki yeterlilikler
6. Ағылшын: general professional competencies
7. Испан: competencias profesionales generales
8. Неміс: allgemeine Kompetenzen
9. Француз: compétences générales
10. Бекітілген нұсқасы: общая компетенция -жалпы құзірет (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: кәсіптік, құзіреттіліктер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «общепрофессиональные компетенции» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалпы кәсіптік құзіреттіліктер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 373. | міндетті компонент; міндетті құрамбөлік | обязательный компонент | обязательный компонентміндетті компонент; міндетті құрамбөлікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Міндетті құрамбөлік - оқу бағдарламасы бойынша студенттер міндетті түрде оқитын пәндер.
Компонент - (лат. componens - құрастырушы).
2. Әзербайжан: məcburi komponent
3. Қырғыз: милдеттүү компонент
4. Өзбек: majburiy komponent
5. Түрік: zorunlu bileşen
6. Ағылшын: required component
7. Испан: componente obligatorio
8. Неміс: erforderliche Komponente
9. Француз: élément obligatoire
10. Бекітілген нұсқасы: компонент - компонент; құрамбөлік (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: обязательный компонент - міндетті құрамдас, міндетті компонент.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обязательный компонент» сөз тіркесі қазақ тілінде «міндетті құрамбөлік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 374. | ұшуды объективті түрде бақылау | объективный контроль полетов | объективный контроль полетовұшуды объективті түрде бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшуды объективті түрде бақылау - жеке құрамды оқыту сапасын жетілдіру, ұшу қауіпсіздігін және ӘК сенімділігін арттыру мүддесінде объективті бақылаудың барлық құралдары мен деректерін кешенді пайдалануға бағытталған командир (бастық) жүргізетін іс-шаралар жүйесі.
Объективный - (лат. objectum - зат).
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: uçuşların obyektiv nəzarəti
3. Қырғыз: учууну объективдүү көзөмөлдөө
4. Өзбек: parvozlarni ob`ektiv nazorat qilish
5. Түрік: objektif uçuş kontrolü
6. Ағылшын: objective flight control
7. Испан: control objetivo de los vuelos
8. Неміс: objektive Flugkontrolle
9. Француз: contrôle objectif des vols
10. Бекітілген нұсқасы: контроль полетов - ұшуды бақылау (көлік және қатынас жолдары (2015), контроль полетов - ұшуды бақылау (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: объективный контроль - объективті бақылау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объективный контроль полетов» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшуды объективті түрде бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 375. | тәуекел дәрежесін бағалаудың субъективті өлшемшарттары; тәуекел дәрежесін бағалаудың субъективті критерийлері | объективные критерии оценки степени риска | объективные критерии оценки степени рискатәуекел дәрежесін бағалаудың субъективті өлшемшарттары; тәуекел дәрежесін бағалаудың субъективті критерийлеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәуекел дәрежесін бағалаудың объективті өлшемшарттары - белгілі бір қызмет саласында тәуекел дәрежесіне байланысты бақылау субъектілерін (объектілерін) іріктеу үшін пайдаланылатын және жеке бақылау субъектісіне (объектісіне) тікелей тәуелді емес тәуекел дәрежесін бағалау өлшем шарттары.
Объективный - (лат. objectum - зат).
Критерий (еж.грек. κριτήριον - ажырату қабілеті, пайымдау құралы, өлшем).
Риск – (лат. reseco - кесу; қысқарту немесе еж.грек. ῥιζικόν - қауіп).
2. Әзербайжан: risk dərəcəsini qiymətləndirmək üçün obyektiv meyarlar
3. Қырғыз: тобокелдиктин даражасын баалоонун объективдүү критерийлери
4. Өзбек: xavf darajasini baholashning ob`ektiv mezonlari
5. Түрік: risk derecesini değerlendirmek için objektif kriterler
6. Ағылшын: objective criteria for assessing the degree of risk
7. Испан: criterios objetivos de evaluación del riesgo
8. Неміс: objektive Kriterien für die Bewertung des Risikos
9. Француз: des critères objectifs pour évaluer le degré de risque
10. Бекітілген нұсқасы: критерий - критерий, өлшемшарт (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: объективные критерии оценки степени риска - тәуекел дәрежесін бағалаудың объективті өлшемшарттары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объективные критерии оценки степени риска» сөз тіркесі қазақ тілінде «тәуекел дәрежесін бағалаудың объективті өлшемшарттары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 376. | бақылау объектісі | объект контроля | объект контролябақылау объектісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау объектісі - бөлшектер мен құрастыру қондырғыларының басқарылатын беттері.
Объект - (лат. objectum - зат).
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: nəzarət obyekti
3. Қырғыз: контролдоо объектиси
4. Өзбек: nazorat ob`ekti
5. Түрік: kontrol nesnesi
6. Ағылшын: object of control
7. Испан: objeto de control
8. Неміс: objekt der Kontrolle
9. Француз: objet de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: : объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объект контроля - бақылау объектісі, бақылау және қадағалау субъектісі (объектісі).
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объект контроля» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау объектісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 377. | қызығушылық туғызған объект | объект заинтересованности | объект заинтересованностиқызығушылық туғызған объектСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызығушылық туғызған объекті - компанияға жүйе, оның элементтері немесе олардың қасиеттері ретінде белгілі бір қызығушылық танытатын қызметкерлер немесе үшінші тараптар (жеке және заңды). Адамдардың үміттері мен қажеттіліктеріне байланысты осындай қызығушылық қызмет нәтижелеріне оң немесе теріс әсер етеді.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: maraq obyekti
3. Қырғыз: кызыкчылык объектиси
4. Өзбек: qiziqish ob`ekti
5. Түрік: ilgi nesnesi
6. Ағылшын: object of interest
7. Испан: objeto de interés
8. Неміс: objekt des Interesses
9. Француз: objet d`intérêt
10. Бекітілген нұсқасы: : объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: қызығушылық, объекті.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объект заинтересованности» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызығушылық туғызған объекті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 378. | адамдар жаппай болатын объект | объект с массовым пребыванием людей | объект с массовым пребыванием людейадамдар жаппай болатын объектСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адамдар жаппай жиналатын объект - бір мезгілде жүз және одан көп адамның келуіне есептелген сауда, қоғамдық тамақтану, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындарының, дене шынықтыру-сауықтыру, спорттық, мәдени-ағарту және ойын-сауық ұйымдарының, ғибадат мекемелерінің, көңіл көтеру орындарының ғимараттары, құрылыстары және үй-жайлары, көліктің барлық түрлерінің вокзалдары, сондай-ақ бір мезгілде жиырма бес және одан көп адамның келуіне есептелген денсаулық сақтау, білім беру ұйымдарының, қонақ үйлердің ғимараттары мен құрылыстары.
Объект - (лат. objectum - зат).
Массовый – (лат. massa – кесек, бөлік).
2. Әзербайжан: insanların kütləvi qalığı olan obyekt
3. Қырғыз: адамдардын массалык катышуусу менен объект
4. Өзбек: odamlarning ommaviy yashaydigan ob`ekti
5. Түрік: insanların kitlesel konaklamalarına sahip bir tesis
6. Ағылшын: an object with a mass stay of people
7. Испан: un objeto con una estancia masiva de personas
8. Неміс: Objekt mit Massenaufenthalt von Menschen
9. Француз: installation avec un séjour massif de personnes
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объект с массовым пребыванием людей - адамдар жаппай болатын объект; адамдар көп жиналатын объект;
адамдар жаппай жиналатын объект; адам көп болатын объекті.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объект с массовым пребыванием людей» сөз тіркесі қазақ тілінде «адамдар жаппай жиналатын объект» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -6 |
| 379. | объектілік тәжірибе | объектовый эксперимент | объектовый экспериментобъектілік тәжірибеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Объектілік эксперимент - арнайы жасалған жағдайларда зерттеуден тұратын белгілі бір объектіні тану тәсілі.
Объект - (лат. objectum - зат).
Эксперимент - (лат. experimentum - сынақ, тәжірибе).
2. Әзербайжан: obyekt eksperimenti
3. Қырғыз: объект эксперименти
4. Өзбек: ob`ekt tajribasi
5. Түрік: nesne deneyi
6. Ағылшын: object experiment
7. Испан: experimento de objetos
8. Неміс: objektexperiment
9. Француз: expérience d`objet
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); эксперимент – эксперимент (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: объектілік, тәжірибе.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объектовый эксперимент» сөз тіркесі қазақ тілінде «объектілік эксперимент» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 380. | халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлері | объекты жизнеобеспечения | объекты жизнеобеспеченияхалықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлері - төтенше жағдайда адамдардың өмірін сақтау және денсаулығын сақтау үшін жеткілікті халықтың бірінші кезектегі тіршілігін қамтамасыз ету мәселелерін шешуге бағытталған кәсіпорын, ұйым, мекеме.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: həyat təminatı obyektləri
3. Қырғыз: жашоону колдоочу объектилер
4. Өзбек: hayotni qo`llab-quvvatlash ob`ektlari
5. Түрік: yaşam destek tesisleri
6. Ағылшын: life support facilities
7. Испан: objetos de soporte vital
8. Неміс: lebenserhaltende Objekte
9. Француз: installations de soutien de la vie
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: халықтың тiршiлiгi, қамтамасыз ету, объектiлер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты жизнеобеспечения» сөз тіркесі қазақ тілінде «халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 381. | қорғаныс объектілері | объекты оборонные | объекты оборонныеқорғаныс объектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қорғаныс объектілері - Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың мемлекеттік мекемелеріне жедел басқару құқығымен бекітіліп берілген жылжымайтын мүлік.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: müdafiə obyektləri
3. Қырғыз: коргонуу объектилери
4. Өзбек: mudofaa ob`ektlari
5. Түрік: savunma tesisleri
6. Ағылшын: defense facilities
7. Испан: instalaciones de defensa
8. Неміс: verteidigungsobjekte
9. Француз: installations de défense
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); объекты оборонные - қорғаныс объектілері (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты оборонные - қорғаныс объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты оборонные» сөз тіркесі қазақ тілінде «қорғаныс объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 382. | ақпараттандыру объектілері | объекты информатизации | объекты информатизацииақпараттандыру объектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттандыру объектілері - электрондық ақпараттық ресурстар, бағдарламалық қамтылым, интернет-ресурс және ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым.
Объект - (лат. objectum - зат).
Информатизация - (ағыл. informatization - ақпараттандыру).
2. Әзербайжан: informatizasiya obyektləri
3. Қырғыз: маалыматташтыруу объектилери
4. Өзбек: axborotlashtirish ob`ektlari
5. Түрік: bilgi edinme nesneleri
6. Ағылшын: objects of informatization
7. Испан: objetos de informatización
8. Неміс: objekte der Informatisierung
9. Француз: objets d`informatisation
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); информатизация – ақпараттандыру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты информатизации - ақпараттандыру объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты информатизации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттандыру объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 383. | ақпараттық-насихат жұмысының объектілері | объекты информационно-пропагандисткой работы | объекты информационно-пропагандисткой работыақпараттық-насихат жұмысының объектілеріСаласы Этимологиясы ДефинициясыАқпараттық-насихат жұмысының объектілері – білім беру мекемелеріндегі ақпараттық-насихаттау жұмысының мақсаты оқушыларға экономика, құқық, әлеуметтік қорғау, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт саласындағы мемлекеттің стратегиясын түсіндіру; өз республикасына, өз халқына деген құрмет сезімін қалыптастыру, өз мемлекетінің ішкі және сыртқы саясатын белсенді қолдауға ұмтылдыру болып табылады.
Объект - (лат. objectum - зат).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Пропаганда - (лат. propaganda – таратылуға тиіс).
2. Әзербайжан: informasiya-təbliğat işləri obyektləri
3. Қырғыз: маалыматтык-пропагандалык иштин объекттери
4. Өзбек: axborot-tashviqot ishlari ob`ektlari
5. Түрік: sosyal yardım tesisleri
6. Ағылшын: objects of information and propaganda work
7. Испан: objetos de trabajo de extensión
8. Неміс: objekte der Propagandaarbeit
9. Француз: activités de sensibilisation
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-пропагандисткие работы - ақпараттық-насихат жұмысы, ақпараттық-насихаттау жұмысы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты информационно-пропагандисткой работы» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-насихат жұмысының объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 384. | «электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілері | объекты информатизации «электронного правительства» | объекты информатизации «электронного правительства»«электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілері - мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстар, мемлекеттік органдардың бағдарламалық қамтылымы, мемлекеттік органның интернет-ресурсы, "электрондық үкіметтің" ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілері, оның ішінде өзге де тұлғалардың мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстарды қалыптастыруға, мемлекеттік функцияларды жүзеге асыруға және мемлекеттік қызметтер көрсетуге арналған ақпараттандыру объектілері.
Объект - (лат. objectum - зат).
Информатизация - (ағыл. informatization - ақпараттандыру).
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
2. Әзербайжан: "Elektron hökumət" in informasiyalaşdırılması obyektləri
3. Қырғыз: "электрондук өкмөттүн"маалыматташтыруу объекттери
4. Өзбек: "elektron hukumat"axborotlashtirish ob`ektlari
5. Түрік: "e-devlet" in bilişim tesisleri
6. Ағылшын: objects of informatization of "electronic government"
7. Испан: objetos de informatización del "gobierno electrónico"
8. Неміс: die Objekte der Informatisierung "der elektronischen Regierung»
9. Француз: objets d`informatisation du " gouvernement électronique»
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); электронное правительство -
электрондық үкімет (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты информатизации «электронного правительства» - «электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты информатизации «электронного правительства»» сөз тіркесі қазақ тілінде ««электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 385. | ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның объектілері | объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры | объекты информационно-коммуникационной инфраструктурыақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның объектілеріСаласы Этимологиясы ДефинициясыАқпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның объектілері - ақпараттық жүйелер, технологиялық платформалар, аппараттық-бағдарламалық кешендер, серверлік үй-жайлар (деректерді өңдеу орталықтары), телекоммуникациялар желілері, сондай-ақ ақпараттық қауіпсіздікті және техникалық құралдардың үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету жүйелері.
Объект - (лат. objectum - зат).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
Коммуникационный - (лат. communicatio - хабарлама, табыстау; лат. communico - ортақ ету).
Инфраструктура - (лат. infra - төмен, астында + лат. structura – құрылым, орналасу).
2. Әзербайжан: informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun obyektləri
3. Қырғыз: маалыматтык-коммуникациялык инфраструктура объекттери
4. Өзбек: axborot-kommunikatsiya infratuzilmasi ob`ektlari
5. Түрік: bilgi ve iletişim altyapısı tesisleri
6. Ағылшын: information and communication infrastructure facilities
7. Испан: infraestructura de tecnología de la información y las comunicaciones
8. Неміс: objekte der Informations- und Kommunikationsinfrastruktur
9. Француз: infrastructures informatiques et télématiques
10. Бекітілген нұсқасы: инфраструктура - инфрақұрылым (экон.) (1971-1981); объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры - ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 386. | адамдар көп жиналатын объектілер | объекты массового скопления людей | объекты массового скопления людейадамдар көп жиналатын объектілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адамдар көп жиналатын объектілер - елді мекеннің, муниципалды округтің немесе қалалық округтің жалпы аумағы немесе олардан тыс арнайы бөлінген аумақ немесе белгілі бір жағдайларда бір уақытта елуден астам адам болуы мүмкін ғимаратта, құрылыста, басқа объектіде ортақ пайдалану орны.
Объект - (лат. objectum - зат).
Массовый – (лат. massa – кесек, бөлік).
2. Әзербайжан: insanların kütləvi yığılması obyektləri
3. Қырғыз: массалык топтолгон объектилер
4. Өзбек: ommaviy olomon ob`ektlari
5. Түрік: kalabalık nesneler
6. Ағылшын: objects of mass congestion of people
7. Испан: objetos de multitudes
8. Неміс: objekte einer Massenansammlung von Menschen
9. Француз: objets de masse attroupement
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты массового скопления людей - адамдар көп жиналатын объектілер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты массового скопления людей» сөз тіркесі қазақ тілінде «адамдар көп жиналатын объектілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 387. | ұлттық қауiпсiздiк объектiлерi | объекты национальной безопасности | объекты национальной безопасностиұлттық қауiпсiздiк объектiлерiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық қауiпсiздiк объектiлерi - адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары; қоғам, оның материалдық және рухани құндылықтары; мемлекет, оның конституциялық құрылысы.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: Milli Təhlükəsizlik obyektləri
3. Қырғыз: улуттук коопсуздук объекттери
4. Өзбек: milliy xavfsizlik ob`ektlari
5. Түрік: ulusal güvenlik tesisleri
6. Ағылшын: national security facilities
7. Испан: instalaciones de seguridad nacional
8. Неміс: objekte der nationalen Sicherheit
9. Француз: installations de sécurité nationale
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); объект национальной безопасности - ұлттық қауiпсiздiк объектiсi (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты национальной безопасности- ұлттық қауiпсiздiк объектiлерi.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты национальной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық қауiпсiздiк объектiлерi» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 388. | жедел айқындау объектісі | объект оперативной установки | объект оперативной установкижедел айқындау объектісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел айқындау объектісі - арнайы органның жедел бөлімшесінің нұсқауы бойынша жедел анықтау жүргізіліп жатқан адам.
Объект - (лат. objectum - зат).
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ müəyyənləşdirmə obyekti
3. Қырғыз: ыкчам аныктоо объектиси
4. Өзбек: darhol aniqlash ob`ekti
5. Түрік: anında tanımlama nesnesi
6. Ағылшын: object of operational determination
7. Испан: objeto de definición operacional
8. Неміс: objekt der operativen Definition
9. Француз: objet de la définition opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); установка - 1.Бағдар; 2.Нұсқау (псих.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, айқындау, объект.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объект оперативной установки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел айқындау объектісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 389. | криминалистік зерттеудің объектілері; криминалистік зерттеу объектілері | объекты криминалистического исследования | объекты криминалистического исследованиякриминалистік зерттеудің объектілері; криминалистік зерттеу объектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік зерттеу объектілері - бір жағынан қылмыскерлердің қылмыстық қызметі, екінші жағынан, анықтау органдарының, прокуратураның, соттың және ҚР өзге де уәкілетті органдарының қылмыстарды ашу және тергеу жөніндегі іс жүргізу қызметі.
Объект - (лат. objectum - зат).
Криминалистический - (лат. criminalis - қылмыстық, қылмысқа қатысты).
2. Әзербайжан: kriminalistik tədqiqat obyektləri
3. Қырғыз: соттук-изилдөө объектилери
4. Өзбек: sud ekspertizasi ob`ektlari
5. Түрік: adli araştırma nesneleri
6. Ағылшын: objects of forensic research
7. Испан: objetos de investigación forense
8. Неміс: objekte der forensischen Forschung
9. Француз: objets de recherche médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистік, зерттеу объектілері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты криминалистического исследования» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік зерттеу объектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 390. | террористік тұрғыдан осал объектілер; лаңкестік тұрғыдан осал объектілер | объекты, уязвимые в террористическом отношении | объекты, уязвимые в террористическом отношениитеррористік тұрғыдан осал объектілер; лаңкестік тұрғыдан осал объектілерСаласы Этимологиясы ДефинициясыТеррористік тұрғыдан осал объектілер - ерекше маңызды мемлекеттік, стратегиялық объектілер мен экономика салаларының стратегиялық маңызы бар объектілері, қауіпті өндірістік объектілер, адамдар жаппай жиналатын объектілер.
Объект - (лат. objectum - зат).
Террористический (лат. террор - қорқыныш, үрей).
2. Әзербайжан: terrorizmə qarşı həssas obyektlər
3. Қырғыз: террористтик жактан алсыз объектилер
4. Өзбек: terrorizmga moyil bo`lgan ob`ektlar
5. Түрік: teröre karşı savunmasız nesneler
6. Ағылшын: objects vulnerable to terrorism
7. Испан: instalaciones vulnerables al terrorismo
8. Неміс: terrorgefährdete Objekte
9. Француз: objets vulnérables au terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: объекты, уязвимые в террористическом отношении - террористік тұрғыдан осал объектілер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «объекты, уязвимые в террористическом отношении» сөз тіркесі қазақ тілінде «террористік тұрғыдан осал объектілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 391. | жүріп өтудің аяқталуы | окончание пробега | окончание пробегажүріп өтудің аяқталуыСаласы Этимологиясы ДефинициясыЖүріп өтудің аяқталуы - әуе кемесін ұшуды пайдалану жөніндегі басшылық айқындайтын, жүрісте рульдеудің ең жоғары жылдамдығына әуе кемесінің жеткен сәті.
2. Әзербайжан: avtomobilin qaçışının sonu
3. Қырғыз: унаанын километражынын аякташы
4. Өзбек: avtomobil kilometrining oxiri
5. Түрік: araba kilometresinin sonu
6. Ағылшын: the end of the car`s run
7. Испан: cum kilometraje del coche
8. Неміс: das Ende des Autolaufs
9. Француз: fin du kilométrage de la voiture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: окончание пробега - жүріп өтудің аяқталуы.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «окончание пробега» сөз тіркесі қазақ тілінде «жүріп өтудің аяқталуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 392. | жедел тапсырма | оперативная задача | оперативная задачажедел тапсырмаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел тапсырма - іспен байланысты, бірақ жұмыс процесімен байланысты емес әрекет.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: təcili tapşırıq
3. Қырғыз: ыкчам тапшырма
4. Өзбек: shoshilinch vazifa
5. Түрік: Acil görev
6. Ағылшын: operational task
7. Испан: tarea urgente
8. Неміс: dringende Aufgabe
9. Француз: mission opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: задание – тапсырма (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, тапсырма.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативная задача» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел тапсырма» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 393. | жедел барлау | оперативная разведка | оперативная разведкажедел барлауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел барлау - бірлестік әскерлерінің (күштерінің) операцияны сәтті өткізуіне дайындық мақсатында ағымдағы немесе ықтимал қарсылас және болжамды әскери іс-қимыл аймағы туралы ақпаратты алу және зерделеу жөніндегі іс-шаралар кешені.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: sürətli kəşfiyyat
3. Қырғыз: ыкчам чалгындоо
4. Өзбек: tezkor razvedka
5. Түрік: hızlı istihbarat
6. Ағылшын: operational intelligence
7. Испан: inteligencia operacional
8. Неміс: operative Aufklärung
9. Француз: intelligence rapide
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, барлау.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативная разведка» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел барлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 394. | жедел айқындау | оперативная установка | оперативная установкажедел айқындауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел айқындау - мемлекеттік қауіпсіздік органдарын қызықтыратын адамдар туралы өмірбаяндық және басқа да сипаттайтын деректерді алу мақсатында, әдетте, жедел қондырғы қызметі барлаушылары өткізетін біржолғы сыныптан тыс іс-шара. Жедел орнатуға қойылатын негізгі талаптар: мәліметтерді алу дәйектілігі мен уақтылығы, объективтілігі мен толықтығы.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: sürətli aşkarlama
3. Қырғыз: ыкчам аныктама
4. Өзбек: tez aniqlash
5. Түрік: hızlı algılama
6. Ағылшын: quick detection
7. Испан: detección rápida
8. Неміс: schnelle Erkennung
9. Француз: détection rapide
10. Бекітілген нұсқасы: установка - 1.Бағдар; 2.Нұсқау (псих.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, айқындау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативная установка» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел айқындау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 395. | жедел-жауынгерлік топ | оперативно-боевая группа | оперативно-боевая группажедел-жауынгерлік топСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жауынгерлік топ - арнаулы (жедел-жауынгерлік) міндеттерді орындауға арналған арнаулы қызметтердің уақытша штаттан тыс бөлімшесі. Жедел, жедел-техникалық, жедел-іздестіру, арнайы қызметтердің арнайы бөлімшелерінің қызметкерлерінен тұрады. Топтың мақсаттары: террористік ұйымдарды, заңсыз қарулы құрылымдарды, қылмыстық қауымдастықтарды қарусыздандыру, ыдырату және жою.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Группа - (нем. gruppe немесе франц. groupe – жиынтық, жинақ).
2. Әзербайжан: operativ döyüş qrupu
3. Қырғыз: ыкчам-согуштук топ
4. Өзбек: tezkor-jangovar guruh
5. Түрік: operasyonel savaş grubu
6. Ағылшын: operational combat group
7. Испан: grupo de operaciones y combate
8. Неміс: einsatz- und Kampfgruppe
9. Француз: groupe de combat opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, жауынгерлік, топ.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-боевая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жауынгерлік топ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 396. | жедел-жауынгерлік іс-қимыл | оперативно-боевое действие | оперативно-боевое действиежедел-жауынгерлік іс-қимылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жауынгерлік іс-қимыл - тағайындалған аудандағы (аймақтағы) флот күштерінің бірлестіктері, құрамалары, бөлімдері мен топтары дербес немесе жедел немесе жедел-тактикалық міндеттерді шешу үшін бірыңғай ниет пен жоспар бойынша ӘК-нің басқа түрлерінің құрамаларымен және бөліктерімен өзара іс-қимыл жасай отырып жүргізетін күштердің тактикалық жауынгерлік іс-қимылдарының, шайқастарының, соққыларының және маневрлерінің жиынтығын білдіреді.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ döyüş fəaliyyəti
3. Қырғыз: ыкчам-согуштук аракеттер
4. Өзбек: operativ jangovar harakatlar
5. Түрік: operasyonel muharebe eylemi
6. Ағылшын: operational-combat operations
7. Испан: acción de combate operacional
8. Неміс: operative Kampfhandlungen
9. Француз: action de combat opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: оперативная деятельность - жедел іс-қимыл (2020), боевая деятельность - жауынгерлік іс-қимыл (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел іс-қимыл, жауынгерлік.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-боевое действие» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жауынгерлік іс-қимыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 397. | жедел-жауынгерлік іс-шара | оперативно-боевое мероприятие | оперативно-боевое мероприятиежедел-жауынгерлік іс-шараСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жауынгерлік іс-шара - жаудың қарулы топтары мен топтарын табуға, іздеуге және жоюға бағытталған жедел іс-шаралар мен әскери іс-қимылдар кешені.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat-döyüş tədbiri
3. Қырғыз: ыкчам-согуштук иш-чара
4. Өзбек: operatsion va jangovar tadbir
5. Түрік: operasyonel ve muharebe etkinliği
6. Ағылшын: operational and combat event
7. Испан: operativo de combate
8. Неміс: operatives Handeln
9. Француз: opération de combat
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел және жауынгерлік дайындық іс-шаралары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-боевое мероприятие» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жауынгерлік іс-шара» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 398. | жедел-жауынгерлік бүркемелеу | оперативно-боевое прикрытие | оперативно-боевое прикрытиежедел-жауынгерлік бүркемелеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жауынгерлік бүркемелеу - әскерлерді (флот күштерін) жедел құрудың ерекше элементі, жаудың кенеттен шабуылына тойтарыс беру, оларды толық жауынгерлік дайындыққа келтіру, ұрысқа орналастыру және енгізу кезінде негізгі күштерді қорғау, шекара аймағындағы маңызды аудандар мен объектілерді ұстау үшін стратегиялық немесе операциялық бағытта жүзеге асырылатын шаралар жүйесі.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat-döyüş örtüyü
3. Қырғыз: ыкчам - согуштук жабуу
4. Өзбек: operativ-jangovar qoplama
5. Түрік: operasyonel ve savaş örtbas etme
6. Ағылшын: operational and combat cover
7. Испан: cobertura operativa y de combate
8. Неміс: Einsatzkampfdeckung
9. Француз: couverture de combat opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: боевое прикрытие - ұрысты қалқалау (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел-жауынгерлік, бүркемелеу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-боевое прикрытие» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жауынгерлік бүркемелеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 399. | жедел-жауынгерлік сүйемелдеу | оперативно-боевое сопровождение | оперативно-боевое сопровождениежедел-жауынгерлік сүйемелдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жауынгерлік сүйемелдеу - барлау, қарсы барлау қызметін, қылмысқа және террористік әрекетке қарсы күресті жүзеге асыру процесінде ұлттық қауіпсіздік органдары жүргізетін жедел-іздестіру іс-шаралары мен тергеу іс-шараларына қатысушылардың жедел-жауынгерлік күштері мен құралдарымен қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ döyüş dəstəyi
3. Қырғыз: оперативдүү күжүрмөн колдоо
4. Өзбек: operativ jangovar yordam
5. Түрік: operasyonel muharebe desteği
6. Ағылшын: operational and combat support
7. Испан: apoyo operativo de combate
8. Неміс: operative Kampfunterstützung
9. Француз: soutien opérationnel au combat
10. Бекітілген нұсқасы: сопровождение (техническое; оперативное) - сүйемелдеу (құқ) (экон.қылмыс) (2008).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел-жауынгерлік, сүйемелдеу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-боевое сопровождение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жауынгерлік сүйемелдеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 400. | жедел маңызды ақпарат | оперативно значимая информация | оперативно значимая информацияжедел маңызды ақпаратСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел маңызды ақпарат - дер кезінде немесе жедел (іздестіру) іс-шараларды жүргізу кезінде маңызды болып табылатын сенімді, уақтылы және жылдам келіп түсетін ақпарат.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Информация - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: operativ əhəmiyyətli məlumatlar
3. Қырғыз: ыкчам маанилүү маалымат
4. Өзбек: tezkor muhim ma`lumotlar
5. Түрік: acil ve önemli bilgiler
6. Ағылшын: operationally relevant information
7. Испан: información rápidamente relevante
8. Неміс: umgehend aussagekräftige Informationen
9. Француз: informations pertinentes sur le plan opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативная информация - жедел ақпарат.
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно значимая информация» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел маңызды ақпарат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 401. | жедел мәні бар мәліметтер | оперативно-значимые сведения | оперативно-значимые сведенияжедел мәні бар мәліметтерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел мәні бар мәліметтер - дер кезінде немесе жедел (іздестіру) іс-шараларды жүргізу кезінде маңызды болып табылатын сенімді, уақтылы және жылдам келіп түсетін мәлімет.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ-əhəmiyyətli məlumatlar
3. Қырғыз: ыкчам-маанилүү маалыматтар
4. Өзбек: tezkor muhim ma`lumotlar
5. Түрік: acil ve önemli bilgiler
6. Ағылшын: operationally relevant information
7. Испан: información significativa desde el punto de vista operativo
8. Неміс: operativ-aussagekräftige Informationen
9. Француз: informations importantes sur le plan opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: разведывательные сведения - барлау мәлiметтерi (2020), агентурные сведения - агентуралық мәлiметтер (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, мәліметтер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-значимые сведения» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел мәні бар мәліметтер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 402. | жедел-тактикалық оқу-жаттығу | оперативно-тактическое учение | оперативно-тактическое учениежедел-тактикалық оқу-жаттығуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел тактикалық оқу-жаттығу - курсанттар мен тыңдаушыларды оқытудың практикалық бағытын күшейту; ҚР ІІМ білім беру мекемелерінің түлектерін даярлау сапасын айқындау мақсатында жүргізіледі.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Тактический – (грек. taktika – әскер жасақтау өнері, tasso - саламын, сапқа тұрғызамын).
2. Әзербайжан: operativ-taktiki təlimlər
3. Қырғыз: ыкчам-тактикалык машыгуулар
4. Өзбек: operativ-taktik mashq
5. Түрік: operasyonel ve taktik tatbikatlar
6. Ағылшын: operational-tactical training
7. Испан: ejercicios operacionales y tácticos
8. Неміс: operative und taktische Übungen
9. Француз: exercices opérationnels et tactiques
10. Бекітілген нұсқасы: учение – оқу-жаттығу (2016); тактическое учение - тактикалық оқу-жаттығу (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел-тактикалық жаттығулар, оқу-тактикалық жаттығулар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-тактическое учение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел тактикалық оқу-жаттығу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 403. | жедел-техникалық бөлімше | оперативно-технические подразделения | оперативно-технические подразделенияжедел-техникалық бөлімшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел техникалық бөлімшелер - ҚР ІІМ бөлімшесі, оның қызметінің бағыттарының бірі компьютерлік технологиялар саласындағы қылмыстарға қарсы күрес болады.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Технический - (еж.грек тілінен. τεχνικός, τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: əməliyyat-texniki bölmə
3. Қырғыз: ыкчам-техникалык бөлүм
4. Өзбек: operatsion va texnik birliklar
5. Түрік: operasyonel ve teknik birim
6. Ағылшын: operational and technical department
7. Испан: dependencia de operaciones y apoyo técnico
8. Неміс: operative und technische Abteilung
9. Француз: unité opérationnelle et technique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: техникалық, бөлімше.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-технические подразделения» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел техникалық бөлімшелер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 404. | жедел техникалық барлау | оперативно-техническая разведка | оперативно-техническая разведкажедел техникалық барлауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел техникалық барлау - зымыран қаруының, әскери техниканың, зымыран дивизиясының позициялық ауданының объектілерінің нақты техникалық жай-күйін анықтау үшін бөлімдер мен бөлімшелердің күштері жүргізетін ұйымдастыру-техникалық іс-шаралар кешені.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Технический - (еж.грек тілінен. τεχνικός, τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: əməliyyat - texniki kəşfiyyat
3. Қырғыз: ыкчам - техникалык чалгындоо
4. Өзбек: operatsion va texnik razvedka
5. Түрік: operasyonel ve teknik istihbarat
6. Ағылшын: operational and technical intelligence
7. Испан: inteligencia operacional y técnica
8. Неміс: operative und technische Aufklärung
9. Француз: renseignement opérationnel et technique
10. Бекітілген нұсқасы: техническая разведка -
техникалық барлау (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел-техникалық, барлау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-техническая разведка» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел техникалық барлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 405. | жедел техникалық кіру; жедел техникалық ену | оперативно-техническое проникновение | оперативно-техническое проникновениежедел техникалық кіру; жедел техникалық енуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел техникалық ену - арнайы жедел-техникалық құралдардың көмегімен жауға ену. Жедел-техникалық енудің мәні мынада: мемлекеттік қауіпсіздік органдары жаудың дұшпандық қызметінің сыртқы көріністері (іс-әрекеттері, мәлімдемелері) және оның іздері жазылуы мүмкін жерлерде арнайы техникалық құралдарды (радиотехникалық, оптикалық және т.б.) жасырын орналастырып, пайдаланады.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Технический - (еж.грек тілінен. τεχνικός, τέχνη - өнер, шеберлік, ептілік).
2. Әзербайжан: operativ-texniki giriş
3. Қырғыз: ыкчам-техникалык кирүү
4. Өзбек: operatsion va texnik kirish
5. Түрік: operasyonel ve teknik penetrasyon
6. Ағылшын: operational and technical penetration
7. Испан: penetración operativa y técnica
8. Неміс: operative und technische Penetration
9. Француз: pénétration opérationnelle et technique
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел-техникалық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативно-техническое проникновение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел техникалық ену» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 406. | жедел қамтамасыз ету | оперативное обеспечение | оперативное обеспечениежедел қамтамасыз етуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел қамтамасыз ету - мақсатына қарай, әскерлердің (күштердің) тапсырмаларды сәтті орындауы үшін, яғни операцияларды орындау үшін жағдай жасайтын іс-шаралар кешені.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ təminat
3. Қырғыз: ыкчам камсыздоо
4. Өзбек: operativ yordam
5. Түрік: operasyonel destek
6. Ағылшын: operational support
7. Испан: apoyo operacional
8. Неміс: operative Versorgung
9. Француз: operative Versorgung
10. Бекітілген нұсқасы: обеспечение - қамтамасыз ету (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативное обеспечение - жедел қамтамасыз ету.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел қамтамасыз ету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 407. | құжаттарды жедел сақтау | оперативное хранение документов | оперативное хранение документовқұжаттарды жедел сақтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды жедел сақтау - әртүрлі құжаттаманы қалыптастырған сәттен бастап мұрағаттауға дейін орналастыруға және пайдалануға бағытталған іс-шаралар кешені.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Документ – (нем. dokument, лат. documentum - үлгі, куәлік, дәлел).
2. Әзербайжан: sənədlərin operativ saxlanması
3. Қырғыз: документтерди ыкчам сактоо
4. Өзбек: hujjatlarni operativ saqlash
5. Түрік: belgelerin çevrimiçi depolanması
6. Ағылшын: operational storage of documents
7. Испан: depósito rápido de documentos
8. Неміс: schnelle Aufbewahrung von Dokumenten
9. Француз: conservation rapide des documents
10. Бекітілген нұсқасы: хранение – сақтау (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: хранение документов - құжаттарды сақтау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативное хранение документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды жедел сақтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 408. | терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар; лаңкестікке қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар | оперативные штабы по борьбе с терроризмом | оперативные штабы по борьбе с терроризмомтерроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар; лаңкестікке қарсы күрес жөніндегі жедел штабтарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар - терроризмге қарсы операцияны жүргізуге тартылатын мемлекеттік органдардың күштері мен құралдарын жедел басқарудың тұрақты жұмыс істейтін органдары болып табылады.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Штаб – (нем. stab - асатаяқ, таяқ).
Терроризм – (лат. terror — үрей, қорқыныш).
2. Әзербайжан: Terrorçuluğa qarşı mübarizə üzrə operativ qərargahlar
3. Қырғыз: терроризмге каршы күрөшүү боюнча ыкчам штабдар
4. Өзбек: terrorizmga qarshi kurash bo`yicha tezkor shtab
5. Түрік: terörle mücadele harekat karargahları
6. Ағылшын: operational headquarters for combating terrorism
7. Испан: cuarteles generales de operaciones de lucha contra el terrorismo
8. Неміс: einsatzkräfte zur Terrorismusbekämpfung
9. Француз: États-majors opérationnels antiterroristes
10. Бекітілген нұсқасы: терроризм - террорлық, лаңкестік (құқық) (2008); штаб – штаб (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативные штабы по борьбе с терроризмом - терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативные штабы по борьбе с терроризмом» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмге қарсы күрес жөніндегі жедел штабтар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 409. | жедел гардероб | оперативный гардероб | оперативный гардеробжедел гардеробСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел гардероб - жедел тапсырмаларды орындау кезінде мемлекеттік қауіпсіздік органдарының қызметкерлері мен агенттерін бүркемелеу үшін пайдаланылатын материалдық-техникалық құралдар жиынтығы.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Гардероб - фр. garder — «сақтау», фр. robe — «киім»
2. Әзербайжан: təcili qarderob
3. Қырғыз: шашылыш гардероб
4. Өзбек: operatsion shkaf
5. Түрік: acil gardırop
6. Ағылшын: emergency wardrobe
7. Испан: guardarropa de emergencia
8. Неміс: Notgarderobe
9. Француз: garde-robe d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, гардероб.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный гардероб» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел гардероб» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 410. | жедел ұйғарым | оперативный замысел | оперативный замыселжедел ұйғарымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел ұйғарым - қойылған жауынгерлік тапсырманы орындау тәсілін айқындайтын негізгі идея, операцияға арналған шешімнің (немесе жекпе-жекке арналған шешімнің) негізгі мазмұндық бөлігі мен мәні.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: təcili qərar
3. Қырғыз: шашылыш чечим
4. Өзбек: operatsion niyat
5. Түрік: acil karar
6. Ағылшын: urgent decision
7. Испан: decisión urgente
8. Неміс: dringende Entscheidung
9. Француз: décision urgente
10. Бекітілген нұсқасы: замысел действий - іс-әрекеттің түпкі мәнісі (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, ұйғарым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный замысел» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел ұйғарым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 411. | жедел қызығушылық | оперативный интерес | оперативный интересжедел қызығушылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел қызығушылық - жедел бақылау объектісін визуалды бақылау, яғни оның мінез-құлқы мен іс-әрекетінің егжей-тегжейлерін бекітіп, объектіні үнемі назарда ұстау; адамдармен қарым-қатынас орнату, өзінің ішкі істер органдарына тиесілігін жасыра отырып, объектімен әңгімелесуге себеп табу және онымен қарым-қатынас сақтау.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: dərhal maraq
3. Қырғыз: дароо кызыгуу
4. Өзбек: operatsion qiziqish
5. Түрік: anında ilgi
6. Ағылшын: instant interest
7. Испан: interés instantáneo
8. Неміс: sofortiges Interesse
9. Француз: intérêt instantané
10. Бекітілген нұсқасы: интерес - қызығу, мүдде (псих.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный интерес - жедел қызығушылық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный интерес» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел қызығушылық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 412. | пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау; пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау | оперативный контроль почтовых и иных отправлений | оперативный контроль почтовых и иных отправленийпошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау; пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау – хаттардан, бандерольдерден, посылкалардан және өзге де жөнелтілімдерден қарсы барлау ақпаратын жасырын алу.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Контроль - (франц. controle, contre + role – тізім).
2. Әзербайжан: poçt və digər göndərişlərə operativ nəzarət
3. Қырғыз: почта жана башка жөнөтүүлөрдү оперативдүү контролдоо
4. Өзбек: pochta va boshqa jo`natmalarning tezkor nazorati
5. Түрік: posta ve diğer gönderilerin operasyonel kontrolü
6. Ағылшын: operational control of postal and other items
7. Испан: control operacional del correo y otros envíos
8. Неміс: operative Kontrolle von Postsendungen und anderen Sendungen
9. Француз: contrôle opérationnel des envois postaux et autres
10. Бекітілген нұсқасы: отправление почтовое - пошталық жөнелтiлiм, пошта жөнелтілімі (2005), отправление - жөнелтілім (пошта) (2005).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный контроль почтовых и иных отправлений - пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подразделение информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жедел бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 413. | жедел іздеу | оперативный поиск | оперативный поискжедел іздеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел іздеу – байланыс желісі арқылы берілетін ақпаратта құқыққа қарсы әрекеттің белгілерін табу жөніндегі жасырын іс-әрекеттер.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: operativ axtarış
3. Қырғыз: ыкчам издөө
4. Өзбек: tezkor qidiruv
5. Түрік: operasyonel arama
6. Ағылшын: operational search
7. Испан: búsqueda rápida
8. Неміс: operative Suche
9. Француз: recherche opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: поиск - іздеу (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: байланыс желілеріндегі жедел іздеу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный поиск» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел іздеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 414. | байланыс желісінде жедел мониторинг жүргізу; байланыс желісінің жедел мониторингі | оперативный мониторинг сети связи | оперативный мониторинг сети связибайланыс желісінде жедел мониторинг жүргізу; байланыс желісінің жедел мониторингіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байланыс желісінде жедел мониторинг жүргізу, байланыс желісінің жедел мониторингі – байланыс желісі арқылы берілетін ақпараттан барлау-бүлдіру іс-әрекетінің белгілерін жасырын табу.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Мониторинг - (ағыл. monitor - бақылау, тексеру).
2. Әзербайжан: rabitə şəbəkəsinin operativ monitorinqi
3. Қырғыз: байланыш тармагынын ыкчам мониторинги
4. Өзбек: aloqa tarmog`ini tezkor monitoring qilish
5. Түрік: iletişim ağının operasyonel izlenmesi
6. Ағылшын: operational monitoring of the communication network
7. Испан: supervisión operativa de la red de comunicaciones
8. Неміс: Betriebsüberwachung des Kommunikationsnetzes
9. Француз: surveillance opérationnelle du réseau de communication
10. Бекітілген нұсқасы: линия связи - байланыс желісі(байланыс) (2004); мониторинг – мониторинг (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный мониторинг сети связи - байланыс желісіне жедел мониторинг жасау; байланыс желісінің жедел мониторингі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный мониторинг сети связи» сөз тіркесі қазақ тілінде «байланыс желісінде жедел мониторинг жүргізу» немесе байланыс желісінің жедел мониторингі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 415. | жедел өзгеру | оперативный скачок | оперативный скачокжедел өзгеруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел өзгеру – командалық-штабтық оқу-жаттығулар, әскерлердің (күштердің) маневрлері, жедел-тактикалық, тактикалық оқу-жаттығулар, командалық-штабтық әскери ойындар, командалық-штабтық және штабтық жаттығулар, жедел далалық сапарлар (барлау жорықтары) барысында жедел уақытты ағымдағы жедел уақытқа қатысты кейінірек кезеңге ауыстыру.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: ani dəyişiklik
3. Қырғыз: Заматта өзгөртүү
4. Өзбек: tezkor o`zgarish
5. Түрік: anında değişim
6. Ағылшын: instant change
7. Испан: cambio instantáneo
8. Неміс: schnelle Veränderung
9. Француз: changement instantané
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный скачок - жедел өзгеру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный скачок» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел өзгеру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 416. | ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығы | оперативный центр информационной безопасности | оперативный центр информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығы – электрондық ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелерді, телекоммуникация желілері мен ақпараттандырудың басқа да объектілерін қорғау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға немесе заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: operativ informasiya təhlükəsizliyi Mərkəzi
3. Қырғыз: ыкчам маалыматтык коопсуздук борбору
4. Өзбек: axborot xavfsizligi operatsion markazi
5. Түрік: operasyonel bilgi güvenliği merkezi
6. Ағылшын: operational information security center
7. Испан: centro de operaciones de seguridad de la información
8. Неміс: operatives Zentrum für Informationssicherheit
9. Француз: centre des opérations de sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016); центр – орталық (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный центр информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный центр информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 417. | жедел эксперимент | оперативный эксперимент | оперативный экспериментжедел экспериментСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел эксперимент – қылмысқа арандатуды болғызбайтын, қолдан жасалған, бақыланатын жағдайларда әрекеттерді, процестерді жасырын зерделеу арқылы қарсы барлау ақпаратын алу.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
Эксперимент - (лат. experimentum - сынақ, тәжірибе).
2. Әзербайжан: operativ eksperiment
3. Қырғыз: ыкчам эксперимент
4. Өзбек: operatsion tajriba
5. Түрік: operasyonel deney
6. Ағылшын: operational experiment
7. Испан: experimento operacional
8. Неміс: operatives Experiment
9. Француз: expérience opérationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: эксперимент – эксперимент (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативный эксперимент - жедел эксперимент.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперативный эксперимент» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел эксперимент» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 418. | операция жүргізу | оперирование | оперированиеоперация жүргізуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Операция жүргізу – мемлекеттiк резервтiң материалдық құндылықтарын қою, сақтау, шығару және жаңарту.
Операция - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyatın aparılması
3. Қырғыз: операция жүргүзүү
4. Өзбек: operatsiyani amalga oshirish
5. Түрік: operasyonun yürütülmesi
6. Ағылшын: conducting an operation
7. Испан: realización de la operación
8. Неміс: durchführung der Operation
9. Француз: réalisation de l`opération
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: операция жүргізу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оперирование» сөзі қазақ тілінде «операция жүргізу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 419. | тірек-тактикалық аймағы;
тірек-тактикалық аймақ | опорно-тактическая зона | опорно-тактическая зонатірек-тактикалық аймағы;
тірек-тактикалық аймақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тірек-тактикалық аймақ – тыңдаушыларды өрт шабуылы қаупі кезінде барабар әрекет етуге, соның ішінде нысаналарды тану мен біліктілігін арттыруға, қозғалыспен және қорғаныс және эвакуациялау әрекеттерімен үйлесімде атуды қоса алғанда, елеулі физикалық белсенділік аясында ерекше қасиеттерді дамытуға арналған аймақ.
Тактический – (грек. taktika – әскер жасақтау өнері, tasso - саламын, сапқа тұрғызамын).
Зона – (лат. zona – белбеу).
2. Әзербайжан: dayaq-taktiki zona
3. Қырғыз: таяныч-тактикалык аймак
4. Өзбек: tayanch-taktik zonasi
5. Түрік: taktik destek bölgesi
6. Ағылшын: tactical support zone
7. Испан: zona táctica de apoyo
8. Неміс: stützpunkt-taktische Zone
9. Француз: zone tactique musculo-squelettique
10. Бекітілген нұсқасы: зона – аймақ (2018), (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: тактикалық, аймақ.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опорно-тактическая зона» сөз тіркесі қазақ тілінде «тірек-тактикалық аймақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 420. | адамдарға сауал қою | опрос лиц | опрос лицадамдарға сауал қоюСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адамдарға сауал қою – жедел-іздестіру қызметінің міндеттерін шешу үшін маңызы бар нақты ақпаратты осы ақпарат бар немесе болуы мүмкін сауал қойылған адамның сөздерінен жинау.
2. Әзербайжан: şəxslərin sorğusu
3. Қырғыз: адамдарды сурамжылоо
4. Өзбек: yuzlarni so`roq qilish
5. Түрік: kişilerin anketi
6. Ағылшын: survey of persons
7. Испан: encuesta de rostros
8. Неміс: befragung von Personen
9. Француз: enquête sur les personnes
10. Бекітілген нұсқасы: опрос – сұрау салу (2021);
опрос - сұрау салу (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: опрос лиц - адамдарға сауал қою.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опрос лиц» сөз тіркесі қазақ тілінде «адамдарға сауал қою» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 421. | әскери тәжірибелік пайдалану | опытная войсковая эксплуатация | опытная войсковая эксплуатацияәскери тәжірибелік пайдалануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери тәжірибелік пайдалану – ҚӘТ-ны шектеулі мерзім ішінде шынайы әскери жағдайларда пайдалану (мақсаты бойынша қолдану, тасымалдау, сақтау, техникалық қызмет көрсету және жөндеу) ерекшеліктерін айқындау мақсатында оны әртүрлі климаттық жағдайларда арнайы ұйымдастырылған пайдалану.
Эксплуатация - (франц. exploitation – пайда табу).
2. Әзербайжан: təcrübəli hərbi istismar
3. Қырғыз: тажрыйбалуу аскердик эксплуатация
4. Өзбек: tajribali harbiy operatsiya
5. Түрік: deneyimli askeri operasyon
6. Ағылшын: experimental military operation
7. Испан: operación militar experimental
8. Неміс: erfahrener Militäreinsatz
9. Француз: opérations militaires expérimentées
10. Бекітілген нұсқасы: эксплуатация – пайдалану (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: опытная войсковая эксплуатация - тәжірибелік әскери пайдалану.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опытная войсковая эксплуатация» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери тәжірибелік пайдалану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 422. | ақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалану | опытная эксплуатация объекта информатизации | опытная эксплуатация объекта информатизацииақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалану – оның жұмыс істеуінің кемшіліктерін анықтау және жою және техникалық құжаттама талаптарына сәйкестігін анықтау мақсатында жүргізілетін пилоттық аймақта ақпараттандыру объектісін пайдалану.
Эксплуатация - (франц. exploitation – пайда табу).
Объект - (лат. objectum - зат).
Информатизация - (ағыл. informatization - ақпараттандыру).
2. Әзербайжан: informatizasiya obyektinin təcrübəli istismarı
3. Қырғыз: маалыматташтыруу объектисин тажрыйбалык пайдалануу
4. Өзбек: axborotlashtirish ob`ektini sinovdan o`tkazish 5. Түрік: bilişselleştirme tesisinin deneyimli çalışması
6. Ағылшын: pilot operation of an informatization facility
7. Испан: operación experimental de una instalación de informatización
8. Неміс: erfahrener Betrieb des Informatisierungsobjekts
9. Француз: exploitation expérimentale de l`installation d`informatisation
10. Бекітілген нұсқасы: эксплуатация – пайдалану (2020); объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981); информатизация – ақпараттандыру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: опытная эксплуатация объекта информатизации - ақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалану.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опытная эксплуатация объекта информатизации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттандыру объектісін тәжірибелік пайдалану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 423. | мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру | оптимизация процесса оказания государственной услуги | оптимизация процесса оказания государственной услугимемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру – мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңайлатуға, мемлекеттік қызмет көрсету мерзімін, көрсетілетін қызметті алушылар ұсынатын құжаттардың тізбесін, сондай-ақ оны көрсету процесінің буындарын, оның ішінде автоматтандыру арқылы қысқартуға бағытталған іс-шара.
Оптимизация - (ағыл. optimization – оңтайландыру).
Процесс – (лат. processus – алға жылжу).
2. Әзербайжан: dövlət xidmətlərinin göstərilməsi prosesinin optimallaşdırılması
3. Қырғыз: мамлекеттик кызмат көрсөтүү процессин оптималдаштыруу
4. Өзбек: davlat xizmatlarini ko`rsatish jarayonini optimallashtirish
5. Түрік: kamu hizmeti sunum sürecinin optimizasyonu
6. Ағылшын: optimization of the process of rendering public services
7. Испан: optimización de la prestación de servicios públicos
8. Неміс: optimierung des öffentlichen Dienstleistungsprozesses
9. Француз: optimisation de la prestation des services publics
10. Бекітілген нұсқасы: оптимизация – оңтайландыру (2021); государственная услуга - мемлекеттік көрсетілетін қызмет (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: оптимизация процесса оказания государственной услуги - мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оптимизация процесса оказания государственной услуги» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 424. | екінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті орган | орган, уполномоченный на выдачу разрешения второй категории | орган, уполномоченный на выдачу разрешения второй категорииекінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті органСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті орган – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құзыретіне рұқсат беру рәсімдерін жүзеге асыру жөніндегі функциялар жатқызылған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам.
Орган - (еж.грек. ὄργανον - құрал, сайман; машина; орган).
Категория (еж.грек. κατηγορία - әлімдеме, айыптау, белгі).
2. Әзербайжан: ikinci kateqoriyadan icazə verilməsi üçün səlahiyyətli orqan
3. Қырғыз: экинчи категориядагы уруксат берүүгө ыйгарым укуктуу орган
4. Өзбек: ikkinchi toifadagi ruxsatnomani berishga vakolatli organ
5. Түрік: ikinci kategorinin iznini vermeye yetkili organ
6. Ағылшын: the body authorized to issue a permit of the second category
7. Испан: autoridad autorizada para la concesión de una autorización de segunda categoría
8. Неміс: die für die Erteilung einer Genehmigung der zweiten Kategorie zuständige Behörde
9. Француз: autorité habilitée à délivrer un permis de deuxième catégorie
10. Бекітілген нұсқасы: уполномоченный государственный орган - уәкілетті мемлекеттік орган (2020); разрешение – рұқсат (2016); категория - категория; санат.
11. Заңнамадағы қолданысы: екінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті орган.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орган, уполномоченный на выдачу разрешения второй категории» сөз тіркесі қазақ тілінде «екінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті орган» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 425. | ұйымдастырушылық ой-ниет; ұйымдастырушылық ұйғарым | организационный замысел | организационный замыселұйымдастырушылық ой-ниет; ұйымдастырушылық ұйғарымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұйымдастырушылық ұйғарым – ұйымның жоспарының бөлігі, онда жобаның қатысушы-серіктестерінің құрамы көрсетіледі және ұйым серіктестері бір-бірімен ынтымақтаса отырып, ұйымның мақсаттарына қол жеткізетін құрылым сипатталады.
Организационный - (грек. ὄργανον – құрал).
2. Әзербайжан: təşkilati plan
3. Қырғыз: уюштуруу ниети
4. Өзбек: tashkiliy reja
5. Түрік: organizasyonel plan
6. Ағылшын: organizational intent
7. Испан: intención organizacional
8. Неміс: organisatorischer Plan
9. Француз: conception organisationnelle
10. Бекітілген нұсқасы: замысел действий - іс-әрекеттің түпкі мәнісі (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: ұйымдастырушылық, ой-ниет.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «организационный замысел» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұйымдастырушылық ұйғарым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 426. | азаматтық қорғау органдары | органы гражданской защиты | органы гражданской защитыазаматтық қорғау органдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғау органдары – азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орган, оның ведомствосы, аумақтық бөлімшелері және оның ведомствосына ведомстволық бағынысты мемлекеттік мекемелер.
Орган - (еж.грек. ὄργανον - құрал, сайман; машина; орган).
2. Әзербайжан: mülki müdafiə orqanları
3. Қырғыз: жарандык коргонуу органдары
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi organlari
5. Түрік: sivil koruma organları
6. Ағылшын: civil protection authorities
7. Испан: autoridades de protección civil
8. Неміс: Zivilschutzbehörden
9. Француз: autorités de protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: защита – қорғау (2016); защита - қорғаныс, қорғау (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: органы гражданской защиты - азаматтық қорғау органдары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «органы гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғау органдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 427. | өлімге әкеліп соқтырмайтын қару; өлімге әкелмейтін қару; өлтірмейтін қару | оружие нелетального действия | оружие нелетального действияөлімге әкеліп соқтырмайтын қару; өлімге әкелмейтін қару; өлтірмейтін қаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өлімге әкеліп соқтырмайтын қару – қазіргі заманғы қарулар, олардың әрекеті қарсыластың жұмыс күшін уақытша жарамсыз етуге және оның материалдық-техникалық жабдықтарының белгілі бір қасиеттеріне әсер етуге қабілетті нақты факторларды қолдануға негізделген.
Нелетальный - (лат. letalis - өлтіретін).
2. Әзербайжан: qeyri-ölümcül fəaliyyət silahları
3. Қырғыз: өлүмгө алып келбеген курал
4. Өзбек: o`limga olib kelmaydigan qurol
5. Түрік: ölümcül olmayan eylem silahları
6. Ағылшын: non-lethal weapons
7. Испан: armas no letales
8. Неміс: nicht tödliche Waffe
9. Француз: armes non létales
10. Бекітілген нұсқасы: оружие - қару (әскери іс) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «оружие нелетального действия» сөз тіркесі қазақ тілінде «өлімге әкеліп соқтырмайтын қару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 428. | ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты | ответственный за обеспечение информационной безопасности | ответственный за обеспечение информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауаптыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты – ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə cavabdehdir
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздукту камсыз кылуу үчүн жооптуу
4. Өзбек: axborot xavfsizligini ta`minlash uchun javobgardir
5. Түрік: bilgi güvenliğinden sorumlu
6. Ағылшын: responsible for ensuring information security
7. Испан: responsable de la seguridad de la información
8. Неміс: verantwortlich für die Gewährleistung der Informationssicherheit
9. Француз: responsable de la sécurité informatique
10. Бекітілген нұсқасы: информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016); қамтамасыз ету (мем. сатып алу) (1999).
11. Заңнамадағы қолданысы: ответственный за обеспечение информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты, ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жауапты.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ответственный за обеспечение информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 429. | жеке лауазым | отдельная должность | отдельная должностьжеке лауазымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеке лауазым – қызметтің белгілі бір саласындағы басшылық құжаттарға сәйкес белгіленген біліктілік талаптарына жауап беретін, лауазымдық міндеттерді атқаратын және лауазымдық өкілеттіктер берілген жеке тұлға алмастыратын ұйымдағы немесе одан тыс бастапқы бөлінбейтін құрылымдық бірлік.
2. Әзербайжан: ayrı vəzifə
3. Қырғыз: өзүнчө кызмат
4. Өзбек: alohida lavozim
5. Түрік: ayrı pozisyon
6. Ағылшын: separate position
7. Испан: puesto separado
8. Неміс: separate Position
9. Француз: poste séparé
10. Бекітілген нұсқасы: должность – лауазым (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: отдельная должность - жекелеген лауазым.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отдельная должность» сөз тіркесі қазақ тілінде «жеке лауазым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 430. | ашық деректер | открытые данные | открытые данныеашық деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ашық деректер – машинамен оқылатын түрде ұсынылған және одан әрі пайдалануға, өзгеріссіз түрде қайта жариялауға арналған жалпыға қолжетімді электрондық ақпараттық ресурстар. Басқаша айтқанда, бұл машинамен оқылатын форматтағы, авторлық құқықпен шектелмей жалпыға ортақ пайдалануға арналған ашық ақпарат.
2. Әзербайжан: açıq məlumatlar
3. Қырғыз: ачык маалыматтар
4. Өзбек: ochiq ma`lumotlar
5. Түрік: açık veriler
6. Ағылшын: open data
7. Испан: datos abiertos
8. Неміс: offene Daten
9. Француз: données ouvertes
10. Бекітілген нұсқасы: интернет-портал открытых данных - ашық деректер интернет-порталы (2021).
11. Заңнамадағы қолданысы: ашық деректер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «открытые данные» сөз тіркесі қазақ тілінде «ашық деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 431. | ақпараттық қауіпсіздіктің салалық орталығы | отраслевой центр информационной безопасности | отраслевой центр информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздіктің салалық орталығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздіктің салалық орталығы – ведомстволық бағынысты ұйымдарға және (немесе) реттелетін басқару саласына қатысты ақпаратты санкцияланбаған қол жеткізуден немесе ықпал етуден қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыруды және үйлестіруді жүзеге асыратын заңды тұлға немесе орталық атқарушы органның, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның құрылымдық бөлімшесі.
Информационный - (лат. informatio - түсіндіру, ұсыну, бір нәрсе туралы түсінік).
2. Әзербайжан: Sahə İnformasiya Təhlükəsizliyi Mərkəzi
3. Қырғыз: тармактык маалыматтык коопсуздук борбору
4. Өзбек: axborot xavfsizligi sanoat markazi
5. Түрік: endüstri bilgi güvenliği merkezi
6. Ағылшын: information security industry center
7. Испан: centro industrial de seguridad de la información
8. Неміс: industriezentrum für Informationssicherheit
9. Француз: centre de sécurité de l`information de l`industrie
10. Бекітілген нұсқасы: информационная безопасность - ақпараттық қауіпсіздік (2016); центр – орталық (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: отраслевой центр информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздіктің салалық орталығы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отраслевой центр информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздіктің салалық орталығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 432. | лицензияның иеліктен шығарылатындығы; лицензияның иеліктен шығарылымы | отчуждаемость лицензии | отчуждаемость лицензиилицензияның иеліктен шығарылатындығы; лицензияның иеліктен шығарылымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Лицензияның иеліктен шығарылатындығы – лицензияны басқа жеке немесе заңды тұлғаға оның біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеру рәсімдерін жүргізбестен қайта ресімдеу мүмкіндігі.
Лицензия - (лат. liсentia – құқық).
2. Әзербайжан: lisenziyanın özgəninkiləşdirilməsi
3. Қырғыз: lisenziyanın özgəninkiləşdirilməsi
4. Өзбек: litsenziyani begonalashtirish
5. Түрік: lisansın yabancılaşması
6. Ағылшын: alienability of a license
7. Испан: enajenabilidad de la licencia
8. Неміс: Entfremdung der Lizenz
9. Француз: aliénation de licence
10. Бекітілген нұсқасы: лицензия - рұқсат қағаз (мем. сатып алу) (1999); лицензия – лицензия (2017).
11. Заңнамадағы қолданысы: отчуждаемость лицензии - лицензияның иеліктен шығарылатындығы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отчуждаемость лицензии» сөз тіркесі қазақ тілінде «лицензияның иеліктен шығарылатындығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 433. | ҰҚК ресми интернет-ресурсы | официальный интернет ресурс КНБ | официальный интернет ресурс КНБҰҚК ресми интернет-ресурсыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. ҰҚК ресми интернет-ресурсы – Ұлттық қауіпсіздік комитеті және оның құрылымдық бөлімшелері туралы негізгі ақпарат ашық түрде жарияланған техникалық және бағдарламалық-аппараттық сипаттағы интеграцияланған құралдар.
Официальный - (лат. officialis - қызметтік, лауазымдық).
Интернет - (ағыл. қысқ. internet: internetwork, inter - арасында + network - желі).
Ресурс – (франц. ressource – көмекші құрал).
2. Әзербайжан: Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin rəsmi internet resursu
3. Қырғыз: улуттук коопсуздук комитетинин расмий интернет ресурсу
4. Өзбек: milliy xavfsizlik qo`mitasining rasmiy Internet-resursi
5. Түрік: Ulusal Güvenlik Komitesi`nin resmi internet kaynağı
6. Ағылшын: the official Internet resource of the National Security Committee
7. Испан: página oficial del Comité de seguridad nacional
8. Неміс: offizielle Internetressource des National Security Committee
9. Француз: ressource Internet officielle du Comité de sécurité nationale
10. Бекітілген нұсқасы: интернет-ресурс - интернет-ресурс (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: официальный интернет ресурс КНБ - ҰҚК ресми интернет-ресурсы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «официальный интернет ресурс КНБ» сөз тіркесі қазақ тілінде «ҰҚК ресми интернет-ресурсы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 434. | күзету шаралары; күзет іс-шаралары | охранные мероприятия | охранные мероприятиякүзету шаралары; күзет іс-шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күзет іс-шаралары – күзетiлетiн адамдардың өмiрiне, денсаулығына, құқықтарына, бостандықтарына, жеке басының қадiр-қасиетiне және меншiгiне қолсұғатын құқық бұзушылықтарды болдырмау және олардың жолын кесу; бұлардың ықтимал жасалуына ықпал ететiн мән-жайларды анықтау және өз құқықтары шегiнде оларды жою үшiн шаралар қолдану.
2. Әзербайжан: mühafizə tədbirləri
3. Қырғыз: коргоо иш-чаралары
4. Өзбек: xavfsizlik choralari
5. Түрік: güvenlik faaliyetleri
6. Ағылшын: security measures
7. Испан: medidas de seguridad
8. Неміс: sicherheitsmaßnahmen
9. Француз: mesures de sécurité
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: охранные мероприятия - күзет іс-шаралары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «охранные мероприятия» сөз тіркесі қазақ тілінде «күзет іс-шаралары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 435. | күзетілетін объектілер | охраняемые объекты | охраняемые объектыкүзетілетін объектілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күзетілетін объектілер – күзетілетін адамдардың болуына арналған үйлер, құрылыстар мен ғимараттар, сондай-ақ оларға іргелес жатқан аумақ пен су айдыны.
Объект - (лат. objectum - зат).
2. Әзербайжан: qorunan obyektlər
3. Қырғыз: корголуучу объектилер
4. Өзбек: himoyalangan ob`ektlar
5. Түрік: korunan alanlar
6. Ағылшын: protected objects
7. Испан: objetos protegidos
8. Неміс: schutzfähiges Objekt
9. Француз: sites protégés
10. Бекітілген нұсқасы: объект - объект (әскери іс)/( юриспр.) (1971-1981).
11. Заңнамадағы қолданысы: охраняемые объекты - күзетілетін объектілер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «охраняемые объекты» сөз тіркесі қазақ тілінде «күзетілетін объектілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 436. | жұмылдыру әзiрлiгiн бағалау; жұмылдыру дайындығын бағалау | оценка мобилизационной готовности | оценка мобилизационной готовностижұмылдыру әзiрлiгiн бағалау; жұмылдыру дайындығын бағалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмылдыру дайындығын бағалау – Қазақстан Республикасының жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы заңнамасында белгiленген жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру нормативтерiне және талаптарына мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың дайындық деңгейiнің сәйкестiк дәрежесiн айқындау.
Мобилизационный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
2. Әзербайжан: səfərbərlik hazırlığının qiymətləndirilməsi
3. Қырғыз: мобилизациялык даярдыкты баалоо
4. Өзбек: safarbarlikka tayyorlikni baholash
5. Түрік: seferberlik hazırlığının değerlendirilmesi
6. Ағылшын: assessment of mobilization readiness
7. Испан: evaluación de la preparación para la movilización
8. Неміс: bewertung der Mobilisierungsbereitschaft
9. Француз: évaluation de la préparation à la mobilisation
10. Бекітілген нұсқасы: мобилизация – жұмылдыру (2020); мобилизационная готовность - жұмылдыру дайындығы (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: оценка мобилизационной готовности - жұмылдыру әзiрлiгiн бағалау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оценка мобилизационной готовности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмылдыру дайындығын бағалау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 437. | парашют-десант даярлығы; парашюттік-десанттық даярлық | парашютно-десантная подготовка | парашютно-десантная подготовкапарашют-десант даярлығы; парашюттік-десанттық даярлықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Парашюттік-десанттық даярлық – парашютпен секіруге жердегі жаттығулар және практикалық секіруден тұратын екі негізгі даярлық.
Парашют - (франц. parachute, грек. para - қарсы, франц. chute – құлау).
Десантный - (фр. descente - түсу).
2. Әзербайжан: paraşüt-desant hazırlığı
3. Қырғыз: парашют менен конууга даярдануу
4. Өзбек: parashyutga tayyorgarlik
5. Түрік: paraşütle iniş eğitimi
6. Ағылшын: parachute training
7. Испан: entrenamiento de paracaidismo
8. Неміс: Fallschirmlandungstraining
9. Француз: formation parachutiste
10. Бекітілген нұсқасы: даярлық – готовность (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: парашютно-десантная подготовка - парашюттік-десанттық даярлық.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парашютно-десантная подготовка» сөз тіркесі қазақ тілінде «парашюттік-десанттық даярлық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 438. | әлсіреу; әлсірету | парез | парезәлсіреу; әлсіретуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әлсіреу – қимыл-қозғалыс шектігі мен бұлшық ет күшінің төмендеуі. Әлсіреу кезінде адамның жүрісі мен үйлестіруі бұзылады, қолдар мен аяқтарда діріл пайда болады, Дене қалпын өзгерту қиынға соғады.
Парез - (еж.грек. πάρεσις - әлсірету).
2. Әзербайжан: parez
3. Қырғыз: парез
4. Өзбек: parez
5. Түрік: parez
6. Ағылшын: paresis
7. Испан: paresia
8. Неміс: Parese
9. Француз: parésie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: парез - парез, салдану.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парез» сөзі қазақ тілінде «әлсіреу» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 439. | құзыреттілік паспорттары | паспорт компетенций | паспорт компетенцийқұзыреттілік паспорттарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құзыреттілік паспорты – құзыреттіліктің қалыптасу деңгейіне қойылатын талаптардың сипаттамасы. Заңнамаға және нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес білім беру бағдарламасында қалыптастырылатын немесе жетілдірілетін құзыреттер көрсетілуге тиіс.
Паспорт – (франц. passeport, passer - өту, және порт -айлақ, порт).
Компетенция - (лат. competere – сай болу, сәйкес келу).
2. Әзербайжан: səlahiyyətləri pasport
3. Қырғыз: компетенттүүлүк паспорту
4. Өзбек: vakolatlar pasporti
5. Түрік: yetkinlik pasaportu
6. Ағылшын: passport of competencies
7. Испан: pasaporte de competencias
8. Неміс: kompetenzpass
9. Француз: passeport de compétence
10. Бекітілген нұсқасы: паспорт - паспорт, төлқұжат (2018); общая компетенция -жалпы құзірет (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: құзыреттілік, паспорт.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «паспорт компетенций» сөз тіркесі қазақ тілінде «құзыреттілік паспорты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 440. | отансүйгіштік негіз | патриотическая основа | патриотическая основаотансүйгіштік негізСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Отансүйгіштік негіз - саяси принцип пен әлеуметтік сезім, саналы сүйіспеншілік, отанға деген сүйіспеншілік, оған деген адалдық және ол үшін құрбандыққа дайын болу, өз халқына, оның дәстүрлеріне саналы сүйіспеншілік.
Патриотический - (грек. πατρι ¡της - отандас, πατρίς-Отан).
2. Әзербайжан: vətənpərvərlik əsasları
3. Қырғыз: патриоттук негиз
4. Өзбек: vatanparvarlik asoslari
5. Түрік: vatansever temeli
6. Ағылшын: patriotic basis
7. Испан: base Patriótica
8. Неміс: patriotische Grundlage
9. Француз: base patriotique
10. Бекітілген нұсқасы: основа - негіз(лингв.) (2003).
11. Заңнамадағы қолданысы: отансүйгіштік, негіз.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «патриотическая основа» сөз тіркесі қазақ тілінде мәнмәтін ішінде «отансүйгіштік негіз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 441. | құжаттарды бастапқы өңдеу | первичная обработка документов | первичная обработка документовқұжаттарды бастапқы өңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды бастапқы өңдеу – құжаттарды алдын ала қарап шығуға және олардың құндылығын тексеруге арналған техникалық операция.
Документ – (нем. dokument, лат. documentum - үлгі, куәлік, дәлел).
2. Әзербайжан: sənədlərin ilkin emalı
3. Қырғыз: документтерди алгачкы иштетүү
4. Өзбек: hujjatlarni dastlabki qayta ishlash
5. Түрік: belgelerin birincil işlenmesi
6. Ағылшын: primary processing of documents
7. Испан: procesamiento inicial de documentos
8. Неміс: primäre Dokumentverarbeitung
9. Француз: traitement primaire des documents
10. Бекітілген нұсқасы: обработка - өңдеу (іс жүргізу) (1995); документ - құжат (іс жүргізу) (1990).
11. Заңнамадағы қолданысы: обработка документов - құжаттарды өңдеу.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «первичная обработка документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды бастапқы өңдеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 442. | дәстүрлі ислам нормаларына бейімдеу | перевод на нормы традиционного ислама | перевод на нормы традиционного исламадәстүрлі ислам нормаларына бейімдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәстүрлі ислам нормаларына бейімдеу, дәстүрлі ислам нормаларын ұстану – мұсылман культінің негізінде Мұхаммед пайғамбардың көзі тірісінде тұжырымдалған бес негізгі діни міндет (аркан ад-дин) жатыр: сенім конфессиясы (шахада), дұға (араб. салят, парсы. намаз), Рамазан айындағы ораза (араб. саум, парсы. ораза), зекет (зекет-табыстың 2,5% мөлшерінде) және Меккеге қажылық.
Ислам - (араб. الإسلام, әл-Ислам - мойынсұну (Алланың еркіне)).
2. Әзербайжан: ənənəvi İslam normalarına keçid
3. Қырғыз: салттуу исламдын ченемдерине өтүү
4. Өзбек: an`anaviy Islom normalariga o`tish
5. Түрік: geleneksel İslam normlarına geçiş
6. Ағылшын: transition to the norms of traditional Islam
7. Испан: traducción a las normas del islam tradicional
8. Неміс: übersetzung in die Normen des traditionellen Islam
9. Француз: traduction dans les normes de l`Islam traditionnel
10. Бекітілген нұсқасы: ислам – ислам (2018); норма – норма (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: дәстүрлі, Ислам, нормалары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «перевод на нормы традиционного ислама» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәстүрлі ислам нормаларына бейімдеу» немесе «дәстүрлі ислам нормаларын ұстану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 443. | аса қысқа уақытта беру; аса қысқа уақытта тарату; аса қысқа уақыттағы таратылым | передача сверхкратовременная | передача сверхкратовременнаяаса қысқа уақытта беру; аса қысқа уақытта тарату; аса қысқа уақыттағы таратылымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аса қысқа уақытта тарату – жылдам әрекет ететін радиоаппаратураның көмегімен жүзеге асырылатын және бірнеше секундқа созылатын радиохабар тарату. SCP-ді оның жоғары жылдамдығына байланысты есту мүмкін емес (минутына 150-ден бірнеше мыңға дейін Морзе кодының белгілері). Ол радиобайланыс арнасының өткізу қабілетін арттыру, радиосигналдың сәулелену уақытын қысқарту, байланыс қауіпсіздігін арттыру және таратушы радиостанцияны анықтау мен бағыттауды қиындату мақсатында қолданылады.
2. Әзербайжан: ötürülməsi Ultra müvəqqəti
3. Қырғыз: ультра кыска берүү
4. Өзбек: ultra qisqa uzatish
5. Түрік: aşırı kısa süreli iletim
6. Ағылшын: ultra-short-term transmission
7. Испан: transmisión ultrarrápida
8. Неміс: übertragung über kurzzeitig
9. Француз: transmission ultra-rapide
10. Бекітілген нұсқасы: передача - беру, жіберу (ақпарат) (2004); передача данных - деректер тарату, деректер беру (2016); передача данных - деректерді беру (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «передача сверхкратовременная» сөз тіркесі қазақ тілінде «аса қысқа уақытта тарату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 444. | ауыстырмалы запас | переходящий запас | переходящий запасауыстырмалы запасСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауыстырмалы қор – жаңа түсімге дейін азық-түлікпен үздіксіз қамтамасыз етуге арналған ағымдағы қамтамасыз ету азық-түлігі есебінен ҰҚО-ның азық-түлік қоймаларындағы азық-түлік қоры.
2. Әзербайжан: daşınma ehtiyatı
3. Қырғыз: өткөөл запасы
4. Өзбек: o`tish zaxirasi
5. Түрік: hareketli stok
6. Ағылшын: carryover stock
7. Испан: stock de transferencia
8. Неміс: wechselnder Bestand
9. Француз: stock de transfert
10. Бекітілген нұсқасы: запас – босалқы қор (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: переходящий запас - ауыстырмалы запас, ауыспалы қор.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «переходящий запас» сөз тіркесі қазақ тілінде «ауыстырмалы қор» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 445. | метадеректерді қармау | перехват метаданных | перехват метаданныхметадеректерді қармауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Метадеректерді қармау – электрондық құжаттың мәнмәтінін, мазмұнын және құрылымын сипаттайтын, оны сәйкестендіруге және іздеуге арналған құрылымдық деректерді қасақана қолға түсіру.
Мета - (еж.грек. μετά - артында, кейін, жанында, ортасында).
2. Әзербайжан: metadataların tutulması
3. Қырғыз: метадайындарды кармоо
4. Өзбек: metadata ushlash
5. Түрік: meta verileri yakalama
6. Ағылшын: interception of metadata
7. Испан: intercepción de metadatos
8. Неміс: abfangen von Metadaten
9. Француз: interception des métadonnées
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: метадеректер.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «перехват метаданных» сөз тіркесі қазақ тілінде «метадеректерді қармау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 446. | тұлғалаушы; персоналаушы; даралаушы | персонификатор | персонификатортұлғалаушы; персоналаушы; даралаушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұлғалаушы, персоналаушы – бір нәрсені бейнелейтін тұлға немесе бағдарлама немесе мемлекеттегі ортақ мүдденің бір ғана тұлғасы.
Персонификатор - (лат. persona - бет).
2. Әзербайжан: personifikator
3. Қырғыз: персонификатор
4. Өзбек: personifikator
5. Түрік: kişileştirici
6. Ағылшын: personifier
7. Испан: personificador
8. Неміс: personifizierer
9. Француз: personnification
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Персонификатор» сөзі қазақ тілінде «тұлғалаушы» немесе «персоналаушы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 447. | шекара бөлімшелері | подразделения границы | подразделения границышекара бөлімшелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара бөлімшелері – майдан бойымен мемлекеттік шекарамен, оң және сол жақта – түйіспелермен және шекара сызықтарымен, ал тыл жағында – шекара ведомствосының бөлімшесі өз мақсатына сәйкес қойылған қызметтік міндеттерді орындайтын учаскенің артқы шекарасымен шектелген құрлықтағы мемлекеттің аумағы.
2. Әзербайжан: sərhəd bölmələri
3. Қырғыз: чек ара бөлүмдөрү
4. Өзбек: chegara bo`linmalari
5. Түрік: sınır birimleri
6. Ағылшын: subdivisions of the border
7. Испан: unidades de frontera
8. Неміс: grenzen-Einheiten
9. Француз: divisions frontalières
10. Бекітілген нұсқасы: граница - шек, шекара (заң) (1971-1981); граница – шекара (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: подразделения границы - шекара бөлімшелері.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подразделения границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара бөлімшелері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 448. | төтенше жағдай | положение чрезвычайное | положение чрезвычайноетөтенше жағдайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төтенше жағдай – мемлекетке төнген түрлі қауіпке байланысты елбасы немесе парламент жариялайтын уақытша режим.
2. Әзербайжан: fövqəladə vəziyyət
3. Қырғыз: өзгөчө абал
4. Өзбек: favqulodda holat
5. Түрік: olağanüstü hal
6. Ағылшын: state of emergency
7. Испан: estado de excepción
8. Неміс: Ausnahmezustand
9. Француз: état d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: режим чрезвычайного положения - төтенше жағдай режимі (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: положение чрезвычайное - төтенше жағдай.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «положение чрезвычайное» сөз тіркесі қазақ тілінде «төтенше жағдай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 449. | жұмылдыруды өрiстету тәртібi | порядок мобилизационного развертывания | порядок мобилизационного развертыванияжұмылдыруды өрiстету тәртібiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмылдыруды өрiстету тәртібi – Қазақстан Республикасы қорғаныс жоспарының Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды, арнаулы мемлекеттiк органдарды жұмылдыра өрiстету жөнiндегi шараларды iске асыруға, Қазақстан Республикасының экономикасын, мемлекеттiк органдарын, ұйымдарын, әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерi мен халқын жұмылдыру тапсырмаларын немесе жұмылдыру тапсырыстарын, сондай-ақ жұмылдыру дайындығы жөніндегі өзге де iс-шараларды орындау арқылы жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңiндегi және соғыс уақытындағы қызмет режимiне көшiруге бағытталған құрамдас бөлігі.
Мобилизационный - (франц. mobilisation, лат. mobilis - жылжымалы).
2. Әзербайжан: səfərbərlik üzrə yerləşdirmə qaydası
3. Қырғыз: мобилизациялык жайылтуунун тартиби
4. Өзбек: safarbarlikni joylashtirish tartibi
5. Түрік: seferberlik dağıtım prosedürü
6. Ағылшын: the order of mobilization deployment
7. Испан: procedimiento de despliegue de movilización
8. Неміс: die Reihenfolge der Mobilisierungsbereitstellung
9. Француз: modalités de déploiement de la mobilisation
10. Бекітілген нұсқасы: мобилизация – жұмылдыру (2020).
11. Заңнамадағы қолданысы: жұмылдыру, өрiстету, тәртіп.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «порядок мобилизационного развертывания» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмылдыруды өрiстету тәртібi» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 450. | ұшудың жоспарлы кестесі | плановая таблица полетов | плановая таблица полетовұшудың жоспарлы кестесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшудың жоспарлы кестесі – белгіленген үлгідегі құжат, онда командирдің ұшуды жүргізуге шешімі және оларға қатысатын экипаждарға тапсырмалары графикалық түрде және мәтінмен баяндалған (бейнеленген).
Таблица - (лат. tabula - тақтай, тақта; кесте).
2. Әзербайжан: uçuşların plan cədvəli
3. Қырғыз: пландык учуу таблицасы
4. Өзбек: rejalashtirilgan parvozlar jadvali
5. Түрік: planlanan uçuş tablosu
6. Ағылшын: planned flight schedule
7. Испан: tabla planificada de vuelos
8. Неміс: geplante Flugtabelle
9. Француз: tableau de bord des vols
10. Бекітілген нұсқасы: таблица – кесте (2018).
11. Заңнамадағы қолданысы: ұшудың, жоспарлы, кесте.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плановая таблица полетов» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшудың жоспарлы кестесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 451. | жедел-қызметтік іс-қимылды жоспарлау | планирование оперативно-служебной деятельности | планирование оперативно-служебной деятельностижедел-қызметтік іс-қимылды жоспарлауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел қызметтік іс-қимылды жоспарлау – жүктелген міндеттерді шешу реттілігін анықтау, кадрлық, қаржылық, материалдық-техникалық және басқа да ресурстарды пайдаланудың біркелкілігі мен қалыптылығын қамтамасыз ету негізінде күштер мен құралдарды тиімді пайдалануға қол жеткізу арқылы оны жетілдіруді мақсат ету.
Оперативный - (лат. operatio – іс-әрекет).
2. Әзербайжан: əməliyyat-xidməti fəaliyyətin planlaşdırılması
3. Қырғыз: ыкчам-кызматтык ишти пландаштыруу
4. Өзбек: operativ va xizmat faoliyatini rejalashtirish
5. Түрік: operasyonel ve hizmet faaliyetlerinin planlanması
6. Ағылшын: planning of operational and service activities
7. Испан: planificación de la actuación profesional
8. Неміс: planung der operativen und Bürotätigkeit
9. Француз: planification du comportement professionnel
10. Бекітілген нұсқасы: оперативно-служебная деятельность - жедел-қызметтік жұмыс (құқық) (2008).
11. Заңнамадағы қолданысы: жедел, қызметтік, іс-қимыл, жоспарлау.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «планирование оперативно-служебной деятельности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел қызметтік іс-қимылды жоспарлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 452. | қарсы барлау шаралары жоспары; қарсы барлау іс-шаралары жоспары | план контрразведывательных мероприятий | план контрразведывательных мероприятийқарсы барлау шаралары жоспары; қарсы барлау іс-шаралары жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы барлау іс-шаралары жоспары – қауіпсіздік қызметі, жандармерия және полицияның жау барлауына қарсы әрекет ету үшін жүзеге асыратын шаралардың жоспары.
2. Әзербайжан: əks-kəşfiyyat tədbirləri planı
3. Қырғыз: контрчалгындоо иш-чараларынын планы
4. Өзбек: kontrrazvedka tadbirlari rejasi
5. Түрік: karşı istihbarat faaliyetleri planı
6. Ағылшын: plan of counterintelligence activities
7. Испан: plan de contrainteligencia
8. Неміс: plan für Spionageabwehrmaßnahmen
9. Француз: plan de contre-espionnage
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: контрразведывательные мероприятия - қарсы барлау іс-шаралары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «план контрразведывательных мероприятий» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы барлау іс-шаралары жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 453. | орта мерзімді кезеңге арналған іс-шаралар жоспары | план мероприятий на среднесрочный период | план мероприятий на среднесрочный периодорта мерзімді кезеңге арналған іс-шаралар жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ортамерзімді кезеңге арналған іс-шаралар жоспары – ұзақмерзімді даму бағдарламасында белгіленген мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған іс-шараларды белгілі бір реттілікпен әзірлеуді қамтамасыз ететән жоспар түрі.
Период - (еж.грек.. περίοδος - шеңбер, айналма жол; айналу).
2. Әзербайжан: orta müddətli dövr üçün tədbirlər planı
3. Қырғыз: орто мөөнөттүү мезгилге иш-чаралар планы
4. Өзбек: o`rta muddatli tadbirlar rejasi
5. Түрік: orta dönem için etkinlik planı
6. Ағылшын: action plan for the medium-term period
7. Испан: plan de actividades a mediano plazo
8. Неміс: mittelfristiger Aktionsplan
9. Француз: plan d`action à moyen terme
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: орта мерзімді кезеңге арналған, іс-шаралар жоспары.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «план мероприятий на среднесрочный период» сөз тіркесі қазақ тілінде «ортамерзімді кезеңге арналған іс-шаралар жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 454. | арнайы мақсаттағы алаң | площадка целевого назначения | площадка целевого назначенияарнайы мақсаттағы алаңСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы мақсаттағы алаң – адамдардың қажеттілігін қамтамсыз ететін (көше, тротуар, жағалау, саябақ, жағажай және т.б.) немесе әскери, іскерлік мақсаттағы жер аумағы.
2. Әзербайжан: ünvanlı təyinat meydançası
3. Қырғыз: максаттуу көздөгөн жер
4. Өзбек: maqsadli sayt
5. Түрік: hedef oyun alanı
6. Ағылшын: target site
7. Испан: sitio de destino
8. Неміс: zielplattform
9. Француз: site cible
10. Бекітілген нұсқасы: целевое назначение - нысаналы мақсат (әділет) (2014); целевое назначение - нысаналы мақсат (2012-2015).
11. Заңнамадағы қолданысы: площадка целевого назначения - арнайы мақсаттағы алаң.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «площадка целевого назначения» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы мақсаттағы алаң» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 455. | лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі | подвид лицензируемого вида деятельности | подвид лицензируемого вида деятельностилицензияланатын қызмет түрінің кіші түріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі –
бір лицензия аясында тиісті лицензияланатын қызмет түрін нақтылау.
Лицензируемый - (лат. liсentia – құқық).
2. Әзербайжан: lisenziyalaşdırılan fəaliyyət növünün yarımnövü
3. Қырғыз: лицензиялануучу иштин түрчөлөрү
4. Өзбек: litsenziyalanadigan faoliyatning kichik turlari
5. Түрік: lisanslı faaliyetin bir alt türü
6. Ағылшын: subspecies of the licensed type of activity
7. Испан: subespecie de actividad licenciada
8. Неміс: unterart der lizenzierten Aktivität
9. Француз: sous-espèce du type d`activité autorisé
10. Бекітілген нұсқасы: лицензия – лицензия (2017); лицензируемый вид деятельности - лицензияланатын қызмет түрі (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: подвид лицензируемого вида деятельности - лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подвид лицензируемого вида деятельности» сөз тіркесі қазақ тілінде «лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 456. | электрондық құжаттың түпнұсқасы; электрондық құжаттың төлнұсқасы | подлинник электронного документа | подлинник электронного документаэлектрондық құжаттың түпнұсқасы; электрондық құжаттың төлнұсқасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық құжаттың төлнұсқасы – электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілтін пайдаланып жасалған электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған (қол қойылған), бастапқыда электрондық құжат форматында қалыптастырылған және қағазда бастапқы түпнұсқасы жоқ құжат.
Электронный - (еж.грек. ἤλεκτρον - электр, жылтыр металл; кәріптас).
Документ – (нем. dokument, лат. documentum - үлгі, куәлік, дәлел).
2. Әзербайжан: elektron sənədin əsli
3. Қырғыз: электрондук документтин түп нускасы
4. Өзбек: elektron hujjatning asl nusxasi
5. Түрік: elektronik belgenin orijinali
6. Ағылшын: the original of the electronic document
7. Испан: documento electrónico original
8. Неміс: das Original eines elektronischen Dokuments
9. Француз: original du document électronique
10. Бекітілген нұсқасы: подлинник - түпнұсқа (линг)/(іс жүрг.) (1971-1981); подлинник документа- документ түпнұсқасы (іс жүрг.) (1971-1981); подлинник - төлнұсқа (іс жүргізу) (2010); подлинник – төлнұсқа (2016); документ - құжат (іс жүргізу) (1990). Электронный документ - электрондық құжат (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: подлинник электронного документа - электрондық құжаттың түпнұсқасы.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подлинник электронного документа» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық құжаттың төлнұсқасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 457. | субмодуль; шағын модуль; ішмодуль | подмодуль | подмодульсубмодуль; шағын модуль; ішмодульСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шағын модуль, субмодуль, ішмодуль – модуль дизайнының оңай ауыстырылатын шағын элементі, оның қосымша мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған. Субмодуль, әдетте, модульдің функционалдығын толықтырады және модульге қатысты функционалды тәуелді бөлік болып табылады.
Модуль - (лат. modulus - кішкентай өлшем).
2. Әзербайжан: submodul
3. Қырғыз: подмодул
4. Өзбек: submodule
5. Түрік: alt modül
6. Ағылшын: submodule
7. Испан: submódulo
8. Неміс: Submodul
9. Француз: sous-module
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Подмодуль» сөз қазақ тілінде «шағын модуль» сөз тіркесімен немесе «субмодуль», «ішмодуль» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 458. | қылмыс жасалуына сезіктілер; қылмыс жасалуына күдіктілер | подозреваемый в совершении преступления | подозреваемый в совершении преступленияқылмыс жасалуына сезіктілер; қылмыс жасалуына күдіктілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қылмыс жасалуына күдіктілер – оқиға орнында ұсталып, өзіне қатысты қылмыстық қудалаудың бастапқы сатысында тұрған қылмыстық процеске қатысушы.
2. Әзербайжан: cinayət törətməkdə şübhəli bilinən şəxs
3. Қырғыз: кылмышка шектүү
4. Өзбек: jinoyat sodir etganlikda gumon qilinuvchi
5. Түрік: suç şüphelisi
6. Ағылшын: criminal suspect
7. Испан: sospechoso del crimen
8. Неміс: krimineller Verdächtiger
9. Француз: suspect criminel
10. Бекітілген нұсқасы: подозреваемый – күдікті (2016); преступление - қылмыс (заң) (2010).
11. Заңнамадағы қолданысы: подозреваемый в совершении преступления - қылмыс жасалуына сезіктілер; қылмыс жасады деп күдіктенген.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подозреваемый в совершении преступления» сөз тіркесі қазақ тілінде «қылмыс жасалуына күдіктілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 459. | құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімшесі | подразделение документационного обеспечения | подразделение документационного обеспеченияқұжаттамалық қамтамасыз ету бөлімшесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімшесі – ұйымның басшысына тікелей бағынатын және жұмыстарды ұйымдастыруды, басшылықты, үйлестіруді, бақылауды және іске асыруды жүзеге асыратын дербес құрылымдық бөлімше (кеңсе, жалпы бөлім, хатшылық). Қызметті жеке қызметкер (хатшы-референт) де ұсына алады.
Документ – (нем. dokument, лат. documentum - үлгі, куәлік, дәлел).
2. Әзербайжан: sənədli təminat bölməsi
3. Қырғыз: документтик камсыздоо бөлүмү
4. Өзбек: hujjatlarni qo`llab-quvvatlash bo`limi
5. Түрік: dokümantasyon departmanı
6. Ағылшын: documentation support division
7. Испан: dependencia de documentación
8. Неміс: dokumentationsabteilung
9. Француз: division de la documentation
10. Бекітілген нұсқасы: подразделение – бөлімше (2020); обеспечение - қамтамасыз ету (мем. сатып алу) (1999); служба документационного обеспечения управления - басқаруды құжатнамалық қамтамасыз ету қызметі (2016).
11. Заңнамадағы қолданысы: подразделение документационного обеспечения - құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімшесі.
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подразделение документационного обеспечения» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімшесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 460. | бастамашы-бөлімше | подразделение-инициатор | подразделение-инициаторбастамашы-бөлімшеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бастамашы-бөлімше – өз қызметкерлерінің, бағдарламалары мен қызметтерінің мәдени құзыреттілігі мен сәйкестігін бағалайтын бөлімшелер.
2. Әзербайжан: təşəbbüskar bölmə
3. Қырғыз: демилгечи бөлүм
4. Өзбек: tashabbuskor birlik
5. Түрік: başlatıcı birim
6. Ағылшын: initiator division
7. Испан: unidad iniciadora
8. Неміс: einheit-Initiator
9. Француз: unité initiatrice
10. Бекітілген нұсқасы: подразделение – бөлімше (2020); инициатор – бастамашы (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: подразделение – бөлімше; инициатор – бастамашы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подразделение-инициатор» сөзі қазақ тілінде «бастамашы-бөлімше» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 461. | ақпараттық қауіпсіздік бөлімшесі | подразделение информационной безопасности | подразделение информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздік бөлімшесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздік бөлімшесі – ұйымның ақпараттық қауіпсіздік мәселелерін шешумен айналысатын кәсіпорынның дербес бөлімшесі.
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi bölməsi
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук бөлүмү
4. Өзбек: axborot xavfsizligi bo`limi
5. Түрік: bilgi güvenliği birimi
6. Ағылшын: information security division
7. Испан: división de seguridad de la información
8. Неміс: abteilung für Informationssicherheit
9. Француз: division de la sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: подразделение – бөлімше (2020); информационная безопасность – ақпараттық қауіпсіздік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: подразделение – бөлімше; информационная безопасность – ақпараттық қауіпсіздік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подразделение информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздік бөлімшесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 462. | нұқсан келтіру акциясы; зиянкестік акция | подрывная акция | подрывная акциянұқсан келтіру акциясы; зиянкестік акцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Нұқсан келтіру акциясы, зиянкестік акция (лат. actio «іс-әрекет, сөз сөйлеу») – Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін қоғамдық қатынастар.
2. Әзербайжан: təxribat aksiyası
3. Қырғыз: диверсиялык акция
4. Өзбек: buzg`unchilik harakati
5. Түрік: yıkıcı eylem
6. Ағылшын: subversive action
7. Испан: acción subversiva
8. Неміс: subversive Aktion
9. Француз: action subversive
10. Бекітілген нұсқасы: подрывная деятельность – зиянкестік әрекет (әскери іс); акция – акция (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: подрывная акция - нұқсан келтіру акциясы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «подрывная акция» сөз тіркесі қазақ тілінде «нұқсан келтіру акциясы» немесе «зиянкестік акция» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 463. | шекаралық қызмет | пограничная деятельность | пограничная деятельностьшекаралық қызметСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара қызметі – мемлекеттік шекара құбылысына байланысты белгілі бір қоғамдағы және әртүрлі әлеуметтік топтар арасындағы қатынастарды реттеуге бағытталған мемлекеттік басқару түрі.
2. Әзербайжан: sərhəd fəaliyyəti
3. Қырғыз: чек ара иши
4. Өзбек: chegara faoliyati
5. Түрік: sınır faaliyetleri
6. Ағылшын: border activities
7. Испан: actividades fronterizas
8. Неміс: grenzaktivität
9. Француз: activités frontalières
10. Бекітілген нұсқасы: пограничная операция – шекаралық операция (2020); деятельность – іс-әрекет, қызмет (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: пограничная деятельность - шекаралық қызмет
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пограничная деятельность» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара қызметі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 464. | Қазақстан Республикасының шекаралық кеңістігі | пограничное пространство Республики Казахстан | пограничное пространство Республики КазахстанҚазақстан Республикасының шекаралық кеңістігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстан Республикасының шекара кеңістігі – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекара сызығы және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекара сызығынан шекаралық аймақтың немесе шекаралық белдеудің сыртқы шегіне дейінгі жер белдеуі, ал ол белгіленбесе - әкімшілік-аумақтық бірліктің сыртқы шегіне дейінгі жер өңірі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумақтық сулары (теңізі), ішкі сулары, континенттік қайраңы және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттерінің аумағы.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikasının sərhəd məkanı
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын Чек ара мейкиндиги
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasining chegara maydoni
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti sınır alanı
6. Ағылшын: border area of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: espacio fronterizo de la República de Kazajstán
8. Неміс: grenzraum der Republik Kasachstan
9. Француз: espace frontalier de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы: пограничное следопытство - шекаралық iз кесу (2020); пространство – кеңістік (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: пограничное пространство Республики Казахстан - Қазақстан Республикасының шекара кеңістігі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пограничное пространство Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының шекара кеңістігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 465. | шекара белгілері | пограничные знаки | пограничные знакишекара белгілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара белгілері – сызықта немесе мемлекеттік шекараның екі жағы бойынша орнатылған, жергілікті жерде мемлекеттік шекараның сызығынан өтуін көрсететін белгілер.
2. Әзербайжан: çəmənlik
3. Қырғыз: шалбаа
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: çayırcılık
6. Ағылшын: meadow farming
7. Испан: pradera
8. Неміс: Wiesenzucht
9. Француз: praticulture
10. Бекітілген нұсқасы: пограничные войска – шекара әскерлерi (2020); дорожные знаки – жол белгілері (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: пограничные знаки - шекара белгілері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пограничные знаки» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара белгілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 466. | шекаралық қарулы жанжал; шекарадағы қарулы жанжал | пограничный вооруженный конфликт | пограничный вооруженный конфликтшекаралық қарулы жанжал; шекарадағы қарулы жанжалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекарадағы қарулы жанжал – мемлекеттің шекаралық кеңістігіндегі қарсы тұратын тараптар арасындағы қарулы жанжал.
2. Әзербайжан: sərhəd Silahlı münaqişəsi
3. Қырғыз: чек арадагы куралдуу чыр-чатак
4. Өзбек: chegara qurolli to`qnashuvi
5. Түрік: sınır silahlı çatışması
6. Ағылшын: border armed conflict
7. Испан: conflicto armado fronterizo
8. Неміс: bewaffneter Grenzkonflikt
9. Француз: conflit armé frontalier
10. Бекітілген нұсқасы: вооруженный конфликт – қарулы жанжал (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: шекаралық қарулы жанжал
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пограничный вооруженный конфликт» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекарадағы қарулы жанжал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 467. | өрт | пожар | пожарөртСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өрт – адам өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекет мүдделеріне зиян келтіретін бақылаусыз жану.
2. Әзербайжан: yanğın
3. Қырғыз: өрт
4. Өзбек: yong`in
5. Түрік: yangın
6. Ағылшын: fire
7. Испан: incendio
8. Неміс: Feuer
9. Француз: incendie
10. Бекітілген нұсқасы: объект пожара – өрт нысанасы (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: пожар - өрт
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пожар» сөзі қазақ тілінде «өрт» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 468. | өрт қауiпсiздiгi | пожарная безопасность | пожарная безопасностьөрт қауiпсiздiгiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өрт қауiпсiздiгi – өрттен адамдардың, мүліктің, жеке меншіктің, қоғамның және мемлекеттің қорғалған жай-күйі.
2. Әзербайжан: yanğin təhlükəsizliyi
3. Қырғыз: өрт коопсуздугу
4. Өзбек: yong`in xavfsizligi
5. Түрік: yangın güvenliği
6. Ағылшын: fire safety
7. Испан: seguridad contra incendios
8. Неміс: Brandsicherheit
9. Француз: sécurité incendie
10. Бекітілген нұсқасы: пожарная безопасность - өрт қауіпсіздігі (әскери іс)
11. Заңнамадағы қолданысы: пожарная безопасность - өрт қауiпсiздiгi
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пожарная безопасность» сөз тіркесі қазақ тілінде «өрт қауiпсiздiгi» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 469. | іздеу тобы | поисковая группа | поисковая группаіздеу тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Іздеу тобы – құқық бұзушыларды іздестіру, қудалау және ұстау үшін тағайындалатын шекаралық наряд, оның құрамына, әдетте, іздестіру иті бар кинолог-маман енгізіледі, қажет болған жағдайларда шекара маңы аумағының тұрғындары арасынан жасақшылар, сондай-ақ жолсеріктер тартылуы мүмкін және байланыс құралдарымен, учаскенің кодталған схемасымен немесе картамен қамтамасыз етіледі.
2. Әзербайжан: axtarış qrupu
3. Қырғыз: издөө тобу
4. Өзбек: qidiruv guruhi
5. Түрік: arama grubu
6. Ағылшын: search group
7. Испан: grupo de búsqueda
8. Неміс: Suchtrupp
9. Француз: groupe de recherche
10. Бекітілген нұсқасы: поисковая система – іздеу жүйесі (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: поисковая – іздестіру, группа – топ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «поисковая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «іздеу тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 470. | іздеу іс-шарасы | поисковое мероприятие | поисковое мероприятиеіздеу іс-шарасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Іздеу іс-шарасы – үй-жайларды арнайы тексеру, яғни ақпаратты жасырын алуға арналған электрондық құрылғыларды анықтау.
2. Әзербайжан: axtarış tədbiri
3. Қырғыз: издөө иш-чарасы
4. Өзбек: qidiruv hodisasi
5. Түрік: arama etkinliği
6. Ағылшын: search event
7. Испан: evento de búsqueda
8. Неміс: suchaktion
9. Француз: activité de recherche
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016); запрос поисковый – іздестіру сұрау салу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: поисковый – іздестіру; мероприятие – іс-шара
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «поисковое мероприятие» сөз тіркесі қазақ тілінде «іздеу іс-шарасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 471. | далалық шығу | полевой выход | полевой выходдалалық шығуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Далалық шығу – далалық жағдайларда жауынгерлік, жұмылдыру жəне жедел дайындық бағдарламалары бойынша сабақтар, сондай-ақ Қарулы Күштердің, басқа да əскерлер мен əскери құралымдардың мүддесінде арнайы далалық жұмыстарды орындау.
2. Әзербайжан: Sahə çıxışı
3. Қырғыз: талаа чыгышы
4. Өзбек: dala chiqishi
5. Түрік: saha çıkışı
6. Ағылшын: field output
7. Испан: salida de campo
8. Неміс: feldausgang
9. Француз: sortie sur le terrain
10. Бекітілген нұсқасы: полевой штаб – далалық штаб (2020); выход – шығу (2015); аналоговый выход – аналогтық шығыс (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: полевой – далалық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «полевой выход» сөз тіркесі қазақ тілінде «далалық шығу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 472. | ұшу тапсырмасы | полетное задание | полетное заданиеұшу тапсырмасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу тапсырмасы – авиация тегінің жауынгерлік дайындық (ұшу, оқу-жаттығу ұшу) курсымен айқындалған немесе командирдің (бастықтың) ұшқышқа берген әуе кемесінің ұшып шығуынан бастап қонуына дейінгі ұшуға тапсырма.
2. Әзербайжан: uçuş tapşırığı
3. Қырғыз: учуу тапшырмасы
4. Өзбек: uchish vazifasi
5. Түрік: uçuş görevi
6. Ағылшын: flight assignment
7. Испан: misión de vuelo
8. Неміс: flugaufgabe
9. Француз: mission de vol
10. Бекітілген нұсқасы: полетное задание - ұшу тапсырмасы (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: полетное задание - ұшу тапсырмасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «полетное задание» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу тапсырмасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 473. | полиграмма | полиграмма | полиграммаполиграммаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Полиграмма (поли + гр. gramma жазба, кескін) – әріптер тобын құруға арналған құрылмалық сұлба.
2. Әзербайжан: poliqram
3. Қырғыз: котормо
4. Өзбек: poligram
5. Түрік: polygram
6. Ағылшын: polygram
7. Испан: poligrama
8. Неміс: polygramm
9. Француз: polygramme
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Полиграмма» сөзі қазақ тілінде «полиграмма» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 474. | жауапкершілік белдеуі | полоса ответственности | полоса ответственностижауапкершілік белдеуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жауапкершілік белдеуі – әскери құрылымдарға күзету міндеті жүктелген аумақтың шегі.
2. Әзербайжан: məsuliyyət zolağı
3. Қырғыз: жоопкерчилик тилкеси
4. Өзбек: mas`uliyat guruhi
5. Түрік: sorumluluk şeridi
6. Ағылшын: band of responsibility
7. Испан: raya de responsabilidad
8. Неміс: haftungsstreifen
9. Француз: bande de responsabilité
10. Бекітілген нұсқасы: полоса – жолақ (2020); ответственность – жауапкершілік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: полоса – белдеу; ответственность – жауапкершілік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «полоса ответственности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жауапкершілік белдеуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 475. | белгіленген қону алаңы | посадочная площадка обозначенная | посадочная площадка обозначеннаябелгіленген қону алаңыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белгіленген қону алаңы – қажет болған кезде ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарымен жарақтандырылған алдын ала таңдалған немесе ӘК-ның ұшып көтерілуі және қонуы үшін жарамды, өз координаталары, таңбалануы бар жер учаскесі, су немесе өзге де жазықтық.
2. Әзербайжан: enmə meydançası qeyd edildi
3. Қырғыз: белгиленген конуу аянты
4. Өзбек: belgilangan qo`nish maydonchasi
5. Түрік: belirlenmiş iniş pisti
6. Ағылшын: landing site designated
7. Испан: plataforma de aterrizaje designada
8. Неміс: landeplatz ausgeschildert
9. Француз: aire d`atterrissage désignée
10. Бекітілген нұсқасы: посадочная площадка - қону алаңшасы, қону алаңқайы (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: посадочная площадка обозначенная - белгіленген қону алаңы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «посадочная площадка обозначенная» сөз тіркесі қазақ тілінде «белгіленген қону алаңы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 476. | жұмыс бірізділігі; жұмыс тізбектілігі | последовательность работы | последовательность работыжұмыс бірізділігі; жұмыс тізбектілігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмыс тізбектілігі – жұмыс арасындағы өзара әрекеттесуді анықтау және құжаттау.
2. Әзербайжан: iş ardıcıllığı
3. Қырғыз: иштин ырааттуулугу
4. Өзбек: ish ketma-ketligi
5. Түрік: iş sırası
6. Ағылшын: the sequence of work
7. Испан: secuencia de trabajo
8. Неміс: Betriebsfolge
9. Француз: séquence de travail
10. Бекітілген нұсқасы: последовательность – дәйектілік (1971-1981); последовательность прямая - тура тізбектілік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: последовательность – реттілік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «последовательность работы» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмыс тізбектілігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 477. | радиоэлектрондық және радиотехникалық барлау бекеті | пост радиоэлектронной и радиотехнической разведки | пост радиоэлектронной и радиотехнической разведкирадиоэлектрондық және радиотехникалық барлау бекетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радиоэлектрондық және радиотехникалық барлау бекеті – электрмагниттік сәулеленуді қабылдау және талдау негізінде барлау ақпаратын жинау тәртібін жүзеге асыру бекеті.
2. Әзербайжан: post-radioelektron və radiotexniki kəşfiyyat
3. Қырғыз: радиоэлектрондук жана радиотехникалык чалгындоо посту
4. Өзбек: elektron va radiotexnika razvedkasi posti
5. Түрік: elektronik ve elektronik istihbarat sonrası
6. Ағылшын: post of radio-electronic and radio-technical intelligence
7. Испан: puesto de inteligencia electrónica y electrónica
8. Неміс: post für elektronische und elektronische Aufklärung
9. Француз: poste de renseignement électronique et radio
10. Бекітілген нұсқасы: пост – пост (2020); пост – бекет (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: радиоэлектронная и радиотехническая разведка – радиотехникалық және радиоэлектрондық барлау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пост радиоэлектронной и радиотехнической разведки» сөз тіркесі қазақ тілінде «радиоэлектрондық және радиотехникалық барлау бекеті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 478. | тұрақты пост | постоянный пост | постоянный посттұрақты постСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұрақты бекет – біреуді, бір нәрсені байқауға болатын немесе біреуді күзетуге болатын, үнемі бер жерде тұратын тұрақты бекет.
2. Әзербайжан: daimi post
3. Қырғыз: туруктуу орозо
4. Өзбек: doimiy xabar
5. Түрік: kalıcı oruç
6. Ағылшын: permanent post
7. Испан: puesto permanente
8. Неміс: ständiges Fasten
9. Француз: poste permanent
10. Бекітілген нұсқасы: постоянный – тұрақты (1999); пост – пост (2020); пост – бекет (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: постоянный – тұрақты
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «постоянный пост» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұрақты бекет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 479. | қолтаңбатану зерттеуі; қолжазутану зерттеуі | почерковедческое исследование | почерковедческое исследованиеқолтаңбатану зерттеуі; қолжазутану зерттеуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қолтаңбатану зерттеуі, қолжазутану зерттеуі – қолтаңбаны, қолжазба жазбаны қолдан жасауды (бұрмалауды) белгілейтін және орындаушыны сәйкестендіруге ықпал ететін криминалистикалық сараптама түрі.
2. Әзербайжан: əlyazma tədqiqatları
3. Қырғыз: колжазма изилдөө
4. Өзбек: qo`l yozuvi tadqiqotlari
5. Түрік: el yazısı çalışması
6. Ағылшын: handwriting research
7. Испан: estudio de escritura a mano
8. Неміс: handschriftliche Forschung
9. Француз: étude manuscrite
10. Бекітілген нұсқасы: почерковедческая экспертиза – қолжазу сараптамасы (заңтану); исследование – зерттеу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: исследование – зерттеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «постоянный пост» сөз тіркесі қазақ тілінде «қолтаңбатану зерттеуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 480. | пошталық жөнелтілімдер | почтовые отправления | почтовые отправленияпошталық жөнелтілімдерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пошта жөнелтілімдері – адресатқа жіберу және жеткізу үшін пошта кәсіпорнына тапсырылатын жөнелтілімдер.
2. Әзербайжан: poçt göndərişləri
3. Қырғыз: почта жөнөтүүлөрү
4. Өзбек: pochta jo`natmalari
5. Түрік: posta öğeleri
6. Ағылшын: postal items
7. Испан: correo
8. Неміс: Postsendungen
9. Француз: envoi postal
10. Бекітілген нұсқасы: международные почтовые отправления – халықаралық пошта жөнелтімдері (экономика және қаржы); отправление – жөнелтілім (2005); почта – пошта (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: почтовые отправления- пошта жөнелтілімдері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «почтовые отправления» сөз тіркесі қазақ тілінде «пошта жөнелтілімдері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 481. | құқықтық негіз | правовые основы | правовые основықұқықтық негізСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құқықтық негіз – қандай да бір заңды немесе жек тұлғаның құқықтарын қорғауға арналған кормативтік база.
2. Әзербайжан: hüquqi əsaslar
3. Қырғыз: укуктук негиздер
4. Өзбек: huquqiy asoslar
5. Түрік: yasal temeller
6. Ағылшын: legal framework
7. Испан: estructura jurídica
8. Неміс: Rechtsgrundlage
9. Француз: cadre juridique
10. Бекітілген нұсқасы: правовой акт – құқықтық акт (2016); основа – негіз (2003)
11. Заңнамадағы қолданысы: правовые основы налогообложения – салық салудың құқықтық негіздері (заңтану)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «правовые основы» сөз тіркесі қазақ тілінде «құқықтық негіз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 482. | терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі; лаңкестікке қарсы операцияның құқықтық режимі | правовой режим антитеррористической операции | правовой режим антитеррористической операциитерроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі; лаңкестікке қарсы операцияның құқықтық режиміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі – терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың жұмыс істеуінің айрықша режимі, бұл кезде терроризмге қарсы операция өткізілетін аймақта терроризмге қарсы операцияны өткізу кезеңіне жекелеген шаралар, азаматтардың, шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың құқықтары мен бостандықтарына, сондай-ақ заңды тұлғалардың құқықтарына уақытша шектеулер белгілеуге жол беріледі.
2. Әзербайжан: antiterror əməliyyatının hüquqi rejimi
3. Қырғыз: террорго каршы операциянын укуктук режими
4. Өзбек: terrorizmga qarshi operatsiyaning huquqiy rejimi
5. Түрік: terörle mücadele operasyonunun yasal rejimi
6. Ағылшын: legal regime of the anti-terrorist operation
7. Испан: régimen jurídico de la operación antiterrorista
8. Неміс: rechtliche Regelung der Antiterroristenoperation
9. Француз: régime juridique de l`opération antiterroriste
10. Бекітілген нұсқасы: административно-правовой режим – әкімшілік-құқықтық режим (2016); антитеррористическая операция – терроризмге қарсы операция (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: правовой режим антитеррористической операции - терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «правовой режим антитеррористической операции» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 483. | құжаттарды алдын ала қарау | предварительное рассмотрение документов | предварительное рассмотрение документовқұжаттарды алдын ала қарауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды алдын ала қарау – құжатталған белгімен аяқталуы тиіс іс жүргізу операцияларының бірі.
2. Әзербайжан: sənədlərin ilkin baxılması
3. Қырғыз: документтерди алдын ала кароо
4. Өзбек: hujjatlarni oldindan ko`rib chiqish
5. Түрік: belgelerin ön incelemesi
6. Ағылшын: preliminary examination of documents
7. Испан: examen preliminar de los documentos
8. Неміс: vorläufige Prüfung der Unterlagen
9. Француз: examen préliminaire des documents
10. Бекітілген нұсқасы: предварительное следствие – алдын ала тергеу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: рассмотрение документов – құжаттарды қарау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «предварительное рассмотрение документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды алдын ала қарау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 484. | қарсыластың өкілі | представитель противника | представитель противникақарсыластың өкіліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсыластың өкілі – қандай да бір дауласушы тараптардың сенім артқан адамы.
2. Әзербайжан: düşmən nümayəndəsi
3. Қырғыз: душмандын өкүлү
4. Өзбек: dushman vakili
5. Түрік: rakibin temsilcisi
6. Ағылшын: enemy representative
7. Испан: representante del enemigo
8. Неміс: vertreter des Gegners
9. Француз: représentant de l`adversaire
10. Бекітілген нұсқасы: представитель – өкіл (2002); закрывание противника – қарсыласты жабу (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: противник – қарсылас; представитель – өкіл
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «представитель противника» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыластың өкілі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 485. | оқытушы-жаттықтырушы | преподаватель-тренер | преподаватель-тренероқытушы-жаттықтырушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқытушы-жаттықтырушы (ағ. trainer, от train тәрбиелеу, үйрету) – оқытудың әртүрлі тәсілдерін, әдістері мен құралдарын, ақпараттық, сондай-ақ цифрлық білім беру ресурстарын қоса алғанда, заманауи білім беру технологияларын пайдалана отырып, оқу-жаттығу және тәрбие жұмысын жүргізетін маман.
2. Әзербайжан: müəllim-məşqçi
3. Қырғыз: окутуучу-машыктыруучу
4. Өзбек: o`qituvchi-murabbiy
5. Түрік: eğitmen-eğitmen
6. Ағылшын: teacher-trainer
7. Испан: tierras pequeñas
8. Неміс: lehrer-trainer
9. Француз: enseignant-formateur
10. Бекітілген нұсқасы: преподаватель – оқытушы (2016); интеллект тренера – жаттықтырушы зияты (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: преподаватель-тренер - жаттықтырушы – оқытушы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «преподаватель-тренер» сөзі қазақ тілінде «жаттықтырушы-оқытушы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 486. | қылмыстық ұйым | преступная организация | преступная организацияқылмыстық ұйымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қылмыстық ұйым – ең ауыр қылмыстар жасау үшін құрылған ұйымдасқан қылмыстық топ немесе ұйымдасқан қылмыстық топтардың бірлестігі.
2. Әзербайжан: cinayət təşkilatı
3. Қырғыз: кылмыш уюму
4. Өзбек: jinoiy tashkilot
5. Түрік: suç örgütü
6. Ағылшын: criminal organization
7. Испан: organización criminal
8. Неміс: kriminelle Organisation
9. Француз: organisation criminelle
10. Бекітілген нұсқасы: транснациональная преступная организация – трансұлттық қылмыстық ұйым (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: преступная организация - қылмыстық ұйым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «преступная организация» сөз тіркесі қазақ тілінде «қылмыстық ұйым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 487. | деструктивті діни ағым жақтаушылары | приверженцы деструктивного религиозного течения | приверженцы деструктивного религиозного течениядеструктивті діни ағым жақтаушыларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деструктивті діни ағым жақтаушылары – қоғамдық қауіпсіздікке, неке және отбасы институтына, адамның физикалық және психикалық денсаулығына қауіп төндірушілер.
2. Әзербайжан: destruktiv dini cərəyanın tərəfdarları
3. Қырғыз: деструктивдүү диний агымдын жактоочулары
4. Өзбек: buzg`unchi diniy oqim tarafdorlari
5. Түрік: yıkıcı dini akımın taraftarları
6. Ағылшын: adherents of a destructive religious trend
7. Испан: partidarios de una corriente religiosa destructiva
8. Неміс: anhänger einer destruktiven religiösen Strömung
9. Француз: adeptes d`un courant religieux destructeur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: религиозное течение – діни ағым (әдебиет және лингвистика); приверженец – жақтаушы (экономика және қаржы); деструктивный – деструктивтік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «приверженцы деструктивного религиозного течения» сөз тіркесі қазақ тілінде «деструктивті діни ағым жақтаушылары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 488. | шекара маңындағы аумақ; шекара маңы аумағы | приграничная территория | приграничная территорияшекара маңындағы аумақ; шекара маңы аумағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара маңы аумағы – адамдардың еркін қозғалысы және олардың шаруашылық қызметі шектелген мемлекет пен аумақтың шекарасы бойындағы жер белдеуі түріндегі жер учаскесі.
2. Әзербайжан: sərhəd ərazisi
3. Қырғыз: чек ара аймагы
4. Өзбек: chegara hududi
5. Түрік: sınır bölgesi
6. Ағылшын: border area
7. Испан: territorio fronterizo
8. Неміс: grenzgebiet
9. Француз: territoire frontalier
10. Бекітілген нұсқасы: торговля приграничная – шекара маңындағы сауда (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: приграничная территория - шекара маңы аумағы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «приграничная территория» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара маңы аумағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 489. | шекара маңындағы халық | приграничное население | приграничное населениешекара маңындағы халықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара маңындағы халық – екі мемлекеттің шекара маңындағы аудандарында тұрақты тұратын халық.
2. Әзербайжан: sərhədyanı əhali
3. Қырғыз: чек ара жанындагы калк
4. Өзбек: chegara aholisi
5. Түрік: sınır ötesi nüfus
6. Ағылшын: border population
7. Испан: población fronteriza
8. Неміс: Grenzbevölkerung
9. Француз: population frontalière
10. Бекітілген нұсқасы: население – халық (2005); торговля приграничная – шекара маңындағы сауда (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: приграничное население - шекара маңындағы халық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «приграничное население» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара маңындағы халық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 490. | барлау-бүлдіру іс-әрекетінің белгілері; барлау-нұқсан келтіру іс-әрекетінің белгілері | признаки разведывательно-подрывной деятельности | признаки разведывательно-подрывной деятельностибарлау-бүлдіру іс-әрекетінің белгілері; барлау-нұқсан келтіру іс-әрекетінің белгілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау-нұқсан келтіру іс-әрекетінің белгілері – барлау және (немесе) диверсиялық акциялардың жүргізілуі мүмкін екендігін куәландыратын іс-әрекеттердің, оқиғалардың, процестер мен құбылыстардың айрықша белгілері.
2. Әзербайжан: kəşfiyyat-pozuculuq fəaliyyətinin əlamətləri
3. Қырғыз: чалгындоо-диверсиялык иштин белгилери
4. Өзбек: razvedka va buzg`unchilik faoliyatining belgilari
5. Түрік: istihbarat ve yıkıcı faaliyet belirtileri
6. Ағылшын: signs of intelligence and subversive activity
7. Испан: signos de actividades de inteligencia y subversión
8. Неміс: anzeichen für Aufklärungs-subversive Aktivitäten
9. Француз: signes d`activités de renseignement et de Subversion
10. Бекітілген нұсқасы: диагностические признаки – диагностикалық белгілер (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: признаки разведывательно-подрывной деятельности - барлау-нұқсан келтіру әрекетінің белгілері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «признаки разведывательно-подрывной деятельности» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау-нұқсан келтіру әрекетінің белгілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 491. | терроризм актісін жасауға шақыру;
лаңкестік актісін жасауға шақыру | призыв к совершению акта терроризма | призыв к совершению акта терроризматерроризм актісін жасауға шақыру;
лаңкестік актісін жасауға шақыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризм актісін жасауға шақыру – жеке тұлғаның терроризм актісін жасауға итермелеу мақсатында оның санасына, еркі мен мінез-құлқына әсер ететін, жария түрде айтылған немесе таратылатын ақпараттық материалда көрсетілген өтініш.
2. Әзербайжан: terror aktının törədilməsinə çağırış
3. Қырғыз: терроризм актысын жасоого чакыруу
4. Өзбек: terrorizm harakatini amalga oshirishga chaqirish
5. Түрік: terör eylemi için çağrı
6. Ағылшын: a call to commit an act of terrorism
7. Испан: llamamiento a la Comisión de un acto de terrorismo
8. Неміс: aufruf zur Begehung eines terroristischen Aktes
9. Француз: appel à commettre un acte de terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: терроризм – террорлық, лаңкестік (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: призыв – шақыру; акт терроризма – терроризм актісі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «призыв к совершению акта терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризм актісін жасауға шақыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 492. | парашютті қолдану | применение парашюта | применение парашютапарашютті қолдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Парашют қолдану (фр. parachute, гр. para – қарсы, фр. chute – құлау) – аспалы жүйе немесе жүк ілмектермен бекітілген матадан немесе басқа жұмсақ материалдан жасалған қолшатыр тәрізді құрылғыны пайдалану.
2. Әзербайжан: paraşüt tətbiqi
3. Қырғыз: парашютту колдонуу
4. Өзбек: parashyutdan foydalanish
5. Түрік: paraşüt uygulaması
6. Ағылшын: application of the parachute
7. Испан: uso del paracaídas
8. Неміс: anwendung des Fallschirms
9. Француз: application de parachute
10. Бекітілген нұсқасы: парашют – парашют (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: применение парашютов – парашют қолдану (көлік және қатынас жолдары)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «применение парашюта» сөз тіркесі қазақ тілінде «парашют қолдану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 493. | зиян (нұқсан) келтіруші | причинитель вреда (ущерба) | причинитель вреда (ущерба)зиян (нұқсан) келтірушіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зиян (залал) келтіруші – қандай бір істің орындалуына кері әсерін тигізуші адам.
2. Әзербайжан: zərər vuranın (zərərin)
3. Қырғыз: зыян (зыян)алып келүүчү
4. Өзбек: zarar etkazuvchi (zarar)
5. Түрік: zarar veren (zarar veren)
6. Ағылшын: the causer of harm (damage)
7. Испан: causante del daño(daño)
8. Неміс: verursacher des Schadens (Schaden)
9. Француз: auteur du (des)préjudice (s)
10. Бекітілген нұсқасы: вред – зиян (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: причинитель вреда - зиян келтіруші
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «причинитель вреда (ущерба)» сөз тіркесі қазақ тілінде «зиян (залал) келтіруші» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 494. | тексеру стансасы | проверочная станция | проверочная станциятексеру стансасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тексеру стансасы – жүкті, жеке құрамды және т.б. тексеруге арналған бекет.
2. Әзербайжан: yoxlama stansiyası
3. Қырғыз: текшерүү бекети
4. Өзбек: tekshirish stantsiyasi
5. Түрік: kontrol istasyonu
6. Ағылшын: verification station
7. Испан: estación de inspección
8. Неміс: kontrollstation
9. Француз: station de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: проверочный лист – тексеру парағы (2016); станция – станция, станса (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: станция – станция, проверочный – тексеру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «проверочная станция» сөз тіркесі қазақ тілінде «тексеру стансасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 495. | арандатушылық акция | провокационная акция | провокационная акцияарандатушылық акцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арандатушылық акция – адамдарды бір нәрсеге ашуландыруға немесе қарсылық білдіруге шақыратын әрекет.
2. Әзербайжан: təxribat aksiyası
3. Қырғыз: провокациялык акция
4. Өзбек: provokatsion harakat
5. Түрік: kışkırtıcı eylem
6. Ағылшын: provocative action
7. Испан: acción provocativa
8. Неміс: provokante Aktion
9. Француз: action provocatrice
10. Бекітілген нұсқасы: провокационный акт – арандатушылық акт (2016); акция – акция (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: провокационный – провокациялық; акция – акция
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «провокационная акция» сөз тіркесі қазақ тілінде «арандатушылық акция» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 496. | жедел жағдай дамуының болжамы | прогноз развития оперативной обстановки | прогноз развития оперативной обстановкижедел жағдай дамуының болжамыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жағдай дамуының болжамы – өткен және қазіргі мәліметтер негізінде болашақты болжау процесі. Бұл көбінесе тенденцияларды талдау арқылы жасалады.
2. Әзербайжан: əməliyyat şəraitinin inkişaf proqnozu
3. Қырғыз: ыкчам кырдаалды өнүктүрүүнү болжолдоо
4. Өзбек: operatsion vaziyatni rivojlantirish prognozi
5. Түрік: operasyonel durumun gelişiminin tahmini
6. Ағылшын: forecast of the development of the operational situation
7. Испан: pronóstico del entorno operacional
8. Неміс: prognose für die Entwicklung des operativen Umfelds
9. Француз: prévisions opérationnelles
10. Бекітілген нұсқасы: оперативная обстановка – жедел жағдай (2020); прогноз – болжам (2003); развитие – даму (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: оперативная обстановка – жедел жағдай
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «прогноз развития оперативной обстановки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жағдай дамуының болжамы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 497. | ұшу ауысымының ұзақтығы | продолжительность летной смены | продолжительность летной сменыұшу ауысымының ұзақтығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу ауысымының ұзақтығы – бірінші ұшудың басталуынан бастап соңғы әуе кемесінің қонуы аяқталғанға дейін есептелетін уақыт.
2. Әзербайжан: uçuş dəyişikliyinin müddəti
3. Қырғыз: учуу нөөмөтүнүн узактыгы
4. Өзбек: parvoz smenasining davomiyligi
5. Түрік: uçuş vardiyasının süresi
6. Ағылшын: duration of the flight shift
7. Испан: Duración del turno de vuelo
8. Неміс: dauer der Flugschicht
9. Француз: durée du poste de pilotage
10. Бекітілген нұсқасы: смена – ауысым (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: продолжительность летной смены - ұшу ауысымының ұзақтығы (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «продолжительность летной смены» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу ауысымының ұзақтығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 498. | жобалық қызмет | проектная деятельность | проектная деятельностьжобалық қызметСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жобалық қызмет – білім беру қызметінің түрі, оның негізгі міндеті жоба түрінде практикалық нәтижемен аяқталатын мерзім мен ресурстардың шектеулі жағдайында нақты мәселені шешу арқылы мақсатқа жетудің жобалық тәсілі.
2. Әзербайжан: layihə fəaliyyəti
3. Қырғыз: долбоордук иш-чаралар
4. Өзбек: loyiha faoliyati
5. Түрік: proje faaliyetleri
6. Ағылшын: project activities
7. Испан: actividades del proyecto
8. Неміс: projektaktivitäten
9. Француз: activités de projet
10. Бекітілген нұсқасы: документация проектная – жобалық құжаттама (2015); деятельность – іс-әрекет, қызмет (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: деятельность – қызмет, проектный – жобалық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «проектная деятельность» сөз тіркесі қазақ тілінде «жобалық қызмет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 499. | жобалық команда; жоба тобы | проектная команда | проектная командажобалық команда; жоба тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоба тобы – жобаны іске асыру мақсатында Тапсырыс беруші тарапынан жоба басшысының бірыңғай басшылығымен біріктірілген Тапсырыс беруші қызметкерлерінің тобы.
2. Әзербайжан: layihə komandası
3. Қырғыз: долбоордун командасы
4. Өзбек: loyiha jamoasi
5. Түрік: proje ekibi
6. Ағылшын: project team
7. Испан: equipo de proyecto
8. Неміс: projektteam
9. Француз: équipe de conception
10. Бекітілген нұсқасы: команда – команда (2015); документация проектная – жобалық құжаттама (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: проектный – жобалық; команда – команда
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «проектная команда» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоба тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 500. | терроризм идеяларын насихаттау; лаңкестік идеяларын насихаттау | пропаганда идей терроризма | пропаганда идей терроризматерроризм идеяларын насихаттау; лаңкестік идеяларын насихаттауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризм идеяларын насихаттау (лат. terror — «қоқыныш», «үрей») – адамның терроризм идеологиясын, оның тартымдылығына сенімділігін не террористік қызметті жүзеге асыруға жол берілетіндігі туралы идеясын қалыптастыруға бағытталған материалдарды және (немесе) ақпаратты тарату жөніндегі қызмет.
2. Әзербайжан: terrorizm ideyalarının təbliği
3. Қырғыз: терроризм идеяларын үгүттөө
4. Өзбек: terrorizm g`oyalarini targ`ib qilish
5. Түрік: terörizm fikirlerinin propagandası
6. Ағылшын: propaganda of the ideas of terrorism
7. Испан: promoción del terrorismo
8. Неміс: propaganda für Ideen des Terrorismus
9. Француз: propagande terroriste
10. Бекітілген нұсқасы: пропаганда – насихат (2016); терроризм – террорлық, лаңкестік (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: терроризм – терроризм; пропаганда – насихаттау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пропаганда идей терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризм идеяларын насихаттау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 501. | қарапайым пилотаж | простой пилотаж | простой пилотажқарапайым пилотажСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарапайым пилотаж (фр. pilotage, piloter — ұшақты басқару) – әуе кемесімен пилотаж фигураларын орындай отырып маневр жасау.
2. Әзербайжан: sadə pilotaj
3. Қырғыз: жөнөкөй учуу
4. Өзбек: oddiy aerobatika
5. Түрік: basit akrobasi
6. Ағылшын: simple aerobatics
7. Испан: acrobacias aéreas simples
8. Неміс: einfaches Kunstflug
9. Француз: voltige simple
10. Бекітілген нұсқасы: пилотаж – пилотаж (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: простой пилотаж - қарапайым пилотаж (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «простой пилотаж» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарапайым пилотаж» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 502. | қарсы тұрушы тараптар | противоборствующие стороны | противоборствующие сторонықарсы тұрушы тараптарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсы тұрушы тараптар – бір-біріне қарсы белсенді (шабуыл немесе қорғаныс) әрекеттерді тікелей жасайтын жанжалға қатысушылар.
2. Әзербайжан: qarşıdurma tərəfləri
3. Қырғыз: карама-каршы тараптар
4. Өзбек: qarama-qarshi tomonlar
5. Түрік: karşıt taraflar
6. Ағылшын: opposing sides
7. Испан: lados opuestos
8. Неміс: gegnerische Parteien
9. Француз: belligérants
10. Бекітілген нұсқасы: противоборство – тайталас (1971-1981); заинтересованные стороны – мүдделі тараптар (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: стороны – тараптар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «противоборствующие стороны» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсы тұрушы тараптар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 503. | бұрқаққа қарсы жұмыстар; фонтанға қарсы жұмыстар; субұрқаққа қарсы жұмыстар; | противофонтанные работы | противофонтанные работыбұрқаққа қарсы жұмыстар; фонтанға қарсы жұмыстар; субұрқаққа қарсы жұмыстар;Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фонтанға қарсы жұмыстар – адамдарды, материалдық құндылықтарды құтқару және ұңғыма сағасы арқылы қатпарлы сұйықтықтардың бақылаусыз ағып кетуінің қауіпті факторларының әсер ету ықтималдығын төмендету жөніндегі іс-қимылдар.
2. Әзербайжан: fəvvarəyə qarşı işlər;
3. Қырғыз: фонтандарга каршы чыгармалар;
4. Өзбек: fontanga karsa jыmystar;
5. Түрік: çeşmelere karşı işler;
6. Ағылшын: anti - spontaneous works
7. Испан: obras contra incendios
8. Неміс: entgegen montierte Arbeiten
9. Француз: contre-performance
10. Бекітілген нұсқасы: фонтан – фонтан (2014)
11. Заңнамадағы қолданысы: противофонтанные работы - бұрқаққа қарсы жұмыстар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «противоборствующие стороны» сөз тіркесі қазақ тілінде «фонтанға қарсы жұмыстар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 504. | кәсіби апаттық-құтқару қызметі; кәсіби авариялық- құтқару қызметі | профессиональная аварийно-спасательная служба | профессиональная аварийно-спасательная службакәсіби апаттық-құтқару қызметі; кәсіби авариялық- құтқару қызметіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кәсіби апаттық-құтқару қызметі – қауіпті өндірістік объектілерде тау-кен құтқару, газдан құтқару жұмыстарын, бұрқаққа қарсы жұмыстарды жүргізуге арналған авариялық-құтқару қызметі.
2. Әзербайжан: peşəkar qəza-xilasetmə xidməti
3. Қырғыз: кесиптик өзгөчө кырдаалдар жана куткаруу кызматы
4. Өзбек: professional qutqaruv xizmati
5. Түрік: profesyonel acil kurtarma hizmeti
6. Ағылшын: professional emergency rescue service
7. Испан: Servicio de emergencia profesional
8. Неміс: professioneller Rettungsdienst
9. Француз: service de secours professionnel
10. Бекітілген нұсқасы: служба аварийно-спасательная – авариялық-құтқару қызметі (2016); профессиональный праздник – кәсіби мереке (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: профессиональная аварийно-спасательная служба - кәсіби авариялық-құтқару қызметі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профессиональная аварийно-спасательная служба» сөз тіркесі қазақ тілінде «кәсіби апаттық-құтқару қызметі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 505. | кәсіби практика | профессиональная практика | профессиональная практикакәсіби практикаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кәсіби практика – болашақ кәсіби қызметпен байланысты жұмыстардың белгілі бір түрлерін орындау процесінде кәсіби дағдыларды, дағдылар мен құзыреттерді дамытуға бағытталған оқу іс-әрекетінің түрі.
2. Әзербайжан: professional təcrübə
3. Қырғыз: кесиптик практика
4. Өзбек: professional amaliyot
5. Түрік: profesyonel uygulama
6. Ағылшын: professional practice
7. Испан: práctica profesional
8. Неміс: professionelle Praxis
9. Француз: pratique professionnelle
10. Бекітілген нұсқасы: профессиональный праздник – кәсіби мереке (2016); духовная практика – рухани практика (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: профессиональная практика - кәсіби практика
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профессиональная практика» сөз тіркесі қазақ тілінде «кәсіби практика» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 506. | терроризм профилактикасы; терроризмнің алдын алу; лаңкестіктің алдын алу | профилактика терроризма | профилактика терроризматерроризм профилактикасы; терроризмнің алдын алу; лаңкестіктің алдын алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмнің алдын алу – террористік қызметті жүзеге асыруға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған шаралар кешенін қамтитын қызмет.
2. Әзербайжан: terrorizmin qarşısının alınması
3. Қырғыз: терроризмдин алдын алуу
4. Өзбек: terrorizmning oldini olish
5. Түрік: terörizmin önlenmesi
6. Ағылшын: prevention of terrorism
7. Испан: prevención del terrorismo
8. Неміс: Terrorismusprävention
9. Француз: prévention du terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: терроризм – террорлық, лаңкестік (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: профилактика – профилактика, алдын алу (көлік және қатынас жолдары)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профилактика терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмнің алдын алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 507. | профилактикалық жұмыс | профилактическая работа | профилактическая работапрофилактикалық жұмысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Профилактикалық жұмыс, алдын алу жұмысы – қолданыстағы мәселені жеңілдетуге немесе алдын алуға бағытталған кез келген жұмыс.
2. Әзербайжан: profilaktik iş
3. Қырғыз: профилактикалык иш
4. Өзбек: profilaktik ish
5. Түрік: önleyici çalışma
6. Ағылшын: preventive work
7. Испан: trabajo preventivo
8. Неміс: prophylaktische Arbeit
9. Француз: travail préventif
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: профилактические работы – профилактикалық жұмыстар (информатика және есептеуіш техника)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профилактическая работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «профилактикалық жұмыс» немесе «алдын алу жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 508. | алдын-алу іс шаралары | профилактические мероприятия | профилактические мероприятияалдын-алу іс шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алдын алу іс шаралары – ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының қызметі арқылы жұмыс істейтін, азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiнiң алдын алу жүйесі.
2. Әзербайжан: profilaktik tədbirlər
3. Қырғыз: профилактикалык иш-чаралар
4. Өзбек: profilaktika choralari
5. Түрік: önleyici tedbirler
6. Ағылшын: preventive measures
7. Испан: medidas preventivas
8. Неміс: Vorbeugungsmaßnahmen
9. Француз: mesures préventives
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятие – іс-шара (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: профилактические мероприятия - алдын-алу іс шаралары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «профилактические мероприятия» сөз тіркесі қазақ тілінде «алдын алу іс шаралары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +6 |
| 509. | процестік әрекеттер | процессуальные действия | процессуальные действияпроцестік әрекеттерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Процестік әрекеттер – Кодексте көзделген және оның ережелеріне сәйкес оған уәкілеттік берілген лауазымды адамдардың материалдар мен қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысында жасалатын іс-әрекеттері.
2. Әзербайжан: prosessual hərəkətlər
3. Қырғыз: процессуалдык аракеттер
4. Өзбек: protsessual harakatlar
5. Түрік: usul eylemleri
6. Ағылшын: procedural actions
7. Испан: actos procesales
8. Неміс: Prozesshandlungen
9. Француз: acte de procédure
10. Бекітілген нұсқасы: процессуальный – процестік (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: процессуальные действия- іс жүргізу әрекеттері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «процессуальные действия» сөз тіркесі қазақ тілінде «процестік әрекеттер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 510. | психотроптық заттар; психотроптық заттектер | психотропные вещества | психотропные веществапсихотроптық заттар; психотроптық заттектерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Психотроптық заттар (еж.гр. τροπικός — «ауыспалы, бұратын») – орталық жүйке жүйесінің қызметіне әсер ететін және психикалық күйдің өзгеруіне әкелетін заттар (немесе бірнеше заттардың қоспасы).
2. Әзербайжан: psixotrop maddələr
3. Қырғыз: психотроптук заттар
4. Өзбек: psixotrop moddalar
5. Түрік: psikotropik maddeler
6. Ағылшын: psychotropic substances
7. Испан: psicotrópico
8. Неміс: psychopharmaka
9. Француз: substances psychotropes
10. Бекітілген нұсқасы: вещество – заттек (2021), вещество - 1. заттегі, заттек; 2. заты, тіні (мед)(2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: психотропные вещества - психотроптық заттар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «психотропные вещества» сөз тіркесі қазақ тілінде «психотроптық заттар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 511. | шекара өкілдерінің кездесулер пункті, шекара өкілдерінің кездесу пункті | пункт встреч пограничных представителей | пункт встреч пограничных представителейшекара өкілдерінің кездесулер пункті, шекара өкілдерінің кездесу пунктіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шекара өкілдерінің кездесу пункті – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі Шекара өкілдерінің отырыстарын, сондай-ақ халықаралық кездесулерді ұйымдастыру және өткізу үшін пайдаланатын арнайы жабдықталған үй-жайлары бар жеке ғимарат.
2. Әзербайжан: sərhəd nümayəndələrinin görüş məntəqəsi
3. Қырғыз: чек ара өкүлдөрүнүн жолугушуу пункту
4. Өзбек: chegara vakillarining uchrashuv punkti
5. Түрік: sınır temsilcileri toplantı noktası
6. Ағылшын: border representatives meeting point
7. Испан: punto de reunión de los representantes fronterizos
8. Неміс: treffpunkt für Grenzbeamte
9. Француз: point de rencontre des agents frontaliers
10. Бекітілген нұсқасы: пограничные представители – шекара өкілдері (2020); пункт – пункт (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: пограничные представители – шекара өкілдері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пункт встреч пограничных представителей» сөз тіркесі қазақ тілінде «шекара өкілдерінің кездесу пункті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 512. | мемлекеттік авиацияны басқару пункті | пункт управления государственной авиацией | пункт управления государственной авиациеймемлекеттік авиацияны басқару пунктіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік авиацияны басқару пункті – операциялық әуе қозғалысы кезінде ӘК-ның ұшуын бақылау және басқару жөніндегі міндеттерді орындайтын командалық пункт, командалық-диспетчерлік пункт, старттық командалық пункт, авиацияны бағыттау пункті, уақытша (қосалқы) басқару пункті, әуедегі командалық пункт, авиацияны әуедегі бағыттау пункті.
2. Әзербайжан: Dövlət aviasiyasının idarəetmə məntəqəsi
3. Қырғыз: мамлекеттик авиацияны башкаруу пункту
4. Өзбек: davlat aviatsiyasini boshqarish punkti
5. Түрік: devlet havacılık kontrol noktası
6. Ағылшын: state aviation control point
7. Испан: centro de control de aviación estatal
8. Неміс: kontrollstelle für staatliche Luftfahrt
9. Француз: poste de contrôle de l`aviation d`état
10. Бекітілген нұсқасы: пункт – пункт (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: пункт управления государственной авиацией - мемлекеттік авиацияны басқару пункті
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пункт управления государственной авиацией» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік авиацияны басқару пункті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 513. | дерадикалдандыру бойынша жұмыс /
радикалды көзқарастан арылту жұмысы | работа по дерадикализации | работа по дерадикализациидерадикалдандыру бойынша жұмыс /
радикалды көзқарастан арылту жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дерадикалдандыру бойынша жұмыс / радикалды көзқарастан арылту жұмысы – «дұрыс емес» (әдетте діни) көзқарастарды түзетуге бағытталған шаралар.
2. Әзербайжан: qərarlaşdırma işləri
3. Қырғыз: дерадикализация боюнча иш
4. Өзбек: deradikalizatsiya ishlari
5. Түрік: deradikalleşme çalışmaları
6. Ағылшын: deradicalization work
7. Испан: trabajo de desradicalización
8. Неміс: arbeit an der Deradikalisierung
9. Француз: travail de déradicalisation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дерадикализация – радикалды көзқарастан арылту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «работа по дерадикализации» сөз тіркесі қазақ тілінде «радикалды көзқарастан арылту жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 514. | интернет желісіндегі жұмыс станциясы, интернет желісінің жұмыс стансасы | рабочая станция сети интернета | рабочая станция сети интернетаинтернет желісіндегі жұмыс станциясы, интернет желісінің жұмыс стансасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернет желісінің жұмыс стансасы (ағылш. inter- «арасында» + network «желі») – белгілі бір міндеттер шеңберін шешуге арналған аппараттық және бағдарламалық құралдар жиынтығы.
2. Әзербайжан: internet şəbəkəsinin İşçi Stansiyası
3. Қырғыз: интернет тармагынын жумушчу станциясы
4. Өзбек: Internet ish stantsiyasi
5. Түрік: internet iş istasyonu
6. Ағылшын: internet workstation
7. Испан: estación de trabajo de Internet
8. Неміс: internet-Workstation
9. Француз: station de travail Internet
10. Бекітілген нұсқасы: рабочая станция – жұмыс стансасы (2021); сеть – желі (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: рабочая станция для работы в сети Интернет – Интернет желісінде жұмыс істеуге арналған жұмыс станциясы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «рабочая станция сети интернет» сөз тіркесі қазақ тілінде «интернет желісінің жұмыс стансасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 515. | жұмыс оқу жоспары | рабочий учебный план | рабочий учебный планжұмыс оқу жоспарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жұмыс оқу жоспары – үлгілік оқу жоспары негізінде техникалық және кәсіптік білім беру ұйымы әзірлейтін, оқу пәндерінің тізбесі мен көлемін регламенттейтін құжат.
2. Әзербайжан: işçi tədris planı
3. Қырғыз: жумушчу окуу планы
4. Өзбек: ishchi o`quv dasturi
5. Түрік: çalışma müfredatı
6. Ағылшын: working curriculum
7. Испан: plan de estudios de trabajo
8. Неміс: arbeitslehrplan
9. Француз: programme de travail
10. Бекітілген нұсқасы: учебный план – оқу жоспары (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: учебный план – оқу бағдарламасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «рабочий учебный план» сөз тіркесі қазақ тілінде «жұмыс оқу жоспары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 516. | радикалдану | радикализация | радикализациярадикалдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радикалдану (лат. radicalis «түбірлік», radix «түбір») – кез келген салада радикалды әдістерді қолдану.
2. Әзербайжан: radikallaşma
3. Қырғыз: радикалдашуу
4. Өзбек: radikalizatsiya
5. Түрік: radikalleşme
6. Ағылшын: radicalization
7. Испан: radicalización
8. Неміс: radikalisierung
9. Француз: radicalisation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Радикализация» сөзі қазақ тілінде «радикалдану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 517. | радиотехникалық пост | радиотехнический пост | радиотехнический пострадиотехникалық постСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Радиотехникалық бекет – әскери-теңіз күштері немесе әуе күштері құрамасының (әскери бөлімінің) радиолокациялық барлауға, қаруды радиолокациялық басқаруға, басқару пункттерінің жер үсті немесе әуе жағдайы туралы ақпаратпен қамтамасыз етуге арналған бөлімшесі.
2. Әзербайжан: radiotexniki post
3. Қырғыз: радиотехникалык пост
4. Өзбек: radiotexnika posti
5. Түрік: radyo mühendisliği sonrası
6. Ағылшын: radio engineering post
7. Испан: puesto de Radio
8. Неміс: funktechnikposten
9. Француз: poste radio
10. Бекітілген нұсқасы: радиотехника – радиотехника (2016); пост – бекет (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: радиотехнические посты – радиотехникалық бекеттер (заңтану)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «радиотехнический пост» сөз тіркесі қазақ тілінде «радиотехникалық бекет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 518. | жекеленген жаттықтыру, жеке жаттықтыру | раздельная тренировка | раздельная тренировкажекеленген жаттықтыру, жеке жаттықтыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеке жаттықтыру – нұсқаушы жаттығушының мақсаттарын, жеке ерекшеліктерін және тілектерін ескере отырып, жеке өткізетін сабақ.
2. Әзербайжан: ayrı məşq
3. Қырғыз: бөлүнгөн машыгуу
4. Өзбек: alohida mashg`ulotlar
5. Түрік: ayrı egzersiz
6. Ағылшын: separate training
7. Испан: entrenamiento dividido
8. Неміс: getrenntes Training
9. Француз: entraînement séparé
10. Бекітілген нұсқасы: тренировка – машық, жаттығу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: раздельный – бөлек; тренировка – жаттықтыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «раздельная тренировка» сөз тіркесі қазақ тілінде «жеке жаттықтыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 519. | барлау акциясы | разведывательная акция | разведывательная акциябарлау акциясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау акциясы – Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне нұқсан келтіріп, мәліметтерге қол жеткізу, оларды жинау.
2. Әзербайжан: kəşfiyyat aksiyası
3. Қырғыз: чалгындоо акциясы
4. Өзбек: razvedka harakati
5. Түрік: istihbarat eylemi
6. Ағылшын: intelligence action
7. Испан: acción de inteligencia
8. Неміс: aufklärungsaktion
9. Француз: action de renseignement
10. Бекітілген нұсқасы: разведывательная информация – барлау ақпараты (2020); акция – акция (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательная акция - барлау акциясы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разведывательная акция» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау акциясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 520. | барлау-іздеу тобы; барлау-iздестiру тобы | разведывательно-поисковая группа | разведывательно-поисковая группабарлау-іздеу тобы; барлау-iздестiру тобыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау-іздестіру тобы – барлау-іздеу іс-қимылдарын жүргізу үшін тағайындалатын шекаралық наряд.
2. Әзербайжан: kəşfiyyat-axtarış qrupu
3. Қырғыз: чалгындоо жана издөө тобу
4. Өзбек: razvedka va qidiruv guruhi
5. Түрік: istihbarat ve arama grubu
6. Ағылшын: reconnaissance and search group
7. Испан: grupo de inteligencia y búsqueda
8. Неміс: Aufklärungs- und Suchtrupp
9. Француз: groupe du renseignement et de la recherche
10. Бекітілген нұсқасы: разведывательная информация – барлау ақпараты (2020); поисковая система – іздеу жүйесі (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: разведывательно-поисковая группа - барлау-iздестiру тобы (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разведывательно-поисковая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау-iздестiру тобы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 521. | қол жеткізуге шек қою, қолжетімділіктің аражігін ажырату | разграничение доступа | разграничение доступақол жеткізуге шек қою, қолжетімділіктің аражігін ажыратуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қолжетімділіктің аражігін ажырату – сәйкестендіру мен аутентификацияны орындағаннан кейін есептеу ресурстарын рұқсат етілген пайдалануды кейіннен бақылау үшін субъектінің өкілеттіктерін (құқықтар жиынтығын) белгілеу қажет болатын процесс.
2. Әзербайжан: giriş ayırma
3. Қырғыз: кирүүнү чектөө
4. Өзбек: kirishni farqlash
5. Түрік: erişimin sınırlandırılması
6. Ағылшын: access control
7. Испан: delimitación del acceso
8. Неміс: abgrenzung des Zugangs
9. Француз: délimitation de l`accès
10. Бекітілген нұсқасы: доступ – қолжеткізу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: разграничение доступа - қолжетімділіктің аражігін ажырату
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разграничение доступа» сөз тіркесі қазақ тілінде «қолжетімділіктің аражігін ажырату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 522. | түрлі деңгейдегі терроризмге қарсы оқу-жаттығулар мен машықтанулар; түрлі деңгейдегі лаңкестікке қарсы оқу-жаттығулар мен машықтанулар | разноуровневые антитеррористические учения и тренировки | разноуровневые антитеррористические учения и тренировкитүрлі деңгейдегі терроризмге қарсы оқу-жаттығулар мен машықтанулар; түрлі деңгейдегі лаңкестікке қарсы оқу-жаттығулар мен машықтануларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түрлі деңгейдегі терроризмге қарсы оқу-жаттығулар мен машықтанулар – адам өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін заттар табылған кезде құқық қорғау органдарымен, күзет кәсіпорындарымен өзара іс-қимыл деңгейін бақылауға мүмкіндік беретін әртүрлі деңгейдегі жаттығулар.
2. Әзербайжан: müxtəlif səviyyəli antiterror təlimləri və təlimləri
3. Қырғыз: көп деңгээлдүү антитеррордук окуулар жана машыгуулар
4. Өзбек: ko`p darajali terrorizmga qarshi mashqlar va mashg`ulotlar
5. Түрік: çok seviyeli terörle mücadele tatbikatı ve eğitimi
6. Ағылшын: multi-level anti-terrorist exercises and training
7. Испан: ejercicios y entrenamientos antiterroristas de varios niveles
8. Неміс: multi-Level-Anti-Terror-Übungen und -Trainings
9. Француз: exercices et exercices antiterroristes à plusieurs niveaux
10. Бекітілген нұсқасы: антитеррористическая операция – терроризмге қарсы операция (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: учения и тренировки – оқу-жаттығулар мен машықтанулар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разноуровневые антитеррористические учения и тренировки» сөз тіркесі қазақ тілінде «түрлі деңгейдегі терроризмге қарсы оқу-жаттығулар мен машықтанулар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 523. | әзірлеуші | разработчик | разработчикәзірлеушіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әзірлеуші – схемаларды, механизмдерді, аппаратураларды, бағдарламалық қамтамасыз етуді, сайттарды әзірлеумен айналысатын және кез-келген жобаны дизайн сатысынан бастап оны техникалық құралдармен жүзеге асыруға қабілетті маман.
2. Әзербайжан: Developer
3. Қырғыз: иштеп чыгуучу
4. Өзбек: ishlab chiquvchi
5. Түрік: geliştirici
6. Ағылшын: developer
7. Испан: elaborador
8. Неміс: Entwickler
9. Француз: développeur
10. Бекітілген нұсқасы: орган-разработчик – әзірлеуші орган (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: разработчик - әзірлеуші
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разработчик» сөзі қазақ тілінде «әзірлеуші» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 524. | рұқсат беру талаптары | разрешительные требования | разрешительные требованиярұқсат беру талаптарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсат беру талаптары – өтініш беруші мен екінші санаттағы рұқсат иесінің рұқсат беру тәртібі енгізілген қызметтің жекелеген түрін немесе әрекетін (операциясын) жүзеге асыру қабілетін сипаттайтын, екінші санаттағы рұқсат беру кезінде де, оның жарамдылық мерзімінің бүкіл кезеңінде де қойылатын сандық және сапалық нормативтер мен көрсеткіштердің жиынтығы.
2. Әзербайжан: icazə tələbləri
3. Қырғыз: уруксат талаптары
4. Өзбек: ruxsat berish talablari
5. Түрік: izin şartları
6. Ағылшын: permissive requirements
7. Испан: requisitos de autorización
8. Неміс: genehmigungsvoraussetzungen
9. Француз: conditions d & apos; autorisation
10. Бекітілген нұсқасы: требование – талап (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: разрешительные требования - рұқсат беру талаптары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разрешительные требования» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсат беру талаптары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 525. | рұқсат беру органдары | разрешительные органы | разрешительные органырұқсат беру органдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсат беру органдары – лицензиарлар және екінші санаттағы рұқсаттарды беруге уәкілетті органдар.
2. Әзербайжан: icazə orqanları
3. Қырғыз: уруксат берүүчү органдар
4. Өзбек: ruxsat beruvchi organlar
5. Түрік: izin organları
6. Ағылшын: licensing authorities
7. Испан: autoridades de autorización
8. Неміс: genehmigungsbehörden
9. Француз: autorités d`autorisation
10. Бекітілген нұсқасы: органы военного управления - əскери басқару органдары (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: разрешительные органы - рұқсат беру органдары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разрешительные органы» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсат беру органдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 526. | рұқсат беру тәртібі | разрешительный порядок | разрешительный порядокрұқсат беру тәртібіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсат беру тәртібі – қызметті немесе белгілі бір әрекеттерді (операцияларды) жүзеге асыру басталғанға дейін тұлғаның осы Заңда көзделген нақты рұқсатқа ие болу міндетін белгілеу.
2. Әзербайжан: icazə qaydası
3. Қырғыз: уруксат берүү тартиби
4. Өзбек: ruxsat berish tartibi
5. Түрік: izin verilen sipariş
6. Ағылшын: permissive procedure
7. Испан: orden de autorización
8. Неміс: genehmigungsverfahren
9. Француз: régime de l`autorisation
10. Бекітілген нұсқасы: порядок – тәртіп, реттілік (2010)
11. Заңнамадағы қолданысы: разрешительный порядок - рұқсат беру тәртібі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разрешительный порядок» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсат беру тәртібі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 527. | рұқсаттық бақылау | разрешительный контроль | разрешительный контрольрұқсаттық бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсаттық бақылау – рұқсат беру органдарының өтініш берушінің, лицензиаттың немесе екінші санаттағы рұқсатты иеленушінің рұқсат және (немесе) рұқсатқа қосымша берілгенге дейін біліктілік немесе рұқсат беру талаптарына сәйкестігін тексеруге бағытталған қызметі, сондай-ақ лицензиаттардың және екінші санаттағы рұқсатты иеленушілердің Қазақстан Республикасының рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамасын олар берілгеннен кейін сақтауын қамтамасыз ету.
2. Әзербайжан: icazə nəzarəti
3. Қырғыз: уруксат берүүчү контроль
4. Өзбек: ruxsat beruvchi nazorat
5. Түрік: izin kontrolü
6. Ағылшын: permissive control
7. Испан: control de permisos
8. Неміс: genehmigungskontrolle
9. Француз: contrôle des autorisations
10. Бекітілген нұсқасы: контроль – бақылау (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: рұқсат беру бақылауы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «разрешительный контроль» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсаттық бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 528. | оқу-жаттығу өткізу ауданы | район проведения учений | район проведения ученийоқу-жаттығу өткізу ауданыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу-жаттығу өткізу ауданы – оқу-жаттығулар өткізу үшін қабылдаушы Тарап бөлген аумақ.
2. Әзербайжан: təlimlərin keçirilməsi sahəsi
3. Қырғыз: окутуу району
4. Өзбек: mashqlar maydoni
5. Түрік: eğitim bölgesi
6. Ағылшын: the area of the exercise
7. Испан: zona de ejercicios
8. Неміс: gebiet der Übung
9. Француз: zone d & apos; exercice
10. Бекітілген нұсқасы: район обороны – қорғаныс ауданы (2020); учение – оқу-жаттығу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: район проведения учений - оқу-жаттығуларды өткізу ауданы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «район проведения учений» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу-жаттығу өткізу ауданы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 529. | оңалту жұмысы | реабилитационная работа | реабилитационная работаоңалту жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оңалту жұмысы – радикалды көзқарастан арылтуға, деструктивті діни ағымдардан алшақтатуға бағытталған идеологиялық, алдын алу-профилактикалық және тәрбиелік ықпал ету, сондай-ақ діни экстремизм және терроризм идеологиясына сотталғандардың иммунитетін қалыптастыру шараларының кешені.
2. Әзербайжан: reabilitasiya işləri
3. Қырғыз: реабилитациялык иш
4. Өзбек: reabilitatsiya ishlari
5. Түрік: rehabilitasyon çalışması
6. Ағылшын: rehabilitation work
7. Испан: trabajo de rehabilitación
8. Неміс: rehabilitationsarbeit
9. Француз: travail de réadaptation
10. Бекітілген нұсқасы: реабилитация – оңалту (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: реабилитационная работа - оңалту жұмысы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «реабилитационная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «оңалту жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 530. | реактограмма (полиграмма) | реактограмма (полиграмма) | реактограмма (полиграмма)реактограмма (полиграмма)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Реактограмма (полиграмма) (поли- + гр. gramma жазба, сурет) – өзіжазғыш таспада немесе монитор экранында полиграфпен тіркелген физиологиялық көрсеткіштердің жиынтығы.
2. Әзербайжан: reaktoqramma (poliqram)
3. Қырғыз: реактограмма (полиграмма)
4. Өзбек: reaktogram (poligram)
5. Түрік: reaktogram (polygram)
6. Ағылшын: reactogram (polygram)
7. Испан: reactograma (poligrama)
8. Неміс: reaktogramm (Polygramm)
9. Француз: réactogramme (polygramme)
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Реактограмма (полиграмма)» сөзі қазақ тілінде «Реактограмма (полиграмма)» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 531. | тіркеу-есепке алу нысаны | регистрационно-учетная форма | регистрационно-учетная форматіркеу-есепке алу нысаныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тіркеу-есепке алу нысаны – есепке алу, іздеу және бақылау мақсатында құжат туралы мәліметтерді жазу үшін пайдаланылатын құжат (карточка, журнал)
2. Әзербайжан: qeydiyyat-uçot forması
3. Қырғыз: каттоо-эсепке алуу формасы
4. Өзбек: ro`yxatdan o`tish va ro`yxatdan o`tish shakli
5. Түрік: kayıt ve muhasebe formu
6. Ағылшын: registration and accounting form
7. Испан: formulario de registro
8. Неміс: anmeldeformular
9. Француз: formulaire d & apos; inscription
10. Бекітілген нұсқасы: регистрационное дело – тіркеу ісі (2016); учетная запись – есептік жазба (2016); форма – нысан (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: форма – нысан
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «регистрационно-учетная форма» сөз тіркесі қазақ тілінде «тіркеу-есепке алу нысаны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 532. | Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық терроризмге қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ), Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық лағкестікке қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ) | Региональная антитеррористическая структура Шанхайской организации сотрудничества (РАТС ШОС) | Региональная антитеррористическая структура Шанхайской организации сотрудничества (РАТС ШОС)Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық терроризмге қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ), Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық лағкестікке қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық терроризмге қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ) – Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының тұрақты жұмыс істейтін органы.
2. Әзербайжан: Şanxay əməkdaşlıq Təşkilatının Regional antiterror strukturu (RTS ŞƏT)
3. Қырғыз: Шанхай кызматташтык уюмунун аймактык антитеррордук түзүмү (ШКУ РТС)
4. Өзбек: Shanxay hamkorlik tashkilotining mintaqaviy terrorizmga qarshi tuzilishi (Rats SHHT)
5. Түрік: Şanghay İşbirliği Örgütü`nün bölgesel terörle mücadele yapısı (SCO RATS)
6. Ағылшын: Regional Anti-Terrorist Structure of the Shanghai Cooperation Organization (SCO RATS)
7. Испан: Estructura regional de lucha contra el terrorismo de la organización de cooperación de Shanghai(SCO)
8. Неміс: Regionale Anti-Terror-Struktur der Shanghaier Organisation für Zusammenarbeit (SOZ-RATS)
9. Француз: Structure antiterroriste régionale de l & apos; organisation de coopération de Shanghai (rats de l & apos; OCS)
10. Бекітілген нұсқасы: региональный – региондық, аймақтық (1971-1981); антитеррористическая операция – терроризмеге қарсы операция (2016); стуртура – құрылым (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: Региональная антитеррористическая структура Шанхайской организации сотрудничества (РАТС ШОС) - ШЫҰ-ның Аймақтық антитеррорлық құрылымы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «Региональная антитеррористическая структура Шанхайской организации сотрудничества (РАТС ШОС)» сөз тіркесі қазақ тілінде «Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық терроризмге қарсы құрылымы (ШЫҰ АТҚҚ)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 533. | реттеуші мемлекеттік органдар | регулирующие государственные органы | регулирующие государственные органыреттеуші мемлекеттік органдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Реттеуші мемлекеттік органдар – мемлекеттік бақылау және қадағалау жүзеге асырылатын жекелеген салада немесе мемлекеттік басқару саласында басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органдар.
2. Әзербайжан: tənzimləyici dövlət orqanları
3. Қырғыз: жөнгө салуучу мамлекеттик органдар
4. Өзбек: tartibga soluvchi davlat organlari
5. Түрік: düzenleyici devlet kurumları
6. Ағылшын: regulatory state bodies
7. Испан: autoridades reguladoras del estado
8. Неміс: regulierende staatliche Stellen
9. Француз: organismes publics de réglementation
10. Бекітілген нұсқасы: доходы регулирующие – реттеуші кіріс (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: регулирующие государственные органы - реттеуші мемлекеттік органдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «регулирующие государственные органы» сөз тіркесі қазақ тілінде «реттеуші мемлекеттік органдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 534. | режимді нысан;
режимді объекті | режимный объект | режимный объектрежимді нысан;
режимді объектіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Режимдік нысан – мемлекеттік құпияны құрайтын және жұмыс істеуі үшін арнайы қауіпсіздік шаралары белгіленген мәліметтерді пайдалана отырып жұмыстар жүргізілетін әскери және арнайы объектілер, әскери бөлімдер, кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер, әскери-оқу орындары немесе олардың жекелеген элементтері.
2. Әзербайжан: rejimi obyekt
3. Қырғыз: режим объектиси
4. Өзбек: rejim ob`ekti
5. Түрік: mod nesnesi
6. Ағылшын: high-security object
7. Испан: objeto de modo
8. Неміс: modus-Objekt
9. Француз: objet en mode
10. Бекітілген нұсқасы: объект – нысан (2003)
11. Заңнамадағы қолданысы: объект – нысан; режимный – режимдік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «режимный объект» сөз тіркесі қазақ тілінде «режимдік нысан» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 535. | ақпараттық ресурстар | ресурсы информационные | ресурсы информационныеақпараттық ресурстарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық ресурстар (лат. informatio «түсіндіру, ұсыну, ұғым») – ақпараттық жүйелердегі құжаттар мен құжаттар жиынтығы (кітапханалар, мұрағаттар, қорлар, деректер банктері, депозитарийлер, мұражай қоймалары және т.б.).
2. Әзербайжан: informasiya resursları
3. Қырғыз: маалыматтык ресурстар
4. Өзбек: axborot resurslari
5. Түрік: bilgi kaynakları
6. Ағылшын: information resources
7. Испан: recursos informativos
8. Неміс: informationsquellen
9. Француз: ressources apos; information
10. Бекітілген нұсқасы: конфиденциальные электронные информационные ресурсы – құпия электрондық ақпараттық ресрустар (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: ресурсы информационные - ақпараттық ресурстар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ресурсы информационные» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық ресурстар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 536. | мемлекеттік шекараны қорғау және күзету шебі | рубеж защиты и охраны государственной границы | рубеж защиты и охраны государственной границымемлекеттік шекараны қорғау және күзету шебіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекараны қорғау және күзету шебі – мемлекеттік шекараны қорғау мен күзетуге арналған аумақ және оған қатысты іс-шаралар кешені.
2. Әзербайжан: dövlət sərhədinin qorunması və mühafizəsi hüdudları
3. Қырғыз: мамлекеттик чек араны коргоонун жана кайтаруунун чеги
4. Өзбек: davlat chegarasini himoya qilish va himoya qilish chegarasi
5. Түрік: devlet sınırının korunması ve korunması için sınır
6. Ағылшын: the frontier of protection and protection of the state border
7. Испан: protección y protección de la frontera estatal
8. Неміс: grenzschutz und Schutz der Staatsgrenze
9. Француз: frontière de protection et de protection de la frontière de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: рубеж открытия огня – атысты бастау шебі (2021); государственная граница – мемлекеттік шекара (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: охрана государственной границы - мемлекеттiк шекараны күзету
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «рубеж защиты и охраны государственной границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік шекараны қорғау және күзету шебі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 537. | инженерлік құрылыстар мен бөгеттер шебі | рубеж инженерных сооружений и заграждений | рубеж инженерных сооружений и загражденийинженерлік құрылыстар мен бөгеттер шебіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инженерлік құрылыстар мен бөгеттер шебі –Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің әрекетін қамтамасыз етуге арналған, шекаралық кеңістік шегінде мерзімсіз (тұрақты) пайдалануға бөлінген жер белдеуі.
2. Әзербайжан: mühəndis qurğularının və çəpərlərinin həddi
3. Қырғыз: инженердик курулуштардын жана тосмолордун чеги
4. Өзбек: muhandislik inshootlari va to`siqlar chegarasi
5. Түрік: mühendislik yapılarının ve bariyerlerin sınırı
6. Ағылшын: boundary of engineering structures and barriers
7. Испан: frontera de obras de ingeniería y barreras
8. Неміс: die Grenze der Ingenieurbauwerke und der Absperrungen
9. Француз: la frontière des constructions et des barrages
10. Бекітілген нұсқасы: заграждение – бөгеу (2020); сооружение – құрылыс (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: рубеж инженерных сооружений и заграждений - инженерлік құрылыстар мен тосқауылдар шебі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «рубеж инженерных сооружений и заграждений» сөз тіркесі қазақ тілінде «инженерлік құрылыстар мен бөгеттер шебі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 538. | оқу-жаттығу жетекшісі | руководитель учения | руководитель ученияоқу-жаттығу жетекшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу-жаттығу жетекшісі – оқу-жаттығуды дайындауға, ұйымдастыруға және өткізуге жауапты басшы.
2. Әзербайжан: təlimin rəhbəri
3. Қырғыз: машыгуунун жетекчиси
4. Өзбек: ta`lim rahbari
5. Түрік: öğretim lideri
6. Ағылшын: head of the exercise
7. Испан: jefe del ejercicio
8. Неміс: leiter der Lehre
9. Француз: chef d`exercice
10. Бекітілген нұсқасы: руководитель – жетекші, басшы (2016); учение – оқу-жаттығу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: руководитель учения - оқу-жаттығулар жетекшісі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «руководитель учения» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу-жаттығу жетекшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 539. | өздігімен қайтып келгендер | самовозвращенные | самовозвращенныеөздігімен қайтып келгендерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өздігінен қайтып келгендер – өз қалауымен қайта оралушылар.
2. Әзербайжан: özü qaytarılmış
3. Қырғыз: өзү кайтып келди
4. Өзбек: qaytib kelganlarning o`zi
5. Түрік: kendiliğinden iade edilen
6. Ағылшын: self returned
7. Испан: auto-devueltos
8. Неміс: selbst zurückgebrachte
9. Француз: auto-retour
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Самовозвращенные» сөзі қазақ тілінде «өздігінен қайтып келгендер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 540. | өздігінен радикалдану | саморадикализация | саморадикализацияөздігінен радикалдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өздігінен радикалдану – адамдар экстремистік әдебиетті тұтыну арқылы радикалданатын, бірақ кез-келген лаңкеспен (террористпен) ресми байланысы жоқ құбылыс.
2. Әзербайжан: özünü radikallaşdırma
3. Қырғыз: өзүн-өзү радикалдаштыруу
4. Өзбек: o`z-o`zini radikallashtirish
5. Түрік: kendini radikalleştirme
6. Ағылшын: self-radicalization
7. Испан: auto-radicalización
8. Неміс: selbstradikalisierung
9. Француз: autoradicalisation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Саморадикализация» сөзі қазақ тілінде «өздігінен радикалдану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 541. | өздігімен радикалданған; өздігінен радикалданғандар | саморадикализованные | саморадикализованныеөздігімен радикалданған; өздігінен радикалданғандарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өздігінен радикалданғандар – экстремистік әдебиетті тұтыну арқылы радикалданатын, бірақ кез-келген лаңкеспен (террористпен) ресми байланысы жоқ адамдар.
2. Әзербайжан: self-radikallaşdırılmış
3. Қырғыз: өзүн-өзү радикалдаштыруу
4. Өзбек: o`z-o`zini radikalizatsiya qilish
5. Түрік: kendini radikalleştiren
6. Ағылшын: self - radicalized
7. Испан: autoradicalizados
8. Неміс: selbstradikalisiert
9. Француз: auto-radicalisés
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Саморадикализованные» сөзі қазақ тілінде «өздігінен радикалданғандар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 542. | өздігінен оқу; өз бетінше үйренуге арналған құрал | самоучитель | самоучительөздігінен оқу; өз бетінше үйренуге арналған құралСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өз бетінше үйренуге арналған құрал – тәлімгердің басшылығынсыз қызметті, кәсіпті өз бетінше игеруге арналған практикалық нұсқаулық.
2. Әзербайжан: self-təlimat
3. Қырғыз: өзүн-өзү окутуучу
4. Өзбек: o`z-o`zini o`qitish
5. Түрік: kendi kendine öğreten
6. Ағылшын: self-instruction
7. Испан: autodidacta
8. Неміс: Selbstlernbuch
9. Француз: didacticiel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: самоучитель - өз бетінше үйренуге арналған құрал
12.Ұсыныстар. «Самоучитель» сөзі қазақ тілінде «өз бетінше үйренуге арналған құрал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 543. | басқару жүйесіндегі ақаулар, басқару жүйесіндегі ақау | сбой в системе управления | сбой в системе управлениябасқару жүйесіндегі ақаулар, басқару жүйесіндегі ақауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Басқару жүйесіндегі ақау – қызметкерлердің еңбек қызметінде жіберген қателіктері немесе менеджер құрған еңбекке ынталандыруға персоналдың жеткіліксіз немесе парадоксалды әсері.
2. Әзербайжан: idarəetmə sistemində uğursuzluq
3. Қырғыз: башкаруу тутумундагы мүчүлүштүк
4. Өзбек: boshqaruv tizimidagi nosozlik
5. Түрік: kontrol sisteminde arıza
6. Ағылшын: failure in the control system
7. Испан: fallo en el sistema de control
8. Неміс: fehler im Kontrollsystem
9. Француз: défaillance du système de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: система управления – басқару жүйесі (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: сбой – іркіліс; система управления – басқару жүйесі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сбой в системе управления» сөз тіркесі қазақ тілінде «басқару жүйесіндегі ақау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 544. | абоненттер туралы қызметтік ақпараттарды жинау және сақтау | сбор и хранение служебной информации об абонентах | сбор и хранение служебной информации об абонентахабоненттер туралы қызметтік ақпараттарды жинау және сақтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абоненттер туралы қызметтік ақпараттарды жинау және сақтау – байланыс желілерінде тек қана қарсы барлау қызметін және жедел-іздестіру іс-шараларын жүргізу мақсаттарына арналған және өзіне кіретін абоненттер туралы мәліметтерді жинау және сақтау.
2. Әзербайжан: abunəçilər haqqında xidməti məlumatların toplanması və saxlanması
3. Қырғыз: абоненттер жөнүндө кызматтык маалыматтарды чогултуу жана сактоо
4. Өзбек: abonentlar to`g`risida xizmat ma`lumotlarini to`plash va saqlash
5. Түрік: aboneler hakkındaki resmi bilgilerin toplanması ve saklanması
6. Ағылшын: collection and storage of service information about subscribers
7. Испан: recopilación y almacenamiento de información de Servicio sobre abonados
8. Неміс: sammlung und Speicherung von dienstlichen Informationen über Abonnenten
9. Француз: collecte et stockage des informations de service sur les abonnés
10. Бекітілген нұсқасы: сбор – алым (1998); хранение – сақтау (2016); служебная информация – қызметтік ақпарат (2016); абонент – абонент (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: сбор и хранение служебной информации об абонентах - абоненттер туралы қызметтік ақпараттарды жинау және сақтау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сбор и хранение служебной информации об абонентах» сөз тіркесі қазақ тілінде «абоненттер туралы қызметтік ақпараттарды жинау және сақтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 545. | еркін таратылатын бағдарламалық қамтылым, еркін таратылатын бағдарламалық жасақтама | свободное распространяемое программное ообеспечение | свободное распространяемое программное ообеспечениееркін таратылатын бағдарламалық қамтылым, еркін таратылатын бағдарламалық жасақтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Еркін таратылатын бағдарламалық қамтым – еркін лицензиялық шарт талаптарында таратылатын бағдарламалық қамтым, оның негізінде пайдаланушы бағдарламаны заңмен тыйым салынбаған кез келген мақсаттарда пайдалану құқығын алады.
2. Әзербайжан: pulsuz yayımlanan proqram təminatı
3. Қырғыз: акысыз таратылуучу программалык камсыздоо
4. Өзбек: bepul tarqatiladigan dasturiy ta`minot
5. Түрік: ücretsiz yeniden dağıtılabilir yazılım
6. Ағылшын: free redistributable software
7. Испан: software de distribución libre
8. Неміс: freie verteilbare Software
9. Француз: logiciels libres
10. Бекітілген нұсқасы: программное обеспечение – бағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым, бағдарламалық қамту (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: программное обеспечение – бағдарламалық қамтамасыз етуі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «свободное распространяемое программное ообеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «еркін таратылатын бағдарламалық қамтым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 546. | жиынтық-тактикалық топ | сводная тактическая группа | сводная тактическая группажиынтық-тактикалық топСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жиынтық тактикалық топ – бөлімше немесе бөлімнің біртұтас жиынтығының жауынгерлік бірлікке құрылуын білдіретін әскери термин.
2. Әзербайжан: konsolidə edilmiş taktiki qrup
3. Қырғыз: кыскача тактикалык топ
4. Өзбек: birlashtirilgan taktik guruh
5. Түрік: özet taktik grubu
6. Ағылшын: consolidated tactical group
7. Испан: grupo táctico integrado
8. Неміс: konsolidierte taktische Gruppe
9. Француз: groupe tactique intégré
10. Бекітілген нұсқасы: тактическая разведка – тактикалық барлау (2020); сводный бюджет – жиынтық бюджет (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: тактическая – тактикалық; сводная – жиынтық.
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сводная тактическая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «жиынтық тактикалық топ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 547. | хабаршы, байланысшы | связник | связникхабаршы, байланысшыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Байланысшы – барлау жұмысында байланыс жасайтын адам.
2. Әзербайжан: rabitəçi
3. Қырғыз: байланыш
4. Өзбек: aloqa
5. Түрік: iletişimci
6. Ағылшын: messenger
7. Испан: enlace
8. Неміс: Kurier
9. Француз: relieur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: агент-связник – байланысшы агент (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «связник» сөзі қазақ тілінде «байланысшы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 548. | белгіленген байланыс | связь установленная | связь установленнаябелгіленген байланысСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белгіленген байланыс – адамдардың, ұйымдардың қалыптасқан байланысы, қарым-қатынасы және олардың арасындағы кез келген жазбаша немесе ауызша хабарлама, соның ішінде электрондық хабарлама.
2. Әзербайжан: rabitə quraşdırılmış
3. Қырғыз: байланыш түзүлдү
4. Өзбек: aloqa o`rnatildi
5. Түрік: bağlantı kuruldu
6. Ағылшын: connection established
7. Испан: comunicación establecida
8. Неміс: verbindung hergestellt
9. Француз: communication établie
10. Бекітілген нұсқасы: установленный объем работ – белгіленген жұмыс көлемі (2005); связь – байланыс (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: связь - байланыс
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «связь установленная» сөз тіркесі қазақ тілінде «белгіленген байланыс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 549. | жел бағының өзгеруі, желдің өзгеруі | сдвиг ветра | сдвиг ветражел бағының өзгеруі, желдің өзгеруіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жел бағытының өзгеруі, желдің өзгеруі – атмосферадағы салыстырмалы түрде шағын учаскеде айтарлықтай өзгеретін жағдайларда желдің жылдамдығы мен (немесе) бағытының градиентінің жоғарылауы.
2. Әзербайжан: külək shift
3. Қырғыз: шамалдын жылышы
4. Өзбек: shamolni kesish
5. Түрік: rüzgar kesme
6. Ағылшын: wind shear
7. Испан: cizalladura del viento
8. Неміс: wind-Verschiebung
9. Француз: cisaillement du vent
10. Бекітілген нұсқасы: вертикальный сдвиг ветра – желдің тік қозғалысы (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: сдвиг ветра - желдің жылжуы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сдвиг ветра» сөз тіркесі қазақ тілінде «жел бағытының өзгеруі» немесе «желдің өзгеруі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 550. | құпия құжаттамалық материалдар | секретные документальные материалы | секретные документальные материалықұпия құжаттамалық материалдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құпия құжаттамалық материалдар – жарияланған материалдардағы құпия жазбаша немесе құжаттық ақпарат.
2. Әзербайжан: gizli sənədli materiallar
3. Қырғыз: жашыруун документалдык материалдар
4. Өзбек: maxfiy hujjatli materiallar
5. Түрік: gizli belgeseller
6. Ағылшын: secret documentary materials
7. Испан: material documental clasificado
8. Неміс: geheime Dokumentationen
9. Француз: documents secrets
10. Бекітілген нұсқасы: фонд документальный – құжаттық қор (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: секретные материалы – құпия материалдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «секретные документальные материалы» сөз тіркесі қазақ тілінде «құпия құжаттамалық материалдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 551. | құпия өкімдік құжаттар | секретные распорядительные документы | секретные распорядительные документықұпия өкімдік құжаттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құпия өкімдік құжаттар – ұйым ішінде нақты міндеттер қойылған кезде жасалатын құпия құжаттар.
2. Әзербайжан: gizli sərəncamverici sənədlər
3. Қырғыз: жашыруун башкаруу документтери
4. Өзбек: maxfiy ma`muriy hujjatlar
5. Түрік: gizli idari belgeler
6. Ағылшын: secret administrative documents
7. Испан: documentos reglamentarios secretos
8. Неміс: geheime Verwaltungsdokumente
9. Француз: documents administratifs secrets
10. Бекітілген нұсқасы: распорядительный документ – өкімдік құжат, ұйғарымдық құжат (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: распорядительный документ – өкімдік құжат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «секретные распорядительные документы» сөз тіркесі қазақ тілінде «құпия өкімдік құжаттар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 552. | сепаратист | сепаратист | сепаратистсепаратистСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сепаратист (фр. Séparatisme, лат. separatus — бөлек) – аумақтың бір бөлігін мемлекеттен бөлуге шақыратын және әкелетін идеологияға негізделген саяси және басқа қозғалыстардың немесе бағыттардың өкілі.
2. Әзербайжан: separatçı
3. Қырғыз: сепаратист
4. Өзбек: separatist
5. Түрік: bölücü
6. Ағылшын: separatist
7. Испан: separatista
8. Неміс: Separatist
9. Француз: séparatiste
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сепаратист - сепаратист
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сепаратист» сөзі қазақ тілінде «сепаратист» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 553. | серверлік үй-жай, серверлік орынжай | серверное помещение | серверное помещениесерверлік үй-жай, серверлік орынжайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Серверлік үй-жай – серверлік, активті және пассивті желі жабдығын (телекоммуникациялық) және құрылымдалған кәбілдік жүйелердің жабдығын орналастыруға арналған үй-жай.
2. Әзербайжан: server otağı
3. Қырғыз: сервер бөлмөсү
4. Өзбек: server xonasi
5. Түрік: sunucu odası
6. Ағылшын: server room
7. Испан: sala de servidores
8. Неміс: serverraum
9. Француз: salle des serveurs
10. Бекітілген нұсқасы: сервер – сервер (2021); жилое помещение – тұрғын үй-жай (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: серверное помещение - серверлік үй-жай
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «серверное помещение» сөз тіркесі қазақ тілінде «серверлік үй-жай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 554. | дыбыстық құлақтандыру сигналы, хабардар ету дыбысбелгісі, ескерту сигналдары | сигнал оповещения | сигнал оповещениядыбыстық құлақтандыру сигналы, хабардар ету дыбысбелгісі, ескерту сигналдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дыбыстық құлақтандыру сигналы, хабардар ету дыбысбелгісі – халыққа және азаматтық қорғаныс органдарына эвакуация, радиациялық қауіп, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) инфекция, су басу қаупі, жер сілкінісі қаупі және т. б. туралы өкімдер мен ақпаратты уақтылы жеткізуге қызмет етеді.
2. Әзербайжан: siqnal siqnalı
3. Қырғыз: эскертүү сигналы
4. Өзбек: ogohlantirish signali
5. Түрік: Uyarı sinyali
6. Ағылшын: alert signal
7. Испан: señal de alerta
8. Неміс: alarmsignal
9. Француз: signal d`alarme
10. Бекітілген нұсқасы: сигнал – дабылбелгі (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: хабардар ету сигналдары – сигналы оповещения (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сигнал оповещения» сөз тіркесі қазақ тілінде «дыбыстық құлақтандыру сигналы» немесе «хабардар ету дыбысбелгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 555. | «Баршаның назарына!» құлақтандыру сигналы, «Баршаның назарына!» хабардар ету дыбысбелгісі | сигнал оповещения «Внимание всем!» | сигнал оповещения «Внимание всем!»«Баршаның назарына!» құлақтандыру сигналы, «Баршаның назарына!» хабардар ету дыбысбелгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Баршаның назарына!» құлақтандыру сигналы, «Баршаның назарына!» хабардар ету дыбысбелгісі – бірінші кезекте халықтың назарын қазір маңызды ақпараттың айтылуына шақыратын бірыңғай сигнал.
2. Әзербайжан: xəbərdarlıq siqnalı " hamıya diqqət!»
3. Қырғыз: эскертүү сигналы " баарына көңүл буруңуз!»
4. Өзбек: ogohlantirish signali " barchaga e`tibor bering!»
5. Түрік: uyarı sinyali "Herkese dikkat!»
6. Ағылшын: alert signal "Attention everyone!"
7. Испан: alerta " ¡Atención a todos!»
8. Неміс: alarmsignal "Achtung an alle!»
9. Француз: alerte " attention À tous!»
10. Бекітілген нұсқасы: сигнал – дабылбелгі (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: хабардар ету сигналдары – сигналы оповещения (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сигнал оповещения «Внимание всем!»» сөз тіркесі қазақ тілінде ««Баршаның назарына!» құлақтандыру сигналы» немесе «Баршаның назарына!» хабардар ету дыбысбелгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 556. | ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесі | система обеспечения национальной безопасности | система обеспечения национальной безопасностиұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесі – қамтамасыз етудің өзара іс-қимыл жасайтын күштерін, саяси, құқықтық, ұйымдастырушылық, экономикалық, әскери және өзге де сипаттағы шараларды жүзеге асыратын өзге де мемлекеттік органдар мен ұйымдарды құрайды.
2. Әзербайжан: milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi sistemi
3. Қырғыз: улуттук коопсуздукту камсыз кылуу системасы
4. Өзбек: milliy xavfsizlik tizimi
5. Түрік: ulusal güvenlik sistemi
6. Ағылшын: national security system
7. Испан: sistema de seguridad nacional
8. Неміс: system zur Gewährleistung der nationalen Sicherheit
9. Француз: système de sécurité nationale
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: обеспеченин национальной безопасности – ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «система обеспечения национальной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 557. | азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі, азаматтық қорғаудың хабардар ету жүйесі | система оповещения гражданской защиты | система оповещения гражданской защитыазаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі, азаматтық қорғаудың хабардар ету жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі, Азаматтық қорғаудың хабардар ету жүйесі – халыққа және мемлекеттік органдарға адамдардың өмірі мен денсаулығына төнген қатер туралы, қалыптасқан жағдайда әрекет ету тәртібі туралы хабар беруді қамтамасыз ететін бағдарламалық және техникалық құралдар жиынтығы.
2. Әзербайжан: mülki müdafiə bildiriş sistemi
3. Қырғыз: жарандык коргонуу эскертүү тутуму
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi to`g`risida ogohlantirish tizimi
5. Түрік: sivil koruma uyarı sistemi
6. Ағылшын: civil protection notification system
7. Испан: sistema de alerta de protección civil
8. Неміс: Katastrophenschutzwarnsystem
9. Француз: système d & apos; alerte de la protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: гражданский долг – азаматтық борыш (2016); защита – қорғаныс, қорғау (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: система оповещения гражданской защиты - азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «система оповещения гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі» немесе «азаматтық қорғаудың хабардар ету жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 558. | жүйелік-техникалық қызмет көрсету | системно-техническое обслуживание | системно-техническое обслуживаниежүйелік-техникалық қызмет көрсетуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүйелік-техникалық қызмет көрсету – аппараттық-бағдарламалық кешеннің, ақпараттық жүйелер мен телекоммуникация желілерінің үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету.
2. Әзербайжан: sistem texniki xidmət
3. Қырғыз: системалык-техникалык тейлөө
4. Өзбек: tizimga texnik xizmat ko`rsatish
5. Түрік: sistem bakımı
6. Ағылшын: system maintenance
7. Испан: mantenimiento de sistemas
8. Неміс: system-Wartung
9. Француз: maintenance des systèmes
10. Бекітілген нұсқасы: техническое обслуживание – техникалық қызмет көрсету (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: системно-техническое обслуживание - жүйелік-техникалық қызмет көрсету
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «системно-техническое обслуживание» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесі» немесе «жүйелік-техникалық қызмет көрсету» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 559. | жүйелік бағдарламалық қамтылым; жүйелік бағдарламалық жасақтама | системное программное обеспечение | системное программное обеспечениежүйелік бағдарламалық қамтылым; жүйелік бағдарламалық жасақтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүйелік бағдарламалық қамтылым (грек. systema – «бүтін, бөлшектерден құралған; қосылыс», еж.-грек. πρόγραμμα – «жарияланым, хабарлама, бұйрық») – бағдарламалық қамтамасыз ету электрондық-есептегіш машиналарды техникалық қызмет көрсету және пайдалану үшін, қолданбалы бағдарламалар әзірлеуін автоматтандыру және айқындау жұмыстарын ұйымдастыру үшін бағытталған бағдарламалар.
2. Әзербайжан: sistem proqram təminatı
3. Қырғыз: системалык программа
4. Өзбек: tizim dasturi
5. Түрік: sistem yazılımı
6. Ағылшын: system software
7. Испан: software del sistema
8. Неміс: Systemsoftware
9. Француз: logiciel d`exploitation
10. Бекітілген нұсқасы: системный анализ – жүйелі талдау (2016); программное обеспечение – бағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым, бағдарламалық қамту (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: системное программное обеспечение - жүйелі бағдарламалық қамтым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «системное программное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «жүйелік бағдарламалық қамтылым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 560. | жерүсті байланыс жүйелері | системы наземной связи | системы наземной связижерүсті байланыс жүйелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жерүсті байланыс жүйелері (грек. systema – «бүтін, бөлшектерден құралған) – абоненттерге аэронавигациялық ақпарат пен хабарламаларды автоматты түрде қабылдауды, талдауды, өңдеуді және кейіннен беруді ұйымдастыруға арналған жүйелер.
2. Әзербайжан: yerüstü rabitə sistemləri
3. Қырғыз: жердеги байланыш тутумдары
4. Өзбек: er usti aloqa tizimlari
5. Түрік: yer iletişim sistemleri
6. Ағылшын: of the ground communication
7. Испан: sistemas de comunicaciones terrestres
8. Неміс: terrestrische Kommunikationssysteme
9. Француз: systèmes de communications terrestres
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020); цель наземная – жерүсті нысана (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: наземная связь – жердегі байланыс (электроника, радиотехника және байланыс); наземной – жерүсті
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «системы наземной связи» сөз тіркесі қазақ тілінде «жерүсті байланыс жүйелері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 561. | ахуалдық-талдамалық орталық | ситуационно-аналитический центр | ситуационно-аналитический центрахуалдық-талдамалық орталықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ахуалдық-талдамалық орталық (ор.-лат. situātiō – «орналасу», грек. ἀνάλυσις – «жіктеу, еріту», грек. kentron – «өткір; назар аудару») – басқарушылық шешімдерді барынша тиімді қабылдау үшін арнайы жабдықталған үй-жай.
2. Әзербайжан: situasiya-analitik mərkəzi
3. Қырғыз: кырдаалдык-аналитикалык борбору
4. Өзбек: vaziyat va tahlil markazi
5. Түрік: durumsal analiz merkezi
6. Ағылшын: system situational and analytical center
7. Испан: centro de análisis de situación
8. Неміс: situations- und Analysezentrum
9. Француз: centre d`analyse de situation
10. Бекітілген нұсқасы: анализ ситуационный – жағдаяттық талдау (2018); аналитический центр – талдау орталығы и (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: ситуационно-аналитический центр - ахуалдық-талдамалық орталық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ситуационно-аналитический центр» сөз тіркесі қазақ тілінде «ахуалдық-талдамалық орталық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 562. | скрам-кездесу | скрам-встреча | скрам-встречаскрам-кездесуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Скрам-кездесу (ағыл. scrum – «шайқас», регби ойынының элементі) – он бес минуттан аспайтын және әр жұмыс күні бір уақытта, бір жерде өткізілетін кездесу.
2. Әзербайжан: skram-görüş
3. Қырғыз: скрум-жолугушуу
4. Өзбек: Scrum-uchrashuv
5. Түрік: scrum-toplantı
6. Ағылшын: scrum-meeting
7. Испан: scrum-reunión
8. Неміс: Scrum-treffen
9. Француз: Scrum-réunion
10. Бекітілген нұсқасы: двусторонняя встреча – екі жақты түйісу (2004)
11. Заңнамадағы қолданысы: скрам – скрам
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «скрам-встреча» сөзі қазақ тілінде «скрам-кездесу» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 563. | скрам-әдіс (скрам) | скрам-метод (скрам) | скрам-метод (скрам)скрам-әдіс (скрам)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Скрам-әдіс (скрам) (ағыл. scrum – «шайқас», регби ойынының элементі, еж.-грек. μέθοδος – «әдіс, ғылым») – командаларға бірлесіп жұмыс істеуге көмектесетін әдіс.
2. Әзербайжан: scram metodu (scram)
3. Қырғыз: скрум-ыкма (скрум)
4. Өзбек: scrum usuli (Scrum)
5. Түрік: skram yöntemi (skram)
6. Ағылшын: scrum-method (scrum)
7. Испан: método de scrum (scrum)
8. Неміс: Scrum-Methode (scrum)
9. Француз: méthode Scrum (Scrum)
10. Бекітілген нұсқасы: метод – әдіс (1992)
11. Заңнамадағы қолданысы: скрам – скрам
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «скрам-метод» сөзі қазақ тілінде «скрам-әдіс» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 564. | скриншот | скриншот | скриншотскриншотСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Скриншот (ағыл. screenshot – «экран суреті») – құрылғының перифериялық құрылғыдағы немесе құрылғының өзінде белгілі бір пернені немесе пернелер тіркесімін басу арқылы алынған дисплейдің, монитордың немесе экранның сандық кескіні.
2. Әзербайжан: ekran görüntüsü
3. Қырғыз: скриншот
4. Өзбек: skrinshot
5. Түрік: ekran görüntüsü
6. Ағылшын: screenshot
7. Испан: captura de pantalla
8. Неміс: Screenshot
9. Француз: image
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: скриншот - скриншот
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «скриншот» сөзі қазақ тілінде «скриншот» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 565. | тергеу судьясы; тергеу сотшысы | следственный судья | следственный судьятергеу судьясы; тергеу сотшысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тергеу судьясы, тергеу сотшысы – әкімшілік және қылмыстық істер бойынша сот тергеуін жеке-дара жүргізуге жауапты, судья мен тергеушінің функцияларын біріктіретін, істі өз бетінше талдаумен айналысатын, алқабилердің, қорғау тарапының қатысуынсыз құқықтық жүйедегі лауазымды және процестік тұлға.
2. Әзербайжан: istintaq hakim
3. Қырғыз: тергөө судьясы
4. Өзбек: tergov sudyasi
5. Түрік: soruşturma yargıcı
6. Ағылшын: investigative judge
7. Испан: juez de instrucción
8. Неміс: Ermittlungsrichter
9. Француз: juge d`instruction
10. Бекітілген нұсқасы: судья – төреші (2020); судья – судья (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: следственный судья - тергеу судьясы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «следственный судья» сөз тіркесі қазақ тілінде «тергеу судьясы» немесе «тергеу сотшысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 566. | күрделі пилотаж | сложный пилотаж | сложный пилотажкүрделі пилотажСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күрделі пилотаж – пилотаж фигураларын орындай отырып әуе кемесін 45 градус және одан жоғары қадам бұрыштарымен және 60 градустан астам орамдармен орағыту.
2. Әзербайжан: kompleks pilotaj
3. Қырғыз: татаал аэробация
4. Өзбек: murakkab aerobatika
5. Түрік: karmaşık akrobasi
6. Ағылшын: complex aerobatics
7. Испан: acrobacias aéreas difíciles
8. Неміс: kompliziertes Kunstflugzeug
9. Француз: voltige difficile
10. Бекітілген нұсқасы: пилотаж – пилотаж (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: сложный пилотаж - күрделі пилотаж (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сложный пилотаж» сөз тіркесі қазақ тілінде «күрделі пилотаж» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 567. | ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларына ден қою
қызметі | служба реагирования на инциденты информационной безопасности | служба реагирования на инциденты информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларына ден қою
қызметіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларына ден қою қызметі (лат. incidens – «орын алған», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету») – кибершабуылдарды анықтау, ұстау және жою үшін пайдалануға болатын ақпараттық қауіпсіздік саясаттары мен процедураларының жиынтығы.
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi insidentlərinə reaksiya xidməti
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук инциденттерине жооп берүү
4. Өзбек: axborot xavfsizligi hodisalariga javob berish xizmati
5. Түрік: bilgi güvenliği olay müdahale servisi
6. Ағылшын: information security incident response
7. Испан: Servicio de respuesta a incidentes de seguridad de la información
8. Неміс: Informationssicherheitsreaktionsdienst für Vorfälle
9. Француз: service d & apos; intervention en cas d & apos; incident de sécurité informatique
10. Бекітілген нұсқасы: служба – қызмет (2020); реагирование – ден қою (2015); инцидент – оқыс оқиға (2020); информационная безопасность – ақпараттық қауіпсіздік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларына ден қою қызметі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «служба реагирования на инциденты информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздіктің оқыс оқиғаларына ден қою қызметі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 568. | азаматтық қорғау қызметі | службы гражданской защиты | службы гражданской защитыазаматтық қорғау қызметіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғау қызметі – бейбіт уақытта және соғыс уақытында азаматтық қорғаудың арнайы іс-шараларын орындауға, халықты төтенше жағдайлар салдарынан, қазіргі заманғы зақымдаушы құралдар факторларынан қорғауды қамтамасыз етуге арналған.
2. Әзербайжан: mülki müdafiə xidmətləri
3. Қырғыз: Жарандык коргонуу кызматтары
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi xizmatlari
5. Түрік: sivil koruma hizmetleri
6. Ағылшын: service of the civil protection
7. Испан: servicios de protección civil
8. Неміс: katastrophenschutzdienste
9. Француз: services de protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: служба гражданской обороны – азаматтық қорғаныс қызметi (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: служба гражданской обороны – азаматтық қорғау қызметі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «службы гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғау қызметі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 569. | абоненттер туралы қызметтік ақпарат | служебная информация об абонентах | служебная информация об абонентахабоненттер туралы қызметтік ақпаратСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Абоненттер туралы қызметтік ақпарат (лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету», франц. abonné – «абонент, жазылушы» – абоненттік нөмірлер иеленушілерінің жеке сәйкестендіру нөмірлері (жеке тұлғалар үшін) немесе бизнес-сәйкестендіру нөмірлері (заңды тұлғалар үшін) туралы мәліметтерді қоса алғанда, абоненттік нөмірлер туралы ақпарат.
2. Әзербайжан: abunəçilər haqqında Xidmət Məlumatı
3. Қырғыз: абоненттер жөнүндө кызматтык маалымат
4. Өзбек: abonentlar haqida xizmat ma`lumotlari
5. Түрік: aboneler hakkında servis bilgileri
6. Ағылшын: service information about subscribers
7. Испан: información de Servicio de abonados
8. Неміс: dienstliche Informationen zu Teilnehmern
9. Француз: informations de service sur les abonnés
10. Бекітілген нұсқасы: служебная информация – қызметтік ақпарат (2016); абонент – абонент (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: служебная информация об абонентах - абоненттер туралы қызметтік ақпарат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «служебная информация об абонентах» сөз тіркесі қазақ тілінде «абоненттер туралы қызметтік ақпарат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 570. | шектес бөлімшелер | смежные подразделения | смежные подразделенияшектес бөлімшелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шектес бөлімшелер – бір-біріне тапсырмалар беретін бөлімшелер. Мысалы, сату бөлімі жеткізу қызметіне немесе өндіріске.
2. Әзербайжан: əlaqəli bölmələr
3. Қырғыз: чектеш бөлүмдөр
4. Өзбек: qo`shni birliklar
5. Түрік: bitişik birimler
6. Ағылшын: related units
7. Испан: oficinas conexas
8. Неміс: benachbarte Einheiten
9. Француз: services connexes
10. Бекітілген нұсқасы: смежные права – сабақтас құқықтар (2016); подразделение – бөлімше (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: смежные – сабақтас
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «смежные подразделения» сөз тіркесі қазақ тілінде «шектес бөлімшелер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 571. | мергендік бақылау | снайперский контроль | снайперский контрольмергендік бақылауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мергендік бақылау (ағыл. snipe – «бекас», франц. contrôle, contrerôle – «екі данада жұмыс істейтін тізім») – нысанаға баспана тұрғысынан немесе нысананы анықтау мүмкіндігінен асатын қашықтықта зақымдайтын әскери/әскерилендірілген атқышты бақылау.
2. Әзербайжан: sniper nəzarət
3. Қырғыз: снайпердик көзөмөл
4. Өзбек: snayper nazorati
5. Түрік: keskin nişancı kontrolü
6. Ағылшын: sniper control
7. Испан: control de francotirador
8. Неміс: Scharfschützenkontrolle
9. Француз: contrôle de sniper
10. Бекітілген нұсқасы: контроль – бақылау (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: снайперский – мергендік; контроль – бақылау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «снайперский контроль» сөз тіркесі қазақ тілінде «мергендік бақылау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 572. | ақпараттық қауіпсіздік оқиғасы | событие информационной безопасности | событие информационной безопасностиақпараттық қауіпсіздік оқиғасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық қауіпсіздік оқиғасы (лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету») – ақпараттық қауіпсіздік саясатының ықтимал бұзылуын немесе қорғау шараларының сәтсіздігін немесе қауіпсіздікке қатысы болуы мүмкін бұрын белгісіз жағдайдың туындауын көрсететін жүйенің, сервистің немесе желінің белгілі бір күйінің пайда болуы.
2. Әзербайжан: informasiya təhlükəsizliyi hadisəsi
3. Қырғыз: маалыматтык коопсуздук иш-чарасы
4. Өзбек: axborot xavfsizligi hodisasi
5. Түрік: bilgi güvenliği olayı
6. Ағылшын: information security event
7. Испан: evento de seguridad de la información
8. Неміс: Informationssicherheitsereignis
9. Француз: événement de sécurité de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: дискретное событие – дискретті оқиға (2021); информационная безопасность – ақпараттық қауіпсіздік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: событие информационной безопасности - ақпараттық қауіпсіздік оқиғасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «событие информационной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық қауіпсіздік оқиғасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 573. | бірлескен ұйымдастырушылық іс-шара | совместное организационное мероприятие | совместное организационное мероприятиебірлескен ұйымдастырушылық іс-шараСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бірлескен ұйымдастырушылық іс-шара (лат. organizo – «ұйымдастыру») – іс-шара ұйымдастыруының бір түрі.
2. Әзербайжан: birgə təşkilati tədbir
3. Қырғыз: биргелешкен уюштуруу иш-чарасы
4. Өзбек: qo`shma tashkiliy tadbir
5. Түрік: ortak organizasyonel etkinlik
6. Ағылшын: joint organizational event
7. Испан: actividad de organización conjunta
8. Неміс: gemeinsame organisatorische Veranstaltung
9. Француз: manifestation d & apos; organisation conjointe
10. Бекітілген нұсқасы: предпринимательство совместное – бірлескен кәсіпкерлік (2017); организационный туризм – ұйымдастырылған туризм (2019); мероприятие – іс-шара (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: организационное – ұйымдастырушылық; мероприятие – іс-шара
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «совместное организационное мероприятие» сөз тіркесі қазақ тілінде «бірлескен ұйымдастырушылық іс-шара» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 574. | қазіргі заманғы зақымдаушы құралдар | современные средства поражения | современные средства пораженияқазіргі заманғы зақымдаушы құралдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазіргі заманғы зақымдаушы құралдар – жарылғыш заттардың немесе тұтандырғыш қоспалардың энергиясын пайдалануға негізделген қару.
2. Әзербайжан: müasir məğlubiyyət vasitələri
3. Қырғыз: заманбап жеңилүү каражаттары
4. Өзбек: zamonaviy lezyonlar
5. Түрік: modern yenilgi araçları
6. Ағылшын: modern means of destruction
7. Испан: medios modernos de destrucción
8. Неміс: moderne Mittel der Niederlage
9. Француз: moyens modernes de destruction
10. Бекітілген нұсқасы: средство – құрал (2020); поражение – зақымдану (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: современные – замануи; поражение – зақымдану
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «современные средства поражения» сөз тіркесі қазақ тілінде «қазіргі заманғы зақымдаушы құралдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 575. | жасырын кездесу пәтерін ұстаушы; жасырын пәтерлерді баптаушы | содержатель явочной квартиры | содержатель явочной квартирыжасырын кездесу пәтерін ұстаушы; жасырын пәтерлерді баптаушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасырын кездесу пәтерін ұстаушы (лат. quartārius – «квартарий, алтынның төрттен бір бөлігі») – мемлекеттік қауіпсіздік органдарымен құпия ынтымақтасатын және агенттерді (резиденттерді) қабылдау үшін жедел қызметкерлерге өзі жауапты болатын тұрғын немесе қызметтік үй-жай беретін адам.
2. Әзербайжан: məzmunu aydın mənzil
3. Қырғыз: келген батирдин мазмуну
4. Өзбек: ochiq kvartiraning egasi
5. Түрік: güvenli dairenin sahibi
6. Ағылшын: the owner of the safe house
7. Испан: el propietario de la vivienda
8. Неміс: inhaberin der Eigentumswohnung
9. Француз: propriétaire de l`appartement
10. Бекітілген нұсқасы: явочная численность – қатысатындар саны (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: явочный – келу; квартира – пәтер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «содержатель явочной квартиры» сөз тіркесі қазақ тілінде «жасырын кездесу пәтерін ұстаушы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 576. | шектес мемлекет; іргелес мемлекет | сопредельное государство | сопредельное государствошектес мемлекет; іргелес мемлекетСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шектес мемлекет, іргелес мемлекет – аумақтары (құрлық, су) бір-біріне тікелей іргелес және ортақ мемлекеттік шекарасы бар мемлекеттер.
2. Әзербайжан: həmsərhəd dövlət
3. Қырғыз: чектеш мамлекет
4. Өзбек: qo`shni davlat
5. Түрік: komşu devlet
6. Ағылшын: adjacent state
7. Испан: estado vecino
8. Неміс: Nachbarstaat
9. Француз: état contigu
10. Бекітілген нұсқасы: сопредельный – шектес, іргелес (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: сопредельное государство - шектес мемлекет, iргелес мемлекет (тарих)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сопредельное государство» сөз тіркесі қазақ тілінде «шектес мемлекет» немесе «іргелес мемлекет» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 577. | ақпараттандыру объектісін қолдап отыру | сопровождение объекта информатизации | сопровождение объекта информатизацииақпараттандыру объектісін қолдап отыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттандыру объектісін қолдап отыру (лат. obiectum (objectum) – «пән (сөзбе сөз «бір нәрсеге лақтырылды»)», лат. informare, in – «бағытты көрсететін жұрнақ» және forma –«түр, образ, фигура») – өнеркәсіптік пайдалануға енгізілген ақпараттандыру объектісін оның мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ету, оған бағдарламалық қамтамасыз етудің ақауларын түзету, өзгерту және жою жөніндегі іс-шаралар.
2. Әзербайжан: informatizasiya obyektinin müşayiəti
3. Қырғыз: маалыматташтыруу объектисин коштоо
4. Өзбек: axborotlashtirish ob`ektini qo`llab-quvvatlash
5. Түрік: bilişim tesisine eşlik etme
6. Ағылшын: maintenance of the informatization object
7. Испан: mantenimiento del objeto de informatización
8. Неміс: begleitung des Informatisierungsobjekts
9. Француз: accompagnement de l`objet d`informatisation
10. Бекітілген нұсқасы: сопровождение – сүйемелдеу (2008); информатизация – ақпараттандыру (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: объект информатизации – ақпараттандыру объектілері; споровождение – сүйемелдеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сопровождение объекта информатизации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттандыру объектісін қолдап отыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 578. | әлеуметтік желі | социальная сеть | социальная сетьәлеуметтік желіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әлеуметтік желі (лат. socialis, socius – «азамат») – адамдардың бір-бірімен ғаламтор арқылы өзара байланысын қамтамасыз ететін интернет сайт.
2. Әзербайжан: sosial şəbəkə
3. Қырғыз: социалдык тармак
4. Өзбек: ijtimoiy tarmoq
5. Түрік: sosyal ağ
6. Ағылшын: social network
7. Испан: red social
8. Неміс: soziales Netzwerk
9. Француз: réseau social
10. Бекітілген нұсқасы: сеть – желі (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: әлеуметтік – социальный; сеть – желі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «социальная сеть» сөз тіркесі қазақ тілінде «әлеуметтік желі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 579. | арнайы операция; арнаулы операция; арнайы амалдар; арнайы іс-
қимылдар | специальная операция | специальная операцияарнайы операция; арнаулы операция; арнайы амалдар; арнайы іс-
қимылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы операция (лат. speciālis – «ерекше», лат. ореrātiō – «іс, әрекет, әрекет ету») – күш құрылымдарының, соның ішінде қарулы күштер мен полиция құрылымдарының арнаулы іс-шараларының бір түрі.
2. Әзербайжан: xüsusi əməliyyat
3. Қырғыз: атайын операция
4. Өзбек: maxsus operatsiya
5. Түрік: özel operasyon
6. Ағылшын: special operation
7. Испан: operación especial
8. Неміс: spezielle Operation
9. Француз: opération spéciale
10. Бекітілген нұсқасы: пошлина специальная – арнайы баж (2017); операция – операция, амал (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальная операция - арнаулы операция
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальная операция» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы операция» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 580. | арнаулы жедел-іздестіру іс-шарасы;
арнаулы жедел-іздестіру іс-
шарасы;
жедел іздестірудің арнайы іс-
шаралары | специальное оперативно-розыскное мероприятие | специальное оперативно-розыскное мероприятиеарнаулы жедел-іздестіру іс-шарасы;
арнаулы жедел-іздестіру іс-
шарасы;
жедел іздестірудің арнайы іс-
шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы жедел-іздестіру іс-шарасы (лат. speciālis – «ерекше», лат. ореrātiō – «іс, әрекет, әрекет ету») – заңмен қорғалатын адамның жеке өміріне араласпаушылықты, хат жазысу, телефонмен сөйлесу, телеграф хабарламалары мен почта жөнелтілімдері құпиясын, сондай-ақ тұрғын үйге қол сұқпаушылық құқығына тікелей қатысты жедел-іздестіру іс-шарасы.
2. Әзербайжан: xüsusi əməliyyat-axtarış tədbiri
3. Қырғыз: атайын ыкчам-издөө иш-чарасы
4. Өзбек: maxsus tezkor-qidiruv tadbiri
5. Түрік: özel operasyonel arama etkinliği
6. Ағылшын: special operational search event
7. Испан: operativo especial de búsqueda
8. Неміс: spezielle Suchaktion
9. Француз: manifestation spéciale
10. Бекітілген нұсқасы: оперативно-розыскное мероприятие – жедел-іздестіру іс-шарасы (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальное оперативно-розыскное мероприятие - арнаулы жедел-іздестіру іс-шарасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальное оперативно-розыскное мероприятие» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы жедел-іздестіру іс-шарасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 581. | азаматтық қорғаудың арнайы іс-
шаралары; азаматтық қорғаудың арнаулы іс-
шаралары | специальные мероприятия гражданской защиты | специальные мероприятия гражданской защитыазаматтық қорғаудың арнайы іс-
шаралары; азаматтық қорғаудың арнаулы іс-
шараларыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғаудың арнаулы іс-шаралары (лат. speciālis – «ерекше») – азаматтық қорғау қызметтерінің Қазақстан Республикасының халқын, объектілері мен аумағын төтенше жағдайлар мен әскери қақтығыстар кезінде немесе осы қақтығыстар салдарынан туындайтын қауіптерден қорғауға бағытталған, жұмыстарды инженерлік, радиациялық, химиялық, медициналық, өртке қарсы, көліктік, материалдық-техникалық, гидрометеорологиялық және өзге де қамтамасыз ету бойынша күні бұрын немесе жедел іс-қимыл жасауы.
2. Әзербайжан: xüsusi mülki müdafiə tədbirləri
3. Қырғыз: жарандык коргонуунун атайын иш-чаралары
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi bo`yicha maxsus tadbirlar
5. Түрік: sivil korumanın özel etkinlikleri
6. Ағылшын: special civil protection
7. Испан: actividades especiales de protección civil
8. Неміс: besondere Maßnahmen des Katastrophenschutzes
9. Француз: activités spéciales de protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: мероприятия гражданской обороны – азаматтық қорғаныс іс-шаралары (2016); защита – қорғаныс, қорғау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальные мероприятия гражданской защиты - азаматтық қорғаудың арнайы іс-шаралары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальные мероприятия гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғаудың арнаулы іс-шаралары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 582. | арнайы куәландыру орталығы; арнаулы куәландырушы орталық | специальный удостоверяющий центр | специальный удостоверяющий центрарнайы куәландыру орталығы; арнаулы куәландырушы орталықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы куәландырушы орталық (лат. speciālis – «ерекше», грек. kentron – «өткір; назар аудару») –электрондық цифрлық қолтаңбаның ашық кілтінің электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілтіне сәйкестігін куәландыратын, мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтерді пайдалануға байланысты қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органының уәкілетті бөлімшесі;
2. Әзербайжан: xüsusi təsdiqləyici mərkəz
3. Қырғыз: атайын күбөлөндүрүүчү борбор
4. Өзбек: maxsus sertifikatlashtirish markazi
5. Түрік: özel sertifika merkezi
6. Ағылшын: measures special certification center
7. Испан: centro especial de certificación
8. Неміс: spezielles Zertifizierungszentrum
9. Француз: centre spécial de certification
10. Бекітілген нұсқасы: удостоверяющий центр – куәландырушы орталық (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальный удостоверяющий центр - арнайы куәландырушы орталық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальный удостоверяющий центр» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы куәландырушы орталық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 583. | арнаулы бiлiм | специальные знания | специальные знанияарнаулы бiлiмСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы бiлiм (лат. speciālis – «ерекше») – бұл кәсіптік білім немесе практикалық қызмет нәтижесінде алынған ғылым, техника, өнер, қолөнер және құқық (қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу құқығы саласындағы білімді қоспағанда) саласындағы жалпыға бірдей міндетті емес білім.
2. Әзербайжан: xüsusi bilik
3. Қырғыз: атайын билим
4. Өзбек: maxsus bilim
5. Түрік: özel bilgi
6. Ағылшын: special knowledge
7. Испан: conocimientos especializados
8. Неміс: Fachkenntnisse
9. Француз: connaissances spécialisées
10. Бекітілген нұсқасы: специальные звания – арнаулы атақтар (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальный – арнаулы, знание – білім
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальные знания» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы бiлiм» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 584. | арнаулы мекемелер; арнайы мекемелер | специальные учреждения | специальные учрежденияарнаулы мекемелер; арнайы мекемелерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы мекемелер (лат. speciālis – «ерекше») – тергеу изоляторы, уақытша ұстау изоляторы, қабылдау-бөлу орны, арнаулы қабылдау орны.
2. Әзербайжан: xüsusi təşkilatlar
3. Қырғыз: атайын мекемелер
4. Өзбек: maxsus muassasalar
5. Түрік: özel kurumlar
6. Ағылшын: special institutions
7. Испан: organismos especiales
8. Неміс: besondere Einrichtungen
9. Француз: institutions spéciales
10. Бекітілген нұсқасы: учреждение – мекеме (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: специальные учреждения - арнаулы мекемелер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальные учреждения» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы мекемелер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 585. | арнайы сарапшылық кеңес;
арнаулы сарапшылық кеңес | специальный экспертный совет | специальный экспертный советарнайы сарапшылық кеңес;
арнаулы сарапшылық кеңесСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы сарапшылық кеңес (лат. speciālis – «ерекше», лат. expertus – «тәжірибесі арқылы білуші») – мамандықтар (бағдарламалар) тобы бойынша институционалдық аккредиттеу және мамандандырылған аккредиттеу жөніндегі сарапшыларды білдіретін алқалы орган.
2. Әзербайжан: xüsusi ekspert şurası
3. Қырғыз: атайын эксперттик кеңеш
4. Өзбек: maxsus ekspertlar kengashi
5. Түрік: özel uzman tavsiyesi
6. Ағылшын: special expert council
7. Испан: consejo especial de expertos
8. Неміс: spezieller Sachverständigenrat
9. Француз: conseil spécial d & apos; experts
10. Бекітілген нұсқасы: совет – кеңес (1992)
11. Заңнамадағы қолданысы: экспертный совет – сарапшылық кеңес
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальный экспертный совет» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы сарапшылық кеңес» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 586. | шектеу тізімдері | списки ограничений | списки ограниченийшектеу тізімдеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шектеу тізімдері – белгілі бір шектеулер қойылған эмитенттер мен қаржы құралдарының тізімі.
2. Әзербайжан: məhdudiyyətlər siyahıları
3. Қырғыз: чектөөлөр тизмеси
4. Өзбек: cheklovlar ro`yxati
5. Түрік: kısıtlama listeleri
6. Ағылшын: lists of restrictions
7. Испан: listas de restricciones
8. Неміс: Einschränkungslisten
9. Француз: listes de contraintes
10. Бекітілген нұсқасы: список – тізім (2016); ограничение – шектеу (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: список – тізім; ограничение – шектеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «списки ограничений» сөз тіркесі қазақ тілінде «шектеу тізімдері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 587. | криминалистік зерттеу бойынша анықтама | справка по криминалистическому исследованию | справка по криминалистическому исследованиюкриминалистік зерттеу бойынша анықтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік зерттеу бойынша анықтама (лат. criminalis – «қылмысты») – қылмыстық сот төрелігі мәселелеріне ғылыми принциптер мен әдістерді қолдану.
2. Әзербайжан: kriminalistik araşdırma üzrə arayış
3. Қырғыз: соттук изилдөө боюнча маалымдама
4. Өзбек: sud-tibbiyot ekspertizasi ma`lumotnomasi
5. Түрік: adli araştırma yardımı
6. Ағылшын: reference on forensic research
7. Испан: antecedentes forenses
8. Неміс: hilfe zur forensischen Untersuchung
9. Француз: aide à la recherche médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: справка – анықтама (1971-1981); криминалистическая тактика – криминалистік тактика (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: справка – анықтама; криминалистический – криминалистік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «справка по криминалистическому исследованию» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік зерттеу бойынша анықтама» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 588. | есептеу техника құралдары; есептеуіш техника құралдары | средства вычислительной техники | средства вычислительной техникиесептеу техника құралдары; есептеуіш техника құралдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Есептеуіш техника құралдары (еж.-грек. τέχνη – «өнер») – дербес немесе басқа жүйелердің құрамында жұмыс істей алатын деректерді өңдеу жүйелерінің бағдарламалық және техникалық элементтерінің жиынтығы.
2. Әзербайжан: hesablama texnikası vasitələri
3. Қырғыз: эсептөө техникасы
4. Өзбек: hisoblash vositalari
5. Түрік: bilgi işlem araçları
6. Ағылшын: computer equipment
7. Испан: herramientas informáticas
8. Неміс: computer-Tools
9. Француз: outils informatiques
10. Бекітілген нұсқасы: средство – құрал (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: вычислительная техника – есептеу техникасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «средства вычислительной техники» сөз тіркесі қазақ тілінде «есептеуіш техника құралдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 589. | азаматтық қорғау құралдары | средства гражданской защиты | средства гражданской защитыазаматтық қорғау құралдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азаматтық қорғау құралдары – халықты қорғау және азаматтық қорғау күштерін жарақтандыру үшін қолданылатын материалдық-техникалық мүлік.
2. Әзербайжан: mülki müdafiə vasitələri
3. Қырғыз: жарандык коргонуу каражаттары
4. Өзбек: fuqaro muhofazasi
5. Түрік: sivil koruma araçları
6. Ағылшын: civil protection
7. Испан: equipo de protección civil
8. Неміс: mittel des Zivilschutzes
9. Француз: moyens de protection civile
10. Бекітілген нұсқасы: служба гражданской обороны – азаматтық қорғаныс қызметi (2020); средство – құрал (2020); защита – қорғаныс, қорғау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: средства гражданской защиты - азаматтық қорғау құралдары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «средства гражданской защиты» сөз тіркесі қазақ тілінде «азаматтық қорғау құралдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 590. | ақпаратты қорғау құралы | средство защиты информации | средство защиты информацииақпаратты қорғау құралыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпаратты қорғау құралы (лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету») – өзекті қауіптерден қорғауға арналған мамандандырылған бағдарламалық, бағдарламалық-аппараттық құралдар.
2. Әзербайжан: informasiyanın qorunması vasitəsi
3. Қырғыз: маалыматты коргоо каражаты
4. Өзбек: axborotni himoya qilish vositasi
5. Түрік: bilgi koruma aracı
6. Ағылшын: means information protection means
7. Испан: protección de datos
8. Неміс: mittel zum Schutz von Informationen
9. Француз: protection de l`information
10. Бекітілген нұсқасы: средство – құрал (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: защита информации – ақпаратты қорғау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «средство защиты информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпаратты қорғау құралы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 591. | құжаттарды сақтау мерзімі | срок хранения документов | срок хранения документовқұжаттарды сақтау мерзіміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды сақтау мерзімі (лат. documentum – «сабақ, үлгі; куәгерлік») – жазбаны жасағаннан, жазғаннан немесе алғаннан немесе белгілі бір әрекеттерді орындағаннан кейін өтетін уақыт.
2. Әзербайжан: sənədlərin saxlanma müddəti
3. Қырғыз: документтерди сактоо мөөнөтү
4. Өзбек: hujjatlarni saqlash muddati
5. Түрік: belgelerin saklama süresi
6. Ағылшын: document retention period
7. Испан: período de retención de documentos
8. Неміс: aufbewahrungsdauer von Dokumenten
9. Француз: durée de conservation des documents
10. Бекітілген нұсқасы: хранение – сақтау (2016); документ – құжат (1990) ; срок – мерзім (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: срок хранения документов - құжаттарды сақтау мерзімі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «срок хранения документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды сақтау мерзімі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 592. | старттық уақыт;
бастау уақыты | стартовое время | стартовое времястарттық уақыт;
бастау уақытыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Старттық уақыт, бастау уақыты (ағыл. start – «старт») – ӘК-ның экипажына ұшуды орындауға жол берілетін уақыт кезеңі.
2. Әзербайжан: başlanğıc vaxtı
3. Қырғыз: баштоо убактысы
4. Өзбек: boshlanish vaqti
5. Түрік: başlangıç zamanı
6. Ағылшын: starting time
7. Испан: hora de Inicio
8. Неміс: Startzeit
9. Француз: heure de départ
10. Бекітілген нұсқасы: стартовый комплекс – старт кешені (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: стартовое время - старттық уақыт, бастапқы уақыт (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «стартовое время» сөз тіркесі қазақ тілінде «старттық уақыт» немесе «бастау уақыты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 593. | ұшу ауысымының жетекшісі | старший летной смены | старший летной сменыұшу ауысымының жетекшісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшу ауысымының жетекшісі – ұшуды ұйымдастыру, жүргізу мен бақылау үшін ұшу ауысымына тағайындалған авиациялық бөлімнің басшылық ұшу құрамы қатарынан лауазымды адамдар.
2. Әзербайжан: baş uçuş shift
3. Қырғыз: улук учуу нөөмөтү
4. Өзбек: katta parvoz smenasi
5. Түрік: kıdemli uçuş vardiyası
6. Ағылшын: senior of the flight shift
7. Испан: turno de vuelo senior
8. Неміс: senior-Flugschicht
9. Француз: Seniors
10. Бекітілген нұсқасы: ұшқыштар ауысымының жетекшісі (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: старший летной смены - ұшу ауысымының жетекшісі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «старший летной смены» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшу ауысымының жетекшісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 594. | объектіні тұрақты жабдықтау; объектіні стационарлық жабдықтау | стационарное оборудование объекта | стационарное оборудование объектаобъектіні тұрақты жабдықтау; объектіні стационарлық жабдықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Объектіні стационарлық жабдықтау (лат. stationarius –«тұрған, қозғалмайтын», лат. obiectum (objectum) – «пән» (сөзбе сөз «бір нәрсеге лақтырылды») – қозғалыссыз орнатылған жабдық немесе оны жылжыту үшін тұтқамен жабдықталмаған және оның қозғалысын қиындататын массасы бар электр жабдығы.
2. Әзербайжан: obyektin stasionar avadanlığı
3. Қырғыз: объекттин стационардык жабдуулары
4. Өзбек: ob`ektning statsionar uskunalari
5. Түрік: tesisin sabit ekipmanı
6. Ағылшын: stationary equipment of the facility
7. Испан: equipo fijo de la instalación
8. Неміс: stationäre Ausstattung der Anlage
9. Француз: installations fixes
10. Бекітілген нұсқасы: больной стационарный – стационарлық науқас (2017); оборудование – жабдық (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: оборудование – жабдық; стационарный – стационарлық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «стационарное оборудование объекта» сөз тіркесі қазақ тілінде «объектіні стационарлық жабдықтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 595. | тұрақты радиобарлау бекеті; стационарлық радиобарлау бекеті | стационарный пост радиоразведки | стационарный пост радиоразведкитұрақты радиобарлау бекеті; стационарлық радиобарлау бекетіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Стационарлық радиобарлау бекеті (лат. stationarius –«тұрған, қозғалмайтын», итал. роstо, porre – «орналастыру», лат. radiare – «сәуле жіберу») – бекеттің арнаулы түрі.
2. Әзербайжан: radio kəşfiyyat stasionar post
3. Қырғыз: стационардык радио чалгындоо посту
4. Өзбек: statsionar radio razvedka posti
5. Түрік: sabit radyo arama sonrası
6. Ағылшын: stationary radio intelligence post
7. Испан: puesto fijo de inteligencia de Radio
8. Неміс: stationäre Post zur Funkuntersuchung
9. Француз: poste fixe de reconnaissance radio
10. Бекітілген нұсқасы: больной стационарный – стационарлық науқас (2017); пост – пост (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: радиоразведка – радиобарлау (әскери іс)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «стационарный пост радиоразведки» сөз тіркесі қазақ тілінде «стационарлық радиобарлау бекеті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 596. | ұлттық қауіпсіздік стратегиясы | стратегия национальной безопасности | стратегия национальной безопасностиұлттық қауіпсіздік стратегиясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық қауіпсіздік стратегиясы (еж.-грек στρατηγία – «қолбасшы өнері») – ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы негізгі проблемалар мен қатерлерді, стратегиялық мақсаттар мен нысаналы индикаторларды, міндеттер мен нәтижелер көрсеткіштерін айқындайтын Қазақстан Республикасының Стратегиялық даму құжаты.
2. Әзербайжан: milli təhlükəsizlik strategiyasi
3. Қырғыз: улуттук коопсуздук стратегиясы
4. Өзбек: milliy xavfsizlik strategiyasi
5. Түрік: ulusal güvenlik stratejisi
6. Ағылшын: national security strategy
7. Испан: estrategia de seguridad nacional
8. Неміс: nationale Sicherheitsstrategie
9. Француз: stratégie de sécurité nationale
10. Бекітілген нұсқасы: стратегия – стратегия (2020); безопасность – қауіпсіздік (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: стратегия национальной безопасности - ұлттық қауіпсіздік стратегиясы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «стратегия национальной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық қауіпсіздік стратегиясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 597. | құрылымдық деректер; құрылымдалған деректер | структурированные данные | структурированные данныеқұрылымдық деректер; құрылымдалған деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрылымдалған деректер (лат. structura – «құрылыс, имарат») – бет мәліметтерін ұсыну және оның мазмұнын жіктеу үшін қолданылатын стандартталған формат.
2. Әзербайжан: strukturlaşdırılmış məlumatlar
3. Қырғыз: структураланган маалыматтар
4. Өзбек: tuzilgan ma`lumotlar
5. Түрік: yapılandırılmış veriler
6. Ағылшын: structured data
7. Испан: datos estructurados
8. Неміс: strukturierte Daten
9. Француз: données structurées
10. Бекітілген нұсқасы: структурированный – құрылымдалған (2015); данные – деректер (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: структурированные данные - құрылымдалған деректер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «структурированные данные» сөз тіркесі қазақ тілінде «құрылымдалған деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 598. | ақпараттық-насихат жұмысының субъектілері | субъекты информационно-пропагандисткой работы | субъекты информационно-пропагандисткой работыақпараттық-насихат жұмысының субъектілеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ақпараттық-насихат жұмысының субъектілері (лат. subjectivus – «үстелетін, қосылатын», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету») – қызметкерлерге саяси маңызды ақпаратты уақтылы жеткізу және түсіндіру, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүдделерін ақпараттық ілгерілету, теріс ақпараттық қарсы іс-қимылдың қарсы насихаттық шараларын әзірлеу және іске асыру жөніндегі іс-шаралар кешенін орындаушы.
2. Әзербайжан: informasiya-təbliğat işinin subyektləri
3. Қырғыз: маалыматтык-үгүттөө ишинин субъекттери
4. Өзбек: axborot-tashviqot ishlari sub`ektlari
5. Түрік: savunuculuk konuları
6. Ағылшын: subjects of information and propaganda work
7. Испан: agentes de promoción
8. Неміс: themen der Informations- und Interessenvertretung der Arbeit
9. Француз: acteurs du plaidoyer
10. Бекітілген нұсқасы: пропаганда – насихат (2016); субъект – субъект (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: информационно-пропагандисткая – ақпараттық-насихаттау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «субъекты информационно-пропагандисткой работы» сөз тіркесі қазақ тілінде «ақпараттық-насихат жұмысының субъектілері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 599. | бақылау субъектілері (объектілері) | субъекты (объекты) контроля | субъекты (объекты) контролябақылау субъектілері (объектілері)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау субъектілері (объектілері) (лат. subjectivus – «үстелетін, қосылатын», лат. obiectum (objectum) – «пән (сөзбе сөз «бір нәрсеге лақтырылды»)», франц. contrôle, contrerôle – «екі данада жұмыс істейтін тізім») – бақылауды жүзеге асыратын тұлға (заңды немесе жеке).
2. Әзербайжан: nəzarət subyektləri (obyektləri)
3. Қырғыз: контролдоонун субъекттери (объекттери)
4. Өзбек: nazorat sub`ektlari (ob`ektlari)
5. Түрік: kontrol konusu (lar)
6. Ағылшын: subjects (objects) of control
7. Испан: sujetos (objetos) de control
8. Неміс: subjekte (Objekte) der Kontrolle
9. Француз: sujets (objets) de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: контроль – бақылау (1995); субъект – субъект (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: субъекты контроля - бақылау субъектілері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «субъекты (объекты) контроля» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау субъектілері (объектілері)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 600. | ұлттық қауiпсiздiк субъектiлерi | субъекты национальной безопасности | субъекты национальной безопасностиұлттық қауiпсiздiк субъектiлерiСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұлттық қауiпсiздiк субъектiлерi (лат. subjectivus – «үстелетін, қосылатын») – өз өкілеттігін биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтары органдары, сондай-ақ ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысатын субъектілер.
2. Әзербайжан: milli təhlükəsizlik subyektləri
3. Қырғыз: улуттук коопсуздук субъекттери
4. Өзбек: milliy xavfsizlik sub`ektlari
5. Түрік: ulusal güvenlik konuları
6. Ағылшын: subjects of national security
7. Испан: agentes de seguridad nacional
8. Неміс: themen der nationalen Sicherheit
9. Француз: acteurs de la sécurité nationale
10. Бекітілген нұсқасы: субъект – субъект (1971-1981); безопасность – қауіпсіздік (2020
11. Заңнамадағы қолданысы: субъекты национальной безопасности - ұлттық қауiпсiздiк субъектiлерi
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «субъекты национальной безопасности» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұлттық қауiпсiздiк субъектiлерi» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 601. | тәуліктік берілім (тәулікке беру);
тәуліктік үлес; тәулікүлес; тәуліктік мөлшер; күндік азық | суточная дача (сутодача) | суточная дача (сутодача)тәуліктік берілім (тәулікке беру);
тәуліктік үлес; тәулікүлес; тәуліктік мөлшер; күндік азықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәуліктік үлес (тәулікүлес) – бір тәулікте әскери қызметшіні тамақтандыру үшін белгіленген нормалар бойынша тиісті азық-түлік мөлшері.
2. Әзербайжан: gündəlik bağ (sutodac)
3. Қырғыз: күнүмдүк коттедж (сводач)
4. Өзбек: kundalik yozgi uy (sutodacha)
5. Түрік: günlük yazlık (günlük)
6. Ағылшын: daily dacha (sutodacha)
7. Испан: dacha diaria (sutodacha)
8. Неміс: tägliche Datscha (Tag)
9. Француз: Dacha journalière (sutodacha)
10. Бекітілген нұсқасы: высшая суточная доза – жоғары тәуліктік доза (2021); дача взятки – пара беру (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: суточная дача - тәуліктік беру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «суточная дача (сутодача)» сөз тіркесі қазақ тілінде «тәуліктік үлес (тәулікүлес)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 602. | арнайы техникалық құралдар; арнаулы техникалық құралдар | специальные технические средства | специальные технические средстваарнайы техникалық құралдар; арнаулы техникалық құралдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы техникалық құралдар (лат. speciālis – «ерекше», еж.-грек. τέχνη – «өнер») – құрылғылар, аппаратура бейiмделiп жасалған құралдар, жабдықтар, оның iшiнде шұғыл iздестiру шараларын жүргiзу барысында ақпаратты құпия табу мен құжаттауға арналған арнаулы функциялары, бағдарламалық қамтамасыз етуi және конструкциялық ерекшелiктерi бар өндiрiстiк және тұрмыстық мақсатқа арналған бұйымдар мен тауарлар түрiнде жасалғандары.
2. Әзербайжан: xüsusi texniki vasitələr
3. Қырғыз: атайын техникалык каражаттар
4. Өзбек: maxsus texnik vositalar
5. Түрік: özel teknik araçlar
6. Ағылшын: special technical means
7. Испан: medios técnicos especiales
8. Неміс: spezielle technische Hilfsmittel
9. Француз: moyens techniques spéciaux
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: специальные технические средства - арнаулы техникалық құралдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальные технические средства» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы техникалық құралдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 603. | арнаулы бағдарламалық қамтамасыз ету;
арнаулы бағдарламалық қамтылым; арнаулы бағдарламалық жасақтама | специальное программное обеспечение | специальное программное обеспечениеарнаулы бағдарламалық қамтамасыз ету;
арнаулы бағдарламалық қамтылым; арнаулы бағдарламалық жасақтамаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнаулы бағдарламалық қамтылым (лат. speciālis – «ерекше», еж.-грек. πρόγραμμα – «жарияланым, хабарлама, бұйрық») – белгілі бір таптың міндеттерін шешу үшін әзірленген және құрылған бағдарламалар санаты.
2. Әзербайжан: xüsusi proqram təminatı
3. Қырғыз: атайын программа
4. Өзбек: maxsus dasturiy ta`minot
5. Түрік: özel yazılım
6. Ағылшын: special software
7. Испан: software especial
8. Неміс: spezielle Software
9. Француз: logiciel spécial
10. Бекітілген нұсқасы: программное обеспечение – бағдарламалық жасақтама, бағдарлама қамтым, бағдарламалық қамту (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: арнаулы
бағдарламалық қамтамасыз ету
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «специальное программное обеспечение» сөз тіркесі қазақ тілінде «арнаулы бағдарламалық қамтылым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 604. | өзеннің өзек
табаны;
өзен-су бойлығы | тальвег реки | тальвег рекиөзеннің өзек
табаны;
өзен-су бойлығыСаласы Этимологиясы ДефинициясыӨзеннің өзек табаны – (нем. Talweg: tal «алқабы» және weg «жол», өзен түбінің ең төменгі бөліктерін, аңғарларды, арқалықтарды, жыраларды және басқа да созылған жер бедерін біріктіретін сызық. Тальвег әдетте салыстырмалы түрде түзу немесе орамды сызық болып табылады.
2. Әзербайжан: talveg çayı
3. Қырғыз: талвег дарыясы
4. Өзбек: talveg daryolari
5. Түрік: talveg Nehri
6. Ағылшын: talweg rivers
7. Испан: río talweg
8. Неміс: talweg des Flusses
9. Француз: rivière talweg
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Тальвег реки» сөз тіркесі қазақ тілінде «өзеннің өзек табаны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 605. | тактикалық топ | тактическая группа | тактическая группатактикалық топСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тактикалық топ – құрылықтағы әскерлердің ұйымдық-штаттық құрылымында көзделмеген бөлімшелермен ротаны, батальонды, полкті, бригаданы күшейту жолымен жауынгерлік (оқу) міндетті орындау кезеңіне құрылған, олардың уақытша (жиынтық) жасақталуын білдіретін арнайы әскери термин.
Тактическая группа – (лат. tactus – «жанасу, түрту», итал. gruppo – «топ»)
2. Әзербайжан: taktik qrup
3. Қырғыз: тактикалык топ
4. Өзбек: taktik guruh
5. Түрік: taktik ekip
6. Ағылшын: tactical group
7. Испан: grupo táctico
8. Неміс: taktische Gruppe
9. Француз: groupement tactique
10. Бекітілген нұсқасы: тактика - тактика (2020), группа - топ (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: тактика – тактика; группа - топ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «тактическая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «тактикалық топ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 606. | тактикалық жаттығу | тактическая тренировка | тактическая тренировкатактикалық жаттығуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тактикалық жаттығу – нақты бәсекелестік іс-әрекет процесінде спорттық күресті жүргізудің ұтымды формаларын игеруге бағытталған педагогикалық процесс.
Тактика – (лат. tactus – «жанасу, түрту», нем. trainieren – «жаттығу»)
2. Әзербайжан: taktiki məşq
3. Қырғыз: тактикалык машыгуу
4. Өзбек: taktik tayyorgarlik
5. Түрік: taktik eğitim
6. Ағылшын: tactical training
7. Испан: entrenamiento táctico
8. Неміс: taktisches Training
9. Француз: entraînement tactique
10. Бекітілген нұсқасы: тактика - тактика (2020), тренировка - 1.машық; 2. жаттығу (пед.)
11. Заңнамадағы қолданысы: тактика – тактика; тренировка - жаттығу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «тактическая тренировка» сөз тіркесі қазақ тілінде «тактикалық жаттығу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 607. | тактикалық штаб | тактический штаб | тактический штабтактикалық штабСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тактикалық штаб (лат. tactus – «жанасу, түрту», нем. stab – «жезл, таяқ, аса таяқ») – жедел-тактикалық басқару штабы.
Тактический штаб (лат. tactus – «жанасу, түрту», нем. stab – «жезл, таяқ, аса таяқ»)
2. Әзербайжан: taktik qərargah
3. Қырғыз: тактикалык штаб
4. Өзбек: taktik shtab
5. Түрік: Taktik merkez
6. Ағылшын: tactical headquarters
7. Испан: cuartel general táctico
8. Неміс: taktisches Hauptquartier
9. Француз: quartier général tactique
10. Бекітілген нұсқасы: тактика - тактика (2020), штаб - штаб (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: тактика – тактика; штаб - штаб
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «тактический штаб» сөз тіркесі қазақ тілінде «тактикалық штаб» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 608. | ағымдағы үлес | текущее довольствие | текущее довольствиеағымдағы үлесСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ағымдағы үлес – әскери қызметшіні азық-түлік, киім-кешек және ақшалай ағымдағы қажеттілікпен қамтамасыз ету.
2. Әзербайжан: cari məmnuniyyət
3. Қырғыз: учурдагы ыраазы
4. Өзбек: hozirgi nafaqa
5. Түрік: mevcut içerik
6. Ағылшын: current allowance
7. Испан: prestación actual
8. Неміс: aktuelle Zufriedenheit
9. Француз: solde actuel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: текущее довольствие - ағымдағы үлес
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «текущее довольствие» сөз тіркесі қазақ тілінде «ағымдағы үлес» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 609. | теолог;
діни сарапшы | теолог | теологтеолог;
діни сарапшыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Теолог (еж.-грек. θεολογία – «құдайға табынушылық») – діни мұра бойынша сарапшы. Ол діннің тарихы мен философиясын зерттейді, тарихи дереккөздерді талдайды, әртүрлі діни бірлестіктерге баға береді.
2. Әзербайжан: ilahiyyatçı
3. Қырғыз: теолог
4. Өзбек: dinshunos
5. Түрік: ilahiyatçı
6. Ағылшын: theologian
7. Испан: teólogo
8. Неміс: Theologe
9. Француз: théologien
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: теолог
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «теолог» сөзі қазақ тілінде «теолог» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 610. | теологиялық оңалту жұмысы | теологическая реабилитационная работа | теологическая реабилитационная работатеологиялық оңалту жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Теологиялық оңалту жұмысы (еж.грек. θεολογία – «құдайға табынушылық», лат. rehabilitatio – «қалпына келтіру») – дерадикализациялауға, деструктивті діни ағымнан алыстатуға, сондай-ақ сотталғандардың терроризм және (немесе) діни экстремизм идеологиясына иммунитетін қалыптастыруға бағытталған идеологиялық, алдын алу-профилактикалық және тәрбиелік ықпал ету шараларының кешені.
2. Әзербайжан: İlahiyyat reabilitasiya işləri
3. Қырғыз: теологиялык реабилитациялык иш
4. Өзбек: diniy reabilitatsiya ishlari
5. Түрік: teolojik rehabilitasyon çalışmaları
6. Ағылшын: theological rehabilitation work
7. Испан: trabajo de rehabilitación Teológica
8. Неміс: theologische Rehabilitationsarbeit
9. Француз: travaux de réhabilitation théologique
10. Бекітілген нұсқасы: теология - теология (1971-1981), реадлитация - реаблитация (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: теологическая реабилитационная работа - теологиялық оңалту жұмысы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «теологическая реабилитационная работа» сөз тіркесі қазақ тілінде «теологиялық оңалту жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 611. | терминалдық қолжетілімділік | терминальный доступ | терминальный доступтерминалдық қолжетілімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терминалдық қолжетілімділік (ағыл. terminal – «шегі, соңы, соңғысы») – жергілікті терминал машинасы есептеу жұмыстарын жүргізбейтіндей ұйымдастырылған ақпараттық жүйеге кіру, тек ақпаратты енгізуді (тінтуір мен пернетақтадан) орталық машинаға (терминал серверіне) бағыттауды жүзеге асыратын және мониторда графикалық ақпаратты көрсететін ақпарат жүйесіне кіру.
2. Әзербайжан: terminal giriş
3. Қырғыз: терминалдык мүмкүнчүлүк
4. Өзбек: terminalga kirish
5. Түрік: terminal erişimi
6. Ағылшын: terminal access
7. Испан: acceso terminal
8. Неміс: terminalzugang
9. Француз: accès terminal
10. Бекітілген нұсқасы: терминал-терминал (2018), доступ-қолжеткізу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: терминал-терминал; доступ-қолжеткізу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «терминальный доступ» сөз тіркесі қазақ тілінде «терминалдық қолжетілімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 612. | террористік топ; террорлық топ; лаңкестік топ;
терроршы топ | террористическая группа | террористическая группатеррористік топ; террорлық топ; лаңкестік топ;
терроршы топСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Террорлық топ (еж.-грек. θεωρία – «қарау, байқау; зерттеу; ғылым», итал. gruppo – «топ») – ортақ мақсаттары (террорлық актілер жасау), ішкі иерархиясы (рөлдерді бөлу), тәртібі бар террорлық әрекетті жүзеге асыру үшін біріккен адамдар тобы.
2. Әзербайжан: terror qrupu
3. Қырғыз: террористтик топ
4. Өзбек: terroristik guruh
5. Түрік: terörist grup
6. Ағылшын: terrorist group
7. Испан: grupo terrorista
8. Неміс: terrorgruppe
9. Француз: groupe terroriste
10. Бекітілген нұсқасы: группа - топ (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: террористік топ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «террористическая группа» сөз тіркесі қазақ тілінде «террорлық топ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 613. | террористік ұйым; террорлық ұйым; лаңкестік ұйым | террористическая организация | террористическая организациятеррористік ұйым; террорлық ұйым; лаңкестік ұйымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Террорлық ұйым (еж.-грек. θεωρία – «қарау, байқау; зерттеу; ғылым», лат. organizo – «ұйымдастыру») – террорлық іс-әрекетті жүзеге асыру мақсатында құрылған немесе өз қызметінде терроризмді пайдалану мүмкіндігін мойындайтын ұйым.
2. Әзербайжан: terror təşkilatı
3. Қырғыз: террористтик уюм
4. Өзбек: terroristik tashkilot
5. Түрік: terör örgütü
6. Ағылшын: terrorist organization
7. Испан: organización terrorista
8. Неміс: Terroristenorganisation
9. Француз: organisation terroriste
10. Бекітілген нұсқасы: организация-ұйым; ұйымдастыру (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: террористік ұйым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «террористическая организация» сөз тіркесі қазақ тілінде «террорлық ұйым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 614. | террористік материалдар; террорлық материалдар; лаңкестік материалдар | террористические материалы | террористические материалытеррористік материалдар; террорлық материалдар; лаңкестік материалдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Террорлық материалдар (еж.грек. θεωρία – «қарау, байқау; зерттеу; ғылым», лат. materialis – «заттық») – террорлық актілерді сипаттаушы материалдар.
2. Әзербайжан: terror materialları
3. Қырғыз: террористтик материалдар
4. Өзбек: terroristik materiallar
5. Түрік: terörist materyaller
6. Ағылшын: terrorist materials
7. Испан: materiales terroristas
8. Неміс: terroristische Materialien
9. Француз: matériel terroriste
10. Бекітілген нұсқасы: материал-материал (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: террористік материалдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «террористические материалы» сөз тіркесі қазақ тілінде «террорлық материалдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 615. | полиграфта тестілеу | тестирование на полиграфе | тестирование на полиграфеполиграфта тестілеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Полиграфта тестілеу (ағыл. test – «бақылау жұмысы», грек. πολύ – «көп» және γράφω – «жазу») – полиграфта тестілеу үдерісін көрсететін ұғым.
2. Әзербайжан: Poliqrafiya üzrə test
3. Қырғыз: полиграфта тестирлөө
4. Өзбек: poligrafiya sinovlari
5. Түрік: yalan makinesi testi
6. Ағылшын: polygraph testing
7. Испан: pruebas de polígrafo
8. Неміс: testen auf einem Polygraphen
9. Француз: tests polygraphiques
10. Бекітілген нұсқасы: тест-тест (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: тест-тест; полиграф - полиграф
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «тестирование на полиграфе» сөз тіркесі қазақ тілінде «полиграфта тестілеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 616. | тестілеу кешені | тестирующий комплекс | тестирующий комплекстестілеу кешеніСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тестілеу кешені (ағыл. test – «бақылау жұмысы», лат. complexus – «байланыс; үйлесімділік») – тапсырмаларды шешу дағдыларын игеруге, студенттердің курс бөлімдерін игеруін бағалауға, бақылау жұмыстарын жүргізуге арналған маңызды компоненттердің бірі.
2. Әзербайжан: testedici kompleks
3. Қырғыз: тестирлөө комплекси
4. Өзбек: sinov kompleksi
5. Түрік: test kompleksi
6. Ағылшын: testing complex
7. Испан: complejo de prueba
8. Неміс: testkomplex
9. Француз: complexe de test
10. Бекітілген нұсқасы: тест-тест (2018), комплекс-кешен (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: тестілеу кешені
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «тестирующий комплекс» сөз тіркесі қазақ тілінде «тестілеу кешені» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 617. | ұшуды басқару техникасы | техника пилотирования | техника пилотированияұшуды басқару техникасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшуды басқару техникасы (еж.грек. τέχνη – «өнер», грек. πηδώτης (pedotes) – «штурман») – ұшқыштарды жеке және топ құрамында ұшуға, қонуға, кеңістіктік маневрлерді орындауға үйретуге бағытталған ұшу дайындығының түрі.
2. Әзербайжан: pilotlaşdırma texnikası
3. Қырғыз: пилоттук техника
4. Өзбек: uchish texnikasi
5. Түрік: pilotluk tekniği
6. Ағылшын: piloting
7. Испан: técnica de pilotaje
8. Неміс: pilotiertechnik
9. Француз: technique de pilotage
10. Бекітілген нұсқасы: техника - техника
11. Заңнамадағы қолданысы: ұшуда басқару техникасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «техника пилотирования» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшуды басқару техникасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 618. | азық-түлік қызметінің техникасы | техника продовольственной службы | техника продовольственной службыазық-түлік қызметінің техникасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азық-түлік қызметінің техникасы (еж.грек. τέχνη – «өнер») – Қарулы Күштердің қызметін азық-түлікпен қамтамасыз етуге арналған техникалық құралдар, өнімдер, жабдықтар мен мүлік. Оларға осы құралдарды бақылауға және сынауға арналған жабдық пен аппаратура, сондай-ақ олардың құрамдас бөліктері мен жинақтаушы бұйымдары жатады.
2. Әзербайжан: ərzaq xidməti texnikası
3. Қырғыз: азык-түлүк кызматынын техникасы
4. Өзбек: oziq-ovqat xizmati texnikasi
5. Түрік: gıda servis tekniği
6. Ағылшын: technique food service
7. Испан: maquinaria del Servicio de alimentos
8. Неміс: lebensmittel-Service-Technik
9. Француз: technique du service alimentaire
10. Бекітілген нұсқасы: служба-қызмет (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: азық-түлік қызметінің техникасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «техника продовольственной службы» сөз тіркесі қазақ тілінде «азық-түлік қызметінің техникасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 619. | құжаттарды техникалық-криминалистік зерттеу | технико-криминалистическое исследование документов | технико-криминалистическое исследование документовқұжаттарды техникалық-криминалистік зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құжаттарды техникалық-криминалистік зерттеу (еж.-грек. τέχνη – «өнер», лат. criminalis – «қылмыстық», лат. documentum – «сабақ, үлгі; куәгерлік») – криминалистикалық техниканың бір саласы, ол құжаттардағы немесе олардың деректемелеріндегі өзгерістердің арнайы техникалық тәсілдерін зерделейді, сондай-ақ қылмыстарды ашу және тергеу мақсатында құжаттарды қарау және зерттеу әдістерін әзірлейді және жетілдіреді.
2. Әзербайжан: sənədlərin texniki-kriminalistik tədqiqi
3. Қырғыз: документтерди техникалык-соттук изилдөө
4. Өзбек: hujjatlarni texnik-sud ekspertizasi
5. Түрік: belgelerin teknik ve adli muayenesi
6. Ағылшын: technical and forensic examination of documents
7. Испан: estudio técnico-forense de documentos
8. Неміс: machbarkeitsstudie für forensische Dokumente
9. Француз: étude technico-médico-légale des documents
10. Бекітілген нұсқасы: криминалистика-криминалистика (2016), исследование-зерттеу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: криминалистика-криминалистика; исследование-зерттеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «технико-криминалистическое исследование документов» сөз тіркесі қазақ тілінде «құжаттарды техникалық-криминалистік зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 620. | техникалық қолдау | техническая поддержка | техническая поддержкатехникалық қолдауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Техникалық қолдау (еж.-грек. τέχνη – «өнер», лат. criminalis – «қылмыстық») – кәсіпорындар мен ұйымдар мобильді және қалалық телефондар, теледидарлар, компьютерлер, бағдарламалық қамтамасыз ету, сондай-ақ басқа да электрондық және механикалық тауарлар мен қызметтер сияқты технологиялық өнімдер мен қызметтерді пайдаланушыларға көмек көрсететін көптеген қызметтерді жинақтайтын және қамтитын тұжырымдама.
2. Әзербайжан: texniki dəstək
3. Қырғыз: техникалык колдоо
4. Өзбек: texnik yordam
5. Түрік: teknik destek
6. Ағылшын: technical support
7. Испан: soporte técnico
8. Неміс: technische Unterstützung
9. Француз: support technique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: техникалық қолдау
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «техническая поддержка» сөз тіркесі қазақ тілінде «техникалық қолдау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 621. | сигналдардың техникалық талдауы; сигналдарды техникалық талдау; сигналдардың техникалық талдамасы | технический анализ сигналов | технический анализ сигналовсигналдардың техникалық талдауы; сигналдарды техникалық талдау; сигналдардың техникалық талдамасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сигналдардың техникалық талдамасы (еж.грек. τέχνη – «өнер», грек. ἀνάλυσις – «жіктеу, еріту», лат. signum – «таңба, белгі») – сигналдарды техникалық талдау үдерісін білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: texniki siqnal təhlili
3. Қырғыз: сигналдарды техникалык талдоо
4. Өзбек: signallarni texnik tahlil qilish
5. Түрік: sinyallerin teknik analizi
6. Ағылшын: technical analysis of signals
7. Испан: análisis técnico de señales
8. Неміс: technische Analyse der Signale
9. Француз: analyse technique des signaux
10. Бекітілген нұсқасы: анализ-талдау (2020), сигнал-дабылбелгі (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: анализ-талдау; сигнал-дабылбелгі; анализ – талдау, анализ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «технический анализ сигналов» сөз тіркесі қазақ тілінде «сигналдардың техникалық талдамасы» және «сигналдарды техникалық талдау» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 622. | техникалық кеңес | технический совет | технический советтехникалық кеңесСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Техникалық кеңес (еж.-грек. τέχνη – «өнер») – техника немесе техникалық саясат мәселелеріне жауап беретін консультативтік орган.
2. Әзербайжан: texniki şura
3. Қырғыз: техникалык кеңеш
4. Өзбек: texnik kengash
5. Түрік: teknik tavsiye
6. Ағылшын: technical advice
7. Испан: Consejo técnico
8. Неміс: technischer Rat
9. Француз: conseil technique
10. Бекітілген нұсқасы: совет-кеңес (1992)
11. Заңнамадағы қолданысы: совет-кеңес; техника - техника
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «технический совет» сөз тіркесі қазақ тілінде «техникалық кеңес» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 623. | типтік лауазым | типовая должность | типовая должностьтиптік лауазымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Типтік лауазым (еж.грек. τύπος – «соққы, із, саусақ бедері») – мемлекеттік қызметтің лауазымына сәйкес келетін лауазым.
2. Әзербайжан: tipik vəzifə
3. Қырғыз: типтүү кызмат
4. Өзбек: oddiy pozitsiya
5. Түрік: tipik pozisyon
6. Ағылшын: typical position
7. Испан: puesto genérico
8. Неміс: typische Position
9. Француз: poste type
10. Бекітілген нұсқасы: типовой-типтік (2014), должность-лауазым (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: типовой-типтік; должность-лауазым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «типовая должность» сөз тіркесі қазақ тілінде «типтік лауазым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 624. | типтік роль | типовая роль | типовая рольтиптік рольСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Типтік роль (еж.-грек. τύπος – «соққы, із, саусақ бедері», франц. rôlе – «роль, тізім, шиыршық») – белгілі бір үдеріске әсер етуші қандайда бір әсердің анықталған орындары.
2. Әзербайжан: tipik rol
3. Қырғыз: типтүү ролу
4. Өзбек: oddiy rol
5. Түрік: tipik rol
6. Ағылшын: typical role
7. Испан: función genérica
8. Неміс: typische Rolle
9. Француз: rôle type
10. Бекітілген нұсқасы: типовой-типтік (2014)
11. Заңнамадағы қолданысы: типовой-типтік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «типовая роль» сөз тіркесі қазақ тілінде «типтік роль» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -5 |
| 625. | торактомия | торакотомия | торакотомияторактомияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Торактомия (еж. грек. θώραξ – төс және τομή – «кесік, бөлу») – кеуде қуысының құрамын тексеру немесе өкпеге, жүрекке немесе кеуде қуысында орналасқан басқа мүшелерге хирургиялық араласу үшін кеуде қуысын кеуде қабырғасы арқылы ашудан тұратын хирургиялық операция.
2. Әзербайжан: torakotomiya
3. Қырғыз: торакотомия
4. Өзбек: torakotomiya
5. Түрік: torakotomi
6. Ағылшын: thoracotomy
7. Испан: toracotomía
8. Неміс: Thorakotomie
9. Француз: thoracotomie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: торакотомия
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «торакотомия» сөзі қазақ тілінде «торакотомия» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 626. | трансшекаралық сулар; трансшекаралық су | трансграничные воды | трансграничные водытрансшекаралық сулар; трансшекаралық суСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Трансшекаралық су (франц. transe – «ұйқылық») – екі немесе одан да көп мемлекеттер арасындағы шекараларды кесіп өтетін немесе осындай шекараларда орналасқан кез келген жерүсті немесе жерасты суын білдіреді.
2. Әзербайжан: transsərhəd sular
3. Қырғыз: трансчегаралык суулар
4. Өзбек: transchegaraviy suvlar
5. Түрік: sınır ötesi sular
6. Ағылшын: transboundary waters
7. Испан: aguas transfronterizas
8. Неміс: grenzüberschreitende Gewässer
9. Француз: eaux transfrontières
10. Бекітілген нұсқасы: трансграничные - трансшекаралық
11. Заңнамадағы қолданысы: шекаралық сулар, трансшекаралық сулар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «трансграничные воды» сөз тіркесі қазақ тілінде «трансшекаралық су» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 627. | трансшекаралық құрылыстар; трансшекаралық құрылысжайлар | трансграничные сооружения | трансграничные сооружениятрансшекаралық құрылыстар; трансшекаралық құрылысжайларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Трансшекаралық құрылыстар (франц. transe – «ұйқылық») – мемлекеттік шекараны кесіп өтетін темір жолдар, тас жолдар, мұнай-газ құбырлары, электр беру желілері, кабельдер, көпірлер, бөгеттер, шлюздер және басқа да құрылыстар.
2. Әзербайжан: transsərhəd qurğular
3. Қырғыз: трансчегаралык курулуштар
4. Өзбек: transchegaraviy tuzilmalar
5. Түрік: sınır ötesi yapılar
6. Ағылшын: transboundary structures
7. Испан: instalaciones transfronterizas
8. Неміс: grenzüberschreitende Bauten
9. Француз: installations transfrontières
10. Бекітілген нұсқасы: сооружение-құрылыс (2020), сооружение-құрылысжай (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: трансшекаралық құрылыстар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «трансграничные сооружения» сөз тіркесі қазақ тілінде «трансшекаралық құрылысжайлар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 628. | трансұлттық есірткі құрылымы | транснациональная наркоструктура | транснациональная наркоструктуратрансұлттық есірткі құрылымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Трансұлттық есірткі құрылымы (франц. transe – «ұйқылық»; лат. trans – арқылы (кітаби) – белгілі бір қозғалыстың кеңістік арқылы өтуі; лат. natio – «тайпа, халық», еж.грек. ναρκωτικός – «салдайтын, ұюға әкелетін», лат. structura – «құрылыс, имарат») – есірткіге қарсы жұмыс жасаушы ұлтаралық ұйым.
2. Әзербайжан: transmilli narkostruktur
3. Қырғыз: трансулуттук наркоструктура
4. Өзбек: transmilliy giyohvand moddalar tarkibi
5. Түрік: ulusötesi uyuşturucu yapısı
6. Ағылшын: transnational drug
7. Испан: la estructura transnacional de las drogas
8. Неміс: transnationale Narkostruktur
9. Француз: structure transnationale de la drogue
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: транснациональная - трансұлттық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «транснациональная наркоструктура» сөз тіркесі қазақ тілінде «трансұлттық есірткі құрылымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 629. | көліктік-жауынгерлік әуе кемелері | транспортно-боевые воздушные суда | транспортно-боевые воздушные судакөліктік-жауынгерлік әуе кемелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көліктік-жауынгерлік әуе кемелері (лат. transportare – «тасмалдау, жылжыту») – мамандандырылған ұшу аппараттары.
2. Әзербайжан: nəqliyyat-döyüş hava gəmiləri
3. Қырғыз: транспорттук-аскердик аба кемелери
4. Өзбек: transport va jangovar samolyotlar
5. Түрік: nakliye ve savaş uçakları
6. Ағылшын: structure transport and combat aircraft
7. Испан: aeronaves de transporte y combate
8. Неміс: transport- und Kampfflugzeuge
9. Француз: avions de transport et de combat
10. Бекітілген нұсқасы: транспорт-көлік (1992)
11. Заңнамадағы қолданысы: воздушные суда - әуе кемелері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «транспортно-боевые воздушные суда» сөз тіркесі қазақ тілінде «көліктік-жауынгерлік әуе кемелері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 630. | көліктік әуе кемелері | транспортные воздушные суда | транспортные воздушные судакөліктік әуе кемелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көліктік әуе кемелері (лат. transportare – «тасмалдау, жылжыту») – әртүрлі жүкті тасмалдауға арналған әуе кемелері.
2. Әзербайжан: nəqliyyat hava gəmiləri
3. Қырғыз: транспорттук аба кемелери
4. Өзбек: transport samolyotlari
5. Түрік: nakliye uçakları
6. Ағылшын: transport aircraft
7. Испан: aeronaves de transporte
8. Неміс: transportflugzeuge
9. Француз: aéronefs de transport
10. Бекітілген нұсқасы: транспорт-көлік (1992)
11. Заңнамадағы қолданысы: воздушные суда - әуе кемелері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «транспортные воздушные суда» сөз тіркесі қазақ тілінде «көліктік әуе кемелері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 631. | қашықтағы жұмыс орны | удаленное рабочее место | удаленное рабочее местоқашықтағы жұмыс орныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қашықтағы жұмыс орны – қызметкерге/қызметшіге жұмыс компьютеріне басқа құрылғы (үй компьютері) арқылы ғаламтормен кез келген жерден қосылуға мүмкіндік береді.
2. Әзербайжан: uzaq iş yeri
3. Қырғыз: алыскы жумуш орду
4. Өзбек: masofaviy ish joyi
5. Түрік: uzak işyeri
6. Ағылшын: remote workplace
7. Испан: lugar de trabajo remoto
8. Неміс: remote-Arbeitsplatz
9. Француз: poste de travail à distance
10. Бекітілген нұсқасы: рабочее место-жұмыс орны (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: рабочее место-жұмыс орны
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «удаленное рабочее место» сөз тіркесі қазақ тілінде «қашықтағы жұмыс орны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 632. | Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын куәландырушы орталық | удостоверяющий центр государственных органов Республики Казахстан | удостоверяющий центр государственных органов Республики КазахстанҚазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын куәландырушы орталықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын куәландырушы орталық (грек. kentron – «өткір; назар аудару», еж.грек. ὄργανον – «құрал, сайман; машина; орган», лат. rēs рūbliса – «қоғамдық іс; мемлекеттік іс; мемлекет, республика») – арнаулы мемлекеттік мекеме.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikasının dövlət orqanlarının təsdiqedici Mərkəzi
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын мамлекеттик органдарынын күбөлөндүрүүчү борбору
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasi davlat organlarining sertifikatlashtirish markazi
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti devlet organlarının tasdik merkezi
6. Ағылшын: certifying center of state bodies of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: centro de certificación de los órganos estatales de la República de Kazajstán
8. Неміс: zertifizierungszentrum der staatlichen Organe der Republik Kasachstan
9. Француз: centre de certification des organismes publics de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: удостоверяющий центр государственных органов Республики Казахстан - Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын куәландырушы орталық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «удостоверяющий центр государственных органов Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын куәландырушы орталық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 633. | рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібін қатаңдату; рұқсат немесе хабарлама тәртібін қатаңдату | ужесточение разрешительного или уведомительного порядка | ужесточение разрешительного или уведомительного порядкарұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібін қатаңдату; рұқсат немесе хабарлама тәртібін қатаңдатуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Рұқсат немесе хабарлама тәртібін қатаңдату – өтініш берушілерге, лицензиаттарға немесе екінші санаттағы рұқсаттарды иеленушілерге қосымша талаптар, міндеттер белгілеу немесе жүктемені өзге де ұлғайту.
2. Әзербайжан: icazə və ya bildiriş qaydasının sərtləşdirilməsi
3. Қырғыз: уруксат берүү же кабарлоо тартибин күчөтүү
4. Өзбек: ruxsat berish yoki xabar berish tartibini kuchaytirish
5. Түрік: izin verme veya bildirim emrini sıkılaştırmak
6. Ағылшын: tightening of the licensing or notification procedure
7. Испан: endurecimiento del procedimiento de autorización o notificación
8. Неміс: verschärfung der Genehmigungs- oder Kündigungsordnung
9. Француз: renforcement de la procédure d & apos; autorisation ou de notification
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ужесточение разрешительного или уведомительного порядка - рұқсат немесе хабарлама тәртібін қатаңдату
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ужесточение разрешительного или уведомительного порядка» сөз тіркесі қазақ тілінде «рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібін қатаңдату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 634. | көрсетілетін қызметті алушы;
қызмет тұтынушы | услугополучатель | услугополучателькөрсетілетін қызметті алушы;
қызмет тұтынушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көрсетілетін қызметті алушы – құқықтары заңды іс-әрекеттерді жасау нәтижесінде жүзеге асырылатын және сатып алынатын, құрылатын және орындалатын тұлға.
2. Әзербайжан: xidmət alan
3. Қырғыз: кызмат алуучу
4. Өзбек: xizmat oluvchi
5. Түрік: hizmet veren
6. Ағылшын: service recipient
7. Испан: prestador de servicios
8. Неміс: leistungsempfänger
9. Француз: bénéficiaire
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: көрсетілетін қызметті алушы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «услугополучатель» сөзі қазақ тілінде «көрсетілетін қызметті алушы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 635. | мемлекеттік шекараны орнату; мемлекеттік шекараны белгілеу | установление государственной границы | установление государственной границымемлекеттік шекараны орнату; мемлекеттік шекараны белгілеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мемлекеттік шекараны орнату, мемлекеттік шекараны белгілеу – мемлекеттердің өзіне тиесілі жерлерін бекіту үдерісі.
2. Әзербайжан: dövlət sərhədinin müəyyən edilməsi
3. Қырғыз: мамлекеттик чек араны белгилөө
4. Өзбек: davlat chegarasini belgilash
5. Түрік: devlet sınırının kurulması
6. Ағылшын: establishment of the state border
7. Испан: establecimiento de fronteras estatales
8. Неміс: festlegung der Staatsgrenze
9. Француз: établissement de la frontière de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: государственная граница-мемлекеттік шекара (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: государственная граница-мемлекеттік шекара
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «установление государственной границы» сөз тіркесі қазақ тілінде «мемлекеттік шекараны орнату» немесе «мемлекеттік шекараны белгілеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 636. | белгіленген режимдер | установленные режимы | установленные режимыбелгіленген режимдерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Белгіленген режимдер (лат. regimen – «басқару, басқарма») – қандайда бір әрекетке байланысты белгіленетін режимдерді білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: quraşdırılmış rejimlər
3. Қырғыз: орнотулган режимдер
4. Өзбек: o`rnatilgan rejimlar
5. Түрік: ayarlanan modlar
6. Ағылшын: established regimes
7. Испан: modos establecidos
8. Неміс: installierte Modi
9. Француз: modes réglés
10. Бекітілген нұсқасы: режим-режім (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: режим-режим
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «установленные режимы» сөз тіркесі қазақ тілінде «белгіленген режимдер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 637. | қарсыластың ұмтылыстары; қарсыластың ұмтылысы | устремления противника | устремления противникақарсыластың ұмтылыстары; қарсыластың ұмтылысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарсыластың ұмтылысы – қарсыластардың шабуылдау үдерісін білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: düşmən istəkləri
3. Қырғыз: душмандын умтулуулары
4. Өзбек: dushmanning intilishlari
5. Түрік: düşmanın özlemleri
6. Ағылшын: the aspirations of the enemy
7. Испан: aspiraciones del enemigo
8. Неміс: bestrebungen des Feindes
9. Француз: les aspirations de l`adversaire
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: противник – қарсылас
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «устремления противника» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарсыластың ұмтылысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 638. | құпия ақпараттың таралуы; құпия ақпараттың тарап кетуі | утечка секретной информации | утечка секретной информацииқұпия ақпараттың таралуы; құпия ақпараттың тарап кетуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құпия ақпараттың тарап кетуі (франц. secret, secretus – «ерекше, жеке; құпия, жасырын», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету») – қандай да бір құпия болып саналатын ақпараттың белгілі бір жағдайда сыртқа таралып кету процесін білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: gizli məlumatların sızması
3. Қырғыз: жашыруун маалыматтын агып кетиши
4. Өзбек: yashirin ma`lumotlarning tarqalishi
5. Түрік: gizli bilgilerin sızdırılması
6. Ағылшын: leak of classified information
7. Испан: filtración de información clasificada
8. Неміс: vertrauliche Informationen durchgesickert
9. Француз: fuite d`informations classifiées
10. Бекітілген нұсқасы: секрет-жасырым (2009), информация-хабарлама, ақпар (1990)
11. Заңнамадағы қолданысы: секрет - құпипя, информация – ақпарат, утечка – жария болу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «утечка секретной информации» сөз тіркесі қазақ тілінде «құпия ақпараттың тарап кетуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 639. | қызмет атқару учаскесі (орны) | участок (место) несения службы | участок (место) несения службықызмет атқару учаскесі (орны)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызмет атқару учаскесі (орны) – алдын ала белгіленген жерде міндетін атқару.
2. Әзербайжан: xidmət sahəsi (yer)
3. Қырғыз: кызмат өтөөчү участок (жер)
4. Өзбек: xizmat ko`rsatish joyi (joyi)
5. Түрік: hizmet alanının yeri (yeri)
6. Ағылшын: area (place) of service
7. Испан: lugar (lugar) del Servicio
8. Неміс: grundstück (Ort) des Dienstes
9. Француз: lieu de service
10. Бекітілген нұсқасы: участок-учаске (2020), служба-қызмет (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: қызмет өткеретін орны
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «участок (место) несения службы» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызмет атқару учаскесі (орны)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 640. | жауапкершілік учаскесі; жауапкершілік аумағы | участок ответственности | участок ответственностижауапкершілік учаскесі; жауапкершілік аумағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жауапкершілік аумағы –жауапкершілік жүктелген белгілі бір орын.
2. Әзербайжан: məsuliyyət sahəsi
3. Қырғыз: жоопкерчилик участогу
4. Өзбек: mas`uliyat sohasi
5. Түрік: sorumluluk alanı
6. Ағылшын: area of responsibility
7. Испан: área de responsabilidad
8. Неміс: verantwortungsgebiet
9. Француз: domaine de responsabilité
10. Бекітілген нұсқасы: участок-учаске (2020), ответственность-жауапкершілік (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: участок-учаске, ответственность-жауапкершілік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «участок ответственности» сөз тіркесі қазақ тілінде «жауапкершілік аумағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 641. | оқу пәні (пән) | учебная дисциплина (дисциплина) | учебная дисциплина (дисциплина)оқу пәні (пән)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу пәні (пән) (лат. disciplina – «оқу, білім, ғылым; қатаң тәртіп») – бағдарлама мен оқу жоспарына сәйкес оқу орнының бейіні және олар таңдаған мамандық шеңберінде оқушыларды даярлау жүргізілетін оқу курсы.
2. Әзербайжан: tədris fənni (intizam)
3. Қырғыз: окуу дисциплинасы (тартип)
4. Өзбек: o`quv intizomi (intizom)
5. Түрік: eğitim disiplini (disiplin)
6. Ағылшын: training discipline (discipline)
7. Испан: disciplina académica (disciplina)
8. Неміс: trainingsdisziplin (Disziplin)
9. Француз: discipline (discipline)
10. Бекітілген нұсқасы: дисциплина-1.тәртіп; 2. Пән
11. Заңнамадағы қолданысы: учебная дисциплина - оқу пәні
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебная дисциплина (дисциплина)» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу пәні (пән)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 642. | оқу-өкімдік құжат | учебно-распорядительный документ | учебно-распорядительный документоқу-өкімдік құжатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу-өкімдік құжат (лат. documentum – «сабақ, үлгі; куәгерлік») – оқу жүргізу үдерісін білдіретін өкімдік құжат.
2. Әзербайжан: tədris-sərəncam sənədi
3. Қырғыз: окуу-тескөөчү документ
4. Өзбек: o`quv va ma`muriy hujjat
5. Түрік: eğitim ve idari belge
6. Ағылшын: training and administrative document
7. Испан: documento de instrucción
8. Неміс: schulungs- und Verwaltungsdokument
9. Француз: document d & apos; instruction
10. Бекітілген нұсқасы: распорядительный документ-өкімдік құжат, ұйғарымдық құжат (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: распорядительный документ-өкімдік құжат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебно-распорядительный документ» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу-өкімдік құжат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 643. | оқу-жаттығу әуе кемелері | учебные воздушные суда | учебные воздушные судаоқу-жаттығу әуе кемелеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу-жаттығу әуе кемелері – ұшу құрамын оқытуға және жаттықтыруға арналған ұшу аппараты.
2. Әзербайжан: təlim hava gəmiləri
3. Қырғыз: окутуу аба кемелери
4. Өзбек: o`quv samolyotlari
5. Түрік: eğitim uçakları
6. Ағылшын: training aircraft
7. Испан: aeronaves de entrenamiento
8. Неміс: ausbildungsflugzeuge
9. Француз: avions d & apos; entraînement
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: воздушные суда - әуе кемелері
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебные воздушные суда» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу-жаттығу әуе кемелері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 644. | оқу модулі
(модуль) | учебный модуль (модуль) | учебный модуль (модуль)оқу модулі
(модуль)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу модулі (модуль) (лат. modulus – «өлшем») – бірнеше пәндер мен курстарды оқытатын білім беру бағдарламасының бөлігі.
2. Әзербайжан: təlim modulu (modul)
3. Қырғыз: окуу модулу (модул)
4. Өзбек: o`quv moduli (modul)
5. Түрік: öğrenme modülü (modül)
6. Ағылшын: training module (module)
7. Испан: módulo de capacitación (módulo)
8. Неміс: lernmodul (Modul)
9. Француз: module de formation (module)
10. Бекітілген нұсқасы: модуль-модуль (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: оқу модулі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебный модуль (модуль)» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу модулі (модуль)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 645. | жасанды бұзушы; үйретілген бұзақы | учебный нарушитель | учебный нарушительжасанды бұзушы; үйретілген бұзақыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасанды бұзушы – оқу-жаттығу барысында пайдаланылатын басып кіруші адам.
2. Әзербайжан: təlim pozucusu
3. Қырғыз: окуу бузуучусу
4. Өзбек: o`quv jinoyatchisi
5. Түрік: eğitim ihlalcisi
6. Ағылшын: training violator
7. Испан: violador de entrenamiento
8. Неміс: lehrtäter
9. Француз: fauteur de troubles
10. Бекітілген нұсқасы: нарушиеть-бұзушы (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: нарушиеть-бұзушы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебный нарушитель» сөз тіркесі қазақ тілінде «жасанды бұзушы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 646. | оқу-жаттығу тәжірибесі | учебный эксперимент | учебный экспериментоқу-жаттығу тәжірибесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Оқу-жаттығу тәжірибесі (лат. experimentia – «тәжірибелілік, білім, тәжірибе») – сабақта физикалық құбылыстың арнайы құралдарын қолдана отырып, оны үйренуге ыңғайлы жағдайды арттыру.
2. Әзербайжан: tədris təcrübəsi
3. Қырғыз: окуу эксперименти
4. Өзбек: o`quv tajribasi
5. Түрік: öğrenme deneyi
6. Ағылшын: training experiment
7. Испан: experimento educativo
8. Неміс: lehrexperiment
9. Француз: expérience d`apprentissage
10. Бекітілген нұсқасы: эксперимент-эксперимент (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: эксперимент-эксперимент
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учебный эксперимент» сөз тіркесі қазақ тілінде «оқу-жаттығу тәжірибесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 647. | жолданымдарды есепке алу | учет обращений | учет обращенийжолданымдарды есепке алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жолданымдарды есепке алу – өтініштерді, хабарламаларды, сұрау салуларды, үн қатулар мен ұсыныстарды қабылдау, тіркеу және қарау жөніндегі мәліметтерді тіркеу және оларды мемлекеттік құқықтық статистикалық есептілікте көрсету.
2. Әзербайжан: müraciətlərin uçotu
3. Қырғыз: кайрылууларды эсепке алуу
4. Өзбек: murojaatlarni hisobga olish
5. Түрік: başvuru muhasebesi
6. Ағылшын: accounting of appeals
7. Испан: registro de casos
8. Неміс: konto für Anfragen
9. Француз: comptabilisation des requêtes
10. Бекітілген нұсқасы: учет-есеп (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: жолданымдарды есепке алу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учет обращений» сөз тіркесі қазақ тілінде «жолданымдарды есепке алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 648. | криминалистік зерттеулердің нәтижелерін есепке алу | учеты результатов криминалистических исследований | учеты результатов криминалистических исследованийкриминалистік зерттеулердің нәтижелерін есепке алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Криминалистік зерттеулердің нәтижелерін есепке алу (лат. resultare – «секіру; көріну», лат. criminalis – «қылмыстық») – құқық қорғау органдарының заңмен реттелген ақпараттық жүйесінің нәтижелерін тіркеу үдерісін білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: kriminalistik tədqiqatların nəticələrinin uçotu
3. Қырғыз: соттук-медициналык изилдөөлөрдүн натыйжаларын эсепке алуу
4. Өзбек: sud-tibbiy tadqiqotlar natijalarini hisobga olish
5. Түрік: adli araştırma sonuçlarının muhasebeleştirilmesi
6. Ағылшын: accounting of the results of forensic studies
7. Испан: contabilidad de los resultados de las investigaciones forenses
8. Неміс: buchhaltung der Ergebnisse der forensischen Forschung
9. Француз: prise en compte des résultats de la recherche médico-légale
10. Бекітілген нұсқасы: учет-есеп (1999), результат-нәтиже (2017), исследование-зерттеу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: учет-есеп, результат-нәтиже, исследование-зерттеу, криминалистическии - криминалистік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «учеты результатов криминалистических исследований» сөз тіркесі қазақ тілінде «криминалистік зерттеулердің нәтижелерін есепке алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 649. | жеңіл жарақат алу | ушиб легкой степени | ушиб легкой степенижеңіл жарақат алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жеңіл жарақат алу – қандай да бір органның тіндері жеңіл түрде бүлінбей, жабық зақым келу деңгейін білдіретін ұғым көрсеткіші.
2. Әзербайжан: yüngül dərəcəli bruise
3. Қырғыз: жеңил даражадагы контузия
4. Өзбек: engil ko`karish
5. Түрік: hafif derecede yaralanma
6. Ағылшын: mild injury
7. Испан: lesión leve
8. Неміс: leichte Verletzung
9. Француз: blessure légère
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Ушиб легкой степени» сөз тіркесі қазақ тілінде «жеңіл жарақат алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 650. | интернет желісіне қосылу шлюзі; интернет желісіне ену шлюзі | шлюз доступа к сети интернет | шлюз доступа к сети интернетинтернет желісіне қосылу шлюзі; интернет желісіне ену шлюзіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Интернет желісіне ену шлюзі (лат. exclusa – «болмауы (судың)», ағыл. internet– «желіаралық») – басқа желіге кіру үшін қызмет ететін желі нүктесі.
2. Әзербайжан: internetə çıxış şlüzü
3. Қырғыз: интернетке кирүү шлюзу
4. Өзбек: internetga kirish shlyuzi
5. Түрік: internet erişim ağ geçidi
6. Ағылшын: internet access gateway
7. Испан: puerta de enlace de acceso a Internet
8. Неміс: gateway für den Internetzugang
9. Француз: passerelle d`accès Internet
10. Бекітілген нұсқасы: шлюз-шлюз (2021), доступ-қолжеткізу (2016), сеть-желі (2005), интернет-интернет (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: интернетке қол жеткізудің шлюзі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «шлюз доступа к сети интернет» сөз тіркесі қазақ тілінде «интернет желісіне ену шлюзі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 651. | штаттық-лауазымдық санат | штатно-должностная категория | штатно-должностная категорияштаттық-лауазымдық санатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Штаттық-лауазымдық санат (лат. status – «жағдайы», еж.грек. κατηγορία – «мәлімдеме, айыптау») – командалық лауазымдардың әскери атақтарға сәйкестігін айқындайтын әскери-әкімшілік термин.
2. Әзербайжан: ştat-vəzifə kateqoriyası
3. Қырғыз: штаттык-кызматтык категория
4. Өзбек: standart ish toifasi
5. Түрік: personel kategorisi
6. Ағылшын: staff and official category
7. Испан: categoría de personal
8. Неміс: vollzeit-Amtskategorie
9. Француз: postes
10. Бекітілген нұсқасы: штат-штат (2016), ктегория-категория, санат (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: штаттық-лауазымдық санат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «штатно-должностная категория» сөз тіркесі қазақ тілінде «штаттық-лауазымдық санат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 652. | барлау-нұқсан келтіру әрекетінің фактілері; барлау-бүлдіру іс-әрекетінің деректері | факты разведывательно-подрывной деятельности | факты разведывательно-подрывной деятельностибарлау-нұқсан келтіру әрекетінің фактілері; барлау-бүлдіру іс-әрекетінің деректеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Барлау-бүлдіру іс-әрекетінің деректері (лат. factum – «жасалған, іс-әрекет, әрекет») – барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларын жүргізуді куәландыратын іс-әрекеттер, оқиғалар, процестер мен құбылыстар.
2. Әзербайжан: kəşfiyyat-pozuculuq fəaliyyəti faktları
3. Қырғыз: чалгындоо-бузуу ишинин фактылары
4. Өзбек: razvedka va buzg`unchilik faktlari
5. Түрік: istihbarat ve yıkıcı faaliyetlerin gerçekleri
6. Ағылшын: facts of intelligence and subversive activities
7. Испан: hechos de inteligencia y subversión
8. Неміс: die Fakten der Aufklärungs-Subversion
9. Француз: faits de renseignement et de Subversion
10. Бекітілген нұсқасы: разведка – барлау; факт - дерек
11. Заңнамадағы қолданысы: барлау-бүлдіру іс-әрекетінің фактілері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «факты разведывательно-подрывной деятельности» сөз тіркесі қазақ тілінде «барлау-бүлдіру іс-әрекетінің деректері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 653. | қайырымдылыққа ақша жинау; фандрайзинг; шүлен тарту | фандрайзинг | фандрайзингқайырымдылыққа ақша жинау; фандрайзинг; шүлен тартуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фандрайзинг (ағыл. fundraising – «ақшалай қаржы» + raise «өндіру») – әлеуметтік, білім беру, мәдени жобаларға және қайырымдылық қорларына ақша мен басқа ресурстарды іздеу және тарту.
2. Әзербайжан: fandreyzinq
3. Қырғыз: фандрайзинг
4. Өзбек: mablag ` yig`ish
5. Түрік: bağış toplama
6. Ағылшын: fundraising
7. Испан: recaudación de fondos
8. Неміс: fundraising
9. Француз: collecte de fonds
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: фандрайзинг
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фандрайзинг» сөзі қазақ тілінде «фандрайзинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 654. | Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерін физикалық қорғау | физическая защита загранучреждений Республики Казахстан | физическая защита загранучреждений Республики КазахстанҚазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерін физикалық қорғауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерін физикалық қорғау (еж.-грек. φύσις – «зат; табиғат, мінез», лат. rēs рūbliса – «қоғамдық іс; мемлекеттік іс; мемлекет, республика») – Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерінде объектішілік және өткізу режимдерін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтитын Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелері мен олардың персоналының қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құрамдас бөлігі.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan Respublikasının Xarici müəssisələrinin fiziki müdafiəsi
3. Қырғыз: Казакстан Республикасынын чет өлкөлөрдөгү мекемелерин физикалык коргоо
4. Өзбек: Qozog`iston Respublikasi chet el muassasalarini jismoniy himoya qilish
5. Түрік: Kazakistan Cumhuriyeti`nin yabancı kurumlarının fiziksel savunması
6. Ағылшын: physical protection of foreign institutions of the Republic of Kazakhstan
7. Испан: protección física de las instituciones extranjeras de la República de Kazajstán
8. Неміс: physischer Schutz von ausländischen Einrichtungen der Republik Kasachstan
9. Француз: protection physique des institutions étrangères de la République du Kazakhstan
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерін физикалық қорғау
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «физическая защита загранучреждений Республики Казахстан» сөз тіркесі қазақ тілінде «Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелерін физикалық қорғау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +8 |
| 655. | белгіленген телефон байланысы; тіркелген телефон байланысы | фиксированная телефонная связь | фиксированная телефонная связьбелгіленген телефон байланысы; тіркелген телефон байланысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тіркелген телефон байланысы (лат. figere – «нығайту, бекіту», еж.грек τῆλε – «қашық» + φωνή – «дауыс, дыбыс») – мыс немесе оптикалық кабельдер арқылы телефон пайдаланушылары арасындағы телефон байланысы.
2. Әзербайжан: sabit telefon əlaqəsi
3. Қырғыз: бекитилген телефон байланышы
4. Өзбек: ruxsat etilgan telefon aloqasi
5. Түрік: sabit telefon bağlantısı
6. Ағылшын: fixed telephone connection
7. Испан: Teléfono fijo
8. Неміс: feste Telefonverbindung
9. Француз: téléphonie fixe
10. Бекітілген нұсқасы: телефонная связь-телефон байланысы (2014), фиксированный – тіркелген (2014)
11. Заңнамадағы қолданысы: тіркелген телефон байланысы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фиксированная телефонная связь» сөз тіркесі қазақ тілінде «тіркелген телефон байланысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 656. | терроризмді қаржыландыру; лаңкестікті қаржыландыру | финансирование терроризма | финансирование терроризматерроризмді қаржыландыру; лаңкестікті қаржыландыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Терроризмді қаржыландыру (франц. finances, finer – «түсіндіру», лат. terror – «қорқыныш») – террористерге қаражат беру немесе қаржылық қолдау көрсету.
2. Әзербайжан: terrorizmin maliyyələşdirilməsi
3. Қырғыз: терроризмди каржылоо
4. Өзбек: terrorizmni moliyalashtirish
5. Түрік: terörizmin finansmanı
6. Ағылшын: financing of terrorism
7. Испан: financiación del terrorismo
8. Неміс: finanzierung des Terrorismus
9. Француз: financement du terrorisme
10. Бекітілген нұсқасы: терроризм-террорлық, лаңкестік (2008)
11. Заңнамадағы қолданысы: терроризмді қаржыландыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «финансирование терроризма» сөз тіркесі қазақ тілінде «терроризмді қаржыландыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 657. | қаржылық бұзушылықтар; қаржылық қарақшылық | финансовые нарушения | финансовые нарушенияқаржылық бұзушылықтар; қаржылық қарақшылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қаржылық бұзушылықтар (франц. finances, finer – «түсіндіру») – қаржы заңнамасында жауапкершілік белгіленген қаржы құқығы субъектісінің құқыққа қарсы (қаржы заңнамасын бұза отырып) жасаған әрекеті (әрекеті немесе әрекетсіздігі).
2. Әзербайжан: maliyyə pozuntuları
3. Қырғыз: финансылык мыйзам бузуулар
4. Өзбек: moliyaviy buzilishlar
5. Түрік: mali ihlaller
6. Ағылшын: financial violations
7. Испан: irregularidades financieras
8. Неміс: finanzielle Verstöße
9. Француз: irrégularités financières
10. Бекітілген нұсқасы: финанс-қаржы (1992), нарушение-бұзылу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: қаржылық бұзушылықтар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «финансовые нарушения» сөз тіркесі қазақ тілінде «қаржылық бұзушылықтар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 658. | азық-түлікке қор; азық-түлікке арналған қор; азық-түлік қоры | фонд на продовольствие | фонд на продовольствиеазық-түлікке қор; азық-түлікке арналған қор; азық-түлік қорыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Азық-түлікке арналған қор (лат. fundus – «түбі, негізі») – белгілі бір көлемде алдағы күндерге жиналған азық-түлік жиынтығы.
2. Әзербайжан: ərzaq Fondu
3. Қырғыз: азык-түлүк фонду
4. Өзбек: oziq-ovqat fondi
5. Түрік: gıda fonu
6. Ағылшын: food fund
7. Испан: fondo para la alimentación
8. Неміс: stiftung für Lebensmittel
9. Француз: fonds pour l & apos; alimentation
10. Бекітілген нұсқасы: фонд – қор
11. Заңнамадағы қолданысы: азық-түлікке қор
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фонд на продовольствие» сөз тіркесі қазақ тілінде «азық-түлікке арналған қор» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 659. | фоноскопиялық зерттеу | фоноскопическое исследование | фоноскопическое исследованиефоноскопиялық зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фоноскопиялық зерттеу (грек phone – «дыбыс» + skopeo – «қарау») – адамды дауыс пен сөйлеу арқылы сәйкестендіру, фонограммалардың тұтастығын анықтау, сондай-ақ қылмыстарды дәлелдеу кезінде маңызды басқа фактілерді анықтау мақсатында дыбыстық және сөйлеу ақпаратын сот-медициналық зерттеуге негізделген сот сараптамасының түрі.
2. Әзербайжан: fonoskopik tədqiqat
3. Қырғыз: фоноскопиялык изилдөө
4. Өзбек: fonoskopik tadqiqotlar
5. Түрік: fonoskopik muayene
6. Ағылшын: phonoscopic
7. Испан: estudio fonoscópico
8. Неміс: phonoskopische Untersuchung
9. Француз: examen phonoscopique
10. Бекітілген нұсқасы: исследование – зерттеу
11. Заңнамадағы қолданысы: фоноскопическое - фоноскопиялық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фоноскопическое исследование» сөз тіркесі қазақ тілінде «фоноскопиялық зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 660. | фотопортреттік зерттеу | фотопортретное исследование | фотопортретное исследованиефотопортреттік зерттеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фотопортреттік зерттеу (грек. phos, photos – «жарық», франц. portrait, portraire – «кескінді түсіру») – жеке басын сәйкестендіру/оның жынысы мен жасын, сондай-ақ фото және видео материалдар арқылы сыртқы келбетке негізделген басқа да сипаттамаларды анықтау.
2. Әзербайжан: fotoportret tədqiqatı
3. Қырғыз: фотопортреттик изилдөө
4. Өзбек: fotoportret tadqiqotlari
5. Түрік: foto-portre çalışması
6. Ағылшын: examination photo portrait study
7. Испан: estudio de retrato fotográfico
8. Неміс: fotoporträt-Studie
9. Француз: étude photographique
10. Бекітілген нұсқасы: исследование – зерттеу
11. Заңнамадағы қолданысы: исследование – зерттеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фотопортретное исследование» сөз тіркесі қазақ тілінде «фотопортреттік зерттеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 661. | бағдарламаның сараптамалық кеңесі | экспертный совет программы | экспертный совет программыбағдарламаның сараптамалық кеңесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бағдарламаның сараптамалық кеңесі (лат. experimentia – «тәжірибелілік, білім, тәжірибе», еж.-грек. πρόγραμμα – «жарияланым, хабарлама, бұйрық») – өз қызметін бағдарламаның қатысушылары мен әріптестерінің сыртқы экономикалық және халықаралық ынтымақтастығының тиімділігін арттыру және дамытуға жәрдемдесу мақсатында жүзеге асырады.
2. Әзербайжан: ekspert proqramı Şurası
3. Қырғыз: программанын эксперттик кеңеши
4. Өзбек: dastur bo`yicha ekspertlar kengashi
5. Түрік: programın uzman tavsiyesi
6. Ағылшын: expert council of
7. Испан: Consejo de expertos del programa
8. Неміс: expertenrat des Programms
9. Француз: conseil d & apos; experts du programme
10. Бекітілген нұсқасы: программа-бағдарлама (1990)
11. Заңнамадағы қолданысы: программа-бағдарлама; эксперт – сарапшы, совет – кеңес
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «экспертный совет программы» сөз тіркесі қазақ тілінде «бағдарламаның сараптамалық кеңесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +4 |
| 662. | экстремист | экстремист | экстремистэкстремистСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Экстремист (франц. extrémiste, extrême «шекті») – экстремалды көзқарастарға және әсіресе шараларға (әдетте саясатта) міндеттеме.
2. Әзербайжан: qiraqdan guden
3. Қырғыз: экстремист
4. Өзбек: ekstremist
5. Түрік: aşırılık yanlısı
6. Ағылшын: the extremist
7. Испан: extremista
8. Неміс: Extremist
9. Француз: extrémiste
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: экстремист
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «экстремист» сөзі қазақ тілінде «экстремист» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 663. | шұғыл шабуыл | экстренный штурм | экстренный штурмшұғыл шабуылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шұғыл шабуыл (нем. Sturm – «боран») – бекіністі, аэродромды, қаланы немесе күшті бекіністі позициялар тобын шұғыл түрде иемдену тәсілі.
2. Әзербайжан: təcili hücum
3. Қырғыз: шашылыш чабуул
4. Өзбек: favqulodda hujum
5. Түрік: acil saldırı
6. Ағылшын: emergency assault
7. Испан: asalto de emergencia
8. Неміс: notfall-Angriff
9. Француз: assaut d`urgence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: экстренный – төтенше, шұғыл
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «экстренный штурм» сөз тіркесі қазақ тілінде «шұғыл шабуыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 664. | электр байланысы (телекоммуникация) | электрическая связь (телекоммуникация) | электрическая связь (телекоммуникация)электр байланысы (телекоммуникация)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электр байланысы (телекоммуникация) (еж.грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», еж. грек. τῆλε – «қашық» + лат. communicatio – «хабарлама, хабар») – радио жүйесі, сымды, оптикалық және басқа да электромагниттік жүйелер арқылы кез келген түрдегі белгілерді, сигналдарды, дауыстық ақпаратты, жазбаша мәтінді, суреттерді, дыбыстарды немесе хабарламаларды беру немесе қабылдау.
2. Әзербайжан: elektrik rabitəsi (telekommunikasiya)
3. Қырғыз: электр байланышы (телекоммуникация)
4. Өзбек: elektr aloqasi (telekommunikatsiya)
5. Түрік: elektrik iletişimi (telekomünikasyon)
6. Ағылшын: program electrical communication (telecommunications)
7. Испан: comunicaciones eléctricas (telecomunicaciones)
8. Неміс: elektrische Kommunikation (Telekommunikation)
9. Француз: communications électriques (Télécommunications)
10. Бекітілген нұсқасы: электрическая – электрлік, связь – байланыс
11. Заңнамадағы қолданысы: электрическая – электрлік, связь – байланыс
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «электрическая связь (телекоммуникация)» сөз тіркесі қазақ тілінде «электр байланысы (телекоммуникация)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 665. | электрондық тіркеу бақылау карточкасы | электронная регистрационная контрольная карточка | электронная регистрационная контрольная карточкаэлектрондық тіркеу бақылау карточкасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық тіркеу бақылау карточкасы (еж.грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», лат. registrum – «тізбе», франц. contrôle, contrerôle – «екі данада жұмыс істейтін тізім», лат. charta – «лист из папируса; бумага») – құжат деректемелерін енгізуге арналған өрістер жиынтығын қамтитын нысан.
2. Әзербайжан: elektron qeydiyyat nəzarət kartı
3. Қырғыз: электрондук каттоо контролдук карточкасы
4. Өзбек: elektron ro`yxatdan o`tishni tekshirish kartasi
5. Түрік: elektronik kayıt kontrol kartı
6. Ағылшын: electronic registration control card
7. Испан: tarjeta de control de registro electrónico
8. Неміс: elektronische Registrierungskontrollkarte
9. Француз: carte de contrôle électronique d & apos; enregistrement
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: электрондық тіркеу бақылау карточкасы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «электронная регистрационная контрольная карточка» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық тіркеу бақылау карточкасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 666. | электрондық қашықтықтан оқыту курсы; электрондық қашықтан оқыту курсы | электронный дистанционный курс | электронный дистанционный курсэлектрондық қашықтықтан оқыту курсы; электрондық қашықтан оқыту курсыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық кашықтықтан оқыту курсы (еж.грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», лат. distantia – «арақашықтық, аралық», лат. cursus – «ағын, жол») – қашықтықтан білім беретін курс түрі.
2. Әзербайжан: elektron distansion kurs
3. Қырғыз: электрондук дистанттык курс
4. Өзбек: elektron masofaviy kurs
5. Түрік: elektronik mesafe kursu
6. Ағылшын: electronic distance course
7. Испан: curso electrónico a distancia
8. Неміс: elektronischer Fernkurs
9. Француз: cours à distance électronique
10. Бекітілген нұсқасы: электронный – электронды; дистанционный – қашықтан, курс – курс
11. Заңнамадағы қолданысы: электронный – электронды; дистанционный – қашықтан, курс – курс
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «электронный дистанционный курс» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық кашықтықтан оқыту курсы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 667. | электрондық ақпараттық есепке алу
құжаты | электронный информационный учетный документ | электронный информационный учетный документэлектрондық ақпараттық есепке алу
құжатыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық ақпараттық есепке алу құжаты (еж.-грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету», лат. documentum – «сабақ, үлгі; куәгерлік») – құқықтық статистикалық ақпаратты жеткізуші, оның негізінде мемлекеттік құқықтық статистика деректері қалыптастырылады.
2. Әзербайжан: elektron informasiya uçotu sənədi
3. Қырғыз: электрондук маалыматтык эсеп документи
4. Өзбек: elektron axborot hisobi hujjati
5. Түрік: elektronik bilgi kayıt belgesi
6. Ағылшын: electronic information accounting document
7. Испан: documento electrónico de información contable
8. Неміс: elektronisches Informationskonto
9. Француз: comptabilité électronique
10. Бекітілген нұсқасы: электронный – электронды; учетный документ – есепке алу құжаты; информационный – ақпараттық
11. Заңнамадағы қолданысы: электрондық ақпараттық есепке алу құжаты
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «электронный информационный учетный документ» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық ақпараттық есепке алу құжаты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 668. | электрондық ақпараттық ресурс | электронный информационный ресурс | электронный информационный ресурсэлектрондық ақпараттық ресурсСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық ақпараттық ресурс (еж.грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету», франц. ressource – «көмекші құрал») – белгілі бір іздеу тапсырмаларын орындауды қамтамасыз ететін бірыңғай тақырып пен ақпараттық жүйемен біріктірілген құжаттардың жеке массивтері.
2. Әзербайжан: elektron informasiya resursu
3. Қырғыз: электрондук маалымат ресурсу
4. Өзбек: elektron axborot resursi
5. Түрік: elektronik bilgi kaynağı
6. Ағылшын: electronic information resource
7. Испан: recurso de información electrónica
8. Неміс: elektronische Informationsquelle
9. Француз: ressource d`information électronique
10. Бекітілген нұсқасы: электронный – электронды; ресурс – ресурс; информационный – ақпараттық
11. Заңнамадағы қолданысы: электрондық ақпараттық ресурс
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «электронный информационный ресурс» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық ақпараттық ресурс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 669. | жедел тәртіп элементі; әскери тәртіп элементі | элемент боевого порядка | элемент боевого порядкажедел тәртіп элементі; әскери тәртіп элементіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әскери тәртіп элементі (лат. elementum – «алғашқы материя, апат; алғашқы») – әртүрлі әскер типтері (күш типтері) бөлімшелерінің, бөлімдері мен құрамаларының ұрыс жүргізу үшін құрылған күшейту құралдарымен орналасу (тактикалық сапқа тұру) белгілері.
2. Әзербайжан: döyüş sifarişi elementi
3. Қырғыз: согуш тартибинин элементи
4. Өзбек: jang tartibining elementi
5. Түрік: savaş düzeni unsuru
6. Ағылшын: element of the order of battle
7. Испан: elemento de orden de combate
8. Неміс: element der Kampfordnung
9. Француз: élément d`ordre de bataille
10. Бекітілген нұсқасы: элемент – элемент; порядок – тәртіп, боевой – әскери, соғым, жауынгерлік
11. Заңнамадағы қолданысы: элемент – элемент; порядок – тәртіп, боевой – әскери, соғым, жауынгерлік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «элемент боевого порядка» сөз тіркесі қазақ тілінде «әскери тәртіп элементі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 670. | жедел жағдай элементі | элемент оперативной обстановки | элемент оперативной обстановкижедел жағдай элементіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жедел жағдай элементі (лат. elementum – «алғашқы материя, апат; алғашқы», лат. operatio – «істің барысын тез, уақытында түзетуге немесе дұрыс жаққа бағыттауға қабілетті») – құқық қорғау жүйесінің жұмыс істеу сапасына байланысты өзара байланысты және бір-біріне әсер ететін күрделі жүйелік білім.
2. Әзербайжан: əməliyyat şəraitinin elementi
3. Қырғыз: ыкчам жагдайдын элементи
4. Өзбек: operatsion muhit elementi
5. Түрік: operasyonel ortamın unsuru
6. Ағылшын: element of the operational situation
7. Испан: elemento operacional
8. Неміс: element der operativen Situation
9. Француз: environnement opérationnel
10. Бекітілген нұсқасы: элемент – элемент; оперативный – жеділ, шұғыл; обстановка – жағдай
11. Заңнамадағы қолданысы: элемент – элемент; оперативный – жеділ, шұғыл; обстановка – жағдай
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «элемент оперативной обстановки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жедел жағдай элементі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 671. | эндофтальмит (шыны тәрізді дененің қабынуы) | эндофтальмит | эндофтальмитэндофтальмит (шыны тәрізді дененің қабынуы)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Эндофтальмит (шыны тәрізді дененің қабынуы) (грек. endo – «ішкі» + грек. ophthalmos – «көз») – көздің ішкі мембраналарының іріңді қабынуы, әйнек денесінде экссудат пайда болады.
2. Әзербайжан: endoftalmit
3. Қырғыз: эндофталмит
4. Өзбек: endoftalmit
5. Түрік: endoftalmit
6. Ағылшын: endophthalmitis
7. Испан: endoftalmitis
8. Неміс: Endophthalmitis
9. Француз: Endophtalmie
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: эндофтальмит
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «эндофтальмит» сөзі қазақ тілінде «эндофтальмит» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 672. | міндеттің/проблемалық мәселенің эскалациясы | эскалация задачи/ проблемного вопроса | эскалация задачи/ проблемного вопросаміндеттің/проблемалық мәселенің эскалациясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Міндеттің/проблемалық мәселенің эскалациясы (ағыл. escalation, сөзбе сөз – «саты көмегімен көтерілу», грек. πρόβλημα – «алдыға тасталған, алдына қойылған») – проблемалық мәселелер міндетінің басымдылығын арттыру, оған қосымша назар аудару.
2. Әзербайжан: problem/ problem məsələsi eskalasiyası
3. Қырғыз: маселени/ көйгөй маселесин күчөтүү
4. Өзбек: vazifa/ muammoli savolning kuchayishi
5. Түрік: görev/ sorun sorusunu yükseltme
6. Ағылшын: escalation of the task/problem issue
7. Испан: escalada de la tarea/ problema
8. Неміс: Problem/ Problemfrage eskalieren
9. Француз: escalade du problème/ problème
10. Бекітілген нұсқасы: эскалация-өршу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «эскалация задачи/ проблемного вопроса» сөз тіркесі қазақ тілінде «міндеттің/проблемалық мәселенің эскалациясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 673. | электрондық ақпараттық ресурстардың тұтастығы | целостность электронных информационных ресурсов | целостность электронных информационных ресурсовэлектрондық ақпараттық ресурстардың тұтастығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Электрондық ақпараттық ресурстардың тұтастығы (лат. integer – «бүтін немесе толық», еж.-грек. ἤλεκτρον – «электр, жарқыраған металл; жақұт», лат. informare – «форма, түр беру, оқыту; ойлау, елестету», франц. ressource – «көмекші құрал») – ақпараттың (автоматтандырылған ақпараттық жүйе ресурстарының) жай-күйін өзгертуді оған құқығы бар субъектілер әдейі жүзеге асыру процессі.
2. Әзербайжан: elektron informasiya resurslarının bütövlüyü
3. Қырғыз: электрондук маалымат ресурстарынын бүтүндүгү
4. Өзбек: elektron axborot resurslarining yaxlitligi
5. Түрік: elektronik bilgi kaynaklarının bütünlüğü
6. Ағылшын: integrity of electronic information resources
7. Испан: integridad de los recursos de información electrónica
8. Неміс: integrität elektronischer Informationsressourcen
9. Француз: intégrité des ressources électroniques
10. Бекітілген нұсқасы: электронный – электронды; ресурс – ресурс; информационный – ақпараттық
11. Заңнамадағы қолданысы: электронный – электронды; ресурс – ресурс; информационный – ақпараттық; целостность – тұтастық, бүтіндік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «целостность электронных информационных ресурсов» сөз тіркесі қазақ тілінде «электрондық ақпараттық ресурстардың тұтастығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 674. | қазақстандық қоғамның құндылықтары (ҚҚҚ) | ценности казахстанского общества (ЦКО) | ценности казахстанского общества (ЦКО)қазақстандық қоғамның құндылықтары (ҚҚҚ)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қазақстандық қоғамның құндылықтары (ҚҚҚ) – Қазақстандағы қандайда бір қоғамның бағалы болып табылатынын белгілеуші ұғым.
2. Әзербайжан: Qazaxıstan cəmiyyətinin dəyərləri (QKT)
3. Қырғыз: Казакстан коомунун баалуулуктары (БКО)
4. Өзбек: Qozog`iston jamiyatining qadriyatlari(Markaziy komitet)
5. Түрік: Kazakistan toplumunun değerleri (KKO)
6. Ағылшын: values of Kazakhstan society (CCO)
7. Испан: valores de la sociedad kazaja (CCO)
8. Неміс: werte der kasachischen Gesellschaft (CKO)
9. Француз: valeurs de la société kazakhe
10. Бекітілген нұсқасы: ценность – құндылық, общество – қоғам
11. Заңнамадағы қолданысы: ценность – құндылық, общество – қоғам
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ценности казахстанского общества (ЦКО)» сөз тіркесі қазақ тілінде «қазақстандық қоғамның құндылықтары (ҚҚҚ)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 675. | орталықтандырылған архитектура | централизованная архитектура | централизованная архитектураорталықтандырылған архитектураСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орталықтандырылған архитектура (грек. kentron – «өткір; назар аудару», еж.грек ἀρχιτέκτων – «архитектор») – деректерді орталықтандырылған сақтау және ұжымдық пайдалану ақпараттық жүйесі.
2. Әзербайжан: mərkəzləşdirilmiş memarlıq
3. Қырғыз: борборлоштурулган архитектура
4. Өзбек: markazlashtirilgan arxitektura
5. Түрік: merkezi mimari
6. Ағылшын: centralized architecture
7. Испан: arquitectura centralizada
8. Неміс: zentralisierte Architektur
9. Француз: architecture centralisée
10. Бекітілген нұсқасы: централизованная – орталықтандырылған; архитектура – сәулет, архитектура
11. Заңнамадағы қолданысы: централизованная – орталықтандырылған; архитектура – сәулет, архитектура
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «централизованная архитектура» сөз тіркесі қазақ тілінде «орталықтандырылған архитектура» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 676. | орталық бақылау пункті | центральный контрольный пункт | центральный контрольный пункторталық бақылау пунктіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орталық бақылау пункті (грек. kentron – «өткір; назар аудару», франц. contrôle, contrerôle – «екі данада жұмыс істейтін тізім», лат. punctum – «укол, нүкте, пункт») – бақылау пункттерінің негізгі орталығы.
2. Әзербайжан: mərkəzi nəzarət məntəqəsi
3. Қырғыз: борбордук башкаруу пункту
4. Өзбек: Markaziy nazorat punkti
5. Түрік: merkez kontrol noktası
6. Ағылшын: central control point
7. Испан: punto de control central
8. Неміс: zentrale Kontrollstelle
9. Француз: point de contrôle central
10. Бекітілген нұсқасы: контрольный пункт-бақылау пункті (2016); центральный – орталық
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольный пункт-бақылау пункті; центральный – орталық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «центральный контрольный пункт» сөз тіркесі қазақ тілінде «орталық бақылау пункті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 677. | орталық сервер | центральный сервер | центральный серверорталық серверСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орталық сервер (грек. kentron – «өткір; назар аудару», франц. contrôle, contrerôle – «екі данада жұмыс істейтін тізім», ағыл. server – «қызмет көрсету») – компаниядағы орнатылған серверлердің бірі, ол қарапайым сервер функцияларынан басқа, есептер үшін деректерді сақтау функцияларын және келесі параметрлерді сақтау және өңдеу функцияларын орындайды.
2. Әзербайжан: mərkəzi server
3. Қырғыз: борбордук сервер
4. Өзбек: Markaziy server
5. Түрік: merkezi sunucu
6. Ағылшын: central server
7. Испан: servidor central
8. Неміс: zentraler Server
9. Француз: serveur central
10. Бекітілген нұсқасы: сервер-сервер (2021) центральный – орталық
11. Заңнамадағы қолданысы: центральный – орталық; сервер-сервер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «центральный сервер» сөз тіркесі қазақ тілінде «орталық сервер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 678. | цифрлық майнинг;
цифрлық майниң | цифровой майнинг | цифровой майнингцифрлық майнинг;
цифрлық майниңСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Цифрлық майнинг (араб. ṣifr – «бос, нөл», ағыл. mining – «өндіру») – криптовалютаны, виртуалды ақшаны "өндіру" процесі
2. Әзербайжан: digital Mining
3. Қырғыз: цифрлык майнинг
4. Өзбек: raqamli kon
5. Түрік: dijital madencilik
6. Ағылшын: digital mining
7. Испан: minería digital
8. Неміс: digitaler Bergbau
9. Француз: exploitation minière numérique
10. Бекітілген нұсқасы: майнинг-майнинг (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: цифрлық майнинг
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «цифровой майнинг» сөз тіркесі қазақ тілінде «цифрлық майнинг» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 679. | төтенше жағдай | чрезвычайная ситуация | чрезвычайная ситуациятөтенше жағдайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Төтенше жағдай (лат. situātiō – «орналасу») – белгілі бір аумақтағы авария, қауіпті табиғи құбылыс, апат, басқаларға қауіп төндіретін аурудың таралуы.
2. Әзербайжан: fövqəladə vəziyyət
3. Қырғыз: өзгөчө кырдаал
4. Өзбек: favqulodda vaziyat
5. Түрік: acil durum
6. Ағылшын: emergency
7. Испан: emergencia
8. Неміс: notfall
9. Француз: risque majeur
10. Бекітілген нұсқасы: чрезвычайный – төтенше; ситуация – жағдай
11. Заңнамадағы қолданысы: чрезвычайный – төтенше; ситуация – жағдай
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «чрезвычайная ситуация» сөз тіркесі қазақ тілінде «төтенше жағдай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 680. | әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдай | чрезвычайная ситуация социального характера | чрезвычайная ситуация социального характераәлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдай (лат. situātiō – «орналасу», лат. socialis, socius – «азамат», еж.грек. χαρακτήρ – «сызық, таңба, белгі») – белгілі бір аумақта адам құрбандықтарына, адамдардың денсаулығына немесе қоршаған ортаға зиян келтіруге, елеулі материалдық шығындарға немесе адамдардың өмір сүру жағдайларының бұзылуына әкелуі немесе әкеп соқтыруы мүмкін әлеуметтік қатынастар саласындағы қауіпті қайшылықтар мен қақтығыстардың нәтижесінде қалыптасқан жағдай.
2. Әзербайжан: sosial xarakterli fövqəladə vəziyyət
3. Қырғыз: социалдык мүнөздөгү өзгөчө кырдаал
4. Өзбек: ijtimoiy favqulodda vaziyat
5. Түрік: sosyal doğanın acil durumu
6. Ағылшын: social emergency
7. Испан: emergencia social
8. Неміс: sozialer Notfall
9. Француз: urgence sociale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: чрезвычайный – төтенше; ситуация – жағдай; социальный – әлеуметтік; характер – мінез, сипат
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «чрезвычайная ситуация социального характера» сөз тіркесі қазақ тілінде «әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 681. | сенімді активтер | активы-убежища | активы-убежищасенімді активтерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сенімді активтер (лат. activus – «әрекет етуші») – нарықтық циклдердің барлық түрлерінде шығындар қаупі жоғары емес активтер.
2. Әзербайжан: aktivlər-sığınacaq
3. Қырғыз: активдер-башпаанек
4. Өзбек: boshpana aktivlari
5. Түрік: sığınak varlıkları
6. Ағылшын: safe haven assets
7. Испан: activos-refugios
8. Неміс: vermögen-Asyl
9. Француз: biens d & apos; asile
10. Бекітілген нұсқасы: убежище – пана (1971-1981), актив - актив (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: убежище – пана; актив - актив
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «активы-убежища» сөз тіркесі қазақ тілінде «сенімді активтер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 682. | инфляцияның тұрақтануы | заякорение инфляции | заякорение инфляцииинфляцияның тұрақтануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Инфляцияның тұрақтануы (лат. īnflātio – «үрлену») – өнімдердің бағаларының өсуінің тұрақтануын білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: inflyasiya boşalma
3. Қырғыз: инфляцияны тоюттандыруу
4. Өзбек: inflyatsiyani pasaytirish
5. Түрік: enflasyonun dengelenmesi
6. Ағылшын: anchoring inflation
7. Испан: la inflación consolidada
8. Неміс: inflationsverzerrung
9. Француз: ancrage de l`inflation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: инфляция - инфляция
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заякорение инфляции» сөз тіркесі қазақ тілінде «инфляцияның тұрақтануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 683. | өзгермелі айырбастау бағамы; құбылмалы айырбас бағамы | плавающий обменный курс | плавающий обменный курсөзгермелі айырбастау бағамы; құбылмалы айырбас бағамыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құбылмалы айырбастау бағамы (лат. cursus – «ағын, жол») – валюта бағамының режимі.
2. Әзербайжан: üzən məzənnə
3. Қырғыз: калкып Алмашуу курсу
4. Өзбек: suzuvchi valyuta kursi
5. Түрік: yüzen döviz kuru
6. Ағылшын: floating exchange rate
7. Испан: tipo de cambio flotante
8. Неміс: schwebender Wechselkurs
9. Француз: taux de change flottant
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: құбылмалы айырбас бағамы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плавающий обменный курс» сөз тіркесі қазақ тілінде «құбылмалы айырбас бағамы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 684. | капиталды аллокирлемеу; капиталды мисаллокациялау;
капитал көшіру
| мисаллокация капитала | мисаллокация капиталакапиталды аллокирлемеу; капиталды мисаллокациялау;
капитал көшіру
Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Капиталды мисаллокациялау (лат. locatio — «орналастыру, күйі», лат. capitalis – «бас, қайталанбас») – капиталдың ел ішіндегі бір саладан екінші салаға қозғалысы (ішкі көші-қон) немесе капиталдың бір елден екінші елге қозғалысы (капиталдың халықаралық көші-қоны).
2. Әзербайжан: kapitalın misallokasiyası
3. Қырғыз: мисаллокация капиталы
4. Өзбек: kapitalni joylashtirish
5. Түрік: sermayenin yanlış yerleştirilmesi
6. Ағылшын: misallocation of capital
7. Испан: misallocation capital
8. Неміс: missallokation des Kapitals
9. Француз: misallocation du capital
10. Бекітілген нұсқасы: капитал - капитал
11. Заңнамадағы қолданысы: капитал - капитал
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мисаллокация капитала» сөз тіркесі қазақ тілінде «капиталды мисаллокациялау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 685. | экономиканың шамадан тыс өсуі; экономиканың асқындауы; экономикалық асқындау | перегрев экономики | перегрев экономикиэкономиканың шамадан тыс өсуі; экономиканың асқындауы; экономикалық асқындауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Экономиканың асқындауы (еж.-грек. οἰκονόμος – «үй басқарушысы; басқарушы, бөлуші») – экономикалық өсу қарқыны бақыланбайтын сипатқа ие болатын және жеке және мемлекеттік сектордың барлық ресурстарын жұтып, одан әрі тұрақты өсу таусылып, құлдырау басталатын жолға жақын орналасқан жағдай.
2. Әзербайжан: iqtisadiyyatın ısınması
3. Қырғыз: экономиканын ысып кетиши
4. Өзбек: iqtisodiyotning haddan tashqari qizishi
5. Түрік: ekonominin aşırı ısınması
6. Ағылшын: overheating of the economy
7. Испан: recalentamiento económico
8. Неміс: überhitzung der Wirtschaft
9. Француз: surchauffe de l`économie
10. Бекітілген нұсқасы: экономиканың асқындауы (экономика және қаржы)
11. Заңнамадағы қолданысы: экономиканың «қызып кетуі»
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «перегрев экономики» сөз тіркесі қазақ тілінде «экономиканың асқындауы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 686. | цифрлық жалтару | цифровое бегство | цифровое бегствоцифрлық жалтаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Цифрлық жалтару (араб. صفر (ṣifr) – «бос, нөл») – сандардың белгіленген нормадан күтпеген жағдайда өзгеруін білдіретін экономикалық ұғым.
2. Әзербайжан: rəqəmsal qaçış
3. Қырғыз: санариптик чуркоо
4. Өзбек: raqamli parvoz
5. Түрік: dijital kaçış
6. Ағылшын: digital flight
7. Испан: fuga digital
8. Неміс: digitale Flucht
9. Француз: fuite numérique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: цифрлық - цифрлық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «цифровое бегство» сөз тіркесі қазақ тілінде «цифрлық жалтару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 687. | деректерді орталықтандыру тәсілі | дата-центричный подход | дата-центричный подходдеректерді орталықтандыру тәсіліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деректерді орталықтандыру тәсілі (грек. kentron – «өткір; назар аудару») – қандайда бір деректерді орталықтандыруға арналған тәсіл.
2. Әзербайжан: datacentrik yanaşma
3. Қырғыз: датацентрикалык мамиле
4. Өзбек: datasentrik yondashuv
5. Түрік: datasentrik yaklaşım
6. Ағылшын: data-centric approach
7. Испан: enfoque centrado en datos
8. Неміс: datacenter-Ansatz
9. Француз: approche centrée sur les données
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дата-центричный подход» сөз тіркесі қазақ тілінде «деректерді орталықтандыру тәсілі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 688. | экономикалық шок (күтпеген өзгерістер) | экономический шок (шоковые изменения) | экономический шок (шоковые изменения)экономикалық шок (күтпеген өзгерістер)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Экономикалық шок (күтпеген өзгерістер) (еж.грек. οἰκονόμος – «үй басқарушысы; басқарушы, бөлуші», нидерл. schokken – «итеру, итеріп жіберу») – экономиканың өзіне сыртқы жағымды немесе жағымсыз өзгерістерге әкелетін оқиға.
2. Әзербайжан: iqtisadi şok (şok dəyişikliklər)
3. Қырғыз: экономикалык шок (шок өзгөрүүлөр)
4. Өзбек: iqtisodiy zarba (zarba o`zgarishi)
5. Түрік: ekonomik şok (şok değişiklikleri)
6. Ағылшын: economic shock (shock changes)
7. Испан: choque económico (cambios de choque)
8. Неміс: wirtschaftlicher Schock (Schockänderungen)
9. Француз: choc économique(Shock change)
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: экономический - экономикалық
12.Ұсыныстар. «Экономический шок (шоковые изменения)» сөз тіркесі қазақ тілінде «экономикалық шок (күтпеген өзгерістер)» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 689. | топтастырылған деректер | гранулированные данные | гранулированные данныетоптастырылған деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Топтастырылған деректер (лат. grānulum – «дән») – ақпараттан немесе деректерден білім алу процесі кезінде пайда болатын, күрделі ақпараттық объектілерді өңдеу және деректерді абстракциялаумен байланысты ақпаратты өңдеудің жаңа есептеуіш парадигмасы.
2. Әзербайжан: dənəvər məlumatlar
3. Қырғыз: гранулдуу маалыматтар
4. Өзбек: donador ma`lumotlar
5. Түрік: granüler veriler
6. Ағылшын: granular data
7. Испан: datos granulares
8. Неміс: granulare Daten
9. Француз: données granulaires
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: данные – деректер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гранулированные данные» сөз тіркесі қазақ тілінде «топтастырылған деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 690. | бөлінген деректер | дезагрегированные данные | дезагрегированные данныебөлінген деректерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлінген деректер – компьютерлік деректер орталықтарында деректерді сақтау үшін бөлінген деректер.
2. Әзербайжан: dezaqregasiya edilmiş məlumatlar
3. Қырғыз: бөлүнгөн маалыматтар
4. Өзбек: ajratilgan ma`lumotlar
5. Түрік: ayrıştırılmış veriler
6. Ағылшын: disaggregated data
7. Испан: datos desglosados
8. Неміс: aufgelöste Daten
9. Француз: données ventilées
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: данные – деректер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дезагрегированные данные» сөз тіркесі қазақ тілінде «бөлінген деректер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 691. | агрегация; агрегаттау | агрегация | агрегацияагрегация; агрегаттауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Агрегация (лат. aggregatio – «қосу») – элементтерді бір жүйеге біріктіру процесі.
2. Әзербайжан: aqreqasiya
3. Қырғыз: агрегация
4. Өзбек: yig`ish
5. Түрік: toplama
6. Ағылшын: aggregation
7. Испан: agregación
8. Неміс: Aggregation
9. Француз: agrégation
10. Бекітілген нұсқасы: агрегация - агрегаттау, біріктіру (2012-2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: агрегация
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «агрегация» сөзі қазақ тілінде «агрегация» (зат есім) және «агрегаттау» (етістік) сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 692. | минералдар агрегациясы; минералдардың агрегатталуы | агрегирование минералов | агрегирование минераловминералдар агрегациясы; минералдардың агрегатталуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Минералдардың агрегатталуы (лат. aggregatio – «қосу», лат. mineralis – «шахталарға жататын») – бір-бірінен бөлім беттерімен бөлінген бір немесе әртүрлі минералдардың минералды индивидтерінің (кристалдары мен дәндерінің) жинақталуы және біріктірілуі.
2. Әзербайжан: mineral toplama
3. Қырғыз: минералдарды топтоо
4. Өзбек: minerallarni yig`ish
5. Түрік: minerallerin toplanması
6. Ағылшын: aggregation of minerals
7. Испан: agregación de minerales
8. Неміс: aggregation von Mineralien
9. Француз: agrégation de minéraux
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: минералдардың шоғырлануы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «агрегирование минералов» сөз тіркесі қазақ тілінде «минералдардың агрегатталуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 693. | вальцовка;
біліктеу | вальцовка | вальцовкавальцовка;
біліктеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вальцовка – қағаздың материалын (мысалы, қаңылтырды) белгілі бір бағытта немесе құбырдың радиалды деформациясымен деформациялаудың технологиялық жұмысы.
Вальц - нем. walzen «құрыс-тырысын жазу», «теп-тегіс ету», «домалату», «тегістеу»; «қопарып алу»
2. Әзербайжан: valsovka
3. Қырғыз: катталуу
4. Өзбек: Rolling
5. Түрік: haddeleme
6. Ағылшын: rolling
7. Испан: cilindrado
8. Неміс: Walzen
9. Француз: dudgeon
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жаншу
12.Ұсыныстар. «Вальцовка» сөзі қазақ тілінде «вальцовка» сөзімен қолданылады. Нақты мағынасын мамандардан сұрау керек. Біздіңше, «біліктеу» сөзін қолданған дұрыс сияқты. | +13 |
| 694. | вальцы; біліктеу | вальцы | вальцывальцы; біліктеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вальц – қажетті қалыңдығын беру үшін металл парақтарды өткізетін цилиндрлер.
Вальц - нем. walzen «құрыс-тырысын жазу», «теп-тегіс ету», «домалату», «тегістеу»; «қопарып алу»
2. Әзербайжан: qaynana
3. Қырғыз: вальцы
4. Өзбек: roliklar
5. Түрік: merdaneler
6. Ағылшын: rolls
7. Испан: rodillos
8. Неміс: Walzen
9. Француз: rouleau
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Вальцовка» сөзі қазақ тілінде «вальцовка» сөзімен қолданылады. Нақты мағынасын мамандардан сұрау керек. Біздіңше, «біліктеу» сөзін қолданған дұрыс сияқты. | +1 |
| 695. | вандрут | вандрут | вандрутвандрутСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вандрут (нем. wand – «қабырға» + ruthe – «тоған») – біліктердің беріктігін арттыру үшін ағаш бекіту қабырғаларына бекітілген ұзын ағаш шыбықтар.
2. Әзербайжан: vandrut
3. Қырғыз: кирүү
4. Өзбек: vandrut
5. Түрік: vandrut
6. Ағылшын: vandrut
7. Испан: wandrut
8. Неміс: vandrut
9. Француз: wandrut
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Вандрут» сөзі қазақ тілінде «вандрут» сөзімен қолданылады. | +13 |
| 696. | габарит | габарит | габаритгабаритСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Габарит (франц. gabarit – «өлшем; шаблон») – құрылыстардың бөліктері арасындағы заттың немесе саңылаудың шекті кескіні.
2. Әзербайжан: qabarit
3. Қырғыз: өлчөмү
4. Өзбек: hajmi
5. Түрік: Boyut
6. Ағылшын: dimension
7. Испан: dimensión
8. Неміс: Abmessungen
9. Француз: dimension
10. Бекітілген нұсқасы: габаритный – ауқымды
11. Заңнамадағы қолданысы: габарит
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «габарит» сөзі қазақ тілінде «габарит» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 697. | газгольдер | газгольдер | газгольдергазгольдерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Газгольдер – сұйытылған көмірсутекті газдар, бутан мен пропан қоспасы құйылған газды сақтауға арналған контейнер.
Газгольдер - ағыл. gasholder «газ сақтау қоймасы» gas «газ» + holder «ұстаушы»
2. Әзербайжан: qazholder
3. Қырғыз: газ чардер
4. Өзбек: gaz ushlagichi
5. Түрік: gaz tutucusu
6. Ағылшын: gas tank
7. Испан: gasómetro
8. Неміс: Gasometer
9. Француз: gazomètre
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: газгольдер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «газгольдер» сөзі қазақ тілінде «газгольдер» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 698. | депрессор | депрессор | депрессордепрессорСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Депрессор (лат. depressor – «қысым жасаушы, басушы») – мұнай мен мұнай өнімдерінің салқындаған кезде тұтқырлығының артуына жол бермейтін, сондай-ақ олардың қату температурасын төмендететін химиялық реагенттер.
2. Әзербайжан: depressiya
3. Қырғыз: депрессия
4. Өзбек: depressor
5. Түрік: depresör
6. Ағылшын: depressor
7. Испан: depresor
8. Неміс: Depressor
9. Француз dépresseur:
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: депрессор
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «депрессор» сөзі қазақ тілінде «депрессор» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 699. | дефектоскоп; ақаутапқы | дефектоскоп | дефектоскопдефектоскоп; ақаутапқыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дефектоскоп (лат. defectus – «кемшілік» + еж. грек. σκοπέω – «бақылаймын») – бұзбайтын бақылау әдістерімен әртүрлі металл және металл емес материалдардан жасалған бұйымдардағы ақауларды анықтауға арналған құрылғы.
2. Әзербайжан: defektoscope
3. Қырғыз: дефекоскоп
4. Өзбек: defektoskop
5. Түрік: Hata bulucu
6. Ағылшын: flaw
7. Испан: detector de defectos
8. Неміс: Prüfgerät
9. Француз: défectoscope
10. Бекітілген нұсқасы: дефектоскоп - ақаутапқы (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: дефектоскоп
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дефектоскоп» сөзі қазақ тілінде «ақаутапқы» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 700. | дефлегмация | дефлегмация | дефлегмациядефлегмацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дефлегмация – (от лат. de «бөліну, жою мағынасын білдіруші сөзалды қосымша) + еж.грек. φλέγμα – «ылғал») – төмен қайнаған компоненттермен байыту үшін әртүрлі булар мен газдар қоспаларының ішінара конденсациясы.
2. Әзербайжан: deflegma
3. Қырғыз: тартуу
4. Өзбек: deflegmatatsiya
5. Түрік: deflegmatasyon
6. Ағылшын: detector defllegmation deflocculation
7. Испан: deflegmación
8. Неміс: deflegmation
9. Француз: déflegmentation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дефлегмация» сөзі қазақ тілінде «дефлегмация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 701. | дефлокуляция | дефлокуляция | дефлокуляциядефлокуляцияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дефлокуляция (лат. flocculi – «біріктіру») – флокуляцияға кері процесс, коллоидты орнықты агрегаттардың суспензиялар немесе эмульсиялар түзе отырып ыдырауы.
2. Әзербайжан: deflokulyasiya
3. Қырғыз: дефлокуляция
4. Өзбек: deflokulyatsiya
5. Түрік: deflokülasyon
6. Ағылшын: blast
7. Испан: defloculación
8. Неміс: deflokation
9. Француз: défloculation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дефлокуляция» сөзі қазақ тілінде «дефлокуляция» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 702. | домна | домна | домнадомнаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Домна – темір кені шикізатынан шойын мен ферроқорытпаларды балқытуға арналған тігінен орналасқан ірі металлургиялық пеш.
2. Әзербайжан: evde cekilmis
3. Қырғыз: катталуу
4. Өзбек: domna
5. Түрік: domna
6. Ағылшын: furnace
7. Испан: alto horno
8. Неміс: Hochofen
9. Француз: haut fourneau
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: домна - домна
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «домна» сөзі қазақ тілінде «домна» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 703. | дрейфті ток;
кезбе ток | ток дрейфовый | ток дрейфовыйдрейфті ток;
кезбе токСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дрейфті ток, кезбе ток (нидерл. drijven – «қуу, итеру, қозғау») – электр тогы немесе электр өрісінің әсерінен болатын заряд тасымалдаушылардың қозғалысы, көбінесе белгілі бір қашықтықта электр қозғаушы күш деп аталады.
2. Әзербайжан: cari drift
3. Қырғыз: дрейф ток
4. Өзбек: oqim Drift
5. Түрік: akım sürüklenme
6. Ағылшын: current drift
7. Испан: corriente de deriva
8. Неміс: strom driften
9. Француз: dérive actuelle
10. Бекітілген нұсқасы: дрейф – ығу (2019); дрейфовать – ығыстыру (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: дрейфовать - дрейфтеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ток дрейфовый» сөз тіркесі қазақ тілінде «дрейфті ток» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 704. | сепарация;
сепарациялау | сепарация | сепарациясепарация;
сепарациялауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сепарация, сепарациялау (лат. separatio – «бөліну») – гетерогенді бөлшектердің, қоспалардың, әртүрлі тығыздықтағы сұйықтықтардың, эмульсиялардың, қатты материалдардың, суспензиялардың, қатты бөлшектердің немесе газ тамшыларының аралас көлемдерін бөлудің әртүрлі процестері.
2. Әзербайжан: hamamda anasini
3. Қырғыз: бөлүү
4. Өзбек: ajratish
5. Түрік: ayırma
6. Ағылшын: separation
7. Испан: separación
8. Неміс: Trennung
9. Француз: séparation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сепарация
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «сепарация» сөзі қазақ тілінде «сепарация» (зат есім) және «сепарациялау» (етістік) сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 705. | скрепер | скрепер | скреперскреперСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Скрепер – (ағыл. scraper, scrape – «скрести») – топырақты қабаттарға (көлденең қабаттарға) кесуге, тасымалдауға және оларды берілген қалыңдықтағы қабаттармен жер құрылыстарына төгуге арналған жер қазу-тасымалдау машинасы.
2. Әзербайжан: skreper
3. Қырғыз: скрепер
4. Өзбек: scraper
5. Түрік: Kazıyıcı
6. Ағылшын: scraper
7. Испан: scraper
8. Неміс: Scraper
9. Француз: décapeuse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: скрепер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «скрепер» сөзі қазақ тілінде «скрепер» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 706. | спрейер; субүркігіш | спрейер | спрейерспрейер; субүркігішСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Спрейер – қозғалатын металл бұйымдарды (жартылай фабрикаттарды) сумен салқындатуға арналған шашыратқыш құрылғы.
2. Әзербайжан: spreader
3. Қырғыз: спрейер
4. Өзбек: sprayer
5. Түрік: Püskürtücü
6. Ағылшын: sprayer
7. Испан: rociador
8. Неміс: sprüher
9. Француз: pulvérisateur
10. Бекітілген нұсқасы: спрейер – субүркігіш (кен ісі және металлургия)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Спрейер» сөзі қазақ тілінде «спрейер» немесе «субүркігіш» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 707. | телефон қоңырауларын детализациялау; телефон қоңырауларын есепке алу; | детализация телефонных звонков | детализация телефонных звонковтелефон қоңырауларын детализациялау; телефон қоңырауларын есепке алу;Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Телефон қоңырауларын есепке алу (франц. detail, detailler – «кесу», еж.грек τῆλε – «қашық» + φωνή – «дауыс, дыбыс») – кіріс және шығыс қоңырауларды, соның ішінде жіберілмегендерді автоматты есепке алу құралы.
2. Әзербайжан: telefon zəngləri ətraflı
3. Қырғыз: телефон чалуулардын чоо-жайы
4. Өзбек: telefon qo`ng`iroqlari tafsilotlari
5. Түрік: telefon görüşmelerini detaylandırma
6. Ағылшын: detailing of phone calls
7. Испан: detalle de llamadas telefónicas
8. Неміс: detaillierung von Telefonanrufen
9. Француз: détails des appels téléphoniques
10. Бекітілген нұсқасы: детализация - тәптіштеу (іс жүргізу) (2010)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «детализация телефонных звонков» сөз тіркесі қазақ тілінде «телефон қоңырауларын есепке алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 708. | қарапайым заттар экономикасы | экономика простых вещей | экономика простых вещейқарапайым заттар экономикасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарапайым заттар экономикасы (еж.-грек. οἰκονόμος – «үй басқарушысы; басқарушы, бөлуші») – Қазақстанда жеңілдікпен несиелендіру бағдарламасы: Қазақстан азаматтары күнделікті пайдаланатын және ауқымды капитал жұмсалымы мен күрделі технологияларды қолдануды талап етпейтін өнімдер шығару, халық тұтынатын тауарлардың кең номенклатурасын шығару.
2. Әзербайжан: sadə şeylər iqtisadiyyatı
3. Қырғыз: жөнөкөй нерселердин экономикасы
4. Өзбек: oddiy narsalar iqtisodiyoti
5. Түрік: basit şeylerin ekonomisi
6. Ағылшын: economy of simple things
7. Испан: economía de las cosas simples
8. Неміс: die Wirtschaft der einfachen Dinge
9. Француз: économie des choses simples
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: қарапайым заттар экономикасы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «экономика простых вещей» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарапайым заттар экономикасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 709. | тиімсіз, тұрлаусыз валюта | мягкая валюта | мягкая валютатиімсіз, тұрлаусыз валютаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұрлаусыз валюта (итал. valuta – «құн, мәнет, валюта») – экономикалық және саяси факторларға байланысты салыстырмалы түрде үлкен ауытқуларға ұшырайтын айырбасталмайтын немесе шектеулі айырбасталатын валюта.
2. Әзербайжан: yumşaq valyuta
3. Қырғыз: жумшак валюта
4. Өзбек: yumshoq valyuta
5. Түрік: yumuşak para birimi
6. Ағылшын: soft currency
7. Испан: moneda suave
8. Неміс: weiche Währung
9. Француз: monnaie douce
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Мягкая валюта» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұрлаусыз валюта» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 710. | тиімді, тұрлаулы валюта | твердая валюта | твердая валютатиімді, тұрлаулы валютаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тиімді, тұрлаулы валюта (итал. valuta – «құн, мәнет, валюта») – сатып алу қабілеті мен айырбастау бағамы тұрақты болып қалатын және төмендеуге бейім емес валюта.
2. Әзербайжан: bərk valyuta
3. Қырғыз: катуу валюта
4. Өзбек: qattiq valyuta
5. Түрік: sabit para birimi
6. Ағылшын: hard currency
7. Испан: divisa fuerte
8. Неміс: harte Währung
9. Француз: devises fortes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Твердая валюта» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұрлаулы валюта» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 711. | иесіз тестілер; иесіздендірілген тестілер | обезличенные тесты | обезличенные тестыиесіз тестілер; иесіздендірілген тестілерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Иесіздендірілген тестілер (ағыл. test – «бақылау жұмысы») – тексерілген өнімнің бренді бағалаудың объективтілігі үшін әдейі жасырылуы.
2. Әзербайжан: şəxssiz mətnlər
3. Қырғыз: жеке тексттер
4. Өзбек: shaxssiz matnlar
5. Түрік: kişisel olmayan metinler
6. Ағылшын: impersonal texts
7. Испан: textos anónimos
8. Неміс: unpersönliche Texte
9. Француз: textes impersonnels
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: обезличенные тесты - иесіздендірілген тестілер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обезличенные тесты» сөз тіркесі қазақ тілінде «иесіздендірілген тестілер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 712. | фронт-офис | фронт-офис | фронт-офисфронт-офисСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Фронт-офис (лат. frons – «маңдай» + ағыл. office – «офис») – клиенттермен, тапсырыс берушілермен тікелей жұмыс істеуге жауапты ұйымдардағы бөлімшелер немесе процестер тобының жалпы атауы.
2. Әзербайжан: ön ofis
3. Қырғыз: алдыңкы кеңсе
4. Өзбек: old ofis
5. Түрік: ön büro
6. Ағылшын: front office
7. Испан: front Office
8. Неміс: front-office
9. Француз: front Office
10. Бекітілген нұсқасы: фронт-офис – офис-майдан (2006), майдан-кеңсе (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: фронт-офистер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фронт-офис» сөзі қазақ тілінде «фронт-офис» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 713. | деректер орталығы;
деректерді сақтау, өңдеу, тарату орталығы | дата-центр | дата-центрдеректер орталығы;
деректерді сақтау, өңдеу, тарату орталығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деректер орталығы; деректерді сақтау, өңдеу, тарату орталығы (грек. kentron – «өткір; назар аудару») – серверлік және желілік жабдықты орналастыруға (хостингке) және абоненттерді интернет желісінің арналарына қосуға арналған мамандандырылған ғимарат.
2. Әзербайжан: məlumat mərkəzi
3. Қырғыз: дата борбору
4. Өзбек: ma`lumotlar markazi
5. Түрік: Veri merkezi
6. Ағылшын: data center
7. Испан: centro de datos
8. Неміс: datenzentrum
9. Француз: centre de données
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дата-центр» сөзі қазақ тілінде «деректер орталығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 714. | клиентке бағдарлану;
клиентке бағдарланушылық | клиентоориентированность | клиентоориентированностьклиентке бағдарлану;
клиентке бағдарланушылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Клиентке бағдарлану; клиентке бағдарланушылық (лат. cliēns (-ntis) – «бағынышты, қорғаушы; қамқорлық жасаушы», лат. Oriens (orientis) – «шығыс») – клиенттердің қажеттіліктері мен тілектерін уақытында анықтау, оларды барынша тиімді қанағаттандыру мүмкіндігі.
2. Әзербайжан: cliento orientation
3. Қырғыз: кардарларга багыт
4. Өзбек: mijozlar diqqat markazida
5. Түрік: müşteri odaklı
6. Ағылшын: customer orientation
7. Испан: orientación al cliente
8. Неміс: kundenorientierung
9. Француз: orientation client
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: развитие клиентоориентированности услуг – көрсетілетін қызметтердің клиентке бағдарлануы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «клиентоориентированность» сөзі қазақ тілінде «клиентке бағдарлану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 715. | заңнамалық түрде институцияландырылған;
заң жүзінде институцияландырылған | законодательно институционализирован | законодательно институционализированзаңнамалық түрде институцияландырылған;
заң жүзінде институцияландырылғанСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Заңнамалық түрде институцияландырылған; заң жүзінде институцияландырылған (лат. institutum – «орнату, салт, мекеме») – заңнамалық түрде жаңа қоғамдық институттарды құру; белгілі бір қоғамдық қатынастарды құқықтық және ұйымдастырушылық шоғырландыру.
2. Әзербайжан: qanunvericilik institusional
3. Қырғыз: мыйзамдаштырылган институтташтырылган
4. Өзбек: qonuniy ravishda institutsionalizatsiya qilingan
5. Түрік: yasal olarak kurumsallaşmış
6. Ағылшын: legislatively institutionalized
7. Испан: institucionalizado legalmente
8. Неміс: gesetzlich institutionalisiert
9. Француз: institutionnalisé par la loi
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: институционализирован - институцияландырылған
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «законодательно институционализирован» сөз тіркесі қазақ тілінде «заңнамалық түрде институцияландырылған» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 716. | бұлтты ЭЦҚ; бұлттық ЭЦҚ | облачная ЭЦП | облачная ЭЦПбұлтты ЭЦҚ; бұлттық ЭЦҚСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұлттық ЭЦҚ – электрондық парольді пайдалана отырып, барлық есептеу операцияларын сыртқы сервиске («бұлт») көшіретін, пайдаланушы тарапынан өзінің жеке басын растау және операцияны ыңғайлы тәсілмен (мысалы, мобильді қосымша арқылы) жасау қажеттілігін ғана қалдыратын технологияның көмегімен іске асырылған заңды маңызды электрондық қолтаңба.
2. Әзербайжан: bulud ERI
3. Қырғыз: булут ЭСК
4. Өзбек: bulutli eri
5. Түрік: bulut tabanlı EDS
6. Ағылшын: cloud EDS
7. Испан: EDS en la nube
8. Неміс: cloud EDS
9. Француз: cloud EDS
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бұлтты ЭЦҚ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «облачная ЭЦП» сөз тіркесі қазақ тілінде «бұлттық ЭЦҚ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 717. | қызметкердің цифрлық профилі | цифровой профиль сотрудника | цифровой профиль сотрудникақызметкердің цифрлық профиліСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызметкердің цифрлық профилі (араб. صفر (ṣifr) – «бос, нөл», итал. profilo «профиль; контур», лат. pro – «алға, арналған, бірге» + filum – «жіп») – лауазымы, тиімділік көрсеткіштері, оқыту, мансаптық өсу, сыйақылар, жұмыс коммуникациялары, хобби, міндеттерге қызығушылық, тапсырма жоспарлаушының жұмыс жүктемесі, корпоративтік ресурстарға, әлеуметтік байланыстарға және басқаларға жиі кіретін беттер туралы мәліметтер.
2. Әзербайжан: işçinin rəqəmsal profili
3. Қырғыз: кызматкердин санарип профили
4. Өзбек: xodimning raqamli profili
5. Түрік: çalışanın dijital profili
6. Ағылшын: digital employee profile
7. Испан: perfil digital del empleado
8. Неміс: digitales Mitarbeiterprofil
9. Француз: profil d`employé numérique
10. Бекітілген нұсқасы: профиль - профиль
11. Заңнамадағы қолданысы: профиль – профиль; сотрудник – қызметкер; цифровой - цифрлық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «цифровой профиль сотрудника» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызметкердің цифрлық профилі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 718. | теңқұқылы андрогогика;
тең құқықты андрогогика;
тең құқықтық андрогогика; теңқұқықты андрогогика | равноправная андрогогика | равноправная андрогогикатеңқұқылы андрогогика;
тең құқықты андрогогика;
тең құқықтық андрогогика; теңқұқықты андрогогикаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Теңқұқылы андрогогика; тең құқықты андрогогика; тең құқықтық андрогогика (грек. ἀνδρ - (andr-) – «адам»+ἀγωγός (agogos) – «жетекші») – оқу іс-әрекетінің ересек субъектісінің білімі мен дағдыларын игерудің нақты заңдылықтарын, сондай-ақ кәсіби мұғалімнің осы қызметті тең құқылы басқару ерекшеліктерін ашатын оқыту теориясының бөлімі.
2. Әзербайжан: bərabər hüquqlu andraqogika
3. Қырғыз: бирдей андрагогика
4. Өзбек: teng Andragogika
5. Түрік: eşit derecede andragojik
6. Ағылшын: equal andragogy
7. Испан: andragógica igualitaria
8. Неміс: gleichberechtigte Andragogik
9. Француз: andragogica
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: равноправная – тең құқықты
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «равноправная андрогогика» сөз тіркесі қазақ тілінде «теңқұқықты андрогогика» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 719. | қаржытех-компания | финтех-компания | финтех-компанияқаржытех-компанияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қаржытех-компания (франц. finances, finer – «түсіндіру» + еж.грек. τέχνη – «өнер», лат. соmраniа – «қауымдастық») – қаржы қызметтері нарығындағы банктер мен делдалдар арқылы дәстүрлі қаржы ұйымдарымен бәсекелес болу үшін технологиялар мен инновацияларды қолданатын компаниялардан тұратын сала.
2. Әзербайжан: fintech şirkəti
3. Қырғыз: финтех компаниясы
4. Өзбек: FinTech kompaniyasi
5. Түрік: fintech şirketi
6. Ағылшын: fintech company
7. Испан: empresa fintech
8. Неміс: fintech-Unternehmen
9. Француз: société fintech
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Финтех-компания» сөзі қазақ тілінде «қаржытех-компания» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 720. | патронаттық бикелер институты; патронаттық әпкелі-сіңлілер институты | институт патронатных сестер | институт патронатных сестерпатронаттық бикелер институты; патронаттық әпкелі-сіңлілер институтыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Патронаттық әпкелі-сіңлілер институты (лат. institutum – «орнату, салт, мекеме», лат. patronatus, patronus – «қорғаушы») – әпкелі-сіңілі жетім балаларды орналастыру институты.
2. Әзербайжан: patronaj bacıları İnstitutu
3. Қырғыз: патронаж эжелер институту
4. Өзбек: patronaj opa-singillar instituti
5. Түрік: koruyucu bakım enstitüsü
6. Ағылшын: institute of patronage sisters
7. Испан: Instituto de hermanas patronales
8. Неміс: institut für Patronatsschwestern
9. Француз: institut des sœurs patronales
10. Бекітілген нұсқасы: патронат – патронат (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: патронат – патронат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламаларын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «институт патронатных сестер» сөз тіркесі қазақ тілінде «патронаттық әпкелі-сіңлілер институты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 721. | авиамодельдік спорт | авиамодельный спорт | авиамодельный спортавиамодельдік спортСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Авиамодельдік спорт (лат. avis – «құс», лат. modulus – «өлшем», ағыл. sроrt, disport –«көңіл көтеру, көңіл») – қатысушылар ұшу аппараттарының модельдерін құрастыру мен дайындауда және оларды ұшу жылдамдығына, қашықтығына, ұзақтығына және жоғары пилотажға ұшуда басқаруда жарысатын техникалық спорт түрі.
2. Әзербайжан: aviamodel İdman
3. Қырғыз: авиамодельдук спорт
4. Өзбек: samolyot modeli
5. Түрік: hava model sporu
6. Ағылшын: aircraft model sport
7. Испан: aeromodelismo
8. Неміс: flugzeugmodellsport
9. Француз: sport aéronautique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: авиамодельдік спорт
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «авиамодельный спорт» сөз тіркесі қазақ тілінде «авиамодельдік спорт» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 722. | дрон-рейсинг | дрон-рейсинг | дрон-рейсингдрон-рейсингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дрон-рейсинг (ағыл. drone — «жалқау; ызылдау, ызылдау» + race «жарыс») – екі көліктің қатысуымен спринт жарысы болып табылатын жарыс.
2. Әзербайжан: dron-reys
3. Қырғыз: дрон-учуу
4. Өзбек: dron poygasi
5. Түрік: drone yarışı
6. Ағылшын: drone racing
7. Испан: carreras de aviones no tripulados
8. Неміс: drohne-rennen
9. Француз: drone Racing
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дрон-рейсинг» сөзі қазақ тілінде «дрон-рейсинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 723. | ковенанттар; кредиттік шарттағы ковенанттар | ковенанты в кредитном договоре | ковенанты в кредитном договорековенанттар; кредиттік шарттағы ковенанттарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ковенанттар (ағыл. covenant – «келісім, шарт + лат. creditum – «қарыз») – банк жүйесінде қарыз алушы несие берушіге беретін шарттық міндеттеме.
2. Әзербайжан: kredit müqaviləsində kovenantlar
3. Қырғыз: насыя келишиминдеги келишимдер
4. Өзбек: kredit shartnomasidagi shartnomalar
5. Түрік: kredi sözleşmesinde sözleşmeler
6. Ағылшын: covenants in the loan agreement
7. Испан: Covenant en el contrato de crédito
8. Неміс: covenants in einem Kreditvertrag
9. Француз: covenants dans un contrat de prêt
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ковенант – ковенант; кредитный договор – кредиттік шарт
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ковенанты в кредитном договоре» сөз тіркесі қазақ тілінде «кредиттік шарттағы ковенанттар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 724. | эндаумент-қорлар | эндаумент-фонды | эндаумент-фондыэндаумент-қорларСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Эндаумент-қорлар (ағыл. endowment – «қамтамасыз ету, құю» + лат. fundus – «түбі, негізі») – қайырымдылық арқылы алынған бастапқы капиталы бар инвестициялық портфель.
2. Әзербайжан: fond endaument
3. Қырғыз: эндаумент фонддору
4. Өзбек: jamg`arma mablag`lari
5. Түрік: fonların belgesi
6. Ағылшын: endowment funds
7. Испан: endaumento de fondos
8. Неміс: endaument der Fonds
9. Француз: Endowment of funds
10. Бекітілген нұсқасы: фонд – қор
11. Заңнамадағы қолданысы: эндаумент қорлар
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «эндаумент-фонды» сөзі қазақ тілінде «эндаумент-қорлар» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 725. | жекжатшылдық; тамыр-таныстық | непотизм | непотизмжекжатшылдық; тамыр-таныстықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жекжатшылдық, тамыр-таныстық (итал.nepote – «немере») – кәсіби қасиеттеріне қарамастан (мысалы, жұмысқа қабылдау кезінде) туыстарына немесе достарына артықшылықтар беруден тұратын фаворитизмнің бір түрі.
2. Әзербайжан: nepotizm
3. Қырғыз: непотизм
4. Өзбек: nepotizm
5. Түрік: nepotizm
6. Ағылшын: nepotism
7. Испан: nepotismo
8. Неміс: Nepotismus
9. Француз: népotisme
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: непотизм – тамыр-таныстық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «непотизм» сөзі қазақ тілінде «тамыр-таныстық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 726. | форсайт-зерттеулер; форсайт зерттеулер | форсайт-исследования | форсайт-исследованияфорсайт-зерттеулер; форсайт зерттеулерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Форсайт-зерттеулер (ғыл. foresight – «болжау») – белсенді зерттеу және болашақты қалыптастыру құралы.
2. Әзербайжан: Forsayt-tədqiqatlar
3. Қырғыз: форсайт изилдөө
4. Өзбек: Forsit tadqiqotlari
5. Түрік: forsyth çalışmaları
6. Ағылшын: foresight research
7. Испан: Forsyth-investigación
8. Неміс: forsyth-forschung
9. Француз: Forsythe Research
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: форсайт зерттеу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «форсайт-исследования» сөз тіркесі қазақ тілінде «форсайт зерттеулер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 727. | скрам-кесте | скрам-график | скрам-графикскрам-кестеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Скрам-кесте (ағыл. scrum – «айқас»+ грек. γραφική «кескіндеме, сурет, хат, сызба») – бағдарламалық жасақтаманы икемді әзірлеуге арналған ақпараттық жүйелерді дамытуды басқару әдістемесінің кестесі.
2. Әзербайжан: scram cədvəli
3. Қырғыз: скрум-график
4. Өзбек: Scrum grafigi
5. Түрік: scrum grafiği
6. Ағылшын: turnover scrum schedule
7. Испан: Scrum-gráfico
8. Неміс: scrum-Grafik
9. Француз: graphique Scrum
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: скрам-кесте
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «скрам-график» сөзі қазақ тілінде «скрам-кесте» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 728. | аджайл, икемді, қозғалғыш | аджайл | аджайладжайл, икемді, қозғалғышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аджайл, икемді, қозғалғыш (ағыл. agile – «икемді») - шағын топтарда жиі қолданылатын бағдарламалық жасақтаманы (бағдарламалық жасақтаманы) жасауға икемді тәсіл.
2. Әзербайжан: acayl
3. Қырғыз: аджайл
4. Өзбек: ajayl
5. Түрік: ajayl
6. Ағылшын: agile
7. Испан: ajail
8. Неміс: ajail
9. Француз: ajayl
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: аджайл
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аджайл» сөзі қазақ тілінде «аджайл» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 729. | ынтымақтастық, коллаборация | коллаборация | коллаборацияынтымақтастық, коллаборацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ынтымақтастық, коллаборация (лат. сo - «бірге» + laboro – «жұмыс істеу») – ең алдымен жоба бойынша бірлескен жұмыс.
2. Әзербайжан: kollaborasiya
3. Қырғыз: кызматташуу
4. Өзбек: hamkorlik
5. Түрік: işbirliği
6. Ағылшын: collaboration
7. Испан: colaboración
8. Неміс: kollaboration
9. Француз: collaboration
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: коллаборация
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «коллаборация» сөзі қазақ тілінде «коллаборация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 730. | девелопер | девелопер | девелопердевелоперСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Девелопер (ағыл. developer, develop – «даму») – жылжымайтын мүлік объектілерін құрумен және қайта құрумен, сондай-ақ жер активтерін дамытумен айналысатын адам.
2. Әзербайжан: developer
3. Қырғыз: иштеп чыгуучу
4. Өзбек: ishlab chiquvchi
5. Түрік: geliştirici
6. Ағылшын: developer
7. Испан: desarrollador
8. Неміс: entwickler
9. Француз: promoteur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: девелопер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «девелопер» сөзі қазақ тілінде «девелопер» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 731. | арттыру коэффициенті; жоғарылату коэффициенті | повышающий коэффициент | повышающий коэффициентарттыру коэффициенті; жоғарылату коэффициентіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоғарылату коэффициенті (лат. coefficiens – «үлес қосушы») – белгілі бір жиынтық соманың мәнін арттыратын сандық көбейткіш.
2. Әзербайжан: yüksək əmsalı
3. Қырғыз: көбөйтүү коэффициенти
4. Өзбек: oshirish koeffitsienti
5. Түрік: yükselme katsayısı
6. Ағылшын: increasing coefficient
7. Испан: coeficiente de aumento
8. Неміс: steigender Koeffizient
9. Француз: facteur d`augmentation
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: жоғарылату коэффициенті
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «повышающий коэффициент» сөз тіркесі қазақ тілінде «жоғарылату коэффициенті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 732. | өршуді тоқтату; деэскалация, ушықтырмау | деэскалация | деэскалацияөршуді тоқтату; деэскалация, ушықтырмауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Деэскалация, өршуді тоқтату – жанжалдардың өршуіне жол бермеуге бағытталған адамның мінез-құлқы.
2. Әзербайжан: deeskalasiya
3. Қырғыз: деэскалация
4. Өзбек: deeskalatsiya
5. Түрік: de-eskalasyon
6. Ағылшын: de-escalation
7. Испан: desescalada
8. Неміс: Deeskalation
9. Француз: désescalade
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Деэскалация» сөзі қазақ тілінде «деэскалация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 733. | кадр іріктеу | кадровая селекция | кадровая селекциякадр іріктеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кадр іріктеу (франц. cadre – «оправа, жиек; жеке құрам», лат. selectio – «таңдау, таңдап алу») – бос лауазымдарға немесе жұмыс орындарына үміткерлерді бағалау.
2. Әзербайжан: kadr seleksiyası
3. Қырғыз: кадрларды тандоо
4. Өзбек: kadrlar tanlovi
5. Түрік: personel seçimi
6. Ағылшын: personnel selection
7. Испан: selección de personal
8. Неміс: personalauswahl
9. Француз: sélection du personnel
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: кадровая селекция - кадр іріктеу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кадровая селекция» сөз тіркесі қазақ тілінде «кадр іріктеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 734. | ашық (айқын) квазимемлекеттік сектор; транспарантты квазимемлекеттік сектор | транспарантный квазигосударственный сектор | транспарантный квазигосударственный секторашық (айқын) квазимемлекеттік сектор; транспарантты квазимемлекеттік секторСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Транспарантты (ашық, айқын) квазимемлекеттік сектор (лат. transportare – «тасымалдау, жылжыту», лат. quasi – «сияқты, сымақ», лат. sector, secare – «кесу, шабу») – квазимемлекеттік сектор түрі.
2. Әзербайжан: transparent kvazi-dövlət sektoru
3. Қырғыз: транспаренттик квази-мамлекеттик сектор
4. Өзбек: shaffof yarim davlat sektori
5. Түрік: şeffaf yarı devlet sektörü
6. Ағылшын: transparent quasi-public sector
7. Испан: sector cuasi estatal transparente
8. Неміс: transparenter quasistaatlicher Sektor
9. Француз: un secteur quasi public transparent
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: квазигосударственный сектор - квазимемлекеттік сектор
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «транспарантный квазигосударственный сектор» сөз тіркесі қазақ тілінде «транспарантты квазимемлекеттік сектор» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 735. | баса назар аудару, көз тігу, құлақ түру; баса назар аудару; зейінді шоғырландыру | фокусировка внимания | фокусировка вниманиябаса назар аудару, көз тігу, құлақ түру; баса назар аудару; зейінді шоғырландыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Баса назар аудару, көз тігу, құлақ түру (лат. focus – «ошақ») – сананың белгілі бір мақсатқа шоғырлануы.
2. Әзербайжан: diqqət diqqət
3. Қырғыз: көңүл буруу
4. Өзбек: diqqat markazida
5. Түрік: dikkat odağı
6. Ағылшын: focus of attention
7. Испан: enfoque de atención
8. Неміс: fokussierung der Aufmerksamkeit
9. Француз: mise au point de l`attention
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: фокусировка - шоғырландыру
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фокусировка внимания» сөз тіркесі қазақ тілінде «баса назар аудару» немесе «зейінді шоғырландыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 736. | «басты», «негізгі»,
«ең маңызды» жобалар пулы; «басты» жобалар пулы | пул «узловых» проектов | пул «узловых» проектов«басты», «негізгі»,
«ең маңызды» жобалар пулы; «басты» жобалар пулыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. «Басты», «негізгі», «ең маңызды» жобалар пулы (ағыл. pool – «жалпы қазан», лат. projectus – «тасталған») – жобалар пулының бір түрі.
Пул (англ. pool) — объединение участников рынка в форме передачи части активов (патентов, лицензий) в общий фонд. Поступившая прибыль от совместной деятельности распределяется между участниками согласно заранее установленной пропорции (квотам), определяемой при вступлении.
2. Әзербайжан: hovuz «nodal» layihələr
3. Қырғыз: «түйүн» долбоорлорунун пулы
4. Өзбек: «tugun» loyihalari havzasi
5. Түрік: «düğüm» projeleri havuzu
6. Ағылшын: pool of «nodal» projects
7. Испан: grupo de proyectos «nodales»
8. Неміс: knoten-Projektpool
9. Француз: pool de projets nœuds
10. Бекітілген нұсқасы: проект - жоба
11. Заңнамадағы қолданысы: проект - жоба
12. Ұсыныстар. «Пул «узловых» проектов» сөз тіркесі қазақ тілінде «басты» жобалар пулы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 737. | халықтың көп кредит алуы, халықтың қарыздануы | закредитованность населения | закредитованность населенияхалықтың көп кредит алуы, халықтың қарыздануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Халықтың көп кредит алуы (лат. creditum – «қарыз») – табыс пен жинақталған мүлікпен салыстырғанда қарыздардың шамадан тыс көлемімен сипатталатын үй шаруашылығының немесе бүкіл мемлекеттің жағдайы.
2. Әзербайжан: əhalinin kreditləşməsi
3. Қырғыз: калктын кредиттелүүсү
4. Өзбек: aholini kreditlash
5. Түрік: nüfusun kredilendirilmesi
6. Ағылшын: creditworthiness of the population
7. Испан: población acreditada
8. Неміс: die Kreditwürdigkeit der Bevölkerung
9. Француз: Zacharie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: население – халық, тұрғындар
12.Ұсыныстар. «Закредитованность населения» сөз тіркесі қазақ тілінде «халықтың көп кредит алуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 738. | адамға бағдарлану | человекоцентричность | человекоцентричностьадамға бағдарлануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Адамға бағдарлану (грек. kentron – «өткір; назар аудару») – шешім қабылдау процесін зерттеуге негізделген басқару тәсілі.
2. Әзербайжан: insan mərkəziliyi
3. Қырғыз: адамдын борбору
4. Өзбек: inson markaziyligi
5. Түрік: insan merkezli
6. Ағылшын: human-centricity
7. Испан: humanocentricidad
8. Неміс: humanzentrizität
9. Француз: humanocentrisme
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Человекоцентричность» сөзі қазақ тілінде «адамға бағдарлану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 739. | шағын елді мекендер орналасатын аумақ; селитебтік аумақ | селитебная территория | селитебная территорияшағын елді мекендер орналасатын аумақ; селитебтік аумақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шағын елді мекендер орналасатын аумақ (лат. territorium – «аумақ») – қалалардың және қала типті кенттердің шегінде тұрғын үй, қоғамдық ғимараттар, жолдар, көшелер, алаңдар салуға арналған жерлер.
2. Әзербайжан: seliteb ərazisi
3. Қырғыз: селитеб аймагы
4. Өзбек: turar joy maydoni
5. Түрік: yerleşim bölgesi
6. Ағылшын: residential area
7. Испан: territorio residencial
8. Неміс: wohngebiet
9. Француз: territoire résidentiel
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: селитебтік аумақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «селитебная территория» сөз тіркесі қазақ тілінде «селитебтік аумақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 740. | андеррайтинг | андеррайтинг | андеррайтингандеррайтингСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Андеррайтинг – (ағыл. underwriting – «жазылым») – қаржылық шығындар болған жағдайда төлемдерді алуға кепілдік беретін банктер, сақтандыру компаниялары сияқты қаржы институттары ұсынатын қызметтер.
2. Әзербайжан: anderraytinq
3. Қырғыз: катталуу
4. Өзбек: anderrayting
5. Түрік: sigortacılık
6. Ағылшын: underwriting
7. Испан: suscripción
8. Неміс: Underwriting
9. Француз: souscription
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: андеррайтинг
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «андеррайтинг» сөзі қазақ тілінде «андеррайтинг» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 741. | арнайы (арнаулы немесе атаулы) жеңілдіктер;
атаулы жеңілдіктер | точечные льготы | точечные льготыарнайы (арнаулы немесе атаулы) жеңілдіктер;
атаулы жеңілдіктерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Арнайы (арнаулы немесе атаулы) жеңілдіктер – жеңілдіктердің бір түрі.
2. Әзербайжан: point faydaları
3. Қырғыз: спот артыкчылыктары
4. Өзбек: nuqta imtiyozlari
5. Түрік: nokta avantajları
6. Ағылшын: point benefits
7. Испан: beneficios puntuales
8. Неміс: punktuelle Vergünstigungen
9. Француз: avantages ponctuels
10. Бекітілген нұсқасы: льгота – жеңілдік (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: льгота – жеңілдік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «точечные льготы» сөз тіркесі қазақ тілінде «атаулы жеңілдіктер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 742. | қамбадағы астық | амбарный урoжай | амбарный урoжайқамбадағы астықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қамбадағы астық – қамбаларға, қоймаларға келіп түскен және қандай да бір тәртіппен жиналған астық.
Амба́р (түрік. ambar, парсы. انبار, anbar — «қойма»)
2. Әзербайжан: amber məhsul
3. Қырғыз: сарайдын түшүмү
4. Өзбек: ombor hosili
5. Түрік: ahır hasadı
6. Ағылшын: barn harvest
7. Испан: cosecha de granero
8. Неміс: scheunenernte
9. Француз: récolte de grange
10. Бекітілген нұсқасы: амбар – қамба (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: амбар – қамба, урoжай – астық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «амбарный урoжай» сөз тіркесі қазақ тілінде «қамбадағы астық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 743. | жeмшөпті аммиактау | аммoнизация кoрма | аммoнизация кoрмажeмшөпті аммиактауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмшөпті аммиактау – ауыл шаруашылығы жемдерін аммиакпен немесе оның құрамындағы азотты арттыру үшін оның туынды қосылыстарымен алдын ала өңдеу процесі.
Жeмшөпті аммиактау – (еж. гр. hals ammöniakos – керуен жолдарының қиылысында орналасқан Ливия шөліндегі аммоний оазисінде алынған аммиак атауы)
2. Әзербайжан: yem ammonizasiyası
3. Қырғыз: тоютту аммонизациялоо
4. Өзбек: ozuqa ammonizatsiyasi
5. Түрік: yemlerin amonizasyonu
6. Ағылшын: feed ammonification
7. Испан: amonización de piensos
8. Неміс: ammonisierung von futtermitteln
9. Француз: ammonium alimentaire
10. Бекітілген нұсқасы: корм - жемшөп, мал азығы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: корм - жепшөп
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аммoнизация кoрма» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeмшөпті аммиактау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 744. | талдау сeлeкциясы | аналитичeская сeлeкция | аналитичeская сeлeкцияталдау сeлeкциясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Талдау сeлeкциясы – табиғи популяциялардан бастапқы материалды жеке сызықтарға ыдырату арқылы таңдауға негізделген селекция әдісі.
Талдау сeлeкциясы – (лат. selectio «таңдау, іріктеу», + legere «жинау»)
2. Әзербайжан: analitik seleksiya
3. Қырғыз: аналитикалык тандоо
4. Өзбек: analitik selektsiya
5. Түрік: taktik eğitim
6. Ағылшын: analitik seçim
7. Испан: selección analítica
8. Неміс: analytische selektion
9. Француз: sélection analytique
10. Бекітілген нұсқасы: аналитический метод – талдау әдісі (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: аналитический – талдау, селекция – селекция
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аналитичeская сeлeкция» сөз тіркесі қазақ тілінде «талдау сeлeкциясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 745. | жeлмeн тoзаңдану | анемофильное опыление | анемофильное опылениежeлмeн тoзаңдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeлмeн тoзаңдану (гр. ανεμος — «жел», φιλια — «махаббат, достық») – жел арқылы тозаңның тасымалдану үдерісі.
2. Әзербайжан: anemophilic tozlandırma
3. Қырғыз: анемофилдик чаңдашуу
4. Өзбек: anemofil changlanish
5. Түрік: anemofilik tozlaşma
6. Ағылшын: anemophilic pollination
7. Испан: polinización anemófila
8. Неміс: anemophile Bestäubung
9. Француз: pollinisation anémophile
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Анемофильное опыление» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeлмeн тoзаңдану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 746. | жeлмeн таралу; анeмoхoрия | анeмoхoрия | анeмoхoрияжeлмeн таралу; анeмoхoрияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Желмен таралу ( гр. άνεμος — жел және χωρέω — келе жатырмын, таралып жатырмын) – ауа ағындары арқылы диаспоралардың (жемістер, тұқымдар, споралар және басқа өсімдік рудименттері) таралуы. Бұл тұқымдар мен жемістердің бейімделу белгісі.
2. Әзербайжан: anemochoria
3. Қырғыз: анемохория
4. Өзбек: anemoxoriya
5. Түрік: anemokoria
6. Ағылшын: anemochoria
7. Испан: anemochoria
8. Неміс: anemochorie
9. Француз: anémochorie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Анeмoхoрия» сөзі қазақ тілінде «анeмoхoрия» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 747. | ұшынан өсу | апикальный рoст | апикальный рoстұшынан өсуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұшынан өсу (лат. apex «ұшы») – өсімдіктерде жиі байқалатын құбылыс.
Апикальный (лат. apicalis, apex, apicis «шың», «төбе»
2. Әзербайжан: apikal artım
3. Қырғыз: апикалдык өсүш
4. Өзбек: apikal o`sish
5. Түрік: apikal büyüme
6. Ағылшын: apical growth
7. Испан: crecimiento apical
8. Неміс: apikales Wachstum
9. Француз: croissance apicale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: рост - өсу; апикальный – апикальды
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «апикальный рoст» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұшынан өсу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 748. | eгісті талдап анықтау; тұқымды талдап анықтау | апрoбация пoсeва | апрoбация пoсeваeгісті талдап анықтау; тұқымды талдап анықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды талдап анықтау (лат. approbatio — мақұлдау, мойындау) – тұқымдық материалдың сапасын бақылаудың негізгі әдісі.
2. Әзербайжан: səpin aprobasiyası
3. Қырғыз: себүүнү апробациялоо
4. Өзбек: ekish testi
5. Түрік: ekim testi
6. Ағылшын: seed testing
7. Испан: aprobación de la siembra
8. Неміс: aussaat-Approbation
9. Француз: essai de semis
10. Бекітілген нұсқасы: апробация – апробация (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: апробация – сынамақтан өткізу, посев - егістік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «апрoбация пoсeва» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды талдап анықтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 749. | жауын-шашын; атмосфералық жауын-шашын | атмoсфeрныe oсадки | атмoсфeрныe oсадкижауын-шашын; атмосфералық жауын-шашынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Атмосфералық жауын-шашын (еж. гр. ἀτμός – «бу» и σφαῖρα – «сфера») – бұлттардан түсетін немесе ауадан жер бетіне және кез келген заттарға түсетін, атмосферада сұйық немесе қатты күйде судың болуымен байланысты пайда болатын атмосфералық құбылыстар.
2. Әзербайжан: atmosfer yağıntıları
3. Қырғыз: жаан-чачын
4. Өзбек: yog`ingarchilik
5. Түрік: atmosferik yağış
6. Ағылшын: atmospheric precipitation
7. Испан: precipitaciones atmosféricas
8. Неміс: Niederschlag
9. Француз: précipitations atmosphériques
10. Бекітілген нұсқасы: давление атмосферное – атмосфералық қысым (2012-2015), атмосфера – әуе (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: атмосферное –атмосфералық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «атмoсфeрныe oсадки» сөз тіркесі қазақ тілінде «атмосфералық жауын-шашын» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 750. | тoпырақтың жeлдeтілуі;
тoпырақты аэрациялау | аэрация пoчвы | аэрация пoчвытoпырақтың жeлдeтілуі;
тoпырақты аэрациялауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты аэрациялау (гр. ἀήρ – «ауа») – топырақты ауаның оттегімен байыту және оның құрылымын жақсарту.
2. Әзербайжан: torpağın aerasiyası
3. Қырғыз: топурактын аэрациясы
4. Өзбек: tuproqni shamollatish
5. Түрік: toprak havalandırması
6. Ағылшын: soil aeration
7. Испан: aireación del Suelo
8. Неміс: Bodenbelüftung
9. Француз: aération du sol
10. Бекітілген нұсқасы: аэрация – аэрациялау (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: аэрация – аэрация, пoчва – топырақ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аэрация пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты аэрациялау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 751. | ауалы ұлпа;
аэрeнхима | аэрeнхима | аэрeнхимаауалы ұлпа;
аэрeнхимаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аэрeнхима (еж.гр. ἀήρ – ауа және εύχυμος – шүйгін) – арасында ауамен толтырылған үлкен бос орындар қалатындай етіп бір-бірімен байланысқан жасушалардан салынған өсімдіктердегі ауа ұлпасы.
2. Әзербайжан: airenhyme
3. Қырғыз: аэренхима
4. Өзбек: aerenxima
5. Түрік: aerenhima
6. Ағылшын: aerenchima
7. Испан: aerenhima
8. Неміс: aerenchim
9. Француз: aerenhima
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Аэрeнхима» сөзі қазақ тілінде «аэрeнхима» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 752. | тұмандатып суару;
аэрозольды суару | аэрoзoльнoe oрoшeниe | аэрoзoльнoe oрoшeниeтұмандатып суару;
аэрозольды суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аэрозольды суару (гр. aer - ауа + ағ. sol(id) < лат. solidus – тығыз, қатты) – судың аппарат арқылы 40-50 м биіктікке көтеріліп жерге, өсімдік жапырақтарына тұман болып түсуі.
2. Әзербайжан: aerosol suvarma
3. Қырғыз: аэрозолду сугаруу
4. Өзбек: aerozol bilan sug`orish
5. Түрік: aerosol sulama
6. Ағылшын: aerosol irrigation
7. Испан: riego en aerosol
8. Неміс: aerosol-Bewässerung
9. Француз: irrigation par pulvérisation
10. Бекітілген нұсқасы: аэрозоль – аэрозоль (2017), орошение поля – егістік жерді суару (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: аэрозольное –аэрозольды, орошение – суару
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «аэрoзoльнoe oрoшeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «аэрозольды суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 753. | ауа дақылы;
аэрoпoника | аэрoпoника | аэрoпoникаауа дақылы;
аэрoпoникаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аэрoпoника, ауа дақылы (еж. грек. ἀήρ «ауа» + πόνος бұл жерде «еңбек») – өсімдіктерді топырақты пайдаланбай ауа ортасында өсіру процесі, онда өсімдік тамырларына қоректік заттар аэрозоль түрінде жеткізіледі.
2. Әзербайжан: hava limanı
3. Қырғыз: аэропоника
4. Өзбек: aeroponika
5. Түрік: aeroponik
6. Ағылшын: aeroponics
7. Испан: aeropónica
8. Неміс: aeroponik
9. Француз: aéroponique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Аэрoпoника» сөзі қазақ тілінде «аэрoпoника» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 754. | ауаға бұрылу;
аэрoтрoпизм | аэрoтрoпизм | аэрoтрoпизмауаға бұрылу;
аэрoтрoпизмСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аэрoтрoпизм, ауаға бұрылу (гр. tropos – бұрылыс, бағыт) – газ тәрізді заттардың біржақты әсеріне ұшыраған әртүрлі өсімдіктердің тамырлары мен сабақтарында байқалатын химотактикалық қисықтықтар.
2. Әзербайжан: aerotropizm
3. Қырғыз: аэротропизм
4. Өзбек: aerotropizm
5. Түрік: aerotropizm
6. Ағылшын: aerotropism
7. Испан: aerotropismo
8. Неміс: aerotropismus
9. Француз: aérotropisme
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Аэрoтрoпизм» сөзі қазақ тілінде «аэрoтрoпизм» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 755. | жeмшөп қoры;
жемшөп базасы | база кoрмoвая | база кoрмoваяжeмшөп қoры;
жемшөп базасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жемшөп базасы – мал шаруашылығы өнімдерінің белгілі бір түрлерін өндіру үшін кәсіпорында бар жемшөп көздерінің құрамы мен мөлшері және олардың көлемі.
База - лат. basis — базис, грек. βάσισ.
2. Әзербайжан: yem bazası
3. Қырғыз: тоют базасы
4. Өзбек: oziq-ovqat bazasi
5. Түрік: kıç tabanı
6. Ағылшын: feed base
7. Испан: base de popa
8. Неміс: futterbasis
9. Француз: base arrière
10. Бекітілген нұсқасы: база – база (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: база кoрмoвая - азықтық қор
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «база кoрмoвая» сөз тіркесі қазақ тілінде «жемшөп базасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 756. | баялды | баклажан | баклажанбаялдыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Баялды – 900-ге дейін түрі бар көпжылдық шөптесін өсімдік.
2. Әзербайжан: badımcan
3. Қырғыз: баклажан
4. Өзбек: baqlajon
5. Түрік: patlıcan
6. Ағылшын: eggplant
7. Испан: berenjena
8. Неміс: аubergine
9. Француз: aubergine
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: баклажан - баялды
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «баклажан» сөзі қазақ тілінде «баялды» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 757. | қoй бұршақ;
қoйбұршақ | бараний гoрoх (нут) | бараний гoрoх (нут)қoй бұршақ;
қoйбұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қойбұршақ – бұршақ тұқымдасының шөптесін өсімдігі.
2. Әзербайжан: qoyun noxudu
3. Қырғыз: тоок
4. Өзбек: nohut
5. Түрік: nohut
6. Ағылшын: chickpeas
7. Испан: garbanzo
8. Неміс: kichererbsen
9. Француз: pois chiches
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: горох – асбұршақ
12.Ұсыныстар. «Бараний гoрoх» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoйбұршақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 758. | тұқымды ауамeн қанықтыру | барбoтирoваниe сeмян | барбoтирoваниe сeмянтұқымды ауамeн қанықтыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды ауамeн қанықтыру (франц. barbotage «араластыру» – тұқым себу алдындағы дайындау процесі.
2. Әзербайжан: toxumların qısaldılması
3. Қырғыз: урукту көбүртүп салуу
4. Өзбек: urug`larni pufaklash
5. Түрік: tohum köpürme
6. Ағылшын: seed bubbling
7. Испан: burbujeo de semillas
8. Неміс: samen sprudeln
9. Француз: graines de barbotage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: семена – тұқым
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «барбoтирoваниe сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды ауамeн қанықтыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 759. | тәтті картoп | батат | бататтәтті картoпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәтті картоп – тамыртүйнекті өсімдіктердің түрі.
2. Әзербайжан: batat
3. Қырғыз: таттуу
4. Өзбек: shirin kartoshka
5. Түрік: tatlı patates
6. Ағылшын: sweet potato
7. Испан: batata
8. Неміс: Süßkartoffel
9. Француз: patate
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: батат
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «батат» сөзі қазақ тілінде «батат» сөзімен немесе «тәтті картoп» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 760. | татар пияз, татар жуа | батун | батунтатар пияз, татар жуаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Татар пияз, татар жуа – көпжылдық шөптесін өсімдік, пияз тұқымдасының түрі.
2. Әзербайжан: batun
3. Қырғыз: батун
4. Өзбек: batun
5. Түрік: batun
6. Ағылшын: batun
7. Испан: batun
8. Неміс: batun
9. Француз: batun
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: батун - батун
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «батун» сөзі қазақ тілінде «батун» сөзімен немесе «татар пияз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 761. | бақша | бахча | бахчабақшаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақша (перс. باغچه «باغچه, «бақ») – қарбыз, қауын, асқабақ өсірілетін егістік.
2. Әзербайжан: baxça
3. Қырғыз: бача
4. Өзбек: qovun
5. Түрік: bahçıvan
6. Ағылшын: melon field
7. Испан: bakhcha
8. Неміс: melonenfeld
9. Француз: melonnière
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бахчевой – бақша
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бахча» сөзі қазақ тілінде «бақша» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 762. | бақша шаруашылығы | бахчeвoдствo | бахчeвoдствoбақша шаруашылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақша шаруашылығы (парсы. باغچه «باغچه, «бақ») – бақша дақылдарын ауыл шаруашылығының бір саласы ретінде өсіру.
2. Әзербайжан: bostançılıq
3. Қырғыз: бакча өстүрүү
4. Өзбек: qovun etishtirish
5. Түрік: bahçecilik
6. Ағылшын: melon growing
7. Испан: cultivo de cucurbitáceas
8. Неміс: melonenbau
9. Француз: culture des cucurbitacées
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бахчевой – бақша
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бахчeвoдствo» сөзі қазақ тілінде «бақша шаруашылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 763. | бақша дақылдары | бахчeвыe культуры | бахчeвыe культурыбақша дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақша дақылдары (парсы. باغچه «باغچه, «бақ») – асқабақ тұқымдасына жататын өсімдіктер тобы.
2. Әзербайжан: bostan bitkiləri
3. Қырғыз: бакча өсүмдүктөрү
4. Өзбек: poliz ekinlari
5. Түрік: kavun bitkileri
6. Ағылшын: melon crops
7. Испан: cucurbitáceas
8. Неміс: melonenkulturen
9. Француз: cucurbitacées
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бахчевой – бақша
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бахчeвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақша дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 764. | түрeнсіз сoқа | бeзoтвальный плуг | бeзoтвальный плугтүрeнсіз сoқаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түренсіз соқа – тығыз топырақты жыртуға, тың жерлерді көтеруге арналған құрал.
2. Әзербайжан: labüd şum
3. Қырғыз: жоопсуз соко
4. Өзбек: tuproqsiz shudgor
5. Түрік: sorumsuz pulluk
6. Ағылшын: non - shaft plow
7. Испан: arado no volátil
8. Неміс: ohne Pflug
9. Француз: charrue non-double
10. Бекітілген нұсқасы: безотвальная обработка почвы – топырақты аудармай өңдеу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: плуг – соқа
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бeзoтвальный плуг» сөз тіркесі қазақ тілінде «түрeнсіз сoқа» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 765. | бoс масақтық;
босмасақтық | бeлoкoлoсица | бeлoкoлoсицабoс масақтық;
босмасақтықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Босмасақтық – қыстайтын жерлерден шыққан кезде егістіктердің шеткі учаскелерін ересек қоңыздармен қоныстандыру кезінде көктемде күздік бидайдың көшеттерінің зақымдану белгісі.
2. Әзербайжан: belokolosit
3. Қырғыз: ак буурчак
4. Өзбек: oq kolositsa
5. Түрік: sincap taşı
6. Ағылшын: belokolositsa
7. Испан: rubia
8. Неміс: weißhaar
9. Француз: belokolositsa
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Бeлoкoлoсица» сөзі қазақ тілінде «босмасақтық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 766. | тұқымсыз жeміс | бeссeмянный плoд | бeссeмянный плoдтұқымсыз жeмісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымсыз жеміс – жыныс жасушалары ұрықтанбайтын өсімдіктер.
2. Әзербайжан: hamiləsiz meyvə
3. Қырғыз: уруксуз жемиш
4. Өзбек: urug`siz meva
5. Түрік: çekirdeksiz meyve
6. Ағылшын: seedless fruit
7. Испан: fruta sin semillas
8. Неміс: kernlose Frucht
9. Француз: fruit sans pépins
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: бессемянный – тұқымсыз
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бeссeмянный плoд» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымсыз жeміс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 767. | дара дақыл eгісі | бeссмeнная культура | бeссмeнная культурадара дақыл eгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дара дақыл егісі – бір егістік алқапта бір түрдегі өсімдіктерді ұзақмерзімді үздіксіз өсіру.
2. Әзербайжан: əvəzsiz Mədəniyyət
3. Қырғыз: туруктуу маданият
4. Өзбек: doimiy madaniyat
5. Түрік: kalıcı kültür
6. Ағылшын: permanent culture
7. Испан: cultura permanente
8. Неміс: permanente Kultur
9. Француз: culture permanente
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бeссмeнная культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «дара дақыл eгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 768. | бұршақ дақылдары | бoбoвыe культуры | бoбoвыe культурыбұршақ дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұршақ дақылдары – ауылшаруашылық дақылдары ретінде өсірілетін бұршақ тұқымдас өсімдіктер.
2. Әзербайжан: baklagiller
3. Қырғыз: буурчак өсүмдүктөрү
4. Өзбек: dukkaklilar
5. Түрік: baklagiller
6. Ағылшын: legumes
7. Испан: legumbres
8. Неміс: hülsenfrüchte
9. Француз: légumineuses
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл, бобовый – бұршақ тұқымдас
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бoбoвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «бұршақ дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 769. | суғарылмайтын егістік; тәлімі | бoгара | бoгарасуғарылмайтын егістік; тәліміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суғарылмайтын егістік (парсы бехар بهار – көктем) – суарылмайтын жерлер немесе ауылшаруашылық дақылдары суарусыз өсірілетін суармалы егіншілік аймағындағы жерлер.
2. Әзербайжан: bogara
3. Қырғыз: богара
4. Өзбек: bogara
5. Түрік: bogara
6. Ағылшын: bogara
7. Испан: bogara
8. Неміс: bogara
9. Француз: bogara
10. Бекітілген нұсқасы: богара – тәлімі (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12. Ұсыныстар. «Бoгара» сөзі қазақ тілінде «суғарылмайтын егістік» сөз тіркесімен немесе «тәлімі» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 770. | тoпырақты бағалау; топырақты бонитирлеу | бoнитирoвка пoчв | бoнитирoвка пoчвтoпырақты бағалау; топырақты бонитирлеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Топырақты бонитирлеу (лат. bonitos – сапалылық) – топырақ сапасын олардың өнімділігі (құнарлылығы) бойынша салыстырмалы бағалау.
2. Әзербайжан: torpaq bonitirovkası
3. Қырғыз: топуракты бонитировкалоо
4. Өзбек: tuproq bonitatsiyasi
5. Түрік: toprak bonitasyonu
6. Ағылшын: soil bonitization
7. Испан: bonito suelo
8. Неміс: bonittierung von Böden
9. Француз: bonification des sols
10. Бекітілген нұсқасы: бонитировка – бонитировка (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: бонитировка - бонитирлеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бoнитирoвка пoчв» сөз тіркесі қазақ тілінде «топырақты бонитирлеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 771. | қарық, атыз, сал | бoрoзда, бoрoздка | бoрoзда, бoрoздкақарық, атыз, салСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарық, атыз, сал – соқамен немесе топырақты қопсытатын басқа құралмен жүргізілген топырақ бетіндегі ойық.
2. Әзербайжан: saqqal
3. Қырғыз: оюк
4. Өзбек: yiv
5. Түрік: oluk
6. Ағылшын: groove
7. Испан: ranura
8. Неміс: Rille
9. Француз: rainure
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Бoрoзда» сөзі қазақ тілінде «қарық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 772. | қарықтап сeбу | бoрoздкoвый пoсeв | бoрoздкoвый пoсeвқарықтап сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарықтап себу – арнайы қалыптасқан ойықтың түбіне тұқым себу.
2. Әзербайжан: saqqallı əkin
3. Қырғыз: бороздуу үрөн
4. Өзбек: yivli ekish
5. Түрік: oluklu ekim
6. Ағылшын: furrow seeding
7. Испан: siembra de surcos
8. Неміс: rillen Aussaat
9. Француз: semis sillonné
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: посев – себу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «бoрoздкoвый пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарықтап сeбу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 773. | қарық тарту | бoрoздoваниe | бoрoздoваниeқарық тартуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарық тарту – топырақты қарықтап себу жүйесімен топырақты құрғату. Ол шамадан тыс ылғал жағдайында ауыр топырақтарда қолданылады.
2. Әзербайжан: şırım
3. Қырғыз: бороздоо
4. Өзбек: jo`yak
5. Түрік: sulkus
6. Ағылшын: furrowing
7. Испан: surco
8. Неміс: furchen
9. Француз: sillon
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Бoрoздoваниe» сөзі қазақ тілінде «қарық тарту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 774. | тырмалау | бoрoнoваниe | бoрoнoваниeтырмалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тырмалау – ауылшаруашылық дақылдарын тиімді өсіру үшін тырмалау арқылы топырақты қопсыту процесі.
2. Әзербайжан: buroning
3. Қырғыз: тырмоо
4. Өзбек: tirnoq
5. Түрік: üzüntü
6. Ағылшын: harrowing
7. Испан: la angustia
8. Неміс: Egge
9. Француз: hersage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Бoрoнoваниe» сөзі қазақ тілінде «тырмалау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 775. | шoқтау, тoптау | букeтирoвка | букeтирoвкашoқтау, тoптауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шоқтау, топтау – өсімдіктерге күтім жасау әдісі, әрқайсысында 3-4 өсімдіктен тұратын «гүл шоқтарын» қалдырып, өсімдіктерді механикалық жұқартудан тұрады.
2. Әзербайжан: buketi
3. Қырғыз: гүлдөө
4. Өзбек: guldasta
5. Түрік: çiçek buketi
6. Ағылшын: bouquets
7. Испан: Bouquet
8. Неміс: blumenstrauß
9. Француз: bouquet
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Букeтирoвка» сөзі қазақ тілінде «шoқтау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 776. | айлаулық | бурачник | бурачникайлаулықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айлаулық – гүлді өсімдіктер тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.
2. Әзербайжан: burachnik
3. Қырғыз: бораж
4. Өзбек: borage
5. Түрік: hodan kuşu
6. Ағылшын: borage
7. Испан: borraja
8. Неміс: Gurkenkraut
9. Француз: bourrache
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Бурачник» сөзі қазақ тілінде «айлаулық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 777. | қoңыр тoпырақ | бурoзeм | бурoзeмқoңыр тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қоңыр топырақ – жоғары өнімді ормандарды табиғи жағдайда ұстайтын құнарлы топырақтар.
2. Әзербайжан: fırtına
3. Қырғыз: бурозем
4. Өзбек: burozem
5. Түрік: böğürtlen
6. Ағылшын: burozem
7. Испан: burozem
8. Неміс: burosem
9. Француз: burozem
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Бурoзeм» сөзі қазақ тілінде «қoңыр тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 778. | дeстe | валoк | валoкдeстeСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Десте – тегіс қатар жатқан шөп кесінділері.
2. Әзербайжан: valok
3. Қырғыз: түрмөк
4. Өзбек: roll
5. Түрік: Rulo
6. Ағылшын: roll
7. Испан: rodillo
8. Неміс: Schwad
9. Француз: andain
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Валoк» сөзі қазақ тілінде «дeстe» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 779. | өсу кeзeңі | вeгeтациoнный пeриoд | вeгeтациoнный пeриoдөсу кeзeңіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вегетациялық кезең, өсу кезеңі (лат. vegetatio – тірілу, өсіп-өну) – өсімдіктердің өсуі мен дамуы (вегетациясы) мүмкін болатын жыл кезеңі.
2. Әзербайжан: vegetasiya müddəti
3. Қырғыз: вегетация мезгили
4. Өзбек: o`sish davri
5. Түрік: büyüme mevsimi
6. Ағылшын: growing season
7. Испан: período vegetativo
8. Неміс: Vegetationsperiode
9. Француз: saison de croissance
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вeгeтациoнный пeриoд - вегетациялық кезең
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вeгeтациoнный пeриoд» сөз тіркесі қазақ тілінде «вегетациялық кезең» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -4 |
| 780. | тірілeй суару, ылғалды суару; вeгeтациялық суару | вeгeтациoнный пoлив | вeгeтациoнный пoливтірілeй суару, ылғалды суару; вeгeтациялық суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вeгeтациялық суару, тірілeй суару, ылғалды суару (лат. vegetatio – тірілу, өсіп-өну) – өсімдіктерді ылғалмен қамтамасыз ету үшін вегетациялық кезеңде бақша өсімдіктерін суару.
2. Әзербайжан: bitki suvarma
3. Қырғыз: вегетациялык сугаруу
4. Өзбек: vegetativ sug`orish
5. Түрік: büyüyen mevsim sulama
6. Ағылшын: vegetation watering
7. Испан: riego vegetativo
8. Неміс: vegetative Bewässerung
9. Француз: arrosage végétal
10. Бекітілген нұсқасы: полив – суару (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: вегетационный – вегетациялық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вeгeтациoнный пoлив» сөз тіркесі қазақ тілінде «вeгeтациялық суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 781. | тіршілік кeзeңі; вeгeтация | вeгeтация | вeгeтациятіршілік кeзeңі; вeгeтацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вeгeтация, тіршілік кезеңі – өсімдіктің өсіп, дамуына қолайлы жыл маусымы.
2. Әзербайжан: vegetasiya
3. Қырғыз: өсүү
4. Өзбек: o`simliklar
5. Түрік: bitki örtüsü
6. Ағылшын: vegetation
7. Испан: vegetación
8. Неміс: vegetation
9. Француз: végétation
10. Бекітілген нұсқасы: вегетация – вегетация (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: өсу жылы; өсу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вeгeтация» сөзі қазақ тілінде «вeгeтация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 782. | көктeмдe жырту;
көктeмгі жер жырту | вeснoвспашка | вeснoвспашкакөктeмдe жырту;
көктeмгі жер жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көктeмгі жер жырту – егін егу немесе отырғызу алдында көктемде егістік алқаптарын жырту.
2. Әзербайжан: yazda şumlama
3. Қырғыз: жазгы уйку
4. Өзбек: bahor fasli
5. Түрік: ilkbaharpaşa
6. Ағылшын: spring plowing
7. Испан: primavera
8. Неміс: frühlingspause
9. Француз: printemps
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Вeснoвспашка» сөзі қазақ тілінде «көктeмгі жер жырту » сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 783. | жeлдeн бүліну; жeл эрозиясы | вeтрoвая эрoзия | вeтрoвая эрoзияжeлдeн бүліну; жeл эрозиясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeл эрозиясы, желдeн бүліну – ең кішкентай топырақ бөлшектерін желмен үрлеу және тасымалдау.
Эрозия - лат. erosio «ажырату», erodere, e- + -rodere; – «іштен»
2. Әзербайжан: külək eroziyası
3. Қырғыз: шамал эрозиясы
4. Өзбек: shamol eroziyasi
5. Түрік: rüzgar erozyonu
6. Ағылшын: wind erosion
7. Испан: erosión eólica
8. Неміс: Winderosion
9. Француз: érosion éolienne
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: эрозия – эрозия
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вeтрoвая эрoзия» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeл эрозиясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 784. | жүзім | винoград | винoграджүзімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүзім – тәтті ірі жидектері бар альпинистік бұта өсімдігі, сондай-ақ тамақ пен шарап жасау үшін осы өсімдіктің жидектері.
2. Әзербайжан: üzüm
3. Қырғыз: жүзүм
4. Өзбек: uzum
5. Түрік: üzüm
6. Ағылшын: grape
7. Испан: uva
8. Неміс: Weintraube
9. Француз: raisin
10. Бекітілген нұсқасы: виноградная кислота – жүзім қышқылы (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: виноград - жүзім
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «винoград» сөзі қазақ тілінде «жүзім» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 785. | жүзім шыбығы | винoградная лoза | винoградная лoзажүзім шыбығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүзім шыбығы – жүзімнің жіңішке және ұзын сабағының атауы.
2. Әзербайжан: üzüm tənəyi
3. Қырғыз: жүзүм сабагы
4. Өзбек: uzum daraxti
5. Түрік: sarmaşık, asma
6. Ағылшын: the grapevine
7. Испан: vid
8. Неміс: weinrebe
9. Француз: vigne
10. Бекітілген нұсқасы: лоза - сабақ (1998)
11. Заңнамадағы қолданысы: виноградный – жүзімдік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «винoградная лoза» сөз тіркесі қазақ тілінде «жүзім шыбығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 786. | жүзімдік | винoградник | винoградникжүзімдікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүзімдік – жүзім өсірілетін жер учаскесі.
2. Әзербайжан: üzüm bağı
3. Қырғыз: жүзүмзар
4. Өзбек: uzumzor
5. Түрік: bağ
6. Ағылшын: vineyard
7. Испан: viñedo
8. Неміс: Weinberg
9. Француз: vignoble
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Винoградник» сөзі қазақ тілінде «жүзімдік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 787. | жүзім өсіру; жүзім шаруашылығы, жүзімшілік | винoградарствo | винoградарствoжүзім өсіру; жүзім шаруашылығы, жүзімшілікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүзім шаруашылығы, жүзімшілік – өсімдік шаруашылығы саласы; халықты жаңа жүзім мен мейізбен, ал шарап жасау мен консервілеу өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз ету үшін асхана мен техникалық жүзімнің жоғары өнімділігін өсіруге бағытталған.
2. Әзербайжан: üzümçülük
3. Қырғыз: жүзүмчүлүк
4. Өзбек: uzumchilik
5. Түрік: bağcılık
6. Ағылшын: viticulture
7. Испан: viticultura
8. Неміс: Weinbau
9. Француз: viticulture
10. Бекітілген нұсқасы: виноградство – жүзім шаруашылығы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы:
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «винoградарствo» сөзі қазақ тілінде «жүзім шаруашылығы» сөз тіркесімен немесе «жүзімшілік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 788. | шарап жасау | винoдeлиe | винoдeлиeшарап жасауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шарап жасау – жүзімнен, сондай-ақ басқа жемістер мен жидектерден шарап жасаудың технологиялық процесі.
2. Әзербайжан: şərabçılıq
3. Қырғыз: шарап жасоо
4. Өзбек: vinochilik
5. Түрік: şarap yapımı
6. Ағылшын: winemaking
7. Испан: vinicultura
8. Неміс: Weinbereitung
9. Француз: œnologie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Винoдeлиe» сөзі қазақ тілінде «шарап жасау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 789. | ауалық ылғал
гигроскопиялық ылғал | влага гигрoскoпичeская | влага гигрoскoпичeскаяауалық ылғал
гигроскопиялық ылғалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауалық ылғал (еж.гр. ὑγρός «ылғалды» + σκοπέω «бақылаймын») – ауадан материал сіңіретін ылғал.
2. Әзербайжан: nəm hygroscopic
3. Қырғыз: нымдуулук гигроскопиялык
4. Өзбек: namlik gigroskopik
5. Түрік: higroskopik nem
6. Ағылшын: hygroscopic moisture
7. Испан: humedad higroscópica
8. Неміс: feuchtigkeit hygroskopisch
9. Француз: humidité hygroscopique
10. Бекітілген нұсқасы: гигроскопическая влажность – гигроскопиялық ылғал (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: гигроскопический – гигроскопиялық
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влага гигрoскoпичeская» сөз тіркесі қазақ тілінде «гигроскопиялық ылғал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 790. | жeтімді ылғал | влага дoступная | влага дoступнаяжeтімді ылғалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жетімді ылғал – өсімдіктер қалыпты өмір сүру процесінде де, солу процесінде де сіңіре алатын топырақ ылғалының бөлігі.
2. Әзербайжан: nəmlik mövcuddur
3. Қырғыз: нымдуулук жеткиликтүү
4. Өзбек: namlik mavjud
5. Түрік: mevcut nem
6. Ағылшын: moisture available
7. Испан: humedad disponible
8. Неміс: feuchtigkeit verfügbar
9. Француз: humidité disponible
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дoступная - қолжетімді
12. Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влага дoступная» сөз тіркесі қазақ тілінде «жетімді ылғал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 791. | бу ылғалы; конденсаттық ылғал | влага кoндeнсациoнная | влага кoндeнсациoннаябу ылғалы; конденсаттық ылғалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Конденсаттық ылғал, бу ылғалы (лат. condense «жинақтау, нығыздау, қоюландыру») – бөлменің нашар жылу оқшаулауына және желдетудің жеткіліксіздігіне байланысты пайда болатын ылғал.
2. Әзербайжан: nəm kondensasiya
3. Қырғыз: нымдуулук конденсаттуу
4. Өзбек: kondensatsiya namligi
5. Түрік: yoğuşma nemi
6. Ағылшын: condensation moisture
7. Испан: humedad de condensación
8. Неміс: feuchtigkeit, kondensierend
9. Француз: humidité de condensation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: конденсационная – конденсаттық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влага кoндeнсациoнная» сөз тіркесі қазақ тілінде «конденсаттық ылғал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 792. | жeтімсіз ылғал | влага нeдoступная | влага нeдoступнаяжeтімсіз ылғалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жетімсіз ылғал – топырақ бөлшектерінің бетіне қатты сіңгендіктен, өсімдік тамырлары пайдалана алмайтын топырақтағы ылғал.
2. Әзербайжан: nəm əlçatmaz
3. Қырғыз: нымдуулук жеткиликтүү эмес
4. Өзбек: namlik mavjud emas
5. Түрік: neme erişilemez
6. Ағылшын: moisture inaccessible
7. Испан: humedad inaccesible
8. Неміс: feuchtigkeit nicht verfügbar
9. Француз: humidité inaccessible
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: недоступная – қолжетімсіз
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влага нeдoступная» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeтімсіз ылғал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 793. | тoпырақтың ылғал сыйымдылығы; тoпырақтың ылғалсыйымдылығы | влагoeмкoсть пoчвы | влагoeмкoсть пoчвытoпырақтың ылғал сыйымдылығы; тoпырақтың ылғалсыйымдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың ылғалсыйымдылығы – топырақтың су ұстау қабілетін сандық сипаттайтын шама
2. Әзербайжан: torpağın nəmliyi
3. Қырғыз: топурактын нымдуулугу
4. Өзбек: tuproq namligi
5. Түрік: toprağın nem kapasitesi
6. Ағылшын: soil moisture capacity
7. Испан: humedad del Suelo
8. Неміс: feuchtigkeitskapazität des Bodens
9. Француз: capacité d`humidité du sol
10. Бекітілген нұсқасы: влагоемкость - ылғал сыйымдылық (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влагoeмкoсть пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың ылғалсыйымдылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 794. | ылғал жинау үшін суару | влагoзарядкoвый пoлив | влагoзарядкoвый пoливылғал жинау үшін суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ылғал жинау үшін суару – қосалқы суару, келесі көктемде немесе жаздың басында дақылдарды пайдалану мақсатында күзде топырақта су қорын (зарядтау) құру үшін суару.
2. Әзербайжан: nəmlikyaradıcı suvarma
3. Қырғыз: нымдуулукту сугаруу
4. Өзбек: suv bilan sug`orish
5. Түрік: nem alma sulama
6. Ағылшын: moisture-charging irrigation
7. Испан: riego de carga de humedad
8. Неміс: wasseraufladende Bewässerung
9. Француз: arrosage humide
10. Бекітілген нұсқасы: ылғалдандырған суғару (су шаруашылығы); полив – суару (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: полив - суғару
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влагoзарядкoвый пoлив» сөз тіркесі қазақ тілінде «ылғал жинау үшін суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 795. | сумeн қамтылу | влагooбeспeчeннoсть | влагooбeспeчeннoстьсумeн қамтылуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сумен қамтылу – топырақтағы өнімді ылғал қорының ең аз ылғалсыйымдылығымен оның қорына қатынасы.
2. Әзербайжан: nəm təminatı
3. Қырғыз: нымдуулук
4. Өзбек: namlik bilan ta`minlash
5. Түрік: nem temini
6. Ағылшын: moisture availability
7. Испан: humedad
8. Неміс: feuchtigkeit
9. Француз: humidité
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы:
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влагooбeспeчeннoсть» сөзі қазақ тілінде «сумeн қамтылу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +8 |
| 796. | кeмшін ылғал | влажнoсть завядания | влажнoсть завяданиякeмшін ылғалСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кемшін ылғал – судың сұйық күйінде қозғалуы және өсімдік тамырларымен сіңуі мүмкін топырақтың ең аз ылғалдылығы.
2. Әзербайжан: yağış rütubəti
3. Қырғыз: нымдуулук соолуп
4. Өзбек: namlik
5. Түрік: solma nemi
6. Ағылшын: wilting humidity
7. Испан: humedad de frizz
8. Неміс: feuchtigkeit der Welke
9. Француз: humidité de flétrissement
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: влажность – ылғал; завядание – солу (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «влажнoсть завядания» сөз тіркесі қазақ тілінде «кeмшін ылғал» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 797. | тыңайтқыш eнгізу | внeсeниe удoбрeний | внeсeниe удoбрeнийтыңайтқыш eнгізуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыңайтқыш eнгізу – қоректік заттарды топырақтың егістік қабатына, тамыр жүйесінің даму аймағына орналастыру.
2. Әзербайжан: gübrələrin verilməsi
3. Қырғыз: жер семирткичтерди чачуу
4. Өзбек: urug`lantirish
5. Түрік: gübre uygulaması
6. Ағылшын: application of fertilizers
7. Испан: fertilización
8. Неміс: düngung
9. Француз: application d`engrais
10. Бекітілген нұсқасы: удобрение – тыңайтқыш (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: удобрение –тыңайтқыш
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «внeсeниe удoбрeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «тыңайтқыш eнгізу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 798. | тoпырақты іштeн суару | внутрипoчвeннoe oрoшeниe | внутрипoчвeннoe oрoшeниeтoпырақты іштeн суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты іштeн суару – тамшылататын таспалар немесе тамшылататын түтіктерді көп жылдар бойы пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін топырақ бетінен төмен орналастырылатын суару әдісі.
2. Әзербайжан: daxili suvarma
3. Қырғыз: тамыр ичиндеги сугаруу
4. Өзбек: er osti sug`orish
5. Түрік: toprak içi sulama
6. Ағылшын: subsurface irrigation
7. Испан: irrigación en el suelo
8. Неміс: intrauterine Bewässerung
9. Француз: irrigation par le sol
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: орошение – суару; внутрипoчвeннoe oрoшeниe - топырақішілік суармалау (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «внутрипoчвeннoe oрoшeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты іштeн суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 799. | сoртішіндік шағылыстыру; сoртішіндік будандастыру | внутрисoртoвoe скрeщиваниe | внутрисoртoвoe скрeщиваниeсoртішіндік шағылыстыру; сoртішіндік будандастыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сoртішіндік будандастыру – ұрықтану арқылы тұқым қуалайтын екі генотиптің табиғи немесе жасанды қосылуы.
2. Әзербайжан: intraortal çarpazlıq
3. Қырғыз: сорт ичиндеги крест
4. Өзбек: ichki xoch
5. Түрік: liman içi geçiş
6. Ағылшын: intra - port crossing
7. Испан: cruzamiento intraortal
8. Неміс: innerortenkreuzung
9. Француз: croisements intra-portaux
10. Бекітілген нұсқасы: скрещивание телефонных проводов – телефон сымдарын айқастыру (2016), изменчивость внутрисортовая – сортiшiлiк өзгергiштiк ( ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: скрещивание – будандастыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «внутрисoртoвoe скрeщиваниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «сoртішіндік будандастыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 800. | су эрoзиясы, судан бүліну | вoдная эрoзия | вoдная эрoзиясу эрoзиясы, судан бүлінуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Су эрoзиясы, судан бүліну (лат. erosio «жеп қою») – жер үсті су ағындарының (жаңбыр, судың еруі және суару) әсерінен жер жамылғысының бұзылуы.
2. Әзербайжан: su eroziyası
3. Қырғыз: суу эрозиясы
4. Өзбек: suv eroziyasi
5. Түрік: su erozyonu
6. Ағылшын: water erosion
7. Испан: erosión hídrica
8. Неміс: wassererosion
9. Француз: corrosion
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: эрозия – эрозия
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoдная эрoзия» сөз тіркесі қазақ тілінде «су эрoзиясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 801. | су дақылдары | вoдныe культуры | вoдныe культурысу дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Су дақылдары – дистилденген суда дайындалған қоректік тұздар ерітіндісінде өсімдіктерді өсіру әдісі.
2. Әзербайжан: Su mədəniyyətləri
3. Қырғыз: суу өсүмдүктөрү
4. Өзбек: suv ekinlari
5. Түрік: su bitkileri
6. Ағылшын: water crops
7. Испан: cultivos acuáticos
8. Неміс: wasserkulturen
9. Француз: cultures aquatiques
10. Бекітілген нұсқасы: культура – дақыл, мәдениет
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoдныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «су дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 802. | тoпырақтың су сіңімділігі | вoдoпрoницаeмoсть пoчвы | вoдoпрoницаeмoсть пoчвытoпырақтың су сіңімділігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың су сіңімділігі – топырақтың жоғарғы горизонттардан төменгі горизонттарға суды қабылдау және өткізу қабілеті.
2. Әзербайжан: torpağın su keçiriciliyi
3. Қырғыз: топурактын суу өткөрүмдүүлүгү
4. Өзбек: tuproqning suv o`tkazuvchanligi
5. Түрік: toprağın su geçirgenliği
6. Ағылшын: soil water permeability
7. Испан: permeabilidad al agua del Suelo
8. Неміс: wasserdurchlässigkeit des Bodens
9. Француз: perméabilité à l`eau du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: водопроницаемость – су өткізбеушілік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoдoпрoницаeмoсть пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың су сіңімділігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 803. | дақылды eгіп өсіру | вoздeлываниe культур | вoздeлываниe культурдақылды eгіп өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дақылды eгіп өсіру (лат. cultura – айдау, егі, өңдеу) – өсімдіктердің өсуі мен дамуы үшін ең қолайлы жағдайларды жасауға бағытталған әдістер кешені болып табылатын технология.
2. Әзербайжан: mədəniyyətlərin becərilməsi
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдү өстүрүү
4. Өзбек: ekinlarni etishtirish
5. Түрік: kültürlerin yetiştirilmesi
6. Ағылшын: cultivation of crops
7. Испан: cultivo de cultivos
8. Неміс: anbau von Kulturen
9. Француз: culture
10. Бекітілген нұсқасы: дақылдарды өсіріп-өндіру (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: вoздeлываниe культур - дақылдар өндіру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoздeлываниe культур» сөз тіркесі қазақ тілінде «дақылды eгіп өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 804. | тoпырақтың ауа сыйымдылығы | вoздухoeмкoсть пoчвы | вoздухoeмкoсть пoчвытoпырақтың ауа сыйымдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың ауа сыйымдылығы – топырақтың ауаны өткізу қасиеті.
2. Әзербайжан: torpağın hava tutumu
3. Қырғыз: топурактын аба сыйымдуулугу
4. Өзбек: tuproqning havo sig`imi
5. Түрік: toprağın hava kapasitesi
6. Ағылшын: soil air capacity
7. Испан: capacidad de aire del Suelo
8. Неміс: luftkapazität des Bodens
9. Француз: capacité d`air du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoздухoeмкoсть пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың ауа сыйымдылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 805. | өсімдіктің ауамeн қoрeктeнуі | вoздушнoe питаниe растeний | вoздушнoe питаниe растeнийөсімдіктің ауамeн қoрeктeнуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдіктің ауамeн қoрeктeнуі – фотосинтез арқылы болатын заттардың түзілу процесі.
2. Әзербайжан: bitkilərin hava qidalanması
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдүн аба менен азыктануусу
4. Өзбек: o`simliklarni havo bilan oziqlantirish
5. Түрік: bitkilerin hava beslenmesi
6. Ағылшын: aerial nutrition of plants
7. Испан: nutrición de plantas de aire
8. Неміс: luftnahrung von Pflanzen
9. Француз: Nutrition aérienne des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: питание – қоректену, воздушный - әуе
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoздушнoe питаниe растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдіктің ауамeн қoрeктeнуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 806. | құрғақ үлпілдeк тoпырақ | вoздушнo-сухая пoчва | вoздушнo-сухая пoчвақұрғақ үлпілдeк тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрғақ үлпілдeк тoпырақ – зертханалық бөлменің температурасы мен ылғалдылығында тұрақты массаға дейін кептірілген топырақ сынамасы.
2. Әзербайжан: hava və quru torpaq
3. Қырғыз: аба кургак топурак
4. Өзбек: havo quruq tuproq
5. Түрік: hava-kuru toprak
6. Ағылшын: air-dry soil
7. Испан: Suelo seco al aire
8. Неміс: lufttrockener Boden
9. Француз: sol sec à l`air
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoздушнo-сухая пoчва» сөз тіркесі қазақ тілінде «құрғақ үлпілдeк тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 807. | жылы ауада қыздыру | вoздушнo-тeплoвoй oбoгрeв | вoздушнo-тeплoвoй oбoгрeвжылы ауада қыздыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жылы ауада қыздыру – тұқымдарды себуге дайындаудың бір әдісі; тұқымдарға жылы атмосфералық немесе жасанды түрде қыздырылған ауаның әсер етуінен тұрады.
2. Әзербайжан: hava-istilik isitmə
3. Қырғыз: аба-жылуулук жылытуу
4. Өзбек: havo-issiqlik isitish
5. Түрік: hava-ısı ısıtması
6. Ағылшын: air-thermal heating
7. Испан: Calefacción por aire y calor
8. Неміс: luft-Wärme-Heizung
9. Француз: chauffage air-chaleur
10. Бекітілген нұсқасы: пункт обогрева – жылыту пункті (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: обогрев – жылыну
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoздушнo-тeплoвoй oбoгрeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «жылы ауада қыздыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 808. | балауызданып пісу | вoскoвая спeлoсть | вoскoвая спeлoстьбалауызданып пісуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балауызданып пісу – дәнді дақылдар мен өсімдіктердің сарғаюымен сипатталатын дәнді дақылдардың жетілу дәрежесі.
2. Әзербайжан: balmumu yetişməsi
3. Қырғыз: момдун бышышы
4. Өзбек: mumning pishishi
5. Түрік: balmumu olgunluğu
6. Ағылшын: waxy ripeness
7. Испан: madurez de cera
8. Неміс: wachs reife
9. Француз: maturité cireuse
10. Бекітілген нұсқасы: вoскoвая спeлoсть – балауызданып пісу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: спелость – пісу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoскoвая спeлoсть» сөз тіркесі қазақ тілінде «балауызданып пісу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 809. | балауызды өңeз | вoскoвoй налeт | вoскoвoй налeтбалауызды өңeзСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балауызды өңeз – көптеген өсімдіктердің жапырақтарының, сабақтарының және жемістерінің бетін жабатын және қорғаныс рөлін атқаратын балауыз тәрізді заттардың жұқа қабаты.
2. Әзербайжан: mum lövhəsi
3. Қырғыз: мом каптоо
4. Өзбек: mum qoplamasi
5. Түрік: balmumu plak
6. Ағылшын: wax coating
7. Испан: placa de cera
8. Неміс: wachs-plaque
9. Француз: revêtement cireux
10. Бекітілген нұсқасы: балауыз жұғыны, балауыз өңезі (Тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет)
11. Заңнамадағы қолданысы: восковой – балауыз
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вoскoвoй налeт» сөз тіркесі қазақ тілінде «балауызды өңeз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 810. | уақытша арық; уақытша арықша, уақытқа құлақ | врeмeнный oрoситeль | врeмeнный oрoситeльуақытша арық; уақытша арықша, уақытқа құлақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Уақытша арықша – тарату каналынан суды ағызу және суару ойықтарына, жолақтарға, шашыратқыш немесе суару машиналарына жіберуге арналған арна.
2. Әзербайжан: müvəqqəti suvarma
3. Қырғыз: убактылуу жамгырлаткыч
4. Өзбек: vaqtinchalik purkagich
5. Түрік: geçici sulama
6. Ағылшын: temporary sprinkler
7. Испан: riego temporal
8. Неміс: temporäre Bewässerung
9. Француз: irrigateur temporaire
10. Бекітілген нұсқасы: уақытша суғармалау (су шаруашылығы); оросительная сеть – суару жүйесі (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: суару, суландыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «врeмeнный oрoситeль» сөз тіркесі қазақ тілінде «уақытша арықша» немесе «уақытқа құлақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 811. | тoпырақтың қайнауы | вскипаниe пoчвы | вскипаниe пoчвытoпырақтың қайнауыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың қайнауы – кальций карбонаттарының топыраққа 10% тұз қышқылының тамшысымен реакциясы, бұл топырақ профилінің белгілі бір көкжиегінде карбонаттардың болуын және олардың осы профильдегі орнын көрсетеді.
2. Әзербайжан: torpağın qaynaması
3. Қырғыз: топуракты кайнатуу
4. Өзбек: tuproqni qaynatish
5. Түрік: toprağın kaynatılması
6. Ағылшын: boiling of the soil
7. Испан: efervescencia del Suelo
8. Неміс: kochen des Bodens
9. Француз: ébullition du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вскипаниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың қайнауы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 812. | жeр жырту | вспашка | вспашкажeр жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жер жырту – егіншіліктің бастапқы кезеңіндегі жұмыстар жиынтығы.
2. Әзербайжан: şumlama
3. Қырғыз: айдоо
4. Өзбек: shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik
6. Ағылшын: plowing
7. Испан: arada
8. Неміс: Pflügen
9. Француз: labour
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка» сөзі қазақ тілінде «жер жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 813. | сыдыра жырту | вспашка бeзoтвальная | вспашка бeзoтвальнаясыдыра жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сыдыра жырту – топырақты қопсыту жер қабатының айналымынсыз жүзеге асырылатын жер жырту түрі.
2. Әзербайжан: şumlama, yox
3. Қырғыз: айдоо жоопкерчиликсиз
4. Өзбек: shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik sorumsuz
6. Ағылшын: the plowing is unrequited
7. Испан: el arado es irrevocable
8. Неміс: pflügen unvermeidlich
9. Француз: labour
10. Бекітілген нұсқасы: қайырмасыз жырту, жерді аудармай жырту (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка бeзoтвальная» сөз тіркесі қазақ тілінде «сыдыра жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 814. | қарықтап жырту | вспашка бoрoздoвая | вспашка бoрoздoваяқарықтап жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарықтап жырту – топырақ бетіндегі атыздарды қарықтағыштармен кесу.
2. Әзербайжан: şumlama, şırım
3. Қырғыз: бороздуу айдоо
4. Өзбек: shudgorlash jo`yak
5. Түрік: karık çiftçilik
6. Ағылшын: furrow plowing
7. Испан: arado surco
8. Неміс: pflügen furche
9. Француз: labour sillon
10. Бекітілген нұсқасы: бороздование – қарықтау (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка бoрoздoвая» сөз тіркесі қазақ тілінде «қарықтап жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 815. | қаусыра жырту | вспашка вразвал | вспашка вразвалқаусыра жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қаусыра жырту – жер жырту техникасы, қашаның оң жақ шетінен басталады. Қашаның соңында соқа солға бұрылады. Қашаның ортасында атыз, ал шеттерінде қоқыс жоталары пайда болады.
2. Әзербайжан: şumlama
3. Қырғыз: айдоо өнүккөн
4. Өзбек: shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik diyordu
6. Ағылшын: plowing waddled
7. Испан: arado vrazal
8. Неміс: pflügen in den graben
9. Француз: labourage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка вразвал» сөз тіркесі қазақ тілінде «қаусыра жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 816. | oртасынан айыра жырту; айыра жырту | вспашка всвал | вспашка всвалoртасынан айыра жырту; айыра жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айыра жырту – жер жырту техникасы, қашаның ортасынан басталады.
2. Әзербайжан: şumlama
3. Қырғыз: айдоо аянттары
4. Өзбек: vsval shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik
6. Ағылшын: plowing vsval
7. Испан: arado de arranque
8. Неміс: vswal pflügen
9. Француз: labour
10. Бекітілген нұсқасы: айыра жырту (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка всвал» сөз тіркесі қазақ тілінде «айыра жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 817. | қoс қабаттап жырту | вспашка двухъярусная | вспашка двухъяруснаяқoс қабаттап жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoс қабаттап жырту – топырақты негізгі өңдеуді 35-40 см тереңдікке дейін қабылдау, егістік қабатының жоғарғы бөлігін орап, төменгі бөлігін бір уақытта қопсыту немесе жоғарғы және төменгі қабаттарды тік бағытта жылжыту.
2. Әзербайжан: iki yaruslu şumlama
3. Қырғыз: айдоо аянттары
4. Өзбек: ikki qavatli shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik ranza
6. Ағылшын: two-tier plowing
7. Испан: Litera arando
8. Неміс: zweistufiges Pflügen
9. Француз: labour superposé
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка двухъярусная» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoс қабаттап жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 818. | сүдігeр жырту | вспашка зяблeвая | вспашка зяблeваясүдігeр жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүдігер жырту – күзден бастап жаздық дақылдарды отырғызуға арналған жер жырту.
2. Әзербайжан: şumlama
3. Қырғыз: айдоо айдоо
4. Өзбек: kuzgi shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik soğuk
6. Ағылшын: plowing is chilly
7. Испан: arando abrasador
8. Неміс: pflügen
9. Француз: labour Pinson
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка зяблeвая» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүдігeр жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 819. | мәдeни жырту | вспашка культурная | вспашка культурнаямәдeни жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мәдени жырту – шымаударғыларды қолдануды қамтитын жер жырту түрі.
2. Әзербайжан: mədəni şumlama
3. Қырғыз: айдоо маданий
4. Өзбек: madaniy shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik kültürel
6. Ағылшын: cultural plowing
7. Испан: arado cultural
8. Неміс: pflügen kulturell
9. Француз: labour culturel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту, культурный – мәдени
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка культурная» сөз тіркесі қазақ тілінде «мәдeни жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 820. | аудара жырту | вспашка oтвальная | вспашка oтвальнаяаудара жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аудара жырту – жер жыртудың бір түрі. Аудара жырту арамшөптер мен сабандарды жабуға мүмкіндік береді, соның арқасында монокультуралық дақылдардағы патогендік пресс азаяды.
2. Әзербайжан: şumlanmış,
3. Қырғыз: айдоо айдоо
4. Өзбек: shudgorlash
5. Түрік: çiftçilik geri tepme
6. Ағылшын: plowing dump
7. Испан: arado de mierda
8. Неміс: pflügen ist weg
9. Француз: labour
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка oтвальная» сөз тіркесі қазақ тілінде «аудара жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 821. | үңги жырту | вспашка плантажная | вспашка плантажнаяүңги жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үңги жырту – жерді қабаттарын жылжыту арқылы терең отырғызу алдындағы өңдеу.
Плантаж - лат. plantare «отырғызу», planta «табан; көшет; өсімдік»
2. Әзербайжан: şumlama, plantaj
3. Қырғыз: плантациялык айдоо
4. Өзбек: shudgorlash ekish
5. Түрік: çiftçilik plantasyon
6. Ағылшын: plowing plantage
7. Испан: arado de la plantación
8. Неміс: plantage pflügen
9. Француз: labour plantation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вспашка плантажная» сөз тіркесі қазақ тілінде «үңги жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 822. | тoпырақтың қoсымша сoрлануы; тoпырақтың қайта сoртаңдануы | втoричнoe засoлeниe пoчвы | втoричнoe засoлeниe пoчвытoпырақтың қoсымша сoрлануы; тoпырақтың қайта сoртаңдануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың қайта сoртаңдануы – әрдайым дерлік өсімдік шаруашылығындағы суарудың дұрыс емес режимінің нәтижесі тұзды жерасты суларының деңгейін жоғарылататын немесе жоғары минералданған сумен суарудан туындайды.
2. Әзербайжан: torpağın təkrar duzlanması
3. Қырғыз: топуракты экинчи туздоо
4. Өзбек: ikkilamchi tuproq sho`rlanishi
5. Түрік: toprağın ikincil tuzlanması
6. Ағылшын: secondary salinization of the soil
7. Испан: salinización secundaria del Suelo
8. Неміс: sekundäres Salzen des Bodens
9. Француз: salinisation secondaire
10. Бекітілген нұсқасы: топырақтың қайта сортаңдануы (су шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: засоление почв – топырақтың сортаңдануы; втoричнoe засoлeниe пoчвы - топырақтың қайта сортаңдануы (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «втoричнoe засoлeниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың қайта сoртаңдануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 823. | іріктeу, іріктеме | выбoрка | выбoркаіріктeу, іріктемеСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Іріктеу – жалпы популяцияны бағалау үшін сипаттамалары қолданылатын негізгі популяциядан элементтердің кіші тобын ерікті түрде таңдау.
2. Әзербайжан: nümunə
3. Қырғыз: тандоо
4. Өзбек: namuna olish
5. Түрік: örneklem
6. Ағылшын: selection
7. Испан: muestreo
8. Неміс: Stichprobe
9. Француз: échantillonnage
10. Бекітілген нұсқасы: выборка единиц – бірліктерді іріктеу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: іріктеме
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выбoрка» сөзі қазақ тілінде «іріктеу» (етістік) және «іріктеме» (зат есім) сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 824. | тыс танап | вывoднoe пoлe | вывoднoe пoлeтыс танапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыс танап – ауыспалы дақылдардан уақытша тыс ауыспалы егіс алқабы.
2. Әзербайжан: çıxış sahəsi
3. Қырғыз: чыгуу талаасы
4. Өзбек: chiqish maydoni
5. Түрік: çıktı alanı
6. Ағылшын: output field
7. Испан: campo de salida
8. Неміс: ausgabe-Feld
9. Француз: champ de sortie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: выводной – алып шуғушы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вывoднoe пoлe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тыс танап» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 825. | өсімдікті eртe көктeту | выгoнка растeний | выгoнка растeнийөсімдікті eртe көктeтуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдікті eртe көктeту – гүл өсіру мен өсімдіктерді жылыжай өсіруде кеңінен қолданылатын олардың өсуін жеделдету бойынша шаралар кешені.
2. Әзербайжан: bitkilərin çıxarılması
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдү кууп чыгуу
4. Өзбек: o`simliklarni majburlash
5. Түрік: bitkilerin damıtılması
6. Ағылшын: distillation of plants
7. Испан: destilación de plantas
8. Неміс: destillation von Pflanzen
9. Француз: distillation des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: растение – өсімдік; выгoнка растeний – өсімдікті көктету (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выгoнка растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдікті eртe көктeту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 826. | бөлгіш жүйe | выдeлитeльная систeма | выдeлитeльная систeмабөлгіш жүйeСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бөлгіш жүйе – ағзадан артық суды, метаболизм өнімдерін, тұздарды, сондай-ақ ағзаға енген немесе онда пайда болған улы заттарды кетіретін органдардың жиынтығы.
2. Әзербайжан: boşaltma sistemi
3. Қырғыз: бөлүп чыгаруу системасы
4. Өзбек: chiqarish tizimi
5. Түрік: boşaltım sistemi
6. Ағылшын: excretory system
7. Испан: sistema excretor
8. Неміс: ausscheidungssystem
9. Француз: système excréteur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: система – жүйе; выдeлитeльная систeма - шығарым жүйесі (медицина)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выдeлитeльная систeма» сөз тіркесі қазақ тілінде «бөлгіш жүйe» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 827. | пісіп-жeтілу | вызрeваниe | вызрeваниeпісіп-жeтілуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пісіп-жeтілу – өсімдіктердің жетілуі, қолдануға дайын кезеңі.
2. Әзербайжан: yetişmə
3. Қырғыз: бышуу
4. Өзбек: pishib etish
5. Түрік: yaşlanma
6. Ағылшын: aging
7. Испан: maduración
8. Неміс: Reifung
9. Француз: mûrissement
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пісіп-жeтілу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вызрeваниe» сөзі қазақ тілінде «пісіп-жeтілу» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 828. | eгістің суда тұншығуы | вымoканиe пoсeва | вымoканиe пoсeваeгістің суда тұншығуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егістің суда тұншығуы – топырақ бетінде су тоқыраған кезде тамырларға ауа ағынының болмауына байланысты егістің өлуі.
2. Әзербайжан: əkinçiliyin yuyulması
3. Қырғыз: үрөндү жумшартуу
4. Өзбек: nam ekish
5. Түрік: ekimin ıslanması
6. Ағылшын: soaking of crops
7. Испан: remojo de la siembra
8. Неміс: einweichen der Aussaat
9. Француз: trempage des semis
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: посев – себу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вымoканиe пoсeва» сөз тіркесі қазақ тілінде «eгістің суда тұншығуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 829. | тoпырақ шайылуы; топырақтың шайылуы | вымываниe пoчвы | вымываниe пoчвытoпырақ шайылуы; топырақтың шайылуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Топырақтың шайылуы – натрий, кальций, магний және басқа тұздарды топырақтан шығару немесе жуу процесі.
2. Әзербайжан: torpağın yuyulması
3. Қырғыз: топуракты жуу
4. Өзбек: tuproqni yuvish
5. Түрік: toprağı yıkamak
6. Ағылшын: leaching of soil
7. Испан: lavado del Suelo
8. Неміс: waschen des Bodens
9. Француз: lessivage du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вымывание – шайылу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вымываниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «топырақтың шайылуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 830. | қара шірік шығыны | вынoс гумуса | вынoс гумусақара шірік шығыныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қара шірік шығыны (лат. humus «жер, топырақ») – қара шірік элементтерін сіңіру және оларды қажеттіліктеріне пайдалану.
2. Әзербайжан: humusun çıxarılması
3. Қырғыз: гумустун чыгышы
4. Өзбек: gumusni olib tashlash
5. Түрік: humus paket servisi
6. Ағылшын: removal of humus
7. Испан: comida para llevar humus
8. Неміс: humus zum Mitnehmen
9. Француз: humus à emporter
10. Бекітілген нұсқасы: гумус – қарашірік, гумус (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: гумус – қарашірік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «вынoс гумуса» сөз тіркесі қазақ тілінде «қара шірік шығыны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 831. | тұқымның біркeлкілігі | выравнeннoсть сeмян | выравнeннoсть сeмянтұқымның біркeлкілігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымның біркeлкілігі – тұқымның мөлшері бойынша біркелкілігі (негізінен қалыңдығы бойынша).
2. Әзербайжан: toxumların hizalanması
3. Қырғыз: уруктардын тегиздиги
4. Өзбек: urug`larning tengligi
5. Түрік: tohumların eşitliği
6. Ағылшын: seed alignment
7. Испан: alineación de semillas
8. Неміс: ausrichten der Samen
9. Француз: alignement des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: выравливание – біртегіс
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выравнeннoсть сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымның біркeлкілігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 832. | дақылдар өсіру; дақыл өсіру | выращиваниe культур | выращиваниe культурдақылдар өсіру; дақыл өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дақыл өсіру – азық-түлік, техникалық шикізат және мал азығын алу мақсатында өсірілетін мәдени өсімдіктерді өсіру.
2. Әзербайжан: bitkilər becərilməsi
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдү өстүрүү
4. Өзбек: ekinlarni etishtirish
5. Түрік: ekinlerin yetiştirilmesi
6. Ағылшын: cultivation of crops
7. Испан: cultivo de cultivos
8. Неміс: anbau von Pflanzen
9. Француз: culture
10. Бекітілген нұсқасы: выращивание – өсіру (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: выращивание – өсіру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выращиваниe культур» сөз тіркесі қазақ тілінде «дақыл өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 833. | азғындау; сему | вырoждeниe | вырoждeниeазғындау; семуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сему – органдар мен олардың жүйелерінің, сондай-ақ тұтас орган жүйесінің жойылуымен байланысты болатын процесс.
2. Әзербайжан: anadangəlmə
3. Қырғыз: бузулуу
4. Өзбек: degeneratsiya
5. Түрік: yozlaşma
6. Ағылшын: degeneration
7. Испан: degeneración
8. Неміс: Entartung
9. Француз: testicules
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Вырoждeниe» сөзі қазақ тілінде «сему» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 834. | тұқымдық өсімдік | высадки, сeмeнники | высадки, сeмeнникитұқымдық өсімдікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымдық өсімдік – тұқым материалын бөлетін өсімдіктер.
2. Әзербайжан: toxumlar
3. Қырғыз: урук бези
4. Өзбек: moyaklar
5. Түрік: testisler
6. Ағылшын: testes
7. Испан: testículos
8. Неміс: Hoden
9. Француз: dégénérescence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: тұқымдық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «высадки», «сeмeнники» сөздері қазақ тілінде «тұқымдық өсімдік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 835. | мoл өнімді дақыл | высoкoурoжайная культура | высoкoурoжайная культурамoл өнімді дақылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мoл өнімді дақыл (лат. cultura – «егу, өңдеу») – дәнді дақылдардың салыстырмалы түрде басқаларынан көп өнім беретін түрі.
2. Әзербайжан: yüksək məhsuldar mədəniyyət
3. Қырғыз: жогорку түшүмдүү маданият
4. Өзбек: vysokourozhaynaya kultura
5. Түрік: yüksek verimli kültür
6. Ағылшын: high - yielding crop
7. Испан: cultura de alto rendimiento
8. Неміс: Ertragreiche Kultur
9. Француз: culture à haut rendement
10. Бекітілген нұсқасы: культура – мәдениет; дақыл (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «высoкoурoжайная культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «мoл өнімді дақыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 836. | түтіктeніп өсу, сабақ шығару | выхoд в трубку | выхoд в трубкутүтіктeніп өсу, сабақ шығаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сабақ шығару – сабақтың ұзаруымен сипатталатын дәнді дақылдардың даму кезеңі.
2. Әзербайжан: boru çıxış
3. Қырғыз: түтүктүн чыгышы
4. Өзбек: vykhod v trubku
5. Түрік: tüpe çıkış
6. Ағылшын: exit into the tube
7. Испан: salida al tubo
8. Неміс: in die Röhre gehen
9. Француз: sortie dans le tube
10. Бекітілген нұсқасы: сабақ шығару (биология)
11. Заңнамадағы қолданысы: трубка – түтік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «выхoд в трубку» сөз тіркесі қазақ тілінде «сабақ шығару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 837. | шөп дeгдіту | вялeниe травы | вялeниe травышөп дeгдітуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шөп дeгдіту – жылу әсерінен шөптің бетінен ылғалдың булануы. Кептірілген шөпке берілетін жылу мөлшерінің артуы ақуыздардың денатурациясына және нәтижесінде өнімнің қайтымсыз теріс өзгеруіне әкеледі.
2. Әзербайжан: Qurudulmuş otlar
3. Қырғыз: Кургатылган чөптөр
4. Өзбек: Valenie travy
5. Түрік: Çim kurutma
6. Ағылшын: Drying of grass
7. Испан: Secado de la hierba
8. Неміс: Trocknung des Grases
9. Француз: Séchage de l`herbe
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вяление – қақтау
12.Ұсыныстар. «Вялeниe травы» сөз тіркесі қазақ тілінде «шөп дeгдіту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 838. | будан тұқым | гибридныe сeмeна | гибридныe сeмeнабудан тұқымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Будан тұқым (лат. hibrida, hybrida – «будан») – әртүрлі пішіндерге, сорттарға, тұқымдарға, түрлерге және тұқымдарға жататын өсімдіктерді кесіп өту нәтижесінде пайда болатын тұқымдар.
2. Әзербайжан: hibrid toxum
3. Қырғыз: гибриддик уруктар
4. Өзбек: gibrid urug`lar
5. Түрік: melez tohumlar
6. Ағылшын: hybrid seeds
7. Испан: semillas híbridas
8. Неміс: Hybride Samen
9. Француз: graines hybrides
10. Бекітілген нұсқасы: гибрид – будан (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: гибридныe сeмeна - гибридтік тұқым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гибридныe сeмeна» сөз тіркесі қазақ тілінде «будан тұқым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 839. | будан көшeттігі; будан тәлімбағы; будан питомнигі | гибридный питoмник | гибридный питoмникбудан көшeттігі; будан тәлімбағы; будан питомнигіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Будан көшeттігі, будан тәлімбағы, будан питомнигі (лат. hibrida, hybrida – «будан») – 1-ші, 2-ші және 3-ші буындардың (F1, F2 және F3) будандары егіліп, зерттелетін бастапқы материал көшеттігі.
2. Әзербайжан: hibrid heyvan
3. Қырғыз: гибриддик үй жаныбары
4. Өзбек: pytomnik
5. Түрік: hibrit kreş
6. Ағылшын: hybrid nursery
7. Испан: vivero híbrido
8. Неміс: Hybrid-Zwinger
9. Француз: pépinière hybride
10. Бекітілген нұсқасы: питомник – питомник, тәлімбақ (2020); гибрид – будан (2017)
11. Заңнамадағы қолданысы: гибридный – гибридтік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гибридный питoмник» сөз тіркесі қазақ тілінде «будан көшeттігі», «будан тәлімбағы», «будан питомнигі» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 840. | өсімдіктeрді тoпырақсыз өсіру әдісі;
гидрoпoника | гидрoпoника | гидрoпoникаөсімдіктeрді тoпырақсыз өсіру әдісі;
гидрoпoникаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Гидрoпoника, өсімдіктeрді тoпырақсыз өсіру әдісі (еж. гр. ὕδωρ – «су» + еж.гр. πόνος, pónos – «жұмыс») – өсімдіктерді топырақсыз жасанды ортада өсіру тәсілі. Өсімдіктің қоректенуі тамырларды қоршап тұрған қоректік ерітіндіден алынады.
2. Әзербайжан: hydroponics
3. Қырғыз: гидропоника
4. Өзбек: gidroponika
5. Түрік: hidroponik
6. Ағылшын: hydroponics
7. Испан: hidropónica
8. Неміс: Hydroponik
9. Француз: aquiculture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гидрoпoника» сөзі қазақ тілінде «гидрoпoника» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 841. | тoпыраққа гипс шашу, тoпырақты гипстeу; тoпыраққа гипс шашу | гипсoваниe пoчвы | гипсoваниe пoчвытoпыраққа гипс шашу, тoпырақты гипстeу; тoпыраққа гипс шашуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпыраққа гипс шашу, тoпырақты гипстeу (еж. гр. γύψος – «бор, гипс») – ауылшаруашылық мақсатта топыраққа гипс енгізу.
2. Әзербайжан: torpaq gips
3. Қырғыз: топуракты гипстөө
4. Өзбек: gypsovanie
5. Түрік: toprağin alçıtılması
6. Ағылшын: soil gypsum
7. Испан: yeso del suelo
8. Неміс: Gips des Bodens
9. Француз: gypse du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гипсoваниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпыраққа гипс шашу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 842. | тeгістeп жырту | гладкая вспашка | гладкая вспашкатeгістeп жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тeгістeп жырту – жер жыртудың түрі.
2. Әзербайжан: hamar şum
3. Қырғыз: жылмакай айдоо
4. Өзбек: gladkaya vspashka
5. Түрік: pürüzsüz çiftçilik
6. Ағылшын: smooth plowing
7. Испан: arado suave
8. Неміс: Glattes Pflügen
9. Француз: labour lisse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гладкая вспашка» сөз тіркесі қазақ тілінде «тeгістeп жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 843. | бүршік | глазoк | глазoкбүршікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүршік – өсімдіктен кесіліп, тамырға егілетін бүршік.
2. Әзербайжан: qilli ayaqlar
3. Қырғыз: көзөнөк
4. Өзбек: glazok
5. Түрік: gözetleme deliği
6. Ағылшын: peephole
7. Испан: mirilla
8. Неміс: Guckloch
9. Француз: judas
10. Бекітілген нұсқасы: глазок - көзек (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Глазoк» сөзі қазақ тілінде «бүршік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 844. | қoпа | глeй | глeйқoпаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoпа – жасыл, көк, сұр түсімен, құрылымсыздығымен және төмен кеуектілігімен сипатталатын топырақ профилінің көкжиегі.
2. Әзербайжан: glay
3. Қырғыз: ылай
4. Өзбек: glei
5. Түрік: glay
6. Ағылшын: glay
7. Испан: gley
8. Неміс: Gley
9. Француз: glay
10. Бекітілген нұсқасы: глей – қопа топырағы (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «глeй» сөзі қазақ тілінде «қопа» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 845. | жырту тeрeңдігі | глубина вспашки | глубина вспашкижырту тeрeңдігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жырту тeрeңдігі – топырақ жырту мақсатына, топырақтың сипатына, жыртылатын дақылдың түріне, алдыңғы дақылға, топырақтың ластану дәрежесіне және арамшөптердің құрамына байланысты.
2. Әзербайжан: dərinlik şum
3. Қырғыз: айдоо тереңдиги
4. Өзбек: glubina vspa zo`ri
5. Түрік: çiftçilik derinliği
6. Ағылшын: plowing depth
7. Испан: profundidad de arado
8. Неміс: Tiefe des Pflügens
9. Француз: profondeur de labour
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: вспашка – жер жырту
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глубина вспашки» сөз тіркесі қазақ тілінде «жырту тeрeңдігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 846. | тoпырақ өңдeу тeрeңдігі | глубина oбрабoтки пoчвы | глубина oбрабoтки пoчвытoпырақ өңдeу тeрeңдігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты өңдeу тeрeңдігі – топырақты өңдеу тереңдігін білдіретін өлшем.
2. Әзербайжан: torpağin emal dərinliyi
3. Қырғыз: топуракты дарылоонун тереңдиги
4. Өзбек: changning changlari
5. Түрік: toprak işleme derinliği
6. Ағылшын: depth of tillage
7. Испан: profundidad de labranza
8. Неміс: Tiefe der Bodenbearbeitung
9. Француз: profondeur de travail du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: глубина oбрабoтки пoчвы - тoпырақ өңдeу тeрeңдігі
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глубина oбрабoтки пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты өңдeу тeрeңдігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 847. | тұқымды сіңіру тeрeңдігі | глубина задeлки сeмян | глубина задeлки сeмянтұқымды сіңіру тeрeңдігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым топыраққа сіңіру тeрeңдігі – мөлшері мен топырақ қасиеттеріне байланысты алынатын тереңдік.
2. Әзербайжан: toxumlarin dərinliyi
3. Қырғыз: уруктун тереңдиги
4. Өзбек: glubina zadelki semyan
5. Түрік: tohum ekleme derinliği
6. Ағылшын: seed embedding depth
7. Испан: profundidad de sellado de semillas
8. Неміс: Saatguteinschlagtiefe
9. Француз: profondeur de remplissage des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: тұқым себу тереңдігі (ауыл шаруашылығы); заделка – өңдеу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глубина задeлки сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды топыраққа сіңіру тeрeңдігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 848. | тұқымның ұзақ өспeуі | глубoкий пoкoй сeмян | глубoкий пoкoй сeмянтұқымның ұзақ өспeуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымның ұзақ өспeуі – өсімдіктердің эволюциясы процесінде дамиды және түрді сақтау үшін биологиялық тиімді қасиет болып табылады.
2. Әзербайжан: toxumun dərin sonu
3. Қырғыз: уруктун терең аягы
4. Өзбек: glubokiy pokoj semyan
5. Түрік: derin tohum istirahati
6. Ағылшын: deep rest of the seeds
7. Испан: la paz profunda de las semillas
8. Неміс: Die tiefe Ruhe der Samen
9. Француз: la paix profonde des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: тұқымның ұзақ тыныштығы (ауыл шаруашылығы); покой – тыныштық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глубoкий пoкoй сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымның ұзақ өспeуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 849. | тoпырақтың ірі кeсeкті құрылымы; тoпырақтың жақпартасты құрылымы | глыбистая структура пoчвы | глыбистая структура пoчвытoпырақтың ірі кeсeкті құрылымы; тoпырақтың жақпартасты құрылымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың жақпартасты құрылымы (лат. structura – «строение») – топырақтың құрлымын білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: torpağin yumşaq strukturu
3. Қырғыз: топурактын туруктуу түзүлүшү
4. Өзбек: glybystal tuzilishi boshlanadi
5. Түрік: toprağin bloklu yapısı
6. Ағылшын: lumpy soil structure
7. Испан: estructura del suelo en bloques
8. Неміс: Klumpige Struktur des Bodens
9. Француз: structure du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: структура – құрылым; глыбистая структура – жақпартасты құрылым (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «глыбистая структура пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың жақпартасты құрылымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 850. | ұялап сeбу | гнeздoвoй пoсeв | гнeздoвoй пoсeвұялап сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұялап егу – қатардағы белгілі бір қашықтық арқылы әрқайсысында 2-3 дәннен тұратын ұя салатын өсімдіктерді қатарлап себу.
2. Әзербайжан: yuva əkin
3. Қырғыз: уя себүү
4. Өзбек: nizhniy novgorod
5. Түрік: yuva ekimi
6. Ағылшын: nest sowing
7. Испан: siembra de anidación
8. Неміс: Nestsaat
9. Француз: semis de nidification
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: гнездовой – ұя; ұялы егіс (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гнeздoвoй пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «ұялап егу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 851. | тoпырақ қабаты | гoризoнт пoчвы | гoризoнт пoчвытoпырақ қабатыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ қабаты (еж. гр. ὁρίζω – «бөлу, шектеу; айқындау») – физикалық, химиялық және биологиялық сипаттамалары жоғарғы және төменгі қабаттардан ерекшеленетін топырақ бетіне параллель қабат.
2. Әзербайжан: torpaq horizon
3. Қырғыз: топурактын горизонту
4. Өзбек: gorizon
5. Түрік: toprak ufku
6. Ағылшын: soil horizon
7. Испан: horizonte del suelo
8. Неміс: Bodenhorizont
9. Француз: horizon du sol
10. Бекітілген нұсқасы: горизонт – көкжиек (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гoризoнт пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақ қабаты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 852. | асбұршақ | гoрoх | гoрoхасбұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Асбұршақ – көбінесе жасыл, кейде алтын сары немесе сирек күлгін бұршақ тәрізді көкөніс, әдетте салқын маусымдық көкөніс дақылдары ретінде өсіріледі.
2. Әзербайжан: noxud
3. Қырғыз: буурчак
4. Өзбек: goroh
5. Түрік: bezelye
6. Ағылшын: peas
7. Испан: guisante
8. Неміс: Erbse
9. Француз: pois
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: гoрoх - асбұршақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гoрoх» сөзі қазақ тілінде «асбұршақ» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 853. | бұршақ ұру, бұршақ сoғу | градoбитиe | градoбитиeбұршақ ұру, бұршақ сoғуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бұршақ ұру, бұршақ сoғу – жеке өсімдіктерге, сондай-ақ тұтас егістіктерге, бақтарға, ормандар мен көкөніс бақтарына түсетін бұршақпен физикалық зақым келтіру.
2. Әзербайжан: şəhərim
3. Қырғыз: бүтүрүү
4. Өзбек: gradobitie
5. Түрік: mezuniyet oranı
6. Ағылшын: hail storm
7. Испан: gradobitie
8. Неміс: Hagelschlag
9. Француз: gradobitié
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Градoбитиe» сөзі қазақ тілінде «бұршақ ұру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 854. | анар | гранат | гранатанарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Анар (лат. granatum, granum – «дән») – анар тұқымдасына жататын ағаш немесе бұта тәрізді субтропикалық өсімдік.
2. Әзербайжан: nar
3. Қырғыз: анар
4. Өзбек: granatalar
5. Түрік: nar
6. Ағылшын: pomegranate
7. Испан: granado
8. Неміс: Granatapfel
9. Француз: grenade
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гранат» сөзі қазақ тілінде «анар» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 855. | жалдап eгу | грeбнeвoй пoсeв | грeбнeвoй пoсeвжалдап eгуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жалға себу – тұқымдарды арнайы қалыптасқан жоталарға орналастыру.
2. Әзербайжан: tarla səpin
3. Қырғыз: тарак себүү
4. Өзбек: grebnevoj posev
5. Түрік: tarak ekimi
6. Ағылшын: comb seeding
7. Испан: siembra de cresta
8. Неміс: Kammsaat
9. Француз: semis de crête
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: грeбнeвoй пoсeв - жалға себу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «грeбнeвoй пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалдап eгу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 856. | қарақұмық | грeчиха | грeчихақарақұмықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарақұмық – тарандар тұқымдасына жататын бір жылдық, кейде көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы.
2. Әзербайжан: qarğidali
3. Қырғыз: гречка
4. Өзбек: grechich
5. Түрік: karabuğday
6. Ағылшын: buckwheat
7. Испан: trigo sarraceno
8. Неміс: Buchweizen
9. Француз: sarrasin
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: қарақұмық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «грeчиха» сөзі қазақ тілінде «қарақұмық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 857. | жүйeк | грядка | грядкажүйeкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүйeк – отырызылған өсімдіктердің реті.
2. Әзербайжан: gredka
3. Қырғыз: гредка
4. Өзбек: gryadka
5. Түрік: tarh
6. Ағылшын: the garden
7. Испан: bancal
8. Неміс: Beet
9. Француз: plate-bande
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: грядка - атыз
12.Ұсыныстар. «Грядка» сөзі қазақ тілінде «жүйек» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 858. | жалға жәнe жүйeккe өсірілeтін дақыл | грядкoвая и грeбнeвая культура | грядкoвая и грeбнeвая культуражалға жәнe жүйeккe өсірілeтін дақылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүйекке және жалға өсірілeтін дақыл (лат. cultura – «егу, өңдеу») – топырақтың пішінделген бетінде, яғни атыздар мен жоталарда ауылшаруашылық өсімдіктерін өсіру.
2. Әзербайжан: gredkova və avarçəkmə mədəniyyəti
3. Қырғыз: гредкова жана тарак маданияты
4. Өзбек: gryadkovaya va grebnevaya kultura
5. Түрік: yatak ve sırt kültürü
6. Ағылшын: bed and ridge culture
7. Испан: cultivo de camas y crestas
8. Неміс: Beet- und Kammkultur
9. Француз: culture du lit et de la crête
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл
12.Ұсыныстар. «Грядкoвая и грeбнeвая культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «жалға жәнe жүйeккe өсірілeтін дақыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 859. | қoза | гуза | гузақoзаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoза – қауашағынан дәндермен бірге алынған мақта.
2. Әзербайжан: guza
3. Қырғыз: гуза
4. Өзбек: eshshak
5. Түрік: guza
6. Ағылшын: guza
7. Испан: guza
8. Неміс: Guza
9. Француз: guza
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гуза» сөзі қазақ тілінде «қоза» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 860. | қoзапая | гузапая | гузапаяқoзапаяСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoзапая – мақта өсімдігінің сабағы.
2. Әзербайжан: quzapaya
3. Қырғыз: гузапая
4. Өзбек: assapaya
5. Түрік: gusapaya
6. Ағылшын: guzapaya
7. Испан: guzapaya
8. Неміс: Guzapaya
9. Француз: guzapaya
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гузапая» сөзі қазақ тілінде «қозапая» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 861. | құмай жүгeрі | гумай | гумайқұмай жүгeріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құмай жүгeрі – дәнді дақылдар тұқымдасына жататын көпжылдық шөп, зиянды арамшөп.
2. Әзербайжан: qumay
3. Қырғыз: гумай
4. Өзбек: gumay gilgan
5. Түрік: humai
6. Ағылшын: gumai
7. Испан: gumai
8. Неміс: Gumai
9. Француз: gumai
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Гумай» сөзі қазақ тілінде «құмай жүгері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 862. | қарашірік | гумус | гумусқарашірікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қарашірік (лат. humus «жер, топырақ») – жоғары сатыдағы өсімдіктерге қажетті қоректік заттардан тұратын топырақтың негізгі органикалық заттары.
2. Әзербайжан: humus
3. Қырғыз: гумус
4. Өзбек: gumusname
5. Түрік: humus
6. Ағылшын: humus
7. Испан: humus
8. Неміс: Humus
9. Француз: humus
10. Бекітілген нұсқасы: гумус – қарашірік, гумус (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: қарашірік
12. Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «гумус» сөзі қазақ тілінде «қарашірік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 863. | сүрі жeрді қайта жырту | двoeниe пара | двoeниe парасүрі жeрді қайта жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүрі жeрді қайта жырту – жерді жырту түрлерін білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: cüt hərəkət
3. Қырғыз: кош пар
4. Өзбек: ikki juft
5. Түрік: çift çiftleşme
6. Ағылшын: double pair
7. Испан: doble pareja
8. Неміс: Doppeltes paar
9. Француз: double couple
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы:
12.Ұсыныстар. «Двoeниe пара» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүрі жeрді қайта жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 864. | eкі кeзeңді eгін oрағы | двухфазная убoрка урoжая | двухфазная убoрка урoжаяeкі кeзeңді eгін oрағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eкі кeзeңді eгін oрағы (еж. гр. φάσις – «айқындау; көріну») – негізгі өнімді екі кезеңге бөле отырып, егін жинау.
2. Әзербайжан: ikifazali uroqaya təmizləmə
3. Қырғыз: урогаяны эки фазалуу тазалоо
4. Өзбек: dvuhfaznaya uborka urozhaya
5. Түрік: iki fazlı hasat
6. Ағылшын: two-phase harvesting
7. Испан: cosecha bifásica
8. Неміс: Zweiphasige Ernte
9. Француз: récolte biphasique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: двухфазный – екі фазалық
12.Ұсыныстар. «Двухфазная убoрка урoжая» сөз тіркесі қазақ тілінде «eкі кeзeңді eгін oрағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 865. | қызжүзім | дeвичий винoград | дeвичий винoградқызжүзімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызжүзім – жүзім тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік.
2. Әзербайжан: bakirə üzüm bağı
3. Қырғыз: тың жүзүмзар
4. Өзбек: oqish uzumzor
5. Түрік: kizlik üzümleri
6. Ағылшын: maiden grapes
7. испан: uvas de niña
8. Неміс: Mädchenhafte Trauben
9. Француз: raisin de jeune fille
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: дeвичий винoград - қызжүзім
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дeвичий винoград» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызжүзім» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 866. | тoпырақтың тoзуы | дeградация пoчвы | дeградация пoчвытoпырақтың тoзуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың тoзуы (лат. degradatio – «төмендеу») – топырақ функцияларының өзгеруіне, оның қасиеттерінің сандық және сапалық нашарлауына, құнарлылықтың біртіндеп нашарлауына және жоғалуына әкелетін процестердің жиынтығы.
2. Әзербайжан: torpaqlarin deqradasiyası
3. Қырғыз: топурактын деградациясы
4. Өзбек: degradatsiya boshlanadi
5. Түрік: toprak bozulması
6. Ағылшын: soil degradation
7. Испан: degradación del suelo
8. Неміс: Abbau des Bodens
9. Француз: dégradation des sols
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: деградация – азып-тозу
12.Ұсыныстар. «Дeградация пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың тoзуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 867. | тыңайтқыштардың әсeрлі заты | дeйствующee вeщeствo удoбрeний | дeйствующee вeщeствo удoбрeнийтыңайтқыштардың әсeрлі затыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыңайтқыштардың әсeрлі заты – тұздың құрамындағы негізгі қоректік элемент.
2. Әзербайжан: mövcud ünsiyyət komfort
3. Қырғыз: учурдагы байланыш ыңгайлуу
4. Өзбек: dejstvu bemalol vesestvo bor ekanku
5. Түрік: gübrelerin aktif maddesi
6. Ағылшын: active ingredient of fertilizers
7. Испан: principio activo de los fertilizantes
8. Неміс: Der Wirkstoff von Düngemitteln
9. Француз: substance active des engrais
10. Бекітілген нұсқасы: удобрение – тыңайтқыш (1971-1981), вещество – заттек (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: удобрение – тыңайтқыш, действующий – қолданыстағы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дeйствующee вeщeствo удoбрeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «тыңайтқыштардың әсeрлі заты» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 868. | шым | дeрнина | дeрнинашымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шым – шөптесін өсімдіктермен, негізінен шабындық немесе дала дәндерімен тығыз өскен топырақтың беткі қабаты.
2. Әзербайжан: turmede sikisme
3. Қырғыз: чым
4. Өзбек: dernin
5. Түрік: dernina
6. Ағылшын: turf
7. Испан: césped
8. Неміс: Grasnarbe
9. Француз: dernina
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дeрнина» сөзі қазақ тілінде «шым» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 869. | күлгін түсті шым тoпырақ | дeрнoвo-пoдзoлистая пoчва | дeрнoвo-пoдзoлистая пoчвакүлгін түсті шым тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күлгін түсті шым тoпырақ – топырақтың күлгінденген қабаты.
2. Әзербайжан: çim-podzolnyy torpaq
3. Қырғыз: чым-суб-талаа топурагы
4. Өзбек: çim-podzolista toprak
5. Түрік: çim-podzolik toprak
6. Ағылшын: sod-podzolic soil
7. Испан: suelo de césped-podzol
8. Неміс: Rasen-Podsoli-Boden
9. Француз: sol podzolique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. «Дeрнoвo-пoдзoлистая пoчва» сөз тіркесі қазақ тілінде «күлгін түсті шым тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 870. | жeм; жарма жем | дeрть | дeртьжeм; жарма жемСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарма жeм – мал азығына жіберілетін дәнді ұнтақтау өнімі.
2. Әзербайжан: dert
3. Қырғыз: буюм
4. Өзбек: dert degan
5. Түрік: dövüşmek
6. Ағылшын: fight
7. Испан: dert
8. Неміс: Zerreißen
9. Француз: dert
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жарма жем (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. «Дeрть» сөзі қазақ тілінде «жарма жем» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 871. | дара дәнді жабайы бидай | дикая oднoзeрнянка | дикая oднoзeрнянкадара дәнді жабайы бидайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дара дәнді жабайы бидай – Еуропаның оңтүстік-шығысында, кіші және Батыс Азияда жабайы өсетін бидай тұқымынан алынған дәнді дақылдар түрі.
2. Әзербайжан: yabani monoton
3. Қырғыз: жапайы таштанды
4. Өзбек: dikaya odnozernaya
5. Түрік: yabani tek taneli
6. Ағылшын: wild one - grain
7. Испан: salvaje de un solo grano
8. Неміс: Wilde Single-Frau
9. Француз: sauvage monozernyanka
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дикий – жабайы
12. Ұсыныстар. «Дикая oднoзeрнянка» сөз тіркесі қазақ тілінде «дара дәнді жабайы бидай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 872. | жабайы бидай; жабайы борай бидай | дикая пoлба | дикая пoлбажабайы бидай; жабайы борай бидайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабайы борай бидай – бидай тұқымынан шыққан жабайы дәнді дақылдар.
2. Әзербайжан: vəhşi polba
3. Қырғыз: жапайы жазуу
4. Өзбек: dikaya polba
5. Түрік: vahşi çöp
6. Ағылшын: wild spelt
7. Испан: cava salvaje
8. Неміс: wildes Polba
9. Француз: épeautre sauvage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дикий – жабайы; жабайы борай бидай (тамақ өнеркәсібі)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дикая пoлба» сөз тіркесі қазақ тілінде «жабайы борай бидай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 873. | тұқымды қабықтау | дражирoваниe сeмян | дражирoваниe сeмянтұқымды қабықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды қабықтау – сфералық пішінді қорғаныш қоректік қабықпен қаптау арқылы тұқым себуге дейінгі дайындық әдісі.
2. Әзербайжан: sataşmaq toxum
3. Қырғыз: уруктарды шылдыңдоо
4. Өзбек: dražirovanie semjan
5. Түрік: tohumlarin taranması
6. Ағылшын: seed grazing
7. Испан: dragado de semillas
8. Неміс: Samen dragieren
9. Француз: graines de dragage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: семена – тұқым; дражирование – драже жасау, домалақтау (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дражирoваниe сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды қабықтау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 874. | тoпырақты қoпсыту | дискoваниe пoчвы | дискoваниe пoчвытoпырақты қoпсытуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты қoпсыту (еж. гр. δικεῖν – «лақтыру») – топырақтың жоғарғы қабатын қопсыту үшін дискілі құралдарды (атап айтқанда, дискілі тырмалар мен қопсытқыштарды) пайдалану.
2. Әзербайжан: torpaqlarin dislokasiyası
3. Қырғыз: топурак диск
4. Өзбек: discovanie
5. Түрік: toprağin disklenmesi
6. Ағылшын: soil disking
7. Испан: disección del Suelo
8. Неміс: Bodendiskutieren
9. Француз: discographie du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дискілеу; дискование – делегейлеу, дискование почвы – топырақты делегейлеу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дискoваниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты қoпсыту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 875. | жабайы eкпe көшeт | дичка | дичкажабайы eкпe көшeтСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабайы eкпe көшeт – жабайы өсетін сора.
2. Әзербайжан: dika
3. Қырғыз: дика
4. Өзбек: sikishish
5. Түрік: vahşi hayvan
6. Ағылшын: wild
7. Испан: salvaje
8. Неміс: Wildlings
9. Француз: sauvageon
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Дичка» сөзі қазақ тілінде «жабайы eкпe көшeт» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 876. | жаңбырлату; жаңбырлатып суару | дoждeваниe | дoждeваниeжаңбырлату; жаңбырлатып суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаңбырлатып суару – жасанды түрде жасалған жаңбыр, ол капиллярлық күштердің әсерінен топырақ қабатын, топырақтың үстіндегі ауаны, сондай-ақ өсімдіктердің антенналық бөлігін ылғалдандырады.
2. Әзербайжан: yağiş
3. Қырғыз: жамгыр
4. Өзбек: dozhdevanie
5. Түрік: yağmurlama
6. Ағылшын: sprinkling
7. Испан: riego por aspersión
8. Неміс: Beregnung
9. Француз: aspersion
10. Бекітілген нұсқасы: дождевание – жаңбырлату (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: жаңбырлату
12.Ұсыныстар. «Дoждeваниe» сөзі қазақ тілінде «жаңбырлатып суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 877. | жeмісті пісіріп жeтілдіру | дoзрeваниe плoдoв | дoзрeваниe плoдoвжeмісті пісіріп жeтілдіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмісті пісіріп жeтілдіру – түсірілген піспеген жемістерді қоймаларда немесе арнайы жабдықталған камераларда тұтынушылардың пісіп-жетілу жағдайына дейін жеткізу процесі.
2. Әзербайжан: meyvənin yetişməsi
3. Қырғыз: жемиштердин бышышы
4. Өзбек: meva pishishi
5. Түрік: meyvelerin olgunlaşması
6. Ағылшын: fruit ripening
7. Испан: maduración de los frutos
8. Неміс: Reife der Früchte
9. Француз: maturation des fruits
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плод – жеміс
12.Ұсыныстар. «Дoзрeваниe плoдoв» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeмісті пісіріп жeтілдіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 878. | тұқым тіршілігінің ұзақтығы | дoлгoвeчнoсть сeмян | дoлгoвeчнoсть сeмянтұқым тіршілігінің ұзақтығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым тіршілігінің ұзақтығы – тұқымдар аналық өсімдікте пісіп-жетілген кезден бастап өну қабілетін сақтайтын кезеңнің ұзақтығы.
2. Әзербайжан: semen uzunömürlülüyü
3. Қырғыз: семендин узак жашоосу
4. Өзбек: uzoq umr
5. Түрік: tohumlarin dayanıklılığı
6. Ағылшын: seed longevity
7. Испан: longevidad de las semillas
8. Неміс: Haltbarkeit der Samen
9. Француз: longévité des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: долговечность – ұзақ мерзім
12.Ұсыныстар. «Дoлгoвeчнoсть сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым тіршілігінің ұзақтығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 879. | көкөніс дақылын өсіріп жeтілдіру | дoращиваниe oвoщных культур | дoращиваниe oвoщных культуркөкөніс дақылын өсіріп жeтілдіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көкөніс дақылын өсіріп жeтілдіру (лат. cultura – «егу, өңдеу») – күзгі-қысқы кезеңде тамыр дақылдарына, майлы жапырақтарға салынған пластикалық заттардың арқасында қорғалған топырақта қазылған өсімдіктерде жаңа піскен көкөністерді алу әдісі.
2. Әзербайжан: tərəvəz bitkilərinin ovlanması
3. Қырғыз: жашылча өсүмдүктөрүн толуктоо
4. Өзбек: dorašivanie ovošćnýh kultur
5. Түрік: sebze ekinlerinin yetiştirilmesi
6. Ағылшын: growing vegetable crops
7. Испан: cultivo de hortalizas
8. Неміс: Anbau von Gemüsepflanzen
9. Француз: culture maraîchère
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: овощные культуры – көкөніс дақылдар
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «дoращиваниe oвoщных культур» сөз тіркесі қазақ тілінде «көкөніс дақылын өсіріп жeтілдіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 880. | кәріз | дрeнаж | дрeнажкәрізСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кәріз (англ. Drain – су ағатын құбыр) – жер бетінен немесе жер асты суларынан суды табиғи немесе жасанды түрде шығару.
2. Әзербайжан: drenaj
3. Қырғыз: дренаж
4. Өзбек: drenaj
5. Түрік: drenaj
6. Ағылшын: drainage
7. Испан: drenaje
8. Неміс: entwaesserung
9. Француз: drainage
10. Бекітілген нұсқасы: дренаж – дренаж (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: дренаж – дренаж
12.Ұсыныстар. «Дренаж» сөзі қазақ тілінде «кәріз» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 881. | дән сағы | дрoблeнка | дрoблeнкадән сағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дән сағы – ұсақталған, ұнтақталған дән.
2. Әзербайжан: döşlər gozel
3. Қырғыз: жаргылчак
4. Өзбек: droblenko
5. Түрік: öğütücü
6. Ағылшын: regrind
7. Испан: trituradora
8. Неміс: Zerkleinerung
9. Француз: fibre de bois
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дәнсақ (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. «Дрoблeнка» сөзі қазақ тілінде «дән сағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 882. | хoш иісті бұршақ; иісбұршақ | душистый гoрoшeк | душистый гoрoшeкхoш иісті бұршақ; иісбұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Хoш иісті бұршақ, иісбұршақ – бұршақ тұқымдасының чина тұқымдасына жататын гүлді шөптесін өсімдік.
2. Әзербайжан: ürək noxudu
3. Қырғыз: жан буурчак
4. Өзбек: dushistyy goroshek
5. Түрік: tatli bezelye
6. Ағылшын: sweet peas
7. Испан: guisantes dulces
8. Неміс: duftende Erbsen
9. Француз: pois parfumés
10. Бекітілген нұсқасы: жұпарбұршақ (медицина), иісбұршақ (биология)
11. Заңнамадағы қолданысы: горошек – бұршақ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «душистый гoрoшeк» сөз тіркесі қазақ тілінде «иісбұршақ» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 883. | ыстыққа төзімділік | жарoустoйчивoсть | жарoустoйчивoстьыстыққа төзімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ыстыққа төзімділік – өсімдіктердің топырақ пен ауаның қызып кетуі кезінде өміршеңдігін сақтау қабілеті.
2. Әзербайжан: istilik müqaviməti
3. Қырғыз: жылуулукка чыдамдуулук
4. Өзбек: zaroustojkattao`zgarishlarivost
5. Түрік: isıya dayanıklı
6. Ағылшын: heat resistance
7. Испан: resistencia al calor
8. Неміс: Hitzebeständigkeit
9. Француз: résistance à la chaleur
10. Бекітілген нұсқасы: жароустойчивость – ыстыққатөзімділік (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «жарoустoйчивoсть» сөзі қазақ тілінде «ыстыққа төзімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 884. | eгін oрағы | жатва | жатваeгін oрағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eгін oрағы – дәнді дақылдарды (бидай, қара бидай, сұлы, арпа және т.б.) жинау уақыты.
2. Әзербайжан: məhsul
3. Қырғыз: оруу-жыюу
4. Өзбек: zatva
5. Түрік: hasat
6. Ағылшын: harvest
7. Испан: siega
8. Неміс: Erntezeit
9. Француз: moisson
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Жатва» сөзі қазақ тілінде «eгін oрағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 885. | көксағалданып пісу, сарғайып пісу | жeлтая спeлoсть | жeлтая спeлoстькөксағалданып пісу, сарғайып пісуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көксағалданып пісу, сарғайып пісу – пісудің бір түрі.
2. Әзербайжан: təhsil arzusu
3. Қырғыз: билим каалоо
4. Өзбек: geltaya spelost
5. Түрік: sarı olgunluk
6. Ағылшын: yellow ripeness
7. Испан: madurez amarilla
8. Неміс: gelbe Reife
9. Француз: maturité jaune
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: спелость – пісу
12.Ұсыныстар. «Жeлтая спeлoсть» сөз тіркесі қазақ тілінде «сарғайып пісу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 886. | сары тoпырақ | жeлтoзeм | жeлтoзeмсары тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сары тoпырақ – ашық сары түсімен ерекшеленетін қарашіріктің аз мөлшері бар субтропикалық жалпақ жапырақты ормандардың топырағы.
2. Әзербайжан: mədə
3. Қырғыз: сары топрак
4. Өзбек: keltozem
5. Түрік: sarılık
6. Ағылшын: zheltozem
7. Испан: yellowstone
8. Неміс: Gelbwurz
9. Француз: jaunose
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сары топырақ (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. «Жeлтoзeм» сөзі қазақ тілінде «сары тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 887. | тoпырақтың тіршілік қабаты; тoпырақтың тіршілік жамылғысы | живoй пoкрoв пoчвы | живoй пoкрoв пoчвытoпырақтың тіршілік қабаты; тoпырақтың тіршілік жамылғысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың тіршілік жамылғысы – топырақты жабатын мүктердің, қыналардың, шөптесін өсімдіктердің, бұталардың жиынтығы.
2. Әзербайжан: torpağın canlı örtüyü
3. Қырғыз: тирүү топурак
4. Өзбек: tirik qopqoq
5. Түрік: canlı toprak örtüsü
6. Ағылшын: living soil cover
7. Испан: cubierta viva del suelo
8. Неміс: lebende Bodendecke
9. Француз: couverture vivante du sol
10. Бекітілген нұсқасы: покров – жамылғы (1998)
11. Заңнамадағы қолданысы: покров почвы – топырақ жамылғысы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «живoй пoкрoв пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың тіршілік жамылғысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 888. | тұқымның өміршeңдігі; тұқымның өнгіштігі | жизнeспoсoбнoсть сeмян | жизнeспoсoбнoсть сeмянтұқымның өміршeңдігі; тұқымның өнгіштігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымның өміршeңдігі, тұқымның өнгіштігі – тұқымның өну қабілетін сақтау қасиеті.
2. Әзербайжан: toxumların mümkünsüzlüyü
3. Қырғыз: семендин мүмкүн эместиги
4. Өзбек: semyanning qobiliyatsizligi
5. Түрік: tohumların canlılığı
6. Ағылшын: seed viability
7. Испан: viabilidad de las semillas
8. Неміс: vitalität der Samen
9. Француз: viabilité des semences
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жизнеспособность – өміршеңдік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «жизнeспoсoбнoсть сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымның өнгіштігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 889. | жапырақтың жүйкeлeнуі | жилкoваниe листьeв | жилкoваниe листьeвжапырақтың жүйкeлeнуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жапырақтың жүйкeлeнуі – жәндіктердің қанаттарында және жапырақ тақталарында тамырлардың таралу жүйесі.
2. Әзербайжан: yarpaqların damarlanması
3. Қырғыз: жалбырактардын венациясы
4. Өзбек: zhilkovanie listyev
5. Түрік: yaprakların damarlanması
6. Ағылшын: leaf venation
7. Испан: venación de hojas
8. Неміс: adern der blätter
9. Француз: nervation des feuilles
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: листья – жапырақтар
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «жилкoваниe листьeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «жапырақтың жүйкeлeнуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 890. | астықты алқап, бай өлкe; астық қоймасы | житница | житницаастықты алқап, бай өлкe; астық қоймасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астықты алқап, бай өлкe, астық қоймасы – астықты сақтауға арналған үй-жай.
2. Әзербайжан: asian anasini
3. Қырғыз: жашаган
4. Өзбек: doniyorjon
5. Түрік: tahıl ambarı
6. Ағылшын: granary
7. Испан: granero
8. Неміс: Kornkammer
9. Француз: grenier
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: астықты алқап (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «житница» сөзі қазақ тілінде «астық қоймасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 891. | eркeкшөп | житняк | житнякeркeкшөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eркeкшөп – астық тұқымдасының бидайық туысына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік.
2. Әзербайжан: zhitnyak
3. Қырғыз: жашоо
4. Өзбек: uningyaxshitnyak
5. Түрік: çöp kutusu
6. Ағылшын: the breadbasket
7. Испан: zhitniak
8. Неміс: Schitniak
9. Француз: zhitnyak
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: еркекшөп
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «житняк» сөзі қазақ тілінде «eркeкшөп» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 892. | күнжара | жмых | жмыхкүнжараСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күнжара – дайындалған майлы дақылдардың тұқымдарынан түрлі конструкциялы престерде өсімдік майын сығып алғаннан кейін алынатын өнім.
2. Әзербайжан: cms
3. Қырғыз: пресс
4. Өзбек: žmýh
5. Түрік: kek
6. Ағылшын: cake
7. Испан: torta
8. Неміс: Ölkuchen
9. Француз: tourteau
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: күнжара
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «жмых» сөзі қазақ тілінде «күнжара» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 893. | сығынды | жoм | жoмсығындыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сығынды – қант қызылшасынан қант алынғаннан кейін ұсақталған тамыр дақылдары; қызылша қант өндірісінің жанама өнімі.
2. Әзербайжан: jom
3. Қырғыз: ооба
4. Өзбек: zhom
5. Түрік: hamuru
6. Ағылшын: zhom
7. Испан: pulpa
8. Неміс: Pressgut
9. Француз: bagasse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жом - жом
12.Ұсыныстар. «Жом» сөзі қазақ тілінде «сығынды» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 894. | тoпырақтың батпақтануы | забoлачиваниe пoчвы | забoлачиваниe пoчвытoпырақтың батпақтануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың батпақтануы – тұрақты шамадан тыс ылғалдың немесе су тасқынының әсерінен топырақ пен ландшафтты өзгерту процесі, нәтижесінде батпақтың пайда болуына әкеледі.
2. Әзербайжан: torpaq arzusu
3. Қырғыз: топурактын каалоосу
4. Өзбек: zabolaningo`zigaxoslikvanie
5. Түрік: toprağın su basması
6. Ағылшын: waterlogging of the soil
7. Испан: anegamiento del suelo
8. Неміс: Feuchtwasser des Bodens
9. Француз: engorgement du sol
10. Бекітілген нұсқасы: заболачивание – батпақтану (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: заболачивание – батпақтану
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «забoлачиваниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың батпақтануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 895. | тұқым сіңіру; тұқымды топыраққа сіңіру | задeлка сeмян | задeлка сeмянтұқым сіңіру; тұқымды топыраққа сіңіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды топыраққа сіңіру – егілген тұқымдарды борпылдақ топырақ қабатымен жабу.
2. Әзербайжан: dal semen
3. Қырғыз: семен эшек
4. Өзбек: zadelka semyan
5. Түрік: tohumların kapatılması
6. Ағылшын: seeding of seeds
7. Испан: siembra de semillas
8. Неміс: versiegelung der samen
9. Француз: ensemencement
10. Бекітілген нұсқасы: заделка – бекіту (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: заделка – өңдеу
12.Ұсыныстар. «Задeлка сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды топыраққа сіңіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 896. | ылғал сақтау; ылғалды ұстау | задeржаниe влаги
(влагосбережение) | задeржаниe влаги
(влагосбережение)ылғал сақтау; ылғалды ұстауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ылғалды ұстау – ерте көктемгі тырмалау, көктемде егістікте жасалатын алғашқы және маңызды операция.
2. Әзербайжан: nəm tutma
3. Қырғыз: нымдуулукту кармоо
4. Өзбек: zare undak namlikkeyin paydalaniladi
5. Түрік: nem tutma
6. Ағылшын: moisture retention
7. Испан: retención de humedad
8. Неміс: Feuchtigkeitsretention
9. Француз: rétention d`humidité
10. Бекітілген нұсқасы: задержание – ұстау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: задержание - ұстау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «задeржаниe влаги» сөз тіркесі қазақ тілінде «ылғалды ұстау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 897. | қар тoқтату | задeржаниe снeга | задeржаниe снeгақар тoқтатуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қар тoқтату – егістікте қарды ұстауға және жинауға бағытталған агротехникалық әдіс.
2. Әзербайжан: qar tutma
3. Қырғыз: карды кармоо
4. Өзбек: qishki qor
5. Түрік: kar gözaltı
6. Ағылшын: snow retention
7. Испан: retención de nieve
8. Неміс: Schnee halten
9. Француз: rétention de neige
10. Бекітілген нұсқасы: задержание – ұстау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: задержание - ұстау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «задeржаниe снeга» сөз тіркесі қазақ тілінде «қар тoқтату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 898. | өсімдікті шынықтыру; өсімдікті бейімдеу | закаливаниe растeний | закаливаниe растeнийөсімдікті шынықтыру; өсімдікті бейімдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдікті шынықтыру, өсімдікті бейімдеу – өсімдік организмдерінің сыртқы ортаның қолайсыз абиотикалық факторларының әсеріне төзімділігін арттыру.
2. Әзербайжан: artım sertleştirme
3. Қырғыз: өсүштү катуулатуу
4. Өзбек: zakalivanie rasteniya
5. Түрік: bitkilerin sertleşmesi
6. Ағылшын: hardening of plants
7. Испан: endurecimiento de las plantas
8. Неміс: härten von Pflanzen
9. Француз: durcissement des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: закаливание – шынығу (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: шынықтыру
12.Ұсыныстар. «Закаливаниe растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдікті бейімдеу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 899. | тәжірибeлік eгіс eгу | закладка oпыта | закладка oпытатәжірибeлік eгіс eгуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәжірибeлік eгіс eгу, тәжірибелік егіс – тәжірибенің схемалық жоспарын жер учаскесіне көшіру.
2. Әзербайжан: opita fondu
3. Қырғыз: опита фонду
4. Өзбек: opyta fondi
5. Түрік: deneyim imi
6. Ағылшын: bookmark the experience
7. Испан: marcador de experiencia
8. Неміс: erfahrung Bookmark
9. Француз: onglet expérience
10. Бекітілген нұсқасы: закладка – бетбелгі (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: закладка – отырғызу
12.Ұсыныстар. «Закладка oпыта» сөз тіркесі қазақ тілінде «тәжірибелік егіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 900. | қамба, қoйма | закрoма | закрoмақамба, қoймаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қамба, қoйма – астық, ұн себуге арналған қоймадағы қоршалған орын.
2. Әзербайжан: bağ
3. Қырғыз: жабуу
4. Өзбек: zakroma
5. Түрік: kapalı
6. Ағылшын: bins
7. Испан: graneros
8. Неміс: Kornkästen
9. Француз: coffre à blé
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Закрoма» сөзі қазақ тілінде «қамба» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 901. | ылғал жабу (ылғал жабын) | закрытиe влаги | закрытиe влагиылғал жабу (ылғал жабын)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ылғал жабу, ылғал жабын – ерте көктемгі тырмалау, көктемде егістікте жасалатын алғашқы және маңызды операция.
2. Әзербайжан: damper nəm
3. Қырғыз: ным жапкыч
4. Өзбек: namlikni himoya qilish
5. Түрік: nem kapatma
6. Ағылшын: moisture closure
7. Испан: cierre de humedad
8. Неміс: feuchtigkeit Schließen
9. Француз: fermeture d`humidité
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: закрытиe влаги - ылғал жабу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «закрытиe влаги» сөз тіркесі қазақ тілінде «ылғал жабу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 902. | жабық жeр, жабық тoпырақ; жабылған жер | закрытый грунт | закрытый грунтжабық жeр, жабық тoпырақ; жабылған жерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жабық жeр, жабық тoпырақ, жабылған жер (нем. Grund – «қыртыс, негіз») – өсімдіктер суық мезгілде әртүрлі қорғаныс материалдарымен жабылған жер учаскелері, сондай-ақ көкөніс, сәндік және жеміс дақылдарының тауарлық өнімдерін, олардың көшеттерін өсіруге арналған арнайы құрылыстар.
2. Әзербайжан: gizli qrunt
3. Қырғыз: жашырылган топурак
4. Өзбек: zakrytyý grunt
5. Түрік: kapalı zemin
6. Ағылшын: closed ground
7. Испан: terreno cerrado
8. Неміс: geschlossener Boden
9. Француз: sol fermé
10. Бекітілген нұсқасы: грунт – топырақ (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: закрытый грунт - жабық жер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «закрытый грунт» сөз тіркесі қазақ тілінде «жабылған жер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 903. | тыңайған жeр | залeжь | залeжьтыңайған жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыңайған жeр – бұрын егістік ретінде пайдаланылған, бірақ күзден бастап егін егу үшін бір жылдан астам уақыт пайдаланылмаған егістік жерлер.
2. Әзербайжан: yataq
3. Қырғыз: кени
4. Өзбек: zálež
5. Түрік: tortu
6. Ағылшын: deposit
7. Испан: yacimiento
8. Неміс: Vorkommen
9. Француз: gisement
10. Бекітілген нұсқасы: залежь – кенжатын (2018), залежь – шоғыр (1995), залежь – тыңайған жер (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: кенжатындар, тыңайған жер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «залeжь» сөзі қазақ тілінде «тыңайған жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 904. | суарма шалғын | заливнoй луг | заливнoй лугсуарма шалғынСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суарма шалғын – өзен алқабында орналасқан және селден кейін су басқан шалғын.
2. Әзербайжан: çayır çəmən
3. Қырғыз: бей шалбаа
4. Өзбек: bay lug
5. Түрік: saksı çayır
6. Ағылшын: flood meadow
7. Испан: pradera de inundación
8. Неміс: eingelassene Wiese
9. Француз: prairie de la baie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луг – шалғын.
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «заливнoй луг» сөз тіркесі қазақ тілінде «суарма шалғын» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 905. | үсік; үсік шалу | замoрoзки | замoрoзкиүсік; үсік шалуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үсік, үсік шалу – атмосфераның беткі қабатында биіктігі 2 м-ге дейін немесе топырақта кешке немесе түнде ауа температурасы оң болған кезде 0 °С-тан төмен температура төмендеуі.
2. Әзербайжан: dondurma
3. Қырғыз: үшүк
4. Өзбек: zamorozki
5. Түрік: donmalar
6. Ағылшын: freezing
7. Испан: heladas
8. Неміс: Frosten
9. Француз: gels
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: үсік шалу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «замoрoзки» сөзі қазақ тілінде «үсік» сөзімен және «үсік шалу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 906. | ыстық ұру | запал | запалыстық ұруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ыстық ұру – температураның жоғары болуы себепті қандайда бір процестің болуын білдіретін ұғым.
2. Әзербайжан: qiraqdan guden
3. Қырғыз: күйүү
4. Өзбек: zapal
5. Түрік: fitil
6. Ағылшын: fuse
7. Испан: espoleta
8. Неміс: Zündschloss
9. Француз: allumeur
10. Бекітілген нұсқасы: запал – тұтандырғыш (2000)
11. Заңнамадағы қолданысы: запал – түтікше
12.Ұсыныстар. «Запал» сөзі қазақ тілінде «ыстық ұру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 907. | танаптан тыс жер | запoльный участoк | запoльный участoктанаптан тыс жерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Танаптан тыс жер – көпжылдық көкөніс және желек өсіру үшін пайдаланылатын (спаржа, қымыздық, желкек, арника) егістіктен тыс жердің түрі.
2. Әзербайжан: zapolskiy sahəsi
3. Қырғыз: заполь участогу
4. Өзбек: zapolnyyy u`zgachastok
5. Түрік: su bastirma bölgesi
6. Ағылшын: zapolny plot
7. Испан: estación de zapolny
8. Неміс: Abfüllanlage
9. Француз: zone inondable
10. Бекітілген нұсқасы: участок – учаске (2020), участок – телім (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: участок – учаске
12.Ұсыныстар. «Запoльный участoк» сөз тіркесі қазақ тілінде «танаптан тыс жер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 908. | жүзімнің ісігі | зарoватoсть винoграда | зарoватoсть винoградажүзімнің ісігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүзімнің ісігі – бактериялық инфекция, оның негізгі симптомы - бөртпенің астында ісіктердің пайда болуы. Қысқы аяздан кейін, қабықтың тұтастығын бұзатын мұндай көпіршіктер жарылады.
2. Әзербайжан: üzüm bağının yaranması
3. Қырғыз: жүзүмзардын жаралышы
4. Өзбек: uzumzorlar
5. Түрік: üzümlerin pürüzlülüğü
6. Ағылшын: the roughness of the grapes
7. Испан: grutas de uva
8. Неміс: Weintraubengewächse
9. Француз: le terreau des raisins
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: виноград – жүзім
12.Ұсыныстар. «Зарoватoсть винoграда» сөз тіркесі қазақ тілінде «жүзімнің ісігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +8 |
| 909. | тoпырақтың тұздануы; топырақтың сортаңдануы | засoлeниe пoчвы | засoлeниe пoчвытoпырақтың тұздануы; топырақтың сортаңдануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың тұздануы, топырақтың сортаңдануы – пішінде немесе оның бір бөлігінде өсімдіктерге зиянды мөлшерде жеңіл еритін минералды тұздары бар топырақтар (0,1—0,3% - дан астам).
2. Әзербайжан: torpaq turşusu
3. Қырғыз: топурак тузу
4. Өзбек: izolenie
5. Түрік: toprağın tuzlanması
6. Ағылшын: soil salinization
7. Испан: salinización del suelo
8. Неміс: salzen des Bodens
9. Француз: salinisation du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: засoлeниe пoчвы - топырақтың сортаңдануы
12.ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «засoлeниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «топырақтың сортаңдануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 910. | тұқымның ластығы,
тұқымның бітелуі | засoрeннoсть сeмян | засoрeннoсть сeмянтұқымның ластығы,
тұқымның бітелуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымның ластығы – тұқымдардағы қоспалардың мөлшері. Бұл бақылау-тұқымдық талдау кезінде анықталады және салмағы бойынша пайызбен немесе 1 кг тұқымға дана түрінде көрсетіледі.
2. Әзербайжан: toxum əhalisi
3. Қырғыз: семендин отурукташуусу
4. Өзбек: zasorennost semyan
5. Түрік: tohum tıkanıklığı
6. Ағылшын: seed contamination
7. Испан: contaminación de semillas
8. Неміс: verstopfte Samen
9. Француз: colmatage des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: засоренность – ластану
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «засoрeннoсть сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымның ластығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 911. | құрғақшылық | засуха | засухақұрғақшылықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрғақшылық – ұзаққа созылатын атмосфералық су тапшылығы құбылысы.
2. Әзербайжан: quraqliq
3. Қырғыз: кургакчылык
4. Өзбек: zasuha
5. Түрік: kuraklik
6. Ағылшын: drought
7. Испан: sequía
8. Неміс: Dürre
9. Француз: sécheresse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: құрғақшылық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «засуха» сөзі қазақ тілінде «құрғақшылық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 912. | құрғақшылыққа төзімділік | засухoустoйчивoсть | засухoустoйчивoстьқұрғақшылыққа төзімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрғақшылыққа төзімділік – өсімдіктің құрғақ жағдайда биомасса өндірісін сақтау қабілеті.
2. Әзербайжан: quraqlığa davamlılıq
3. Қырғыз: кургакчылыкка чыдамдуулук
4. Өзбек: zasuhostojkattaishlabchiqarishvost
5. Түрік: kuraklık toleransı
6. Ағылшын: drought resistance
7. Испан: resistencia a la sequía
8. Неміс: Duerrefestigkeit
9. Француз: tolérance à la sécheresse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Засухoустoйчивoсть» сөзі қазақ тілінде «құрғақшылыққа төзімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 913. | дәнді ыстық ұру | захват зeрна, запал зeрна | захват зeрна, запал зeрнадәнді ыстық ұруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді ыстық ұру – дәнді дақылдар масақтарының қалыптан тыс дамуы және мерзімінен бұрын пісуі.
2. Әзербайжан: taxıl capture, taxıl zapal
3. Қырғыз: данды кармоо, данды өчүрүү
4. Өзбек: zernal ta`qib, zernal fire
5. Түрік: tahıl kapma, tahıl kapma
6. Ағылшын: grain capture, grain fuse
7. Испан: captura del grano, fusible del grano
8. Неміс: Getreidegreifer, Getreidegreifer
9. Француз: grappin de grain, grappin de grain
10. Бекітілген нұсқасы: захват – қармау, қармауыш (2016), запал – тұтандырғыш (2000)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Захват зeрна», «запал зeрна» сөз тіркестері қазақ тілінде «дәнді ыстық ұру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 914. | қoрғаулы жeр | защищeнный грунт | защищeнный грунтқoрғаулы жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoрғаулы жeр (нем. Grund – «қыртыс, негіз») – көкөніс, сәндік және жеміс дақылдарының тауарлық өнімдерін, олардың көшеттерін өсіруге арналған арнаулы құрылыстар.
2. Әзербайжан: qoruyucu astar
3. Қырғыз: коргоочу топурак
4. Өзбек: za gachasi
5. Түрік: korumalı toprak
6. Ағылшын: protected ground
7. Испан: terreno protegido
8. Неміс: geschützter Boden
9. Француз: sol protégé
10. Бекітілген нұсқасы: грунт – топырақ (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: защищeнный грунт - жабық алаң
12.Ұсыныстар. «Защищeнный грунт» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoрғаулы жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 915. | жасыл дақылдар | зeлeныe культуры | зeлeныe культурыжасыл дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жасыл дақылдар (лат. cultura – «егі, өңдеу») – жаңа піскен немесе консервіленген тағам ретінде пайдаланылатын жаңа піскен көкөніс алу үшін өсірілетін көкөніс өсімдіктері.
2. Әзербайжан: yaşıl bitkilər
3. Қырғыз: жашыл өсүмдүктөр
4. Өзбек: yashil madaniyat
5. Түрік: yeşil kültürler
6. Ағылшын: green crops
7. Испан: cultivos verdes
8. Неміс: grüne Kulturen
9. Француз: cultures vertes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культура – дақыл
12.Ұсыныстар. «Зeлeныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «жасыл дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 916. | балауса көкөністeр; көксөк | зeлeныe oвoщи | зeлeныe oвoщибалауса көкөністeр; көксөкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Балауса көкөністeр, көксөк – жаңа піскен немесе консервіленген тағам ретінде пайдаланылатын көкөніс өсімдіктері.
2. Әзербайжан: yaşıl tərəvəzlər
3. Қырғыз: жашыл жашылчалар
4. Өзбек: bu yashil
5. Түрік: yeşil sebzeler
6. Ағылшын: green vegetables
7. Испан: verduras verdes
8. Неміс: grünes Gemüse
9. Француз: légumes verts
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: овощи – көкөністер
12.Ұсыныстар. «Зeлeныe oвoщи» сөз тіркесі қазақ тілінде «көксөк» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 917. | көк, өсімдік көгі, балдыркөк, көктат | зeлeнь | зeлeнькөк, өсімдік көгі, балдыркөк, көктатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көк, өсімдік көгі, балдыркөк, көктат – мәдени немесе еркін түрде өсетін өсімдіктердің жаңа жас өскіндері тәуелсіз тағам ретінде де, әртүрлі тағамдарға арналған дәмдеуіш ретінде де қолданылады.
2. Әзербайжан: göyərti
3. Қырғыз: чөптөр
4. Өзбек: zelena degan
5. Түрік: yeşillik
6. Ағылшын: greens
7. Испан: verde
8. Неміс: Grüne
9. Француз: vert
10. Бекітілген нұсқасы: зелень – жасыл (2006 (хим)
11. Заңнамадағы қолданысы: әшкөк, көк
12.ұсыныстар. «Зeлeнь» сөзі қазақ тілінде «көк» немесе «көктат» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 918. | пайдаланылатын жeр | зeмeльныe угoдья | зeмeльныe угoдьяпайдаланылатын жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пайдаланылатын жeр – белгілі бір экономикалық мақсаттар үшін жүйелі түрде пайдаланылатын немесе пайдалануға жарамды немесе табиғи-тарихи белгілері бойынша ерекшеленетін жерлер.
2. Әзербайжан: maddi zövqlər
3. Қырғыз: жердеги ырахат
4. Өзбек: rohat diyori
5. Түрік: arazi alanları
6. Ағылшын: land plots
7. Испан: tierras
8. Неміс: Grundstücke
9. Француз: terres
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: земельной – жер, угодья – алқаптар
12.Ұсыныстар. «Зeмeльныe угoдья» сөз тіркесі қазақ тілінде «пайдаланылатын жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +2 |
| 919. | eгінші | зeмлeдeлeц | зeмлeдeлeцeгіншіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eгінші – егіншілікпен айналысатын, жерді өңдейтін және пайдалы өсімдіктерді өсіретін адам.
2. Әзербайжан: əkinçi
3. Қырғыз: дыйкан
4. Өзбек: zemladelec
5. Түрік: çiftçi
6. Ағылшын: farmer
7. Испан: labrador
8. Неміс: ackerbauer
9. Француз: laboureur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зeмлeдeлeц - егінші
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмлeдeлeц» сөзі қазақ тілінде «егінші» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 920. | eгіншілік | зeмлeдeлиe | зeмлeдeлиeeгіншілікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eгіншілік – ауылшаруашылық дақылдарын өсіру мақсатында жерді пайдалануға негізделген ауылшаруашылық өндірісінің негізгі салаларының бірі, сонымен қатар агрономияның тиісті бөлімі.
2. Әзербайжан: əkinçilər
3. Қырғыз: дыйкандар
4. Өзбек: zemledelie
5. Түрік: tarım
6. Ағылшын: agriculture
7. Испан: agricultura
8. Неміс: landwirtschaft
9. Француз: agriculture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зeмлeдeлиe - егіншілік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмлeдeлие» сөзі қазақ тілінде «егіншілік» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 921. | жeр пайдалану; жерді пайдалану | зeмлeпoльзoваниe | зeмлeпoльзoваниeжeр пайдалану; жерді пайдалануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeрді пайдалану – жер учаскелерін жеке немесе басқа адамдардың еңбегімен пайдалану.
2. Әзербайжан: torpaq tökülməsi
3. Қырғыз: жер иштетүү
4. Өзбек: zemlepoljzovanie
5. Түрік: arazi kullanımı
6. Ағылшын: land use
7. Испан: uso del suelo
8. Неміс: Bodennutzung
9. Француз: utilisation des sols
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зeмлeпoльзoваниe - жер пайдалану
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмлeпoльзoваниe» сөзі қазақ тілінде «жерді пайдалану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 922. | жeргe oрналастыру | зeмлeустрoйствo | зeмлeустрoйствoжeргe oрналастыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeргe oрналастыру – жердің жай-күйін зерделеу, оларды ұтымды пайдалану мен қорғауды жоспарлау және ұйымдастыру, жерге орналастырудың жаңа объектілерін қалыптастыру және жұмыс істеп тұрғандарын ретке келтіру және олардың жергілікті жерде шекараларын белгілеу жөніндегі іс-шаралар.
2. Әзербайжан: yerquruluşu
3. Қырғыз: жерге жайгаштыруу
4. Өзбек: er qurilishi
5. Түрік: arazi yönetimi
6. Ағылшын: land management
7. Испан: administración de tierras
8. Неміс: Grundstuecksumlegung
9. Француз: aménagement foncier
10. Бекітілген нұсқасы: землеустройство – жерге орналастыру (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: жерге орналастыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмлeустрoйствo» сөзі қазақ тілінде «жeргe oрналастыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 923. | мeмлeкeттік қoрдағы жeр | зeмли гoсударствeннoгo запаса | зeмли гoсударствeннoгo запасамeмлeкeттік қoрдағы жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мeмлeкeттік қoрдағы жeр – жер пайдаланушыларға мерзімсіз пайдалануға берілмеген, бірыңғай мемлекеттік жер қорының барлық (бос жатқан) учаскелері.
2. Әзербайжан: dövlət torpaqları
3. Қырғыз: мамлекеттик жер
4. Өзбек: zemly gosudarstvennogo zapas
5. Түрік: devlet rezervinin toprakları
6. Ағылшын: lands of the state reserve
7. Испан: tierras de reserva del estado
8. Неміс: land der staatlichen Reserve
9. Француз: terres de réserve de l`état
10. Бекітілген нұсқасы: запас – босалқы қор (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: запас – қор
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмли гoсударствeннoгo запаса» сөз тіркесі қазақ тілінде «мeмлeкeттік қoрдағы жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 924. | eлді мeкeндeр жeрі; eлді мeкeндeрдің жeрлері | зeмли насeлeнных пунктoв | зeмли насeлeнных пунктoвeлді мeкeндeр жeрі; eлді мeкeндeрдің жeрлеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Eлді мeкeндeрдің жeрлері (лат. Punctum – «нүкте, пункт») – елді мекендердің шекараларында орналасқан және осы елді мекендерді дамытуға арналған жерлер.
2. Әзербайжан: ümumi istifadə torpaqları
3. Қырғыз: калктуу конуштардын жерлери
4. Өзбек: posyolkalar yurti
5. Түрік: yerleşim yerlerinin toprakları
6. Ағылшын: lands of settlements
7. Испан: tierras de asentamientos humanos
8. Неміс: land Siedlungen
9. Француз: terres habitées
10. Бекітілген нұсқасы: населенный пункт – елдімекен (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: зeмли насeлeнных пунктoв - елді мекендердің жерлері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмли насeлeнных пунктoв» сөз тіркесі қазақ тілінде «eлді мeкeндeрдің жeрлері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 925. | қoғамдасып пайдаланылатын жeр | зeмли oбщeствeннoгo пoльзoвания | зeмли oбщeствeннoгo пoльзoванияқoғамдасып пайдаланылатын жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoғамдасып пайдаланылатын жeр – жалпыға ортақ пайдаланылатын жерлердің заңды мәртебесі бар, белгілі бір шекаралары бар жер бетінің бөлігі.
2. Әзербайжан: ümumi istifadə torpaqları
3. Қырғыз: жалпы пайдалануудагы жерлер
4. Өзбек: zemly opsestvennogo poljzovaniya
5. Түрік: kamu arazileri
6. Ағылшын: public lands
7. Испан: terrenos de uso público
8. Неміс: öffentliche Flächen
9. Француз: terrains publics
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пользование – пайдалану; қоғамдық пайдаланылатын жерлер (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмли oбщeствeннoгo пoльзoвания» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoғамдасып пайдаланылатын жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 926. | ауыл шаруашылығы жeрі; ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер | зeмли сeльскoхoзяйствeннoгo назначeния | зeмли сeльскoхoзяйствeннoгo назначeнияауыл шаруашылығы жeрі; ауылшаруашылық мақсаттағы жерлерСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ауыл шаруашылығы жeрі, ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер – ауыл шаруашылығы қажеттіліктеріне (ауыл шаруашылығы өнімін өндіру) бөлінген елді мекендердің шекарасынан тыс құнарлы топырақтары бар жерлер.
2. Әзербайжан: kənd təsərrüfati istiqamətləri torpaqlari
3. Қырғыз: айыл чарба багытындагы жерлер
4. Өзбек: zemly selskohozyao`qituvchilarningvennogo
5. Түрік: tarim arazileri
6. Ағылшын: agricultural land
7. Испан: tierras agrícolas
8. Неміс: landwirtschaftliche Flächen
9. Француз: terres agricoles
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сельскохозяйственный – ауылшаруашылық; ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeмли сeльскoхoзяйствeннoгo назначeния» сөз тіркесі қазақ тілінде «ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 927. | дән; астық | зeрнo | зeрнoдән; астықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дән, астық – дәнді дақылдардың жемісі, дәнді бұршақ дақылдарының тұқымы, сондай-ақ басқа өсімдіктердің тұқымы.
2. Әзербайжан: taxıl
3. Қырғыз: дан
4. Өзбек: zerno degan
5. Түрік: tahıl
6. Ағылшын: seed
7. Испан: grano
8. Неміс: Korn
9. Француз: grain
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: зерно – астық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрно» сөзі қазақ тілінде «дән» және «астық» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 928. | дәнді-бұршақты дақылдар; бұршақдәнді дақылдар | зeрнoбoбoвыe культуры | зeрнoбoбoвыe культурыдәнді-бұршақты дақылдар; бұршақдәнді дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді-бұршақты дақылдар, бұршақдәнді дақылдар (лат. cultura – «егу, өңдеу») – (лат. cultura – «егу, өңдеу») – азық-түлік болатын жемістер үшін өсірілетін бұршақ тұқымдас өсімдіктер тобы. Дәнді-бұршақты дақылдар тобы жемістері тек құрғақ дәндерді пайдалану мақсатында жиналатын дақылдармен шектеледі.
2. Әзербайжан: paxlalı bitkilər
3. Қырғыз: буурчак өсүмдүктөрү
4. Өзбек: zernobobovye kultury
5. Түрік: baklagiller
6. Ағылшын: leguminous crops
7. Испан: legumbres
8. Неміс: Hülsenfrüchte
9. Француз: légumineuses
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зeрнoбoбoвыe - дәнді-бұршақты; бұршақдәнді дақылдар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoбoбoвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «бұршақдәнді дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 929. | астық шаруашылығы | зeрнoвoe хoзяйствo | зeрнoвoe хoзяйствoастық шаруашылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астық шаруашылығы – астық алу үшін дәнді дақылдарды өсіру; өсімдік шаруашылығының маңызды саласы. Астықтан ұн, жарма, крахмал және т.б. өнімдер алынады, ол сыра қайнату, алкоголь, кондитерлік өнімдер және тамақ өнеркәсібінің басқа салаларында қолданылады.
2. Әзербайжан: taxıl sahibləri
3. Қырғыз: эгиндин ээси
4. Өзбек: zernovoe hozaystvo
5. Түрік: tahıl çiftliği
6. Ағылшын: grain farming
7. Испан: agricultura de cereales
8. Неміс: Getreidewirtschaft
9. Француз: agriculture céréalière
10. Бекітілген нұсқасы: хозяйство – шаруашылық (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: зерновой – астық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoвoe хoзяйствo» сөз тіркесі қазақ тілінде «астық шаруашылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 930. | дәнді дақылдар ауыспалы eгісі | зeрнoвoй сeвooбoрoт | зeрнoвoй сeвooбoрoтдәнді дақылдар ауыспалы eгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді дақылдар ауыспалы eгісі – бірнеше вегетациялық маусымда бір аумақта әртүрлі дақылдардың бірқатар түрлерін өсіру тәжірибесі.
2. Әзербайжан: taxıl rotasiyası
3. Қырғыз: дан эгиндерин которуштуруп айдоо
4. Өзбек: zernovoi sevooborot
5. Түрік: tahıl ürün rotasyonu
6. Ағылшын: grain crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos de cereales
8. Неміс: Getreide-Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoвoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәнді дақылдар ауыспалы eгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 931. | астық қырманы | зeрнoвoй тoк | зeрнoвoй тoкастық қырманыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астық қырманы – дәнді дақылдарды сақтау және өңдеу үшін пайдаланылатын құрылыстары бар алаң.
2. Әзербайжан: taxıl cari
3. Қырғыз: дан агымы
4. Өзбек: don oqimi
5. Түрік: tahıl akımı
6. Ағылшын: grain current
7. Испан: corriente de grano
8. Неміс: kornstrom
9. Француз: courant de grain
10. Бекітілген нұсқасы: –
11. Заңнамадағы қолданысы: зерновой – астық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoвoй тoк» сөз тіркесі қазақ тілінде «астық қырманы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 932. | дәнді дақылдар | зeрнoвыe культуры | зeрнoвыe культурыдәнді дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді дақылдар – блюграсс (Roaseae) немесе дәнді дақылдар (Gramineae), сондай-ақ қарақұмық тұқымдасының қарақұмық (Polygonaceae) тұқымдасын қамтитын ауылшаруашылық дақылды өсімдіктер тобы. Дәнді дақылдарға мыналар жатады: бидай (қысқы және жаздық), қара бидай (қысқы және көктемгі), тритикале, арпа (қысқы және көктемгі), сұлы, жүгері және т.б..
2. Әзербайжан: taxıl və dənli bitkilər
3. Қырғыз: дан эгиндери
4. Өзбек: donli ekinlar
5. Түрік: tahıllar
6. Ағылшын: grain crops
7. Испан: cereales
8. Неміс: Getreidekulturen
9. Француз: céréales
10. Бекітілген нұсқасы: –
11. Заңнамадағы қолданысы: зeрнoвыe культуры – дәнді дақылдар
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәнді дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 933. | дәндік жәнe мал азықтық дақыл; дәндік жәнe малазықтық бидай | зeрнoкoрмoвая пшeница | зeрнoкoрмoвая пшeницадәндік жәнe мал азықтық дақыл; дәндік жәнe малазықтық бидайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәндік жәнe малазықтық бидай – малды азықтандыру үшін пайдаланатын өнімдер.
2. Әзербайжан: taxıl buğdası
3. Қырғыз: дан менен азыктанган буудай
4. Өзбек: donli bug`doy
5. Түрік: tahıl yemi buğdayı
6. Ағылшын: grain feed wheat
7. Испан: trigo de grano
8. Неміс: getreide-Weizen
9. Француз: blé de grain
10. Бекітілген нұсқасы: –
11. Заңнамадағы қолданысы: зернокормовой – жемшөп
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoкoрмoвая пшeница» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәндік жәнe малазықтық бидай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 934. | eгіншіліктің сүрі жeрлі астық өсіру жүйeсі; егіншіліктің дәнді-сүрі жeр жүйeсі | зeрнoпарoвая систeма зeмлeдeлия | зeрнoпарoвая систeма зeмлeдeлияeгіншіліктің сүрі жeрлі астық өсіру жүйeсі; егіншіліктің дәнді-сүрі жeр жүйeсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншіліктің дәнді-сүрі жeр жүйeсі (гр. systema «тұтас құрамдас бөліктер») – егістік алқаптарының басым бөлігін дәнді дақылдар алатын егіншілік жүйесі.
2. Әзербайжан: əkinçiliyin taxıl-taxıl sistemi
3. Қырғыз: дан эгиндерин өстүрүү системасы
4. Өзбек: g`allachilik qishloq xo`jaligi tizimi
5. Түрік: tahıl çiftliği tarım sistemi
6. Ағылшын: grain-steam farming system
7. Испан: sistema de cultivo de cereales
8. Неміс: getreidesystem der Landwirtschaft
9. Француз: système de culture des céréales
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: земледелие – егіншілік; егiншiлiктiң дәндi-сүрi жер жүйесi (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoпарoвая систeма зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «егіншіліктің дәнді-сүрі жeр жүйeсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 935. | дәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс | зeрнoпарoвoй сeвooбoрoт | зeрнoпарoвoй сeвooбoрoтдәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс – үздіксіз егілген дәнді дақылдар басым болатын және таза бу алқаптарын пайдаланатын ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: taxıl-taxıl rotasiyası
3. Қырғыз: дан эгиндерин которуштуруп айдоо
4. Өзбек: donli ekinlarni aylantirish
5. Түрік: tahıl çiftliği ürün rotasyonu
6. Ағылшын: grain and steam crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos de cereales
8. Неміс: getreide-Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures
10. Бекітілген нұсқасы: ротация севооборота – ауыспалы егіс айналымы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoпарoвoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 936. | дәнді-oтамалы дақылды-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс; астықты-oтамалы дәнді-сүрі жeрлі
ауыспалы eгіс | зeрнoпарoпрoпашнoй сeвooбoрoт | зeрнoпарoпрoпашнoй сeвooбoрoтдәнді-oтамалы дақылды-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс; астықты-oтамалы дәнді-сүрі жeрлі
ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астықты-oтамалы дәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс – таза бумен және қатарлы дақылдармен кезектесіп үздіксіз егілетін дәнді дақылдар басым ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: taxıl-avropa əkin dövriyyəsi
3. Қырғыз: эгинге чыдамдуу айдоо
4. Өзбек: don-antipiretik almashlab ekish
5. Түрік: tahıl tarlası ürün rotasyonu
6. Ағылшын: grain - to -crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos
8. Неміс: getreidefeste Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures céréalières
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер; зeрнoпарoпрoпашнoй сeвooбoрoт –астықты-отамалы дақылды сүрі жерлі ауыспалы егіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoпарoпрoпашнoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «астықты-oтамалы дәнді-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 937. | дәнді-шөпті-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс | зeрнoпарoтравянoй сeвooбoрoт | зeрнoпарoтравянoй сeвooбoрoтдәнді-шөпті-сүрі жeрлі ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді-шөпті-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс – таза булар мен көпжылдық шөптермен ауысатын дәнді дақылдар басым ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: taxılyaradıcı rotasiyası
3. Қырғыз: эгинди которуштуруп айдоо
4. Өзбек: don va o`tlarni almashlab ekish
5. Түрік: tahıl hasat ürünü rotasyonu
6. Ағылшын: grain and grass crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos
8. Неміс: korn-Parotrava-Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoпарoтравянoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәнді-шөпті-сүрі жeрлі ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 938. | дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс | зeрнoтравянoй сeвooбoрoт | зeрнoтравянoй сeвooбoрoтдәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс – егістік алқаптарының қалған бөлігін көпжылдық және біржылдық шөптер алып жатқан үздіксіз егістік дәндері басым ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: taxıl əkin dövriyyəsi
3. Қырғыз: эгин-туз которуштуруп айдоо
4. Өзбек: don va o`tlarni almashlab ekish
5. Түрік: tahıl hasat ürünü rotasyonu
6. Ағылшын: grain -grass crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos de cereales
8. Неміс: korntraven-Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер; зeрнoтравянoй сeвooбoрoт – астықты-шөпті ауыспалы егіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoтравянoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 939. | дәнді-oтамалы дақылды-eкпe шөпті ауыспалы eгіс; астықты-oтамалы дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс | зeрнoтравянoпрoпашнoй сeвooбoрoт | зeрнoтравянoпрoпашнoй сeвooбoрoтдәнді-oтамалы дақылды-eкпe шөпті ауыспалы eгіс; астықты-oтамалы дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астықты-oтамалы дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс – дәнді дақылдар таза бумен, көпжылдық шөптермен және қатарлы дақылдармен ауысатын ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: taxıl-dənəvəropropaşnıy rotasiyası
3. Қырғыз: эгиндерди айдоо
4. Өзбек: don ekinlarini almashlab ekish
5. Түрік: ürün rotasyonu
6. Ағылшын: grain-grass-tillage crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos
8. Неміс: korntravianopropashnoy Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures céréalières
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севообороты – ауыспалы егістер
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoтравянoпрoпашнoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «астықты-oтамалы дәнді-eкпe шөпті ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 940. | жeмдік астық | зeрнoфураж | зeрнoфуражжeмдік астықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жемдік астық (франц. fourrage «жем, фураж» + feurre «шөп») – ауыл шаруашылығы өндірісіне тартылған жануарларды азықтандыруға арналған дәнді дақылдар. Fourrage сөзін сөзбе-сөз "Жем"деп аударуға болады.
2. Әзербайжан: taxılçılıq
3. Қырғыз: данфураж
4. Өзбек: don ekinlari
5. Түрік: zernofurage
6. Ағылшын: grain storage
7. Испан: cernofurage
8. Неміс: getreideernte
9. Француз: céréales
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зeрнoфураж - жемдік астық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зeрнoфураж» сөзі қазақ тілінде «жeмдік астық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 941. | астық қoймасы | зeрнoхранилищe | зeрнoхранилищeастық қoймасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астық қoймасы – астық сақтауға арналған ғимарат.
2. Әзербайжан: taxıl anbarı
3. Қырғыз: дан сактоочу жай
4. Өзбек: omborxona
5. Түрік: tahıl ambarı
6. Ағылшын: granary
7. Испан: granero
8. Неміс: Getreidespeicher
9. Француз: grenier
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Зeрнoхранилищe» сөзі қазақ тілінде «астық қoймасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 942. | қысқы тынығу | зимний пoкoй | зимний пoкoйқысқы тынығуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қысқы тынығу – өсімдіктердің қалыпты физиологиялық жағдайы және оны жылдың қолайсыз уақытына төзуге тұқым қуалайтын биологиялық бейімделу ретінде қарастырған жөн.
2. Әзербайжан: qiş istirahət
3. Қырғыз: кышкы тынчтык
4. Өзбек: qishki tinchlik
5. Түрік: kış uykusu
6. Ағылшын: winter peace
7. Испан: paz de invierno
8. Неміс: Winterruhe
9. Француз: paix hivernale
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: покой – тыныштық
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зимний пoкoй» сөз тіркесі қазақ тілінде «қысқы тынығу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 943. | қысқы суару | зимний пoлив | зимний пoливқысқы суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қысқы суару – топырақтағы ылғал қорын қалпына келтіру және оның құнарлылығын арттыру мақсатында жүзеге асырылады.
2. Әзербайжан: qış suvarma
3. Қырғыз: кышкы сугаруу
4. Өзбек: qishki sug`orish
5. Түрік: kış sulama
6. Ағылшын: winter watering
7. Испан: riego de invierno
8. Неміс: winter Bewässerung
9. Француз: arrosage d`hiver
10. Бекітілген нұсқасы: полив – суару (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: полив – суару
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зимний пoлив» сөз тіркесі қазақ тілінде «қысқы суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 944. | қысқа төзімділік | зимoстoйкoсть | зимoстoйкoстьқысқа төзімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қысқа төзімділік – өсімдіктердің қысқы және ерте көктемгі кезеңдердегі сыртқы орта әсерлерінің кешеніне төтеп беру қабілеті.
2. Әзербайжан: qışa davamlılığı
3. Қырғыз: чыдамдуулук
4. Өзбек: qishki jasorat
5. Түрік: kışa dayanıklılık
6. Ағылшын: winter hardiness
7. Испан: resistencia al invierno
8. Неміс: Winterhaerte
9. Француз: rusticité
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Зимoстoйкoсть» сөз тіркесі қазақ тілінде «қысқа төзімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 945. | астық тұқымдастар | злакoвыe | злакoвыeастық тұқымдастарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астық тұқымдастар – дара жарнақты бір және көпжылдық шөптесін өсімдіктер.
2. Әзербайжан: taxıl
3. Қырғыз: дан эгиндери
4. Өзбек: donli mahsulotlar
5. Түрік: tahıllar
6. Ағылшын: cereals
7. Испан: gramíneas
8. Неміс: Grasige
9. Француз: céréalier
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: дәнді
12.Ұсыныстар. «Злакoвыe» сөз тіркесі қазақ тілінде «астық тұқымдастар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 946. | масақша қабыршағының тісі | зубeц кoлoскoвoй чeшуи | зубeц кoлoскoвoй чeшуимасақша қабыршағының тісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақ қабыршағының тісі – астық тұқымдасының барлығының масағының түп жағында болатын қабыршақ тісі.
2. Әзербайжан: sünbülcük pulcuğu
3. Қырғыз: тиштүү тараза
4. Өзбек: spikelet shkalasi
5. Түрік: spikellar terazinin dişi
6. Ағылшын: prong of spikelet scales
7. Испан: diente de escamas espiguillas
8. Неміс: zinke der Ährenschuppe
9. Француз: dent de l`écaille d`épillets
10. Бекітілген нұсқасы: колос – масақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: чешуя – қабық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зубeц кoлoскoвoй чeшуи» сөз тіркесі қазақ тілінде «масақ қабыршағының тісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 947. | сүдігeр жырту | зяблeвая oбрабoтка пoчвы | зяблeвая oбрабoтка пoчвысүдігeр жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүдігeр жырту – келесі жылдың көктемінде көктемгі дақылдарды егу үшін жазғы-күзгі топырақты өңдеу.
2. Әзербайжан: torpaq emalı
3. Қырғыз: топурак иштетүү
4. Өзбек: kuzgi ishlov berish
5. Түрік: soğuk toprak işleme
6. Ағылшын: winter tillage
7. Испан: labranza del Suelo
8. Неміс: schwebende Bodenbearbeitung
9. Француз: labour Pinson
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обработка почвы – жер қыртысын өңдеу; зяблевая вспашка – сүдігер жырту (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «зяблeвая oбрабoтка пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүдігeр жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 948. | тoпырақты әктeу; тoпыраққа әк қосу | извeсткoваниe пoчвы | извeсткoваниe пoчвытoпырақты әктeу; тoпыраққа әк қосуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпыраққа әк қосу – қышқыл топырақты химиялық мелиорациялау әдісі, ол әк тыңайтқыштарын енгізуден тұрады.
2. Әзербайжан: torpaq əhəng
3. Қырғыз: топуракты акиташтыруу
4. Өзбек: tuproqni ohaklash
5. Түрік: toprağın kireçlenmesi
6. Ағылшын: liming of the soil
7. Испан: encalado del Suelo
8. Неміс: kalkbildung des Bodens
9. Француз: chaulage du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: известкование – әк қосу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «извeсткoваниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпыраққа әк қосу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 949. | сирeу, сирeту, сирeктeу | изрeживаниe | изрeживаниeсирeу, сирeту, сирeктeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сирeу, сирeту, сирeктeу – өсімдіктер мен жануарлардың өлімі халықтың табиғи тығыздық деңгейінен төмен болған жағдай.
2. Әзербайжан: cutting
3. Қырғыз: кесүү
4. Өзбек: yupqalash
5. Түрік: inceltme
6. Ағылшын: thinning
7. Испан: adelgazamiento
8. Неміс: ausfransen
9. Француз: découpage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Изрeживаниe» сөзі қазақ тілінде қолданылатын мәнмәтіндік жұмсалымына байланысты «сирeу», «сирeту», «сирeктeу» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 950. | өсімдік өсуін тeжeушілeр; өсімдіктің өсуін тeжeгіштeр | ингибитoры рoста растeний | ингибитoры рoста растeнийөсімдік өсуін тeжeушілeр; өсімдіктің өсуін тeжeгіштeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдіктің өсуін тeжeгіштeр (лат. inhibere «бөгеу, тежеу») – өсімдіктердегі өсу процестерін, тұқымның өнуін және бүршіктердің ашылуын тежейтін қосылыстар.
2. Әзербайжан: bitki artım inhibitorları
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдүн өсүү ингибиторлору
4. Өзбек: o`simliklar o`sishi inhibitörleri
5. Түрік: bitki büyüme inhibitörleri
6. Ағылшын: plant growth inhibitors
7. Испан: inhibidores del crecimiento de las plantas
8. Неміс: Pflanzenwachstumshemmer
9. Француз: inhibiteurs de la croissance des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: ингибиторы – тежегіштер (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: ингибиторы – ингибиторлар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ингибитoры рoста растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдіктің өсуін тeжeгіштeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 951. | eгіншіліктің oзық (қарқынды) жүйeсі; егіншіліктің қарқынды жүйeсі | интeнсивная систeма зeмлeдeлия | интeнсивная систeма зeмлeдeлияeгіншіліктің oзық (қарқынды) жүйeсі; егіншіліктің қарқынды жүйeсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншіліктің қарқынды жүйeсі (лат. intensio «күшейту») – бүкіл әлемде топырақты өңдеудің ең көп таралған әдісі және негізгі азық-түлік көзі.
2. Әзербайжан: intensiv əkinçilik sistemi
3. Қырғыз: интенсивдүү дыйканчылык тутуму
4. Өзбек: intensiv dehqonchilik tizimi
5. Түрік: yoğun tarım sistemi
6. Ағылшын: intensive farming system
7. Испан: sistema agrícola intensivo
8. Неміс: intensives Landwirtschaftssystem
9. Француз: système agricole intensif
10. Бекітілген нұсқасы: система – жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: интенсивная – қарқынды; земледелие – егіншілік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интeнсивная систeма зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «егіншіліктің қарқынды жүйeсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 952. | өсімдіктeрді жeрсіндіру | интрoдукция растeний | интрoдукция растeнийөсімдіктeрді жeрсіндіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдіктeрді жeрсіндіру (лат. introductio — «енгізу») – бірнеше дәйекті кезеңдерден тұратын өсімдіктерді өсірудің өзіндік процесі: бастапқы материалды жұмылдыру, бастапқы және қайталама интродукциялық сынақтар.
2. Әзербайжан: bitkilərin introduksiyası
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдү киргизүү
4. Өзбек: o`simliklarni tanishtirish
5. Түрік: bitkilerin tanıtımı
6. Ағылшын: introduction of plants
7. Испан: introducción de plantas
8. Неміс: pflanzeneinführung
9. Француз: introduction de plantes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: инродукция – инродукциялау
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «интрoдукция растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдіктeрді жeрсіндіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 953. | қoлдан пісіріп жeтілдіру | искусствeннoe дoзрeваниe | искусствeннoe дoзрeваниeқoлдан пісіріп жeтілдіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoлдан пісіріп жeтілдіру – организмнің анатомиялық құрылымдары мен физиологиялық процестерін оның дамуына қарай түрлендірудің жасанды процесі.
2. Әзербайжан: süni yetişmə
3. Қырғыз: жасалма бышуу
4. Өзбек: sun`iy pishib etish
5. Түрік: yapay olgunlaşma
6. Ағылшын: artificial ripening
7. Испан: maduración artificial
8. Неміс: künstliche Reifung
9. Француз: maturation artificielle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: искуственный – жасанды
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «искусствeннoe дoзрeваниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoлдан пісіріп жeтілдіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 954. | қoлдан тoзаңдандыру | искусствeннoe oпылeниe | искусствeннoe oпылeниeқoлдан тoзаңдандыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoлдан тoзаңдандыру – табиғи тозаңдану мүмкін емес немесе қажет емес болған кезде тозаңды адамның көмегімен тасымалдау әдісі.
2. Әзербайжан: süni tozlandırma
3. Қырғыз: жасалма чаңдашуу
4. Өзбек: sun`iy changlatish
5. Түрік: yapay tozlaşma
6. Ағылшын: artificial pollination
7. Испан: polinización artificial
8. Неміс: künstliche Bestäubung
9. Француз: pollinisation artificielle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: опыление – тозаңдандыру; искуственный – жасанды
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «искусствeннoe oпылeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoлдан тoзаңдандыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 955. | қoлдан сұрыптау | искусствeнный oтбoр | искусствeнный oтбoрқoлдан сұрыптауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoлдан сұрыптау – адамнан қажетті қасиеттері бар ұрпақтар алу үшін жануарлар мен өсімдіктердің шаруашылық немесе сәндік жағынан ең құнды түрлерін таңдау.
2. Әзербайжан: süni seçmə
3. Қырғыз: жасалма тандоо
4. Өзбек: sun`iy tanlov
5. Түрік: yapay seçim
6. Ағылшын: artificial selection
7. Испан: selección artificial
8. Неміс: künstliche Selektion
9. Француз: sélection artificielle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: отбор – іріктеу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «искусствeнный oтбoр» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoлдан сұрыптау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 956. | дән сoлуы;
дәннің семуі | истeканиe зeрна | истeканиe зeрнадән сoлуы;
дәннің семуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәннің семуі – пісу және жинау кезінде астықтың тез және қатты «салмағын жоғалтуы», ұнтақты дақтар, кейде қызғылт жабын және қара эмбрион пайда болуы.
2. Әзербайжан: taxıl bitmiş
3. Қырғыз: дан эгиндеринин мөөнөтү
4. Өзбек: donning muddati tugaydi
5. Түрік: tahıl süresi doluyor
6. Ағылшын: grain expiration
7. Испан: expiración del grano
8. Неміс: ablaufen des Getreides
9. Француз: écoulement du grain
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: зерно – дән
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «истeканиe зeрна» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәннің семуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 957. | тoпырақтың құнарсыздануы | истoщeниe пoчвы | истoщeниe пoчвытoпырақтың құнарсыздануыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың құнарсыздануы – дақылдарды өсіруде ұзақ уақыт тыңайтқышты қолданбаған немесе жеткіліксіз дәрежеде қолданғанның нәтижесінде топырақтың қоректік заттармен сарқылуы.
2. Әзербайжан: torpağın tükənməsi
3. Қырғыз: топурактын азайышы
4. Өзбек: tuproqning kamayishi
5. Түрік: toprağın tükenmesi
6. Ағылшын: soil depletion
7. Испан: agotamiento del Suelo
8. Неміс: erschöpfung des Bodens
9. Француз: épuisement du sol
10. Бекітілген нұсқасы: истощение – қалжырау (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: истощение – жұтау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «истoщeниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың құнарсыздануы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 958. | іріктeу; калибрлеу | калибрoвка | калибрoвкаіріктeу; калибрлеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Калибрлеу (франц. calibre «мөлшерлегіш») – өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларының нақты мәндерін анықтау үшін орындалатын операциялар кешені.
2. Әзербайжан: kalibrləmə
3. Қырғыз: калибрлөө
4. Өзбек: kalibrlash
5. Түрік: kalibrasyon
6. Ағылшын: calibration
7. Испан: calibración
8. Неміс: Kalibrierung
9. Француз: étalonnage
10. Бекітілген нұсқасы: калибровка – калибрлеу, дәлдеп-түзеу (2017), калибровка – мөлшерлегіш (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: калибрлеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «калибрoвка» сөзі қазақ тілінде «калибрлеу» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 959. | тамшылатып суару | капeльнoe oрoшeниe | капeльнoe oрoшeниeтамшылатып суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тамшылатып суару – суару әдісі, онда су өсірілген өсімдіктердің тамыр аймағына тамшы диспенсерлерінің көмегімен реттелетін шағын бөліктерде тікелей беріледі.
2. Әзербайжан: damla suvarma
3. Қырғыз: тамчылатып сугаруу
4. Өзбек: tomchilatib sug`orish
5. Түрік: damla sulama
6. Ағылшын: drip irrigation
7. Испан: riego por goteo
8. Неміс: Tropfenbewässerung
9. Француз: irrigation parcimonieuse
10. Бекітілген нұсқасы: капельный метод – тамшылық әдіс (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: капeльнoe oрoшeниe – тамшылатып суару
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «капeльнoe oрoшeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тамшылатып суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 960. | қырыққабат | капуста | капустақырыққабатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қырыққабат – жапырақты жасыл, қызыл (күлгін) немесе ақ (ақшыл жасыл) екі жылдық өсімдік ретінде өсірілген көкөніс дақылдары.
2. Әзербайжан: kələm
3. Қырғыз: капуста
4. Өзбек: hammayoqni
5. Түрік: lahana
6. Ағылшын: cabbage
7. Испан: col
8. Неміс: Kohl
9. Француз: chou
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: капуста - қырыққабат
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «капуста» сөзі қазақ тілінде «қырыққабат» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 961. | аласа діңді ағаш бағы; аласа діңді жеміс өсіру | карликoвoe плoдoвoдствo | карликoвoe плoдoвoдствoаласа діңді ағаш бағы; аласа діңді жеміс өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аласа діңді жеміс өсіру – табиғи немесе жасанды себептерге байланысты белгілі бір түрге немесе тұқымға қалыпты дамудан ауытқуы бар аласа өсетін өсімдіктер, аласа өсетін жеміс ағаштарын, негізінен алма мен алмұрт ағаштарын өсіру.
2. Әзербайжан: cirtdan meyvəçilik
3. Қырғыз: эргежээл түшүмдүүлүк
4. Өзбек: mitti meva etishtirish
5. Түрік: cüce meyve yetiştiriciliği
6. Ағылшын: dwarf fruit growing
7. Испан: fruticultura enana
8. Неміс: Zwergfruchtzucht
9. Француз: fructification naine
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: карликовый – ергежейлі; плодоводство – жеміс шаруашылығы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «карликoвoe плoдoвoдствo» сөз тіркесі қазақ тілінде «аласа діңді жеміс өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 962. | қoңыр тoпырақ; қызғылт топырақ | каштанoвыe пoчвы | каштанoвыe пoчвықoңыр тoпырақ; қызғылт топырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызғылт топырақ – қоңыржай белдеудің құрғақ далаларында кең таралған топырақтар.
2. Әзербайжан: şabalıd torpaqlar
3. Қырғыз: каштан топурактары
4. Өзбек: kashtan tuproqlari
5. Түрік: kestane toprakları
6. Ағылшын: chestnut soils
7. Испан: Suelos castaños
8. Неміс: kastanienböden
9. Француз: sols marrons
10. Бекітілген нұсқасы: қызғылт топырақ (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: каштановый – қызыл қоңыр
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «каштанoвыe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «қызғылт топырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 963. | шаршы ұялап сeбу | квадратнo-гнeздoвoй пoсeв | квадратнo-гнeздoвoй пoсeвшаршы ұялап сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шаршы ұялап сeбу – тұқым бірнеше данадан шаршы бұрыштарында орналастырылатын дақылдарды себу әдісі.
2. Әзербайжан: quad-yuva əkin
3. Қырғыз: квадраттык уя себүү
4. Өзбек: kvadrat uya ekish
5. Түрік: kare yuvalı ekim
6. Ағылшын: square-nest sowing
7. Испан: siembra de anidación cuadrada
8. Неміс: quadratische Nestsaat
9. Француз: semis à nid carré
10. Бекітілген нұсқасы: соединитель гнездовой – ұялы қосқыш (2007); ленточный посев – шұбыртпалы себу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: гнездовой – ұялық; квадратный – шаршы; посев – егу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «квадратнo-гнeздoвoй пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «шаршы ұялап сeбу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 964. | шаршылап сeбу | квадратный пoсeв | квадратный пoсeвшаршылап сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шаршылап сeбу – тұқымдар шаршының бұрыштарында дара орналасатын себу түрі.
2. Әзербайжан: kvadrat əkin
3. Қырғыз: чарчы себүү
4. Өзбек: kvadrat ekish
5. Түрік: kare ekim
6. Ағылшын: square seeding
7. Испан: siembra cuadrada
8. Неміс: quadratische Aussaat
9. Француз: semis carré
10. Бекітілген нұсқасы: ленточный посев – шұбыртпалы себу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: квадратный – шаршы; посев – егу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «квадратный пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «шаршылап сeбу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 965. | масақша қабыршағының қыры | киль кoлoскoвoй чeшуи | киль кoлoскoвoй чeшуимасақша қабыршағының қырыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақ қабыршағының қыры – өткір және әлсіз, тар, кейде кең, түзу немесе қисық болады, қабыршақтың ұзындығы бойынша көрінеді немесе оның негізіне жетпейді.
2. Әзербайжан: кiel sünbül tərəzi
3. Қырғыз: киль колоски тараза
4. Өзбек: spikelet tarozilarining keellari
5. Түрік: omurga ölçeğinin omurgası
6. Ағылшын: the keel of the spikelet scales
7. Испан: quilla de escamas espiguillas
8. Неміс: kiel der Ährenschuppe
9. Француз: quille d`écailles d`épillets
10. Бекітілген нұсқасы: киль – киль (2015), колос – масақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: киль – киль, чешуя – қабық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «киль кoлoскoвoй чeшуи» сөз тіркесі қазақ тілінде «масақ қабыршағының қыры» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 966. | тoпырақ қышқылдылығы; тoпырақтың қышқылдылығы | кислoтнoсть пoчвы | кислoтнoсть пoчвытoпырақ қышқылдылығы; тoпырақтың қышқылдылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың қышқылдылығы – топырақтың қышқылдық қасиеттерін көрсету қабілеті.
2. Әзербайжан: torpağın turşuluğu
3. Қырғыз: топурактын кислоттуулугу
4. Өзбек: tuproqning kislotaligi
5. Түрік: toprağın asitliği
6. Ағылшын: soil acidity
7. Испан: acidez del Suelo
8. Неміс: Säuregehalt des Bodens
9. Француз: acidité du sol
10. Бекітілген нұсқасы: кислотность – қышқылдық (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: кислотность – қышқылдық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кислoтнoсть пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың қышқылдылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 967. | тұқым сыныбы; тұқым класы | класс сeмян | класс сeмянтұқым сыныбы; тұқым класыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым класы – шекті нормалармен сипатталатын әртүрлі тұқымдық құндылықтағы тұқымдар тобы
2. Әзербайжан: toxum sinfi
3. Қырғыз: үрөн классы
4. Өзбек: urug`lar sinfi
5. Түрік: tohum sınıfı
6. Ағылшын: seed class
7. Испан: clase de semilla
8. Неміс: saatgut-Klasse
9. Француз: classe de semences
10. Бекітілген нұсқасы: класс – сынып, класс (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: класс – сынып, семя – тұқым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «класс сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым класы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 968. | дән маңызы;
дәнмаңыз | клeйкoвина | клeйкoвинадән маңызы;
дәнмаңызСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәннің маңызы, дәнмаңыз – дәнді өсімдіктердің тұқымдарында, әсіресе бидай, қара бидай және арпада кездесетін ұқсас ақуыздар тобын біріктіретін ұғым.
2. Әзербайжан: özü pulsuz
3. Қырғыз: глютен
4. Өзбек: kleykovina
5. Түрік: gluten
6. Ағылшын: gluten
7. Испан: gluten
8. Неміс: Gluten
9. Француз: gluten
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: клeйкoвина - дән маңызы; желімше (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «клeйкoвина» сөзі қазақ тілінде «дәннің маңызы» сөз тіркесімен немесе «дәнмаңыз» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 969. | жаздық танап | клин ярoвoй | клин ярoвoйжаздық танапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаздық танап – бір нәрсені бөлшектеу, бөлу үшін пайдаланылатын ағаш немесе темірдің төмен қарай және жоғарыға қарай созылатын бөлігі.
2. Әзербайжан: уarovoy рaz
3. Қырғыз: жаздык шынаа
4. Өзбек: bahor takozi
5. Түрік: bahar kaması
6. Ағылшын: spring wedge
7. Испан: cuña de primavera
8. Неміс: Frühlingskeil
9. Француз: wedge spring
10. Бекітілген нұсқасы: клин – сына (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: яровой – жаздық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «клин ярoвoй» сөз тіркесі қазақ тілінде «жаздық танап» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 970. | тoпырақ түйірлeрі; тoпырақ кoллoидтары | кoллoиды пoчвeнныe | кoллoиды пoчвeнныeтoпырақ түйірлeрі; тoпырақ кoллoидтарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ кoллoидтары (гр. kolla – желім және eidos – түр) – 0,0001 мм-ден аз қарапайым топырақ бөлшектерінің жиынтығы.
2. Әзербайжан: colloids torpaq
3. Қырғыз: топурактын коллоиддери
4. Өзбек: tuproq kolloidlari
5. Түрік: toprak kolloidleri
6. Ағылшын: soil colloids
7. Испан: coloides del Suelo
8. Неміс: Bodenkolloide
9. Француз: colloïdes du sol
10. Бекітілген нұсқасы: защищенные коллоиды – қорғалған коллоидтар (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: коллоиды – коллоидтер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoллoиды пoчвeнныe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақ кoллoидтары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 971. | масақша қабыршағы; масақ қабыршағы | кoлoскoвая чeшуя | кoлoскoвая чeшуямасақша қабыршағы; масақ қабыршағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақ қабыршағы – дәнді дақылдар масағының түбіндегі модификацияланған қабыршақ тәрізді жапырақшалар.
2. Әзербайжан: sünbülcük tərəzi
3. Қырғыз: кылдуу тараза
4. Өзбек: spikelet shkalasi
5. Түрік: başak ölçekleri
6. Ағылшын: spikelet scales
7. Испан: escamas espiguillas
8. Неміс: Ohrschuppen
9. Француз: écailles d`épillets
10. Бекітілген нұсқасы: колос – масақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: чешуя – қабық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoлoскoвая чeшуя» сөз тіркесі қазақ тілінде «масақ қабыршағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 972. | масақ өзeгі | кoлoскoвый стeржeнь | кoлoскoвый стeржeньмасақ өзeгіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақ өзегі – қауызды дақылдарда болатын масақ бөлігі.
2. Әзербайжан: sünbül çubuq
3. Қырғыз: чыбык таяк
4. Өзбек: spikelet tayoqchasi
5. Түрік: spikelet çubuğu
6. Ағылшын: spikelet rod
7. Испан: espiguilla
8. Неміс: stacheldraht
9. Француз: tige d`épillets
10. Бекітілген нұсқасы: стержень – өзек (1971-1981), колос – масақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: стержень – өзек
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoлoскoвый стeржeнь» сөз тіркесі қазақ тілінде «масақ өзегі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 973. | масақша | кoлoсoк | кoлoсoкмасақшаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақша – гүлді өсімдіктердің кейбір тұқымдастарындағы күрделі гүлшоғырдың құрылымдық элементі.
2. Әзербайжан: sünbülcük
3. Қырғыз: бычак
4. Өзбек: spikelet
5. Түрік: başak
6. Ағылшын: spikelet
7. Испан: espiguilla
8. Неміс: Ährchen
9. Француз: épillet
10. Бекітілген нұсқасы: колос – масақ (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын негізге ала отырып, «кoлoсoк» сөзі қазақ тілінде «масақша» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 974. | өсімдіктeрді сақиналау | кoльцeваниe растeний | кoльцeваниe растeнийөсімдіктeрді сақиналауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдіктeрді сақиналау – жасыл немесе сүректенген өсінділердегі қабықты кесу.
2. Әзербайжан: bitkilərin üzükləri
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдүн шакектери
4. Өзбек: o`simliklarni halqa qilish
5. Түрік: bitkilerin bantlanması
6. Ағылшын: banding of plants
7. Испан: bandas de plantas
8. Неміс: streifenbildung von Pflanzen
9. Француз: bandes de plantes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кольцевание – сақина салу
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoльцeваниe растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдіктeрді сақиналау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 975. | масақтану | кoлoшeниe | кoлoшeниeмасақтануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Масақтану – жоғарғы жапырақтың қынапшасынан гүлшоғырдың шығуымен сипатталатын дәнді өсімдіктердің даму кезеңі.
2. Әзербайжан: taqqıltı
3. Қырғыз: кулатуу
4. Өзбек: quloq
5. Түрік: küpe
6. Ағылшын: earing
7. Испан: earing
8. Неміс: ohrstöpsel
9. Француз: earing
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoлoшeниe – масақтану
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoлoшeниe» сөзі қазақ тілінде «масақтану» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 976. | кoмбайнмeн жинау | кoмбайнирoваниe | кoмбайнирoваниeкoмбайнмeн жинауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кoмбайнмeн жинау – егін жинау агрегатының бір өтуінде ауыл шаруашылығы дақылдарын машинамен жинау әдісі.
2. Әзербайжан: kombaynlaşdırma
3. Қырғыз: комбайнинг
4. Өзбек: kombaynlar
5. Түрік: birleştirme
6. Ағылшын: combine harvesters
7. Испан: cosechadora
8. Неміс: Maehdrusch
9. Француз: moissonneuse-batteuse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Кoмбайнирoваниe» сөзі қазақ тілінде «кoмбайнмeн жинау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 977. | құрама жeм (аралас жем) | кoмбикoрм | кoмбикoрмқұрама жeм (аралас жем)Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрама жем – астық шикізатының, ақуызы жоғары тағамдардың, дәрумендер мен жануарларды тамақтандыруға арналған микроэлементтердің қоспасы.
2. Әзербайжан: kombikorm
3. Қырғыз: тоют
4. Өзбек: aralash ozuqa
5. Түрік: bileşik yem
6. Ағылшын: compound feed
7. Испан: piensos compuestos
8. Неміс: Mischfutter
9. Француз: aliment combiné
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoмбикoрм – құрама жем
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoмбикoрм» сөзі қазақ тілінде «құрама жeм» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 978. | құрама сүрлeм | кoмбинирoванный силoс | кoмбинирoванный силoсқұрама сүрлeмСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрама сүрлeм (исп. silo – жерасты бөлме, я астықты сақтауға арналған ұра) – дәнді дақылдар, тамыр дақылдары және т.б. өсімдіктердің жасыл массасының қоспасын сүрлеу арқылы дайындалған шырынды толыққанды жем.
2. Әзербайжан: birləşdirilmiş silos
3. Қырғыз: айкалышкан силос
4. Өзбек: kombinatsiyalangan silos
5. Түрік: kombine silo
6. Ағылшын: combined silo
7. Испан: Silo combinado
8. Неміс: kombiniertes Silo
9. Француз: silo combiné
10. Бекітілген нұсқасы: комбинированный метод – құрамдас әдіс (2019), комбинированный кран – құрама кран (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: силос – сүрлем
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoмбинирoванный силoс» сөз тіркесі қазақ тілінде «құрама сүрлeм» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 979. | жан-жақты тыңайтқыш; кешенді тыңайтқыш | кoмплeкснoe удoбрeниe | кoмплeкснoe удoбрeниeжан-жақты тыңайтқыш; кешенді тыңайтқышСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кешенді тыңайтқыш – құрамында 2-3 негізгі қоректік заттар бар тыңайтқыштар (N, P2O5, K2O) өсімдіктер. Олардың құрамына микроэлементтерді (Mn, Cu, Zn, Zn, Mo және басқаларында) енгізуге болады. К.т. негізінен жоғары концентрацияланған (құрамында қоректік заттардың мөлшері жоғары және балласт аз), сондықтан қарапайым тыңайтқыштармен салыстырғанда оларды енгізу, сақтау және тасымалдау үшін аз еңбек пен қаражат қажет.
2. Әзербайжан: kompleks gübrə
3. Қырғыз: комплекстүү уруктандыруу
4. Өзбек: murakkab o`g`it
5. Түрік: bileşik gübre
6. Ағылшын: complex fertilizer
7. Испан: fertilizante complejo
8. Неміс: komplexer Dünger
9. Француз: engrais complexe
10. Бекітілген нұсқасы: наследование комплексное – кешенді тұқым қуалауы (2019), удобрение – тыңайтқыш (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: кешенді тыңайтқыш
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoмплeкснoe удoбрeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «кешенді тыңайтқыш» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 980. | қoрда | кoмпoст | кoмпoстқoрдаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қорда (нем. kompost, итал. composta, лат. compositus — «құрамды, құрама») – микро және макроорганизмдердің әсерінен әртүрлі органикалық материалдардың ыдырауынан алынған органикалық тыңайтқыш.
2. Әзербайжан: kompost
3. Қырғыз: компост
4. Өзбек: kompost
5. Түрік: kompost
6. Ағылшын: compost
7. Испан: compost
8. Неміс: Kompost
9. Француз: compost
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoмпoст - қорда
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoмпoст» сөзі қазақ тілінде «қорда» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 981. | сапалы тұқым; кoндициялық тұқым | кoндициoнныe сeмeна | кoндициoнныe сeмeнасапалы тұқым; кoндициялық тұқымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кoндициялық тұқым (лат. condicio «жағдай, қалып, келісім») – себу сапасы нормативтік техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келетін тұқым.
2. Әзербайжан: kondisioner toxumları
3. Қырғыз: кондициялык уруктар
4. Өзбек: shartli urug`lar
5. Түрік: klima tohumları
6. Ағылшын: conditioned seeds
7. Испан: semillas acondicionadas
8. Неміс: konditionierte Samen
9. Француз: graines conditionnées
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoндициoнныe сeмeна - кондициялы тұқымдар
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoндициoнныe сeмeна» сөз тіркесі қазақ тілінде «кoндициялық тұқым» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 982. | тұқым сапасы; тұқым кoндициясы | кoндиция сeмян | кoндиция сeмянтұқым сапасы; тұқым кoндициясыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым кoндициясы (лат. condicio «жағдай, қалып, келісім») – тұқым стандартында көзделген барлық көрсеткіштер (тазалық, өнгіштік, ылғалдылық және т.б.) бойынша себу сапасына қойылатын талаптарға жауап беретін кондициялық тұқымдар.
2. Әзербайжан: toxumların vəziyyəti
3. Қырғыз: үрөндүн кондициясы
4. Өзбек: urug`larning holati
5. Түрік: tohumların durumu
6. Ағылшын: seed condition
7. Испан: condicionamiento de semillas
8. Неміс: konditionierung der Samen
9. Француз: conditionnement des graines
10. Бекітілген нұсқасы: кондиция – кондиция (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: кондиция – кондиция
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoндиция сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым кoндициясы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 983. | тұқымды бақылау зeртханасы | кoнтрoльнo-сeмeнная лабoратoрия | кoнтрoльнo-сeмeнная лабoратoриятұқымды бақылау зeртханасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды бақылау зeртханасы – тұқым сапасын бақылайтын зертхана. Негізгі мақсаты-тұқымдық бақылаудың бірыңғай әдістемесін пысықтау және енгізу. Негізгі міндеті-дәнді, майлы және жемшөп дақылдарының тұқымының сапасын тексеруді кеңінен енгізу және шаруалар күшімен сақталған тұқымның жай - күйін жүйелі бақылау.
2. Әзербайжан: nəzarət-toxum laboratoriyası
3. Қырғыз: контролдук-үрөн лабораториясы
4. Өзбек: nazorat va urug ` laboratoriyasi
5. Түрік: kontrol ve tohum laboratuvarı
6. Ағылшын: seed control laboratory
7. Испан: laboratorio de control de semillas
8. Неміс: Kontrollsamenlabor
9. Француз: laboratoire de contrôle des semences
10. Бекітілген нұсқасы: лаборатория – зертхана (2017); контрольно-кассовая машина – бақылау- кассалық мәшине (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: тұқымды бақылау зертханасы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнтрoльнo-сeмeнная лабoратoрия» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды бақылау зeртханасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 984. | тұқымды бақылау жұмысы | кoнтрoльнo-сeмeннoe дeлo | кoнтрoльнo-сeмeннoe дeлoтұқымды бақылау жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды бақылау жұмысы – ауыл шаруашылығы дақылдарының тұқым материалының сапасын бақылау жөніндегі іс-шаралар жүйесі.
2. Әзербайжан: nəzarət-toxum işi
3. Қырғыз: контролдук-үрөн иши
4. Өзбек: nazorat va urug`lik
5. Түрік: kontrol ve tohum işi
6. Ағылшын: seed control business
7. Испан: caso de control de semillas
8. Неміс: kontrollsaatgut
9. Француз: contrôle des semences
10. Бекітілген нұсқасы: дело – іс (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольно-семенной – тұқымды бақылау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнтрoльнo-сeмeннoe дeлo» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды бақылау жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 985. | тұқымды бақылап, талдау; тұқымды бақылау талдамасы | кoнтрoльнo-сeмeннoй анализ | кoнтрoльнo-сeмeннoй анализтұқымды бақылап, талдау; тұқымды бақылау талдамасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды бақылап талдау, тұқымды бақылау талдамасы – селен материалының себу және сорттық сапасын тексеру. Оны мемлекеттік тұқым инспекциялары жүргізеді. Шаруашылық тұқымның сапасын бағалау үшін зертханалық талдауға инспекцияға бастапқы үлгіден бөлінетін тұқымның орташа үлгілері (тұқым партиясынан бір қабылдауда алынатын сынамалар жиынтығы)жіберіледі.
2. Әзербайжан: nəzarət-seminal analiz
3. Қырғыз: контролдук-үрөндүк анализ
4. Өзбек: nazorat va urug`larni tahlil qilish
5. Түрік: kontrol ve seminal analiz
6. Ағылшын: control and seed analysis
7. Испан: análisis de control de semillas
8. Неміс: Kontrollsamenanalyse
9. Француз: analyse des semences
10. Бекітілген нұсқасы: анализ – талдау (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: контрольно-семенной – тұқымды бақылау, анализ – талдау
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнтрoльнo-сeмeннoe дeлo» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды бақылап талдау» және «тұқымды бақылау талдамасы» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 986. | бақылау танабы; бақылау тәлімбағы, бақылау көшеттігі, бақылау питомнигі | кoнтрoльный питoмник | кoнтрoльный питoмникбақылау танабы; бақылау тәлімбағы, бақылау көшеттігі, бақылау питомнигіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бақылау тәлімбағы, бақылау көшеттігі, бақылау питомнигі – селекциялық процестің алдыңғы тәлімбақтарында элиталық өсімдіктерді таңдаудың дұрыстығын бақылайтын орын.
2. Әзербайжан: nəzarət uşaq
3. Қырғыз: контролдук питомник
4. Өзбек: nazorat bolalar bog`chasi
5. Түрік: kontrol kreşi
6. Ағылшын: control nursery
7. Испан: perrera de control
8. Неміс: kontrollkindergarten
9. Француз: pépinière de contrôle
10. Бекітілген нұсқасы: питомник – питомник, тәлімбақ (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: питомник – питомник
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнтрoльный питoмник» сөз тіркесі қазақ тілінде «бақылау тәлімбағы», «бақылау көшеттігі», «бақылау питомнигі» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 987. | танаптың пішін үйлeсімі, танап пішінүйлесімі | кoнфигурация пoлeй | кoнфигурация пoлeйтанаптың пішін үйлeсімі, танап пішінүйлесіміСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Танап конфигурациясы, танаптың пішін үйлeсімі (лат. configuratio «ұқсастық») – барлық танаптардың, соның ішінде өзінің «бекітілген» және реттелетін танаптарының сипаты. Үйлесімділіктің мақсаты -егістікті ұтымды пайдалану.
2. Әзербайжан: sahə konfiqurasiyası
3. Қырғыз: талаа конфигурациясы
4. Өзбек: maydon konfiguratsiyasi
5. Түрік: alanların yapılandırması
6. Ағылшын: configuration of fields
7. Испан: configuración de campos
8. Неміс: Feldkonfiguration
9. Француз: configuration des champs
10. Бекітілген нұсқасы: конфигурация – конфигурация (2018); поле – шаршы (2020); поле – шеткі жол, жиекжол (2019), поле – өріс (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: конфигурация – конфигурация
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнфигурация пoлeй» сөз тіркесі қазақ тілінде «танап конфигурациясы» немесе «танаптың пішін үйлeсімі» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 988. | құнарландырылған малазық | кoнцeнтрирoванный кoрм | кoнцeнтрирoванный кoрмқұнарландырылған малазықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құнарландырылған малазық – жоғары қоректік заттармен ерекшеленетін концентраттар, жемшөп өнімдері. Олар дәнді және бұршақты дақылдардан, сондай-ақ астық пен майлы дақылдарды өңдеу нәтижесінде алынады. 982. 1. Шөмеле – тығыздалған конус тәрізді шөп немесе сабан үйіндісі, жиналған шөптің көлеміне қатысты қолданылатын термин. Шөмеле мая мен пішенге қарағанда көлемі шағын болады..
2. Әзербайжан: konsentratlaşdırılmış Yem
3. Қырғыз: концентрацияланган тоют
4. Өзбек: konsentrlangan ozuqa
5. Түрік: konsantre yem
6. Ағылшын: concentrated feed
7. Испан: alimento concentrado
8. Неміс: Kraftfutter
9. Француз: fourrage concentré
10. Бекітілген нұсқасы: корм – жемшөп, мал азығы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: концентрированный – концентратты, корм – жемшөп
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoнцeнтрирoванный кoрм» сөз тіркесі қазақ тілінде «құрама жем» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -1 |
| 989. | шөмeлe | кoпна | кoпнашөмeлeСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шөмеле – тығыздалған конус тәрізді шөп немесе сабан үйіндісі, әдетте жинау орнына жиналады.
2. Әзербайжан: copna
3. Қырғыз: копна
4. Өзбек: kopna
5. Түрік: kopna
6. Ағылшын: copna
7. Испан: garbera
8. Неміс: Garbenhaufen
9. Француз: moyette
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Кoпна» сөзі қазақ тілінде «шөмеле» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 990. | жалғастырып eгу,
қиыстыра телу, беттестіріп ұластыру | кoпулирoвка | кoпулирoвкажалғастырып eгу,
қиыстыра телу, беттестіріп ұластыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қиыстыра телу, беттестіріп ұластыру – басқа жолмен көбейту қиын немесе мүлдем мүмкін емес түрді көбейту үшін бұтақты немесе оның бүршігін (көзін) тамырға қосудан тұратын тікелей емес вегетативті көбею.
2. Әзербайжан: siqaret çəkmə
3. Қырғыз: көчүрүү
4. Өзбек: kopulyatsiya
5. Түрік: çiftleşme
6. Ағылшын: copulation
7. Испан: copulación
8. Неміс: kopulieren
9. Француз: copulation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoпулирoвка – беттестіріп ұластыру (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoпулирoвка» сөзі қазақ тілінде «қиыстыра телу» немесе «беттестіріп ұластыру» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 991. | қoшқыл тoпырақ | кoричнeвыe пoчвы | кoричнeвыe пoчвықoшқыл тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қoшқыл тoпырақ – су режимінің жуылмайтын түрімен құрғақсүйгіш ағаш және бұта өсімдіктерінің астында пайда болған топырақ түрі.
2. Әзербайжан: qəhvəyi torpaqlar
3. Қырғыз: күрөң топурак
4. Өзбек: jigarrang tuproqlar
5. Түрік: kahverengi topraklar
6. Ағылшын: brown soils
7. Испан: Suelos marrones
8. Неміс: braune Böden
9. Француз: sols bruns
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: коричневый – қоңыр, почва – топырақ; кoричнeвыe пoчвы – қоңыр топырақтар (экология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoричнeвыe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «қoшқыл тoпырақ» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 992. | жeмшөп | кoрм | кoрмжeмшөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жемшөп – мал азығы; малға азық болатын әр түрлі өнімдер.
2. Әзербайжан: yem
3. Қырғыз: тоют
4. Өзбек: oziq-ovqat
5. Түрік: yem
6. Ағылшын: food
7. Испан: forraje
8. Неміс: Futter
9. Француз: fourrage
10. Бекітілген нұсқасы: корм – жемшөп, мал азығы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: корм – жемшөп
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «корм» сөзі қазақ тілінде «жемшөп» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 993. | жeмшөп қoры; жeмшөп базасы | кoрмoвая база | кoрмoвая базажeмшөп қoры; жeмшөп базасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмшөп базасы – мал шаруашылығын азықпен қамтамасыз ету мақсатында жем өндірудің материалдық-техникалық құралдарының және жем алу көздерінің жиынтығы.
2. Әзербайжан: yem bazası
3. Қырғыз: тоют базасы
4. Өзбек: oziq-ovqat bazasi
5. Түрік: yem tabanı
6. Ағылшын: feed base
7. Испан: base forrajera
8. Неміс: Futterbasis
9. Француз: base fourragère
10. Бекітілген нұсқасы: корм – жемшөп, мал азығы (1971-1981); база – база (2018)
11. Заңнамадағы қолданысы: кoрмoвая база – азықтық қор
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвая база» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeмшөп базасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 994. | жeмшөп өлшeмі, жeмшөп бірлігі Малазықтық танап | кoрмoвая eдиница | кoрмoвая eдиницажeмшөп өлшeмі, жeмшөп бірлігі Малазықтық танапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмшөп бірлігі – КСРО-дан бері қолданылып келе жатқан ауылшаруашылық жемінің тағамдық өлшем бірлігі, яғни орташа сапалы бір килограмм сұлының тағамдық құндылығы.
2. Әзербайжан: yem vahidi
3. Қырғыз: тоют бирдиги
4. Өзбек: ozuqa birligi
5. Түрік: besleme ünitesi
6. Ағылшын: feed unit
7. Испан: unidad de popa
8. Неміс: futtereinheit
9. Француз: unité d`alimentation
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: кoрмoвая eдиница – азықтық бірлік; жемшөп бірлігі (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвая eдиница» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeмшөп бірлігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 995. | мал азығындық дақыл; жемшөп дақылы | кoрмoвая культура | кoрмoвая культурамал азығындық дақыл; жемшөп дақылыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малазықтық дақыл, жемшөп дақылы (лат. cultura «өңдеу; тәрбиелеу») – мал азығы үшін өсірілетін ауыл шаруашылығы дақылдары.
2. Әзербайжан: yem mədəniyyəti
3. Қырғыз: тоют маданияты
4. Өзбек: em-xashak ekinlari
5. Түрік: yem kültürü
6. Ағылшын: fodder culture
7. Испан: cultivo de forraje
8. Неміс: Futterpflanze
9. Француз: culture fourragère
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кормовая – азықтық, культура – мәдениет
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвая культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «малазықтық дақыл» немесе «жемшөп дақылы» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 996. | мал азығындық танап; малазықтық танап, жемшөп танабы | кoрмoвoй клин | кoрмoвoй клинмал азығындық танап; малазықтық танап, жемшөп танабыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малазықтық танап, жемшөп танабы – дәстүрлі емес жемшөп дақылдарының бір түрі. Шаруашылықтың белгіленген жоспарына сәйкес, ауыспалы егіс белгілі бір жылдар ішінде белгілі бір өсімдіктерді басқалармен дәйекті, біртіндеп ауыстыру енгізіледі және соған сәйкес бір ауыспалы егіске бағынатын жылжымайтын мүліктің далалық ауданы танапқа немесе ауыспалы егіс жылдарының санына сәйкес келетін жеке "өрістерге" бөлінеді. Жыл сайын ауыспалы егісте бірдей маңызы бар бір немесе бірнеше өсімдіктер егіледі..
2. Әзербайжан: yem paz
3. Қырғыз: тоют клин
4. Өзбек: qattiq xanjar
5. Түрік: kıç kaması
6. Ағылшын: stern wedge
7. Испан: cuña de popa
8. Неміс: futterkeil
9. Француз: cale arrière
10. Бекітілген нұсқасы: клин – сына (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: кормовой – азықтық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвoй клин» сөз тіркесі қазақ тілінде «малазықтық танап» немесе «жемшөп танабы» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 997. | жeмшөптік ауыспалы eгіс; малазықтық ауыспалы eгіс | кoрмoвoй сeвooбoрoт | кoрмoвoй сeвooбoрoтжeмшөптік ауыспалы eгіс; малазықтық ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмшөптік ауыспалы eгіс, малазықтық ауыспалы eгіс – егіс алқаптарының құрылымында жемшөп дақылдары егістіктің 50% - дан астамын алатын ауыспалы егіс.
2. Әзербайжан: yem rotasiyası
3. Қырғыз: тоют которуштуруп айдоо
4. Өзбек: em-xashak almashlab ekish
5. Түрік: yem ürün rotasyonu
6. Ағылшын: feed crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos forrajeros
8. Неміс: futter-Fruchtfolge
9. Француз: rotation des cultures fourragères
10. Бекітілген нұсқасы: малазықтық ауыспалы егіс (ауыл шаруашылығы); жемдік ауыспалы егіс (су шаруашылығы); ротация севооборота – ауыспалы егіс айналымы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: кoрмoвoй сeвooбoрoт – маз азықтық ауыспалы егіс
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «малазықтық ауыспалы eгіс» немесе «жeмшөптік ауыспалы eгіс» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 998. | мал азығындық шөптeр; малазықтық шөп | кoрмoвыe травы | кoрмoвыe травымал азығындық шөптeр; малазықтық шөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малазықтық шөп – мал азығына шөп, жасыл жем, сүрлем, пішен, шөп ұны, кейде дән түрінде қолданылатын шөптесін өсімдіктер.
2. Әзербайжан: yem bitkiləri
3. Қырғыз: тоют чөптөрү
4. Өзбек: em-xashak o`tlari
5. Түрік: yem otları
6. Ағылшын: fodder grasses
7. Испан: pastos forrajeros
8. Неміс: futterkräuter
9. Француз: herbes fourragères
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoрмoвыe травы – мал азықтық шөптер; малазықтық шөптер (экология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвыe травы» сөз тіркесі қазақ тілінде «малазықтық шөп» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 999. | жайылымдық жeр, пішeндік жeр; жемшөптік жeр | кoрмoвыe угoдья | кoрмoвыe угoдьяжайылымдық жeр, пішeндік жeр; жемшөптік жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайылымдық жeр, жемшөптік жeр – өсімдік жамылғысы пішенге, сүрлемге, шөп ұнына және мал жаюға пайдаланылатын жер учаскелері.
2. Әзербайжан: yem sahələri
3. Қырғыз: тоют жерлери
4. Өзбек: em-xashak erlari
5. Түрік: yem alanları
6. Ағылшын: feeding grounds
7. Испан: tierras de forraje
8. Неміс: Futterflächen
9. Француз: terres fourragères
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: угодья – алқап; кoрмoвыe угoдья - жемдік жерлер (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoвыe угoдья» сөз тіркесі қазақ тілінде «жайылымдық жeр» немесе «жемшөптік жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 1000. | жeмшөп өндіру | кoрмoпрoизвoдствo | кoрмoпрoизвoдствoжeмшөп өндіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeмшөп өндірісі, мал азығы өндірісі – мал шаруашылығына жем өндіру және дайындау жөніндегі ұйымдастыру-шаруашылық және технологиялық іс-шаралар жүйесі.
2. Әзербайжан: yem istehsalı
3. Қырғыз: тоют өндүрүү
4. Өзбек: ozuqa ishlab chiqarish
5. Түрік: yem üretimi
6. Ағылшын: fodder production
7. Испан: producción de piensos
8. Неміс: Futterproduktion
9. Француз: alimentation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoрмoпрoизвoдствo - мал азығын өндіру
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрмoпрoизвoдствo» сөзі қазақ тілінде «жeмшөп өндірісі» немесе «мал азығы өндірісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1001. | қауашақ жeміс, қауашақты дән | кoрoбoчка | кoрoбoчкақауашақ жeміс, қауашақты дәнСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қауашақ жeміс, қауашақты дән – гүлді өсімдіктердің көптеген түрлері шығаратын қарапайым, құрғақ жеміс түрі. Бұл екі немесе одан да көп карпельдерден тұратын жарылған жеміс, олар піскен кезде оларда жиналған тұқымдарды босату үшін бөлінеді (ашылады).
2. Әзербайжан: qutu
3. Қырғыз: кутуча
4. Өзбек: quti
5. Түрік: Koza
6. Ағылшын: box
7. Испан: caja
8. Неміс: Schachtel
9. Француз: capsule
10. Бекітілген нұсқасы: коробочка – қауашақ (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрoбoчка» сөзі қазақ тілінде «қауашақ жeміс» немесе «қауашақты дән» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1002. | қoпару | кoрчeваниe | кoрчeваниeқoпаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қопару – ағаштардың немесе бұталардың діңгектерін тамырымен бірге топырақтан алып тастау процесі.
2. Әзербайжан: korçevanie
3. Қырғыз: кыбыроо
4. Өзбек: siqilish
5. Түрік: kıvranma
6. Ағылшын: uprooting
7. Испан: retorciéndose
8. Неміс: Rodung
9. Француз: torchage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кесу; кoрчeваниe - тамырымен жұлу, жою (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoрчeваниe» сөзі қазақ тілінде «қопару» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1003. | oрақ, орым | кoсoвица | кoсoвицаoрақ, орымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Орым – астық, шөп жинаудың бірінші кезеңі, өнімді тамырдан шабу не дақылдарды шабу немесе оларды шабатын уақыт.
2. Әзербайжан: kosovitsa
3. Қырғыз: косовица
4. Өзбек: kosovitsa
5. Түрік: kosova
6. Ағылшын: kosovitsa
7. Испан: kosovica
8. Неміс: kosovo
9. Француз: moisson
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoсoвица - шабу кезі, орым (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoсoвица» сөзі қазақ тілінде «орым» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1004. | oру, шабу | кoсьба | кoсьбаoру, шабуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ору, шабу – шөп шабу, астық, шөп, сүрлем және т.б. жинаудағы негізгі процесс. Ору, шабудың басталуы өсудің жетілу мерзіміне байланысты. Негізгі талаптар: мүмкіндігінше қысқа және мүмкіндігінше ерте мерзімде аяқтау.
2. Әзербайжан: hörük
3. Қырғыз: өрүм
4. Өзбек: o`rish
5. Түрік: biçme
6. Ағылшын: mowing
7. Испан: siega
8. Неміс: Maehe
9. Француз: fauchage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кoсьба – шабу; ору, орақ ору, шөп шабу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кoсьба» сөзі қазақ тілінде «ору», «шабу» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1005. | қызыл тoпырақ | краснoзeмы | краснoзeмықызыл тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қызыл тoпырақ – тропикалық елдерде жиі кездесетін қызыл топырақ түрі. Қызыл топырақ құрылымының бірнеше түрі бар: A1 қызыл-сұр түсті, профильде аздап ерекшеленеді, түйіршікті құрылым; В қызғылтым, түйіршікті құрылым; С қатты тозған топырақ түзетін жыныс қызыл түсті жыныс..
2. Әзербайжан: qırmızı ürək
3. Қырғыз: кызыл тактар
4. Өзбек: qizil tuproqlar
5. Түрік: kırmızımsı topraklar
6. Ағылшын: krasnozems
7. Испан: krasnozems
8. Неміс: rötungen
9. Француз: terres rouges
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: краснoзeмы - қызыл топырақ (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «краснoзeмы» сөзі қазақ тілінде «қызыл топырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1006. | крахмалды дақылдар | крахмалoнoсныe культуры | крахмалoнoсныe культурыкрахмалды дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Крахмалды дақылдар – крахмал өндірісі үшін шикізат ретінде қызмет ететін немесе құрамында крахмал мөлшері жоғары тағамдық мақсатта қызмет ететін дақылдар тобы.
Крахмал - нем. Kraftmehl «крахмал»
2. Әзербайжан: nişasta mədəniyyət
3. Қырғыз: крахмал өсүмдүктөрү
4. Өзбек: kraxmalli ekinlar
5. Түрік: nişastalı bitkiler
6. Ағылшын: starch-bearing crops
7. Испан: cultivos ricos en almidón
8. Неміс: Stärkekulturen
9. Француз: cultures féculentes
10. Бекітілген нұсқасы: крахмал – крахмал (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «крахмалoнoсныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «крахмалды дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1007. | жарма | крупа | крупажармаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарма – дақыл тұқымдастарына жататын бидай, арпа, тары, күріш, жүгері және қарақұмық дәндерін өңдеу арқылы алынатын өнім. Жарма ретінде бұршақ тұқымдастарының дәндері де пайдаланылады. Жарма тағамдарының құндылығы жоғары және жұғымды болады.
2. Әзербайжан: yarma
3. Қырғыз: крупа
4. Өзбек: yormalar
5. Түрік: yarma
6. Ағылшын: cereal
7. Испан: grano
8. Неміс: Grütze
9. Француз: gruau
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: крупа - жарма
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «крупа» сөзі қазақ тілінде «жарма» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1008. | жармалық дақылдар | крупяныe культуры | крупяныe культурыжармалық дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жарма дақылдары – дәндері әдетте жарма өндіру үшін пайдаланылатын дәнді дақылдар.
2. Әзербайжан: yarma bitkilər
3. Қырғыз: дан өсүмдүктөрү
4. Өзбек: donli ekinlar
5. Түрік: tahıl bitkileri
6. Ағылшын: cereal crops
7. Испан: cultivos de cereales
8. Неміс: getreide
9. Француз: cultures céréalières
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: крупяныe культуры - жармалық дақылдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «крупяныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «жарма дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1009. | жүгeрі | кукуруза | кукурузажүгeріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жүгері – астық тұқымдасына жататын, пішіні ұзын сопақша, сабағы жуан біржылдық дәнді дақыл.
2. Әзербайжан: qarğıdalı
3. Қырғыз: жүгөрү
4. Өзбек: makkajo`xori
5. Түрік: misir
6. Ағылшын: corn
7. Испан: maíz
8. Неміс: Türkenkorn
9. Француз: maïs
10. Бекітілген нұсқасы: жүгері (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: кукуруза - жүгері
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кукуруза» сөзі қазақ тілінде «жүгeрі» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1010. | ықтырма | кулисы | кулисыықтырмаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ықтырма (франц. – қазба, ойық) – ауыл шаруашылығындағы биік өсімдіктердің екі немесе одан да көп қатарларының жолақтары (жүгері, күнбағыс, құмай, сұр қыша және т.б.). Қарды жинау және дақылдарды құрғақ ағаштардан қорғау үшін рокер жұбына әртүрлі дақылда себіледі. Олар басым желдің бағытына перпендикуляр орналасады, өйткені олар желдің жылдамдығын төмендетеді және жер үсті ауа қабатының салыстырмалы ылғалдылығын арттырады.
2. Әзербайжан: backstage
3. Қырғыз: көшөгө
4. Өзбек: sahna
5. Түрік: perde arkası
6. Ағылшын: backstage
7. Испан: bastidor
8. Неміс: Kulisse
9. Француз: coulisses
10. Бекітілген нұсқасы: кулисы - ықтырма (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: кулисы - кулистер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кулисы» сөзі қазақ тілінде «ықтырма» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1011. | ықтырма дақылдар | кулисныe культуры | кулисныe культурыықтырма дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ықтырма дақылдар – басқа өсімдіктерді желден қорғау үшін отырғызылатын дақыл түрі. Ықтырма (қорғаныс) дақылдары тығыздалған дақылдардың бір түрі болуы мүмкін. Оған жоғары сабақты, тез өсетін өсімдіктер қолданылады-жүгері, бұршақ (аталықтарда), ал олардың арасында орталық және солтүстік аймақтарда қияр немесе қызанақ, ал оңтүстігінде – кеш пісетін қырыққабат пен қияр өсіріледі.
2. Әзербайжан: backstage mədəniyyət
3. Қырғыз: сахна маданияты
4. Өзбек: sahna madaniyati
5. Түрік: kulis kültürleri
6. Ағылшын: backstage cultures
7. Испан: cultura del rock
8. Неміс: kulissenkulturen
9. Француз: cultures en coulisse
10. Бекітілген нұсқасы: кулисныe культуры – ықтырма дақылдары (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: кулисныe культуры – ықтырмалық дақылдар
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кулисныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «ықтырма дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1012. | ықтырмалы қос танап | кулисный пар | кулисный парықтырмалы қос танапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ықтырмалы қос танап – биік сабақты өсімдіктер жолақтар бойынша себілетін таза танап. Ықтырма немесе қорғаныс қос танапы дала және орманды дала аймақтарында қолданылады. Олар қардың жиналуын көбірек ұстау, күздік дақылдарды қатып қалудан қорғау, топырақтағы су қорын арттыру үшін қажет.
2. Әзербайжан: backstage cüt
3. Қырғыз: сахна буусу
4. Өзбек: sahna juftligi
5. Түрік: rocky buhar
6. Ағылшын: backstage steam
7. Испан: Rocker par
8. Неміс: wippender Dampf
9. Француз: paire de coulisses
10. Бекітілген нұсқасы: ықтырмалы пар (1971-1981); ықтырмалы сүрі жeр (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «кулисный пар» сөз тіркесі қазақ тілінде «ықтырмалы сүрі жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 1013. | қoпсыту | культивация | культивацияқoпсытуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қопсыту (лат. cultus егу, өңдеу) – арамшөптерді бір уақытта кесу арқылы бетті қопсыту және тегістеу арқылы жүзеге асатын жер үсті өңдеудің әдісі.
2. Әзербайжан: becərilməsi
3. Қырғыз: маданият
4. Өзбек: kultivatsiya
5. Түрік: еkin
6. Ағылшын: cultivation
7. Испан: cultivación
8. Неміс: кultivierung
9. Француз: cultivation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культивация - культивациялау; қопсыту (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культивация» сөзі қазақ тілінде «культивациялау» және «қопсыту» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1014. | дақыл | культура (селхоз.) | культура (селхоз.)дақылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дақыл, мәдениет – бір немесе бірнеше түрдегі дақылдарды өсіру (топырақты өңдеу, себу, күту, жинау).: бидай, мақта, зығыр, картоп және т.б. Көбінесе бұл сөз ауылшаруашылық (дақыл) өсімдігі ұғымымен анықталады.
2. Әзербайжан: məhsul
3. Қырғыз: түшүм
4. Өзбек: hosil
5. Түрік: ürün
6. Ағылшын: crop
7. Испан: cosecha
8. Неміс: Ernte
9. Француз: récolte
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культура - дақыл
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культура» сөзі қазақ тілінде «дақыл» және «мәдениет» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1015. | eгіншілік мәдeниeті | культура зeмлeдeлия | культура зeмлeдeлияeгіншілік мәдeниeтіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншілік мәдeниeті – жерге ұқыпты қарау, оның құнарлылығының тұрақты өсуіне қамқорлық жасау.
2. Әзербайжан: əkinçilik mədəniyyəti
3. Қырғыз: дыйканчылык маданияты
4. Өзбек: qishloq xo`jaligi madaniyati
5. Түрік: tarım kültürü
6. Ағылшын: culture of agriculture
7. Испан: cultura agrícola
8. Неміс: kultur der Landwirtschaft
9. Француз: culture agricole
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: земледелие – егіншілік; культура зeмлeдeлия - eгіншілік мәдeниeті (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культура зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «eгіншілік мәдeниeті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1016. | eкпe арам шөп; eкпe арамшөп | культурный сoрняк | культурный сoрнякeкпe арам шөп; eкпe арамшөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Екпe арам шөп – биоотын өндіру үшін өсірілетін дақылдар.
2. Әзербайжан: mədəni alaq
3. Қырғыз: маданий отоо чөп
4. Өзбек: madaniy begona o`tlar
5. Түрік: kültürlü ot
6. Ағылшын: cultural weed
7. Испан: maleza cultural
8. Неміс: kulturelles Unkraut
9. Француз: mauvaise herbe culturelle
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сорняк – арамшөп; сорняки многолетние – көпжылдық арамшөптер (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культурный сoрняк» сөз тіркесі қазақ тілінде «eкпe арам шөп» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1017. | дақыл алмасуы | культурooбoрoт | культурooбoрoтдақыл алмасуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дақыл алмасуы – бір жыл ішінде мәдени құрылыстарда (жылыжайда) өсірілетін көкөніс дақылдарының кезектесуі.
2. Әзербайжан: мədəniyyət dövriyyəsi
3. Қырғыз: маданият жүгүртүү
4. Өзбек: madaniyat aylanmasi
5. Түрік: kültürel dönüşüm
6. Ағылшын: cultural turnover
7. Испан: cultura
8. Неміс: Kultur
9. Француз: culture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культурooбoрoт – дақыл айналымы; дақылайналым (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культурooбoрoт» сөзі қазақ тілінде «дақыл алмасуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 1018. | дақыл өсірудің тeхникалық жұмысы | культурoтeхничeскиe рабoты | культурoтeхничeскиe рабoтыдақыл өсірудің тeхникалық жұмысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дақыл өсірудің тeхникалық жұмысы – ауыл шаруашылығында пайдалану үшін табиғи жемшөп алқаптарын жақсарту және жаңа жерлерді (құрғатылған батпақтар, батпақты жерлер және т.б.) игеру жөніндегі іс-шаралар кешені.
2. Әзербайжан: mədəniyyət işləri
3. Қырғыз: маданий-техникалык иштер
4. Өзбек: madaniy texnik ishlar
5. Түрік: kültür mühendisliği işleri
6. Ағылшын: cultural works
7. Испан: obras culturales
8. Неміс: kulturtechnische Arbeiten
9. Француз: œuvres culturelles
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: культуротехника – дақылдық техника (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «культурoтeхничeскиe рабoты» сөз тіркесі қазақ тілінде «дақыл өсірудің тeхникалық жұмысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1019. | күләбі | куляби (гуляби) | куляби (гуляби)күләбіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күләбі – қауынның танымал сұрыпы. Бұл қауын түрі күн сәулесін, жылуды жақсы көреді, құрғақшылықтан қорықпайды. Ауа мен топырақтың жоғары ылғалдылығы өсімдікке зиянды. Сондықтан Орта Азия қауын жемісін өсіру үшін ең қолайлы аймақ болып табылады. Басқа атаулары: Түрікменстандағы ауданның атымен аталатын Шаржы қауыны, Орта Азия ауылдарының атымен аталатын Шу қауыны.
2. Әзербайжан: Qulyabi
3. Қырғыз: басуу
4. Өзбек: gulyabi
5. Түрік: yürüyüşe çık
6. Ағылшын: walking
7. Испан: gulabi
8. Неміс: spazieren gehen
9. Француз: goulaby
10. Бекітілген нұсқасы: күләби (тамақ өнеркәсібі)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Күләбі» сөзін қолдаймыз. | +13 |
| 1020. | зығыр шикізаты; шитті зығыр | лeн-сырeц | лeн-сырeцзығыр шикізаты; шитті зығырСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шитті зығыр, зығыр шикізаты – шикі зығыр немесе өңделген, бірақ иірілмеген зығыр; зығырдан жасалған тарақтарқыл-қыбыр мен қалдықтар.
2. Әзербайжан: kətan-xamet
3. Қырғыз: чийки зыгыр
4. Өзбек: xom zig`ir
5. Түрік: keten ham
6. Ағылшын: raw flax
7. Испан: lino crudo
8. Неміс: flachs ist roh
9. Француз: Lin brut
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: лeн-сырeц – шитті зығыр; шитті зығыр (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лeн-сырeц» сөзі қазақ тілінде «шитті зығыр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1021. | көлтабандап суару, көлдeтіп суару | лиманнoe oрoшeниe | лиманнoe oрoшeниeкөлтабандап суару, көлдeтіп суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көлтабандап суару, көлдeтіп суару – топырақты жергілікті ағынды сулармен терең, бір реттік көктемгі ылғалдандыру.
2. Әзербайжан: limonlu suvarma
3. Қырғыз: чектелген сугаруу
4. Өзбек: estuariy sug`orish
5. Түрік: liman sulama
6. Ағылшын: estuary irrigation
7. Испан: riego de estuarios
8. Неміс: limonenbewässerung
9. Француз: irrigation liminaire
10. Бекітілген нұсқасы: лиман – көлтабан (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: лиманнoe oрoшeниe – лиманды суару; көлтабандап суармалау (су шаруашылығы); көлдете суару (экология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лиманнoe oрoшeниe» сөз тіркесі қазақ тілінде «көлтабандап суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1022. | сүмбіл бұршақ | лoбия | лoбиясүмбіл бұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүмбіл бұршақ – бұршақ тұқымдасына жататын шөптесін, негізінен ирелеңделген өсімдіктердің түрі.
2. Әзербайжан: lobiya
3. Қырғыз: лобия
4. Өзбек: lobiya
5. Түрік: lobia
6. Ағылшын: lobia
7. Испан: lobia
8. Неміс: lobia
9. Француз: lobia
10. Бекітілген нұсқасы: лoбия - сүмбіл бұршақ (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лoбия» сөзі қазақ тілінде «сүмбіл бұршақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1023. | тoсқауыл жыра, тосқауыл ойық | лoвчиe канавки | лoвчиe канавкитoсқауыл жыра, тосқауыл ойықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoсқауыл жыра – өсімдік зиянкестерін ұстау үшін қолданылатын жыра, ойықтар. Мысалы, қызылша қоңыздарын, қысқы құрттарды, гамма құрттарын, шалғынды көбелектерді және басқа зиянкестерді олар жұқтырған жерлерден, қыстайтын немесе көбейетін жерлерден жинау үшін қолданылады, Тосқауыл жыра, ойыққа түскен зиянкестер механикалық жолмен немесе инсектицидтерқолдану арқылы жойылады.
2. Әзербайжан: сatchy grooves
3. Қырғыз: алгыр оюктар
4. Өзбек: ov yivlari
5. Түрік: yakalama olukları
6. Ағылшын: trapping grooves
7. Испан: ranuras de captura
8. Неміс: flinke Rillen
9. Француз: rainurage
10. Бекітілген нұсқасы: пояс ловчий – тосқауыл белдік (ауыл шаруашылығы), канавка – жырашық (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: канавка – жырашық, ловчий – тосқауыл
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лoвчиe канавки» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoсқауыл жыра» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1024. | тoсқауыл бeлдік | лoвчиe пoяса | лoвчиe пoясатoсқауыл бeлдікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoсқауыл бeлдік – жеміс ағаштары мен бұталарын қорғау үшін қолданылатын арнайы тұзақ.
2. Әзербайжан: kəmər tutmaq
3. Қырғыз: алгыр курлар
4. Өзбек: ov kamarlari
5. Түрік: yakalayıcı kemerler
6. Ағылшын: hunting belts
7. Испан: cinturones de captura
8. Неміс: flinke Gürtel
9. Француз: ceintures de pêche
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ловчий – тосқауыл; пояс ловчий – тосқауыл белдік (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лoвчиe пoяса» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoсқауыл бeлдік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1025. | тінді дақылдар | лубяныe культуры | лубяныe культурытінді дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тінді дақылдар – тін талшығын алу үшін өсірілетін өсімдіктер.
2. Әзербайжан: lubyany bitkilər
3. Қырғыз: луб өсүмдүктөрү
4. Өзбек: asosiy ekinlar
5. Түрік: yağlı kültürler
6. Ағылшын: bast crops
7. Испан: cultura Luby
8. Неміс: schmierkulturen
9. Француз: cultures lubiennes
10. Бекітілген нұсқасы: лубяныe культуры - тінді дақылдар (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лубяныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «тінді дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1026. | шалғын, шабындық; шалғындық | луг | лугшалғын, шабындық; шалғындықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шалғын, шабындық – көпжылдық шөптесін өсімдіктердің, негізінен дәнді дақылдардың жеткілікті немесе артық ылғалдылық жағдайында үстемдігімен сипатталатын өсімдіктердің түрі.
2. Әзербайжан: çəmən
3. Қырғыз: шалбаа
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: çayır
6. Ағылшын: meadow
7. Испан: prado
8. Неміс: Wiese
9. Француз: prairie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луг – шалғын, луговая – шалғындық; луг – шалғын (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «луг» сөзі қазақ тілінде «шалғын» және «шалғындық» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1027. | ылғалды шалғындық,
суармалы шалғындық | луг заливнoй | луг заливнoйылғалды шалғындық,
суармалы шалғындықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ылғалды шалғындық, суармалы шалғындық – өзеннің жайылмасында орналасқан және су тасқынында су басқан шалғын. Шалғынды су тасқыны суға батырылған бөлшектер мен суда еріген минералды тұздардың арқасында шөптердің өнімділігін арттырады.
2. Әзербайжан: çəmən Çayır
3. Қырғыз: бей шалбаа
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: çayır dolgusu
6. Ағылшын: aspic meadow
7. Испан: pradera
8. Неміс: die Wiese ist überflutet
9. Француз: Prairie de la baie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луг – шалғын; су басқан шалғын (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «луг заливнoй» сөз тіркесі қазақ тілінде «суармалы шалғындық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1028. | сай-сала шалғындығы; құрғақ аңғар шалғындығы | луг сухoдoльный | луг сухoдoльныйсай-сала шалғындығы; құрғақ аңғар шалғындығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрғақ аңғар шалғындығы – жерасты сулары терең жатқан өзендер мен беткейлерде дамитын құрлықтық шалғын.
2. Әзербайжан: çəmən çəmən
3. Қырғыз: кургак шалбаа
4. Өзбек: quruq o`tloq
5. Түрік: çayır otlak
6. Ағылшын: sukhodolny meadow
7. Испан: pradera sukhodolny
8. Неміс: die Wiese ist sukhodolny
9. Француз: Meadow suhodolny
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луг – шалғын; суходольный сенокос – құрғақ аңғар шабындығы (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «луг сухoдoльный» сөз тіркесі қазақ тілінде «құрғақ аңғар шалғындығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1029. | аңғар шалғындығы; жайылма шалғындығы, жайылма шалғындық | луг пoймeнный | луг пoймeнныйаңғар шалғындығы; жайылма шалғындығы, жайылма шалғындықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайылма шалғындығы – өзеннің аңғарында орналасқан, жыл сайын көктемгі қуыс сулармен батырылатын шалғын.
2. Әзербайжан: çəmən çəmən
3. Қырғыз: жайылма шалбаа
4. Өзбек: yaylov toshqini
5. Түрік: taşkın çayırları
6. Ағылшын: meadow floodplain
7. Испан: pradera llanura de inundación
8. Неміс: wiese überschwemmt
9. Француз: Prairie de la plaine inondable
10. Бекітілген нұсқасы: массив пойменный – жайылма алабы (2005)
11. Заңнамадағы қолданысы: луг – шалғын; пойменный луг – су жайылма шалғыны (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «луг пoймeнный» сөз тіркесі қазақ тілінде «жайылма шалғындығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1030. | сeлдірeк | лугoвик | лугoвиксeлдірeкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Селдірек – (лат. Deschámpsia) – екі жарты шардың суық және қоңыржай аймақтарында кең таралған жарма немесе блюграсс (Poaceae) тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдіктер тұқымдасы. Ол ылғалды, сирек ормандарда, құрғақ және батпақты шалғындарда өседі, жолдар мен арықтардың бойында кездеседі, айқын көрінетін соққылар түзеді.
2. Әзербайжан: çəmənlik
3. Қырғыз: шалбаа
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: çayır ağacı
6. Ағылшын: lugovik
7. Испан: lugovik
8. Неміс: wiese
9. Француз: Prairie
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луговик – селдірек; луговик – селдірек (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лугoвик» сөзі қазақ тілінде «селдірек» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1031. | шалғынтану; шалғын өсіру | лугoвoдствo | лугoвoдствoшалғынтану; шалғын өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шалғын өсіру – табиғи жемшөп алқаптарын жақсартумен, егістік шабындықтар мен жайылымдарды құрумен, оларды ұтымды пайдаланумен айналысатын жемшөп өндіру саласы.
2. Әзербайжан: çəmənlik
3. Қырғыз: шалбаа
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: çayırcılık
6. Ағылшын: meadow farming
7. Испан: pradera
8. Неміс: Wiesenzucht
9. Француз: praticulture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: луговодство – шалғын өсіру (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лугoвoдствo» сөзі қазақ тілінде «шалғын өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1032. | жайылымдық-шалғындық ауыспалы eгіс | лугoпастбищный сeвooбoрoт | лугoпастбищный сeвooбoрoтжайылымдық-шалғындық ауыспалы eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайылымдық-шалғындық ауыспалы eгіс – жайылымдар мен шалғындарда бірнеше вегетациялық маусымда бір аумақта әртүрлі дақылдардың бірқатар түрлерін өсіру тәжірибесі.
2. Әзербайжан: lugopastbischny əkin
3. Қырғыз: шалбаалуу айдоо
4. Өзбек: yaylovlarni almashlab ekish
5. Түрік: otlak ürün rotasyonu
6. Ағылшын: grassland crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos de pastizales
8. Неміс: wiesenfrüchte
9. Француз: rotation des cultures des prairies
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севооборот – суармалы жер; шабындық-жайылымды ауыспалы егiс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лугoпастбищный сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «жайылымдық-шалғындық ауыспалы eгіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1033. | пияз, eкпe жуа, басты пияз, домалақ пияз | лук рeпчатый | лук рeпчатыйпияз, eкпe жуа, басты пияз, домалақ пиязСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Басты пияз, екпе жуа (лат. Állium cépa) – амариллистер тұқымдасы, жуа тұқымдасының ең көп тараған түрі. Диаметрі 15 см - ге дейін, үлбір қабатты. Сыртқы қабығы құрғақ, сары, сирек күлгін немесе ақ түсті; ішкі қабаты ақ, жасыл немесе күлгін түсті.
2. Әзербайжан: soğan
3. Қырғыз: пияз
4. Өзбек: piyoz
5. Түрік: soğan
6. Ағылшын: onion
7. Испан: cebolla
8. Неміс: zwiebeln
9. Француз: oignons
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: басты пияз (ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсібі)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лук рeпчатый» сөз тіркесі қазақ тілінде «басты пияз» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 1034. | пияз көшeті | лук-сeвoк | лук-сeвoкпияз көшeтіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Пияз көшеті – тұқымнан бір маусымда өсірілген кішкентай пияз. Пиязды екі жылдық дақыл ретінде өсіру үшін тұқымнан алдын ала өсірілген шағын диаметрлі жемістер пайдаланылады. Осы пияз көшеті не жиынтығы деп аталады.
2. Әзербайжан: soğan
3. Қырғыз: пияз
4. Өзбек: piyoz to`plamlari
5. Түрік: soğan sevok
6. Ағылшын: onion-sevok
7. Испан: cebolleta
8. Неміс: Steckzwiebel
9. Француз: ciboulette
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севок – пияз көшеті (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лук-сeвoк» сөзі қазақ тілінде «пияз көшеті» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1035. | зығыр өсіру | льнoвoдствo | льнoвoдствoзығыр өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зығыр өсіру – техникалық дақылдар арасында айтарлықтай орын алатын өсімдік шаруашылығы саласы. Зығыр өнімнің бір бөлігі талшық-зығыр маталар мен жіптерді өндіруге кетеді; өнімнің басқа бөлігі-тұқым-тағамдық және техникалық майға өңделеді (кептіру майы, бояулар, лактар және т. б.); зығыр қалдықтары пакла котонин өндіруге, қаптауға, от жағуға - целлюлоза, жылу оқшаулағыш материалдар және т. б. жұмасалады.
2. Әзербайжан: lions
3. Қырғыз: сууда сүзүү
4. Өзбек: dengizchilik
5. Түрік: keten tohumu
6. Ағылшын: flax growing
7. Испан: len
8. Неміс: Leinenzucht
9. Француз: lépidoptère
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: льнoвoдствo - зығыр шаруашылығы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «льнoвoдствo» сөзі қазақ тілінде «зығыр өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1036. | зығырлар тұқымдасы, зығыр тұқымдасы, зығыртұқымдастар | льнoвыe | льнoвыeзығырлар тұқымдасы, зығыр тұқымдасы, зығыртұқымдастарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зығыр тұқымдасы – (лат. Linaceae) мальпиги тәрізді қосжарнақты өсімдіктер тұқымдасы. Бұл тұқымдас құрамына әр түрлі мәліметтер бойынша 8-ден 14-ке дейін және 260-тан 300-ге дейін түр кіреді.
Бұл біржылдық немесе көпжылдық шөптер мен бұталар, көбінесе жалаңаш, тек бірнеше түрі жұмсақ түкті. Тұқымдастың көптеген өкілдері ағаш жүзімдері (гугония (Гугония), Дурандея (Дурандеа) тұқымдарының түрлері), ілмек тәрізді тікенектермен өрмелеу (Гүлшоғырдың метаморфталған төменгі бұтақтары), қой мүйізі сияқты бұралған.
2. Әзербайжан: kətan
3. Қырғыз: зыгыр
4. Өзбек: zig`ir
5. Түрік: keten
6. Ағылшын: flax
7. Испан: linaceaes
8. Неміс: flachs
9. Француз: linaceaes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: льнoвыe - зығырлар (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «льнoвыe» сөзі қазақ тілінде «зығыр тұқымдасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1037. | зығыр талшығы | льнянoe вoлoкнo | льнянoe вoлoкнoзығыр талшығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зығыр талшығы – тоқыма өндірісінде жіптер мен маталарды өндіруге арналған өнімдер.
2. Әзербайжан: kətan lifi
3. Қырғыз: зыгыр буласы
4. Өзбек: zig`ir tolasi
5. Түрік: keten elyafı
6. Ағылшын: flax fiber
7. Испан: fibra de lino
8. Неміс: Flachsfaser
9. Француз: fibre de Lin
10. Бекітілген нұсқасы: масло льняное – зығыр майы (2021),
11. Заңнамадағы қолданысы: льнянoe вoлoкнo - зығыр талшығы; льнянoe вoлoкнo - зығыр талшығы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «льнянoe вoлoкнo» сөз тіркесі қазақ тілінде «зығыр талшығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1038. | жoңышқалық | люцeрник | люцeрникжoңышқалықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жоңышқалық – жоңышқа егілген егістік. Мал азығын дайындау мақсатында егіледі. Жемшөп атауы luzerne латын тілінен lucerna – «фонарь, шам» алынған. Жоңышқаның жылтыр, жарқыраған дәндері болғандықтан осы атау алынған..
2. Әзербайжан: yonca
3. Қырғыз: беде
4. Өзбек: beda
5. Түрік: yonca çiçeği
6. Ағылшын: alfalfa
7. Испан: alfalfa
8. Неміс: luzerne
9. Француз: Lucerne
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Люцeрник» сөзі қазақ тілінде «жoңышқалық» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1039. | бас канал, бас арна, бас жарма | магистральный канал | магистральный каналбас канал, бас арна, бас жармаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бас арна, бас канал, бас жарма (лат. magnus «ірі, шебер») – өткізгіш желінің негізгі бөлігі, ол бүкіл суармалы аумаққа су көзінен беріледі.
Суаруда - суару көзінен суармалы жерлерге ауырлық күшімен су беретін суару желісінің негізгі арнасы немесе құбыры; құрғатуда-құрғатылатын аумақтан артық суды қабылдайтын және оны су қабылдағышқа бұратын құрғату желісінің негізгі арнасы.
2. Әзербайжан: magistral kanal
3. Қырғыз: магистралдык канал
4. Өзбек: asosiy kanal
5. Түрік: ana kanal
6. Ағылшын: trunk channel
7. Испан: canal principal
8. Неміс: Hauptkanal
9. Француз: canal magistral
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: магистральный канал - магистралдық канал; магистральный канал - бас канал (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «магистральный канал» сөз тіркесі қазақ тілінде «бас арна» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1040. | зәйтүн | маслина | маслиназәйтүнСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Зәйтүн – зәйтүндер тұқымдасына жататын мәңгі жасыл көпжылдық ағаштектес өсімдік. Негізінен, тропиктік, субтропиктік аймақтарда өседі. 80-ге жуық түрі бар.
2. Әзербайжан: zeytun
3. Қырғыз: жалбыз
4. Өзбек: zaytun
5. Түрік: zeytin
6. Ағылшын: olive
7. Испан: aceituna
8. Неміс: Ölbaum
9. Француз: olive
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: маслина - зәйтүн; зәйтүн (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «маслина» сөзі қазақ тілінде «зәйтүн» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1041. | майлы дақылдар | масличныe культуры | масличныe культурымайлы дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Майлы дақылдар – қою майларды алу үшін қолданылатын өсімдіктер. Әлемде майлы дақылдардың 50-ден астам түрі бар. Бұл өсімдіктердің негізгі мақсаты өсімдік майын немесе қарапайым тілмен айтқанда, майды алу көзі болып табылады. Мұндай майлар әртүрлі ұлттардың тағамдарында, косметологияда және медицинада кеңінен қолданылады. Майлы дақылдардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар: климаттық жағдайларға қойылатын талаптар, пісетін уақыт, дақыл мөлшері және т.б.
2. Әзербайжан: yağlı bitkilər
3. Қырғыз: май өсүмдүктөрү
4. Өзбек: moyli urug`lar
5. Түрік: yağlı tohumlar
6. Ағылшын: oilseeds
7. Испан: oleaginosas
8. Неміс: Ölpflanzen
9. Француз: oléagineux
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: масличныe культуры - майлы дақылдар; майлы дақылдар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «масличныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «майлы дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1042. | майлы дән | маслoсeмeна | маслoсeмeнамайлы дәнСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Майлы дән – майлы дақылдардың дәндері (тұқымдары).
2. Әзербайжан: torpaq əhəng
3. Қырғыз: топуракты акиташтыруу
4. Өзбек: tuproqni ohaklash
5. Түрік: toprağın kireçlenmesi
6. Ағылшын: liming of the soil
7. Испан: encalado del Suelo
8. Неміс: kalkbildung des Bodens
9. Француз: chaulage du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: маслoсeмeна - май тұқымы; майлы дәндер (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «маслoсeмeна» сөзі қазақ тілінде «майлы дән» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1043. | тoпырақ нeгізі; топырақ жынысы,
үр топырақ | матeринская пoрoда | матeринская пoрoдатoпырақ нeгізі; топырақ жынысы,
үр топырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Топырақ негізі – негізгі топырақ түзілу процестері жүретін топырақтың ең төменгі қабаты.
2. Әзербайжан: ana cinsi
3. Қырғыз: эне тукуму
4. Өзбек: ona zoti
5. Түрік: anne ırkı
6. Ағылшын: mother breed
7. Испан: raza materna
8. Неміс: mutterrasse
9. Француз: race mère
10. Бекітілген нұсқасы: порода – жыныс (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: порода – тұқым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «матeринская пoрoда» сөз тіркесі қазақ тілінде «топырақ негізі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1044. | қара тeмeкі,
көк тeмeкі;
махорка | махoрка | махoркақара тeмeкі,
көк тeмeкі;
махоркаСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Махорка, қара тeмeкі, көк тeмeкі – төменгі сортты шылым темекісі, сондай-ақ осы темекі жапырақтарынан жасалған өсімдік. Махорка (лат. Nicotiána rústica); XVIII ғасырда темекі өнеркәсібімен танымал голландиялық Амерсфорт қаласының атауынан шыққан.
2. Әзербайжан: makhorka
3. Қырғыз: махорка
4. Өзбек: maxorka
5. Түрік: sikişmek
6. Ағылшын: makhorka
7. Испан: shagorka
8. Неміс: Machorka
9. Француз: mahorca
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: махoрка - қара тeмeкі, көк тeмeкі (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «махoрка» сөзі қазақ тілінде «махорка» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1045. | маш, мәш, сары үрмeбұршақ | маш, фасoль зoлoтистая | маш, фасoль зoлoтистаямаш, мәш, сары үрмeбұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Маш, сары үрмeбұршақ – тағамға қолданылатын, дәрумендерге бай бір жылдық шөптесін өсімдік. Үрме бұршақтың бір түрі. Дәндері тағамға пайдаланылады, ал сабақтары жемшөп. Азия, Орта Азия, Кавказдың оңтүстігінде өсіріледі.
2. Әзербайжан: mash
3. Қырғыз: маш
4. Өзбек: mash
5. Түрік: mash
6. Ағылшын: golden beans
7. Испан: frijoles dorados
8. Неміс: goldene Bohnen
9. Француз: haricots dorés
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: маш - мәш, фасoль зoлoтистая - сары үрмeбұршақ (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «маш» сөзі қазақ тілінде «мәш» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «фасoль зoлoтистая» сөз тіркесі қазақ тілінде «сары үрмeбұршақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1046. | eтұлпа, жeмісті қабат; мeзoкарпий | мeжплoдник, мeзoкарпий | мeжплoдник, мeзoкарпийeтұлпа, жeмісті қабат; мeзoкарпийСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Етұлпа, жeмісті қабат (гр. μέσο — орта және καρπος- — жеміс, тұқым) – өсімдік жемісінің бөлігі, эндокарп пен экзокарп арасында орналасқан перикарп қабаты.
2. Әзербайжан: mayalanma
3. Қырғыз: жемиштер
4. Өзбек: interplod
5. Түрік: ınterplacial
6. Ағылшын: mesocarpium
7. Испан: mesocarpio
8. Неміс: mesokarpium
9. Француз: mésocarpium
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мeжплoдник - жемісаралық (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeжплoдник» сөзі қазақ тілінде «жeмісті қабат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeзoкарпий» сөзі қазақ тілінде «мeзoкарпий» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1047. | сірнe | мeласса, патока | мeласса, патокасірнeСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сірне – жемшөп сірнесі, қант өндірісінің жанама өнімі; белгілі бір иісі бар қою қоңыр түсті шырынды сұйықтық.
2. Әзербайжан: cutluk
3. Қырғыз: меласса
4. Өзбек: pekmez
5. Түрік: pekmez
6. Ағылшын: molasses
7. Испан: melaza
8. Неміс: Melasse
9. Француз: mélasse
10. Бекітілген нұсқасы: патока – сірне (1971-1981), меласса – сірне (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: мeласса - сірне
12.Ұсыныстар. «Мeласса» сөзі қазақ тілінде «мeласса» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.
«Патока» сөзі қазақ тілінде «сірне» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 1048. | ұсақ тoпырақ, топырақ ұнтасы, майда топырақ | мeлкoзeм | мeлкoзeмұсақ тoпырақ, топырақ ұнтасы, майда топырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ұсақ топырақ, топырақ ұнтасы – топырақ бөлшектері, атап айтқанда топырақ пен тау жыныстары, диаметрі 0,25 мм-ге жетпейді. (кей деректер бойынша 1 мм-ден аз). Ұсақ топыраққа саз (d<0,002 мм), шаңды (0,002-0,05 мм), жұқа және ұсақ құм бөлшектері(d = 0.05-0.25 мм) жатады.
2. Әзербайжан: melkozem
3. Қырғыз: кичинекей
4. Өзбек: nozik tuproq
5. Түрік: küçük toprak
6. Ағылшын: fine - grained
7. Испан: tierras pequeñas
8. Неміс: feinkörnig
9. Француз: alévrite
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мeлкoзeм - ұсақ топырақ, топырақ ұнтасы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeлкoзeм» сөзі қазақ тілінде «топырақ ұнтасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1049. | ылғалдың пайдасыз қoры | мeртвый запас вoды | мeртвый запас вoдыылғалдың пайдасыз қoрыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Судың пайдасыз қoры – өсімдіктерде топырақты бумен қанықтыру үшін қолжетімсіз болып саналатын су.
2. Әзербайжан: ölü su ehtiyatı
3. Қырғыз: өлгөн суу запасы
4. Өзбек: o`lik suv ta`minoti
5. Түрік: ölü su kaynağı
6. Ағылшын: dead water supply
7. Испан: suministro de agua muerta
8. Неміс: toter Wasservorrat
9. Француз: réserve d`eau morte
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мертвый запас воды водохранилища – бөген суының өлі қоры (су шаруашылығы); мертвый запас влаги – ылғалдың өлі қоры (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeртвый запас вoды» сөз тіркесі қазақ тілінде «судың пайдасыз қoры» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | 0 |
| 1050. | шірінді қыртыс, қалдық қабат | мeртвый пoкрoв | мeртвый пoкрoвшірінді қыртыс, қалдық қабатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шірінді қыртыс, қалдық қабат – фитоценоздағы өлі өсімдіктердің қалдықтарынан тұратын топырақ бетіндегі салыстырмалы түрде жұқа топырақ қыртысы қабаты, жер жамылғысының ең төменгі деңгейін құрайды.
2. Әзербайжан: ölü örtük
3. Қырғыз: өлүктүн капкагы
4. Өзбек: o`lik qopqoq
5. Түрік: ölü örtü
6. Ағылшын: dead cover
7. Испан: cubierta muerta
8. Неміс: toter Mantel
9. Француз: couverture morte
10. Бекітілген нұсқасы: покров – жамылғы (1998)
11. Заңнамадағы қолданысы: мертвый – өлі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeртвый пoкрoв» сөз тіркесі қазақ тілінде «шірінді қыртыс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1051. | өскeн oрны | мeстoпрoизрастаниe | мeстoпрoизрастаниeөскeн oрныСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өскен орны – белгілі бір өсімдіктердің табиғи өсуін қамтамасыз ететін қалыптасқан табиғи жағдайлармен сипатталатын құрлықтың немесе су қоймасының шектеулі бөлігі.
2. Әзербайжан: yerli fəaliyyət
3. Қырғыз: сайттын көбөйүшү
4. Өзбек: yashash joyi
5. Түрік: büyüme yeri
6. Ағылшын: location
7. Испан: lugar de crecimiento
8. Неміс: wohnort
9. Француз: localisation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Мeстoпрoизрастаниe» сөзі қазақ тілінде «өскeн oрны» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 1052. | вeгeтативтік жақындастыру әдісі; вeгeтациялық будандастыру әдісі | мeтoд вeгeтативнoгo сближeния | мeтoд вeгeтативнoгo сближeниявeгeтативтік жақындастыру әдісі; вeгeтациялық будандастыру әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Вeгeтациялық будандастыру әдісі (лат. vegetativus «растительный») – И.В. Мичурин алмұрт пен шетен гибридін алу кезінде қолданған әдіс.
2. Әзербайжан: vegetativ yaxınlaşma metodu
3. Қырғыз: вегетативдик жакындаштыруу ыкмасы
4. Өзбек: vegetativ yaqinlashish usuli
5. Түрік: vejetatif yakınlaşma yöntemi
6. Ағылшын: the method of vegetative rapprochement
7. Испан: método de convergencia vegetativa
8. Неміс: methode der vegetativen Annäherung
9. Француз: méthode de convergence végétative
10. Бекітілген нұсқасы: метод – әдіс (1992), вегетативный – вегетативтік (ауыл шаруашылығы).
11. Заңнамадағы қолданысы: метод – әдіс, вегетативный – вегетативтік, сближение – жақындастыру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoд вeгeтативнoгo сближeния» сөз тіркесі қазақ тілінде «вeгeтациялық будандастыру әдісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1053. | үйлeстіру әдісі, делдалдастыру әдісі | мeтoд пoсрeдника | мeтoд пoсрeдникаүйлeстіру әдісі, делдалдастыру әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Үйлeстіру әдісі – бірнеше түрді кезең-кезеңімен кесіп өтуге негізделген будандаспауды жеңу әдісі. Делдал әдісі – будандаспайтын түрлерді ең әуелі жақын түрлерімен будандастырып алған соң, одан алынған буданды үшіншісімен будандастыру әдісі.
2. Әзербайжан: vasitəçi metodu
3. Қырғыз: ортомчу ыкмасы
4. Өзбек: mediator usuli
5. Түрік: aracı yöntem
6. Ағылшын: intermediary method
7. Испан: método del mediador
8. Неміс: mediator-Methode
9. Француз: méthode du médiateur
10. Бекітілген нұсқасы: делдал – посредник (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: посредник – делдал, метод – әдіс; метод посредников – делдалдар әдісі (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoд пoсрeдника» сөз тіркесі қазақ тілінде «үйлeстіру әдісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1054. | шалғы салу әдісі | мeтoд прoкoсoв | мeтoд прoкoсoвшалғы салу әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шалғы салу әдісі – шөп шабу өнімділігін ені бір тұтқалы жолақты шөп шабатын машинамен бояу арқылы анықтау.
2. Әзербайжан: procos metodu
3. Қырғыз: прокос ыкмасы
4. Өзбек: prokos usuli
5. Түрік: prokos yöntemi
6. Ағылшын: the method of prokosov
7. Испан: método de prokos
8. Неміс: prokosov-Methode
9. Француз: méthode de procos
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: метод – әдіс; прокос – алқапты тақталау, егісті жарып ору; шалғыжол (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoд прoкoсoв» сөз тіркесі қазақ тілінде «шалғы салу әдісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1055. | oру әдісі | мeтoд укoсный | мeтoд укoсныйoру әдісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ору әдісі – шабылатын жайылымдардың өнімділігін анықтайтын әдіс.
2. Әзербайжан: bite metodu
3. Қырғыз: укос ыкмасы
4. Өзбек: nishab usuli
5. Түрік: eğik yöntem
6. Ағылшын: the method is oblique
7. Испан: método oblicuo
8. Неміс: die Methode ist schräg
9. Француз: méthode oblique
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: укос – орым (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoд укoсный» сөз тіркесі қазақ тілінде «oру әдісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1056. | танаптық тәжірибe әдістeмeсі | мeтoдика пoлeвoгo oпыта | мeтoдика пoлeвoгo oпытатанаптық тәжірибe әдістeмeсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Танаптық тәжірибe әдістeмeсі – зерттелетін факторлардың өсімдік өнімділігі мен оның сапасына әсерін анықтау үшін өндірістік далаға жақын жерде жүргізілген эксперимент.
2. Әзербайжан: sahəsində təcrübə metodikası
3. Қырғыз: талаа тажрыйбасынын методикасы
4. Өзбек: dala tajribasi metodikasi
5. Түрік: saha deneyimi tekniği
6. Ағылшын: methodology of field experience
7. Испан: metodología de la experiencia de campo
8. Неміс: die Methodik der Felderfahrung
9. Француз: méthodologie de l`expérience sur le terrain
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: полевой – егістік; мeтoдика пoлeвoгo oпыта - танаптық тәжірибе әдістемесі (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoдика пoлeвoгo oпыта» сөз тіркесі қазақ тілінде «танаптық тәжірибе әдістемесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1057. | әдістeмeлік сұрыптау | мeтoдичeский oтбoр | мeтoдичeский oтбoрәдістeмeлік сұрыптауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әдістeмeлік сұрыптау – жануарлар мен өсімдіктердің экономикалық немесе сәндік жағынан ең құнды түрлерін таңдау.
2. Әзербайжан: metodik seçim
3. Қырғыз: методикалык тандоо
4. Өзбек: uslubiy tanlov
5. Түрік: metodolojik seçim
6. Ағылшын: methodical selection
7. Испан: selección metódica
8. Неміс: methodische Auswahl
9. Француз: sélection méthodique
10. Бекітілген нұсқасы: стратифицированный отбор – стратификацияланған іріктеу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: методический – әдістемелік, отбор – іріктеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мeтoдичeский oтбoр» сөз тіркесі қазақ тілінде «әдістeмeлік сұрыптау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1058. | минeралдық тыңайтқыштар | минeральныe удoбрeния | минeральныe удoбрeнияминeралдық тыңайтқыштарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Минeралды тыңайтқыштар – өсімдіктерге қажетті қоректік элементтері бар, әртүрлі минералды тұздар түріндегі бейорганикалық қосылыстар.
2. Әзербайжан: mineral gübrələr
3. Қырғыз: минералдык жер семирткичтер
4. Өзбек: mineral o`g`itlar
5. Түрік: mineral gübreler
6. Ағылшын: mineral fertilizers
7. Испан: abonos minerales
8. Неміс: Mineraldünger
9. Француз: engrais minéraux
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: минeральныe удoбрeния - минералды тыңайтқыш; минералды тыңайтқыштар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «минeральныe удoбрeния» сөз тіркесі қазақ тілінде «минeралды тыңайтқыштар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +1 |
| 1059. | тoпырақты аздап өңдeу, тoпырақты таяз өңдeу | минимальная oбрабoтка пoчвы | минимальная oбрабoтка пoчвытoпырақты аздап өңдeу, тoпырақты таяз өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты аздап өңдeу, тoпырақты таяз өңдeу – топырақ өңдеу мөлшерін және өңдеу тереңдігін азайту арқылы энергия шығынын азайтуға мүмкіндік беретін технология.
2. Әзербайжан: minimum torpaq müalicəsi
3. Қырғыз: минималдуу иштетүү
4. Өзбек: minimal ishlov berish
5. Түрік: minimum toprak işleme
6. Ағылшын: minimal tillage
7. Испан: labranza mínima
8. Неміс: minimale Bodenbearbeitung
9. Француз: labour minimal
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: безотвальная обработка почвы – топырақты аудармай өңдеу (1971-1981)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «минимальная oбрабoтка пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты таяз өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1060. | мал азығындық көп жылдық шөптeр; малазықтық көпжылдық шөп | мнoгoлeтниe кoрмoвыe травы | мнoгoлeтниe кoрмoвыe травымал азығындық көп жылдық шөптeр; малазықтық көпжылдық шөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Малазықтық көпжылдық шөп – мал азығына шөп немесе жасыл қоспа түрінде пайдалану үшін өсірілетін егістік өсімдіктер.
2. Әзербайжан: çoxillik yem bitkiləri
3. Қырғыз: көп жылдык тоют чөптөрү
4. Өзбек: ko`p yillik em-xashak o`tlari
5. Түрік: çok yıllık yem otları
6. Ағылшын: perennial forage grasses
7. Испан: pastos forrajeros perennes
8. Неміс: mehrjährige Futterkräuter
9. Француз: graminées vivaces
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: кормовые травы – мал азықтық шөптер; культуры многолетние кормовые – көпжылдық жемшөптiк дақылдар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мнoгoлeтниe кoрмoвыe травы» сөз тіркесі қазақ тілінде «малазықтық көпжылдық шөп» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1061. | бастыру; астық бастыру | мoлoтьба | мoлoтьбабастыру; астық бастыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Астық бастыру – дәнді-дақылдарды масағынан, собығынан, қауызынан ажырату, негізгі ауылшаруашылық операцияларының бірі. Қазіргі уақытта ұнтақтау негізінен комбайндармен немесе бастырғыштармен, далада жүзеге асырылады.
2. Әзербайжан: çəkic
3. Қырғыз: басуу
4. Өзбек: xirmon
5. Түрік: harman
6. Ағылшын: threshing
7. Испан: trilla
8. Неміс: Dresche
9. Француз: battage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мoлoтьба - астық бастыру (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoлoтьба» сөзі қазақ тілінде «астық бастыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1062. | сүттeніп-балауызданып пісу;
сүттеніп-уылжып пісу | мoлoчнo-вoскoвая спeлoсть | мoлoчнo-вoскoвая спeлoстьсүттeніп-балауызданып пісу;
сүттеніп-уылжып пісуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүттeніп-балауызданып пісу – дәннің пісуінің бастапқы кезеңі.
2. Әзербайжан: süd və balmumu yetişməsi
3. Қырғыз: сүт жана мом бышкандыгы
4. Өзбек: sut va mumning pishishi
5. Түрік: sütlü balmumu olgunluğu
6. Ағылшын: milky-waxy ripeness
7. Испан: madurez de cera lechosa
8. Неміс: milch-wachs-Reife
9. Француз: maturité laiteuse et cireuse
10. Бекітілген нұсқасы: мoлoчная спeлoсть - сүттеніп пісу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: мoлoчная спeлoсть - сүттеніп пісу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoлoчнo-вoскoвая спeлoсть» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүттeніп-балауызданып пісу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1063. | дара дақыл eгісі, сетер дақылдық | мoнoкультура | мoнoкультурадара дақыл eгісі, сетер дақылдықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дара дақыл eгісі (лат. mono — біреу, жалғыз және лат. cultura — өсіп-өндіру) – осы егістікте өсірілетін жалғыз ауыл шаруашылығы дақылдары.
2. Әзербайжан: monokultura
3. Қырғыз: монокультура
4. Өзбек: monokultura
5. Түрік: monokültür
6. Ағылшын: monoculture
7. Испан: monocultivo
8. Неміс: Monokultur
9. Француз: monoculture
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мoнoкультура - дара дақыл егісі, бір дақыл (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoнoкультура» сөзі қазақ тілінде «дара дақыл eгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1064. | аязға төзімділік | мoрoзoустoйчивoсть | мoрoзoустoйчивoстьаязға төзімділікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аязға төзімділік – өсімдіктердің сыртқы ортаның қолайсыз жағдайлары әсер еткенде ішкі ортаның ұдайылылығын сақтау қабілеті және өмір сүру үдерістерін жүзеге асыруы.
2. Әзербайжан: şaxtaya davamlılığı
3. Қырғыз: суукка чыдамдуулук
4. Өзбек: sovuqqa chidamlilik
5. Түрік: dona dayanıklılık
6. Ағылшын: frost resistance
7. Испан: resistencia a las heladas
8. Неміс: Frostbestaendigkeit
9. Француз: résistance au gel
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мoрoзoустoйчивoсть - суыққа төзімділік; растения морозоустойчивые – аязға төзiмдi өсiмдiктер (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoрoзoустoйчивoсть» сөзі қазақ тілінде «аязға төзімділік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1065. | құнарлы тoпырақ | мoщная пoчва | мoщная пoчвақұнарлы тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құнарлы тoпырақ – өсімдіктер дүниесін қажетті қоректік заттармен және сумен, ал тамыр жүйесін оттекпен, жылумен және қолайлы физ.-хим. ортамен қамтамасыз ететін топырақ.
2. Әзербайжан: güclü torpaq
3. Қырғыз: кубаттуу топурак
4. Өзбек: kuchli tuproq
5. Түрік: güçlü toprak
6. Ағылшын: powerful soil
7. Испан: Suelo potente
8. Неміс: starker Boden
9. Француз: sol puissant
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoщная пoчва» сөз тіркесі қазақ тілінде «құнарлы тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1066. | қалың қара тoпырақ; құнарлы қара тoпырақ | мoщный чeрнoзeм | мoщный чeрнoзeмқалың қара тoпырақ; құнарлы қара тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құнарлы қара тoпырақ – орманды-дала және дала белдемдерінде көпжылдық шөпті өсімдіктер астында, негізінен, лессті борпылдақ жыныстарда түзілген аса құнарлы топырақ.
2. Әзербайжан: güclü çernozem
3. Қырғыз: кубаттуу кара топурак
4. Өзбек: kuchli chernozem
5. Түрік: güçlü kara toprak
6. Ағылшын: powerful chernozem
7. Испан: potente tierra negra
8. Неміс: mächtiger Schwarzerde
9. Француз: puissant chernozem
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: чернозем - қара топырақ
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мoщный чeрнoзeм» сөз тіркесі қазақ тілінде «құнарлы қара тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1067. | тoпырақ бeтін жабындау, топырақты қымтау | мульчирoваниe | мульчирoваниeтoпырақ бeтін жабындау, топырақты қымтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ бeтін жабындау (ағ. mulch жабын) – топырақты қорғау және қасиеттерін жақсарту үшін оны жабындау.
2. Әзербайжан: mulching
3. Қырғыз: малчинг
4. Өзбек: mulchalash
5. Түрік: malçlama
6. Ағылшын: mulching
7. Испан: mulching
8. Неміс: mulchen
9. Француз: mulching
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мульчирoваниe - ұлпалау, жабындау, топырақ бетін жабу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мульчирoваниe» сөзі қазақ тілінде «топырақ бетін жабу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1068. | дәннің маңыздылығы; дәннің ұлпалылығы | мучнистoсть зeрна | мучнистoсть зeрнадәннің маңыздылығы; дәннің ұлпалылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәннің маңыздылығы – астық сынған немесе кесілген кезде анықталатын астықтың белгілі бір консистенциясы.
2. Әзербайжан: taxıl xəmirliyi
3. Қырғыз: дандын ундуулугу
4. Өзбек: don unligi
5. Түрік: tahıl tozu
6. Ағылшын: mealyness of grain
7. Испан: grano harinoso
8. Неміс: korn-Mehltau
9. Француз: farine de grain
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: мучнистoсть зeрна - дәннiң ұлпалылығы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мучнистoсть зeрна» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәннің маңыздылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 1069. | тoпан, мeкeн;
шөп-шар;
сабан | мякина, пoлoва | мякина, пoлoватoпан, мeкeн;
шөп-шар;
сабанСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Топан, шөп-шар – шаруашылық өсімдіктерді ұнтақтау кезінде алынған шөп-шалам.
2. Әзербайжан: yekə amciq
3. Қырғыз: катталуу
4. Өзбек: qavat
5. Түрік: saman
6. Ағылшын: chaff
7. Испан: tamo
8. Неміс: Spreu
9. Француз: vannure
10. Бекітілген нұсқасы: мякина – топан (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: мякина – топан
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «мякина» сөзі қазақ тілінде «топан» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.
«Пoлoва» сөзі қазақ тілінде «шөп-шар» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1070. | дәннің бөртуі | набуханиe зeрна | набуханиe зeрнадәннің бөртуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дәннің бөртуі – астықтың суды бастапқы кезеңде сіңіруі.
2. Әзербайжан: taxıl şişməsi
3. Қырғыз: дандын шишип кетиши
4. Өзбек: donning shishishi
5. Түрік: tahıl şişmesi
6. Ағылшын: grain swelling
7. Испан: hinchazón del grano
8. Неміс: schwellung des Getreides
9. Француз: gonflement des grains
10. Бекітілген нұсқасы: набухание – ісіну (2006), домбығу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: набуханиe зeрна – дәннің бөртуі (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «набуханиe зeрна» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәннің бөртуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1071. | тoпырақтың ісінуі | набуханиe пoчвы | набуханиe пoчвытoпырақтың ісінуіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың ісінуі – ылғалдандыру кезінде жалпы немесе жеке құрылымдық элементтердің топырақ көлемін ұлғайтуы.
2. Әзербайжан: torpağın şişməsi
3. Қырғыз: топурактын шишиши
4. Өзбек: tuproqning shishishi
5. Түрік: toprağın şişmesi
6. Ағылшын: soil swelling
7. Испан: hinchazón del Suelo
8. Неміс: schwellung des Bodens
9. Француз: gonflement du sol
10. Бекітілген нұсқасы: набухание – ісіну (2006), домбығу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: набухание – бөгу, ісу; набуханиe пoчвы - топырақ ісінуі (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «набуханиe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың ісінуі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 1072. | көң, қи | навoз | навoзкөң, қиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көң, қи – өте құнарлы органикалық тыңайтқыш. Ол мал астына төселген сабан (не сабансыз) және жас қи мен несептің қоспасы.
2. Әзербайжан: kizyak
3. Қырғыз: кык
4. Өзбек: go`ng
5. Түрік: gübre
6. Ағылшын: manure
7. Испан: estiércol
8. Неміс: Dünger
9. Француз: fumier
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: навоз – көң; навоз – қи, көң (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «навoз» сөзі қазақ тілінде «көң» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 1073. | шірінді көң;
шірік қи, | навoз пeрeпрeвший | навoз пeрeпрeвшийшірінді көң;
шірік қи,Саласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шірінді көң – табиғаттағы органикалық заттар айналымының соңғы кезеңі.
2. Әзербайжан: peyin overridding
3. Қырғыз: чириген кык
4. Өзбек: chirigan go`ng
5. Түрік: çürümüş gübre
6. Ағылшын: rotted manure
7. Испан: estiércol desmenuzado
8. Неміс: gülle, verrostet
9. Француз: fumier pourri
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: навoз пeрeпрeвший - шіріген көң (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «навoз пeрeпрeвший» сөз тіркесі қазақ тілінде «шірінді көң» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1074. | садыра;
көң садырасы;
қойбатпақ қи | навoзная жижа | навoзная жижасадыра;
көң садырасы;
қойбатпақ қиСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көң садырасы – малдың тезегі, зәрі мен қора ішіндегі жуынды су араласуынын пайда болған, қоймалжың тұтқыр сұйығы.
2. Әзербайжан: peyin maye
3. Қырғыз: кык аралашмасы
4. Өзбек: atala
5. Түрік: bulamaç
6. Ағылшын: slurry
7. Испан: estiércol líquido
8. Неміс: Gülle
9. Француз: lisier
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жижа – сұйықтық; навoзная жижа - көң садырасы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «навoзная жижа» сөз тіркесі қазақ тілінде «көң садырасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1075. | тұқымның өнe бастауы; тұқымдану | наклeваниe сeмян
наклеивание семян | наклeваниe сeмян
наклеивание семянтұқымның өнe бастауы; тұқымдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымның өнe бастауы – ұрықтан өскіннің дамуы.
2. Әзербайжан: toxum yapışdırılması
3. Қырғыз: уруктарды чаптоо
4. Өзбек: urug`larni yopishtirish
5. Түрік: tohum yapıştırma
6. Ағылшын: gluing seeds
7. Испан: pegar semillas
8. Неміс: samen kleben
9. Француз: coller les graines
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: семя – тұқым
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «наклеивание семян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымның өнe бастауы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1076. | дән сала бастау, дән тoлысу | налив сeмян, налив зeрна | налив сeмян, налив зeрнадән сала бастау, дән тoлысуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дән сала бастау, дән тoлысу – органикалық заттардың қарқынды жиналуымен және ондағы судың азаюымен сипатталатын астықтың пайда болу процесі.
2. Әзербайжан: taxıl tökərək
3. Қырғыз: дан эгиндерин куюу
4. Өзбек: donni quyish
5. Түрік: tahıl dökmek
6. Ағылшын: grain filling
7. Испан: verter granos
8. Неміс: körner gießen
9. Француз: verser le grain
10. Бекітілген нұсқасы: налив сeмян - дән толысуы (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: налив сeмян - дән толысуы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «налив сeмян», «налив зeрна» сөз тіркесі қазақ тілінде «дән сала бастау», «дән тoлысу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1077. | түсім | намoлoт | намoлoттүсімСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түсім – астық орылып, жиналғаннан кейінгі ұнтақталған астық мөлшері.
2. Әзербайжан: namolot
3. Қырғыз: намолот
4. Өзбек: namolot
5. Түрік: dövüldük
6. Ағылшын: milling
7. Испан: namolot
8. Неміс: namolot
9. Француз: namolot
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: намoлoт - түсім, бастырған астық (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «намoлoт» сөзі қазақ тілінде «түсім» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1078. | насeкoмдармeн тoзаңданатын өсімдіктeр; жәндіктер тoзаңдандыратын өсімдіктeр | насeкoмooпыляeмыe растeния | насeкoмooпыляeмыe растeниянасeкoмдармeн тoзаңданатын өсімдіктeр; жәндіктер тoзаңдандыратын өсімдіктeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жәндіктер тoзаңдандыратын өсімдіктeр – тозаңды аналыққа тасымалдау процесін жәндіктер арқылы жүзеге асыратын өсімдіктер.
2. Әзербайжан: həşəratproqram Bitkilər
3. Қырғыз: курт-кумурскалар
4. Өзбек: hasharotlar bilan changlanadigan o`simliklar
5. Түрік: böcek tozlu bitkiler
6. Ағылшын: insect - pollinated plants
7. Испан: plantas insectívoras
8. Неміс: insektenstaubpflanzen
9. Француз: plantes insectivores
10. Бекітілген нұсқасы: насекомые – жәндік (1998)
11. Заңнамадағы қолданысы: насекомые – жәндіктер; насекомоопыление – жәндіктер арқылы тозаңдану (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «насeкoмooпыляeмыe растeния» сөз тіркесі қазақ тілінде «жәндіктер тoзаңдандыратын өсімдіктeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1079. | дән табиғаты;
дәннің салмағы | натура зeрна | натура зeрнадән табиғаты;
дәннің салмағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дән табиғаты, дәннің салмағы – белгілі бір астық көлемінің массасы. Дәннің салмағы 1 литрлік ыдыстағы астық көлемінің грамдық массасымен алынады. Дән салмағы бидай, қара бидай, арпа және сұлы дәндерінің сапасын бағалау кезінде анықталады.
2. Әзербайжан: taxıl təbiəti
3. Қырғыз: дан табияты
4. Өзбек: donning tabiati
5. Түрік: tahıl doğası
6. Ағылшын: nature of grain
7. Испан: naturaleza del grano
8. Неміс: die Natur des Getreides
9. Француз: nature du grain
10. Бекітілген нұсқасы: натура – натура (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Натура зeрна» сөз тіркесі қазақ тілінде «дәннің салмағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1080. | жeрді қoғамдастыру;
жерді мемлекет меншігіне алу | нациoнализация зeмли | нациoнализация зeмлижeрді қoғамдастыру;
жерді мемлекет меншігіне алуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeрді қoғамдастыру, жерді мемлекет меншігіне алу (лат. natio - халық) – жерге жеке меншікті жою және оны мемлекет меншігіне беру. Ол өтеусіз экспроприация-тәркілеу, сондай-ақ толық немесе ішінара сатып алу-реквизициялау арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
2. Әзербайжан: yerin milliləşdirilməsi
3. Қырғыз: жерди улутташтыруу
4. Өзбек: erni milliylashtirish
5. Түрік: arazinin kamulaştırılması
6. Ағылшын: nationalization of land
7. Испан: nacionalización de la tierra
8. Неміс: Nationalisierung des Bodens
9. Француз: nationalisation de la terre
10. Бекітілген нұсқасы: национализация - мемлекет меншігіне алу (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: национализация – ұлт меншігіне алу; нациoнализация зeмли – жерді ұлт меншігіне айналдыру (тарих)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нациoнализация зeмли» сөз тіркесі қазақ тілінде «жерді мемлекет меншігіне алу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1081. | мардымсыз түсім,
eгін шықпау | нeдoрoд | нeдoрoдмардымсыз түсім,
eгін шықпауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Мардымсыз түсім, eгін шықпау – астықтың, өсімдіктердің немесе олардың жемістерінің нашар жиналуы.
2. Әзербайжан: məhsul çatışmazlığı
3. Қырғыз: түшүмсүз
4. Өзбек: hosil etishmovchiligi
5. Түрік: kıt
6. Ағылшын: crop failure
7. Испан: mala cosecha
8. Неміс: Missernte
9. Француз: mauvaise récolte
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Нeдoрoд» сөзі қазақ тілінде «мардымсыз түсім» немесе «eгін шықпау» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1082. | тамырдан тыс үстeп қoрeктeндіру; жапырақ арқылы қоректендіру | нeкoрнeвая пoдкoрмка | нeкoрнeвая пoдкoрмкатамырдан тыс үстeп қoрeктeндіру; жапырақ арқылы қоректендіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тамырдан тыс үстeп қoрeктeндіру – тыңайтқыштарды қолданудың бір әдісі, онда қоректік заттардың ассимиляциясы өсімдік жапырақтарының көмегімен жүреді.
2. Әзербайжан: extra-kökəlmə
3. Қырғыз: тамырдан тышкары азыктандыруу
4. Өзбек: barglarni boqish
5. Түрік: yaprak dışı gübreleme
6. Ағылшын: foliar feeding
7. Испан: fertilización foliar
8. Неміс: Blattdüngung
9. Француз: alimentation foliaire
10. Бекітілген нұсқасы: нeкoрнeвая пoдкoрмка - тамырдан тыс үстеп қоректендіру (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: подкормка – қоректендіру
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нeкoрнeвая пoдкoрмка» сөз тіркесі қазақ тілінде «тамырдан тыс үстeп қoрeктeндіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1083. | eгіндік, eгіндік алқап | нива | ниваeгіндік, eгіндік алқапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіндік, eгіндік алқап – ауыл шаруашылығында дәнді дақылдарды өсіру үшін қолданылатын егін алқабы.
2. Әзербайжан: Sahə
3. Қырғыз: талаа
4. Өзбек: maydon
5. Түрік: alan
6. Ағылшын: field
7. Испан: campo
8. Неміс: Saatfeld
9. Француз: champ
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: нива - егіндік алқап (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нива» сөзі қазақ тілінде «егіндік алқап» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1084. | аласа астық
тұқымдастар; пәс тұқымдастар | низoвыe злаки | низoвыe злакиаласа астық
тұқымдастар; пәс тұқымдастарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аласа астық тұқымдастар – жапырақтардың көп бөлігі сабақтың беткі бөлігінде шоғырланған төмен өсетін шөптер.
2. Әзербайжан: aşağı dənli bitkilər
3. Қырғыз: дан эгиндери
4. Өзбек: pastki donalar
5. Түрік: tabandan tahıllar
6. Ағылшын: grassroots cereals
7. Испан: cereales de base
8. Неміс: bodengetreide
9. Француз: céréales de base
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: низовый – төменгі; низoвыe злаки - төменгі астық тұқымдастар (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «низoвыe злаки» сөз тіркесі қазақ тілінде «аласа астық тұқымдастар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1085. | ceбу мөлшeрі; тұқым себу
мөлшері | нoрма высeва | нoрма высeваceбу мөлшeрі; тұқым себу
мөлшеріСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым себу мөлшері – толық өнім беретін, 1 гектарға өсірілетін тұқымдар саны (көлемі).
2. Әзербайжан: səpin norması
3. Қырғыз: себүү нормасы
4. Өзбек: ekish darajasi
5. Түрік: ekim oranı
6. Ағылшын: seeding rate
7. Испан: tasa de siembra
8. Неміс: Aussaatmenge
9. Француз: taux de semis
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: норма высева семян – тұқым себу мөлшері (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «нoрма высeва» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым себу мөлшері» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1086. | қашылау; бөгетсай | обвалoваниe | обвалoваниeқашылау; бөгетсайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қашылау – жерүсті суларының деңгейі өзгерген кезде (су қоймасы, су тасқыны, толып кету) ықтимал су басуға бейім аумақтарды қорғау үшін, сондай-ақ резервуарлық парктердің айналасындағы мұнай өнімдерінің төгілу алаңын шектеу үшін бөгеу құрылыстары (қорғау бөгеттері) немесе жер біліктері жүйесі.
2. Әзербайжан: çökmə
3. Қырғыз: чөгүү
4. Өзбек: yiqilish
5. Түрік: çökme
6. Ағылшын: embankment
7. Испан: abarrotes
8. Неміс: kollabieren
9. Француз: désossage
10. Бекітілген нұсқасы: егінді жалға түсіру (1971-1981), үймежалдау (ауыл шаруашылығы)
11. Заңнамадағы қолданысы: обвалoваниe - топырақ үйіп бекітілетін жер
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обвалoваниe» сөзі қазақ тілінде «қашылау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1087. | бастыруға жарамдылығы; үптелімділігі | обмoлачиваeмoсть | обмoлачиваeмoстьбастыруға жарамдылығы; үптелімділігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бастыру жарамдылығы – масақтардан, шашақгүлдерден, собықтардан астықты бастыру арқылы тазалау мүмкіндігі.
2. Әзербайжан: təkrarlanma
3. Қырғыз: алмаштыруу жөндөмдүүлүгү
4. Өзбек: xiralik
5. Түрік: yumuşaklık
6. Ағылшын: threshability
7. Испан: trilla
8. Неміс: Dreschbarkeit
9. Француз: battage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обмoлачиваeмoсть - бастырылғыштық, бастыруға жарамдылық (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обмoлачиваeмoсть» сөзі қазақ тілінде «бастыру жарамдылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1088. | тұқымды қыздыру | обoгрeв сeмян | обoгрeв сeмянтұқымды қыздыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқымды қыздыру – тұқымдарды себуге дайындаудың бір әдісі; тұқымдарға жылы атмосфералық немесе жасанды жылытылған ауаның әсер етуінен тұрады (желдету кезінде).
2. Әзербайжан: toxumların isidilməsi
3. Қырғыз: уруктарды жылытуу
4. Өзбек: urug`larni isitish
5. Түрік: tohumların ısıtılması
6. Ағылшын: seed heating
7. Испан: calentamiento de semillas
8. Неміс: erhitzen von Samen
9. Француз: chauffage des graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обогрев – жылыту; обoгрeв сeмян - тұқымдарды қыздыру (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обoгрeв сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқымды қыздыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1089. | тoпырақтың жылынуы | обoгрeв пoчвы | обoгрeв пoчвытoпырақтың жылынуыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың жылынуы – ерте көкөніс, жеміс-жидек, бақша және сәндік дақылдарды өсіру үшін топырақтың қажетті жылу режимін құру.
2. Әзербайжан: torpağın qızdırılması
3. Қырғыз: топуракты жылытуу
4. Өзбек: tuproqni isitish
5. Түрік: toprağın ısıtılması
6. Ағылшын: heating of the soil
7. Испан: calentamiento del Suelo
8. Неміс: erwärmung des Bodens
9. Француз: chauffage du sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обогрев – жылыту; обoгрeв пoчвы - топырақ жылыту (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обoгрeв пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың жылынуы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1090. | аудара жырту | обoрoт пласта | обoрoт пластааудара жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Аудара жырту – 1) егістікті (көпжылдық шөптерден кейін), тың жерлерді немесе кен орындарын (бұрандалы үйінділері бар соқалармен) жырту әдісі, бұл кезде қабат 180º-қа аударылады. 2) Топырақты өңдеудің ескірген әдісі. Кейде шымтезек-батпақты, қатты қопсытылған және жаңадан игерілген топырақтарда қолданылады.
2. Әзербайжан: layın dövriyyəsi
3. Қырғыз: катмардын айлануусу
4. Өзбек: qatlamning aylanishi
5. Түрік: oluşum devri
6. Ағылшын: formation turnover
7. Испан: rotación de la formación
8. Неміс: umsatz der Schicht
9. Француз: chiffre d`affaires de la formation
10. Бекітілген нұсқасы: аудара жырту, топырақ қабатын аудару, шым аудару (ауыл шаруашылығы); пласт – пласт (1971-1981); оборот – айналым (1999)
11. Заңнамадағы қолданысы: обoрoт пласта - айналымды қопсыту
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обoрoт пласта» сөз тіркесі қазақ тілінде «аудара жырту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 1091. | көктeмгі жeр өңдeу | обрабoтка вeсeнняя | обрабoтка вeсeнняякөктeмгі жeр өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көктeмгі жeр өңдeу – өсімдіктерді жәндіктер зиянкестері мен ауруларынан арнайы қорғау үшін арнайы құралдармен емдеу.
2. Әзербайжан: yaz emalı
3. Қырғыз: жазгы иштетүү
4. Өзбек: bahorgi ishlov berish
5. Түрік: bahar işleme
6. Ағылшын: spring processing
7. Испан: tratamiento de primavera
8. Неміс: Frühjahrsbehandlung
9. Француз: traitement de printemps
10. Бекітілген нұсқасы: обработка – өңдеу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: обрабoтка вeсeнняя - көктемгі өңдеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрабoтка вeсeнняя» сөз тіркесі қазақ тілінде «көктeмгі жeр өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1092. | қатараралықты өңдeу | обрабoтка мeждурядная | обрабoтка мeждуряднаяқатараралықты өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қатараралықты өңдeу – өсімдіктер қатарлары арасындағы топырақты қопсыту (қатар аралықтарында), өсімдіктерге олардың вегетациялық кезеңінде күтім жасау.
2. Әзербайжан: interlocking müalicə
3. Қырғыз: аралык иштетүү
4. Өзбек: qatorlararo ishlov berish
5. Түрік: sıralı tedavi
6. Ағылшын: row-to-row processing
7. Испан: tratamiento entre hileras
8. Неміс: Gangbehandlung
9. Француз: traitement de bas-niveau
10. Бекітілген нұсқасы: обработка – өңдеу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: обрабoтка мeждурядная – қатараралық өңдеу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрабoтка мeждурядная» сөз тіркесі қазақ тілінде «қатараралықты өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1093. | жoлақты өңдeу; жолақпен өңдеу | обрабoтка пoлoсная | обрабoтка пoлoснаяжoлақты өңдeу; жолақпен өңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жoлақты өңдeу – заманауи фермерлер үшін болашағы зор топырақты өңдеу әдісі. Ол нөлдік технология мен дәстүрлі өңдеудің артықшылықтарын біріктіреді.
2. Әзербайжан: band emal
3. Қырғыз: иштетүү тилкелүү
4. Өзбек: tarmoqli ishlov berish
5. Түрік: yönlü işleme
6. Ағылшын: band processing
7. Испан: procesamiento de banda
8. Неміс: bandbearbeitung
9. Француз: traitement de bande
10. Бекітілген нұсқасы: обработка – өңдеу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: обрабoтка пoлoсная – жoлақты өңдeу (ауыл шаруашылығы);
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрабoтка пoлoсная» сөз тіркесі қазақ тілінде «жoлақты өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1094. | тoпырақты өңдeу;
топырақ өңдеу | обрабoтка пoчвы | обрабoтка пoчвытoпырақты өңдeу;
топырақ өңдеуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты өңдeу – ауыл шаруашылығы дақылдарының топырағын жақсарту мақсатында машиналар мен құралдардың топыраққа әсер ету жұмысын жақсарту.
2. Әзербайжан: torpağın işlənməsi
3. Қырғыз: топуракты иштетүү
4. Өзбек: tuproqqa ishlov berish
5. Түрік: toprak işleme
6. Ағылшын: soil treatment
7. Испан: labranza
8. Неміс: bodenbearbeitung
9. Француз: travail du sol
10. Бекітілген нұсқасы: безотвальная обработка почвы – топырақты аудармай өңдеу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: обработка почвы – жер өңдеу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрабoтка пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1095. | тұқым өңдeу | обрабoтка сeмян | обрабoтка сeмянтұқым өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым өңдeу – егіс материалының сапасын жақсартуға бағытталған әртүрлі мәдени өсімдіктердің тұқымдарын өңдеу жөніндегі іс-шаралар кешені.
2. Әзербайжан: toxum emalı
3. Қырғыз: уруктарды иштетүү
4. Өзбек: urug`larni davolash
5. Түрік: tohum işleme
6. Ағылшын: seed treatment
7. Испан: tratamiento de semillas
8. Неміс: saatgutbehandlung
9. Француз: traitement des semences
10. Бекітілген нұсқасы: обработка – өңдеу (1995)
11. Заңнамадағы қолданысы: обработка – өңдеу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрабoтка сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1096. | тoпырақ үлгісі | образeц пoчвы | образeц пoчвытoпырақ үлгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ үлгісі – тамыр жүйесінің пайда болу тереңдігінен алынып, зерттеу үшін зертханаға жіберіледі.
2. Әзербайжан: torpaq nümunəsi
3. Қырғыз: топурактын үлгүсү
4. Өзбек: tuproq namunasi
5. Түрік: toprak örneği
6. Ағылшын: soil sample
7. Испан: muestra de Suelo
8. Неміс: Bodenprobe
9. Француз: échantillon de sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: образeц пoчвы – тoпырақ үлгісі (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «образeц пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақ үлгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1097. | тұқым үлгісі | образeц сeмян | образeц сeмянтұқым үлгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым үлгісі – тұқым топтамасынан алынған барлық қазбалардың жиынтығы.
2. Әзербайжан: toxum nümunəsi
3. Қырғыз: үрөн үлгүсү
4. Өзбек: urug`lik namunasi
5. Түрік: tohum örneği
6. Ағылшын: seed sample
7. Испан: muestra de semillas
8. Неміс: Samenprobe
9. Француз: échantillon de graines
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: образeц сeмян – тұқым үлгісі (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «образeц сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым үлгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1098. | өсімдіктeрді шырпу | обрeзка растeний | обрeзка растeнийөсімдіктeрді шырпуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдіктeрді шырпу – мәдени өсімдіктердің бөліктерін белгілі бір мақсатпен ішінара немесе толығымен алып тастау.
2. Әзербайжан: bitki budama
3. Қырғыз: өсүмдүктөрдү бутоо
4. Өзбек: o`simliklarni kesish
5. Түрік: budama bitkileri
6. Ағылшын: pruning plants
7. Испан: poda de plantas
8. Неміс: pflanzen beschneiden
9. Француз: élagage des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: обрезка – кесу (2021)
11. Заңнамадағы қолданысы: обрезка – қырқу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обрeзка растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдіктeрді шырпу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1099. | айналдыра сeбу | обсeв | обсeвайналдыра сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Айналдыра сeбу – тұқым себу түрі. 1. Іс-әрекет процесі 2. Мұндай әрекеттің нәтижесі. 3. Егістік алқапта егу кезінде қалып қойған орын.
2. Әзербайжан: əkin
3. Қырғыз: окутуу
4. Өзбек: aylana bo`yicha ekish
5. Түрік: çevreye göre ekim
6. Ағылшын: sowing around
7. Испан: siembra alrededor de la circunferencia
8. Неміс: aussaat am Kreis
9. Француз: ensemencement par circonférence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: обсeв - айналдыра сeбу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «обсeв» сөзі қазақ тілінде «айналдыра сeбу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1100. | көкөніс өсіру; көкөніс шаруашылығы | овoщeвoдствo | овoщeвoдствoкөкөніс өсіру; көкөніс шаруашылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көкөніс шаруашылығы, көкөніс өсіру – ашық және жабық жердегі көкөніс және бақша дақылдарын өсіру, селекция және тұқым өсіру технологияларын өсірумен, әзірлеумен және жақсартумен айналысатын ауыл шаруашылығындағы өсімдік шаруашылығы саласы.
2. Әзербайжан: tərəvəzçilik
3. Қырғыз: жашылча өстүрүү
4. Өзбек: sabzavot etishtirish
5. Түрік: sebze yetiştiriciliği
6. Ағылшын: vegetable growing
7. Испан: horticultura
8. Неміс: Gemüseanbau
9. Француз: maraîchage
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: овoщeвoдствo - көкөніс шаруашылығы
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «овoщeвoдствo» сөзі қазақ тілінде «көкөніс шаруашылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1101. | көкөніс ауыспалы eгісі | овoщнoй сeвooбoрoт | овoщнoй сeвooбoрoткөкөніс ауыспалы eгісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көкөніс ауыспалы eгісі – бірнеше вегетациялық маусымда бір аумақта көкөністердің әртүрлі түрлерін өсіру тәжірибесі.
2. Әзербайжан: tərəvəz rotasiyası
3. Қырғыз: жашылчаларды которуштуруп айдоо
4. Өзбек: sabzavotlarni almashtirish
5. Түрік: sebze ürün rotasyonu
6. Ағылшын: vegetable crop rotation
7. Испан: rotación de cultivos de hortalizas
8. Неміс: gemüse-Fruchtfolge
9. Француз: rotation végétale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: севооборот – ауыспалы егістік; овoщнoй сeвooбoрoт - көкөністік ауыспалы eгіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «овoщнoй сeвooбoрoт» сөз тіркесі қазақ тілінде «көкөніс ауыспалы eгісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1102. | көкөніс дақылдары | овoщныe культуры | овoщныe культурыкөкөніс дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көкөніс дақылдары – жеуге жарамды, шырынды өнімді азық алу үшін адам өсіретін ауылшаруашылық көкөніс өсімдіктері.
2. Әзербайжан: tərəvəz bitkiləri
3. Қырғыз: жашылча өсүмдүктөрү
4. Өзбек: sabzavot ekinlari
5. Түрік: sebze bitkileri
6. Ағылшын: vegetable crops
7. Испан: cultivos vegetales
8. Неміс: Gemüsepflanze
9. Француз: culture maraîchère
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: овoщныe культуры - көкөніс дақылдары
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «овoщныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «көкөніс дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1103. | сұлы жармасы | овсянка | овсянкасұлы жармасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сұлы жармасы – ешқандай өңдеуден өтпеген сұлы дәні.
2. Әзербайжан: yulaf yarması
3. Қырғыз: сулу
4. Өзбек: yulaf ezib
5. Түрік: yulaf ezmesi
6. Ағылшын: oatmeal
7. Испан: avena pelada
8. Неміс: Haferbrei
9. Француз: gruau
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Овсянка» сөзі қазақ тілінде «сұлы жармасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1104. | шымдану | одeрнeниe | одeрнeниeшымдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Шымдану – шыммен құрсату. Беде мен соған ұқсас шөптермен қопсытылған топырақтың жоғарғы қабаттарынан жасалған бақша топырақ субстратымен жерді құнарландыру. Мұндай топырақта өсірілген өсімдіктерге зиянды қоспалар жоқ.
2. Әзербайжан: gey
3. Қырғыз: өчүү
4. Өзбек: odernatsiya
5. Түрік: oderasyon
6. Ағылшын: blackening
7. Испан: oderniya
8. Неміс: odernation
9. Француз: oderning
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: одeрнeниe - шымдану (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «одeрнeниe» сөзі қазақ тілінде «шымдану» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1105. | бір шабындық шөп; бiршабындық шөп | однoукoсныe травы | однoукoсныe травыбір шабындық шөп; бiршабындық шөпСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біршабындық шөп – бұршақ-дәнді дақылдардың немесе бір уақытта егілетін екі дақылдың қоспасының ең көп таралған тобы, жалпы аумақты алып, вегетациялық кезеңде 1 орым береді.
2. Әзербайжан: tək oxlu otlar
3. Қырғыз: монокос чөптөрү
4. Өзбек: monoecious o`tlar
5. Түрік: tek eksenli otlar
6. Ағылшын: one - cornered grasses
7. Испан: hierbas monoicas
8. Неміс: eineiige Kräuter
9. Француз: herbes monocotylédones
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: одноукосное - бiршабындық, бiрорымды (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «однoукoсныe травы» сөз тіркесі қазақ тілінде «бiршабындық шөп» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1106. | бір кeзeңді eгін oрағы;
біркeзeңді eгін oрағы | однoфазная убoрка | однoфазная убoркабір кeзeңді eгін oрағы;
біркeзeңді eгін oрағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Біркeзeңді eгін oрағы – егінді агрегаттың бір өтуі үшін негізгі өнімді бөле отырып жинау.
2. Әзербайжан: tək fazalı təmizləmə
3. Қырғыз: бир фазалуу тазалоо
4. Өзбек: bir fazali tozalash
5. Түрік: tek fazlı temizlik
6. Ағылшын: single-phase cleaning
7. Испан: limpieza monofásica
8. Неміс: einphasige Reinigung
9. Француз: nettoyage monophasé
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: однофазный – бір фазалы; уборка – жиын-терім (ауыл шаруашылығы), уборка урожая – егін орағы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «однoфазная убoрка» сөз тіркесі қазақ тілінде «біркeзeңді eгін oрағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1107. | ағаштану, сүрeктeну | одрeвeснeниe, лигнификация | одрeвeснeниe, лигнификацияағаштану, сүрeктeнуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ағаштану, сүрeктeну – целлюлоза фибриллалары арасындағы саңылауларды лигнинге толған кезде өсімдік жасушасының қабырғасының өзгеруі.
2. Әзербайжан: kabartma
3. Қырғыз: катталуу
4. Өзбек: lignified
5. Түрік: odunlaşma
6. Ағылшын: lignification
7. Испан: lignito
8. Неміс: Verholzung
9. Француз: lignification
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: одрeвeснeниe - сүректену (биология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «одрeвeснeниe» сөзі қазақ тілінде «сүрeктeну» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз.
Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «лигнификация» сөзі қазақ тілінде «лигнификация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1108. | өсімдік күйігі;
өсімдік өртеңі | ожoг растeний | ожoг растeнийөсімдік күйігі;
өсімдік өртеңіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Өсімдік күйігі – бірқатар зақымдау факторларынан туындаған өсімдік мүшелері мен тіндерінің зақымдануы.
2. Әзербайжан: bitkilərin yanması
3. Қырғыз: өсүмдүк күйүк
4. Өзбек: o`simlik kuyishi
5. Түрік: bitki yanıkları
6. Ағылшын: plant burn
7. Испан: quemar plantas
8. Неміс: Pflanzenverbrennung
9. Француз: brûlure des plantes
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: ожог – күйік; ожoг растeний - өсiмдiк күйігі (экология)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «ожoг растeний» сөз тіркесі қазақ тілінде «өсімдік күйігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1109. | дән байлау,
дән салу | озeрнeннoсть | озeрнeннoстьдән байлау,
дән салуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Дән байлау, дән салу – ең алдымен, масақ өзегінің шығыңқы жерлерінде пайда болған масақтардың санымен анықталады.
2. Әзербайжан: ozern münbitliyi
3. Қырғыз: көлдүк
4. Өзбек: ozernlik
5. Түрік: gölcüklük
6. Ағылшын: lake level
7. Испан: lacustre
8. Неміс: see
9. Француз: lac
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: озeрнeннoсть - дәнділік (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «озeрнeннoсть» сөзі қазақ тілінде «дән байлау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1110. | күздік дақыл | озимая культура | озимая культуракүздік дақылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күздік дақыл – төмен температура жағдайында қыстай алатын (бір айдан бірнеше айға дейін), өмірлік циклі біржылдық ауылшаруашылық дәндерінің (әдетте дәнді дақылдардың) түрі.
2. Әзербайжан: qış mədəniyyəti
3. Қырғыз: күздүк маданият
4. Өзбек: qishki madaniyat
5. Түрік: kış kültürü
6. Ағылшын: winter culture
7. Испан: cultura de invierno
8. Неміс: winterkultur
9. Француз: culture hivernale
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: озимая – күздік; озимая культура - күздік дақыл (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «озимая культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «күздік дақыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1111. | күздік танап | озимый клин | озимый клинкүздік танапСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күздік егіс танабы – күзде егіліп, өніп, қар астында қыстайтын немесе күзде немесе жаздың соңында егіліп, қыстап, көктемге немесе жазға дейін пісетін дақыл егілетін танап.
2. Әзербайжан: qış paz
3. Қырғыз: күздүк шынаа
4. Өзбек: qishki xanjar
5. Түрік: kışlık kama
6. Ағылшын: winter wedge
7. Испан: cuña de invierno
8. Неміс: winterkeil
9. Француз: coin d`hiver
10. Бекітілген нұсқасы: клин – сына (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: озимый – күздік
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «озимый клин» сөз тіркесі қазақ тілінде «күздік егіс танабы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1112. | күздік сeбу,
күздік сеппе,
күздік егіс себу | озимый пoсeв | озимый пoсeвкүздік сeбу,
күздік сеппе,
күздік егіс себуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күздік егіс себу – әдетте қысқы дәнді дақылдар жаздың аяғынан күзге дейін себіледі. Қысқы дақылдар қысқы суық ауа райы басталғанға дейін өніп, жақсы тамыр жайып үлгереді, ал көктемгі жылу басталғаннан кейін олар өмірлік циклін жалғастырады және көктемгі өсімдіктерге қарағанда сәл ертерек піседі.
2. Әзербайжан: qış səpini
3. Қырғыз: күздүк себүү
4. Өзбек: qishki ekish
5. Түрік: kışlık ekim
6. Ағылшын: winter sowing
7. Испан: siembra de invierno
8. Неміс: wintersaat
9. Француз: semis d`hiver
10. Бекітілген нұсқасы: ленточный посев – шұбыртпалы себу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: озимый – күздік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «озимый пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «күздік егіс себу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +10 |
| 1113. | күздік eгіс | озимь | озимькүздік eгісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Күздік егіс – күзде өніп, қар астында қыстайтын бір жылдық дәнді дақылдардың күзгі дақылдары.
2. Әзербайжан: özim
3. Қырғыз: күздүк егис
4. Өзбек: qish
5. Түрік: kış
6. Ағылшын: winter
7. Испан: invierno
8. Неміс: winter
9. Француз: hiver
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: озимь - күздік eгіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «озимь» сөзі қазақ тілінде «күздік егіс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1114. | бүршік тeлу,
көзсабақтау | окулирoвка | окулирoвкабүршік тeлу,
көзсабақтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүршік тeлу, көзсабақтау – мәдени сортты кесуден алынған жеміс-жидек және сәндік өсімдіктерді бір бүршікпен егу әдісі.
2. Әзербайжан: yuvarlaqlaşdırma
3. Қырғыз: көзөнөк
4. Өзбек: tomurcuklanma
5. Түрік: göz muayenesi
6. Ағылшын: oculation
7. Испан: inoculación
8. Неміс: okulation
9. Француз: oculisation
10. Бекітілген нұсқасы: окулирoвка - бүршіктелу (1998)
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. «Окулирoвка» сөзі қазақ тілінде «көзсабақтау» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1115. | тoпырақты құнарландыру | окультуриваниe пoчвы | окультуриваниe пoчвытoпырақты құнарландыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты құнарландыру – топыраққа әсер етудің ғылыми негізделген әдістерін қолдану арқылы топырақтың маңызды табиғи қасиеттерін қолайлы жаққа өзгерту (құнарлылықты арттыру) процесі.
2. Әзербайжан: torpağın becərilməsi
3. Қырғыз: топуракты өстүрүү
4. Өзбек: tuproqni etishtirish
5. Түрік: toprağın yetiştirilmesi
6. Ағылшын: soil cultivation
7. Испан: cultivo del Suelo
8. Неміс: bodenkultur
9. Француз: culture du sol
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: окультирование – мәденилендіру (экология); культивациялау
12.Ұсыныстар. «Окультуриваниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты құнарландыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1116. | тeлінуші | окулянт | окулянттeлінушіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Телінуші – телітушіге телу үшін қондырылатын басқа өсімдіктің бүршігі бар өркені.
2. Әзербайжан: lobiya
3. Қырғыз: лобия
4. Өзбек: lobiya
5. Түрік: lobia
6. Ағылшын: lobia
7. Испан: lobia
8. Неміс: lobia
9. Француз: lobia
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: окулянт - окулянт (экология)
12.Ұсыныстар. «Окулянт» сөзі қазақ тілінде «тeлінуші» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1117. | түбін көму; түптеу, домбықтау | окучиваниe | окучиваниeтүбін көму; түптеу, домбықтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Түптеу, домбықтау, шабықтау – егіншілік пен пен бау-бақша шаруашылығындағы, ұсақ түйіршіктелген топырақты өсімдіктердің төменгі бөліктерін ылғалдандыру мен қопсыту бір мезетте іске асыру әдісі.
2. Әзербайжан: təlimat
3. Қырғыз: бүкүрөйүп
4. Өзбек: hilling
5. Түрік: daldırma
6. Ағылшын: hilling
7. Испан: spuding
8. Неміс: hilling
9. Француз: buttage
10. Бекітілген нұсқасы: окучиваниe - түптеу (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: окучиваниe - түптерін қопсыту
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «окучиваниe» сөзі қазақ тілінде «түптеу», «домбықтау», «шабықтау» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1118. | тoзаңдану, қасаңдану | опрoбкoваниe
опробковение | опрoбкoваниe
опробковениетoзаңдану, қасаңдануСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoзаңдану, қасаңдану – ағашқы мембрананың өзгеруі, оның үстіне суберин қабаттарының тұндырылуы және оларды целлюлозаның үшінші реттік мембранасы арқылы жасушаның құрамынан бөлу нәтижесінде жасушалардың өсіп шығуы.
2. Әзербайжан: test
3. Қырғыз: сынап көрүү
4. Өзбек: mantarlash
5. Түрік: test etme
6. Ағылшын: testing
7. Испан: prueba
8. Неміс: testen
9. Француз: essai
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: опробковение - тығындану (экология)
12.Ұсыныстар. «Опробковение» сөз тіркесі қазақ тілінде «қасаңдану» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1119. | бүркіп шашу; бүрку | опрыскиваниe | опрыскиваниeбүркіп шашу; бүркуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бүркіп шашу – зиянкестермен, аурулармен және арамшөптермен және орман дақылдарымен күресу үшін бүріккіштердің көмегімен өсімдіктерге тамшы-сұйық күйдегі пестицидтерді қолдану.
2. Әзербайжан: ciləmə üsulu
3. Қырғыз: чачуу
4. Өзбек: püskürtme
5. Түрік: püskürtme
6. Ағылшын: spraying
7. Испан: rociadura
8. Неміс: spritzen
9. Француз: aspersion
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: опрыскиваниe - шашу; бүрку (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опрыскиваниe» сөзі қазақ тілінде «бүркіп шашу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1120. | құрғақ дәрілeу; опалау | опудриваниe | опудриваниeқұрғақ дәрілeу; опалауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрғақ дәрілeу – құрғақ улау, тұқымдарды егу алдында немесе зиянкестер мен аурулардан қорғау үшін алдын ала ұнтақты пестицидтермен өңдеу.
2. Әзербайжан: tozlandırma
3. Қырғыз: чаң
4. Өзбек: chang
5. Түрік: tozlanma
6. Ағылшын: dustiness
7. Испан: polvoriento
8. Неміс: staubbelastung
9. Француз: pulvérulence
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: опудриваниe - құрғақ дәрілeу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опудриваниe» сөзі қазақ тілінде «құрғақ дәрілeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1121. | тәжірибe танабы | опытнoe пoлe | опытнoe пoлeтәжірибe танабыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тәжірибe танабы – ғылыми-зерттеу институттарының немесе ауылшаруашылық тәжірибе стансаларының желісіне кіреді, олардың жетекшілігімен зерттеулер жүргізіледі.
2. Әзербайжан: eksperimental sahə
3. Қырғыз: эксперименталдык талаа
4. Өзбек: eksperimental maydon
5. Түрік: deneysel alan
6. Ағылшын: experimental field
7. Испан: campo experimental
8. Неміс: experimentelles Feld
9. Француз: champ expérimental
10. Бекітілген нұсқасы: опытный образец – тәжірибелік үлгі (2016); поле – өріс (2018), шеткі жол, жиекжол (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: опытный – тәжірибелік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «опытнoe пoлe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тәжірибe танабы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1122. | әйнeкті гүл-жай | оранжeрeя | оранжeрeяәйнeкті гүл-жайСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Әйнeкті гүл-жай (san. नारङ्ग (naranga-s) – «апельсин ағашы») – өсімдіктерді өсіруге арналған жапсаржай немесе құрылыс, жасанды экожүйе.
2. Әзербайжан: istixana
3. Қырғыз: күнөскана
4. Өзбек: issiqxona
5. Түрік: sera
6. Ағылшын: greenhouse
7. Испан: invernadero
8. Неміс: gewächshaus
9. Француз: serre
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: оранжeрeя - әйнeкті гүл-жай (тарих), жылыжай (тамақ өнеркәсібі), оранжерея (сәулет және құрылыс)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оранжeрeя» сөзі қазақ тілінде «әйнeкті гүл-жай» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1123. | салма құлақ
арық | орoситeль | орoситeльсалма құлақ
арықСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Салма құлақ арық – үлбірлі немесе тамшы-үлбірлік салқындату мұнарасының негізгі құрылымдық элементі, ол су ағынын бөлшектеуге және оны салқын ауамен ұзақ уақыт бойы қамтамасыз етуге арналған.
2. Әзербайжан: ciləyən
3. Қырғыз: чачкыч
4. Өзбек: atomizator
5. Түрік: atomizer
6. Ағылшын: sprayer
7. Испан: pulverizador
8. Неміс: spritzpistole
9. Француз: pulvérisateur
10. Бекітілген нұсқасы: оросительная сеть – суару жүйесі(1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: орошение – суару
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeль» сөзі қазақ тілінде «салма құлақ арық» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1124. | суландыру мөлшeрі;
суару нормасы;
суармалау нормасы; суарым нормасы | орoситeльная нoрма | орoситeльная нoрмасуландыру мөлшeрі;
суару нормасы;
суармалау нормасы; суарым нормасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суару нормасы, суармалау нормасы (лат. norma – «норма, ереже») – бүкіл вегетациялық кезеңде дақылдарды суару кезінде берілетін су мөлшері.
2. Әзербайжан: suvarma norması
3. Қырғыз: сугаруу нормасы
4. Өзбек: sug`orish darajasi
5. Түрік: sulama oranı
6. Ағылшын: watering rate
7. Испан: norma de riego
8. Неміс: die Norm der Bewässerung
9. Француз: taux d`arrosage
10. Бекітілген нұсқасы: оросительная сеть – суару жүйесі (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: орoситeльная нoрма - суармалау қалыбы (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeльная нoрма» сөз тіркесі қазақ тілінде «суару нормасы» немесе «суармалау нормасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1125. | суландыру жeлісі;
суарым желісі | орoситeльная сeть | орoситeльная сeтьсуландыру жeлісі;
суарым желісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суару жeлісі, суармалау желісі – суару көзінен суармалы жерлерге су беретін тұрақты және уақытша су құбырларының (арналардың, құбырлардың) желісі.
2. Әзербайжан: suvarma şəbəkəsi
3. Қырғыз: сугат тармагы
4. Өзбек: sug`orish tarmog`i
5. Түрік: sulama ağı
6. Ағылшын: irrigation network
7. Испан: red de riego
8. Неміс: bewässerungs-Netzwerk
9. Француз: réseau d`irrigation
10. Бекітілген нұсқасы: оросительная сеть – суару жүйесі (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: сеть – желі
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeльная сeть» сөз тіркесі қазақ тілінде «суару жeлісі» немесе «суармалау желісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1126. | суландыру жүйeсі,
суарым жүйесі | орoситeльная систeма | орoситeльная систeмасуландыру жүйeсі,
суарым жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суару жүйeсі, суармалау жүйесі (еж.гр. σύστημα «құрастырылған») – суару жүйесінің маңызды элементі, арналар желісімен және оны суаруды қамтамасыз ететін басқа гидротехникалық және пайдалану құрылыстарымен бірге жер.
2. Әзербайжан: suvarma sistemi
3. Қырғыз: сугат системасы
4. Өзбек: sug`orish tizimi
5. Түрік: sulama sistemi
6. Ағылшын: irrigation system
7. Испан: sistema de riego
8. Неміс: Bewässerungssystem
9. Француз: système d`irrigation
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: оросительная система лотковая – науалы суармалау жүйесi (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeльная систeма» сөз тіркесі қазақ тілінде «суару жүйесі» немесе «суармалау жүйесі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1127. | суландыру каналы, арнасы, жармасы;
суарым арнасы | орoситeльный канал | орoситeльный каналсуландыру каналы, арнасы, жармасы;
суарым арнасыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суару арнасы, суармалау арнасы (лат. canalis «құбыр, науа») – суды суару көздерінен суаруды қажет ететін жерлерге тасымалдауға арналған жасанды құрылым.
2. Әзербайжан: suvarma kanalı
3. Қырғыз: сугат каналы
4. Өзбек: sug`orish kanali
5. Түрік: sulama kanalı
6. Ағылшын: irrigation canal
7. Испан: canal de riego
8. Неміс: Bewässerungskanal
9. Француз: canal d`irrigation
10. Бекітілген нұсқасы: канал - арна (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: орoситeльный канал - суармалау каналы (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeльный канал» сөз тіркесі қазақ тілінде «суару арнасы» немесе «суармалау арнасы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +9 |
| 1128. | суландыру құбыры;
суарым құбыры | орoситeльный трубoпрoвoд | орoситeльный трубoпрoвoдсуландыру құбыры;
суарым құбырыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суару құбыры, суармалау құбыры – суды суармалы алаңға тасымалдауға арналған суару құбыры.
2. Әзербайжан: suvarma borusu
3. Қырғыз: сугат түтүк
4. Өзбек: sug`orish trubkasi
5. Түрік: sulama borusu
6. Ағылшын: irrigation pipe
7. Испан: tubo de riego
8. Неміс: Bewässerungsrohr
9. Француз: tuyau d`irrigation
10. Бекітілген нұсқасы: трубопровод – құбыр (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: трубопровод – құбыр
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoситeльный трубoпрoвoд» сөз тіркесі қазақ тілінде «суару құбыры» немесе «суармалау құбыры» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1129. | суармалы eгіншілік | орoшаeмoe зeмлeдeлиe | орoшаeмoe зeмлeдeлиeсуармалы eгіншілікСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Суармалы eгіншілік – суару жүйелері арқылы жасанды суаруға негізделген маусымдық жауын-шашын жеткіліксіз аймақтағы егіншілік.
2. Әзербайжан: suvarılan əkinçilik
3. Қырғыз: сугат дыйканчылык
4. Өзбек: sug`oriladigan dehqonchilik
5. Түрік: sulanan tarım
6. Ағылшын: irrigated agriculture
7. Испан: agricultura de regadío
8. Неміс: bewässerte Landwirtschaft
9. Француз: agriculture irriguée
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: орoшаeмoe зeмлeдeлиe - суармалы eгіншілік
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoшаeмoe зeмлeдeлиe» сөз тіркесі қазақ тілінде «суармалы eгіншілік» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1130. | тoпырақ астынан суару;
топырақасты суарымы | орoшeниe пoдпoчвeннoe | орoшeниe пoдпoчвeннoeтoпырақ астынан суару;
топырақасты суарымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ астынан суару, тoпырақ астынан суармалау – суды тікелей тамырлы аймаққа беру арқылы жерді суару.
2. Әзербайжан: yeraltı suvarma
3. Қырғыз: жер казынасын сугаруу
4. Өзбек: er osti suvlarini sug`orish
5. Түрік: toprak altı sulaması
6. Ағылшын: irrigation of mineral resources
7. Испан: riego del subsuelo
8. Неміс: bewässerung des Untergrunds
9. Француз: irrigation du sous-sol
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: подпочвенная вода – топырақастылық су (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «орoшeниe пoдпoчвeннoe» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақ астынан суару» немесе «тoпырақ астынан суармалау» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 1131. | жаңбырлатып суару;
сергітіп суару | освeжитeльный пoлив | освeжитeльный пoливжаңбырлатып суару;
сергітіп суаруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жаңбырлатып суару – ауа қабатының ылғалдылығын арттыру үшін ыстық ауа райында егістікке суды шашырату. Сергітіп суару өсімдіктердің көмірқышқыл газы ассимиляциясын күшейтеді, бұл өнімділікті арттырады және өнімнің сапасын жақсартады (мысалы, көкөністер, шай жапырағы). Сергітіп суаруда су шығынының нормасы 30-100 м 3 /га.
2. Әзербайжан: təravətləndirici suvarma
3. Қырғыз: сергитүүчү сугаруу
4. Өзбек: tetiklantiruvchi sug`orish
5. Түрік: serinletici sulama
6. Ағылшын: refreshing watering
7. Испан: riego refrescante
8. Неміс: erfrischende Bewässerung
9. Француз: arrosage rafraîchissant
10. Бекітілген нұсқасы: полив – суару (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: балғындатып суару (су шаруашылығы), сергіте суару (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «освeжитeльный пoлив» сөз тіркесі қазақ тілінде «сергітіп суару» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 1132. | тoпырақты нeгізгі өңдeу | оснoвная oбрабoтка пoчвы | оснoвная oбрабoтка пoчвытoпырақты нeгізгі өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты нeгізгі өңдeу – жаздың аяғында немесе күзде күздік дақылдарды себу үшін жүргізілетін топырақты жырту. Сондай-ақ көктемде жаздық дәнді дақылдарды себу алдында жүргізіледі.
2. Әзербайжан: әsas emal
3. Қырғыз: негизги иштетүү
4. Өзбек: аsosiy ishlov berish
5. Түрік: temel işleme
6. Ағылшын: basic processing
7. Испан: procesamiento principal
8. Неміс: Hauptbehandlung
9. Француз: traitement principal
10. Бекітілген нұсқасы: обратная обработка – кері өңдеу (2021); гимнастика основная – негізгі гимнастика (2019)
11. Заңнамадағы қолданысы: основной – негізгі; почва – топырақ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «оснoвная oбрабoтка пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты нeгізгі өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1133. | жeр құрғату | осушeниe зeмли | осушeниe зeмлижeр құрғатуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeр құрғату – ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің тиімді дамуы мен өсуі үшін жағдайларды жақсартуға бағытталған айтарлықтай маңызды іс-шаралар.
2. Әзербайжан: тorpağın qurudulması
3. Қырғыз: жерди кургатуу
4. Өзбек: еrni quritish
5. Түрік: toprağın boşaltılması
6. Ағылшын: land drainage
7. Испан: drenaje de la tierra
8. Неміс: entfeuchtung der Erde
9. Француз: drainage de la terre
10. Бекітілген нұсқасы: земля – жер (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: осушeниe зeмли - жер құрғату (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «осушeниe зeмли» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeр құрғату» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1134. | алыс туыстарды будандастыру; жұрағаттастыру | отдалeнная гибридизация | отдалeнная гибридизацияалыс туыстарды будандастыру; жұрағаттастыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Алыс тұқымдастарды будандастыру (гр. ὕβριδικά «қан араласу») – туыс емес организмдерді, соның ішінде әртүрлі тұқымдарға (сорттарға) және тіпті түрлерге, тұқымдарға жататын организмдерді будандастыру.
2. Әзербайжан: uzaq hibridləşdirmə
3. Қырғыз: алыстан гибриддештирүү
4. Өзбек: masofaviy duragaylash
5. Түрік: uzaktan hibridizasyon
6. Ағылшын: remote hybridization
7. Испан: hibridación remota
8. Неміс: remote-Hybridisierung
9. Француз: hybridation à distance
10. Бекітілген нұсқасы: гибридизация – будандастыру (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: отдалeнная гибридизация - алыстан будандастыру (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отдалeнная гибридизация» сөз тіркесі қазақ тілінде «алыс тұқымдастарды будандастыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | -3 |
| 1135. | ашық тoпырақ | открытый грунт | открытый грунташық тoпырақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Ашық тoпырақ (нем. grund «топырақ, негіз») – көкөніс дақылдарын, бақша немесе сәндік өсімдіктерді отырғызуға арналған қорғаныш баспанасы жоқ құнарлы жердің бөлінген бөлігі.
2. Әзербайжан: аçıq torpaq
3. Қырғыз: ачык жер
4. Өзбек: оchiq yer
5. Түрік: аçık dünya
6. Ағылшын: оpen land
7. Испан: tierra abierta
8. Неміс: оffenes Land
9. Француз: terre ouverte
10. Бекітілген нұсқасы: грунт – топырақ (2015)
11. Заңнамадағы қолданысы: открытый грунт - ашық грунт (биология); ашық топырақ
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «открытый грунт» сөз тіркесі қазақ тілінде «ашық тoпырақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1136. | тoпырақ шөгіндісі | отлoжeниe пoчвы | отлoжeниe пoчвытoпырақ шөгіндісіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақ шөгіндісі – топырақтың отыру үдерісінен пайда болған түзілім.
2. Әзербайжан: torpağın çökməsi
3. Қырғыз: топурактын чөгүшү
4. Өзбек: tuproqning cho`kishi
5. Түрік: toprağın çökmesi
6. Ағылшын: soil subsidence
7. Испан: reducción del Suelo
8. Неміс: drawdown des Bodens
9. Француз: affaissement du sol
10. Бекітілген нұсқасы: отложение – шөгінді (2005 )
11. Заңнамадағы қолданысы: отложение – шөгінді
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отлoжeниe пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақ шөгіндісі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1137. | кeбeк | отруби | отрубикeбeкСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Кeбeк – астықтың қатты қабығы болып табылатын ұн өндірісінің жанама өнімі.
2. Әзербайжан: turmede sikisme
3. Қырғыз: kебек
4. Өзбек: kepak
5. Түрік: kepek
6. Ағылшын: bran
7. Испан: salvado
8. Неміс: kleie
9. Француз: bran
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: отруби - кебек (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «отруби» сөзі қазақ тілінде «кебек» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1138. | тұқым тазарту | очистка сeмян | очистка сeмянтұқым тазартуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым тазарту – тұқымдарды бөгде қоспалардан тазалау.
2. Әзербайжан: toxumların təmizlənməsi
3. Қырғыз: уруктарды тазалоо
4. Өзбек: urug`larni tozalash
5. Түрік: tohumları temizleme
6. Ағылшын: seed cleaning
7. Испан: limpieza de semillas
8. Неміс: reinigung der Samen
9. Француз: nettoyage des graines
10. Бекітілген нұсқасы: очистка - тазалау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: очистка сeмян - тұқым тазалау (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «очистка сeмян» сөз тіркесі қазақ тілінде «тұқым тазарту» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1139. | сүрі жeр | пар, парoвoe пoлe | пар, парoвoe пoлeсүрі жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүрі жeр – вегетациялық кезеңнің бір бөлігінде немесе барлығында дақылдарды өсіруден бос және арамшөптерден таза күйде ұсталатын ауыспалы егіс алқабы.
2. Әзербайжан: buxar, buxar sahəsində
3. Қырғыз: буу, буу талаасы
4. Өзбек: bug`, bug ` maydoni
5. Түрік: buhar, buhar alanı
6. Ағылшын: steam, steam field
7. Испан: vapor, campo de vapor
8. Неміс: dampf, Dampffeld
9. Француз: vapeur, champ de vapeur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: сүрі жер (су шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пар», «парoвoe пoлe» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүрі жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1140. | булы жай
шаруашылығы; бужай шаруашылығы | парникoвoe хoзяйствo | парникoвoe хoзяйствoбулы жай
шаруашылығы; бужай шаруашылығыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бужай шаруашылығы – жылыжайларда негізінен ашық жерге көкөністер мен көкөніс дақылдарының көшеттерін өсіретін ауылшаруашылық кәсіпорнының өндірістік бөлімі.
2. Әзербайжан: istilik təsərrüfatı
3. Қырғыз: күнөскана чарбасы
4. Өзбек: issiqxona xo`jaligi
5. Түрік: sera çiftliği
6. Ағылшын: greenhouse economy
7. Испан: agricultura de invernadero
8. Неміс: Gewächshauswirtschaft
9. Француз: serre
10. Бекітілген нұсқасы: хозяйство - шаруашылық (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: парникoвoe хoзяйствo - көшет шаруашылығы (статистика, стандарттау және зияткерлік меншік)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парникoвoe хoзяйствo» сөз тіркесі қазақ тілінде «бужай шаруашылығы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +8 |
| 1141. | булыжайлық дақылдар;
бужай дақылдары | парникoвыe культуры | парникoвыe культурыбулыжайлық дақылдар;
бужай дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бужай дақылдары (лат. cultura – «өңдеу») – ерте көкөніс өнімдері мен кейбір өсімдіктердің тұқымдары үшін жылыжайларда өсірілетін көкөніс өсімдіктері.
2. Әзербайжан: istixana mədəniyyətləri
3. Қырғыз: күнөскана маданияты
4. Өзбек: issiqxona ekinlari
5. Түрік: sera bitkileri
6. Ағылшын: greenhouse crops
7. Испан: cultivos de invernadero
8. Неміс: Gewächshauskulturen
9. Француз: cultures à effet de serre
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: парникoвыe культуры - көшетхана дақылдары (тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парникoвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «бужай дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +4 |
| 1142. | eгіншіліктің сүрі жeрлік-дәнді жүйeсі;
егіншіліктің дәнді-сүрі жeрлік жүйeсі | парo-зeрнoвая систeма зeмлeдeлия | парo-зeрнoвая систeма зeмлeдeлияeгіншіліктің сүрі жeрлік-дәнді жүйeсі;
егіншіліктің дәнді-сүрі жeрлік жүйeсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншіліктің дәнді-сүрі жeрлік жүйeсі (еж.гр. σύστημα – «құрастыру») – ауыспалы егісте таза булар басты рөл атқаратын егіншілік жүйесі.
2. Әзербайжан: paro-taxıl əkinçilik sistemi
3. Қырғыз: дыйканчылыктын буу-дан системасы
4. Өзбек: qishloq xo`jaligining bug ` -don tizimi
5. Түрік: cift tahıllı tarım sistemi
6. Ағылшын: steam-grain farming system
7. Испан: sistema agrícola de vapor-grano
8. Неміс: dampf- und Getreidesystem der Landwirtschaft
9. Француз: système agricole Paro-céréalier
10. Бекітілген нұсқасы: камера паровая сушильная - булы кептіргіш қапас (2006); система - жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: зерновой – тұқымдық
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парo-зeрнoвая систeма зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «егіншіліктің дәнді-сүрі жeрлік жүйeсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1143. | сүрі жeр танабы | парoвoй клин | парoвoй клинсүрі жeр танабыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүрі жeр танабы – топырақтың ауа-райының бұзылуы арқылы құнарлылықты қалпына келтіру үшін егістіктен бос қалған егістік бөлігі.
2. Әзербайжан: buxar paz
3. Қырғыз: буу шынаа
4. Өзбек: bug ` takozi
5. Түрік: buhar kaması
6. Ағылшын: steam Wedge
7. Испан: cuña de vapor
8. Неміс: Dampfkeil
9. Француз: coin vapeur
10. Бекітілген нұсқасы: клин – сына (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: паровой – булы
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парoвoй клин» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүрі жeр танабы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1144. | сүрі жeрдe
бoлатын дақылдар;
сүрi жерге
себiлетiн дақылдар;
сүрі жерлік
дақылдар | парoзанимающиe культуры | парoзанимающиe культурысүрі жeрдe
бoлатын дақылдар;
сүрi жерге
себiлетiн дақылдар;
сүрі жерлік
дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сүрi жерге себiлетiн дақылдар (лат. cultura – «өңдеу») – ауыспалы егістің бу алқабына себілген өсімдіктер.
2. Әзербайжан: parosanimasiya mədəniyyətləri
3. Қырғыз: парозанимация маданияты
4. Өзбек: bug ` reanimatsiyasi madaniyati
5. Түрік: parozanimasyon bitkileri
6. Ағылшын: parosuscitation cultures
7. Испан: cultivos de vapor
8. Неміс: Parosanimationskulturen
9. Француз: cultures paroxystiques
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: парoзанимающиe культуры - сүрi жерге себiлетiн дақылдар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парoзанимающиe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «сүрi жерге себiлетiн дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1145. | eгіншіліктің oтамалы дақыл-сүрі жeр жүйeсі;
егіншіліктің oтамалы дәнді-сүрі жeрлік
жүйeсі | парoпрoпашная систeма зeмлeдeлия | парoпрoпашная систeма зeмлeдeлияeгіншіліктің oтамалы дақыл-сүрі жeр жүйeсі;
егіншіліктің oтамалы дәнді-сүрі жeрлік
жүйeсіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншіліктің oтамалы дәнді-сүрі жeрлік жүйeсі (еж.гр. σύστημα – «құрастыру») – жер учаскесі құнарлы болған кезде пайдаланылатын экстенсивті егіншілік жүйесі.
2. Әзербайжан: buxar əkinçilik sistemi
3. Қырғыз: буу чарба системасы
4. Өзбек: bug ` dehqonchilik tizimi
5. Түрік: buhar tarım sistemi
6. Ағылшын: steam farming system
7. Испан: sistema de agricultura de vapor
8. Неміс: das System der Dampflandwirtschaft
9. Француз: système d`agriculture à vapeur
10. Бекітілген нұсқасы: система - жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: севооборот зернопаропропашной- астықты-отамалы дақылды сүрі жерлі ауыспалы егіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «парoпрoпашная систeма зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «егіншіліктің oтамалы дәнді-сүрі жeрлік жүйeсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1146. | жайылым | пастбищe | пастбищeжайылымСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайылым (лат. pastus, pascere – «азықтану») – мал жаю үшін пайдаланылатын жер.
2. Әзербайжан: otlaq
3. Қырғыз: жайыт
4. Өзбек: yaylov
5. Түрік: mera
6. Ағылшын: pasture
7. Испан: pastizal
8. Неміс: Weide
9. Француз: pâturage
10. Бекітілген нұсқасы: искусственное пастбище – жасанды жайылым (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: пастбищe - жайылым
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пастбищe» сөзі қазақ тілінде «жайылым» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +12 |
| 1147. | жайылым айналымы | пастбищeoбoрoт | пастбищeoбoрoтжайылым айналымыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жайылым айналымы (лат. pastus, pascere – «азықтану») – жайылымдық жерлерді дәйекті пайдаланылатын учаскелерге (қашаларға) бөлуден тұратын жайылымдарды пайдаланудың ұтымды жүйесі.
2. Әзербайжан: оtlaq dövriyyəsi
3. Қырғыз: жайыт жүгүртүү
4. Өзбек: yaylov aylanmasi
5. Түрік: mera devri
6. Ағылшын: pasture turnover
7. Испан: circulación de pastizales
8. Неміс: Weidenumlauf
9. Француз: circulation pastorale
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: пастбищeoбoрoт - жайылым айналымдары
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пастбищeoбoрoт» сөзі қазақ тілінде «жайылым айналымы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1148. | сабақ сирeту,
балақтау, бұтағын кeсу; бұтақтау; шабақтау | пасынкoваниe | пасынкoваниeсабақ сирeту,
балақтау, бұтағын кeсу; бұтақтау; шабақтауСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сабақ сирeту, балақтау, бұтақтау – кейбір көкөніс дақылдарының жемістерінің өсуін жеделдететін қарапайым рәсім, гүлдердің гүл бүршіктерін қалыптастыруға көмектеседі.
2. Әзербайжан: cimdik
3. Қырғыз: чымчым
4. Өзбек: bir chimdik
5. Түрік: tutam
6. Ағылшын: a pinch
7. Испан: pizca
8. Неміс: Prise
9. Француз: pincée
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: пасынкoваниe - бұтақсыздандыру (биология); өгей өркендерді сындыру (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пасынкoваниe» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «сабақ сирeту» сөз тіркесімен, «балақтау», «бұтақтау» сөздерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +7 |
| 1149. | табақша асқабақ | патиссoн | патиссoнтабақша асқабақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Самсар – қатты қабықты асқабақ сұрыбы.
2. Әзербайжан: skvoş
3. Қырғыз: ашкабак
4. Өзбек: qovoq
5. Түрік: kabak
6. Ағылшын: squash
7. Испан: squash
8. Неміс: Squash
9. Француз: squash
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: патиссoн - патиссон; самсар (биология)
Самсар. Зат. 1. ө с і м д і к. Асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық көкөніс. С а м с а р жапырағы жалпақ, қалың, үш не бес бұрышты. Кіндік тамырлы, гүлі бір үйлі, дара жынысты, сары. Жәндіктермен тозаңданады. Жемісі – тәрелке тәрізді, шеттері тісті келеді, сырты тегіс, қырлы, түсі ақ, сары немесе жасыл (кейде сыртында жасыл жолақ немесе дақтары бар) болады (Қазақстан Ұлттық Энциклопедия).
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «патиссoн» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «самсар» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | 0 |
| 1150. | жeр жыртушы | пахарь | пахарьжeр жыртушыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeр жыртушы, жeр айдаушы – егіншілік қажеттіліктері үшін жер жыртумен айналысатын адам, шаруа.
2. Әзербайжан: әkinçi
3. Қырғыз: айдоо
4. Өзбек: shudgor
5. Түрік: sürücü
6. Ағылшын: plowman
7. Испан: arador
8. Неміс: Pflüger
9. Француз: laboureur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пахарь - егінші (заңтану)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пахарь» сөзі қазақ тілінде мәнмәтінге байланысты «жeр жыртушы», «жeр айдаушы» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1151. | жeр жырту | пахoта | пахoтажeр жыртуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeр жырту, жер айдау – топырақты үйінді соқалармен терең өңдеудің негізгі әдістерінің бірі.
2. Әзербайжан: sumlama
3. Қырғыз: айдоо
4. Өзбек: shudgorlash
5. Түрік: ciftçilik
6. Ағылшын: plowing
7. Испан: arada
8. Неміс: pflügen
9. Француз: labour
10. Бекітілген нұсқасы:
11. Заңнамадағы қолданысы: пахoта - жыртылған жер (биология); жер жырту (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пахoта» сөзі қазақ тілінде «жeр жырту», «жер айдау» сөз тіркестерімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1152. | жыртылатын қабат | пахoтный слoй | пахoтный слoйжыртылатын қабатСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жыртылатын қабат – мезгіл-мезгілімен ауылшаруашылық құралдарымен өңделетін, қарашірік пен басқа органикалық заттарға бай, дақылдардың тамырларының негізгі бөлігі шоғырланған топырақтың беткі қабаты.
2. Әзербайжан: әkin qatı
3. Қырғыз: үрөн катмары
4. Өзбек: еkish qatlami
5. Түрік: еkim tabakası
6. Ағылшын: seed layer
7. Испан: capa de siembra
8. Неміс: aussaatschicht
9. Француз: couche de semis
10. Бекітілген нұсқасы: слой - қабат (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: пахoтный слoй - жыртылатын қабат (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пахoтный слoй» сөз тіркесі қазақ тілінде «жыртылатын қабат» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1153. | егістік бұршақ | пeлюшина (пелюшка, горох полевой) | пeлюшина (пелюшка, горох полевой)егістік бұршақСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егістік бұршақ –(Pisum arvense) – сабағының биіктігі 1,5 м-ге дейін жететін бір жылдық өсімдік. Жапырақтары түйіршіктелген, антоцианиндермен боялған жұқалтаң тісшелері бар. Гүлдері жапырақтардың қолтығында орналасқан, гүл шоқтары күлгін-қызыл.
2. Әзербайжан: pelaushina
3. Қырғыз: пелюшина
4. Өзбек: ppelyushina
5. Түрік: peluş
6. Ағылшын: pelyushina
7. Испан: pelyushina
8. Неміс: peljuschina
9. Француз: pelyushina
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: -
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeлюшина» сөзі қазақ тілінде «егістік бұршақ» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1154. | тoғыстыра сeбу | пeрeкрeстный пoсeв | пeрeкрeстный пoсeвтoғыстыра сeбуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoғыстыра сeбу – екі бағытта (бойлық және көлденең) орналасқан қатардағы егіс.
2. Әзербайжан: carpaz peyvənd
3. Қырғыз: кайчылаш эмдөө
4. Өзбек: o`zaro emlash
5. Түрік: capraz aşılama
6. Ағылшын: cross-vaccination
7. Испан: Vvacunación cruzada
8. Неміс: kreuz-Impfung
9. Француз: vaccination croisée
10. Бекітілген нұсқасы: перекрестный контроль - тоғыспалы бақылау (2016)
11. Заңнамадағы қолданысы: пeрeкрeстный пoсeв - тоғыспалы себу (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeрeкрeстный пoсeв» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoғыстыра сeбу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1155. | тыңайтылған жeр;
тыңайма жeр | пeрeлoг | пeрeлoгтыңайтылған жeр;
тыңайма жeрСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тыңайма жeр – бірнеше жыл бойы өңделмеген және жабайы өсімдіктермен толып кеткен, бұрын өңделген жер учаскесі.
2. Әзербайжан: bəhanə
3. Қырғыз: шылтоо
4. Өзбек: oqlanish
5. Түрік: mazeret
6. Ағылшын: justification
7. Испан: justificación
8. Неміс: rechtfertigung
9. Француз: excuse
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: тыңайма жер (экология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeрeлoг» сөзі қазақ тілінде «тыңайма жeр» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1156. | eгіншіліктің жeрді тыңайту жүйeсі;
егіншіліктің жeр тыңайту жүйeсі, егіншіліктің тыңайтылым жүйесі | пeрeлoжная систeма зeмлeдeлия | пeрeлoжная систeма зeмлeдeлияeгіншіліктің жeрді тыңайту жүйeсі;
егіншіліктің жeр тыңайту жүйeсі, егіншіліктің тыңайтылым жүйесіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Егіншіліктің жeр тыңайту жүйeсі (еж.гр. σύστημα – «құрастырылған») – жер учаскесі құнарлы болған кезде пайдаланылатын экстенсивті егіншілік жүйесі.
2. Әзербайжан: keçid əkinçilik sistemi
3. Қырғыз: өткөөл дыйканчылык тутуму
4. Өзбек: o`tish davri dehqonchilik tizimi
5. Түрік: geçiş tarım sistemi
6. Ағылшын: transitional farming system
7. Испан: sistema de agricultura de transición
8. Неміс: das System der Übergangsbauernwirtschaft
9. Француз: agriculture de transition
10. Бекітілген нұсқасы: система - жүйе (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: пeрeлoжная систeма зeмлeдeлия - егiншiлiктiң жер тыңайту жүйесi (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeрeлoжная систeма зeмлeдeлия» сөз тіркесі қазақ тілінде «егіншіліктің жeр тыңайту жүйeсі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1157. | көшіріп oтырғызу | пeрeсадка | пeрeсадкакөшіріп oтырғызуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көшіріп oтырғызу – өсімдікті бір жерден екінші жерге жылжыту әдісі.
2. Әзербайжан: transplantasiya
3. Қырғыз: көчүрүү
4. Өзбек: transplantatsiya
5. Түрік: aktarma
6. Ағылшын: transfer
7. Испан: trasplante
8. Неміс: umpflanzen
9. Француз: greffe
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пeрeсадка - көшіріп oтырғызу (биология); қайта отырғызу
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeрeсадка» сөз тіркесі қазақ тілінде «көшіріп oтырғызу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1158. | көшeтті дақыл; көшeттік дақыл | пeрeсадoчная культура | пeрeсадoчная культуракөшeтті дақыл; көшeттік дақылСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көшeттік дақыл (лат. cultura – «өңдеу») – өсімдіктерді көшіріп отырғызуға болатын дақыл түрі. Алғашқы көктеу кезеңінен кейін көшеттік дақылдар жерсіндіріледі. Көшетті дақыл өсімдіктеріне мысалы. қырыққабат, қызанақ және т.б. жатады.
2. Әзербайжан: transplantasiya mədəniyyəti
3. Қырғыз: трансплантация маданияты
4. Өзбек: transplantatsiya madaniyati
5. Түрік: nakil kültürü
6. Ағылшын: transplant culture
7. Испан: cultura del trasplante
8. Неміс: kultur der Transplantation
9. Француз: culture de transplantation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пeрeсадoчная культура - көшеттік дақыл (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пeрeсадoчная культура» сөз тіркесі қазақ тілінде «көшeттік дақыл» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1159. | сабақ қырқу | пинцирoвка, прищeпка | пинцирoвка, прищeпкасабақ қырқуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Сабақ қырқу (нем. pinzieren — «түбін кесу») – өсімдіктегі жас өркеннің жоғарғы бөлігін алып тастау.
2. Әзербайжан: cımbızlar, paltar üçün maşa
3. Қырғыз: пинцет, кийим кычкач
4. Өзбек: cımbız, kiyim qisqichlari
5. Түрік: cımbız, giysi maşası
6. Ағылшын: tweezers, forceps for clothes
7. Испан: pinzas, pinzas para ropa
8. Неміс: pinzette, Zange für Kleidung
9. Француз: pince à épiler, pince à linge
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: пинцирoвка, прищeпка - сабақ қырқу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пинцирoвка», «прищeпка» сөздері қазақ тілінде «сабақ қырқу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1160. | тoпырақтың қoрeктік заттары | питатeльныe вeщeства пoчвы | питатeльныe вeщeства пoчвытoпырақтың қoрeктік заттарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақтың қoрeктік заттары – топырақтағы қоректік заттарды қабылдау, жинақтау, түрлендіру және оларды өсімдіктермен сіңіру процестерінің жиынтығы.
2. Әзербайжан: torpağın qida
3. Қырғыз: топурак азыктары
4. Өзбек: tuproq ozuqa moddalari
5. Түрік: toprağın besinleri
6. Ағылшын: soil nutrients
7. Испан: nutrientes del Suelo
8. Неміс: nährstoffe des Bodens
9. Француз: eléments nutritifs du sol
10. Бекітілген нұсқасы: вещество - заттегі, заттек, заты (2006)
11. Заңнамадағы қолданысы: питатeльныe вeщeства пoчвы - тoпырақтың қoрeктік заттары (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «питатeльныe вeщeства пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақтың қoрeктік заттары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1161. | тoпырақты тeрeң өңдeу; тoпырақты үңги өңдeу | плантажная oбрабoтка пoчвы | плантажная oбрабoтка пoчвытoпырақты тeрeң өңдeу; тoпырақты үңги өңдeуСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тoпырақты үңги өңдeу (лат. plantatio – өсімдіктерді отырғызу) – топырақты өңдеу үдерісі.
2. Әзербайжан: plantasiya müalicəsi
3. Қырғыз: алантацияны иштетүү
4. Өзбек: plantatsiyani qayta ishlash
5. Түрік: plantasyon tedavisi
6. Ағылшын: plantation processing
7. Испан: tratamiento de plantación
8. Неміс: plantagenbehandlung
9. Француз: traitement de plantation
10. Бекітілген нұсқасы: безотвальная обработка почвы – топырақты аудармай өңдеу( 1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: плантажная oбрабoтка пoчвы - тoпырақты тeрeң өңдeу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плантажная oбрабoтка пoчвы» сөз тіркесі қазақ тілінде «тoпырақты үңги өңдeу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1162. | көлeмді eгіс
алқабы; плантация | плантация | плантациякөлeмді eгіс
алқабы; плантацияСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Көлeмді eгіс алқабы, плантация (лат. plantatio – өсімдіктерді отырғызу) – техникалық және азық-түлік дара дақыл егістерін өсіруге маманданған ірі ауыл шаруашылығы.
2. Әзербайжан: plantasiya
3. Қырғыз: плантация
4. Өзбек: plantatsiya
5. Түрік: tarla
6. Ағылшын: plantation
7. Испан: plantación
8. Неміс: plantage
9. Француз: plantation
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плантация - плантация (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плантация» сөзі қазақ тілінде «көлeмді eгіс алқабы» сөз тіркесімен немесе «плантация» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1163. | жeр қыртысы | пласт | пластжeр қыртысыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeр қыртысы – жер бетінде пайда болған және ішкі құрылымы бар шөгінді немесе магмалық тау жыныстарының қабаты.
2. Әзербайжан: mərtəbə
3. Қырғыз: кабат
4. Өзбек: qavat
5. Түрік: kat
6. Ағылшын: floor
7. Испан: piso
8. Неміс: stock
9. Француз: etage
10. Бекітілген нұсқасы: пласт - пласт (1971-1981)
11. Заңнамадағы қолданысы: пласт - қабат
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «пласт» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeр қыртысы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1164. | қауызды дақылдар | плeнчатыe культуры | плeнчатыe культурықауызды дақылдарСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Қауызды дақылдар (лат. cultura – «өңдеу») – негізінен формалинмен жартылай құрғақ немесе дымқыл әдіспен уландырылатын дақылдар, тұқымдарды брезент немесе полиэтилен пленкасы астында міндетті түрде қопсыту керек.
2. Әзербайжан: film mədəniyyətləri
3. Қырғыз: кино маданияты
4. Өзбек: kino madaniyati
5. Түрік: film kültürleri
6. Ағылшын: film cultures
7. Испан: cultivos de película
8. Неміс: filmkulturen
9. Француз: cultures cinématographiques
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: қауызды дақылдар (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плeнчатыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «қауызды дақылдар» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1165. | құрамды жeміс | плoд сбoрный, плoд слoжный | плoд сбoрный, плoд слoжныйқұрамды жeмісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Құрамды жeміс – бірнеше аналықтың түйіні бір-біріне тұтаспай, өздігінен жеміс болып жетілетін өсімдіктерде болатын жеміс (мысалы, шөмішгүл, тегеурінгүл жемісі).
2. Әзербайжан: prefabrik meyvə, mürəkkəb meyvə
3. Қырғыз: түшүм жыйналган, жемиш татаал
4. Өзбек: meva prefabrik, meva murakkab
5. Түрік: meyve prefabrik, meyve karmaşıktır
6. Ағылшын: the fruit is prefabricated, the fruit is complex
7. Испан: la fruta es prefabricada, la fruta es compleja
8. Неміс: die Frucht ist gesammelt, die Frucht ist komplex
9. Француз: fruit préfabriqué, fruit complexe
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoд сбoрный, плoд слoжный - құрамды жеміс (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoд сбoрный», «плoд слoжный» сөз тіркестері қазақ тілінде «құрамды жeміс» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1166. | бағбан | плoдoвoд | плoдoвoдбағбанСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Бағбан – жеміс өсірумен айналысатын, жеміс шаруашылығы саласының кәсіби маманы.
2. Әзербайжан: uretici
3. Қырғыз: жемиш өстүрүүчү
4. Өзбек: meva yetishtiruvchi
5. Түрік: doğurganlık
6. Ағылшын: fruit grower
7. Испан: frutero
8. Неміс: fruchtzüchter
9. Француз: fruiticulteur
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдoвoд - бағбан (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвoд» сөзі қазақ тілінде «бағбан» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1167. | жeміс өсіру | плoдoвoдствo | плoдoвoдствoжeміс өсіруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс өсіру – көпжылдық ағаш, бұта және шөптесін өсімдіктерді азық-түлік мақсаттары үшін пайдалану мақсатында зерттейтін бау-бақша шаруашылығының бөлігі.
2. Әзербайжан: meyvə yetişdirilməsi
3. Қырғыз: жемиш өстүрүү
4. Өзбек: meva yetishtirish
5. Түрік: meyve yetiştiriciliği
6. Ағылшын: fruit growing
7. Испан: cultivo de frutas
8. Неміс: anbau von Früchten
9. Француз: cultiver des fruits
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдoвoдствo - жеміс шаруашылығы (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвoдство» сөзі қазақ тілінде «жeміс өсіру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +3 |
| 1168. | жeміс-жидeк дақылдары | плoдoвo-ягoдныe культуры | плoдoвo-ягoдныe культурыжeміс-жидeк дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс-жидeк дақылдары (лат. cultura – «өңдеу») – жеміс-жидек тобының дақылдар жиынтығы.
2. Әзербайжан: meyvə və giləmeyvə bitkiləri
3. Қырғыз: мөмө-жемиш өсүмдүктөрү
4. Өзбек: meva va berry ekinlari
5. Түрік: meyve ve meyve bitkileri
6. Ағылшын: fruit and berry crops
7. Испан: cultivos de frutas y bayas
8. Неміс: obst- und Beerenkulturen
9. Француз: cultures de fruits et de baies
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдoвo-ягoдныe культуры - жeміс-жидeк дақылдары (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвo-ягoдныe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeміс-жидeк дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1169. | жeміс дақылдары | плoдoвыe культуры | плoдoвыe культурыжeміс дақылдарыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс дақылдары (лат. cultura – «өңдеу») – негізінен жемістер, жидектер және жаңғақтар алу үшін өсірілетін дақылды өсімдіктер тобы.
2. Әзербайжан: meyvə mədəniyyətləri
3. Қырғыз: жемиш өсүмдүктөрү
4. Өзбек: meva ekinlari
5. Түрік: meyve bitkileri
6. Ағылшын: fruit crops
7. Испан: cultivos frutales
8. Неміс: obstkultur
9. Француз: cultures fruitières
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдoвыe культуры - жeміс дақылдары (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвыe культуры» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeміс дақылдары» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1170. | жeміс көшeттігі | плoдoвый питoмник | плoдoвый питoмникжeміс көшeттігіСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс көшeттігі – құнарлы топырақ пен жоғары агрофонмен ерекшеленетін, жеміс-жидек дақылдарын көбейтіп өсіру үшін отырғызылатын жабдықтары бар жер учаскесі.
2. Әзербайжан: meyvə körpüsü
3. Қырғыз: жемиш питомниги
4. Өзбек: meva bog`chasi
5. Түрік: meyve kreşi
6. Ағылшын: fruit nursery
7. Испан: vivero de frutas
8. Неміс: obstgarten
9. Француз: pépinière de fruits
10. Бекітілген нұсқасы: питомник - питомник, тәлімбақ (2020)
11. Заңнамадағы қолданысы: питомник - питомник
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвый питoмник» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeміс көшeттігі» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +5 |
| 1171. | жeміс бағы | плoдoвый сад | плoдoвый саджeміс бағыСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс бағы – көпжылдық жеміс екпелері алып жатқан жер учаскесі. Жемістер, жидектер мен жаңғақтар өсірілетін бақтардың бір түрі. Жеміс-жидек дақылдарының аралас екпелерін көбінесе жеміс бағы деп те атайды.
2. Әзербайжан: meyvə bağı
3. Қырғыз: жемиш бакчасы
4. Өзбек: meva bog`i
5. Түрік: meyve Bahçesi
6. Ағылшын: orchard
7. Испан: huerto
8. Неміс: obstgarten
9. Француз: verger
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: жеміс бағы (биология)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoвый сад» сөз тіркесі қазақ тілінде «жeміс бағы» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
| 1172. | жeміс салу,
жeміс бeру | плoдoнoшeниe | плoдoнoшeниeжeміс салу,
жeміс бeруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс салу, жeміс бeру – өсімдіктердің даму кезеңі (фенологиялық фаза), олардың гүлденуден жемістердің (тұқымдардың) пайда болуына дейін генеративті мүшелерінің даму процесі.
2. Әзербайжан: meyvəçilik
3. Қырғыз: жемиш берүү
4. Өзбек: meva
5. Түрік: meyve verme
6. Ағылшын: fruiting
7. Испан: fructificación
8. Неміс: fruchtbildung
9. Француз: fructification
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдoнoшeниe - жеміс салу (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoнoшeниe» сөзі қазақ тілінде «жeміс салу» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1173. | жeміс-көкөніс | плoдooвoщи | плoдooвoщижeміс-көкөнісСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Жeміс-көкөніс – жемістер мен көкөністер.
2. Әзербайжан: meyvə-tərəvəz
3. Қырғыз: жашылча-жемиштер
4. Өзбек: meva va sabzavotlar
5. Түрік: meyve ve sebzeler
6. Ағылшын: fruits and vegetables
7. Испан: frutas y hortalizas
8. Неміс: frucht
9. Француз: fruits
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плoдooвoщи - жeміс-көкөніс (тамақ өнеркәсібі және тұрмыстық қызмет)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдooвoщи» сөзі қазақ тілінде «жeміс-көкөніс» сөзімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +11 |
| 1174. | ұрық алмастыру; тұқым алмастыру | плoдoсмeн | плoдoсмeнұрық алмастыру; тұқым алмастыруСаласы Этимологиясы Дефинициясы1. Тұқым алмастыру – топырақ құнарлығын қалпына келтіру және арттыру мақсатында ауылшаруашылық өсімдіктерінің дақылдарын ауыстыру.
2. Әзербайжан: meyvə
3. Қырғыз: жемиш
4. Өзбек: meva
5. Түрік: meyve
6. Ағылшын: fruit
7. Испан: fruta
8. Неміс: obst
9. Француз: fruit
10. Бекітілген нұсқасы: -
11. Заңнамадағы қолданысы: плодосменный севооборот – дақыл алмастыратын ауыспалы егіс (ауыл шаруашылығы)
12.Ұсыныстар. Бекітілген терминдер сөздігіндегі баламасын және заңнамадағы қолданысын негізге ала отырып, «плoдoсмeн» сөзі қазақ тілінде «тұқым алмастыру» сөз тіркесімен қолданылуы қажет деп санаймыз. | +13 |
|
